Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Derneği - Mayıs 2016 İletişim …panel.stgm.org.tr/vera/app/var/files/i/l/iletisim... · 2018-10-10 · da strateji geliştirme çabası içinde

Bu proje Avrupa Birliğitarafından finanse

edilmiştir

İletişim Stratejisi Geliştirmeye Yönelik Rehber

Mayıs 2016

Sanela Tunovic-Becirovic | Aida Fazlic

Bu proje Avrupa Birliğitarafından finanse edilmiştir

İletişim Stratejisi Geliştirmeye Yönelik Rehber

SaraybosnaMayıs 2016

Sanela Tunovic-Becirovic, İletişim UzmanıAida Fazlic, İletişim Sorumlusu

Bu yayın Avrupa Birliği’nin yardımlarıyla hazırlanmıştır. Yayının içeriğine ilişkin tüm sorumluluk SIPU International ve Konsorsiyum ortaklarına ait olup Avrupa Birliği’ni hiçbir şekilde bağlamaz.


Sayfa | 1

İçindekilerGiriş ..................................................................................................................................................................................................... 2

İletişim Stratejisi Sürecinin Güçlükleri ............................................................................................................................... 3

Stratejik İletişim Planı Nedir? .................................................................................................................................................. 5

Medya İlişkilerinin Ötesi ........................................................................................................................................................... 6

İletişim Stratejisinin Geliştirilmesi ........................................................................................................................................ 7

Adım Bir – Başarı Nasıl Tanımlanmalı? .............................................................................................................................. 8

Hâlihazırdaki durumunuz - durum analizi ............................................................................................................ 8

Geçmişteki medya haberlerinin ve konulara ilişkin kamuoyu görüşünün araştırılması ..... 9

Analiz araçları ....................................................................................................................................................... 9

Amaç beyanı .......................................................................................................................................................... 10

İletişim stratejisinde amaçlar, hedefler, stratejiler ve taktikler ................................................................... 10

İletişim alanında genel amaçlar ................................................................................................................... 13

İletişim hedefleri .................................................................................................................................................. 13

Stratejiler ve Taktikler ....................................................................................................................................... 17

Adım İki - Alıcı Kesim ve Mesajlar ......................................................................................................................................... 18

Hedeflenen alıcı kesimin belirlenmesi .................................................................................................................... 18

Mesaj hazırlama ................................................................................................................................................................ 19

Medya için mesajlar geliştirilmesi ................................................................................................................ 20

Araçlar ve Etkinlikler ...................................................................................................................................................... 21

Adım üç - Bir çalışma planı hazırlanması ........................................................................................................................... 22

Kaynaklar ve Zaman Ölçeği ......................................................................................................................................... 22

Kaliteli halkla ilişkiler materyalleri hazırlanması ............................................................................................. 23

Kriz kontrolü ...................................................................................................................................................................... 23

Adım Dört – Değerlendirme ..................................................................................................................................................... 24

Özet .................................................................................................................................................................................................... 25

Ek I: İletişim Stratejisi Örneği .................................................................................................................................................. 26

Referanslar ....................................................................................................................................................................................... 30


Sayfa | 2

GirişSivil Toplum Kuruluşları için Teknik Destek (TACSO) Projesi’nin genel amacı, Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) çerçevesinde Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK) genel kapasitesinin ve hesap verebilirliklerinin güç-lendirilmesi, STK’ların hizmet kalitesinin güvenceye alınması ve demokratik süreçte kalıcı rol üstlenmele-rinin sağlanmasıdır. Projenin temel hedefleri şunlardır:

● STK’ların kapasite ve etkinliklerinin artırılması ve geliştirilmesi

● STK’ların demokratik rollerinin güçlendirilmesi.

Bölgedeki STK’ların genellikle yeterli önemi vermedikleri bir alanda, iletişim ve görünürlük alanında bu kuruluşlara yardım amacıyla TACSO ulusal ve bölgesel düzeylerde iletişim eğitimlerinin ve konferansları-nın düzenlenmesi dâhil bir dizi etkinlik gerçekleştirmiştir. TACSO STK-medya ilişkileri konusuyla birlikte kamuoyunda algılanma biçimleri üzerinde araştırmalar yapmıştır. STK’lar için Medya İlişkileri Elkitabı ile birlikte sosyal medyanın STK’lar tarafından nasıl kullanılabileceğine ilişkin videolar yayınlamıştır. Bunları web sayfasında bulmak mümkündür.

