SIDEROPENIJSKA ANEMIJASIDEROPENIJSKA ANEMIJANedeljko RadloviNedeljko Radlovićć

Univerzitetska dečja klinika, BeogradUniverzitetska dečja klinika, Beograd

SIDEROPENIJSKA ANEMIJASIDEROPENIJSKA ANEMIJA NNajčešći nutritivni poremećaj u perioduajčešći nutritivni poremećaj u periodu

rasta i razvojarasta i razvoja

Pik: 6Pik: 6––24 mes24 mes.. i pubertet/adolescencija i pubertet/adolescencija

Incidenca (deca do 5 god.)Incidenca (deca do 5 god.)**::

– – Zemlje u razvojuZemlje u razvoju 42% 42%

– – Razvijene zemlje Razvijene zemlje 17%17%

Deficit gvožđaDeficit gvožđa sa normalnim nivoom Hb sa normalnim nivoom Hb

(Evropa, deca sa 12 mes.) 19,6%(Evropa, deca sa 12 mes.) 19,6%****

Aggett PJ et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2002;34:337-345Aggett PJ et al. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2002;34:337-345 * *Male C et al. Seventh European Nutrition Conference 1995Male C et al. Seventh European Nutrition Conference 1995 ** **

ETIOPATOGENEZA DEFICITA ETIOPATOGENEZA DEFICITA GVOŽĐAGVOŽĐA KOD DECE KOD DECE

NNiske rezerve na rođenjuiske rezerve na rođenju (odojče)(odojče)

NNedovoljan unosedovoljan unos

MMalapsorpcijaalapsorpcija

PPovećani gubiciovećani gubici

KKombinovani poremećajiombinovani poremećaji

FIZIOLOŠKA ULOGA GVOŽĐAFIZIOLOŠKA ULOGA GVOŽĐA

TRANSPORT KISEONIKATRANSPORT KISEONIKA

HemoglobinHemoglobin

MioglobinMioglobin

OKSIDO-REDUKCIONI PROCESIOKSIDO-REDUKCIONI PROCESI

Enzimi citohromaEnzimi citohroma

PeroksidazePeroksidaze

KatalazeKatalaze

A model of the hemoglobin moleculeA model of the hemoglobin moleculeShrier SL. In: Rubenstein E. Federman DD, Eds. Scientific American Medicine. Shrier SL. In: Rubenstein E. Federman DD, Eds. Scientific American Medicine.

New York: Scientific American Inc, 1995:V-7New York: Scientific American Inc, 1995:V-7

SADRŽAJ GVOŽĐA U SADRŽAJ GVOŽĐA U ORGANIZMUORGANIZMU

(mg/kg)(mg/kg)

DDonešeno novorođenčeonešeno novorođenče 75,075,0

DDete sa 12 meseciete sa 12 meseci 37,537,5

MMuškarciuškarci 53,053,0

ŽŽeneene 38,038,0

NETO POTREBE U GVOŽĐU NETO POTREBE U GVOŽĐU (mg/dnevno)(mg/dnevno)

Hallberg L et al. In:Garrov JS, James WPT, eds. Human nutrition and dietetics.Hallberg L et al. In:Garrov JS, James WPT, eds. Human nutrition and dietetics. Edinburgh:Churchill Liv, 1993:174-207.Edinburgh:Churchill Liv, 1993:174-207.

Životna dobŽivotna dob God.God. Potrebe za rastPotrebe za rast GubitakGubitak UkupnoUkupno

DecaDeca

0,25 – 10,25 – 1 0,560,56 0,210,21 0,770,77

1 – 21 – 2 0,240,24 0,250,25 0,490,49

2 – 52 – 5 0,220,22 0,340,34 0,560,56

6 – 126 – 12 0,380,38 0,560,56 0,940,94

DečaciDečaci 12 – 1612 – 16 0,660,66 0,800,80 1,461,46

DevojčiceDevojčice 12 – 1612 – 16 0,360,36 1,371,37 1,731,73

OdrasliOdrasli

MuškarciMuškarci 0,980,98 0,980,98

ŽeneŽene 1,361,36 1,361,36

DojiljeDojilje 1,051,05 1,051,05

NUTRITIVNE POTREBE U NUTRITIVNE POTREBE U GVOŽĐU GVOŽĐU

National Academy of ScienceNational Academy of Science – – NRC (USA), 1989NRC (USA), 1989

Životna dobŽivotna dob God.God. mg/24mg/24hh

DecaDeca0,0 – 0,50,0 – 0,5 66

0,5 – 100,5 – 10 1010

DečaciDečaci 11 – 1811 – 18 1212

DevojčiceDevojčice 11 – 1811 – 18 1515

OdrasliOdrasli

MuškarciMuškarci 19 – 5019 – 50 1010

ŽeneŽene 19 – 5019 – 50 1515

TrudniceTrudnice 3030

DojiljeDojilje 1515

METABOLIZAM GVOŽĐAMETABOLIZAM GVOŽĐA RResorpcija: duodenum (jejunum)esorpcija: duodenum (jejunum)

DDistribucija: hemoglobin (65istribucija: hemoglobin (65––75%)75%)**

MMioglobin i enzimi (5ioglobin i enzimi (5––10%), transferin (0,1%)10%), transferin (0,1%)

