SINIF YÖNET‹M‹ - Pegem.Netpegem.net/dosyalar/dokuman/13032007184838icindekiler.pdf · 3. Bölüm: Sınıf İçinde Öğrenme Öğretme Ortamının Düzenlenmesi Prof. Dr.Yüksel

Editör: Doç. Dr. Emin KAR‹P

SINIF YÖNET‹M‹

ISBN 975-6802-62-6

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumlu¤u yazarlar›na aittir.

© 2007, Pegem A Yay›nc›l›k“

Bu kitab›n bas›m, yay›n ve sat›fl haklar›,Pegem A Yay›nc›l›k E¤itim Dan›flmanl›k Hizmetleri Tic. Ltd. fiti.’ne aittir.

An›lan kuruluflun izni al›nmadan kitab›n tümü ya da bölümleri, kapaktasar›m› mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kay›t ya da baflka yöntem-

lerle ço¤alt›lamaz, bas›lamaz, da¤›t›lamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanl›¤›bandrolü ile sat›lmaktad›r. Okuyucular›m›z›n bandrolü olmayan kitaplar

hakk›nda yay›nevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yay›nlar› sat›n alma-mas›n› diliyoruz.

1. Bask›: Ocak 20026. Bask›: Mart 2007

Kapak Tasar›m›: zulfin.euaYay›n Yönetmeni: Gürsel Avc›Bask›: Öncü Bas›mevi-Ankara

Tel: (0312) 384 31 20

Pegem A Yay›nc›l›kE¤itim Dan›flmanl›k Hizmetleri Tic. Ltd. fiti.

Adakale Sokak 4/1 Yeniflehir ANKARATel: (312) 430 67 50 – 430 67 51

Belgeç: (312) 431 37 38‹nternet: www.pegema.com.tr

E-posta: [email protected]

ii Sınıf Yönetimi

SINIF YÖNETİMİ VE DİSİPLİN

Sınıf yönetimi ve disiplinle ilgili problemlere çözüm aramada izlenen yaklaşım bukavramların nasıl anlaşıldığına bağlıdır. Bu nedenle bu kavramların doğru tanımlanmasıve anlaşılması gerekir. Yönetim öğretme rolünün, akademik ve toplumsal amaçların gerçek-leştirilmesini sağlamak için uygun koşulların ve ortamın düzenlenmesi-oluşturulmasıboyutu üzerinde odaklanır. Sınıf yönetimi, sınıfta öğrenmeye uygun bir ortamın oluşturul-masını, fiziksel düzenlemeleri, öğretimin akışını ve zamanın yönetimini, sınıf ortamındailişkilerin belirli kurallar çerçevesinde düzenlenmesini, iletişimin düzenlenmesini veöğrenci motivasyonun sağlanmasını içerir. Sınıf yönetimi, düzenli ve güvenli bir öğrenmeortamını oluşturan öğretmen davranışları ve sınıf düzeni-organizasyonu ile ilgili tümetkenlerin örgütlenmesi biçiminde de düşünülebilir. Disiplin ise, ortamın düzen ve güven-liğini ya da öğrenmeyi olumsuz etkileyen, engelleyen öğrenci davranışlarına öğretmeningösterdiği tepki ve eylemleri içerir.

Yönetim ve disiplin kavramları genellikle otoriter bir güç ilişkisini çağrıştırabilir. Ancakbu çağrışım öğretmen ve yöneticilerin algılama biçimi ve yönetim anlayışları ile ilgilidir.Bir öğretmen sınıf yönetiminde güç kullanmaya yönelebilir ve otoriter bir yaklaşımla disi-plin problemlerini çözme eğilimi içinde olabilir. Burada öğretmen “patrondur” ve önemliolan itaatin sağlanmasıdır. Sınıf yönetiminde güce dayalı bir kontrolün tam tersine öğret-menin lider olarak görüldüğü, öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırmak için ortamındüzenlenmesinden, örgütlenmesinden sorumlu olduğu bir yönetim anlayışı benimsen-melidir. Burada ise önemli olan sorumluluktur; öğrencide sorumluluk bilincinin oluşturul-masıdır.

Ö ğ renciden itaat bekleyen otoriter öğretmen, sınıfta ne yapılacağını ve nasılyapılacağını kendisi belirler. Öğretmen öğrenciye göre uyarlama ve düzenlemeler yapmaz.Öğrenci öğretmene göre durumunu uyarlamak zorundadır. Farklı durumlara uyumsağlamada güçlük çeken ya da uymayı reddeden öğrenci problem olarak görülür. Öğret-men öğrenciye ne yapılacağını göstermekten çok, ne yapılacağını söyler. Daha iyi nasılyapılabileceğini öğrencilerle tartışmaz. Öğrenci değerlendirme sürecine de katılmaz, öğret-men inceler ve not verir. Kısacası öğretmen sınıfta konumu gereği güç ve otoriteyi temsileder ve bu güç paylaşılamaz. Öğrenci yapmak istemiyorsa öğretmen zorla yaptırır.Yapmıyorsa; çözüm genellikle zorlama, güç kullanma, hatta şiddete başvurma, ve çoğuzaman aileyi ya da okul yönetimini de bu güç kullanmanın bir parçası haline getirereköğrencinin mutlak itaatini sağlamaktır.

Otoriter öğretmenler, öğrencilere kurallara uymayı öğretirler. Otoriter öğretmeninyaklaşımı “kurala uy, yoksa …” biçimindedir. Öğrenci kurala uyar, çünkü kurala uyduğuiçin ödüllendirilecek, uymadığı için cezalandırılacaktır. Kuralların kendi haklarının vebaşkalarının haklarının korunması için olduğunu düşünmez. Otoriter öğretmen itaati vur-gular ve itaatsizliği cezalandırır.

Sorumluluk kazandırmayı hedefleyen ve önderlik yapan yönlendirici öğretmenler ise,ö ğ re n c i l e re sınıf ortamında karar vermeyi ve bu kararın sonucu olan terc i h i nsorumluluğunu kabul etmeyi öğretirler. Öğrenci kuralları öğrenmenin yanında, kurallarıng e rekçelerini ve sonuçlarını da öğre n i r. Kurala uymamanın bir yaptırımı varsa, buyaptırımın da ussal bir gerekçesinin olması gere k i r. Hatta, öğrenci kuralların ve

iiiİçindekiler

yaptırımların belirlenmesinde katkı sağlayarak, sınıf ortamında düzenin ve öğrenmeyeuygun koşulların sağlanmasında kendi sorumluluğunu daha iyi anlar. Böyle bir yaklaşımizleyen öğretmen, öğrenciye kendi davranışlarını kontrol edebilme yeterliği kazandırır.

Sorumluluk anlayışıyla sınıfını yöneten ve disiplin sağlamayı amaçlayan bir öğretmen,öğrencilerin ne yapacağı ve çalışmaların hangi koşullarda tamamlanacağı konusundaöğrencilerin de katkısını sağlar. Öğrenci, öğretmenin ne beklediği konusunda bir çelişkiyaşamaz. Çünkü öğretmen, öğrenciden beklediklerini bir model olarak yaşar ve gösterir.Öğretmen, öğrencilerin kendi çalışmalarının değerlendirilmesine katılımlarını ister veöğrencileri dinler. Öğretmen, öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırır ve bunu yaparkenöğrenciyi karşısına almaz ve zorlamaz. Öğrenci, kendi başarısının ve davranışlarınınsorumluluğunu üstlenerek, başarısının kendi çalışmalarının ürünü ve sonucu olduğunainanır.

Sınıf yönetiminin iki temel amacı vardır. Birincisi, sınıfta öğrenci motivasyonunuartıracak düzenli ve güvenli bir ortam oluşturmaktır. İkincisi ise, öğrenci sorumluluğunugeliştirmek ve öğrencilere kendi davranışlarını düzenleyebilmelerini öğretmektir. Etkili birsınıf yönetiminde öğrenci davranışı güç ve zorlama ile değil, öğrencilere kendi öğrenmeortamlarını kontrol etmeyi ve kendi davranışlarını kontrol etmeyi öğreterek düzenlenir.Sınıf yönetimi öğrencilerin sorumluluk bilincinin geliştirilmesinde, kendilerinideğerlendirme, kontrol etme ve bireysel kontrolü içselleştirmelerinde bir araç olarakgörülmelidir.