TACSO’nun çalışmaları ve geri bildirimler ışığında, pek çok STK’nın çalışmalarının iletişimle ilgili alanın-da strateji geliştirme çabası içinde olduğu dikkat çekmektedir. TACSO, sürecin mümkün olduğu ölçüde basitleştirilmesi amacıyla İletişim Stratejisi Geliştirmeye Yönelik Rehber’i hazırlamıştır. Burada, strateji oluşturma süreci, hedeflerin belirlenmesi, son tarihlerin konulması ve değerlendirme gibi alanlarda daha ayrıntılı bilgiler yer almaktadır.

Bir iletişim stratejisinin oluşturulması bilim değil sanattır ve bu işe yaklaşımın farklı birçok yolu vardır. Etki yaratmanın ve bir kuruluşun sesini duyurmanın fırsatları hiç beklenmedik zamanlarda ortaya çıkabi-lir. Dolayısıyla, elde bir stratejinin bulunması önemlidir; böylece hem bu tür fırsatların ortaya çıkma hem de çıktığında bunlardan yararlanma imkânları artmış olur.

Adım adım ilerleyen bu rehber, bir referans kaynağı olarak kullanılmalıdır. En sonda verilen örnek, kurulu-şun iletişim stratejisinin fiilen gerçekleşmesine yardımcı olacaktır.

Bir strateji, ister belirli bir dönem için, kuruluşun stratejisi olarak aynı dönem için, ya da belirli bir proje için geliştirilsin, her durumda şunları içermelidir:

1. Amaç beyanı

2. Durum analizleri

3. Amaçlar ve iletişim hedefleri

4. Hitap edilen kesimler

5. Mesajlar

6. Araçlar ve etkinlikler

7. Kaynaklar

8. Zaman çizelgeleri

9. Değerlendirme

Aşağıda, bir iletişim stratejisindeki temel öğeler gözden geçirilmekte, belgede neyin geliştirilmesi ve kap-sanması gerektiği ayrıntılı biçimde ele alınmaktadır.


Sayfa | 3

İletişim Stratejisi Sürecinin Güçlükleri İletişim stratejisi, etkili bir iletişim kurmada ve kuruluşun hedeflerini gerçekleştirmede size ve kuruluşu-nuza yardımcı olmak için geliştirilir.

STK’ların çoğunda iletişim planlaması için özel olarak görevlendirilen bir kişi yoktur. Kimi durumlarda bu iş genç bir çalışana ya da gönüllüye “küçük proje” olarak verilir. Böyle olunca da iletişim planlaması çoğu kez ivmesini ve kurumsal bilgisini kaybedeceği bir boşlukta kalır. Bir iletişim planı hazırlamaya karar veren birçok STK’nın bu alanda karşılaştığı bir başka sorun da alana ilişkin deneyimsizliktir.

İletişim planlaması süreci, bir kişinin İletişim Planlaması Yöneticisi olmasını gerektirir. Bu kişinin mesaisi-nin önemlice bir bölümünü başkalarını da bu sürece dâhil etmek olacaktır.

Planlama sürecine mümkün olduğunca çok sayıda kişinin dâhil edilmesi önemlidir; çünkü sonuçta ortaya çıkan stratejinin personel ve destekleyiciler tarafından kabul edilmesi planın başarısı açısından kritiktir. İletişim planlaması sürecinin başarıyı statükodaki değişikliklere bağlı saydığı durumlarda bu özellikle böy-ledir. İletişim planında belirlenen stratejileri ve taktikleri uygulaması gereken personel ve gönüllülerin tam desteği olmazsa bu plan büyük olasılıkla hiç uygulamaya konulmayacaktır. Benzer biçimde, STK’ların etkinliklerini finansal olarak destekleyen kaynak sağlayan kuruluşların tam desteğinin sağlanamaması du-rumunda da plan hiçbir zaman uygulanmayabilir.

Deneyim, herhangi bir grubun iletişim alanında etkisini azamiye çıkarmasına yardımcı olacak kimi temel yaklaşımlar olduğunu göstermektedir. Burada anahtar, kuruluşunuzun kaynaklarını az sayıda, özel ve titiz-likle seçilmiş iletişim fırsatlarına odaklamaktır.