FFeritin i hemosiderin (15eritin i hemosiderin (15––30%)30%)****

FFiziološki gubici: iziološki gubici: GIGI trakt trakt (menstruacija) (menstruacija)

/graviditet, laktacija//graviditet, laktacija/

* * 1 gr Hb1 gr Hb = 3,4 mg Fe; = 3,4 mg Fe; ** ** NN u terminu: 35NN u terminu: 35––60 mg60 mg

Belton RN. In: McLaren DS et al, eds. Textbook of paediatric nutrition. Belton RN. In: McLaren DS et al, eds. Textbook of paediatric nutrition. Edinburgh:Churchill Liv, 1991:451-458.Edinburgh:Churchill Liv, 1991:451-458.

Mechanisms of iron absorptionMechanisms of iron absorptionJacobson ED, Levine JS, eds. Clinical gastrointestinal physiology. Jacobson ED, Levine JS, eds. Clinical gastrointestinal physiology.

Philadelphia: WB Saunders Comp, 1994:94-96Philadelphia: WB Saunders Comp, 1994:94-96

MODULATORI INTESTINALNE MODULATORI INTESTINALNE APSORPCIJE NON-HEM APSORPCIJE NON-HEM

GVOŽĐAGVOŽĐASTIMULATORI:STIMULATORI: LLaktoferinaktoferin HHlorovodonična lorovodonična

kiselinakiselina OOrganske kiselinerganske kiseline

– – askorbinskaaskorbinska

– – llimunskaimunska

– – mlečnamlečna AAmino kiselinemino kiseline LLaktozaaktoza

INHIBITORI:INHIBITORI: FosfatiFosfati FitatiFitati OksalatiOksalati PolifenoliPolifenoli TaniniTanini VlaknaVlakna KalcijumKalcijum BikarbonatiBikarbonati

SADRŽAJ GVOŽĐA U HRANI I SADRŽAJ GVOŽĐA U HRANI I STEPEN ISKORISTLJIVOSTISTEPEN ISKORISTLJIVOSTI

HRANAHRANA SADRŽAJSADRŽAJ ISKORISTLJIVOST*ISKORISTLJIVOST*

Mleko (mg/l)Mleko (mg/l)

Majčino Majčino 0,5 0,5 –– 0,35 0,35 50%50%

KravljeKravlje 0,50,5 10%10%

Formule (Fe+)Formule (Fe+) 1212 4–5%4–5%

Nemlečna hrana (mg/100 gr)Nemlečna hrana (mg/100 gr)

MesoMeso 3,0 – 3,83,0 – 3,8 20 – 30%20 – 30%

Goveđa jetraGoveđa jetra 7,87,8

ŽumanceŽumance 7,27,2 4%4%

Žitarice (Fe+)Žitarice (Fe+) 6,76,7 4%4%

PasuljPasulj 6,96,9

GrašakGrašak 4,74,7

SpanaćSpanać 2,02,0

Dallman PR. In: Rudolph AM, ed. Pediatrics. Norvalk:Appleton Lange, 1996:1176-1180Dallman PR. In: Rudolph AM, ed. Pediatrics. Norvalk:Appleton Lange, 1996:1176-1180 * *

Regulation of transferin receptor and ferritin Regulation of transferin receptor and ferritin by intracellular iron concentrationby intracellular iron concentration

Leibold EA, Guo B. Annu Rev Nutr 1992; 12:345-268Leibold EA, Guo B. Annu Rev Nutr 1992; 12:345-268

PREVENCIJA SIDEROPENIJSKE PREVENCIJA SIDEROPENIJSKE ANEMIJE U PRVOJ GODINI ANEMIJE U PRVOJ GODINI

ŽIVOTAŽIVOTA

ODOJČE ROĐENO U TERMINUODOJČE ROĐENO U TERMINU**

Fe od navršenih 4 meseca: 1 mg/kg Fe od navršenih 4 meseca: 1 mg/kg dnevnodnevno

PREMATURUSPREMATURUS****

Fe od 1 (2) meseca: 2Fe od 1 (2) meseca: 2––3 mg/kg dnevno3 mg/kg dnevno

Maksimum: 15 mg dnevnoMaksimum: 15 mg dnevno

American Academy of Pediatrics, 1998 *American Academy of Pediatrics, 1998 *European Society of Paediatric Gastroenterology and Nutrition, 1987 **European Society of Paediatric Gastroenterology and Nutrition, 1987 **

TERAPIJA SIDEROPENIJSKE TERAPIJA SIDEROPENIJSKE ANEMIJEANEMIJE

OTKLANJANJE OSNOVNOG UZROKAOTKLANJANJE OSNOVNOG UZROKA

NADOKNADA DEFICITA GVOŽĐANADOKNADA DEFICITA GVOŽĐA

Korekcija anemije (1Korekcija anemije (1––2 mes.)2 mes.)

Popuna rezervi Fe (2Popuna rezervi Fe (2––3 mes.)3 mes.)

Oralni preparati FeOralni preparati Fe

IM ili IV – Izuzetno retkoIM ili IV – Izuzetno retko