Sherbimet sociale ne nivel rajonal ne Shqiperi - 2013

SHËRBIMET E PËRKUJDESIT SOCIAL NË NIVELIN RAJONAL:

Analizë dhe rekomandime

SHËRBIMET E PËRKUJDESIT SOCIAL NË NIVELIN RAJONAL :

Analizë dhe rekomandime

Tiranë, Korrik 2013

Kjo analizë është kryer nga ekipi i Institutit të Studimeve Bashkëkohore në kuadrin e Programit për Reformimin e Shërbimeve Sociale, të mbështetur nga UNICEF dhe Ambasada Zvicerane.

Ekipi kërkimor

Artan Hoxha Elira Jorgoni Sabina Ymeri Eliona Kulluri Vasilika Vjero

dhe

Dr. Paul Stubbs

Pohimet dhe komentet në këtë raport janë pikëpamjet e autorëve dhe jo domosdoshmërisht paqyrojnë politikat apo këndvështrimin e UNICEF.

Për më tepër: Institute of Contemporary Studies/Instituti i Studimeve Bashkëkohore Rr. Vaso Pasha No.7 Tirana, Albania Kontakt: Elira Jorgoni Tel: +355 42 47146 Fax: +355 42 34868 http://www.ics-al.org

5SHËRBIMET E PËRKUJDESIT SOCIAL NË NIVELIN RAJONAL : Analizë dhe rekomandime

REFORMA E SHËRBIMEVE SOCIALE NË SHQIPËRI

Shqipëria ka ndërmarrë një reformë katërvjecare për të krijuar një sistem funksional dhe të qëndrueshëm të shërbimeve të përkujdesit social. Nëpërmjet kësaj reforme, në fund të vitit 2016, duhet të jenë krijuar dhe vendosur “elementët kyc të sistemit” në mënyrë që të arrihet vizioni afatgjatë i qeverisë shqiptare – mbrojtje dhe mbështetje për cdo familje dhe individ në rethana të vështira. Çdo qytetar shqiptar meriton shanse të barabarta për të përmbushur potencialin jetësor. Shërbimet e përkujdesit social kanë qenë të kufizuara dhe kryesisht jepen nga organizata apo agjensi jo qeveritare; për më tepër janë të fragmentuara dhe të ngritura për t’iu përgjigjur vetëm një nevoje pa një plan afatgjatë. Ndërkohë nevoja për shërbime sociale është në rritje. Nga të dhënat e fundit të Vëzhgimit për Matjen e Standardeve të Jetesës, INSTAT raporton se pjesa e shqiptarëve që jeton në varfëri është rritur nga 12.4% në vitin 2008, në 14.3% në vitin 2012, ndërkohë që ata që jetojnë në varfëri ekstreme (nuk janë të aftë as për të plotësuar nevojat për ushqim) gati janë dyfishuar nga 1.2% në 2.2% (1 në cdo 45 shqiptarë). Rritja ekonomike jo domosdoshmërisht çon në ulje të varfërisë – ndonjëherë rritja ekonomike mund të shoqërohet me rritje të pabarazive dhe përjashtimit social. Sot, familjet shqiptare përballen me rreziqe dhe faktorë të tjerë që minojnë kohezionin social për shkak të ndryshimit të strukturës demografike, migrim brenda dhe jashtë vendit, ndryshimi i roleve në familje dhe prishja e rrjeteve informale.

Të reformosh shërbimet e përkujdesit social do të thotë t’iu përgjigjesh nevojave të individëve në vështirësi në kohën dhe mënyrën e duhur. Aktivitetet e reformës përfshijnë:

- Hartimi dhe miratimi i instrumentave të rinj financiarë, ligjorë dhe adminisrativë që do të ndihmojnë për vendosjen dhe mirëfuksionimin e sistemit të shërbimeve sociale.

- Qartësimi i përgjegjësive, linjave të llogaridhënies për autoritetet kombëtare dhe vendore dhe miratimi i rolit dhe funksioneve të tyre në planifikimin, financimin, dhënien dhe monitorimin e shërbimeve sociale për familjet dhe fëmijët shqiptarë.

- Mbështetje për të transformuar shërbimet rezidenciale në shërbime efikase komunitare.

- Rishikimi i rolit të punonjësit social dhe aftësimi i tij për t’iu përgjigjur nevojave të familjeve dhe fëmijëve shqiptarë nëpërmjet menaxhimit të rastit.

- Nxitja e një përfshirje më të madhe dhe të qënësishme të qeverisjes vendore, shoqërisë civile dhe grupeve të interesuara në planifikimin dhe dhënien e shërbimeve sociale.

Reforma e shërbimeve sociale udhëhiqet nga Ministria e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë me mbështetjen e UNICEF dhe Ambasadës Zvicerane.

6July 2013


Përmbajtja

Lista e shkurtimeve ........................................................................................................... 8

Falenderimet .................................................................................................................... 9

I. PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE ............................................................................... 10

II. SHËNIME MBI METODIKËN DHE PUNËN NË TERREN .......................................... 13

1. VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM:

RIFORMATIMI DHE NXITJA E SHËRBIMEVE TË KUJDESIT SOCIAL ........................ 15

1.1. Implikimet e decentralizimit për reformën e kujdesit social në Shqipëri ................... 19

2. SHËRBIMET E KUJDESIT SOCIAL NË NIVEL QARKU NË SHQIPËRI:

SHQYRTIM LIGJOR DHE INSTITUCIONAL ............................................................ 21

2.1. Korniza e përgjithshme ..................................................................................... 21

2.2. Roli i pushtetit vendor në lidhje me ndihmën ekonomike........................................ 22

2.3. Roli i pushtetit vendor në lidhje me shërbimet e kujdesit social............................... 23

2.4. Roli i qarqeve në lidhje me shërbimet e kujdesit social ......................................... 24

3. SHËRBIMET E KUJDESIT SOCIAL NË NIVEL QARKU NË SHQIPËRI:

VLERËSIME DHE ANALIZA................................................................................... 25

3.1. Vlerësimi i strukturave të qarkut .......................................................................... 25

3.2. Mbledhja e të dhënave dhe informacionit ........................................................... 28

3.3. Kapacitet aktuale të qarqeve për planifikimin dhe ofrimin e shërbimeve sociale ...... 29

3.4. Kapacitetet financiare dhe kontraktuale .............................................................. 30

3.5. Monitorimi ...................................................................................................... 33

3.6. Rasti i këshillit të qarkut të Elbasanit ................................................................... 36

3.7. Udha përpara .................................................................................................. 37

3.8. Roli i organizatave ndërkombëtare ..................................................................... 41

4. KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME .................................................................. 43

5. REFERENCA .................................................................................................................... 50

8July 2013

Lista e shkurtimeve të përdorura në tekst

NjMF Njësia e mbrojtjes së fëmijës

DP Drejtori e Përgjithëshme

DNShS Drejtoria e ndihmës dhe shërbimit social

KE Komisioni Europian

BE Bashkimi Europian

PK Pika fokale

TKI Teknologjia e komunikimit të informacionit

NjPV Njësi e pushtetit vendor

MPCSShB Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanceve të Barabarta

MMSR Ministria e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë

VNPSh Vlerësimi i nevojave dhe planifikimi i shërbimeve

NE Ndihma Ekonomike

OJQ Organizatë joqeveritare

SKZHI Strategjia kombëtare për zhvillim dhe integrim

OSBE Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë

KQ Këshilli i qarkut

PSP Procedurat standarde të punës

UNICEF Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët

PNUD Programi i Kombeve të Bashkuara për zhvillim

BB Banka Botërore


Falenderimet

Ekipi i ISB-së dëshiron të falenderojë në mënyrë të posaçme zyrën e UNICEF-it në Shqipëri për mbështetjen, bashkëpunimin e shkëlqyer, suportin teknik dhe udhëzimin në të gjithë procesin e zhvilluar gjatë punës kërkimore. Në përpilimin e këtij raporti personeli i kësaj zyre ka ofruar mbështetje dhe kontribut gjatë gjithë procesit.

Dëshirojmë të falenderojmë përfaqësuesit e këshillave të qarqeve dhe përfaqësuesit e institucioneve të tjera publike dhe jopublike, në nivel qendror dhe lokal për kontributin e tyre me vlerë gjatë analizës dhe punës për mbështetjen e ekipit tonë gjatë fazës kërkimore. Ne u jemi shumë mirënjohës sepse pa pjesëmarrjen e tyre, ky raport, mbi bazën e të cilit është bazuar kryesisht puna kërkimore e ISB-së nuk do të ishte përfunduar. Këta individë na vunë në dispozicion kohën dhe idetë e tyre, si gjithmonë, na ndihmuan për të qartësuar më tej idetë tona në lidhje me rolin e aktorëve kryesorë në nivel lokal dhe mbi sfidat në lidhje me vlerësimin, planifikimin dhe ofrimin e shërbimit të kujdesit social në Shqipëri.

Së fundi dëshirojmë të falenderojmë znj. Denada Dibra, Drejtore e Drejtorisë së Shërbimit Social në Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanceve të Barabarta, që me idetë e saj na erdhi në ndihmë për të krijuar një kontekst më të saktë për këtë analizë.

10July 2013

I. Përmbledhje ekzekutive

Në Shqipëri, përgjegjësia për manaxhimin e shërbimeve të kujdesit social i është kaluar pushtetit vendor qysh nga viti 2005, në përputhje kjo me Strategjinë Kombëtare të Mbrojtjes Sociale. Megjithatë, reforma e mirëfilltë përsa i takon cilësisë dhe sasisë së shërbimeve të kujdesit shoqëror/social ka mbetur pas, për disa arësye, që nisin nga niveli i kufizuar i dijeve mbi përgjegjësitë përkatëse në nivel vendor; tek kapacitetet e kufizuara në nivel lokal dhe rajonal dhe së fundmi, por jo për nga rëndësia, tek mungesa e mbështetjes së përgjegjësive të transferuara tek niveli i pushtetit vendor me fondet e përshtatshme për këtë qëllim.

Ky studim kishte për qëllim të bënte një analizë të potencialit ekzistues të këshillave të qarqeve në kryerjen e rolit të tyre në lidhje me planifikimin, ofrimin dhe monitorimin e shërbimeve sociale, rrjedhimisht duke lehtësuar barrën e pushteteve vendore, si edhe duke harmonizuar shërbimet me qëllim garantimin e përputhshmërisë midis nevojave me ofrimin e shërbimit në një shkallë më të gjerë, me qëllim arritjen e ekonomive të shkallës. Studimi morri në shqyrtim strukturën institucionale të këshillave të qarqeve dhe ndërveprimin e tyre me partnerët në rang lokal dhe qendror.

Pushteti qendror ruan përgjegjësitë për politikat gjithëpërfshirëse në fushën e shërbimeve sociale, duke përfshirë këtu përmirësimet në kuadrin regullator dhe bashkërendimin e strukturave ndër-institucionale. Sipas parimit të vartësisë, ofrimi i shërbimeve ka kaluar në nivelin e pushtetit vendor. Probleme janë hasur gjatë zbatimit në praktikë të mekanizmit të parashikuar, si pasojë e cilësisë së dobët të të dhënave në lidhje me përfituesit në potencë në nivel qendror/lokal dhe qarku; mungesës së kapaciteteve teknike në nivel lokal dhe rajonal; buxheteve të pamjaftueshme për të mbuluar kostot shtesë dhe pamundësisë nga ana e pushtetit qendror për akordimin e burimeve shtesë që do tu mundësonin strukturave lokale dhe rajonale kryerjen e këtyre funksioneve të deleguara. Për më tepër, roli i këshillave të qarqeve përkundrejt niveleve të tjera të qeverisjes mbetet i errët dhe nuk është plotësisht i qartë. Ndër elementët që kanë minuar më tej zbatimin e suksesshëm të reformave është edhe niveli i dobët i bashkërendimit me ministritë e linjës dhe bashkitë përkatëse.

Planifikimi social në nivel qarku realizohet përmes Komisioneve të Vlerësimit dhe Planifikimit të Nevojave (KVPN), të cilët kanë në përbërjen e tyre përfaqësues të pushteteve vendore (komunave, bashkive), kryetarë të institucioneve rajonale të dekoncentruara; si edhe OJQ. Komisionet e vlerësimit dhe planifikimit të nevojave ekzistojnë (së paku formalisht) në pothuajse të gjitha qarqet, siç parashikohet në legjislacion, porse nuk janë në gjendje të përmbushin misionin e tyre thelbësor. Burimet e kufizuara financiare për planifikimin dhe ofrimin e shërbimit vënë në rrezik procesin e planifikimit të shërbimit social. Vendim-marrja në kuadrin e Komisioneve të VPN-ve nuk ka gjasa të çojë në hapa të menjëhershëm, në mungesë të angazhimeve financiare nga institucionet anëtare. Në këtë kuadër del nevoja e zhvillimit të instrumenteve financiare dhe teknike, bashkë me


ndërtimin e kapaciteteve dhe ofrimin e trainimeve, me qëllim mbështetjen e këtyre institucioneve, që ato të jenë më shumë të përqëndruara drejt arritjes së rezultateve. Ekziston nevoja e ruajtjes së burimeve njerëzore në fushën e ofrimit të shërbimit. Ky problem e kalon gamën e shërbimeve sociale, por kapacitetet në nivel qendror dhe lokal duhet të azhurnohen dhe të mirëmbahen, nëse përmirësimi i shërbimeve do të konsiderohet si një përparësi.

Në sistem ka një farë paralelizmi. Institucionet e kujdesit social u zhvilluan nën përgjegjësine e bashkive më të mëdha në vitin 2006; megjithatë ato ruajnë varësinë financiare dhe operative nga pushteti qendror. Njësitë më të mëdha të pushtetit vendor, si edhe dy këshilla qarqesh (përkatësisht ai i Elbasanit dhe i Gjirokastrës) kanë krijuar dhe vënë në funksionim shërbimet e tyre. Megjithatë, në përgjithësi, pushtetet vendore ende funksionojnë si degë në varësi të organeve qendrore dhe nuk bashkëpunonë me njëra-tjetrën. Këshillat e qarqeve nuk kanë qenë në gjendje të kryejnë procese të detajuara të vlerësimit të nevojave, si edhe të evidentojnë nevojat në mënyrë proaktive. Roli i tyre duhet të kapërcejë përtej koordinimit dhe harmonizimit; megjithatë, administratat e këshillave të qarqeve duhet të jenë të përgatitura për të mbështetur dhe inkurajuar administratorët lokalë socialë në veprimtaritë e tyre. Në mënyrë të posaçme, vëmendje i duhet kushtuar ofrimit të shërbimeve në zonat e largëta, për shkak të një hendeku të qenësishëm që ekziston në lidhje me kapacitetet në nivel komunash.

Përfshirja e shoqërisë civile në ofrimin e shërbimeve nuk është hulumtuar aq sa duhet, ndërsa mbetet nevoja për institucionalizimin e kësaj përfshirjeje. Shërbimet që ofrohen nga organizatat joqeveritare nuk duhet të konsiderohen si zëvendësuese për shërbimet e financuara nga shteti, por si partnerë integralë në planet më afatgjata të ofrimit të shërbimeve. Gjithashtu, nxitja e vullnetarizmit duhet të eksplorohet më tej nën dritën e rritjes së tendencës drejt shërbimeve me bazë komuniteti.

Buxheti kombëtar për mbrojtjen sociale dominohet nga programet pasive të mbrojtjes sociale (pagesat në para cash). Vëmendje e mëtejshme duhet tu kushtohet shërbimeve që nuk janë në “cash”, në mënyrë të posaçme shërbimeve me bazë komuniteti dhe atyre shërbimeve që ofrohen në familje, me qëllim mbështetjen e integrimit të individëve vulnerabël përmes programeve aktive. Qeveria e re e cila është në pushtet qysh nga shtatori i vitit 2013 ka bërë me dije qëllimin e saj për të vijuar me krijimin e Fondit Social, siç ishte parashikuar në ligjin për “Ndihmën ekonomike dhe shërbimet shoqërore”, të vitit 2005. Për më tepër, programi i qeverisë thekson nevojën për dekoncentrimin e përdorimit të Fondit në mbështetje të shërbimeve novatore me bazë komuniteti, në zonat më të varfëra, ato rurale dhe të izoluara të vendit. Krijimi dhe vënia në funksionim i këtij fondi social hap një dritare mundësish, e cila mund të mbështeste në potencë planifikimin social rajonal, mund të riformatonte shërbimet me bazë komunitare, të përmirësonte bashkërendimin dhe të mbështeste shërbimet novatore sociale.

Krijimi i Fondit Social do të duhet të shoqërohet nga një grup regullash dhe procedurash për

12July 2013

akordimin e tij. Fondi mund të manaxhohet në nivel qendror dhe të akordohet sipas fondeve/rezervave rajonale, mbi bazën e planeve rajonale sociale dhe të dhënave statistikore në lidhje me nivelet e varfërisë dhe ato të përjashtimit social. Fondi mund të manaxhohet nga struktura disi e konsoliduar e Fondit për Zhvillim Rajonal, bashkë me ministrinë e linjës që përgjigjet për hartimin e kritereve për akordimin e fondit, në përputhje me prioritetet e veta. Në rastet kur kërkohet më shumë angazhim nga ana e qarqeve për akordimin e fondeve, fonde rajonale të Fondit Social mund të akordohen përmes këshillit të qarkut. Në këtë rast, KVNPSh-të mund të funksionojnë si sekretariate teknike për këshillin e qarkut. Roli i ministrive të linjës gjithësesi do të mbetet kritik për përcaktimin e standardeve të qarta dhe objektive për akordimin e granteve, me qëllim shmangien e mbi-fragmentimeve dhe/ose akordimeve të politizuara.

Krijimi dhe vënia në funksionim e Fondit Social mund të shtyhet në kohë si pasojë e reformës së pritshme territoriale dhe ndikimeve që ajo mund të ketë si fillim mbi strukturën dhe funksionet dhe pastaj tek autoritetet vendore. Reforma teritoritale parashikohet të përfundojë brenda vitit 2015 dhe pritet të sjellë zhvillime pozitive në lidhje me planifikimin lokal, duke qenë se harta e re e njësive vendore do të paraqesë grumbullime më të mëdha të strukturave aktuale urbane dhe rurale. Kjo reformë mund të kontribuojë qoftë në aspektin e proceseve më të mira të planifikimit, për shkak të shkallës më të madhe, si edhe në linja më të qarta dhe më të manaxhueshme të përgjegjësisë. Ndonëse numri i qarqeve me gjasë do të ulet, ato do të vazhdojnë të mbeten si nivel i dytë i pushtetit vendor. Pjesë e reformës do të jetë edhe një artikulim më i qartë i misionit të qarqeve në përgjithësi dhe çështjeve sociale në veçanti. Në rast se qarqet do të vazhdojnë të ekzistojnë, do të ketë nevojë për një rimodelim të rolit të tyre në lidhje me vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve sociale, si edhe për përgatitjet për planifikimin dhe manaxhimin e shërbimeve tejet të specializuara, të cilat nuk do të kishin kuptim po të mos ofroheshin në një shkallë shumë të gjerë.

Ndonëse në këtë stad mund të jetë paksa herët për të dhënë rekomandime specifike në lidhje me ndërtimin e ardhshëm të strukturave dhe dinamikën e vendim-marrjes dhe ofrimit të shërbimit, mbetet e qartë që programi social luan rol në procesin e reformës territorale dhe duhet të jetë një ndër shtyllat kryesore të diskutimeve gjatë konsultave me aktorët e interesit.