En basit terimlerle ifade edilirse etkili iletişimin üç genel kuralı vardır:

1. Başarının tanımı.

2. Durumu ve koşulları bilme.

3. Doğu mesajı doğru kesimlere doğru zamanda birçok kez iletme.

Aslında iş bu kadar basittir. Gelgelelim, biraz daha derine gidildiğinde sorular altından kalkılmaz gibi gö-rünebilir… Hangi kesimler hitap etme açısından “doğru” kesimlerdir? Bunlara verilecek “doğru” mesajlar neler olabilir? Bu mesajların neler olduklarını gerçekten biliyor muyuz yoksa bizim hoşumuza gittiği için böyle olduğunu mu düşünüyoruz? Hitap ettiğimiz kesimlerden ne yapmalarını istiyoruz? Onları eyleme mi çağırıyoruz? Yapıp yapmadıklarını nereden bileceğiz? Bundan yararları ne? Öncelikli kesimlerinize mesaj iletme açısından en etkili iletişim kanalları neler? Medya mı? Yüz yüze görüşme mi? E-posta? Sosyal med-ya? Mesaj iletme işine yön gösterecek stratejiler neler olmalı?

Ve çok alçaklara (ya da yükseklere) bakmadan önce bir kuruluş olarak neleri kaldırabilirsiniz? İçte ve dış-ta, güçlü yanlarınız neler, sorunlarınız neler? Bir kuruluş olarak iyi çalıştığınız ve ele aldığınız konuların önemli olduğuna ilişkin mesajları yaymaya çalıştığınızda karmaşık iletişim ortamında hangi engellerle kar-şılaşacak, hangi fırsatları bulacaksanız?

Bu sorulara verilecek yanıtlar iletişimdeki başarınız; kuruluşunuzun daha genel anlamdaki amaç ve hedef-lerini zamanında ve etkili biçimde gerçekleştirme rotasına girmesi açısından kritik önemdedir.

İletişim faaliyetlerinizi yönlendirecek bir plan olmadan kuruluşunuz, yanlış kesime yönelme, kendi iç çev-reniz dışında etkisi olmayacak mesajlara başvurma ya da sizi hedeflerinize bir adım olsun yaklaştırmaya-


Sayfa | 4

cak bir etkinlikler kümesi içinde kaybolma gibi risklerle karşılaşır. Başka bir deyişle, sıkı dokunmuş, iyi düşünülmüş bir plan olmadan, kuruluşunuz zaman ve para kaybetme, inandırıcılığının zedelenmesi, asıl hitap edilecek kesimlerin ilgi alanından uzaklaşma, hatta misyonundan kopma gibi tehlikelerle karşılaşa-caktır. Kısacası, bir stratejik iletişim planlaması sürecine zaman ve para olarak yatırım yapmanız kurulu-şunuz için iyi olacaktır.

● Kuruluşunuzun etkinliklerini, başarı potansiyelinin en yüksek olduğu noktaya proaktif olarak odak-landırın.

● Sınırlı kaynaklarınızın (zaman, finansal ve insani) en etkin biçimde kullanılmasını sağlayın.

● İletişim alanındaki belirli etkinlikleri gerçekleştirmenin neden kuruluşunuzun çıkarına ve yararına olduğuna ilişkin bir disiplin ve net bir fikir oluşturun.

● Halkla ilişkiler (PR) alanındaki tüm çabalarınızı bütünleştirin: medya, hükümet, donör, şirket, vb.

● Kuruluşunuzdaki herkesin (çalışanlar, yönetim kurulu, gönüllüler) “aynı sayfada” yer almasını ve kuruluşunuz hakkında aynı şeyleri söylemesini sağlayın.

● Sizi kuruluş hedeflerini gerçekleştirmede ileriye taşıyacak sonuçlar elde edin.

● Eski sorunların yeni yollardan ele alınmasını sağlayacak yaratıcı düşünceleri özendirin. 1

1 “Çalışmayı Planla – Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlar için Stratejik İletişim Planlaması”.