Bu kitapta yazarlar, sınıf yönetimi ve disiplini öğrencinin kendi davranışlarını kon-trol edebilme yeteneğinin geliştirilmesinin bir aracı olarak görmektedir. Öğretmen olarakamacımız, öğrencilere itaati öğretmek değil; kendi davranışlarını düzenleme yeterliğinigeliştirmek ve sorumluluk bilincinin oluşmasını sağlamak olmalıdır. Bu kitapta yazarlar,öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının sınıf yönetimi ve disiplin konusunda kazan-maları gereken temel bilgi ve becerileri böyle bir yaklaşımla sunmaya çaba ve özengöstermişlerdir.

Sınıf yönetimi ve disiplin konusunun çok boyutluluğu, çok yazarlı bir çalışmayı zorun-lu kılmıştır. Sınıf yönetimi disiplinlerarası bir alandır. Sınıf kuralları ve disiplin poli-tikalarının oluşturulması, öğrenmeye uygun ortamların oluşturulması, öğretimin yönetimi,öğretmen-öğrenci ilişkilerinin düzenlenmesi, öğrenci motivasyonu, sınıfta istenmeyendavranışların önlenmesi ve giderilmesi, okulda çatışmaların çözümünde problem çözmeve arabuluculuk yöntemlerinin uygulanması, anababa ile ilişkilerin düzenlenmesi veöğrenci disiplin işlerinin yürütülmesi birden fazla disiplini ilgilendirmektedir.

Bu kitapta katılımlarıyla alana yeni bir eser kazandıran yazarlara teşekkür ediyor, bil-imsel işbirliği ve paylaşımların daha üretken bir gelecek için sürdürülmesini bekliyorum.

Editör: Emin KARİP

iv Sınıf Yönetimi

Bölümler ve Yazarlar›

1. Bölüm: Disiplin Problemlerinin Sürekliliği

Dr. Mehmet Okutan, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi

2. Bölüm: Sınıf İçi Kurallar

Yrd. Doç. Dr. Naciye Aksoy, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi

3. Bölüm: Sınıf İçinde Öğrenme Öğretme Ortamının Düzenlenmesi

Prof. Dr. Yüksel Özden, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi

4. Bölüm: Öğretim Yönetimi

Yrd. Doç. Dr. Gülay Ekici, Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi

5. Bölüm: Öğretmen Öğrenci İletişimi

Yrd. Doç. Dr. İbrahim Kısaç, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi

6. Bölüm: Sınıfta Motivasyon

Yrd. Doç. Dr.Muammer Ergün, Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

7. Bölüm: Sınıfta İstenmeyen Davranışların Önlenmesi veGiderilmesi

Yrd. Doç. Dr. Bülent Öztürk, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi

8. Bölüm: Öğrenciler Arasındaki Çatışmaların ÇözümündeProblem Çözme ve Arabuluculuk

Doç. Dr. Abbas Türnüklü, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi

9. Bölüm: Ana-Baba ile İlişkiler

Doç. Dr. Mehmet Güven, Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi

10. Bölüm: Öğrenci Disiplin İşleri ve Uygulamaları

Yrd. Doç. Dr.Asım Özdemir, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi

vİçindekiler

Merhum Yrd. Doç. Dr. Bülent ÖZTÜRK’ün aziz hatırasına ithaf olunur.

vi Sınıf Yönetimi

İÇİNDEKİLERSınıf Yönetimi ve Disiplin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .iiiBölümler ve Yazarları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .vİçindekiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .vii

1. BÖLÜMDİSİPLİN PROBLEMLERİNİN SÜREKLİLİĞİ

Mehmet Okutan (ss: 1-9)

Disiplin Problemlerinin Sürekliliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Toplumsal Değişme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Bilgi Patlaması ve Otoriteye Saygının Yok Olması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Şiddetin Medyatikleşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Aile Yapısının Değişmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Bilgi Yetersizliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

2. BÖLÜMSINIF İÇİ KURALLAR

Naciye Aksoy (ss: 11-34)

Sınıfiçi Kurallar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12Okul ve Sınıfta Kuralların Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13Öğretmenin Kişiliği ile Kurallar Arasındaki İlişki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15Sınıf Kurallarının Oluşturulması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

Merkezi ve Okul Kurallarının Belirlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Sınıf Kurallarının Planlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

Etkili Sınıf Kurallarının Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Sınıf Kurallarının Oluşturulması Sürecinde Öğrenci Katılımını Sağlama . . . . . .18Kuralların İfade Edilişi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19Kural Sayısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Kuralların Sunumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Kuralların Öğretilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21Kuralların Uygulanması ve İzlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22Okul Yönetimi ve Aile Desteğini Almak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

Okula Dayalı Disiplin Planı Oluşturma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26Okula Dayalı Disiplin Planı Oluşturma Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

viiİçindekiler

3. BÖLÜMSINIF İÇİNDE ÖĞRENME ÖĞRETME

ORTAMININ DÜZENLENMESİYüksel Özden

(ss: 35-68)Sınıf İçinde Öğrenme Öğretme Ortamının Düzenlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36Sınıf Ortamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

Sınıf Ortamının Değişkenleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38Kural ve Beklentilerin Açıklığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39Ödül ve Teşvik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39Öğretme Yeteneği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40Yüksek Beklenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41Öğrencilerin Derse Katılımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42Öğrenci-Öğretmen İlişkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Okul Aile İlişkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Moral ve Grup Normları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45Öğretmenlerin Kendi Aralarındaki ve Yönetimle İlişkileri . . . . . . . . . . . . . .46

Fiziksel Çevre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Sınıfta Öğrenme Ortamının İyileştirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

Sınıf Ortamının İyileştirilmesi İçin Gelişimsel Yaklaşım Önerileri . . . . . . . . . . . . . .53Sınıf Ortamının İyileştirilmesi İçin Yapılandırıcı Yaklaşım Önerileri . . . . . . . . . . . .60

Sınıf Ortamını Oluşturmada Öğrenci Rolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Öğrenci Sorumluluğunun Temelleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Öğrencilerde Sorumluluk Duygusunu Geliştirmede Öğretmenin Rolü . . . . . . .63

Son Söz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

4. BÖLÜMÖĞRETİM YÖNETİMİ

Gülay Ekici (ss: 69-111)

Öğretim Yönetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Öğretim Yönetiminde Temel Varsayımlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

Öğrenci Hakkında Varsayımlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Öğretmen Hakkında Varsayımlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71

Öğretim Yönetimini Etkileyen Boyutlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Öğretim Programı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72Etkili Öğretim İçin Gerekli Öğretmen Becerileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73Öğretim Etkinliklerinin Planlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82Öğretim Etkinliklerinin Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83Öğretim Etkinliklerinin Yönetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88Öğretim Etkinliklerinin Yönetiminde Dikkat Edilmesi GerekenTemel Hususlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89Etkinlik Türleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92Zamanın Etkili Kullanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107

viii Sınıf Yönetimi

5. BÖLÜMÖĞRETMEN ÖĞRENCİ İLETİŞİMİ

İbrahim Kısaç (ss: 111-129)

Öğretmen Öğrenci İletişimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112Etkili Öğretmen-Öğrenci İletişiminin Kurulması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

Açık ve Saydam Olma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113Konuşma ve Aktarma Becerileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114

Geribildirim Verme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117Alma veya Dinleme Becerileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117

Aktif Dinleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Sözel Olmayan Mesajları Dinleme ve Anlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119Sözel Mesajları Dinleme ve Anlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119Bireyi Bir Bütün Olarak Dinleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120Empatik ve Yargılayıcı Olmayan Dinleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120

Etkili İlişkilerin Sistematik Olarak Oluşturulması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122Öğrencileri Tanıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122Öğrencilerle İlişkileri Gözden Geçirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123

Kendinizi Değerlendirin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129

6. BÖLÜMSINIFTA MOTİVASYON

Muammer Ergün (ss: 131-147)

Sınıfta Motivasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132İçsel ve Dışsal Motivasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