Njëkohësisht, ndërhyrjet për përmirësimin e vlerësimit dhe planifikimit të shërbimeve sociale nuk duhet të pengohen. Çështje me rëndësi dhe që nuk presin, si p.sh.: funksionimi i Komisioneve të Vlerësimit të Nevojave dhe Planifikimit të Shërbimeve (KVNPSh), si edhe adoptimi i procedurave standarde teknike mund të trajtohen në periudhën afatshkurtër.


II. Shënime mbi metodikën dhe punën në terren

Me qëllim përmirësimin e metodikës për këtë studim u bë një hulumtim i literaturës përkatëse për të krijuar një panoramë të përgjithëshme të situatës aktuale të zbatimit të shërbimeve të kujdesit social, duke përfshirë edhe raportet dhe botimet ekzistuese, si edhe vlerësimet e mëherëshme të zbatimit të strategjive përkatëse të tilla si: raporti i monitorimit i kryer më herët nga UNICEF-i, raportet e progresit të Strategjisë kombëtare për zhvillim dhe integrim (SKZHI), raportet e Komisionit Evropian dhe udhëzimet mbi cilësinë e shërbimeve sociale, raportet e Këshillit të Evropës dhe ato të Bankës Botërore.

Për më tepër është kryer edhe një analizë e kuadrit regullator dhe atij ligjor me qëllim evidentimin e hendeqeve potenciale në legjislacion; si edhe për të siguruar një vlerësim krahasimor të burimeve institucionale dhe buxhetore të përcaktuara për shërbimet e kujdesit social. U panë gjithashtu edhe përvojat e vendeve të tjera nga rajoni dhe vende të tjera evropiane, bashkërisht me Strategjinë 2020 të BE-së dhe Programin Social si edhe raporte të tjera të fushës nga Drejtoria e Përgjithshme e Komisionit Europian për Punësimin dhe Përfshirjen sociale.

Puna në terren mbuloi të gjithë territorin e vendit, ku u bë nga një vlerësim në secilin prej dymbëdhjetë këshillave të qarqeve. U përpilua gjithashtu një hartë konkrete e aktorëve të interesit gjatë fazës së parë të projektit dhe kontaktet fillestare u vendosën përpara vizitave në terren, të cilat u zhvilluan gjatë periudhës prill-maj 2013. Gjithashtu, ekipi i projektit studioi fondet e akorduara nga buxheti i shtetit për njësitë e pushtetit vendor, si edhe politikat përkatëse që drejtojnë procesin e vlerësimit, planifikimit dhe ofrimit të shërbimit social. U konsultuan gjithashtu strukturat organizative të këshillave të qarqeve, si edhe çdo informacion i botuar nga komisionet e vlerësimit dhe planifikimit të nevojave gjatë fazës përgatitore përpara punës në terren, me qëllim përpilimin e instrumenteve që do të përdoreshin gjatë punës kërkimore. Ky informacion fillestar është azhurnuar me informacionet dhe dokumentat e përftuara gjatë punës në terren më vonë. Gjithashtu, u përpilua një pyetësor në bashkëpunim të ngushtë me ekipin e UNICEF-it, pyetësor i cili ishte i përqëndruar tek nëpunësit e këshillave të qarqeve, ndërsa për aktorët e tjerë lokalë të interesit u përgatitën udhëzime për intervista.

Përveç takimeve të organizuara gjatë punës në terren u organizuan edhe 11 diskutime me grupet e fokusit në qytetet e Durrësit, Elbasanit, Fierit, Vlorës, Gjirokastrës, Korçës, Lezhës, Shkodrës dhe Tiranës gjatë periudhës prill-maj 2013. Këto takime me grupet e fokusit zgjatën nga një deri në një orë e gjysëm. Pjesëmarrësit në grupet e fokusit ishin përfaqësues nga strukturat e pushtetit vendor dhe OJQ-të të cilat ofrojnë shërbime sociale dhe/ose punojnë në mbështetje të të drejtave të grupeve të margjinalizuara në qarqet e përzgjedhura. Takime të veçanta me grupet e fokusit u organizuan në qytetet e Tiranës dhe Shkodrës, me përfaqësues të OJQ-ve dhe të qeverisë. Ky ushtrim shërbeu për mbledhjen e të dhënave sasiore në lidhje me funksionimin e strukturave lokale, të cilat merren me ofrimin e shërbimeve sociale si edhe për të vërtetuar konstatimet e bëra gjatë intervistave. Për më tepër, grupet e fokusit ndihmuan gjithashtu për të përftuar informacion

14July 2013

më të detajuar mbi rrethanat dhe situatën aktuale të proceseve dhe funksioneve institucionale të këshillave të qarqeve, të komisoneve KVNPSh dhe drejtorive të vlerësimit dhe shërbimeve të kujdesit social.

Së fundi, të gjitha diskutimet në grupet e fokusit u regjistruan dhe u drejtuan nga ekspertë të projektit për të siguruar trajtimin e duhur dhe ezaurimin e çështjeve gjatë diskutimeve. Për çdo grup fokusi u përgatitën relacione të shkurtra me qëllim mbledhjen e të dhënave të sakta dhe analizimin e duhur të tyre. Këto relacione, bashkë me listën e pjesëmarrësve dhe të personave me të cilët u organizuan takime për intervistat në terren iu dërguan UNICEF-it veçmas.


1. Vështrim i përgjithshëm: riformatimi dhe nxitja e shërbimeve të kujdesit social

Në kuadrin e reformës së mirëqënies sociale në vendet në tranzicion në Evropën qendrore, lindore dhe atë juglindore, si edhe në vendet e ish Bashkimit Sovjetik ka pasur një vëmendje në rritje gjatë viteve të fundit përsa i takon çështjes së “shkallës”, si renditje sociale, politike dhe ekonomike e vendit dhe hapësirës. Nocioni i shkallës është zëvendësuar nga një sugjerim simplist sipas të cilit “decentralizimi” është kyçi i reformës për mirëqënien sociale. Vendin e saj e ka zënë argumenti që lloje të ndryshme shërbimesh mund të ofrohen më mirë në shkallë të ndryshme. Through appropriate processes of “re-scaling” a “variable geometry” of social ëelfare emerges ëhich, if properly co-ordinated, ëith appropriate functions placed at the right scale, contributes to a ëell-functioning and integrated system contributing to efficiency, effectiveness and equity, and ëorking in the best interests of service users. ???

Gordana Matković (2006), pas Bird dhe Vaillacourt (1998) bën dallimin mes tri formave të decentralizimit, ose thënë më mirë të rishkallëzimit të mirëqënies sociale, të cilat shpesh gjenden në mënyrë simultane. Këto forma janë:

Delegimi i cili i referohet delegimit të disa funksioneve të caktuara kombëtare ekzekutive në nivele më të ulëta të pushtetit;

Dekoncentrimi i cili i referohet shpërndarjes së përgjegjësive të nivelit qendror tek drejtoritë, të cilat janë në vendosura në nivele sub-nacionale, por që mbeten pjesë e përgjegjësive të pushtetit qendror; dhe

Transferimi (Devolution) që është shkalla më e lartë e decentralizimit, ku përfshihet transferimi i plotë i përgjegjësive kombëtare të vendim-marrjes në shkallë sub-nacionale (sub-national).

Disa tekste bëjnë dallime gjithashtu midis decentralizmit politik, administrativ dhe atij fiskal, ku komentuesit theksojnë se në vendet e Ballkanit Perendimor mund të gjendet çdo lloj i decentralizimit, por që ai rallë bazohet mbi një model koherent dhe zakonisht shoqërohet nga rezultate nën optimalen, për përdoruesit e shërbimeve. Një skenar tipik është ai sipas të cilit përgjegjësitë politike dhe administrative u transferohen niveleve sub-national, të cilat nuk kanë kapacitetet fiskale për të gjeneruar të ardhura të mjaftueshme për të financuar detyrimet e tyre, në përputhje me legjislacionin kombëtar.

Një parim me shumë rëndësi, në mënyrë të posaçme për kontekstin e Bashkimit Evropian, por që gjen rrënjë në shkollën e mendimit social katolik është ai i subsidiaritetit, i cili shpesh gjendet i keqinterpretuar, si parim i decentralizimit dhe transferimit, por faktikisht është një parim sipas të cilit shërbimet e mirëqënies sociale duhet të vendosen në shkallën më të vogël të mundshme për t’i ofruar ato me efikasitet. Siç përmendet edhe më lart, kjo nuk bie absolutisht në kontradiktë me idenë që funksione të ndryshme mund të vendosen në shkallë të ndryshme.

16July 2013

Gjithmonë e më shumë në Evropën juglindore, nga individët që shkruajnë dhe janë pro reformës së mirëqënies sociale është sugjeruar rëndësia e një shkalle rajonale, midis nivelit kombëtar dhe atij lokal, si një element me rëndësi të posaçme për “kuadrin e planifikimit zonal meso-level zonal planning frameëork” brenda reformës së të gjithë sistemit (Bošnjak dhe Stubbs, 2006). Kjo ka qenë po kaq e rëndësishme përsa i takon nxitjes së proceseve të qendrueshme të de-institucionalizimit apo largimit nga mbivartësia tek kujdesi afatgjatë i ofruar në institucionet rezidenciale, për të kaluar drejt shërbimeve më humane dhe me efikase përsa i përket kostove, por duke u përqëndruar gjithashtu tek komuniteti dhe familja. Kjo ka të bëjë me një proces ndryshimi sistemik, ku shfaqet një kalim i rëndësishëm dhe pa kthim pas në barazpeshën e kujdesit për grupet më të margjinalizuara apo të ashtu-quajtura grupe “në rrisk”, të tillë si: fëmijët e mbetur pa kujdes prindëror, të rinj në konflikt me ligjin, persona me aftësi të kufizuar, persona që vuajnë nga probleme të shëndetit mendor dhe të moshuar që jetojnë në kushte vulnerabël, duke u larguar nga vendosja në institucione rezidenciale me kohë të plotë, të cilat shpesh ndodhen në vende/pika të largëta dhe duket kaluar drejt alternativave me bazë komuniteti dhe familjeje. Rezultatet e këtij procesi duhet të sjellin një ulje të përqindjes së kujdesit institucional dhe kohëzgjatjes së qëndrimit në të. Nga këndvështrimi i të drejtave, duke vënë klientin në qendër, kujdesi institucional duhet të jetë “arma e fundit”, që do të përdoret vetëm nga ata që vërtetë kanë nevojë për të dhe kurdoherë të jetë e mundur ai duhet të shihet si kujdes i përkohshëm më shumë sesa dicka permanente. Ndaj rrjedhimisht vëmendja përqëndrohet tek mbështetja e familjes së klientit për të parandaluar ndarjen e familjes apo për të bërë të mundur ri-integrimin e saj, apo vendosjen në një familje zëvendësuese. Shërbimet duhet të nxisin dhe jo të gërryejnë “autonominë e klientit” apo “vetëvendosjen”, në kontekstin e “një risku brenda logjikës”. Rrjedhimisht, pastaj varet nga manaxheri i rastit i cili bën një plan të qartë për të gjithë individët në situatë risku. Shërbimet më pas mund të zhvillohen në mënyrë të diversifikuar, me pjesëmarrjen e ofruesëve të ndryshëm që punojnë sipas standardeve të rëna dakord, duke përfshirë cilësinë e shërbimit dhe me një mandat të qartë ligjor dhe me marrjen e shpërblimit të duhur financiar.

Në kuadrin e tematikës së përpjekjeve të reformave ka pasur thirrje për një qasje të re “zonale” në lidhje me shërbimet sociale, sipas të cilës strukturat ekzistuese rajonale, apo grupe bashkish, mjaftueshmërisht të mëdha për të garantuar përputhje midis kërkesës dhe ofertës ofrojnë një qasje të planifikuar për të plotësuar nevojat dhe për të garantuar një barazpeshë midis kujdesit komunitar dhe familjar dhe formave institucionale të kujdesit. Kroacia dhe Serbia kanë hartuar planifikime sociale rajonale, por gjithësesi shkalla rajonale nuk ka krijuar kompetenca të mjaftueshme për të qenë aktor me peshë në arenën e reformës së mirëqënies sociale në rajon. Këtu planfikimi social merr rëndësi të madhe, duke iu referuar “hartës” së nevojave, sigurimit të fondeve, financimit të projekteve, programeve dhe shërbimeve të projektuara për plotësuar nevojat dhe për të vlerësuar impaktin dhe për të sugjeruar përmirësime (Stubbs, 2008).

Në kuadrin e qasjeve të rishikuara sistemike në lidhje me mbrojtjen sociale dhe atë të fëmijëve (UNICEF, 2010 dhe 2013) një vëmendje e posaçme u është kushtuar ekonomive politike, teorive dhe stimujve, me vëmendje po kaq të rëndësishme tek pengesat dhe elementët që bllokojnë reformën. Kjo merr rëndësi të posaçme sepse në çështjet që kanë të bëjnë me re-scaling, mirëqënia sociale rrallëherë, nëse, konsiderohet si shtysë kryesore. Vendimet që lidhen me decentralizimin ose mos-decentralizimin merren mbi bazën e konsideratave më të gjera politike, në vend që të


merren bazuar mbi konsiderata të aspekteve teknike. Në rast se do të zbatoheshin konsideratat që u takojnë aspekteve teknike, atëherë shërbime të tjera, duke përfshirë arsimin dhe shëndetësinë do të ishin esenciale për reformat dhe jo mirëqënia sociale. Me fjalë të tjera, shkallët e mirëqënies sociale duket se ndikohen nga konsiderata të tjera në vend që ato tu paraprinin reformave. Gjithashtu, sigurisht, ajo që Gordana Matković e ka cilësuar si “decentralizim i parakohëshëm” mund të vijë si rezultat i political expediency përsa i takon kalimit të përgjegjësisë për ndryshime strukturore jo edhe aq të mirëpritura në nivele të tjera të pushtetit dhe zgjidhjen e krizave fiskale dhe uljen e deficiteve në nivel qendror (Matkovi, 2006). Në mjedise tejet të politizuara dhe klienteliste (cf. Stubbs dhe Zrinšcak, 2011), decentralizmi thjesht mund të shumëfishojë hapësirat për mitmarrje oportuniste (opportunistic rent seeking) nga ana e elitave politike dhe mbushjen e posteve kyce në nivel teknikësh në nivele më të ulëta, bazuar jo tek kompetencat/aftësitë profesionale, por tek aderimet politike/partiake.

Të gjitha këto nuk bëjnë tjetër vetëm se sugjerojnë që re-scaling i mirëqënies sociale është një proces tejet kompleks, ku në të gjitha përpjekjet reformatore duhen mbajtur në konsideratë një sërë çështjesh, ku ndër më të rëndësishmet janë:

• Shkalla më e përshtatshme për ndihmën ekonomike është niveli qendror (ose niveli i dekoncentruar), ndërsa shërbimet me bazë komunitare dhe ato që ofrohen në familje garantohen më mirë në nivelet lokale. Në rastet e kujdesit rezidencial, gjasat më të larta janë që ajo të jenë një burim kombëtar apo rajonal. Kjo e bën planfikimin social dhe manaxhimin e rasteve, në veçanti përsa i takon rëndësisë së shumë përmendur të “kombinimit të parasë “cash” me kujdesin” tejet të vështirë.

• përveç sa më sipër, ekziston një “mospërputhje” midis dëshirës për një ndarje të pastër funksionale të punës nga njëra anë, ku shkallë apo nivele të ndryshme kanë funksione, mandate dhe financa të qarta dhe rëndësisë së një integrimi më të çregullt funksional nga ana tjetër ku përfshihen kompetenca të përbashkëta midis niveleve të ndryshme. Ndonëse e para mund jetë më e qartë shpesh kjo qartësi mund të bjerë në kurriz të efikasitetit, efiçiencës dhe barazisë.

• Në kuadrin e qasjeve edhe më të ndërlikuara sistemike, mirëqënia sociale përfaqëson vetëm një nga shumë sistemet. Përsa i përket de-institucionalizimit (nxjerrjes nga institucionet), ndryshimet në sistemin shëndetësor dhe atë arsimor marrin po kaq rëndësi.

• Për më tepër, reforma e sistemeve të nxitura nga jashtë mund të mos rrokë mundësi të rëndësishme për ndryshim, mund ta bëjë ndryshimin më të komplikuar nga ç’duhet dhe/ose të krijojë pritshmëri pozitive të paqëna. Shpesh ndodh që shkallët e dëshirueshme apo të përshtatshme nuk ekzistojnë, por edhe në rastet kur ato ekzistojnë, ato nuk shoqërohen me përgjegjësitë e duhura. Kështu që vendosja e përparësive, renditja/rradhitja dhe përpilimi i zgjidhjeve të përshatshme merr rëndësi të dorës së parë, në vend të një modeli që nuk do të kishte “të sharë në letër”, por që është i pazbatueshëm apo që në praktikë nuk mund të funksionojë.

18July 2013

Nëse do të shihnim krahasimet midis Shqipërisë dhe vendeve fqinje me të të Evropës juglindore mund të konstatohet se roli i pushtetit vendor ende mbetet tejet i kufizuar (Tabela nr. 1).

Nga: Coffey (2012) dhe të dhëna shqiptare nga ISB-ja

Siç dallohet edhe në Figurën nr.1 më poshtë është e rëndësishme që qoftë në manaxhimin individual të rasteve, qoftë edhe në planifikimin social të sigurohet barazpesha e duhur midis pagesave në “cash” dhe shërbimeve të kujdesit social. Në pjesën më të madhe të Evropës juglindore dhe në veçanti në Shqipëri dhe në Kosovë, mbi-vartësia nga shërbimet në “cash” dhe mungesa e shërbimeve sociale (komunitare/në familje/ apo në shtëpi) përfaqëson një problem madhor për sistemin.

Nga këndvështrimi i Shqipërisë si vend potencial kandidat për anëtarësim në Bashkimin Europian, shërbimet e duhura sociale vijnë duke marrë rëndësi gjithmonë e më të madhe, në kuadrin e


Metodës së Hapur të Bashkërendimit për Mbrojtjen dhe Përfshirjen Sociale, që shpesh haset në gjuhën angleze me shkurtimin “Social OMC”.1 Ndonëse kjo metodë përmban një angazhim specifik që lidhet vetëm me “ofrimin e kujdesit shëndetësor të arritshëm (accesible), me cilësi të lartë dhe me qendrueshmëri afatgjatë”, tashmë ka filluar të pranohet gjerësisht që ky angazhim lidhet po aq edhe me shërbimet sociale. Strategjia për përfshirjen aktive të individëve të përjashtuar nga tregu i punës jep rekomandime për përpilimin dhe zbatimin e një strategjie të integruar, gjithëpërfshirëse, e cila të përmbajë tri aspekte: mbështetje të mjaftueshme në të ardhura; tregje përfshirëse të punës; dhe mundësi për të përfituar nga shërbime cilësore. Paketa e re e Bashkimit Europian për Investime Sociale, e cila ka për qëllim të udhëzojë dhe drejtojë shtetet anëtare për përdorimin e buxheteve të tyre sociale, me qëllim garantimin e mbrojtjes së përshtatshme dhe të qendrueshme sociale propozon një qasje të integruar. Këtu një aspekt kyç ka të bëjë me “paketat e integruara të përfitimeve dhe shërbimeve, të cilat u vijnë në ndihmë individëve gjatë gjithë jetës së tyre, si edhe garantojnë rezultate sociale afatgjata dhe pozitive”2. Së fundi, një rekomandim i kohëve të fundit i Komisionit Europian me titull: “Të investosh tek fëmijët: shkëputja e “zinxhirëve” të disavantazhit 3 përqëndrohet në tri dimensione: aksesi tek burimet e përshtatshme; mundësi për të përfituar nga shërbime të arritshme (accesible) dhe cilësore; dhe e drejta e fëmijëve për pjesëmarrje. Me fjalë të tjera, fuqizimi i integrimit midis pagesave në “cash” dhe kujdesit social, si edhe garantimit të shërbimeve sociale të arritshme, të përshtatshme dhe të përballueshme është tepër i rëndësishëm për axhendën e anëtarësimit në BE.