Sayfa | 5

Stratejik İletişim Planı Nedir?Basitçe söylenirse iletişim planı, iletişim alanındaki hedefleri özetleyen, belirli bir durum analizi ortaya koyan, verili durumda belirlenen hedeflere ulaşılmasına yönelik yaklaşımlar ve etkinlikler öneren yazılı bir açıklamadır.

İletişim planı, bu etkinliklerin gerçekleştirileceği zaman çerçevesini ortaya koyar, kaynakları ayrıntılı olarak belirtir, hedeflere ulaşılması için gerekli desteğe işaret eder ve sonuçların nasıl ölçüleceğini tanım-lar.

Bu belgenin ne uzunlukta olacağına ilişkin bir kural yoktur. Birkaç sayfa tutan kısa bir özet olabileceği gibi 50 sayfayı bulan çok daha uzun bir belge de olabilir. Planın uzunluğu ve derinliği çeşitli durumlara bağlı-dır: Beş yıllık bir örgütsel plan mı yoksa belirli bir kampanyayı ya da stratejik hedefi desteklemek üzere hazırlanan bir belge mi… Özel sektörde ve hükümette iletişim planları genel olarak çok ayrıntılı örgütsel stratejik planları desteklemek üzere hazırlanır. STK’larda ise stratejik iletişim planları genellikle örgütsel planlama ve iletişim planlaması süreçlerinin bir karışımı olarak ortaya çıkar.

Bir uyarı: İletişim planları yazılı belgeler olmakla birlikte aynı zamanda yaşayan belgeler olarak düşünül-mesi gerekir. Ortadaki gerçek şudur: iletişim alanındaki ortam sürekli değişir; kuruluşunuzun mesajlarını iç ve dış kesimlere iletme fırsatları sürekli yeniden ve yeniden ortaya çıkar. İletişim ortamını ve buradaki manevra becerilerini daha iyi anladıkça ve bu alanlarda geliştikçe mesaj vermek için ihtiyaç duyulan fırsat-lar da artacaktır. Bu nedenle, yazılı iletişim planları düzenli aralıklarla, en azından her üç ayda bir gözden geçirilmeli ve sürekli değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Bu belgelere sürekli atıfta bulunulmalıdır.


Sayfa | 6

Medya İlişkilerinin Ötesi Planlama sırasında, kimi mesajlar ve hitap edilecek kesimler söz konusu olduğunda medyanın uygun bir kanal olmayabileceğini mutlaka göreceksinizdir.

Stratejik ve etkili iletişim planlamasının özü, mesajınızı almasını istediğiniz iç ve dış kesimlerin hepsine ulaşmanın çok sayıda farklı yolu üzerine odaklanmaktır.

Ne yazık ki pratikte iletişim çabaları yalnızca medya ilişkilerine odaklanmaktadır. Medyanın, STK’ların ile-tişime geçmek istedikleri kesimlere ulaşan başlıca kanalları oluşturduğu bir gerçektir. Ancak, her kesime hitap için tek yolun bu olmadığının da bilinmesi gerekir.

Ayrıca, iletişim planlaması süreci yalnızca seçilmiş kesimlere yönelik fiili ve güncel mesajlarınızı değil aynı zamanda genel konumunuzu, bıraktığınız izlenimi ve daha geniş anlamda toplumla ilişkilerinizi de gözet-mek durumundadır. İyi bir iletişim planı aynı zamanda STK’ların marka kimliğini de dikkate almalıdır.

İyi düşünülmüş, yaratıcı bir STK iletişim planı, ilgili STK’ya şu yararları sağlar:

Kuruluşunuz için güçlü ve olumlu bir izlenim yaratabilme

Kuruluşun neyiyle ilgili olduğu…

Halkla ilişkiler

Topluluktaki profiliniz; en nitelikli personeli, des-tekleyicileri ve gönüllüleri çekebilme gücünüz Toplulukla ilişkiler

Medyayla ilişkiler ve medyadaki izlenim Medya ilişkileri

Her kademede hükümette yaratılan izlenim Hükümetle ilişkiler

Çalışanlar ve gönüllülerle ilişkiler İç iletişim

Özel sektörden güçlü donör desteği, sponsorluk ve finansman sağlayabilme Donör ilişkileri

Kuruluşun politikaları ve örgütsel yönü İç yönetişim ilişkileri

Sunduğunuz programların ve hizmetlerin kapsa-dığı alan

Hitap edilen çevre ve müşteri ilişkileri2



Sayfa | 7

İletişim Stratejisinin GeliştirilmesiSTK içinde bir kişi konsept geliştirmeden ve iletişim stratejisi planlama sürecinden sorumlu olmalıdır. Önemli yöneticilerin işin içinde olması durumunda süreç daha etkili gelişecektir.