Motivasyon ve Dikkat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134Motivasyon Kuramları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135

Davranışçı Kuram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135Bilişsel Kuram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136Sosyal Öğrenme Kuramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136İnsancıl Kuram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137

Motivasyonun Planlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138Ders Başlangıcında Motivasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138

Tutum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138İhtiyaç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138

Ders İşlenişinde Motivasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142Uyarım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142Etki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142

Dersin Bitiminde Motivasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143Anlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143Pekiştirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

Sınıfiçi Motivasyon Stratejileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

ixİçindekiler

Öğrencilerin İlgilerini Anlayabilme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144Konunun Kullanılabilirliğini Açıklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145Öğrencilerin Başarı Beklentisi Geliştirmelerine Yardımcı Olma . . . . . . . . . . . . .145Dersi İlginç Hale Getirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145Öğrencilerde İstek Uyandırma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146Ödüller Kullanma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146

Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147

7. BÖLÜMSINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN ÖNLENMESİ VE

GİDERİLMESİBülent Öztürk

(ss: 149-191)Sınıfta İstenmeyen Davranışların Önlenmesi ve Giderilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150Sınıfta İstenmeyen Davranışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151

Tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152Sınıflaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152

Akademik Açıdan Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152Sosyal Açıdan Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154Fiziksel Donanım ve Ortama Zarar Verme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155

İstenmeyen Davranışların Ortaya Çıkmasına Sebep Olan Kaynaklar . . . . . . . . . . .155Sınıfın Yapısından Kaynaklanan Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156Öğrenciden Kaynaklanan Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157Öğretmenden Kaynaklanan Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163

İstenmeyen Davranışların Ortaya Çıkmasını Engelleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167Sınıfa Hakimiyet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168Öğrencilerle İletişim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172

İstenmeyen Davranışların Nitelikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179İstenmeyen Davranışları Giderme Yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183

Görmezlikten Gelme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184Sözel Olmayan Uyarma Yollarını Kullanma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185Sözel Olarak Uyarma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187Sınıf Dışı Görüşme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190

Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191

8. BÖLÜMÖĞRENCİLER ARASINDAKİ ÇATIŞMALARIN ÇÖZÜMÜNDE

PROBLEM ÇÖZME VE ARABULUCULUKAbbas Türnüklü

(ss: 193-232)Öğrenci Çatışmalarının Nedenleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197

Çatışmaları Çözümlemede Temel İlkeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202İnsanları Problemden Ayırma İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202Pozisyon Üzerinde Değil, Çıkarlar Üzerinde Odaklanma İlkesi . . . . . . . .203Karşılıklı Kazanç İçin Seçenek Üretme İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204

x Sınıf Yönetimi

Nesnel Kriterlerin Kullanımı İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204Öğrenci Çatışmalarının Yönetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205Okulda Problem Çözme ve Arabuluculuğun Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205

Problem Çözme Tartışmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210Çatışmaların Çözümünde Arabuluculuk Yaklaşımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218Çatışma Çözümünde Yargıçlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227

Son Söz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .228Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229

9. BÖLÜMANA-BABA İLE İLİŞKİLER

Mehmet Güven (ss: 233-249)

Anababa ile İlişkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234Çocuğun Eğitiminde Ailenin Yeri Ve Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234Aile Türleri ve Çocuğa Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235Ana-Baba Tutumları ve Çocuğa Yansımaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237Ana-Babalarla İletişim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .239Veli Toplantısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241Ana-Babalarla Bireysel Görüşmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243Ana-Baba Eğitimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246

10. BÖLÜMÖĞRENCİ DİSİPLİN İŞLERİ VE UYGULAMALARI

Asım Özdemir (ss: 247-276)

Öğrenci Disiplin İşleri ve Uygulamaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .248İlköğretim Kurumlarında Öğrenci Disiplin İşleri Uygulamaları . . . . . . . . . . . . . . . .250

Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .250Öğrenciden Beklenen Davranışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251Ödüllendirilecek Davranışlar ve Ödüller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252Öğrencilerin Olumsuz Davranışları ve Uygulanacak Yaptırımlar . . . . . . . . . . .252Yaptırım Gerektiren Davranışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253Kurullar ve Görevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255Disiplini Bozucu Olayların Soruşturulması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258Yaptırımın Takdir Edilmesi ve Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258Yaptırımlara İtiraz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .259

Ortaöğretim Kurumlarında Öğrenci Disiplin İşleri ve Uygulamaları . . . . . . . . . . . .259Disiplin ile İlgili Açıklamalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260Öğrencilerin Uyacağı Kurallar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260

xiİçindekiler

Ödüllendirilecek Davranışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261Disiplin Cezaları ve Cezayı Gerektiren Davranışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262Disiplin ve Onur Kulunun Kurulması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266

Disiplin Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266 Onur Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .267

Disiplin Olaylarının Soruşturulması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .268Cezaların Verilmesi ve Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .268Disiplin Cezaları ve Davranış Notu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269Disiplin Cezalarına İtiraz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270Diğer Öğrenci Disiplin Kurulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271

İlçe Öğrenci Disiplin Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271Üst Disiplin Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271Milli Eğitim Bakanlığı Öğrenci Disiplin Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271

EK-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272EK-2 Öğrenci Davranışlarını Değerlendirme Üst Kurulu Karar Örneği . . . . . . . . . .273EK-3 Okul Disiplin Kurulu Kararı Örneği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274EK-4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275

Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276

xii Sınıf Yönetimi

1. Bölüm

SINIFTAK‹ OLAYLARI VE Ö⁄RENC‹

DAVRANIfiLARINI DO⁄RU ANLAMAK

Mehmet Okutan

‹çindekiler

Toplumsal DeğişmeBilgi Patlaması ve Otoriteye Saygının Yok OlmasıŞiddetin MedyatikleşmesiAile Yapısının DeğişmesiBilgi YetersizliğiKaynakça

1Sınıftaki Olayları ve Öğrenci Davranışlarını Doğru Anlamak

D‹S‹PL‹N PROBLEMLER‹N‹N SÜREKL‹L‹⁄‹

Öğretmenliğe yıllarca gönül verip emek vermiş olanlar, öğretmenliğedaha dün başlamış olanlar ve hatta henüz eğitim fakültelerinde öğret-menlik uygulamalarına katılan öğrenciler “şimdiki çocukların eskisi gibi”olmadığından yakınırlar:

Biz ...okula giderken, öğrenci öğrenciliğini bilirdi. Öğretmenler gerçektenöğretmeye, öğrenciler de öğrenmeye çalışırlardı. Öğretmene saygı vardı.Öğrenciler şimdikiler gibi dalga geçmezlerdi. Biz ne güçlüklerle okuduk,ama biz çalışırdık. öğretmenlerimize, arkadaşlarımıza saygısızlık yap -mazdık. Bir de sizin yaptıklarınıza bakın! Şimdiki öğrenciler bir başka…

Bu yakınmaları farklı biçimleriyle işitmek olasıdır. Gerçekten,geçmişte okul ve sınıf bu kadar problemlerden arındırılmış, anlatılanbiçimiyle sterilize bir ortam mıydı? Benim öğrenciliğimde; İngilizce öğret-menimi, hem de çok sevdiğim, çok güzel İngilizce konuşan öğretmenimi,sınıfta davranışlarıyla adeta çıldırtan arkadaşlarımı, edebiyat öğretmeni-mizi bizim sınıfı terk etmek zorunda bırakan, kimya öğretmenimizisınıfta ağlatan arkadaşlarımı ve hatta sınıfın “uslu çocukları”ndan biriolarak benim hiç sevmediğim muhasebecinin dersinde (Seçimlik bir der-sti ama zorunluydu!) zaman zaman büyük bir zevkle yaptığımhaylazlıkları(!) düşündüğümde; geçmişte de problemlerin olduğunugörüyorum. Okulda ve sınıfta disiplin problemi oluşturan davranışlargeçmişte de vardı, bugün de var ve yarın da olacak. Farklı olan disiplinproblemlerinin niteliğinin değişmesi ve bu nitelik değişmesi karşısındabiz öğretmenlerin çaresizliğinin, tükenmişliğinin doğal bir sonucu olarakproblemlerin nicelik ve çeşitliliğinin de artmasıdır. Problemlerin bir kısmıöğrencinin doğal gelişiminin bir parçası olabilir. Okullar ve aileler öğren-cilerin değişen ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalabilirler. Bunun daötesinde toplumsal ve kültürel değişiklikler eski problemlere yenilerinineklenmesine neden olabilir. 1980’lerden günümüze sosyo-ekonomikyapıda, ailede, bilgi ve teknolojide hızlı bir değişme yaşanmıştır. Budeğişimin en somut belirtileri öğrencilerin düşünce, tutum vedavranışlarında izlenebilir (Levin ve Nolan, 2000). Öğretmenler halaöğretmek ve öğrenciler de öğrenmek istiyor. Ancak, öğretmenler veyöneticiler okulun çevresinde olup bitenleri anlamakta ve doğrudeğerlendirmekte zorlanıyor. Bir okul müdürünün şu sözleri bu zorlan-manın somut bir kanıtı olabilir:

… Bey sürekli olarak öğrencilerin içinde. Öğrenci ile bu kadar yüz-gözolunmaz efendim. Bahçede, koridorda, öğrenciler servise binerken, anlaya -cağınız her yerde öğrenci ile bir arada. Böyle şey olmaz. Benim 37 yıllık

2 Sınıf Yönetimi

2. Bölüm

SINIF ‹Ç‹ KURALLARNaciye Aksoy

‹çindekiler

Okul ve Sınıfta Kuralların ÖnemiÖğretmenin Kişiliği ile Kurallar Arasındaki İlişki

Sınıf Kurallarının Oluşturulmausı

Merkezi ve Okul Kurallarının Belirlenmesi

Sınıf Kurallarının Plânlanması

Etkili Sınıf Kurallarının Özellikleri Sınıf Kurallarının Oluşturulması Sürecine Öğrenci Katılımını Sağlama

Kuralların İfade Edilişi

Kural Sayısı

Kuralların Sunumu

Kuralların Öğretilmesi

Kuralların Uygulanması ve İzlenmesi

Okul Yönetimi ve Aile Desteğini Almak

Okula Dayalı Disiplin Planı OluşturmaOkula Dayalı Disiplin Planı Oluşturma Süreci

Sınıf İçi Kurallara İlişkin Örnekler ve EtkinliklerKaynakça

11Sınıf İçi Kurallar

SINIF ‹Ç‹ KURALLAR

Günlük hayatta davranışlarımıza, yapacağımız işe, kullanacağımızmekana, karşılıklı ilişkilerimize yön veren çok sayıda kural vard ı r.Örneğin trafik kuralları, nezaket kuralları, yarışma kuralları, oyun kural-ları vb gibi. Bu kurallardan bazıları açık ve anlaşılırdır; yazılı olarak yasalmetinler biçiminde düzenlenmiştir. Örneğin, kamuya açık kapalı mekân-larda sigara içilmemesi kuralı vardır. Bu kural kamuya açık kapalı mekan-ların çeşitli noktalarında ilân edilmekte ve uyulmaması durumundakişinin alacağı ceza da belirtilmektedir. Bununla birlikte üstü kapalı,kesinlik içermeyen ve yazılı olmayan kurallar da söz konusudur. Nezaketkurallarının, çocukların grupça oynadıkları oyunların ya da ana-babaların çocukları için koyduğu televizyon izlemek, el yıkamak, dersçalışmak gibi bir çok konuda kuralların çoğu yazılı değildir. Bu tür kural-ların en belirgin özelliği toplumdan topluma, kültürden kültüre hattakişiden kişiye değişebilmesi ve esnek olmasıdır. Ancak kuralını açıkçabilmediğimiz ya da gözlemlemediğimiz bir oyunu oynamak çoğu zamanoyuna katılanlar arasında sürekli bir tartışmanın, karg a ş a n ı nyaşanmasına hatta oyunun bu tartışma ve çekişmeler içinde sonbulmasına neden olabilmektedir.

Kurallar yaşantımızın vazgeçilmez bir parçasıdır. İster yazılı olsunister sözlü ifade edilsin kuralların temel amacı düzeni sağlamak, dengeli,kestirilebilir ve güvenli bir ortam yaratmaktır. Düzenin sağlandığı yerdeise verimlilik, etkililik, üretkenlik, kişi hak ve özgürlüklerine saygı vardır.Bir kural ne kadar açık, anlaşılır, bireylerin yararına dönük vedenetlenebilirse, kurala uyma düzeyi de o oranda artar. Çünkü açık veanlaşılır kurallar yorum gerektirmez ve herkes tarafından aynı şekildealgılanır. Bununla birlikte eğer birey kendi katılımının olmadığı başkalarıtarafından konan bazı kuralların gerekliliğine inanmıyor ve kendisi içinbir yarar göremiyor ise, bireyin bu kurallara uyma düzeyi düşükolacaktır.

Kurallara uymayı yasa, otorite, toplumsal baskı ve eğitim gibi çeşitliyollarla sağlamak mümkündür. Ancak bu yollardan kuşkusuz ki en etkiliolanı eğitimdir. Cezai yaptırımı ne kadar büyük olursa olsun eğer bireykuralın gerekliliğini içselleştirmemişse, bir başka deyişle eğitilmemişsebu cezai yaptırımın bir anlamı olmayacaktır. Örneğin ülkemizde yasalarlabelirlenmesine ve cezai sonuçlar içermesine rağmen, trafik kurallarınauyma düzeyi diğer gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında oldukçadüşüktür. Çünkü ülkemizde trafik eğitimine gereken önem verilmemek-

12 Sınıf Yönetimi

3. Bölüm

SINIF ‹Ç‹NDE Ö⁄RENME Ö⁄RETMEORTAMININ DÜZENLENMES‹

Yüksel ÖZDEN

35Sınıf İçinde Öğrenme Öğretme Ortamının Düzenlenmesi

‹çindekiler

Sınıf OrtamıSınıf Ortamının Değişkenleri

Kural ve Beklentilerin Açıklığı

Ödül ve Teşvik

Öğretme Yeteneği

Yüksek Beklenti

Öğrencilerin Derse Katılımı

Öğrenci-Öğretmen İlişkileri

Okul Aile ilişkileri

Grup Normları

Öğretmenlerin Kendi Aralarındaki ve Yönetimle İlişkileri

Fiziksel Çevre

Sınıf Ortamının İyileştirilmesiSınıf Ortamının İyileştirilmesi İçin Gelişimsel Yaklaşımın Önerileri Sınıf Ortamının İyileştirilmesi İçin Yapılandırmacı Yaklaşımın ÖnerileriSınıf Ortamı Oluşturmaa Öğrenci Rolü

Öğrenci Sorumluluğunun Temelleri

Öğrencilerde Sorumluluk Duygusu Geliştirmede Öğretmenin Rolü

SonsözKaynakça

SINIF ‹Ç‹NDE Ö⁄RENME Ö⁄RETME ORTAMININDÜZENLENMES‹

Bir kurum veya bir işyerini ziyaret ettiğimizde görünen fiziki çevrenin veoradaki yüzlerin ötesinde bir “hava” sezeriz. İki ayrı mekanda aynı fizikişartlara ve aynı işi yapan insanlara rağmen faklı bir “ a t m o s f e r ”yakaladığımız çok olmuştur. İki büro; ikisinde de aynı çalışma masaları, dak-t i l o l a r, bilgisayarlar, evrak dolapları, evrak sepetleri... vard ı r. Fakat ikimekanın bizde bıraktığı “izlenim” çok farklıdır. İçinde bulunduğumuz yer-ler bizde faklı “hisler” uyandırır. “Hava”, “atmosfer”, “izlenim” ve “his”olarak ifade ettiğimiz “ortam”ı tanımlayan bu kavramlar bazen birbirininyerine geçen, bazen de her biri hepsini ifade etmek için kullanılan kavram-lardır.