1.1. Implikimet e decentralizimit për reformën e kujdesit social në Shqipëri

Shkalla relativisht e vogël e pushteteve vendore në Shqipëri, ku më shumë se gjysma e pushtetit vendor numëron më pak se 10,000 banorë ka ngritur pretendime për ndërmarrjen e një reforme administrative. Mbështetësit e teorisë së një ndarjeje të re territoriale dhe krijimit të më pak njësive në numër, por më të mëdha në shkallë të pushtetit vendor sjellin argumentin që njësitë e vogla të pushtetit vendor jo vetëm që nuk kanë burime të mjaftueshme njerëzore dhe financiare, por edhe që ofrimi i shërbimit në një shkallë kaq të vogël do të sillte efekte negative. Ngadalësimi ekonomik dhe shkurtimet në buxhet të viteve të fundit kanë bërë që shumë njësi të pushtetit vendor ta gjejnë veten në pozita të vështira financiare, gjë që ka rindezur diskutimet për një reformë të mundshme territoriale. Qeveria shqiptare nisi për herë të parë procesin zyrtar të riorganizimit të territorit në vitin 2004, ku edhe këtu shkalla e suksesit ishte e kufizuar. Reforma territoriale u soll rishtas në programin e politikave përmes projekt- strategjisë së ripunuar për decentralizimin në vitin 2007, si edhe përmes disa studimeve të pavarura4 që sugjeronin se sigurimi i masës kritike të mbështetësve të idesë për ndryshim mund të mos ishte realitet i largët.

1 http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=750&langId=en 2 http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1044&langId=en 3 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:059:0005:0016:EN:PDF4 See among other White paper on Decentralisation in Albania, USAID – PLGP, 2011; Study produced by SKL International for the Albanian Association of Communes

20July 2013

Procesi i riorganizimit territorial mund të jetë i ndërlikuar dhe i shoqëruar me debate dhe polemika. Ligji organik përcakton një proces mbi baza vullnetare për riorganizimin territorial, bazuar tek konsultimet dhe tek evidentimi i përfitimeve. Bashkimi apo shkrirja e detyruar/nga zori, ndonëse më e lehtë dhe më e shpejtë mund të ndeshë në rezistencën e komuniteteve lokale, sidomos duke pasur parasysh që shumica e njësive të vogla të pushtetit vendor gjenden në zonat veriore dhe malore të vendit – me infrastrukturë të dobët dhe potencial më të pakët për zhvillim. E kështu rrjedhimisht, shpesh as përfitimet nga kostot e kursyera administrative, dhe as përfitimi nga potenciali për burime dhe zhvillim ekonomik nuk janë aq të drejtpërdrejta.

Shkrirja apo bashkimi mbi baza vullnetare do të përbënte një alternativë me më shumë mundësi për sukses, me qëllim sigurimin e mbështetjes nga komunitetet lokale – një opcion do të ishte të krijoheshin njësi më të mëdha të pushtetit vendor (d.m.th. qytete metropol) ku të përfshiheshin disa bashki dhe komuna ekzistuese, pa kompromentuar/ pa vënë në rrezik ndjeshëm autoritetet ekzistuese të këtyre të fundit.

Megjithatë, në kuadrin e reformës së kujdesit social, riorganizimi i mundshëm territorial në nivelin e parë të pushteteve vendore jo domodoshmërisht do të ishte me rëndësi kritike. Gjithësesi, mbetet ende e paqartë se cilat janë qëllimet e politikë-bërësve në lidhje me këshillat e qarqeve. është e qartë që struktura me dy nivele e pushtetit vendor që parashikohet nga Kushtetuta dhe ligji organik për kët qëllim nënkupton bashki dhe komuna të forta, ndërsa mandati dhe funksioni parësor i qarqeve është harmonizimi dhe koordinimi i politikave lokale/vendore me ato kombëtare. Po ashtu, qarqet mund të kryejnë funksione të cilat u delegohen nga pushteti qendror dhe /ose njësi të veçanta të pushtetit vendor, që mund të përbënte një zgjidhje efikase, veçanërisht në lidhje me ato shërbime ku mund të lindnin ekonomitë e shkallës. Qarqet nuk kanë burimet e veta fiskale dhe pushteti fiskal dhe të ardhurat e tyra konsistojnë në transferta nga buxheti i shtetit dhe ai i bashkive dhe komunave në territorin e tyre. Modelet e shpenzimeve nga qarqet nuk janë shumë inkurajuese: pothuajse gjysma e totalit të shpenzimeve të tyre shkon për pagat dhe rrogat.

Roli aktual i qarkut nuk është shumë i qartë. Qarqet në përgjithësi nuk kanë mundur të përpilojnë politika të pranuara rajonale apo të ndikojnë në nxitjen e zhvillimit ekonomik lokal. Ka vetëm disa pak raste të delegimit vullnetar të funksioneve nga bashkitë dhe komunat tek qarqet. Ato janë penguar gjithashtu edhe nga struktura e vendim-marrjes në këshillat e qarqeve, që ka tendencë të prodhojë rezultate të shtrembëruara, duke pasur parasysh që këshilli përbëhet nga përfaqësues të bashkive dhe komunave përbërëse.

Ministria e Brendshme ka sugjeruar idenë që Shqipëria duhet të ecë drejt një modeli rajonal me zgjedhje të drejpërdrejtë, me pushtete të qarta fiskale dhe administrative. Megjithatë, në këtë stad të zhvillimit të pushteteve vendore veshja e qarqeve me pushtet mund të çonte në dobësimin e bashkive dhe komunave. Nga ana tjetër, pritshmëria e anëtarësimit të Shqipërisë në BE ka nxitur diskutime mbi nevojën për përcaktimin e klasifikimit të qarqeve statistikore në vend, me qëllim që të kualifikohen për të përfituar fonde strukturore dhe fonde kohezioni në të ardhmen. Ndonëse, BE-ja does not necessarily intend administrative regions, rather than statistical and territorial units (in the NUTS classification), kjo çështje është diskutuar në mënyrë të vazhdueshme nga practitioners dhe politikë-bërësit në Shqipëri. Ndryshimet e mundshme në strukturën e “meso-level” mund të ndryshonin totalisht rezultatet e kësaj analize nga këndvështrimi i përcaktimit të


përgjegjësive për kujdesin social në nivel qarku. Kështu, p.sh., në rastin e krijimit të bashkive më të mëdha (të ngjashme me rrethet dikur) dhe heqjes së këshillave të qarqeve ndofta edhe konsideratat që lidhen me përfitimet shtesë nuk do të ekzistonin. Përndryshe, në rastin e krijimit të një numri të kufizuar qarqesh, rezervat e shprehura këtu përsa i takon implikimeve të fondeve rajonale sociale do të rezultonin të pavlefshme.

Analiza e mëposhtme merr në konsideratë statuskuonë (gjendjen) aktuale në skenarin e decentralizimit administrativ. Megjithatë, meritat dhe të metat (anët pozitive dhe ato negative) e përcaktuara bashkë me skenarët e ndryshëm mbeten të vlefshme dhe mund të zbatohen njësoj në rast të ndryshimeve në strukturën aktuale.

2. Shërbimet e kujdesit social në nivel qarku në Shqipëri: shqyrtim ligjor dhe institucional

2.1. Korniza e përgjithshme

Kuadri dhe parimet e përgjithshme të mbrojtjes sociale dhe ato të shërbimeve të kujdesit social në Shqipëri përcaktohen në ligjin “Për ndihmën dhe shërbimet shoqërore”5, që përcakton regullat dhe kushtet e përfitimit nga ndihma ekonomike dhe kujdesi social, si edhe rolet dhe përgjegjësitë përkatëse të institucioneve shtetërore. Ndihma ekonomike dhe shërbimet janë lidhur me konceptin e kategorive në nevojë, të cilat kanë mundësi të kufizuara ekonomike, fizike, dhe psikologjike, si edhe aftësi të kufizuara sociale. Në ligj përcaktohet se ndihma ekonomike dhe shërbimet shoqërore kanë për qëllim lehtësimin e varfërisë dhe uljen e përjashtimit social për individët dhe familjet dhe krijimin e mundësive për integrimin e tyre. Në ligj gjithashtu përcaktohet decentralizimi, si një ndër parimet thelbësore në themel të skemës së ndihmës ekonomike dhe shërbimeve sociale, bashkë me parimet e universalitetit, barazisë, respektit dhe garantimit të vlerave njerëzore, integritetit, transparencës, neutralitetit, integrimit social dhe mosdiskriminimit.

Në të vërtetë, përgjegjësitë e njësive të pushtetit vendor gjatë kryerjes së funksioneve të ofrimit të ndihmës ekonomike dhe kujdesit social janë përcaktuar në ligjin organik të pushtetit vendor6 të miratuar në vitin 2000, ku “shërbimet sociale” përshkruheshin si funksion ekskluziv i bashkive dhe komunave, si niveli i parë i pushteteve vendore; dhe “ndihma dhe shërbimet shoqërore” si funksion i përbashkët, gjë që flet për përgjegjësi të përbashkëta për pushtetin qendror dhe atë vendor.

5 Ligji nr. 9355, datë 10.3.2005, i ndryshuar.6 Ligji nr. 8652, datë 31.07.2000, i ndryshuar.

22July 2013

Ligji organik i pushtetit vendor përcakton një numër funksionesh në potencë të përbashkëta për pushtetet vendore, por legjislatori nuk i ka detajuar rolet më tej dhe e njejta gjë vlen edhe për caktimin e autoriteteve specifike në ligjin kuadër. Me gjasë është menduar që politika të caktuara, specifike do të hartoheshin në vitet në vijim dhe përgjegjësitë e pushteteve vendore do të delegoheshin përmes një qasjeje të ndarë në faza. Gjatë viteve të para të zbatimit të axhendës së decentralizimit, fusha e ndihmës dhe shërbimeve shoqërore, bashkë me arsimin para-universitar dhe shëndetin parësor dolën si fushat më të spikatura ku përpjekjet e përbashkëta nga pushteti qendror dhe lokal do të kishin qenë dobiprurëse, duke qenë se janë funksione të përhapura në të gjithë territorin dhe ofrojnë shërbime të drejtpërdrejta për komunitetin; dhe njëkohësisht ato kanë një rëndësi të brendshme që kërkon angazhimin e pushtetit qendror me qëllim garantimin e standardeve dhe sigurimin e barazisë.

Ligji organik për pushtetin vendor nuk përmban hollësi mbi konceptin e veprimtarive që lidhen me mbrojtjen sociale dhe është vënë re edhe një farë mbivendosjeje në ndarjen që ai bën midis “shërbimeve shoqërore” si funksion ekskluziv dhe “kujdesit social” si funksion i përbashkët. Ligji për ndihmën dhe shërbimet shoqërore nuk përmban përkufizime specifike për sqarimin e kësaj mbivendosjeje në potencë; gjithësesi në ligj bëhet një dallim midis “shërbimit social komunitar” që nënkupton të gjithë llojet e shërbimit social publik dhe jo-publik, që ofrohen në nivel lokal në territorin nën juridiksionin e bashkisë apo komunës dhe shërbimet sociale në përgjithësi.7 Shërbimet komunitare të kujdesit social përcaktohen si shërbime që ofrohen nga qendrat ditore; në familje apo në kujdestari, sipas nevojave specifike të përfituesëve; përkundrejt “shërbimeve të kujdesit rezidencial”.8 Rrjedhimisht duket se ka një mirëkuptim të pashprehur, sipas të cilit pushteti vendor do të luante një rol më aktiv në rastin e shërbimeve rezidenciale, ku pushtetet vendore do të merrnin më shumë autoritete për shërbimet komunitare. Megjithatë siç është theksuar edhe më lart, kujdesi social mund të mos jetë plotësisht nën autoritetin e pushtetit vendor për të garantuar që standardet kombëtare përmbushen në të gjithë vendin në interes të parimeve të barazisë dhe universalitetit.

2.2. Roli i pushtetit vendor në lidhje me ndihmën ekonomike

Ligji për ndihmën dhe shërbimet shoqërore u cakton pushteteve vendore, d.m.th. bashkive dhe komunave një sërë përgjegjësish. Vlen të përmendet se përgjegjësitë e këshillave të qarkut, si nivel i dytë i pushtetit vendor nuk përmenden specifikisht në ligj. Përgjegjësia kryesore e bashkive/komunave në fushën e mbrojtjes shoqërore është ndihma ekonomike (përfitime në para “cash” për të varfërit) dhe përfitime të tjera “cash” (pagesa e paaftëtisë etj.).

7 Neni 4, pikat 5 dhe 15, ligji nr. 9355.8 Nenet 14 dhe 15, ligji nr. 9355


Pushtetet vendore kanë një përgjegjësi të caktuar në përcaktimin e kritereve të përfitimit nga akordimi i subvencioneve bazuar mbi kritere objektive të përcaktuara në ligj. Ato kanë autoritet të mjaftueshëm për të përcaktuar numrin e familjeve që duhet të prëfitojnë nga skema e pagesave në “cash” dhe shumat e këtyre fondeve, si edhe të kontrollojnë përputhshmërinë me kriteret dhe procedurat. Fondet për pagesat në para “cash” vijnë nga buxheti i shtetit. Sistemi nuk është pa të meta. Një ndër to është mbingarkesa që u bie në kurriz individëve përfitues në potencë për të sjellë dokumente, si edhe ngurtësia e kritreve të përfitimit nga pagesat. Ajo që është edhe më e rëndësishme është që mbulesa e të varfërve është e ulët, siç ka dalë edhe nga disa studime dhe nuk ka qenë shumë efikase në targetimin e kategorive në nevojë9. Këto çështje, duke përfshirë reformën në vetë skemën e pagesave në “cash” janë objekt i konsideratave për reformën e ardhshme të sektorit. Mund edhe të ndodhë që kjo reformë të sjellë ndryshime të reja përsa i takon roleve dhe përgjegjësive të pushteteve vendore në sistemin e mbrojtjes shoqërore.

2.3. Roli i pushtetit vendor në lidhje me shërbimet e kujdesit social

Përsa u takon shërbimeve të kujdesit social, në strategjinë kombëtare të mbrojtjes sociale për periudhën 2007-2013 theksohet se pushtetet vendore janë niveli më i përshtatshëm për ofrimin e shërbimeve sociale për përfituesit, duke qenë se janë në gjendje të targetojnë dhe ofrojnë ato shërbime më mirë, për shkak të afërsisë me komunitetin dhe për specifikat që mbart vetë konteksti lokal.

Njësitë e pushtetit vendor kanë një gamë të gjerë përgjegjësish në këtë fushë. Këtu përfshihen: ofrimi i shërbimeve sociale komunitare, shqyrtim dhe vendim-marrje në lidhje me procedurat për marrjen në kujdestari; si edhe manaxhimi i shërbimeve rezidenciale në raste speficike. Gjithashtu, në legjislacion përcaktohen detyrimet specifike për shërbimin social në nivel lokal, duke përfshirë ngritjen e pikave fokale gjinore dhe të luftës kundër dhunës në familje dhe Njësitë e Mbrojtjes së Fëmijës.

Qysh nga viti 2005, në përputhje me Strategjinë kombëtare për mbrojtjen sociale u decentralizuan gjithashtu një sërë shërbimesh të kujdesit social. Këtu përfshiheshin 26 institucione të kujdesit rezidencial në të gjithë vendin që ofrojnë shërbime të specializuara: si p.sh. jetimoret, azilet e pleqve, qendrat sociale, etj. Kur u bë transferimi u supozua që pushtetet vendore do të përgjigjeshin për manaxhimin dhe financimin e këtyre shërbimeve, ndonëse nuk u bë asnjë analizë e detajuar e mënyrës sesi do të sigurohej cilësia dhe stabiliteti financiar i sistemit. Disa prej objekteve që u transferuan tek pushteti vendor, (duke përfshirë edhe të drejtën e pronësisë së objektit) janë në gjendje të amortizuar dhe kanë kosto të larta operative. Ende edhe sot këto objekte vazhdojnë të financohen pothuajse ekskluzivisht drejtpërdrejt nga buxheti i shtetit, ndonëse teorikisht ato janë nën autoritetin e pushtetit vendor (kryesisht për bashkitë e mëdha). Kjo marrëdhënie e dyfishtë

9 Shih: Dokumentin e Vlerësimit të Projekteve, Banka Botërore në Shqipëri. Projekti për modernizimin e shërbimeve sociale në Shqipëri, mars 2012.

24July 2013

minon ndjeshëm llogaridhënien e këtyre institucioneve, gjë që nga ana tjetër mund të vërë në rrezik qendrueshmërinë dhe ndofta edhe cilësinë e punës.

2.4. Roli i qarqeve në lidhje me shërbimet e kujdesit social

Kuadri ligjor nuk përcakton në mënyrë specifike rolin e këshillit të qarkut në lidhje me shërbimet e kujdesit social. Ligji për ndihmën dhe shërbimet shoqërore përcakton se këshilli i qarkut përgjigjet për manaxhimin e shërbimeve shoqërore për individët që i përkasin më shumë se një njësie të pushtetit vendor. Kjo sugjeron me fjalë të tjera një rol potencial për manaxhimin e shërbimeve rezidenciale me përfshirjen e disa njësive, ndonëse të tilla shërbime ende nuk janë krijuar.

Misioni i këshillit të qarkut është bashkërendimi dhe harmonizimi i politikave në rang lokal me ato në rang kombëtar, në nivel qarku. Këshilli i qarkut ende nuk gëzon funksione të përcaktura ekskluzive; megjithatë, këshilli i qarkut mund të ofrojë shërbime dhe/ose të ushtrojë kompetenca sipas parashikimit në ligj, ose në rast të delegimit nga bashkitë apo komunat në përbërjen e tij.

Këshilli i qarkut gjithmonë e më shumë po evidentohet si niveli i duhur i ndërmjetëm i qeverisjes, i cili ruan lidhjet e duhura me komunitetet vendore, duke qenë megjithatë mjaftushëm madh për të realizuar nivelin e nevojshëm të efikasitetit dhe të prodhojë ekonomi shkalle në ofrimin e shërbimit. Përfitimet e pritshme që lidhen me efikasitetin nuk kufizohen domosdoshmërisht tek efikasiteti i kostos, por lidhen gjithashtu me kapacitete më të forta të supozuara në nivele rajonale, me aftësi më të mira planifikimi si pasojë e një niveli më të gjerë informacioni; si edhe me aftësinë për të siguruar fonde nga burime të shumëfishta.