Planın nihai başarısı kuruluş içinde ne kadar benimsenip kavranmış olduğuna bağlıdır. Bu da önemli ko-numlarda olanların süreçte yer almalarıyla sağlanabilir; böylece bu kesim planda yer alan konsept ve fikir-leri sahiplenecektir. Bu tür bir süreç;

● Ekip ruhu oluşturacak

● Değerlendirme kriterlerini belirleyecek

● Öncelikleri belirleme sürecini basitleştirecektir.

Aşağıda, iletişim stratejisi içinde geliştirilmesi gereken farklı alanlarla ilgili ayrıntılar verilmiştir. Sürecin tümü tek bir kişi tarafından yönetilebilir olmakla birlikte sürece yönetici düzeyde ne kadar çok kişi dâ-hil edilirse o kadar iyidir. Bilgiler, Kuruluş Amaçlarından Durum Analizlerine, Hitap Edilen Kesimlere ve Mesajlara mantıksal sıra içinde verilmektedir. Böylelikle strateji derece derece, doğal süreci içinde ve en genelden en özele giden bir yoldan geliştirilebilecektir. Bu adımların izlenmesi, ikinci sayfada özetlendiği gibi, kuruluşlara iletişim stratejisi için gerekli öğelerin sağlanmasında kuruluşa yardımcı olacaktır.

Adım Bir:

● Başarının tanımlanması

● Durum analizleri (örgütsel Geri Plan ve Dış Çevre)

● Amaç beyanı

● Amaçlar, hedefler, stratejiler ve taktikler

Adım İki:

● Hitap edilen kesimler

● Mesajlar

Not: hitap edilecek kesimler mesajlardan önce belirlenmelidir

Adım Üç:

● Çalışma planının hazırlanması

Adım Dört:

● Sonuçların değerlendirilmesi.


Sayfa | 8

Adım Bir – Başarı Nasıl Tanımlanmalı? Daha iletişim amaç ve hedeflerinizin neler olabileceğini düşünmeden önce bile örgütsel vizyonunuz ve amaçlarınız hakkında net bir fikre sahip olmanız gerekir. Eğer kuruluşunuz genel vizyonunuzu, yani amaç-larınız gerçekleştiğinde dünyanın ne yönden değişmiş olacağını net olarak belirlememişse o zaman bir iletişim stratejisi geliştirmek de çok güç olacaktır. Çünkü iletişim çalışmanızın etkili olabilmesi için kurulu-şunuzun başarmayı umduklarının ve niçin umduğunun tam olarak bilinmesi gerekir.

Bu rehber iletişim planlamasına odaklandığından, varsayılan, STK’nızın vizyon netleştirme ve ör-gütsel düzey hedefleri belirleme işini zaten yapmış olduğudur. Eğer durum böyle değilse o zaman tavsiyemiz şu olacaktır: Bir adım geriye gidip STK’nızın gerçekleştirmeyi umduğu genel amaçları belirleyerek iletişim çalışmanıza sağlam bir temel kazandırın.

Hâlihazırdaki durumunuz - durum analizi“Hâlihazırdaki durumunuz” ya da “durum analizleri”, mesajınızı vereceğimiz koşulları ve ortamı belirleme ve kavramayla ilgilidir. Mevcut durumunuzu bilmeniz başarılı olduğunuz yerleri daha iyi bilmenize, dolayı-sıyla amaç ve hedefleri belirlemenize yardımcı olur.