Okuduğumuz okulları düşünelim: ilkokul, ortaokul, lise, üniversite. Hattabazılarımız bunlardan ikişer, belki üçer tanesinde bulunduk. Her birinin ayrıbir havası vardı. Hatırlamaya çalışalım: Her okul değiştirdiğimizde farklı biratmosfer ile karşılaştık. Bu farklı atmosferi çözümlemeye çalıştığımızda, kimizaman farkın bina, araç-gereç ve donanımdan kaynaklandığını görürüz.Temiz, düzenli ve bakımlı okul binalarının bizde uyandırdığı izlenimler farklıolmuştur. Koridorlardaki ve sınıflardaki dekoratif düzenlemelerin okulunhavasını değiştirdiğine şahit olmuşuzdur. Okul bahçesindeki ağaçların veçiçeklerin okula bambaşka bir hava verdiğini hatırlarız. Hele o ağaçlardanbüyük annemizle yaşıt olanlar varsa, okulun havası daha bir derinleşir.

Ancak, okulların havasının sadece fiziki düzenlemeden kaynaklan-madığını biliriz. Her okulda farklı bir hava yaratan etmenler içerisinde bazendüzen ve disiplinin ön plana çıktığı olmuştur. Üst sınıflard a nduyduklarımızın, okulumuza ilişkin hislerimizin oluşmasındaki etkilerinihatırlarız. Hatta bizi hiç ilgilendirmediği sanılan öğretmenler arası ilişkilerin,öğretmenler ile okul yöneticilerinin ilişkilerinin, velilerin ve çevredeki diğerinsanların okula ilişkin tutumlarının okulumuzun havasını nasıl etkilediğinibiliriz. Bu arada öğretmenlerin, ders işleyiş yöntemleri, not vermealışkanlıkları, öğrencilerle ilişkileri ile, okulun havasını nasıl değiştirdiğininaltını çizmemek mümkün değildir.

Farklı ortamlarda büyüdüğümüzü ifade ederken de aynı şeyleri kasteder-iz. Sınıfımızda tanıştığımız bazı arkadaşlarımızın kullandığı “farklı ortamlar-da yetişmek” sözü yukarıda sıraladığımız özelliklere benzer sosyal, kültürel,fiziksel ve psikolojik farklılıkları ifade etmek içindir.

Tekrar geriye dönüp hafızalarımızı tazelemeye çalıştığımızda okulunhavasının üzerimizde büyük etkisinin olduğunu görürüz. Havanın destek-leyici; kendimizi ortaya koymamıza fırsat verici; “adam” yerine


4. Bölüm

Ö⁄RET‹M YÖNET‹M‹

Gülay EKİCİ

69Öğretim Yönetimi

‹çindekiler

Öğretim Yönetimi Konusunda Varsayımlar Öğrenci Hakkında VarsayımlarÖğretmen Hakkında Varsayımlar

Öğretim Yönetimini Etkileyen BoyutlarÖğretim ProgramıEtkili Öğretim İçin Gerekli Öğretmen BecerileriÖğretim Etkinliklerinin PlanlanmasıÖğretim Etkinliklerinin UygulanmasıÖğretim Etkinliklerinin Yönetimi

Materyallerin seçimi ve kullanımıEtkinlikler sırasında öğrenci dikkatinin çekilmesiÖğrenci katılımının sağlanmasıEtkinliklerin düzenlenmesi

Ö ğ retim Etkinliklerinin Yönetiminde Dikkat Edilmesi Gereken Te m e lHususlar

Etkinlik Türleri Masa Başı Etkinliklerin YönetimiGrup Etkinlikleri YönetimiAnlatım Etkinlikleri YönetimiTartışma Etkinlikleri Yönetimi

Zamanın Etkili KullanımıKaynakça

Ö⁄RET‹M YÖNET‹M‹

Öğretmenlerin sınıfta öğretim yapmak ve düzeni sağlamak üzere iki temelgörevi vardır. Bu görevler birbirini tamamlar niteliktedir. Çünkü öğretmeninetkili öğretim yapabilmesi için mutlaka sınıf-içi düzeni sağlaması gereklidir.Diğer taraftan etkili öğretim yapılan sınıflarda sınıf-içi düzeni bozan öğrencidavranışları düşük düzeylerdedir. Dersi iyi planlamak ve etkili sunmaköğrenci başarısını arttırmanın ve sınıf içi düzeni sağlamanın yanında öğret-menin kendine olan güveninin de artmasını sağlar. Ancak iyi bir plan yap-mak ve etkili ders sunmak oldukça zor bir görevdir.

Ö⁄RET‹M YÖNET‹M‹NDE TEMEL VARSAYIMLAR

Öğretim yönetimi konusunda pek çok varsayım bulunmaktadır. Bu temelvarsayımların sınıf içi öğretim yönetiminin başarıyla gerçekleştirilmesindeetkili olduğu düşünülmektedir. Etkili bir sınıf yönetimi ve öğretim içinöğrenci ve öğretmen hakkında aşağıda açıklanan varsayımların öğretmentarafından kabul edilmesi bir önkoşul olarak görülebilir (Kameenui ve Darch,1995).

Ö¤renci Hakk›nda Varsay›mlar

Varsayım 1: Öğrenciye saygılı davranılmalıdır: Saygı her şeyin temelidir.Unutulmamalıdır ki, öğretmen öğrencisine saygılı davrandığında öğrenci deöğretmenine saygılı davranacaktır. Öğrenciye değer verilmeli, en azındanfiziksel ve sözel saldırı/şiddet kullanılmamalıdır. Öğrenci istenilmeyen birdavranış bile gösterse bu profesyonelce değerlendirilmeli, öğrencinin yaptığıdavranışın nedenine inilmelidir. Ceza istenmeyen davranışların ortadankaldırılması amacıyla uygulanması gereken son aşama olmalıdır.

Varsayım 2: Her öğrenci öğrenme kapasitesine sahiptir: Bu ifadede vurgulanan“her” kavramı etkili öğretim yönetimi için çok önemlidir. Sınıftaki bireylerfarklı öğrenme kapasitesine sahiptir. Öğretmen her öğre n c i n i nöğrenebileceğine inanmıyorsa, bilginin açık ve anlaşılır bir biçimde sunul-masına dayalı bir öğretim anlayışı da anlamsız hale gelir. Bu varsayım öğret-menin öğrenci başarısızlığı gibi bir kavramı kabul etmemesi gerektiğini ifadeetmektedir. Öğretmen her öğrencinin öğrenmesi ve performansının artmasıiçin farklı öğretim ortamlarını hazırlamak yanında öğrenciyle bire bir ilgilen-melidir.

Varsayım 3: Öğrencinin davranışı amaçlı, stratejik ve zekicedir: Bireyler genel-


5. Bölüm

Ö⁄RETMEN-Ö⁄RENC‹ ‹LET‹fi‹M‹

111Öğretmen-Öğrenci İlişkisi

İçindekiler

Etkili Öğretmen-Öğrenci İletişiminin KurulmasıAçık ve Saydam Olma BecerisiKonuşma ve Aktarma BecerileriÖğrencilerle Etkili İletişim Kurma BecerileriGeribildirim Verme Becerisi Alma ve Dinleme Becerileri

Etkili İlişkilerin Ssitematik Olarak OluşturulmasıÖğrencileri TanımaÖğrencilerle İlişkileri Gözden Geçirme

Öğrencilerle Yüksek Beklentiler İçinde İlişki KurmaÖğretmen Beklentilerinin Olumsuz Etkilerinden Kaçınma

Kişisel Yakınlaşmalar İçin Fırsatlar YaratmaÖğrenci Etkinliklerine İlgi GöstermeÖğrencilerle Öğle Yemeği YemeGörüşmeler DüzenlemeÖğrencilere Kart ve Not GöndermeDilek Kutuları KullanmaOkul Gün ve Gecelerine KatılmaSpor Etkinliklerine KatılmaYeni Gelen Öğrencilere Okuldaki Görevlileri Tanıtma

Kendinizi DeğerlendirmeKaynakça

İbrahim KISAÇ

Ö⁄RETMEN-Ö⁄RENC‹ ‹LET‹fi‹M‹Bir çok araştırma akademik başarı ve öğrenci davranışlarının öğretmen-