Në mënyrë të posaçme, këshillat e qarqeve morrën përgjegjësi në fushën e shërbimit social përmes Vendimit të Këshillit të Ministrave Nr. 563 datë 12.8.2005 “Për përcaktimin e përgjegjësive të këshillave të qarqeve për ofrimin e shërbimeve të kujdesi social”. Këshillat e qarqeve duhet të kenë Komisionet për vlerësimin e nevojave dhe planifkimin e shërbimeve (KVNPSh), të cilat gëzojnë mandatin e planifikimit të shërbimeve të kujdesit social. KVNPSh-ja kryesohet nga Kryetari i këshillit të qarkut dhe përbëhet nga 14 anëtarë që përfaqësojnë bashkitë dhe komunat (kryetari i bashkisë/komunës); institucionet qendrore të dekoncentruara, duke përfshirë shërbimin social rajonal, si edhe OJQ-të. Komisioni për vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve ka për detyrë të evidentojë dhe të bëjë një vlerësim të shërbimeve që kërkohen; të evidentojë ofruesit në potencë të këtyre shërbimeve, si edhe të marrë në shqyrtim propozimet në fushën e shërbimit social dhe biznesit social.

Seksioni i ndihmës dhe shërbimeve sociale (Drejtoria e ndihmës dhe shërbimeve sociale - DNShS) brenda strukturës së këshillit të qarkut vepron si sekretariat i KVNPSh-së dhe kryen vlerësimin e nevojave; bashkërendon zbatimin e shërbimeve; organizon hartën e shërbimit social në qark si edhe i propozon KVNPsh-së hapjen apo mbylljen e shërbimeve të caktuara. Ky seksion/drejtori përgjigjet për mbledhjen dhe përpunimin e të dhënave nga pushtetet vendore, drejtoria rajonale


e Shërbimit social shtetëror, si edhe nga OJQ-të që janë aktive në qark. Në veçanti, bashkitë dhe komunat kanë detyrimin e ofrimit të statistikave sociale në qark, çdo katërmujor sipas standardit/formularit zyrtar.

KVNPSh-ja është parashikuar si një komision multi-disiplinar me pushtet vendim-marrës. Megjithatë, implikimet buxhetore të vendimeve të mundshme nga ana e këtij komisioni në buxhetet e qarqeve (dhe/ose institucioneve të tjera) nuk është se zbatohen gjithmonë me lehtësi, në mungesën e një mbështetjeje të qartë nga këshilli i qarkut. Komisioni për vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve de facto është një organ konsultativ, me pushtet të kufizuar.

Ligje të tjera10 japin më shumë hollësi në lidhje me përgjegjësitë e këshillit të qarkut në fushën e shërbimit të kujdesit social, përtej autoriteteve gjithëpërfshirëse të përshkruara më lart. Këtu përfshihen detyrimi për ngritjen e një Njësie për të drejtat e fëmijëve, në nivelin e këshillit të qarkut (që rëndom koincidon me DNShS-në), e cila të përgjigjet për monitorimin e zbatimit të legjislacionit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve dhe heton mbi rastet e supozuara të abuzimit dhe/ose mosveprimit nga ana e baskive/komunave, ngritja e komisioneve multi-disiplinare për tematikën që lidhet më fëmijët, si edhe grupe të tjera vulnerabël, duke përfshirë grupe teknike për çështjet e romëve; mbledhja dhe futja në mënyrë elektronike e platformave me të dhëna për fëmijët dhe minoritetet, etj. Është me interes të konstatohet që regulloret të cilat përcaktojnë rolin e këshillave të qarqeve në nën-sektorë specifikë (si p.sh. fëmijët, popullata rome) përcaktojnë struktura të cilat në thelb nuk janë gjë tjetër veçse një “klonim” i Komisioneve për vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve dhe (në një shkallë më të vogël) të strukturave teknike të tilla si DNShS-ja. Megjithatë, prania e këtyre strukturave praktikisht nuk njihet nga kuadri regullator i hartuar pas ngritjes së tyre, ndonëse praktikisht disa këshilla qarqesh ia kanë dalë mbanë të integrojnë grupet teknike në një Komision gjithëpërfshirës për vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve.

3.Shërbimet e kujdesit social në nivel qarku në Shqipëri: vlerësime dhe analiza

3.1. Vlerësimi i strukturave të qarkut

Komisionet për vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve (KVNPSh) janë ngritur në pothuajse të gjitha qarqet (me përjashtim të qarkut të Dibrës) gjatë periudhës 2006 – 2011. Ndërsa në pjesën dërrmuese të rasteve këto komisione nuk konsiderohen të jenë plotësisht në

10 Ligji nr. 10 347, datë 04.11.2010, “Për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve”, strategjia kombëtare për përmiërsimin e kushteve të jetesës së minoritetit rom, për periudhën 2002 – 2015 dhe Plani i veprimit për përfshirjen e popullatës rome, për vitet 2010 -2015.

26July 2013

funksionalitet, në katër prej këtyre qarqeve (Berat, Elbasan, Tiranë dhe Kukës) theksohet që ato të jenë në operativitet të plotë. Në shumicën e rasteve, këto komisione nuk mblidhen sipas përcaktimit në ligj (çdo tremujor) dhe edhe në rastet kur ato mblidhen nuk arrijnë të plotësojnë funksionin e tyre kryesor. Gjithashtu ato vujanë nga mungesa e koordinimit institucional dhe nga çështje të përfaqësimit të anëtarëve të komisionit. Përgjithësisht ka ndodhur që komisionet janë mbledhur 1 apo 2 herë, që nga momenti i krijimit të tyre. Shpesh takimet/mbledhjet janë thirrur nga Ministria me rastin e prezantimit të ndonjë projekti apo iniciative të re, apo për një tematikë specifike (p.sh. për romët etj.), në vend të një nevoje reale për vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve, që është pjesë e misionit të tyre kryesor. Më poshtë jepet një përmbledhje e viteve kur janë ngritur komisionet dhe numrit të mbledhjeve gjatë vitit të fundit. Ligji për ngritjen e KVNPSh-ve i vitit 2006 thekson se ato duhet të mblidhen regullisht çdo 4 muaj dhe të hartojnë raporte.

QarkuViti kur është ngritur

KVNPSh

Nr. i mbledhjeve të organi-zuara nga KVNPSh gjatë

vitit 2012

Këshilli i qarkut Berat 2011 2

Këshilli i qarkut Lezhe 2007 0

Këshilli i qarkut Tirane 2009 3

Këshilli i qarkut Shkoder 2006 2

Këshilli i qarkut Kukes 2006 2

Këshilli i qarkut Durres 2007 -

Këshilli i qarkut Elbasan 2009 5

Këshilli i qarkut Diber Not established yet 0

Këshilli i qarkut Fier 2008 3

Këshilli i qarkut Gjirokaster 2010 1

Këshilli i qarkut Korce 2010 2

Këshilli i qarkut Vlore 2007 1

Edhe në këto takime, në rastet kur ato janë organizuar, ka pasur probleme me pjesëmarrjen, duke qenë se institucionet nuk i vënë vëmendjen e duhur kësaj të fundit. Një tipar tjetër që ndikon në punë e komisioneve është pjesëmarrja e deleguar që ndodh në pothuajse të gjitha qarqet dhe për shumicën e institucioneve. Specialistët që marrin pjesë në mbledhjet e komisionit nuk mund të marrin dot vendime pa informuar më parë eprorët e tyre, ndaj dhe informacioni “humbet rrugës” dhe shpesh nuk ka as ndjekje.

P.sh. në Elbasan, që mbahet si shembull pozitiv, disa nga vendimet e marra nga KVNPSh-të përfshinin një

The attendance in NASP meeting is very low and members appear to be disinterested and the prospect of follow up to the decisions of the commission is low.

Interview with a representative from the

Regional Council of Vlora


plan rajonal social; një raport vlerësimi për strategjinë për fëmijët për periudhën 2006-2009; një plan rajonal për popullatën rome. Megjithatë asnjë nga komisionet nuk ka prodhuar asnjë raport. Mungesa e formateve të disponueshme për relatimin mund të konsiderohet si një pengesë e rëndësishme për përmirësimin e punës së këtyre strukturave. Takime tematike të KVNPSh-ve gjithësesi janë zhvilluar në mënyrë sporadike, në përgjigjie të nevojave imediate specifike shpesh të mbështetura nga organizata ndërkombëtare. Kështu, p.sh. KVNPSh-ja e këshillit të qarkut të Tiranës është mbledhur një herë për ngritjen e një strehëze për gratë dhe vajzat viktima të dhunës në familje. Raporti për takimin shoqërohet me një raport të aktiviteteve (në gjuhën angleze) me një format të qartë, me objektiva për takimin, pjesëmarrësit, si edhe produktet, konkluzionet dhe punën që do të pasojë.

Sipas VKM-së nr. 563 dhe Udhëzimit të përbashkët Nr. 1 datë 02.02.2007 të Ministrisë së Brendshme dhe Ministrisë së Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanceve të Barabarta, në përbërje të komisioneve KVNPSh duhet të ketë katër përfaqësues nga shoqëria civile, duke përfshirë dy nga OJQ-të që ofrojnë shërbime. Nuk është e qartë mënyra e përzgjedhjes së OJQ-ve dhe nuk dihet nëse bëhet rotacion. Mesa duket OJQ-të thirren kryesisht bazuar në temën kryesore të axhendës dhe sipas profilit tyre të punës dhe ato nuk janë anëtare të përherëshme të komisionit.

Çështja e autoritetit të kufizuar të qarqeve në drejtimin dhe kryerjen siç duhet të detyrave të parashikuara nga ligji del si një problem i përbashkët në të gjithë vendin. Ato nuk e ndjejnë veten mjaftueshmërisht të fuqishëm për të mobilizuar njësitë e pushteteve vendore, d.m.th. bashkitë dhe komunat dhe për të bashkërenduar përpjekjet e tyre. Kjo mungesë autoriteti mund të shihet si rezultat i një sërë faktorësh, si p.sh. mungesa e një vizioni/përparësish dhe ndërgjegjësimi; burime të kufizuara financiare dhe njerëzore dhe mandat i paqartë për të garantuar shërbime të duhura, të arritshme, të barabarta dhe cilësore për të gjithë popullatën e rajonit. Faktikisht, aktorë të ndryshëm vendorë janë shprehur për një ndjesi përgjegjësish të mbivendosura midis institucioneve të ndryshme vendore. Institucionet shpesh duket se punojnë si organe më vete, të cilave u mungon fryma e bashkëpunimit. Fakti që komisionet, sado herë të jenë mbledhur, nuk kanë nxjerrë asnjëherë asnjë raport, dhe/ose nuk kanë hartuar asnjë projekt për shërbime të reja, sipas parashikimeve të ligjit tregon se roli i tyre nuk është kuptuar siç duhet, ose deri tani, nuk mund të zbatohet.

Të gjitha administratat e këshillave të qarqeve janë përballur me nivele të ndryshme ristrukturimi përsa i takon hapjes dhe mbylljes së njësive specifike, si p.sh. ngritja e njësive të kujdesit social, arsimit dhe kulturës në Elbasan apo njësia e mbrojtjes së fëmijës në Korçë. është me interes të konstatohet se në pjesën dërrmuese të qarqeve (9 gjithsej) nuk ka asnjë departament/drejtori të

In the absence of a dedicated department, the functions of social care services are delivered by a specialist within the structure of the “Department for foreign affairs, public and regional policy development. In addition, politics, structural reorganizations and a poor knowledge of legislation by the NASP Commission members inhibit its performance.

Interview with a representative of the Regional

Council of Gjirokastra

28July 2013

dedikuar për shërbimin dhe kujdesin social dhe ky rol luhet nga njësi të tjera brenda administratës, si p.sh. departamenti për zhvillimin rajonal, si në rastin e qarkut të Tiranës. Ndërsa numri i nëpunësve në këto drejtori varion nga 1 deri në 8, përgjithësisht janë vetëm 1-2 të tillë dhe vetëm në disa qarqe (3-4 qarqe) këto drejtori kanë 4 apo më shumë pjesëtarë.

Kjo mungesë e evidentuar angazhimi bëhet edhe më e theksuar nga mungesa e mjeteve financiare dhe një komunikim disi i vështirë midis bashkive dhe këshillave të qarqeve. Nuk respektohen afatet ligjore për dorrëzimin e dokumenteve dhe të dhënave, shoqëruar kjo me mungesë raportimi mbi temat sociale nga njësitë e pushtetit vendor. Kjo lidhet gjithashtu edhe me kapacitetet e dobëta të vetë punonjësve, gjë që shpesh bën që t’i plotësojnë formularët gabim dhe që më pas rezulton në të dhëna të gabuara. Nga këndvështrimi i këshillave të qarqeve, kapaciteti i këtyre të fundit për mbledhjen e informacionit statistikor për raportet e vlerësimit të nevojave, raportet e monitorimit për ofrimin e shërbimit, si edhe planet e komunitetit për shërbime të reja raportohet të jetë i përshtatshme disa raste si Dibra dhe Shkodra ku këto kapacitete raportohet të jenë shumë të mira.

3.2. Mbledhja e të dhënave dhe informacionit

Burimet e mbledhjes së të dhënave dhe informacionit raportohet se vijnë nga drejtoritë rajonale të shërbimit social (në vartësinë e Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanceve të Barabarta), informacioni statistikor nga burime primare, INSTAT, OJQ, organizata ndërkombëtare, bashki dhe komuna, si edhe institucione të tjera qendore në nivel rajonal. Pavarësisht nga këto burime të shumëfishta të mbledhjes së të dhënave dhe informacionit, këshillat e qarqeve, me përjashtim të atij të Lezhës dhe Shkodrës nuk kanë zyrë të posaçme me personel të specializuar për statistikat. Ndërsa në disa qarqe individët dukeshin të sigurtë për aftësitë e tyre profesionale, nuk ishin në gjendje të na ofronin raporte specifike apo shembuj. Në disa raste, zyra e statistikave është e integruar brenda drejtorive të tjera, si p.sh. brenda drejtorisë së zhvillimit dhe planifikimit rajonal si në rastin e Tiranës, apo në drejtorinë e planifikimit, integrimit dhe zbatimit, si në rastin e Dibrës dhe Kukësit. Në Durrës dhe Fier, drejtoritë e kujdesit social në këshillin e qarkut përgjigjen gjithashtu edhe për punën statistikore.

Mungesa e vlerësimit të nevojave shpesh i “faturohet” mungesës së të dhënave. Edhe në ato raste kur të dhënat bëhen të mundura nga institucionet e pushtetit vendor, çështja e saktësisë raportohet të përbëjë pengesë në proçesin e përpilimit të planeve bazuar mbi evidencat. Të dhënat nuk ndahen me frekuencë të regullt me qarqet dhe shpesh personeli përkatës duhet të

Despite requests for data collection and reporting, local government units do not interact with the region to identify their needs. Municipalities and communes believe that they are best placed to serve their community needs and do not appreciate the role of the region.

Focus Group participant in Kukes


përdorë kontaktet personale për të marrë të dhënat. Të dhënat ekzistuese nuk janë të përshtashme për qëllimet e analizave dhe planifikimit. Për më tepër, të vetmet të dhëna të disponueshme duket se janë ato që lidhen me ndihmën ekonomike, ndërsa të dhënat mbi shërbimet e kujdesit social janë të rralla dhe jo gjithmonë të disponueshme. Të dhënat dhe informacioni që vjen nga OJQ-të janë gjithashtu pothuajse inekzistente.

3.3. Kapacitet aktuale të qarqeve për planifikimin dhe ofrimin e shërbimeve sociale

Tematika sociale duket se nuk përbën interes të posaçëm për qarqet. U konstatua se jo të gjithë qarqet kanë drejtori për ndihmën ekonomike dhe shërbimet e kujdesit social. Shërbimet e kujdesit social shpesh konsiderohen si detyra shtesë dhe rrjedhimisht kryhen nga drejtori të tjera, apo nga specialistë që merren me marrëdhëniet ndër-institucionale (si p.sh. në qarkun e Lezhës).

Megjithatë, grupet tematike të punës duket se funksionojnë më mirë dhe këtu mund të përmendim grupet për romët, e dhunës në familje, mbrotjes së fëmijëve. Duhet të theksohet se suksesi i grupeve teknike mund t’i atribuohet gjithashtu faktit që qeveria shqiptare është firmëtare e shumë konventave ndërkombëtare dhe evropiane që mbulojnë çështjet e të drejtave të fëmijëve, grave, popullatës rome dhe personave me aftësi të kufizuar. Organizata të ndryshme ndërkombëtare po ofrojnë mbështetje teknike, për t’i ardhur në ndihmë qeverisë shqiptare në realizimin e këtyre detyrimeve. Rrjedhimisht, ka pika fokale gjinore, njësi për mbrojtjen e fëmijëve dhe observatorë observatories për romët dhe fëmijët, të cilët u japin më shumë rëndësi këtyre grupeve teknike të punës.

Për më tepër, në rastet më të mira të funksionimit të komisioneve KVNPSh, ato duket se janë të përqëndruara më së tepërmi tek referimi i rasteve dhe manaxhimi i çështjeve, sesa në vlerësimin dhe planifikimin rajonal të shërbimeve të kujdesit social, që mund të konsiderohet si një shmangie nga roli i tyre i vërtetë. Vlen të theksohet se roli i qarkut perceptohet kryesisht, si një strukturë koordinuese, pa shumë peshë në axhendën e njësive të pushtetit vendor, dhe në veçanti për bashkitë e mëdha. Kjo përkeqësohet më tej nga një mungesë e përgjithshme vizioni dhe iniciativash në nivel lokal, përsa u takon shërbimeve sociale.

Disa bashki më të përparuara, si ajo e Shkodrës, fjala bie, kanë ngritur komisionin e vet për vlerësimin dhe planifikimin e shërbimeve sociale dhe në këtë rast specifik, komisioni duket se ka funksionuar mirë, ndonëse ka bërë punë paralele me atë që duhej të ishte kryer praktikisht në nivel qarku. Megjithatë, ata përballen me një numër shumë të madh çështjesh, ndërkohë që kanë në dispozicion burime shumë të kufizuara dhe kapacitete institucionale po kaq të kufizuara.

Situata është më e ndërlikuar në nivel komune. Mungojnë strukturat dhe burimet e përshtashme për ndjekjen e çështjeve të kujdesit social. Edhe në këtë rast, kujdesi social mbetet thjesht një detyrë e shtuar në kurriz të administratorëve socialë. Në komuna të mëdha, si ajo e Bushatit ka vetëm një administrator social, i cili supozohet të mbulojë edhe çështje të kujdesit social, në

30July 2013

një kohë kur numri i përfituesëve nga skema e ndihmës ekonomike është tepër i lartë (afërsisht 1000 raste) dhe kur këta janë të shpërndarë në një zonë ku aksesi është i kufizuar. Rrjedhimisht, informacioni i marrë nga komunat konsiderohet gjithashtu i dobët dhe i pasaktë për të shërbyer si bazë për vlerësimin dhe planifikimin e bazuar tek evidencat për nevojat e qarqeve. Ajo që është edhe më e rëndësishme, komunave u mungon informacioni në lidhje me sistemin dhe madje janë raportuar disa raste gjatë takimeve/mbledhjeve ku administratorët socialë nuk kishin informacion mbi mënyrën si ta trajtonin dhe si dhe ku ta referonin një çështje specifike.