İletişim stratejisinin giriş bölümü, kuruluşunuzun ne yaptığını, başlıca işlevlerini ve nerede faaliyet gös-terdiğini kısaca özetlemelidir. Bu bölümde ayrıca kuruluşun iletişim alanındaki güçlü yanlarına, örneğin son beş yıl içinde nelerin başarıldığına, nelerin ise pek iyi gitmediğine işaret edilmelidir. Bu çalışma büyük ölçüde araştırmaya ve veri toplamaya dayanır. “Hâlihazırdaki durum” ya da “durum analizi” ilkesel olarak şunlara odaklanmalıdır:

● Örgütsel geri plan

o İşlerin neden belirli bir biçimde gerçekleştiğini anlamaya çalışın. Böylece, iletişim stratejisini ve planını hazırlarken kuruluşunuz içindeki potansiyel engellere de dikkat etmiş olursunuz.

● İç iletişimde güçlü yanlar ve güçlükler

o STK içindeki halen mevcut kaynaklar, sistemler ve beceriler bilinmelidir.

● Dış ortam: medya, politikalar, kamusal ortamlar

o STK’nızı etkileme potansiyeli taşıyan dış tehditler ve fırsatların farkında olunması önemlidir. Bun-ların arasında, yaptığınız işi, bunu yapış biçiminizi destekleyecek ya da bunlara güçlük çıkaracak gruplar ve kişiler olabilir. Ayrıca, içinde bulunduğunuz iletişim ortamını3 ve mesajlarınızı iletece-ğiniz ortamı bilmeniz de önemlidir.

● Müttefiklerle rakipler ya da karşıda yer alanlar

o Burada kastedilen müttefiklerinizin ve karşıtlarınızın basit bir listesi değildir. Bu kesimlerin “ile-tişim alanındaki damgasını” değerlendirmeniz gerekir. Sizinkiyle aynı kesimlerle iletişime geçme kapasiteleri nedir?

3 İletişim ortamından kastedilen, bizi kuşatan çeşitli öğelerin etkisiyle fikir, haber, görüş, mesaj, bilgi ya da duygu alış verişidir.


Sayfa | 9

Geçmişteki medya haberlerinin ve konulara ilişkin kamuoyu görüşünün araştırılması

Dış ortamı, özellikle medyayı analiz ederken yalnızca medyanın kendisini analiz etmekle kalmayıp kuru-luşun medyayı ne kadar kapsadığını, kamuoyunu ve gerçekleri araştırmak da önemlidir. Hedef kesimler kuruluşu ve ele aldığı konuları nasıl algılıyor?

İnternet sayesinde, kuruluşun ilgilendiği konuların medyada nasıl ele alındığının, kuruluşa hangi sıklıkta atıfta bulunulduğunun ve ilgili konularda kamuoyu anketlerinden ne gibi sonuçlar çıktığının anlaşılması güç değildir. Kısa ve basit bir medya analizi bilgilendirici bir araç olabilir ve adın daha fazla duyulup tanın-ması için gerekli kaynaklara işaret edebilir.

İyi veriler medyaya ulaşmada bir altın madeni değerinde olabilir. İyi bir iletişim stratejisi önemli konularda “kim, ne, ne zaman, nerede, niçin ve nasıl” sorularına yanıt verebilecek formatlarda veri toplamalıdır.

Örneğin anahtar sözcükler için Google İkazlar’ı (Google Alerts) düzenleyebilirsiniz. Böylece kuruluş ken-dinden ya da ilgilendiği konulardan başkaları söz ettiğinde bundan haberdar olacaktır.

Analiz araçları

Aşağıdaki araçlar, bir örgüt stratejisi geliştirmek için bir kuruluşun hâlihazırdaki durumunu bir bütün ola-rak analiz ederken de kullanılabilir. Bu araçlar iletişim stratejisi bağlamında anlatılmaktadır ve analizinizin iletişim yönüne odaklanmalıdır.

a) PEST Analizi

Burada, kuruluşunuzun çalışmalarını etkileyebilecek Politik, Ekonomik, Sosyal ve Teknolojik faktörler söz konusudur. Olumlu ya da olumsuz olabilecek bu faktörler kuruluşunuzun çalışması üzerinde etkili ola-bilecek konuları da kapsamalıdır. Her bir faktörün neden etki yaratabileceğini belirtmelisiniz. PEST analizi, örneğin, dış ortamı, medyayı, politika ve kamusal ortamları ya da kuruluşunuzu etkileyebilecek diğer dış faktörlerin analizinde kullanılabilir.