öğrenci iletişiminin kalitesinden etkilendiğini göstermektedir. Öğrenciler genel-likle içten ve samimi öğretmenleri tercih etmektedirler. Daha da önemlisi, olum-lu öğretmen-öğrenci iletişimi öğrencinin okula karşı olumlu, akademik başarıyıarttıran tepkileriyle çok yakından ilişkilidir (Jones ve Jones, 2001). Olumlu biriletişimin öğrenci başarısı ve davranışları üzerinde olumlu etkisi yanında,başarısız ve istenmeyen davranışların da en önemli kaynaklarından birisi öğret-men-öğrenci arasındaki olumsuz iletişimdir (Seeman, 2000). Bütün olarak elealındığında, öğretmen-öğrenci ilişkisinin kalitesi öğrencilerin okulda gösterdik-leri olumlu ve olumsuz davranışlar üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

Etkili iletişim iyi bir sınıf yönetiminin temelini oluşturur. İyi bir sınıf yöneti-mi, sınıfta etkili bir iletişim ortamının oluşturulmasıyla gerçekleşebilir (Zabel veZabel, 1996). Etkili iletişimin olmadığı bir sınıf ortamında olumlu bir öğrenmeortamı yaratmak için yapılan tüm girişimler sınırlı kalacak ve genellikle bugirişimlerin amaçlanan etkileri kısa süreli olacaktır. Etkili iletişim becerilerinesahip olma, hem öğrencilerle iyi bir iletişim kurmamıza yardım eder, hem dekendi kişisel ihtiyaçlarımızı daha etkili bir şekilde karşılama ve meslekiamaçlarımıza ulaşma imkanı verir. Bir öğretmenin iletişim becerilerini geliştirme-si onun öğrencilerle doğal, samimi ve içten ilişkiler kurmasına yardım eder. Builişki, hem öğretmen hem de öğrenci için sınıf ortamında etkileşimi ve öğrenme-öğretme etkinliklerini daha bir anlamlı, zevkli ve doyum sağlayıcı kılar. Böyle biriletişim ortamında öğrenciler de öğretmenlerine, öğrenmeye ve akranlarına karşıolumlu tutum ve davranışlar geliştirirler (Jones ve Jones, 2001).

Etkili Ö¤retmen-Ö¤renci ‹letiflimin Kurulmas› Öğrenciler sınıf ortamında fiziksel güvenlik yanında duygusal olarak da

güvende olmak isterler. Bu duygusal güvenliğin sağlanması için öğrencilerinkendilerini rahatça ifade edebilmeleri, bir grubun üyesi olarak değer görmeleri vebir birey olarak kendilerini değerli hissetmeleri gerekir. Öğretmenler oluşturduk-ları iletişim ortamıyla ve bir model olarak, öğrencilerin kendilerini ifadeetmelerinde ve kendilerini değerli hissetmelerinde önemli bir role sahiptir.Saygılı, güvenli ve teşvik edici bir iletişim biçimi, bireylerin kendilerini değerligördükleri ve kabul edildikleri bir sınıf ortamı oluşturulmasını sağlar. Etkiliöğretmen ve öğrenci iletişiminin kurulmasında öğretmenin üç temel iletişimbecerisine sahip olması gerekir:


6. BÖLÜM

SINIFTA MOT‹VASYONMuammer ERGÜN

131Sınıfta Motivasyon

‹çindekiler

Sınıf İçi Motivasyonİçsel Motivasyon

Dışsal Motivasyon

Motivasyon ve DikkatMotivasyon Kuramları

Davranışçı Kuram

Bilişsel Kuram

Sosyal Öğrenme Kuramı

İnsancıl Kuram

Motivasyonun PlanlanmasıDers Başında Motivasyon

Ders İşlenişinde Motivasyon

Dersin Bitiminde Motivasyon

Sınıf İçi Motivasyon StratejileriÖğrencilerin İlgilerini Anlayabilme

Konunun Kullanılabilirliğini Açıklama

Öğrencilerin Başarı Beklentisi Geliştirmelerine Yardımcı Olma

Dersi İlginç Hale Getirme

Öğrencilerde İstek Uyandırma

Geribildirim ve Ödülü Kullanma

Kaynakça

SINIFTA MOT‹VASYON

Motivasyon kavramı, davranışı başlatan, yön veren, devam ettiren veyabelli bir davranışın tercih edilmesini sağlayan güç anlamında kullanılır(Burden, 1999). Motivasyon, öğrencilerin istenen görevleri yerine getirmekiçin zaman ve çaba harcamaya ve becerilerini kullanmaya isteklilikleri ileilgili bir kavramdır. Öğrencilerin motive olmamaları diye bir şey söz konusuolamaz. Her öğrencide ihtiyaçlarını karşılama motivasyonu vardır. Eğer,öğretmenin istediği bir çalışma için öğrenciler yeterli düzeyde motivasyonasahip değilse, bunun nedeni bu çalışmanın öğrencilerin ihtiyacını karşılama-masıdır (Porter, 2000). Öğrencinin motivasyonu; (a) başarabileceği beklenti-sine, (b) başarının sağlayacağı yarara ilişkin değerlendirmeye ve (c) öğrenmeortamının öğrencinin fiziksel, duygusal ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılamadüzeyine bağlıdır.

Öğrencinin başarabileceğine inanması öğretim etkinliklerinin ve hede-flerinin belirli bir çaba ve güçlükle gerçekleştirilebilir olmasını gerektirir. Çokgüç etkinlikler kadar çok kolay etkinlikler de öğrencinin motivasyonunuolumsuz etkiler. Bir öğrenme etkinliği öğrenci için bir yarar sağlayacaksa,öğrenci bu etkinliği değerli görür ve çaba gösterir.

Sınıf ve okul ortamında motivasyonu etkileyen üç temel faktör vardır.Bunlar öğretmen, sınıfın havası (iklimi) ve öğre n m e - ö ğ retme ortamıdır(Bacanlı, 2000).

Öğretmenin öğrencilere iyi bir model olması, öğrencilere karşı sıcak, sami-mi ve içten davranması motivasyonu artırmaktadır. Öğrenciyi motive ede-bilmek için öğretmenin de derse motive olması gerekmektedir. Motive ola-mayan bir öğretmen öğrencilerini de motive edemez. Motivasyon düzeyiyüksek öğretmen, enerjik, hevesli, yeni şeyler denemeye istekli ve risk ala-bilen bir öğretmendir. Bu öğretmen, öğrencilere ilgi gösterir, yaratıcıdır veöğrencilere karşı olumlu tavırlar sergiler. Motivasyon düzeyi düşük öğret-men ise, olumsuz tutum ve tavırlara sahip, geleneksel öğretim tekniklerinikullanan, değişime karşı direnen ve işine özen göstermeyen bir öğretmendir(NEA, 1992).

Sınıfın havası olumlu ise, yani sınıfta geliştirilen kültürel değerler öğren-cide güven yaratıyorsa, öğrencilerin motivasyonu artar. Sınıfın havası, öğren-ciyi cesaretlendiren, başarıya yönelten, rahat bir iletişimin olduğu, öğrenci-lerin fikirlerini rahatça ifade edebildiği bir şekilde oluşturulmuş ise öğrencimotivasyonu da artmaktadır.

Öğrenci merkezli bir öğretim ve derste farklı yöntem ve tekniklerin kul-lanılması motivasyonu arttıran etkenler arasındadır (Orlich, Hard e r,


7. Bölüm

SINIFTA ‹STENMEYEN DAVRANIfiLARINÖNLENMES‹ VE G‹DER‹LMES‹

Bülent ÖZTÜRK

149İstenmeyen Davranışların Önlenmesi

‹çindekiler

Sınıfta İstenmeyen DavranışlarTanımı

Sınıflaması

İstenmeyen Davranışların Ortaya Çıkmasına Sebep Olan KaynaklarSınıfın Yapısından Kaynaklanan Problemler

Öğrenciden Kaynaklanan Problemler

Öğretmenden Kaynaklanan Problemler

İstenmeyen Davranışların Ortaya Çıkmasını EngellemeSınıfa Hakimiyet

Öğrencilerle İletişim

İstenmeyen Davranışların Nitelikleriİstenmeyen Davranışları Giderme Yolları

Görmemezlikten Gelmek

Sözel Olmayan Uyarma Yollarını Kullanma

Sözel Olarak Uyarma

Sınıf Dışında Görüşme

Kaynakça

SINIFTA ‹STENMEYEN DAVRANIfiLARINÖNLENMES‹ VE G‹DER‹LMES‹

Sınıf yapay olarak oluşturulmuş bir topluluğun bulunduğu cansız birortam değildir. Sınıf, sosyal ve psikolojik yapısı etkin olan, kendine özgüdinamiklere sahip bir ilişkiler sistemidir. Bu dinamikler öğrenci davranışlarıüzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve onların davranışlarını yönlendirir.