Rrjedha e informacionit duket se funksionon më mirë në rastet kur kërkesat vijnë nga pushteti qendror. Njëkohësisht, influenca politike mbetet në nivele relativisht të larta brenda për brenda administratës vendore. Rotacionet e partive të zgjedhura shpesh janë lidhur me ndryshime në personelin e institucioneve vendore publike, gjë që doemos reflektohet në dobësim të kapaciteteve njerëzore. Gjithashtu, këto influenca ndikojnë tek motivimi i punonjësve dhe vënë në rrezik llogaridhënien nga ana e tyre për një ofrim më të mirë të shërbimeve.

Aktorë të ndryshëm interesi në qarqe të ndryshme sollën në vëmendje mungesat në personel dhe mungesën e personelit të kualifikuar, si disa ndër sfidat kryesore. Faktikisht, personat që punojnë në njësitë për mbrojtjen e fëmijës apo që kryejnë detyra të tjera si pikë fokale nuk janë gjithmonë mjaftueshmërisht të kualifikuar dhe disa prej tyre nuk ishin madje as të qartë për rolin e tyre, ndonëse kishin marrë një farë trainimi. Bashkërendimi mes aktorëve duket të jetë në nivel të dobët në të gjitha nivelet e vlerësimit, planifikimit dhe koordinimit të aktiviteteve.

Komunikimi dhe shkëmbimi sistematik i të dhënave nga pushtetet vendore me institucione të tjera, duke përfshirë drejtoritë rajonale të dekoncentruara mbetet një sfidë konstante përsa i takon vlerësimit dhe hartës së shërbimit social. Pushteti vendor zakonisht nuk arrin të prodhojë statistika në mënyrë periodike (së paku çdo katër mujor) për këshillat e qarkut. Nga ana tjetër, të dhënat shpesh janë të pasakta dhe burime të ndryshme raportojnë rezultate të ndryshme tek autoritete të ndryshme. Mbetet për tu përcaktuar nëse këto mospërputhje në të dhënat që raportohen janë si pasojë e gabimit njerëzor vetëm, apo nëse formatet dhe modalitetet e të dhënave që kërkohen nga institucione të ndryshme në nivel kombëtar dhe rajonal dallojnë/ndryshojnë nga njëri-tjetri. Gjithësesi, do të ishte e udhës që të unifikohej sistemi i mbledhjes së të dhënave për të gjitha agjencitë, me qëllim përmirësimin e saktsësisë së të dhënave, si edhe për t’i çliruar pushtetet vendore nga mbingarkesa e raportimit të tepërt. Iniciativat pilote në vazhdë për platformat elektronike të shkëmbimit të të dhënave për fëmijët dhe popullatën rome parashikohet të sjellin ndryshime pozitive në këtë aspekt.

3.4. Kapacitetet financiare dhe kontraktuale

Siç theksohet më lart, angazhimi i këshillave të qarqeve në iniciativat për vlerësim dhe planifikim ka qenë shumë i kufizuar deri më tash në të gjithë vendin. Burimet e akorduara për funksionet e vlerësimit dhe planifikimit mbeten të kufizuara. Në pjesën dërmuese të rasteve, funksionet e


planifikimit social realizohen nga personeli i Drejtorisë së Planifikimit dhe Zhvillimit Rajonal. Tematika e mbrojtjes sociale duket se nuk përbën përparësi për politikë-bërësit në nivel rajonal, për shkak të mungesës së kompetencave direkte dhe/ose buxheteve përkatëse të këshillave të qarkut.

Në praktikë, kapacitetet dhe informacioni që ka personeli në lidhje me tematikën dhe sfidat e kujdesit social pësojnë ndryshime të mëdha nga qarku në qark. Megjithatë, vlen të përmendet se rajonet ku ofrohen më shumë shërbime të kujdesit social përkojnë edhe me ato që kanë më shumë gjasa për të pasur personel të kualifikuar dhe të motivuar, gjë që mund të tregojë se këshillat e qarqeve në mbarë vendin kanë potencial të mirë për zhvillimin e kapaciteteve të duhura të planifikimit.

Si përfundim, kapacitetet e këshillave të qarkut për vlerësim dhe planifikim janë në potencë të mira, ndonëse nuk e kanë realizuar plotësisht këtë potencial. Planifikimi në nivel rajonal aktualisht has në pengesa si pasojë e problematikës në mbledhjen dhe analizimin e të dhënave; bashkërendimit të punës me aktorë të ndryshëm, në veçanti me pushtetin lokal dhe organizatat jo-qeveritare; si edhe mungesa e vëmendjes ndaj tematikës sociale nga politikë-bërësit.

Mungesa e burimeve financiare për planifikimin dhe shpërndarjen e shërbimeve është evidentuar si një ndër pengesat kryesore në procesin e planifikimit të shërbimit social nga të gjithë këshillat e qarqeve. Në të vërtetë, përqindja e buxheteve të këshillave të qarqeve që u dedikohet shërbimeve sociale është e vogël, në shifrën më pak se 1% e buxhetit vjetor për shumicën e këshillave të qarqeve11. Shpenzimet e këshillave të qarqeve në fushën e kujdesit social janë të kufizuara tek shpenzimet për personelin dhe grante shumë modeste për OJQ-të, si p.sh. për Shoqatën e të verbërve. Mungesa e burimeve financiare gjithashtu është evidentuar si një ndër pengesat kryesore për funksionimin e duhur të KVNPSh-ve –ndërsa, vendim-marrja në kuadrin e KVNPSh-ve ka pak gjasa të çojë në hapa të menjëhershëm në mungesë të angazhimeve financiare nga institucionet anëtare. Kjo nga ana e vet shpjegon faktin që KVNPSh-ja mblidhet dhe mund të marrë vendime mbi çështje tematike të mirë përcaktuara, vetëm në rastet kur axhenda mbështetet nga partnerë të jashtëm dhe me buxhetet përkatëse.

Burimet e kufizuara financiare përfaqësojnë, gjithësesi, një çështje tipike për pushtetet vendore (apo edhe për vetë qeveritë) dhe në veçanti për qarqet, të cilat nuk krijojnë të ardhura të vetat dhe rrjedhimisht varen nga fondet e buxhetit të shtetit dhe tranferimi i kuotave nga bashkitë dhe komunat. Mundësitë e financimeve potenciale nga burime të jashtme gjithashtu mbeten të kufizuara, sepse fondet nga donatorët e huaj po vijnë duke u ulur për shkak se këta të fundit po largohen nga vendi, ndërsa informacionet mbi mundësitë për financime

11 Përqindja e buxhetit për shërbimet sociale në qarkun e Elbasanit, i cili është edhe një ndër rastet më me interes, ka qenë me pak se 3% e buxhetit vjetor.

This whole chaos stems from the fact that the regional council has a very small budget for social services. In principle the commission exists but in reality its results are missing.

Interview with a representative from the Regional Council of Fier

32July 2013

nga BE-ja janë të pakta. Krijimi dhe vënia në funksionim e fondit social, siç ishte parashikuar në Ligjin “Për ndihmën dhe shërbimet shoqërore” mund të ishte një dritare mundësish që do të ndihmonte në forcimin e kapaciteteve në nivel rajonal, si edhe do të eksploronte potencialin për shërbime të bashkërenduara në nivel rajonal. Por kësaj teme do t’i rikthehemi tek pjesa ku flitet për rekomandimet.

Përsa i përket ofrimit të shërbimeve, të vetmet këshilla qarqesh që aktualisht manaxhojnë shërbime janë ato të Elbasanit dhe Gjirokastrës, por edhe kjo e fundit ka nisur të manaxhojë shërbime vetëm këto kohët e fundit. Qarku i Shkodrës kohët e fundit ka hartuar një ide për ngritjen dhe manaxhimin e shërbimeve sociale ndër-komunale dhe është në pritje të financimeve. Me pak fjalë, në përgjithësi do të ishte e saktë të thuhej se mungesa e përvojës flet për një mungesë kapacitetesh për ofrimin dhe manaxhimin e shërbimeve. Megjithatë, tek pushtetet vendore mund të gjenden një sërë shembujsh pozitivë, në veçanti tek bashkitë e mëdha me shumë organizata aktive që ofrojnë shërbimi shoqërore, siç është rasti i bashkive të Tiranës, Shkodrës dhe Elbasanit. Bashkia e Tiranës ka marrë përsipër përgjegjësinë për manaxhimin dhe financimin e 3 qendrave komunitare të cilat u ngritën me fonde nga donatorët. Në Shkodër janë evidentuar disa shërbime me bazë komunitare, të cilat ofroheshin nga OJQ-të apo organizatat fetare dhe tani bashkia po merr në konsideratë rritjen e mbështetjes për këto shërbime të ofruara privatisht, përveç shërbimeve që ajo ofron drejtpërdrejt. Janë ndërtuar partneritete jo vetëm përsa i takon bashkërendimit dhe shkëmbimit të informacionit, por ka pasur edhe disa iniciative të përbashkëta të ofrimit të shërbimeve që janë zbatuar në qytete të ndryshme, ku në përgjithësi bashkitë kanë ofruar kontribute në natyrë (d.m.th. godinat), ndërsa OJQ-të kanë siguruar kostot operative. Kështu ka ndodhur me bashkinë e Tiranës, Shkodrës, Beratit dhe Kukësit. Ende nuk ka evidenca që të tregojnë që pushtetet vendore kanë prokuruar ofrime shërbimesh nga palë të treta (private). Zyrtarë të ndryshëm në nivel të pushtetit vendor kanë specifikuar se nuk kanë mundur të vazhdojnë procedurat për prokurimin e shërbimeve për shkak të një mungesë të perceptuar ligjore në këtë fushë. Megjithatë, vlen të theksohet se kuadri ligjor dhe ai regullator, kryesisht ligji “Për ndihmën dhe shërbimet shoqërore” dhe ligji “Për prokurimin publik” bën të mundur prokurimin e shërbimeve sociale nga ofrues privatë. Dështimi nga ana e pushtetit vendor në kryerjen e procedurave të prokurimit në këtë aspekt mund t’u atribuohet kapaciteteve të kufizuara për hartimin e termave të referencës, të detajuara sic duhet edhe nga pikëpamja teknike, të cilat do të përjashtonin mundësinë e pranimit të ofertave të dobëta.

Në disa raste janë konstatuar shkëputje midis shërbimeve të ofruara nga autoritetet lokale me ato të ofruara nga OJQ-të. Autoritetet vendore dhe ato rajonale nuk e kanë për detyrim të kërkojnë informacion dhe bashkëpunim nga dhe me OJQ-të që punojnë në territoret e tyre, për të kuptuar plotësisht situatën, nevojat dhe për të planifikuar shërbimet e tyre sic duhet. Ndonëse kontributi i OJQ-ve në fushën e shërbimit social ëshë sigurisht i mirëpritur, shkëmbimet sistematike dhe bashkëpunimi midis OJQ-ve dhe autoriteteve qeveritare është i domosdoshëm për të garantuar


planifikimin dhe ofrimin me efikasitet të shërbimeve (d.m.th pa mbivendosje/boshllëqe). Për më tepër, qendrueshmëria e shërbimeve të ofruara nga OJQ-të në periudhën afatgjatë mund të garantohet vetëm përmes angazhimit të autoriteteve qeveritare, të cilat kanë përgjegjësinë statutore të ofrimit të këtyre shërbimeve.

3.5. Monitorimi

Decentralizimi i shërbimeve nuk u pasua nga ngritja e kapaciteteve të autoriteteve lokale për të marrë përsipër funksione të reja. Gjithashtu, jo në të gjitha njësitë e pushtetit vendor janë ngritur strukturat e duhura për trajtimin e çështjeve sociale. Njësitë për mbrojtjen e fëmijëve (NjMF) apo pika të tjera fokale kanë qenë rrjedhojë e përpjekjeve të komunitetit ndërkombëtar dhe madje edhe në këto raste në disa njësi të pushtetit vendor, personat e caktuar për kryerjen e këtyre funksioneve u kanë munguar aftësitë profesionale për zbatimin e këtyre detyrave. Gjithashtu, përsa i takon raportimit duket se ka mbivendosje dhe konfuzion. Qarkullimi i informacionit ende reflekton një qasje të centralizuar dhe nuk po funksionon horizontalisht, pavarësisht ekzistencës së dispozitave të qarta ligjore që specifikojnë mënyrën e qarkullimit të informacionit dhe raportimit. Ky perceptim i shtrembëruar në lidhje me shkëmbimin e informacionit definitivisht reflektohet tek vlerësimi i nevojave dhe planifikimit në nivel rajonal, duke qenë se pothuajse të gjitha qarqet ankohen për mungesë informacioni nga strukturat e tjera.

Vetëm dy këshilla qarqesh, ai i Fierit dhe Elbasanit kanë drejtori për shërbimet dhe kujdesin social. Në lidhje me këtë, sistemi i monitorimit duket sikur nuk ekziston (me përjashtim të Fierit dhe Durrësit), ndërsa sistemi i planifikimit aplikohet vetëm formalisht, me një shkallë të kufizuar qartësie. Drejtoritë rajonale të shërbimit social përmendën gjithashtu edhe vështirësitë me të cilat ato përballen gjatë monitorimit të OJQ-ve që ofrojnë shërbime të kujdesit social, për shkak të mungesës së informacionit të azhurnuar nga Ministria përsa i takon OJQ-ve që punojnë në territoret përkatëse.

Kapacitetet e vlerësimit dhe planifikimit të këshillave të qarqeve janë në potencë të mira ndonëse nuk arritur ende potencialin e tyre. Planifikimi në nivel rajonal aktualisht pengohet nga sfidat në mbledhjen dhe analizimin e të dhënave; bashkërendimin me aktorët e ndryshëm, në veçanti me pushtetet vendore dhe organizatat jo-qeveritare; si edhe nga mungesa e vëmendjes së politikë-bërësve ndaj çështjeve sociale.

Së fundi, ndjesia e përgjithshme është që reforma të reja të cilat nuk pasohen nga aktivitete të përshtatshme informimi/ndërgjegjësimi dhe krijimi kapacitetesh për autoritetet lokale dhe rajonale

Technical staff are not qualified and a monitoring system is missing.

Focus group participant in Korca

34July 2013

do të ishin të padobishme dhe do të duhet të shmangen. Ky konkluzion përforcohet edhe nga një argument tjetër. Duke qenë se nuk pritet të ketë një depolitizim të afërm të administratës vendore, ngritja e kapaciteteve të stafit lokal duhet të vazhdojë të shoqërohet nga role dhe protokolle të qarta dhe të mirëpërcaktuara pune për personelin që mbulon shërbimet sociale në të gjitha nivelet, bashkë me parametrat në lidhje me vazhdimësinë e punësimit të personelit teknik.

3.6. Rasti i këshillit të qarkut të Elbasanit

Këshilli i qarkut të Elbasanit ka 82 punonjës, 74 prej të cilëve janë pjesë e strukturave administrative dhe manaxheriale, ndërsa 8 të tjerë janë staf mbështetës. Drejtoria e Kujdesit social, arsimit dhe kulturës u ngrit në vitin 2010 dhe ka 20 punonjës, 5 janë personel administrativ dhe 15 punonjës socialë, të cilët punojnë në qendrën e ngritur rishtazi për fëmijët autikë, të financuar nga Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanceve të Barabarta.

Komisioni për vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimeve (KVNPSh) u ngrit në vitin 2009 nga këshilli i qarkut dhe numëron 15 anëtarë. Ndonëse struktura nuk ka punonjës me kohë të plotë, ajo është nën përgjegjësinë e Drejtorisë së kujdesit social, arsimit dhe kulturës. Gjatë vitit 2012, KVNPSh organizoi 5 takime, që përfaqëson edhe numrin më të madh të takimeve krahasuar me këshillat e tjerë të qarqeve12. Disa nga vendimet e komisionit të VNPSh përfshijnë një plan social rajonal, një raport vlerësimi për strategjinë për fëmijët për periudhën 2006-2009 dhe një plan rajonal për popullësinë rome. Gjithashtu, grupet teknike për fëmijët, romët, gratë dhe luftën kundër dhunës në familje shpesh e ia kalojnë vendim-marrjen e tyre KVNPSh-së për diskutimin dhe miratimin e veprimeve.

Pengesa kryesore për këshillin e qarkut të Elbasanit përsa i takon administrimit të shërbimit social ka të bëjë me buxhetin që mbulon kostot operative të objekteve dhe infrastrukturës ekzistuese. Buxheti për kujdesin social është shumë i kufizuar dhe në vitin 2012, fondi për kujdesi social përfaqësonte vetëm 1.17% të totalit të buxhetit, ndërsa në vitin 2013 vetëm 3.4% të totalit të buxhetit. Këshilli i qarkut është treguar shumë pozitiv në punën me partnerët/agjencitë e tjera dhe organizatat ndërkombëtare në fushën e shërbimit social. Çuditërisht ka një ndjenjë të lartë solidariteti dhe ndjeshmërie mes anëtarëve të këshillit të qarkut, të cilët dhanë pagën e tyre mujore për një muaj për këshillin e qarkut për të ndihmuar fëmijët në nevojë, një shumë prej 1.235.000 Lek (që përfaqëson afërsisht 18.4 % të fondeve të buxhetit të kujdesit social për këshillin e qarkut të Elbasanit).

Struktura e këshillit të qarkut është mjaft mirë e informuar mbi legjislacionin dhe udhëzimet për kujdesin social, si edhe me strategjitë kombëtare dhe prioritetet e zhvillimit të qarkut, por e njejta gjë nuk mund të thuhet në lidhje me politikat sociale në rang kombëtar. Këshilli i qarkut të Elbasanit është një ndër këshillat më aktivë të qarqeve në vend. Plani i zhvillimit për këshillin e 12 Në qarkun e Dibrës, Komisioni i VNPSh nuk është ngritur ende, këshilli i qarkut nuk asnjë informacion apo dijeni mbi legjislacionin ngritjen e KVNPSh-së.


qarkut është miratuar në vitin 2012 dhe tashmë është në zbatim e sipër. Plani social për qarkun e Elbasanit, i cili u miratua në vitin 2011 përfshin një plan komuniteti për llojet e reja të shërbimeve sociale, duke përfaqësuar një eksperiencë unikale mes të gjitha këshillave të qarqeve.