Sınıfta bulunan öğrenciler farklı geçmiş yaşantılara, farklı kişilikyapılarına, farklı ilgi ve yeteneklere sahip olarak heterojen bir yapıoluştururlar. Bu heterojen yapı sınıfta meydana getirilen öğrenme-öğretmefaaliyetleri sırasında farklı davranışların meydana gelmesine ve farklı görün-tülerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bazı öğrenciler öğretmeni dinlerken,bazıları defterine not tutabilir, bazıları açık bir şekilde derse katılırken,bazıları istenmeyen davranışlarda bulunabilirler. Bazı öğrenciler dersteöğretilenleri ilginç ve önemli bulurken bazıları önemsiz ve sıkıcı bulabilir vedavranışlarıyla bunları belli edebilirler. Öğrencilerin farklı özelliklere sahipolması bunlara benzer birçok davranışta bulunmalarına neden olabilir.

Etkili öğretmenler bu davranışların nedenlerini bilgi ve tecrübelerinedayanarak veya empatik bir bakış açısıyla tahmin edebilir, bu davranışlarısınıfın sosyal ve duygusal ortamı içerisinde olumluya dönüştürmek için çabagösterir ve öğrenme-öğretme faaliyetlerinde ve sınıfın ilişki sisteminde birçokdeğişiklik yapabilir. Bazı öğretmenler ise, ya istenmeyen davranışlarınfarkına varmaz veya çözüm getirmeyen gereksiz müdahalelerle probleminbüyümesine yol açabilir.

Öğrenme-öğretme faaliyetlerinin verimli bir şekilde yürütülebilmesi için,her öğretmenin öğretim becerilerinin yanı sıra genel anlamda bir sınıf yöne-tim stratejisinin ve özel anlamda istenmeyen davranışların ortaya çıkmasınıönleme ve eğer bu tür davranışlar ortaya çıkmışsa bunları giderme strate-jisinin bulunması gerekir. Aksi takdirde, öğretmenin kendisi bazen isten-meyen davranışların ortaya çıkmasına sebep olabilir veya disiplin problem-leri sınıfın temel özelliklerinden birisi haline gelebilir. Buna göre, etkin birsınıf yönetimi için öğretmenlerin, öğrencilerin bütün davranışlarını olumluyadönüştürme çabası özel bir öneme sahiptir ve bu çabalarda bilimsel bakışaçısı esas alınmalıdır.


8. Bölüm

Ö⁄RENC‹LER ARASINDAK‹ ÇATIfiMALARINÇÖZÜMÜNDE PROBLEM ÇÖZME VE

ARABULUCULUK

Abbas TÜRNÜKLÜ

193Problem Çözme ve Arabuluculuk

‹çindekiler

Okulda ve Sınıfta ÇatışmaÇatışmalar Hakkında Bilmemiz Gerekenler

Öğrenci Çatışmalarının Nedenleri

Çatışmaları Çözümlemede Temel İlkeler

Öğrenci Çatışmalarının YönetimiOkullarda Pröblem Çözme ve arabuluculuk Sisteminin Uygulanması

Problem Çözme Tartışmaları

Çatışma Çözümünde Arabuluculuk Yaklaşımı

Çatışma Çözümünde Yargıçlık

Son SözKaynakça

OKULDA VE SINIFTA ÇATIfiMA

1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda sınıf mevcutlarının 25-40 olarakbelirtilmesine karşın, bu gün özellikle büyük şehirlerdeki ilköğre t i mokullarında sınıf mevcutlarının 40-50 dolayında olduğu bilinmektedir. Kırsalkesimlerdeki birleştirilmiş sınıflarda da durum pek farklı değildir. Bu neden-le kalabalık sınıflarda öğrenim gören bu öğrenciler okula başladıklarındasınıfa, yalnızca biyolojik varlıklarını değil, farklı kişilikleri, anlayış, algılayışve davranış biçimlerini de beraberlerinde getirmektedirler. Özellikle büyükşehirlerde toplumsal, kültürel ve sosyo-ekonomik bakımdan oldukça farklıözelliklere sahip öğrencileri bir arada görmek olasıdır. Farklı özelliklere sahipçok sayıda öğrenci ortak akademik etkinliklerin çevresinde günde en az 5-6saat aynı sınıf ortamını ve mekanı paylaşmak zorunda kalmaktadırlar. Budurumu tüm okula yaydığımızda, bazen yüzlerce bazen de binlerce farklıöğrenci aynı okulu, bahçeyi, kantini, kütüphaneyi, koridoru, tuvaleti ve diğermekanları paylaşmak zorunda kalmaktadırlar. Bu zorunlu birliktelik, tek tekbireylerin doğalarından kaynaklanan kültürel, kişilik, değer, inanç, tutum,gereksinim, seçim, amaç, çıkar ve güç farklılıklarıyla birleşince doğal olarak‘çatışma’, başta öğrenciler olmak üzere öğretmenlerin, yönetimin, psikolojikdanışmanlık ve rehberlik uzmanlarının ve velilerin karşısına önemli bir sorunolarak çıkmaktadır.İnsan doğası gereği farklı kişilik, çıkar, istek, gereksinim, hedef, değer, ter-

cih, zevk ve kişilik özelliklerine sahiptir. Bu kadar çok çeşitliliğe sahip olaninsanın bulunduğu her mekanda farklılıktan kaynaklanan çatışmanın olmasıdoğal bir sonuçtur. Çatışmalar bir ya da birden çok kişinin herhangi bir konuüzerinde anlaşamadığı ve gereksinimleri örtüşmediği zaman ortaya çıkmak-tadır (Öner, 1999). Kişilerin gereksinimleri, dürtüleri ve istekleri birbirleriyleörtüşmediği için çatışmanın ortaya çıkması da kaçınılmazdır. Dolaysıylaçatışmalar yaşamın da doğal bir parçasıdır.

Okullarda öğrencilerin birbirleriyle, öğretmenle ve okulun diğer ilgilikişileriyle yaşadıkları iletişim çatışmaları ve anlaşmazlıklarının doğasının venedenlerinin anlaşılması, bu çatışmaları yönetmek ve bunlarla etkili olarakbaşa çıkmak için bir önkoşuldur. Çünkü, öğrencilerin kendi içinde uyumu,birbirleriyle uyumu ve toplumsal uyumu açısından kişiler arası çatışmalar ileanlaşmazlıkların bütünleştirici, yapıcı, geliştirici ve olumlu çözümü önemlibir gerekliliktir.

Çatışma insanın olduğu, diğer bir deyişle toplumsal etkileşimin olduğuher yerde doğal olarak ortaya çıkan kaçınılmaz bir durumdur (Sweeney veCorruthers, 1996; Açıkgöz, 1996; Boulter ve Von Bergen, 1995; Morse veAndrea, 1994). Çatışma bireyin kendi içinde, iki kişi arasında, gruplar


9. Bölüm

ANA-BABA ‹LE ‹L‹fiK‹LER

Mehmet GÜVEN

233Ana-Baba ile İlişkiler

‹çindekiler

Çocuğun Eğitiminde Ailenin Yeri ve ÖnemiAile Türleri ve Çocuğa EtkileriAna-Baba tutumları ve Çocuğa EtkileriAna-Babalarla İletişimVeli ToplantısıKaynakça

ANA-BABA ‹LE ‹L‹fiK‹LER

Okul ile öğrencilerin içinde yaşadığı aile, birbirlerini sürekli olarak etk-ileyen iki sistemdir. Öğrencinin eğitiminde bu iki sistem arasında paralellikve uyum sağlandığı ölçüde olumlu sonuçlar alınabilecektir. Öğrencilerindavranışları ve akademik başarıları üzerinde yalnızca okul-içi faktörler değil,okul-dışı faktörler de önemlidir. Okul-dışı faktörler içinde de aile önemli birfaktördür.