Vlerësimi dhe planifikimi i nevojave

Mungesa e burimeve financiare duket të jetë një pengesë e përbashkët për të gjitha strukturat rajonale. Kjo gjë influencon në procesin e planifikimit të shërbimeve të reja sociale që do të ofrohen nga këshilli i qarkut. Pavarësisht nga vështirësitë ekzistuese, përsa i takon burimeve financiare dhe njerëzore, Drejtoria e kujdesit social, arsimit dhe kulturës në Elbasan ka nisur nga mbledhja e të dhënave me qëllim prodhimimin e informacionit statistikor për përgatitjen e raporteve të vlerësimit të nevojave. Kjo drejtori ka përgatitur raportin vjetor për të drejtat e fëmijëve dhe barazinë gjinore. Në nivel qarku ekziston tashmë një bazë e hollësishme të dhënash për popullatën rome, e cila mbështetet nga një projekt i PNUD-it. pavarësisht nga fakti që këshilli i qarkut të Elbasanit ka kapacitete të forta administrative për mbledhjen dhe analizimin e informacionit statistikor, cilësia e raporteve të monitorimit në lidhje me ofruesit publikë dhe jo-publikë, bashkë me planet komunitare për nevojat për shërbime të kujdesit social duhet të përmirësohet. Zhvillimi institucional

Administrata e këshillit të qarkut ka një sistem të unifikuar për planifikimin dhe monitorimin e shërbimeve të kujdesit social. Ndërsa sistemi i planifikimit është i qartë përsa i përket legjislacionit dhe udhëzimeve, duket se nuk është kuptuar mjaftueshëm nga brenda organizatës. Ndonëse bashkërendimi midis drejtorive/njësive të ndryshme të këshillit bashkiak përsa i takon hartimit të nevojave periodike për raporte vlerësimi dhe monitorimi konsiderohet të jetë në nivele të forta, rolet dhe përgjegjësitë e aktorëve të ndryshëm brenda për brenda administratës së këshillit të qarkut nuk janë edhe aq të qarta. Gjithashtu, pavarësisht faktit që këshilli i qarkut i kushton shumë vëmendje trainimit të personelit, ka vetëm 2-5 persona të cilët kanë kualifikimet e duhura në lidhje me planifikimin dhe monitorimin.

Ofrimi i shërbimeve në këshillin e qarkut të Elbasanit:

Ekziston një bashkërendim i qartë midis këshillit të qarkut dhe donatorëve për hartimin dhe zbatimin e projekteve të ndryshme. Aktualisht janë funksionale qendrat e mëposhtme komunitare dhe rezidenciale:

• për gratë: shërbime në kuadrin e dhunës në familje;• për fëmijët:

o qendra komunitare e Cërrikut: në këtë qendër marrin shërbime 300 fëmijë falë bashkëpunimit pozitiv midis këshillit të Qarkut, bashkisë dhe Caritas-it italian dhe gjerman.

36July 2013

o Qendra për fëmijët me sindromën Doën;o dy qendra për fëmijët e braktisur romë;o gjashtë qendra rezidenciale etj.

• Për të moshuarit. Ka një qendër komunitare që manaxhohet nga bashkia.

Në qarkun e Elbasanit ka 27 OJQ që ofrojnë shërbime sociale: 7 janë lokale; 13 rajonale, 4 kombëtare dhe 3 ndërkombëtare. 10 nga këto OJQ punojnë me fëmijët, 2 me çështjet e rinisë, 6 për personat me aftësi të kufizuar, 1 me të moshuarit, 3 për gratë dhe dhunën në familje, 3 (kujdesi social, fëmijë dhe shërbime në familje) dhe 2 për romët.Qysh nga viti 2012, këshilli i qarkut ka qenë përgjegjës për ofrimin e shërbimeve sociale për një kategori të personave me aftësi të kufizuar (Qendra komunitare për fëmijët autikë, e cila ofron shërbime për 40 fëmijë). Kjo është qendra e parë komunitare për këshillin e qarkut dhe përbën përvojën e parë të këtij këshilli si ofrues shërbimesh. Pavarësisht nga vështirësitë fillestare që lidheshin me mungesën e përvojës nga ana e personelit, kjo qendër bashkë me një tjetër të ngjashme të ngritur në Gjirokastër – (dhe kjo e financuar nga MPCSSHB) parashikohet të jetë një histori e suksesshme e ofrimit të shërbimeve. Megjithatë, kategori, si: fëmijët, rinia, të moshuarit mbeten të zbuluar nga shërbimet brenda autoritetit të strukturës së qarkut.

Këshilli i Qarkut ka qenë pozitiv në ndërtimin e partneriteteve dhe i kushton vëmendje angazhimit të shoqërisë civile. Gjatë hartimit të politikave dhe raporteve për shërbimet e kujdesit social, Këshilli i Qarkut shpesh konsultohet me struktura të tilla si: OJQ, bashkitë/komunat dhe atuoritetet rajonale dhe qendrore. Pavarësisht nga fakti që këshilli i qarkut e konsideron komentet dhe informacionet nga aktorët e jashtëm si të rëndësishme për zhvillimet e ardhshme, jo gjithmonë organizohen konsultime me publikun e gjerë, grupet e synuara dhe OJQ-të ndërkombëtare. Gjatë vitit 2011, këshilli i qarkut ka organizuar 2 konsultime publike, në vitin 2012 vetëm 3 dhe në vitin 2013 (gjatë gjashtëmujorit të parë) vetëm 2.

Konkluzione

Këshilli i qarkut të Elbasanit është një shembull pozitiv i vullnetit politik dhe institucional midis të gjitha strukturave përkatëse. Vlen të theksohet bashkëpunimi pozitiv midis këshillit të qarkut dhe njësive të pushtetit vendor në ofrimin e shërbimeve sociale. Ndonëse mbetet ende punë për tu bërë për stimulimin e pjesëmarrjes së anëtarëve të KVNPSh-it, mbetet fakt ekzistenca e funksionimit dhe bashkëpunimit midis institucioneve që janë pjesë e KVNPSh, duke përbërë njëkohësisht një shembull pozitiv për qarqet e tjera. Plani komunitar për qarkun e Elbasanit është gjithashtu një përvojë unikale mes gjithë këshillave të qarqeve, (Fieri e ka miratuar këtë plan, por nuk e ka zbatuar ende për arësye financiare). Pavarësisht nga kjo, pengesa kryesore përsa i takon planifikimit të shërbimeve të reja sociale që do të ofrohen nga këshilli i qarkut duket se është mungesa e fondeve nga vetë këshilli i qarkut dhe buxheti i shtetit. Ofrimi i parë i shërbimit (Qendra për fëmijët autikë) është një histori suksesi për qarkun dhe kjo përvojë thekson rëndësinë e bashkëpunimit midis të gjithë aktorëve të interesit, publikë dhe privatë në planfikimin, vlerësimin, ndërtimin dhe manaxhimin e monitorimin e shërbimeve të ofrimit të kujdesit social. Kjo përvojë është një praktikë e mirë që duhet të pilotohet në qarqe të tjera.


3.7. Udha përpara

Gjatë organizimit të Grupeve të Fokusit në të gjitha qarqet në vend na u dha mundësia të takoheshim me strukturat dhe aktorët përkatës të përfshirë në sistemin e kujdesit rajonal social, që nga hartuesit e politikave, tek ofruesit e shërbimeve dhe manaxherët e rasteve. Gjatë takimeve dhe diskutimeve tona me strukturat e zyrave rajonale, bashkive, komunave, zyrave të shërbimit social rajonal, drejtorive arsimore dhe OJQ-ve dolën në pah përvojat, idetë, problemet, frikërat dhe sfidat për të ardhmen. Më poshtë paraqiten disa prej shqetësimeve, praktikave pozitive dhe sfidave për të ardhmen.

Praktikat e shëndosha:

Manaxhimi i rastit dhe ofrimi i shërbimit:

• grupet teknike funksionojne shumë mirë në lidhje me manaxhimin e rasteve, sidomos për fëmijët dhe popullatën rome. Takimet e tyre zakonisht manaxhohen nga institucionet përkatëse që trajtojnë dhe referojnë çështjet që duhet të zgjidhen.

• Manaxhimi i rastit për personat në risk është një model pozitiv për Elbasanin. Qysh nga viti 2012, këshilli i qarkut Elbasan përgjigjet për ofrimin e shërbimeve sociale për një kategori personash me aftësi të kufizuar (Qendra komunitare për fëmijët autikë, ku marrin shërbime 40 fëmijë). Qendra financohet nga MPÇSShB. Ky model është pilotuar edhe në Gjirokastër dhe qendra ka nisur nga puna përpara 3 muajsh.

• Qendra profesionale për të rinjtë, me emrin Murialdo është ngritur në Fier. Qendra mbulon qarkun e Fierit dhe ofron trainime profesionale. Ky qark ka emër të mirë lidhur me bashkëpunimin për zgjidhjen e problemeve nga ana e grupeve teknike.

• Bashkia e Gjirokastrës në bashkëpunim me Nehemia ka ngritur një qendër e cila u ofron një vakt falas fëmijëve nga popullata rome dhe familjeve të varfëra.

• Bashkia e Korçës ka ofruar godinat për ngritjen e 4 qendrave komunitare të financuara dhe manaxhuar nga sektori i OJQ-ve. Raportohet për një përvojë pozitive në lidhje me bashkëpunimin midis institucioneve rajonale, lokale, publike dhe private.

• Me mbështetjen e UNICEF-it, Këshilli i qarkut Lezhë ka hartuar strategjinë e vet për fëmijët për periudhën 2012 – 2015, si edhe ka ngritur Njësinë për Mbrojtjen e Fëmijëve.

• Sigurimi i fondeve falë mbështetjes nga programi i ambasadës hollandeze për fuqizimin e qeverisjes vendore në qarkun e Dibrës dhe një bashkëpunim i suksesshëm me MPCSShB, UNICEF dhe SNV është pikasur në Tirana, ndërsa fokusi tek turizmi ka qenë lajtmotivi për bashkëpunimin e qarkut të Korçës me partnerët ndërkombëtarë.

38July 2013

• Krijimi i bordit rajonal për punësimin në Shkodër, në mbështetje të punësimit të rinisë ka nxjerrë në pah dhe prëcaktuar prioritetet dhe ka miratuar projekte të suksesshme. Këto projekte janë shtatë biznese të vogla, me 200 vajza e djem, si përfituesit primarë të mbështetur nga një iniciativë e ILO-s. Janë miratuar bursa për trainime pune në Itali, si edhe është ofruar mbështetje për 8 biznese emigrantësh që janë kthyer në atdhe. Këshillat e qarqeve të Fierit dhe Vlorës përmendin bashkëpunimin e tyre të suksesshëm me organizatën e PNUD-it, në mbështetje të përmirësimit të kushteve të jetesës së komuniteteve të popullatës rome dhe egjiptiane. Pritet të ngrihen 2 qendra komunitare në komunat e Shushicës dhe Novoselës.

• Për më tepër, qarku i Fierit iu referua projektit të mbështetur nga UNICEF-i për monitorimin dhe raportimin mbi të drejtat e fëmijëve, që parashikohet të përfundojë me strategjinë rajonale dhe planin e veprimit për fëmijët për periudhën 2013 – 2015.

Mësimet e nxjerra

Në vitin 2006, pushteti qendror i transferoi shërbimet e kujdesit rezidencial tek pushteti vendor, por ky delegim kishte të bënte vetëm me asetet fizike, duke qenë se nuk u decentralizua as personeli, dhe as shërbimet dhe fondet. Kjo ka çuar në konfuzion në manaxhimin e qendrave. Për më tepër, kjo është gjithashtu pjesë e diskutimit në vijim për boshllëqet që ekzistojnë në financimin e pushtetit vendor.

Manaxhimi i rastit është një çështje me rëndësi ku të gjitha strukturat vendim-marrëse bashkohen për zgjidhjen e problemeve të grupeve vulnerabël. Kërkesa për qendra komunitare dhe rezidenciale në mbarë vendin është e madhe, ndërsa numri i vendeve është shumë i kufizuar.

• Në Vlorë ka një kërkesë të lartë për qendra komunitare, në Elbasan ka kërkesë të vazhdueshme për strehimin e fëmijëve në nevojë. Kapacitetet aktuale nuk janë të mjaftueshme për t’iu përgjigjur një numri të madh kërkesash. Kjo çështje ka krijuar shumë diskutime dhe debate në grupet teknike dhe në komisionin e NAPS.

• Rasti i qendrës rezidenciale për të moshuarit që manaxhohet nga Bashkia e Fierit duhet të ofrojë shërbime (për të moshuarit) nga i gjithë qarku i Fierit. Qendra, përveç se është në gjendje të amortizuar fizikisht ka probleme edhe për manaxhimin e rasteve për shkak të kërkesave të shtuara për pranim nga pjesë të tjera të rajonit/qarkut, si fjala vjen nga Lushnja dhe Mallakastra.

• Në Fier, gratë e divorcuara nuk përfitojnë shërbime dhe kanë probleme strehimi dhe punësimi.

• Në Elbasan konstatohet mungesë shërbimesh për prindërit me probleme alkooholi apo droge dhe për fëmijët nga mosha 5-18 vjeç;

Edhe në rastet kur këto qendra ekzistojnë, shërbimi që ato ofrojnë nuk është në lartësinë e standardit që kërkohet.


• Qendra komunitare për romët në Levan/Fier. Komuna që përgjigjet për qendrën nuk ka kapacitete për ta manaxhuar atë.

• Në Korçë, fëmijët e mbetur jetimë dhe të rinjtë e moshës 16-18 vjeç nuk përfitojnë shërbime. Fëmijët me aftësi të kufizuar nuk gjejnë strehim dhe nuk përfitojnë shërbime.

Udha përpara

Një përfshirje më e madhe e aspektit të kujdesit social në politikat kombëtare do të rriste efikasitetin e përmirësimeve. Një pjesë e përcaktuar e buxhetit të shtetit duhet të planifikohet çdo vit për të mbështetur këto shërbime. Në këtë aspekt, kostimi i strategjive kombëtare do të ndihmonte në realizimin e mbështetjes së duhur përmes kujdesit social. Nevoja për shërbime shtesë që mbulojnë të gjitha grupet vulnerabël u konstatua si me rëndësi të posaçme dhe duhet të përfshihet në procesin e planifikimit dhe buxhetimit. Për një shpërndarje më të mirë të këtyre shërbimeve, planifikimi dhe buxhetimi i tyre duhet të miratohet nga këshilli i qarkut, që përgjigjet për politikat e zhvillimit rajonal. Po në lidhje me rolin e këshillit të qarkut duhet të ekzistojë një detyrim ligjor për njësitë e pushtetit vendor dhe OJQ-të që ato të bashkëpunojnë me këshillin, si edhe penalitetet që parashikohen nga ligji i ri për fëmijët.

Lufta kundër varfërisë duhet të zërë një përqindje më të madhe dhe kjo do të kërkonte zgjerimin e shërbimeve edhe në zonat rurale. Një ndër veprimet imediate mund të ishte ngritja e qendrave sociale për personat më shumë të prekur nga kriza. Rritja e ndjeshmërisë së shoqërisë duhet të përkthehet në rritjen e punës vullnetare për të luftuar këtë fenomen social.

Qarqet aktualisht marrin fonde të pamjaftueshme nga buxheti i shtetit dhe për më tepër këto fonde përdoren vetëm për shpenzime korrente dhe nuk ka burime të tjera të deleguara financimi. Burimet e disponueshme të fondeve për njësitë e pushtetit vendor janë tepër të kufizuara. Rrjedhimisht, çështja e financave për qarqet mbetet një pengesë madhore që duhet të zgjidhet. Ndonëse ekziston kuadri ligjor, roli i qarqeve përkundrejt strukturave të tjera duhet të artikulohet më mirë, me qëllim shmangien e mbivendosjes së roleve dhe përpjekjeve. Roli i

The cooperation of local government units and civil society with the regional council should be made obligatory


Regional Council of Shkodra

The government has to delegate full competencies to the region. Until now we have been delegated only the legal infrastructure – not the financial one.


Regional Council of Elbasan

40July 2013

njësive të pushtetit vendor duhet të orientohet drejt ofrimit të shërbimeve, ndërsa roli i këshillit të qarkut duhet të përqëndrohet tek bashkërendimi. Si koordinator, këshilli t qarkut duhet të ketë buxhetin e vet që duhet t’iu shpërndahet pushteteve vendore apo ofruesëve të tjerë të shërbimeve, në përputhje me nevojat për shërbime shoqërore në zonë. është me rëndësi të ketë një fond të posaçëm për kujdesin social dhe ofrimin e shërbimeve. Ky fond mund të jepet çdo vit nga MoËY (pjesë e fondit social) si një transfertë e kushtëzuar për këshillin e qarkut dhe mund të manaxhohet dhe shpërndahet nga komisioni për VNPSh, në përputhje me vlerësimin e nevojave. Gjithashtu, ka nevojë të trainohet administrata me qëllim përmirësimin e sistemit të planifikimit dhe monitorimit.

Sugjerime të tjera përfshijnë përmirësimin e legjislacionit në lidhje me prokurimin e shërbimeve shoqërore, hartimin e planeve lokale komunitare 1-3 vjeçare, si edhe buxhetimin për nevojat e komunitetit.

Hendeqet që lidhen me përparësitë dhe shërbimet

Mungesa e një ligji për prokurimin e shërbimeve publike është një pengesë thelbësore për ofrimin e shërbimeve. Për më tepër, trainimi i punonjësve të qarkut dhe rishikimi i strukturës aktuale përbëjnë prioritete të qarta. Faktikisht, trainimi i administratës së qarkut konsiderohet si prioritet në shumicën e qarqeve, në mënyrë të posaçme në lidhje me buxhetimin, monitorimin dhe sigurimin e fondeve, bashkë me nevojën për më shumë asistencë teknike dhe juridike.

Pjesëmarrësit në grupet e fokusit ishin të mendimit se komisionet e vlerësimit të nevojave janë vendi më i përshtatshëm, së paku në potencë, për planifikimin e shërbimeve shoqërore dhe për evidentimin e nevojës për shërbimeve të reja. Që ata të marrin përsipër këtë rol, megjithatë, koordinimi si me pushtetin vendor, ashtu edhe me shoqërinë civile duhet të përmirësohet.

Çështja e burimeve të kufizuara për garantimin e mbulesës së duhur dhe të përshtatshme me shërbime të kujdesit social u evidentua si me rëndësi të posaçme nga të gjitha qarqet. Ofrimi i shërbimit është thuajse inekzistent në nivel komune, ndonëse vetëm bashkitë e mëdha me burime shtesë janë në gjendje të ofrojnë një numër më të madh shërbimesh, ndërsa në qarqet me burime tradicionalisht të ulëta të ardhurash numri i shërbimeve të ofruara është i pakët. Faktikisht, mbulesa me shërbime mbetet problematike duke qenë se edhe qarqet me më shumë burime nuk janë në gjendje tu ofrojnë shërbime të gjithë nevojtarëve. Në këto rrethana, ofrimi i shërbimeve të reja është tepër i vështirë. Në përgjithësi njësitë e pushtetit vendor mbeten të varura nga fondet e donatorëve për krijimin e shërbimeve të reja për komunitetet e tyre, ndërsa transferimi i tyre tek strukturat lokale, d.m.th. Bashkitë konsiderohet si sfidë përsa i takon gatishmërisë së strukturave lokale për të garantuar zhvillimin e qendrueshëm të aktiviteteve të tyre. Kjo është një listë e shërbimeve që nevojiten të cilat u evidentuan gjatë punës në terren:

• Shërbimet për emigrantët që kthehen në atdhe;

• Shërbime për fëmijët e familjeve të migrantëve që kthehen në atdhe- sidomos ata të moshës 16-29 vjeç kanë probleme përsa i takon integrimit në shoqëri, edhe si pasojë e pengesave gjuhësore. (Shkodër, Berat)


• shërbime për të rinjtë;

• ekziston nevoja për qendra ditore për fëmijët e rrugës, të cilët mbeten gjithashtu të rrezikuar nga trafikimi. Shpesh njësitë e pushtetit vendor dhe TCs marrin informacion nga policia, por nuk dinë se çfarë të bëjnë me ato raste pasi nuk ka qendra për referimin e rasteve. (Shkodër)

• ka mungesë shërbimesh për personat që largohen nga kujdesi, kryesisht për jetimët mbi 16 vjeç, të cilët zakonisht dërgohen në konvitetet e shkollave profesionale. Në shumë raste, strukturat lokale nuk kanë qenë në gjendje të gjejnë strehim për këtë grup për shkak të mungesës së kapaciteteve. Mungojnë thuajse fare shërbimet që ofrojnë ri-integrim, si edhe trainimi e mbështetja për këtë grup.