Öğretmen, öğrencileri ile etkin bir iletişim kurabilmesi ve etkili biröğretim yapabilmesi için onların ilgi, yetenek, kişilik özellikleri, ihtiyaçları vebireysel farklılıklarını tanımak zorundadır. Öğrenciyi iyi tanımanın ve onunhakkında daha sağlıklı bir değerlendirme yapabilmenin temel koşullarındanbirisi, çocuğun aile yapısını ve özelliklerini bilmektir. Öğretmenin ailelerleilgili olarak edineceği bilgiler, onun öğrencileri daha iyi anlayabilmesini vesınıfta gerekli olan güven verici ilişkilerin oluşturulmasını sağlayacaktır(Moore 2002). Bu bakımdan öğretmen ile ana-babalar arasındaki ilişkiler sınıfyönetimi kapsamında ele alınması gereken bir konudur. Bu bağlamda öğret-menlerin ve öğretmen adaylarının çocuğun eğitiminde ailenin önemi, ailetürlerinin ve ana-baba tutumlarının çocukları nasıl etkilediği, çocuğun okulyaşantılarının aileyi nasıl etkilediği, ana-babaların okuldan ve öğretmendenbeklentileri, ana-babalarla iletişim ve ana-baba eğitimi gibi konularda bilgisahibi olması gerekir. Aşağıda bu konular üzerinde durulmuştur.

ÇOCU⁄UN E⁄‹T‹M‹NDE A‹LEN‹N YER‹ VE ÖNEM‹

Aile, çocuğun ilk toplumsal deneyimlerini edindiği ve kişilik kazanmayabaşladığı ilk toplumsal çevredir. Çocuğa yöneltilen davranış ve ona karşıtakınılan tavır, bu ilk yaşantıların örülmesinde büyük önem taşır (Yavuzer1993). Çocuğun yetiştiği ailenin yapısı, sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyi,çocukla kurulan iletişim ve ilişkinin biçimi, çocuğun eğitiminde ve okulyaşantılarında önemli bir yer tutar. Araştırmalar, erken çocukluk ve ön ergen-lik dönemindeki aile desteği ve ilgisi ile ergenlik yıllarındaki akademikbaşarı, duygusal sağlık ve okula uyum arasında olumlu bir ilişki olduğunugöstermektedir (Carlson, Sroufe, Collins, Jimerson, Weinfield, Hennighausen,Egeland, Hyson, Anderson ve Meyer, 1999).

Bronstein ve Duncan’ın (1996) yaptığı benzer bir çalışmada da, 5. sınıftakiçocukların velilerinde gözlenen davranış biçimleriyle çocukların 5, 6 ve 7.sınıflarındaki akademik başarı ve okula uyumları arasında ilişkibulunmuştur. Araştırmada, destekleyici, sorumlu, dikkatli ve rehberlik ediciveli tutumu ile öğrencilerin olumlu benlik kavramı, psikolojik ve sosyaluyum, yüksek akademik başarı, arkadaş grubu içinde saygınlık, psikolojik ve


10. Bölüm

Ö⁄RENC‹ D‹S‹PL‹N ‹fiLER‹ VEUYGULAMALARI

Asım ÖZDEMİR

247Öğrenci Disiplin İşler ve Uygulamaları

‹çindekiler

Öğretmenler Kurulu Şube Öğretmenler KuruluZümre Öğretmenler KuruluEğitici ÇalışmalarSınıf Rehber Öğretmeni ve GörevleriRehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi ve GörevleriRehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yürütme Komisyonu ve Görevleri

İlköğretim Kurumlarında Öğrenci Disiplin İşlerive UygulamalarıÖğrenci Davranışlarının DeğerlendirilmesiÖdüllendirilecek Davranışlar ve ÖdüllerKurullar ve GörevleriDisiplini Bozucu Olayların SoruşturulmasıYaptırımın Takdir Edilmesi ve UygulanmasıYaptırımlara İtiraz

Ortaöğretim Kurumlarında Öğrenci Disiplin İşleri ve UygulamalarıDisiplin ile İlgili AçıklamalarDisiplin ve Onur Kurulunun KurulmasıDisiplin Olaylarının Soruşturulması Cezaların Verilmesi ve UygulanmasıDisiplin Cezaları ve Davranış NotuDisiplin Cezalarına İtirazDiğer Öğrenci Disiplin Kurulları

EklerKaynakça

Ö⁄RENC‹ D‹S‹PL‹N ‹fiLER‹ VE UYGULAMALARIOkullarda Millî Eğitimin temel amaçları doğrultusunda verimli ve etkin

bir eğitim ve öğretimin gerçekleştirilebilmesinin ön koşulu güvenli, düzenlive disiplinli bir okul ve sınıf ortamının oluşturulmasıdır. Okullarda disiplinişlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesinde eğitim-öğretim faaliyetleri içindebazı kurul ve komisyonların önemli rolleri bulunmaktadır. Bu kurul vekomisyonlar şunlardır:

1. Öğretmenler kurulu: Öğ retmenler kurulu, okul müdürününbaşkanlığında müdür yardımcıları ile bütün öğretmenler ve okul rehberöğretmenlerinden oluşur. Kurul, okulun eğitim ve öğretim çalışmalarınıplanlayan ve değerlendiren en üst karar organıdır. Öğretmenler kurulu dersyılı başında, ikinci yarıyıl başında, ders yılı sonunda ve okul yönetimincegerekli duyulduğu zamanlarda toplanır. Kurulun eğitim öğretim ile ilgiligörevleri içinde “okulun düzen ve disiplin işleri” ile ilgili görevleri de yer alır.

2. Şube öğretmenler kurulu: Şube öğretmenler kurulu, ilk öğre t i mkurumları 4, 5, 6, 7 ve 8’inci sınıflarda ve ortaöğretim kurumlarında aynışubede ders okutan öğretmenler ile okul rehber öğretmeninden oluşur. Gerekgörülürse öğrenci velileri, seçimle belirlenmiş olan sınıf başkanı ve öğrencitemsilcileri kurula çağrılabilir. Şube öğretmenler kurulu okul yönetiminceyapılacak planlamaya göre birinci kanaat döneminin ikinci ayında, ikincikanaat döneminin birinci ayında ve derslerin kesilmesini izleyen haftabaşında okul müdürü ya da görevlendireceği müdür yardımcısı veya şuberehber öğretmenlerinin başkanlığında toplanır. Ayrıca ihtiyaç duyuldukçarehber öğretmenin gerekli önerisi, okul yönetimince uygun görülmesihalinde toplanır. Aynı sınıfta ders okutan öğretmenler, belirli dönemlerdetoplanarak sınıf öğrencilerini çalışma ve eğitim durumları üzerindegörüşerek gerekli önlemleri alır ve uygular.

3. Zümre öğretmenler kurulu: Zümre öğretmenler kurulu, 1, 2, 3, 4 ve5’inci sınıflarda aynı sınıfı okutan sınıf öğretmenleri ve varsa branş öğretmen-lerinden, 6, 7 ve 8’inci sınıflarda ve ortaöğretim kurumlarında branş öğret-menlerinden oluşur. Zümre öğretmenler kurulu eğitim ve öğretimi yön-lendirici, ortak kararların alındığı bir çalışma organıdır. Zümre öğretmenlerkurulu, öğretim yılı başında, ortasında, sonunda ve ihtiyaç duyuldukçay a p ı l ı r. To p l a n t ı l a r, okul müdürü’nün göre v l e n d i receği bir müdüryardımcısının veya branş öğretmenleri arasından seçimle belirlenen öğret-menin başkanlığında yapılır.


Documents

SINIF YÖNET‹M‹ - Pegem.Netpegem.net/dosyalar/dokuman/13032007184838icindekiler.pdf · 3. Bölüm: Sınıf İçinde Öğrenme Öğretme Ortamının Düzenlenmesi Prof. Dr.Yüksel