• Ekziston nevoja për qendra këshillimi për familjet me fëmijë autikë. Në Shkodër, drejtuesja e një OJQ-je, e cila është vetë nënë e një fëmije autik do të ngrejë një qendër këshillimi për familjet e tjera. Ekziston nevoja gjithashtu edhe për shërbime profesionale.

• Ekziston nevoja për më shumë mbështetje për trajtimin e problematikës së dhunës në familje.

Në disa qarqe u shpreh si prioritet rishikimi dhe hartimi i një baze të dhënash për të analizuar më mirë situatën sociale të rajonit, me qëllim hartimin e projekteve më efikase në mbështetje të komunitetit. Gjithashtu, nga qarku i Dibrës u theksua nevoja për një strategji për monitorimin e të drejtave të fëmijëve e shoqëruar me një plan veprimi. Sipas kësaj strategjie, qarku do të hartojë qasjen e vet për ofrimin e shërbimeve momentin që të jenë disponibël fondet. Kjo tregon edhe një herë për natyrën e paqendrueshme dhe pa vazhdimësi të shërbimeve të kujdesit social, të cilat rrallëherë mbështeten me financat e duhura.

3.8. Roli i organizatave ndërkombëtare

Puna në terren afirmoi angazhimin aktiv të një sërë organizatash ndërkombëtare të tilla si: Banka Botërore, zyra zvicerane e bashkëpunimit, Sëiss Cooperation, agjencitë e Kombeve të Bashkuara dhe OSBE-ja që po zbatojnë projekte me fokus tek strukturat rajonale, si edhe bashkitë dhe komunat. U vu re gjithashtu që gjatë viteve të fundit, organizatat ndërkombëtare po i kushtojnë gjithmonë e më shumë vëmendje mbështetjes për axhendën e përfshirjes sociale në Shqipëri, kryesisht ndonëse jo ekskluzivisht në nivel qendror.

Një ndër mbështetjet më të madhe që ka dhënë komuniteti ndërkombëtar është hartimi i planeve për zhvillimin e qarqeve. Më shumë sesa një dokument i thjeshtë, procesi përgatitor dhe angazhimi i shumë aktorëve, me theksin tek pjesëmarrja e shoqërisë civile ka ofruar një model strategjik pune në nivel rajonal. Pavarësisht nga fakti që këto procese janë mbështetur me përpjekje për zhvillimin e kapaciteteve dhe asistencë teknike që ka çuar në një farë shkalle “pronësie” dhe ka përmirësuar

42July 2013

dhe azhurnuar aftësitë profesionale, zbatimi ende vuan nga pengesat financiare. Këto plane shndërrohen në instrumente të shëndosha, të cilat sërish varen nga fondet e donatorëve për zbatimin e tyre, ndonëse kjo përqëndrohet më shumë tek çështjet sesa tek shërbimet e kujdesit social.

Mbështetja nga organizatat ndërkombëtare vlerësohet së tepërmi nga njësitë e pushtetit vendor dhe në mënyrë të veçantë nga këshillat e qarqeve, sidomos nga ato me probleme të posaçme financiare. Praktikisht, fakti qëndron se shumica e historive të suksesshme që raportohen nga puna në terren janë mbështetur nga organizata të ndryshme ndërkombëtare. Pavarësisht nga qëllimet dhe veprat e mira, një qasje e tillë mbart një aspekt tjetër jo edhe aq pozitiv. Këto janë përpjekje afatshkurtra të një natyre të përkohëshme. Rrjedhimisht, ato shpesh shoqërohen me pritshmëri më të larta nga c’mund të lejojnë mandatet dhe programet reale të pushtetit vendor. Ka një sërë faktorësh që pengojnë suksesin e vërtetë të këtyre përpjekjeve, në mungesë të një kuadri për planifikimin, që do të bënte të mundur kanalizimin e niveleve të përshtatshme të investimeve ndërkombëtare dhe një përshkallëzim më të qendrueshëm të projekteve dhe shërbimeve të cilat rezultojnë të suksesshme. Mungesa e fondeve të mjaftueshme nga buxheti i shtetit shoqërohet me kapacitete të dobëta lokale për ngritjen dhe manaxhimin e fondeve të projektit. Këta faktorë të kombinuar me prioritetin e ulët të përfshirjes sociale dhe të një axhende dinjitoze për kujdesin që ofrohet në komunitet dhe familje në nivel lokal dhe rajonal, si edhe me konfuzionin evident në lidhje me rolet dhe përgjegjësitë krijojnë pritshmëri aspak realiste në lidhje me projektet e mbështetura nga donatorët.

Për më tepër, “terreni i mbushur” i shërbimeve sociale – që si fillim u hap nga Banka Botërore tani numëron një sërë donatorësh, të cilët fatkeqësisht nuk kanë vepruar edhe aq në sinergji me njëri-tjetrin. Faktikisht, organizata të ndryshme ndërkombëtare shpesh vijnë me një axhendë të fragmentuar, duke promovuar fusha të caktuara, sipas mandateve dhe përparësive të veta. Kjo mund të krijojë gjithashtu konfuzion midis përkufizimeve, qasjeve dhe modeleve të ndryshme. Po t’i shtosh këtyre mjediset problematike lokale përballemi vetëm me një vizion të paqartë reformash dhe skenarësh të paqartë për të ardhmen. Gjithashtu, ndonëse organizatat ndërkombëtare punojnë për të mbajtur lart parimin e pronësisë, përpjekjet sporadike dhe të pakoordinuara nga njëra anë, të kombinuara me kapacitete të dobëta lokale absorbimi nga ana tjetër sjellin si rezultat produkte jo mirë të formatuara me ndikim jo fort afatgjatë, pavarësisht nga sa e madhe apo e fortë është pronësia e tyre. Duke qenë se Shqipëria ka një model të vendosur tashmë të koordinimit të donatorëve në nivel qendror, i cili bashkëpunon ngushtësisht me njësitë qeverisëse, një qasje e tillë mund të nxitet edhe në nivel rajonal, për të garantuar natyrën gjithëpërfshirëse të ndërhyrjeve në të ardhmen. Një instrument tjetër për rritjen e aspektit të pronësisë, rëndësisës strategjike dhe në fund të fundit qendrueshmërisë së cilësdo ndërhyrjeje është modeli ndarjes së kostos në pushtetin vendor, i njohur në Shqipëri si model në rastin e disa punimeve në sektorin e infrastrukturës. Për më tepër, siç përmendet më lart, një reformë tejet e ndërlikuar e nxitur nga shtysa të sistemeve të jashtme mund të ketë pasoja të paparashikuara dhe mund ta largojë iniciativën dhe “pronësinë” e reformave nga aktorët e nivelit lokal.


4. Konkluzione dhe rekomandime

Pikat kryesore të këtij studimi mund të përmblidhen si më poshtë vijon:

1. Politikat dhe legjislacioni shqiptar në fushën e mbrojtjes sociale pasqyrojnë parimet e Kushtetutës të Republikës së Shqipërisë dhe konventat e të drejtave të njeriut dhe të drejtave të fëmijëve.

2. Pushteti qendror përgjigjet për hartimin e politikave dhe monitorimin e zbatimit të tyre, duke përfshirë mekanizmat e mbikqyrjes për të gjitha rastet e abuzimit. Pushteti qendror përgjigjet për licensimin e ofruesëve të shërbimit social dhe përkufizon standardet dhe kriteret sipas të cilave do të ofrohen këto shërbime. Ndihma ekonomike dhe përfitime të tjera në “cash” financohen përmes buxhetit të shtetit, por u transferohen përfituesëve përmes njësive të pushtetit vendor. Gjithashtu, pushteti qendror financon disa shërbime sociale, kryesisht institucione rezidenciale, në mënyrë të drejtpërdrejtë, përveç shërbimeve që financohen nga pushtetet vendore dhe organizatat joqeveritare. Gjithashtu pushteti qendror harton politikat, legjislacionin dhe ndërton mekanizmat e duhur që lidhen me raportimin e rasteve të abuzimit.

3. Autoritetet vendore parashikohet të reflektojnë objektivat e legjislacionit për mbrojtjen sociale, si edhe politikat dhe procedurat përkatëse në strategjitë, programet dhe buxhetet e tyre lokale. Ato përgjigjen për ngritjen e strukturave përkatëse të shërbimit social dhe përgjigjen për ofrimin e shërbimeve për banorët e tyre. Pushtetet vendore miratojnë listën e personave që duhet të përfitojnë nga subvencionet në “cash”, në përputhje me kritere të përcaktuara në nivel qendror, si edhe identifikojnë personat që kanë nevojë për shërbime sociale dhe kujdes, duke planifikuar në kohë për nevojat e tyre dhe duke vijuar me kërkesat për fondet. Legjislacioni bën të mundur bashkëpunimin midis bashkive të ndryshme.

4. Këshillat e qarqeve përgjigjen për koordinimin, vlerësimin e nevojave dhe planifikimin e shërbimit social në territoret e tyre, bazuar tek të dhënat dhe kërkesat që u vijnë atyre nga pushtetet vendore në përbërje të tyre. Përfshirja dhe angazhimi i këshillave të qarqeve në iniciativat për vlerësim dhe planifikim, deri më tash, ka qenë shumë i kufizuar në të gjithë vendin. Burimet e akorduara për funksionet e vlerësimit dhe planifikimit mbeten shumë të kufizuara. Në pjesën dërmuese të rasteve, funksionet e planifikimit social kryhen nga personeli i Drejtorisë së Planfikimit dhe Zhvillimit Rajonal. çështjet që kanë të bëjnë me mbrojtjen sociale përgjithësisht nuk janë prioritare për politikë-bërësit në nivel qarku, për shkak të kompetencave direkte dhe/ose buxheteve përkatëse në këshillin e qarkut.

44July 2013

5. Planfikimi social në nivel qarku aktualisht po përballet me një numër sfidash: nuk po i kushtohet vëmendja e duhur faktit që këshillat e qarqeve të pajisen me të dhënat e duhura, në kohë dhe të sakta; të dhënat që ekzistojnë rrallëherë janë të analizuara mirë; koordinimi me aktorët e tjerë, në veçanti me pushtetet vendore dhe organizatat joqeveritare rezulon i pabarabartë dhe me mungesë fokusi; dhe politikë-bërësit në nivel qarku u kushtojnë pak vëmendje çështjeve sociale. Komisionet për vlerësimin dhe planifikimin e nevojave (KVNPSh) janë ngritur, sipas kërkesave të ligjit (së paku formalisht) në të gjitha qarqet dhe të gjithë institucionet e përcaktuara marrin pjesë në mbledhjet/takimet e tyre. Megjithatë, në shumicën dërmuese të rasteve, komisionet KVNPSh nuk kanë qenë plotësisht funksionalë dhe mbledhjet e tyre nuk i plotësojnë funksionet thelbësore për të cilat organizohen.

6. Mungesa e burimeve financiare për planfikimin dhe ofrimin e shërbimeve është një ndër pengesat kryesore në procesin e planfikimit të shërbimit social në të gjitha këshillat e qarqeve. Ajo mbetet një pengesë madhore për funksionimin e duhur të komisioneve VNPSh, duke pasur parasysh që vendim-marrja në kuadrin e këtyre komisioneve nuk ka gjasa të çojë në hapa të menjëhershëm, në mungesë të angazhimeve financiare nga institucionet anëtare. Për këtë flet edhe fakti që diskutimet në komisionet VNPSh bëhen me koherente kur diskutohet një program apo projekt i financuar nga donatorët.

7. Në sistem ekziston një shkallë paralelizmi. Njësitë më të mëdha të pushtetit vendor kanë ngritur dhe financojnë vetë shërbimet sociale. Strukturat rajonale, në mënyrën si janë të formatuara aktualisht nuk kanë fuqi të krijojnë fonde nga burimet e tyre. Ndaj rrjedhimisht ato nuk kanë buxhete të mjaftueshme për të realizuar analiza të hollësishme të nevojave, për të përpiluar plane koherente, dhe as shërbime mbështetëse të tyret, apo në emër të njësive të pushtetit vendor në përbërje të tyre. Burimet e jashtme të financimit janë gjithashtu të rralla: buxheti për mbrojtjen sociale i pushtetit qendor dominohet nga programi i ndihmës ekonomike (pagesat në cash), ndërsa fondet për shërbimin social janë të kufizuara tek financimi i shërbimeve rezidenciale në kurriz të shërbimeve me bazë komunitare dhe familjeje. shërbimet e reja novatore zakonisht krijohen me fondet e donatorëve dhe shpesh nuk kanë qendrueshmëri.

8. Ngritja e Fondit Social, sipas parashikimit të ligjit të vitit 2005 “Për ndihmën ekonomike dhe shërbimet shoqërore” ende është pezull. Qeveria e re që ka nisur nga puna nga shtatori i vitit 2013 ka treguar qëllimet e saj për aktivizimin e kësaj pjese të ligjit dhe për më tepër për dekoncentrimin e përdorimit të Fondit në mbështetje të shërbimeve novatore me bazë komunitare në zonat më të varfëra, më të izoluara rurale të vendit. Krijimi dhe vënia në eficiencë e këtij fondi social do të ofronte një dritare mundësish, me potencën e mbështetjes së planifikimit rajonal social, rritjen e përmirësimin e shërbimeve me bazë komunitare, do të përmirësonte koordinimin dhe do të mbështeste shërbime novatore sociale.


Rekomandime

• Baza e të dhënave, informacioni dhe analiza: Ekziston një nevojë imediate për përmirësimin dhe përdorimin konsistent dhe në kohë të të dhënave për të gjitha kategoritë shoqërore. Për këtë qëllim duhet të përdoren instrumente moderne të teknologjisë së komunikimit të informacionit për të garantuar të dhëna të azhurnuara, të sakta, të cilat mund të përcillen pa kurrëfarë pengese midis nivelit lokal, rajonal dhe qendror, si edhe të azhornohen në kohën e duhur. Kësaj baze të dhënash mund tu shtohen statistika më të hollësishme dhe të dhëna të tjera të mbledhura për grupe specifike të rrezikuara në qarqe të ndryshme. Komisioneve KVNPSh duhet tu vihen në dispozicion udhëzime të qarta për identifikimin e nevojave, hartëzimin e shërbimeve, analizën e boshllëqeve, hartimin e raporteve dhe planifikimin dhe projektimin e shërbimeve të reja. Duhet të ketë formate standarde, të cilat duhen edhe ndjekur, bashkë me protokolle shtesë që bëjnë të mundur raportimin sipas nevojave të ndryshme. Duhen përpiluar Procedura standarde të punës për punën e komisioneve të KVNPSh, me protokolle të shkruara sipas të njejtave procedura. Këto procedura NUK duhet të lejojnë diskutimin e rasteve specifike, manaxhim apo referime të rastit, me përjashtim të rasteve kur një rast i caktuar mund të shërbejë për të nxjerrë mësime. Duhet gjithashtu bërë me e qartë natyra e përgjegjësive, llojeve dhe nivelve të nevojave për informacion, si edhe e kuadrit të raportimit. Duhet të gjenden instrumente financiare dhe teknike, bashkë me trainimet dhe ngritjen e kapaciteteve, për të mbështetur këto institucione, në mënyrë që ato të jenë më shumë të orientuara drejt rezultateve.

• Me qëllim shmangien e “shkëputjes” së strategjive kombëtare me prioritetet e nivelit lokal është e rëndësishme përfshirja dhe angazhimi aktiv i individëve në nivel lokal në procesin përgatitor. Një rast i veçantë është përfshirja dhe angazhimi i akademikëve dhe universiteteve lokale. Për shkak të faktit të thjeshtë që përgjegjësia për ofrimin e shërbimeve u takon autoriteteve vendore, mendimet e tyre duhet të merren në konsideratë gjatë hartimit, si edhe gjatë monitorimit dhe vlerësimit të strategjisë së re së përfshirjes sociale në kuadrin e SKZHI për periudhën 2014 – 2020. Nga ana tjetër, strategjitë rajonale, në rastet që ekzistojnë shumë pak janë të përqëndruara tek përfshirja dhe kujdesi social. Ka nevojë për një ndërveprim dhe ndërthurje më të qartë midis niveleve të pushtetit qendror, rajonal dhe atij vendor. Reforma e parashikuar territoriale që mendohet të përfundojë brenda vitit 2015 ka gjasa të sjellë zhvillime pozitive përsa i takon planifikimit lokal. Ndërsa gjeografia e re e njësive të pushtetit vendor me përbërje më të zgjeruara të strukturave aktuale urbane dhe rurale. Kjo mund të kontribuojë qoftë për procese më të mira planifikimi si pasojë e shkallës më të madhe, qoftë edhe për linja më të qarta dhe më të manaxhueshme llogaridhënieje. Ndonëse me gjasë numri i qarqeve do të zvogëlohet, ato do të vazhdojnë të mbeten si niveli i dytë i pushtetit vendor. Pjesë e reformës do të ketë të bëjë me një artikulim më të qartë të misionit të qarqeve në përgjithësi dhe të çështjeve sociale në veçanti. Nëse qaqet do të vazhdojnë të mbeten në lojë, atyre do tu duhet të riformatojnë rolin e tyre përsa i takon vlerësimit të nevojave dhe planifikimit shërbimit social, si edhe të përgatiten për të planfikuar dhe madje manaxhuar shërbime shumë të specializuara, të cilat në rast se nuk do të ofroheshin në shkallë shumë të gjerë do të mbeteshin të pakuptimta. Gjithashtu, është e nevojshme ekzistenca e mekanizmave

46July 2013

aktivë të informimit, me qëllim përshkallëzimin e atyre novatorizmave të cilat kanë rezultuar efikase.

• Trainimi i drejtorëve në bashki, institucione rezidenciale dhe ato të shërbimit social, bashkë me administratorët dhe inspektorët lokalë duhet të jetë i vazhdueshëm, duke qenë se ka lëvizje të vazhdueshme të kuadrit në këto detyra dhe për pasojë stabiliteti i këtyre institucioneve në nivel vendor shpesh minohet. Ekziston nevoja e ruajtjes së burimeve njerëzore në fushën e ofrimit të shërbimeve. Ky është një problem që shkon përtej shërbimit social, por në rast se përmirësimi i shërbimeve do të konsiderohet si prioritar atëherë do të duhet që kapacitetet në nivel qendror dhe lokal të azhurnohen dhe të ruhen.

• Duhet futur mentaliteti i monitorimit dhe vlerësimit të nevojave në të gjitha nivelet. Ekziston nevoja e bërjes së monitorimit dhe vlerësimit, jo vetëm si kërkesë formale në listën e detyrave, por për to transformuar atë në një proces që mund t’i vijë në ndihmë politikë-bërjes dhe ofrimit të shërbimit. Një rekomandim specifik në këtë rast do të ishte që për çdo funksion dhe detyrë të re, trainimi specifik i personelit që merret drejtpërdrejt me të duhet të ishte i detyrueshëm, bashkë me seanca informacioni ku të përfshihej edhe pjesa tjetër e strukturave lokale jo drejtpërdrejt e angazhuar me ofrimin e shërbimeve të kujdesit social. Përpjekjet e kujdesit dhe përfshirjes sociale nuk mund të jenë të suksesshme në rast se ngritja e kapaciteteve dhe strategjitë lokale perceptohen si çështje të ndara nga njëra-tjetra. Ka përgjegjësi të përbashkëta mes aktorëve dhe sinergjitë e tyre duhet të sintetizohen në harmoni me politika të tjera zhvillimi në nivel kombëtar dhe vendor. Përveç monitorimit dhe vlerësimit zyrtar që kryhet nga institucionet përgjegjëse publike këshillohet që qeveria në mënyrë sistematike të kërkojë shërbimet e agjencive dhe ekspertëve të pavarur, me qëllim realizimin e vlerësimeve vërtetë të pavarura.

• Organet vendore të shërbimit social ende funksionojnë si degë të pavarura të organeve qendrore dhe nuk janë të integruara plotësisht me njësi të tjera të pushtetit vendor. Kjo e rrit konfuzionin në lidhje me kush përgjigjet për çfarë në kontekstin e ofrimit të shërbimeve. Ndaj edhe duhet të institucionalizohet bashkëpunimi horizontal dhe ai vertikal. Këshillat e qarqeve dhe autoritetet e tjera vendore shpesh janë të përjashtuara nga grupet e punës dhe diskutimet që zhvillohen në nivel qendror. Nga ana tjetër, ato duhet të jenë vetë më aktive në promovimin e pikëpamjes lokale në diskutimet strategjike dhe ato të politikave. Disa prej këtyre shqetësimeve do të trajtohen, me gjasë, përmes reformës territoriale, por parashikohet të ketë edhe një proces të ri-përcaktimit të roleve dhe funksioneve.

• Këshillat e qarqeve duhet të realizojnë procese më të detajuara dhe më të besueshme përsa i takon vlerësimit të nevojave dhe evidentimit të tyre në mënyrë aktive. Kjo do të ndihmonte jo vetëm për t’iu siguruar individëve mbështetjen e duhur në kohë, por edhe garantimin e shërbimeve përtej gamës së ngushtë sipas të cilës ofrohen ato deri tani. Në një shoqëri që zhvillohet shpejt, si ajo shqiptare, shumë nevoja dhe sfida të reja sociale kanë nisur të nxjerrin kokë dhe autoritetet duhet të jenë të përgatitura për tu dhënë atyre zgjidhje në kohë dhe me efikasitet. Aktualisht roli i këshillit të qarkut ka të bëjë me koordinimin dhe harmonizimin, duke qenë se të dhënat primare do të duhet të prodhohen nga pushtetet


vendore; megjithatë, administratat e këshillave të qarkut duhet të jenë të përgatitura për të mbështetur dhe inkurajuar administratorët vendorë socialë në veprimtaritë e tyre.

• Përbërja e komisionit KVNPSh është e një niveli shumë të lartë për të qenë në gjendje për të përpiluar dokumente apo raporte të karakterit teknik. Ndofta një nivel tjetër grupi teknik mund të ishte më i përshtatshëm për përpilimin e raporteve dhe pastaj për paraqitjen te tyre tek një organ më i lartë ekzekutiv. Për më tepër, duke qenë se pjesëmarrja shpesh raportohet të jetë problematike, u hodh ideja e një pagese simbolike, si sugjerim për nxitjen e pjesëmarrjes në këto takime.

• Gjithashtu, vëmendje duhet t’i kushtohet ofrimit të shërbimeve në zonat e largëta. Informacioni mbi të drejtat sociale të qytetarëve mbetet një çështje që kërkon zgjidhje, ndërsa ekziston një hendek i dukshëm tek kapacitetet në nivel komune. Në të gjitha njësitë e pushtetit vendor duhet të ngrihen struktura sociale. Kjo duhet të bëhet seriozisht dhe jo thjesht duke shtuar disa detyra të reja për personelin ekzistues, të cilëve jo vetëm që mund tu mungojnë aftësitë profesionale bazë, por edhe mund të jenë të mbingarkuar me detyra të tjera me axhendat politike të eprorëve të tyre, si p.sh. kryetarëve të komunës. Instrumente të tjera, si p.sh. skuadrat/ekipet lëvizëse, bashkëpunimi midis bashkive, hartimi i një liste të gjerë të llojeve të shërbimeve bazë komunitare dhe familjare me qëllim sigurimin e një lidhjeje më të mirë midis financave dhe klientit përmes një qasjeje: “paraja shkon atje ku është klienti”.

• Ka shumë potencial për angazhimin e shoqërisë civile në hartimin dhe monitorimin e strategjive, si edhe ajo që ka më shumë rëndësi, në ofrimin e shërbimeve. Përfshirja e OJQ-ve në ofrimin e shërbimeve në emër të njësive të pushtetit vendor duhet të inkurajohet, bashkë me iniciativat për nxitjen e sipërmarrjes sociale, me qëllim garantimin e qendrueshmërisë për sektorin e OJQ-ve. Nxitja e punës vullnetare duhet marrë gjithashtu në konsideratë nën dritën e tendencës në rritje drejt shërbimeve me bazë komunitare. Ministria e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë duhet të përpilojë Terma standarde Reference dhe specifike teknike për të udhëzuar pushtetet vendore dhe rajonale pa përvojë, në procesin e prokurimeve.

• kërkohet më shumë vizibilitet për ofruesit e shërbimeve dhe rritje e disponibilitetit të informacionit për përdoruesit e këtyre të fundit. Tashmë ka shërbime të reja dhe ato duhet tu bëhen me dije përdoruesëve të tyre në potencë. Projekti më i fundit nga UNICEF-i për hartën e shërbimeve sociale mund të jetë një pikë e mirë fillese për vizibilitetin e kërkuar.

• ndërtimi i standardeve dhe kritereve më të mira për t’iu përgjigjur grupeve në nevojë konsiderohet si përparësi. Kjo do të thotë që artikulimi i standardeve të shërbimit duhet të marrë më thellë dhe më mirë në konsideratë karakteristikat e grupeve të cilat supozohet se do të mbështesin.

• Strategjia e re e përfshirjes sociale duhet të përcaktojë përgjegjësi më të qarta zbatimi dhe monitorimi. Duhet të vendosen objektiva të qarta, si edhe tregues të matshëm. Duke qenë se strategjia për përfshirjen sociale është një strategji ndër-sektoriale, asaj duhet t’i jepet më shumë peshë politike, ndaj duhet të rritet edhe koordinimi dhe supervizioni.

48July 2013

• Koordinimi i aktorëve në fushën e përfshirjes sociale duket se ka një rëndësi tepër të veçantë. Sigurisht që kjo për Shqipërinë është një sfidë e gjerë, që e kapërcen sferën sociale, por për shkak të natyrës direkte të shërbimit dhe mbrojtjes sociale, të cilat ndikojnë tek shtresat më vulnerabël të shoqërisë, koordinimi i institucioneve që hartojnë, zbatojnë dhe monitorojnë politikat duhet të jetë i menduar mirë. Aktorët e nivelit qendror, rajonal dhe ata të nivelit të bashkive dhe komunave duhet të jenë të qartë mbi rolet dhe përgjegjësitë e tyre, për të siguruar një përcaktim dhe ofrim më të mirë të shërbimeve.

• Pushteti qendror duhet të marrë në konsideratë akordimin e një përqindjeje më të madhe të buxhetit për mbrojtjen sociale tek shërbimet jo në para “cash”, në vecanti për shërbimet komunitare dhe ato që ofrohen në shtëpi, për të mbështetur integrimin e personave të margjinalizuar përmes instrumenteve proaktive. Krijimi i Fondit Social do të përbënte një hap pozitiv në mbështetje të iniciativave të shërbimit social, në rang lokal dhe rajonal.

Krjimi i Fondit Social do të duhet të shoqërohet me një sërë regullash dhe procedurash për të bërë të mundur akordimin e tij. Fondi mund ta manaxhohet në nivel qendror dhe të akordohet sipas rezervave rajonale mbi bazën e planeve sociale rajonale dhe të dhënave statistikore në lidhje me nivelet e varfërisë dhe përjashtimit social. Fondi do të manaxhohet nga struktura disi e konsoliduar e Fondit të Zhvillimit Rajonal, bashkë me ministrinë e linjës që përgjigjet për hartimin e kritereve të akordimit të fondeve, sipas përparësive të veta. Në rastet kur kërkohet më shumë informacion dhe mendim nga qarku përsa i takon akordimit të fondeve, fondet rajonale të Fondit Social mund të akordohen përmes këshillit të qarkut. Në këtë rast, KVNPSh-të mund të funksinojnë si sekretariate teknike për këshillin e qarkut. Roli i ministrisë së linjës gjithësesi do të mbetet tepër i rëndësishëm për përcaktimin e standardeve të qarta dhe objektive për akordimin e granteve, me qëllim shmangien e mbi-fragmentimit dhe/ose akordimet e politizuara të fondeve.

Në përgjithësi, në të ardhmen mund të ndiqet një prej dy skenarëve shumë të ndryshëm nga njëri-tjetri. I pari, pranon parimisht ndarjen aktuale të përgjegjësive dhe roleve dhe kërkon brenda këtij kuadri të përmirësojë punën e këshillave të qarqeve dhe KVNPSh për tematikën e kujdesit social. I dyti, më i fortë dhe rrjedhimisht ndofta edhe me më shumë risk kap mundësinë që lejon vizioni i qeverisë së re.


Skenarët e mundshëm

Supozimet Rekomandime Meritat Dobësitë Changes needed/Road map

1.Forcimi dhe qartësi-mi i funk-sioneve të këshillimit për politikat nga ana e KVNPSh-ve, – këshilli i qarkut

KVNPSh-ja ruan vendn-dodhjen e vet aktuale, qeve-ria dëshiron të përforcojë rolin e saj, së paku derisa të vendoset ndërtimi i ri administrativ

Funksioni i planifikimit dhe koordinimit brenda këshillit të qarkut dhe roli i KVNPSh-së mund të përforcohet përmes akordimit të burimeve finan-ciare për finan-cimin e planeve të miratuara nga KVNPSh-ja. MoËY mund të akordojë fonde nga buxheti i saj, ose këshillat e qarqeve mund të aplikojnë tek Fondi i Zhvillimit Rajonal.

Nuk ka ndry-shme in-stitucionale. Funksionet për-forcohen përmes mbështetjes financiare.

Legjitimiteti i KVNPSh-së për akordinimin e fondeve is question-able. Procesi i llogaridhënies së anëtarëve të KVNPSh-së nuk kalon përmes këshillit të qarkut.

pushtetet vendore need to become aëare of possible benefits from cooperation ëith regional council/infor-mation and commu-nication campaign on roles and përgjegjësi at the local level

2. hartimi i planeve sociale ra-jonale

mbështetja e qeverisë së re në lidhje me vullnetin e saj për krjimin e fondeve sociale të de-centralizuara

Qeveria e re ka shprehur an-gazhimin e saj për aktivizimin e një dispozite në ligjin që lidhet me fon-din social. Duke pasur parasysh si: 1. Zhvillimin e pabarabartë të Shqipërisë dhe praninë e zonave shumë të varfëra, dhe 2. mungesën e përgjithshme të shërbimeve sociale novatore (komunitare dhe familjare), qeveria dëshiron t’i bëjë këto fonde të disponueshme në mënyrë të decen-tralizuar. Ndonëse treguesit para-prakë flasin për transferim në nivel bashkiak mund të jetë e mundur edhe krijimi i Fondeve rajonal sociale, në nivel rrethi/qarku.

Një fond rajonal social do të fuqizonte funksionin e planifikimit social në nivel qarku. Ai do të nxiste zhvillimin e shërbimeve të reja sociale, që u përgjigjen nevojave dhe që mund të përmirësohen. Fondi mund të përbënte një instrument të dobishëm për thithjen e inves-timeve shtesë nga donatorët.

Një fond rajonal social do t’i shtonte edhe një hallkë kompleksitetit të sistemit të mirëqënies sociale në Shqipëri. Këto fonde përmba-jnë gjithmonë një problema-tikë që lidhet me qendruesh-mërinë, në rast se nuk përkthehen në një shportë kombëtare minimale të shërbimit social.

A key issue ëould be ëhether Regional Social Funds ëould be deconcentrated or devolved. One solu-tion may be a hybrid mix ëith the Social Fund and its Regional office remaining in the control of central govt (Ministry of Ëelfare and Youth) but ëith the qark councils for shërbimi shoqëror as the key advisory bodies, responsible for draëing up plans, tenders, and recom-mending ëhich services to be funded. At the very least a central unit ëould be needed for control and support. Tender processes could be modelled on that of the Serbian Social Innovation Fund ëith priority given to part-nerships betëeen local government and non state actors.

50July 2013

5. References

• Albanian Children’s Alliance (2006) Monitoring Report of the National Strategy for Children and National Action Plan 2005–2011, Tiranë.

• Betti G., Dabalen A., Ferre C., and Neri L. (2010): Further Updating Poverty Mapping Albania. Paper prepared for presentation at the World Bank International Conference on Poverty and Social Inclusion in the Western Balkans, in December 14-15, Brussels, Belgium.

• Bird, R. and F. Vaillacourt (eds.) (1998) Fiscal Decentralization in Developing Countries. Cambridge University Press.

• Bošnjak, V. and P. Stubbs (2006) Towards a New Welfare Mix for the Most Vulnerable: Reforming Social Services in Bosnia-Herzegovina, Croatia and Serbia. http://www.eizg.hr/Download.ashx?FileID=056ca967-cc12-4b55-8289-d92118ef1a03

• Coffey (2012) Governance and Funding Arrangements for Social Services in South Eastern Europe; an overviewhttp://www.kpshsf-rks.net/web/sites/kpshsf-rks.net/files/120101_rregullimi_qeverisjes_financimit_en.pdf

• De Soto, H. et al. (2008). Poverty in Albania: A Qualitative Survey. Technical Paper No. 520.Europe and Central Asia Region Environmentally and Socially Sustainable DevelopmentSeries. Washington, D.C.: World Bank

• GTZ and IOER, (2002): Towards a Sustainable Development of Tirana Durres Region, Regional Development Study, Development Concept, Final Draft

• Government of Albania, National Strategy for Social Inclusion 2007-13 and draft 2013-2020

• Government of Albania, National Strategy for Social Protection, 2007-2013

• Government of Albania, National Labour Strategy, 2007-2013

• Government of Albania, National Strategy for Social Services 2005-10

• Government of Albania, National Strategy for Reintegration of Return Migrants 2010-2015

• Government of Albania, Strategy on the Reintegration of Returned Albanian citizens (2010 – 2015)

• Hall D., (1994) Albania and the Albanians, London. Pinter


• Matković, G. (2006) Decentralization of Social Welfare in Serbia Belgrade: CLDS.

• Municipality of Durres (2005): Strategic Plan for Economic Development 2005 – 2015.

• Municipality of Durres (2010):Local Strategy for the Disabled

• Municipality of Durres, Child Protection Local Strategy 2008-2011, (http://www.durres.gov.al/pdf/Strategjia_e_Femijeve.pdf)

• Stubbs, P. (2008) Reforming and Reframing Social Protection in CEE/CIS. A Policy Brief for UNICEF.

• Stubbs, P. and S. Zrinščak (2011) Rethinking Clientelism, Governance and Welfare. http://espanet2011.files.wordpress.com/2011/08/st3a_stubbs-zrinscak_op.pdf

• ICS- Institute for Contemporary Studies (2008): Social Inclusion and Social Protection in Albania. Financed by and prepared for the use of the European Commission, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities.

• ICS, (2002): Local Self-Government and Decentralization, Case of Albania History, Reforms and Challenges, paper prepared by Artan Hoxha.

• ICS, (2001) Local Government in Albania, in Local Governments in Central and Eastern Europe, LGI Budapest

• ILO, (2004); Good Practices in Social Service Delivery in South Eastern Europe• INSTAT- Albanian Institute of Statistics(2002):Albanian Population in 2001, REPOBA,

Tirana

• INSTAT - Albanian Institute of Statistics(2005): People and Work in Albania. Labour Force, Employment and Unemployment in Transition, Tirana

• SKL International – Territorial Reform in Albania, Study for the Albanian Association of Communes (December 2012)

• UNDP - Case Evidence on ‘Capacities for Integrated Local Development Planning’ a UNDP Capacity Development Resource, Draft Copy, from the Capacity Development (CD) Action Brief Series, Number 2, 2007.

• UNDP and Regional Council of Durres - Development Strategy of Durres Region 2005-2015

• UNICEF (2010) Adopting a Systems Approach to Child Protection: Working Paper, http://www.unicef.org/protection/files/Adapting_Systems_Child_Protection_Jan__2010.pdf

• UNICEF (2013) Integrated Social Protection Systems: Enhancing Equity for Children http://www.unicef.org/socialprotection/framework/files/Consultation_Report_THEMATIC-External_Consultation_(PHASE_2)-MARCH2012.pdf

• World Bank, (2010): Albania, The New Growth Agenda, A Country Economic Memorandum, , November 2010, Report No. 53599-AL

52July 2013

• World Bank, (2007): Albania, Urban Growth, Migration and Poverty Reduction. A Poverty Assessment. Report No. 40071-AL, Washington

• World Bank (2007): Albania Urban Sector Review, Report No. 37277-AL

• World Bank (2006) Albania, Restructuring Public Expenditure to Sustain Growth—Public Institutional Review (vols. 1 & 2).

Legal Framework

• Decision of Council of Ministers, No.563, dated 12.8.2005 FOR“ Definition of responsibilities of the Region (Qark) for the distribution of social care services”

• Decision of Council of Ministers, 2012 on “Coordination mechanism of the work between state authorities responsible for the referral of the cases of children at risk and its procedure”

• Commentary on the draft law “on some additions and amendments to law no. 9355 dated 10.03.2005 on social assistance and services”

• December 2009, Law on some additions and amendments to law No. 9355 Dated 10.03.2005 “on social assistance and services” (as amended)”

• Assembly Law No. 10 355, date 2.12.2010, Budget of the Year 2011 • Law No. 8417 of 21/10/1998 “The Constitution of the Republic of Albania” published

in the Official Journal, no. 28, 1998 page 1073.• Law No. 8387 of 30/07/1998 “On some amendments to Law no. 7952 of 21/06/1995”.• Law No. 9355 of 10/03/2005 “On social aid and services” published in the Official

Journal, no. 22, 2005 page 829.• Law No. 8652 of 31/07/2000 “On the organization and operation of local governments

in the Republic of Albania”; published in the Official Journal, no. 25, 2000 page 1269.• Law No. 3766 of 1712/1963 “On health care” (as amended) published in the Official

Journal, no. 16, 1963 page 312.• Law No. 9669 of 18/12/2006 “On measures against domestic violence” published in

the Official Journal, no. 150, 2006 page 6113.• Law No .8626, of 22.6.2000 “Invalidity Status”• Law No.9506, of 3.4.2006, some amendments in the Law 8626” for the invalidity status”• Law No. 9602 of 28.07.2006 some amendments in the Law no. 9355 dt.10.03.2005

“ For the economic aid and social services” • Ministry for Social Works and Equal Opportunities (2005) Standards for Social Services

in Albania (2005) (http://www.mpcs.gov.al/strategji-standarte)


54July 2013

Documents

Sherbimet sociale ne nivel rajonal ne Shqiperi - 2013