Örneğin, teknolojik faktörlere baktığınızda hitap etmek istediğiniz kesimin çoğunluğunda bilgisayar ya da internet erişimi yoksa bu durum kuşkusuz mesajlarınızı ileteceğiniz kanallar üzerinde etkili olacaktır.

b) SWOT Analizi

SWOT Analizinde kuruluşunuzun güçlü yanlarını, zaaflarını, önündeki fırsatları ve karşı karşıya olduğu tehditleri sıralarsınız. Bunun iletişim alanındaki öncelikleriniz açısından ne anlama geldiği üzerinde dü-şünün. Tehditler nasıl fırsatlara dönüştürülebilir? Etkili bir iletişimle güçlü yanlarınızdan nasıl yararlana-bilirsiniz? Bu analiz, kuruluşunuzun geri planına ilişkin olarak da kullanılabilir: kimi işler neden yapıldığı şekilde yapıldı? Kuruluşunuzun içindeki iç iletişimi, kaynakları ve becerileri de bu açıdan değerlendirebi-lirsiniz.


Sayfa | 10

c) Rakip Analizi

Güncel durumunuzu değerlendirirken kullanabileceğiniz yararlı başka bir araç da rakiplerinizin, karşıtla-rınızın ya da müttefiklerinizin neler yaptıklarına bakmaktır. Başlıca rakiplerinizi tespit edip bunları belirli ölçütlere göre sıraladığınızda bu oldukça basit bir çalışma olabilir. Hâlihazırdaki güçlü yanları ve zaafları değerlendirirken objektif olmaya çalışın. Burada temelde iletişim alanındaki rekabet durumunuzu tanım-lıyor olacaksınız: Mesajınız kimleri etkileyebilir? Kimin mesajları daha güçlü etki yaratır? Medyadaki ala-nınızı kimler kapatabilir?

Amaç beyanı

Süreçteki ilk adım olarak başarı tanımlanırken neden bir iletişim stratejisi hazırladığınızı ve bununla neyi elde etmeyi düşündüğünüzü en başta belirtmeniz yerinde olacaktır: Temel amaç beyanı. Bunun çok ay-rıntılı olması gerekmez; çalışmalarında kullanacaklar için bir referans ve hatırlatıcı olarak işlev görür; ayrıntılı bir strateji için çerçeve oluşturur. Örneğin:

Bu iletişim stratejisi, etkili bir iletişimin aşağıdakilere nasıl yarar sağlayacağını gösterir:

● Genel örgütsel hedeflerimize ulaşmamıza yardım.

● Paydaşlarla etkili bir ilişki.

● Yaptığımız işin başarısını gösterme.

● İnsanların bizim neler yaptığımızı anlamalarını sağlama.

● Gerektiğinde davranış ve algıları değiştirme.

İletişim stratejisinde amaçlar, hedefler, stratejiler ve taktikler Analizi tamamlayıp başarıyı da tanımladıktan sonra artık iletişim hedeflerinizi belirlemeye hazırsınız. İle-tişim stratejisi örgütsel stratejiyle uyumlu olmalıdır ve örgütsel stratejinin uygulanmasını desteklemeli-dir. İletişim, hatta örgütsel stratejiyi geliştirirken karşılaşılan önemli görevlerden biri de amaçlar, hedefler, stratejiler ve taktikler arasında net ve anlaşılabilir ayrımların yapılmasıdır. “Amaç” ve “hedef” birbirlerinin yerine kullanılabilen sözcüklerdir; “stratejiler” ve “taktikler” de öyle. Hatta kimi durumlarda, düşüncenin kapsama alanına bağlı olmak üzere “hedefler” ve “stratejilerin” birbirleri yerine kullanıldıkları da görül-mektedir.


Sayfa | 11

Bu dört aracın birlikteliğiyle ilgili görsel bir ayrıma gidilmesi başlanacak en iyi nokta olabilir4:


Vizyon

Amaçlar – elimizde az sayıda vardır

Hedefler – amaçlarımızdan her birini destekleyecek hedeflerimiz vardır

Stratejiler – stratejilerimiz hedeflerimize yol gösteren yaratıcı yaklaşımlardır. Belirli bir hedefin

gerçekleştirilmesine yönelik birden fazla strateji olabilir.

Taktikler – çok sayıda, belki düzinelerce taktiğimiz olabilir. Bunlardan her biri, iletişim stratejilerimize göre mesajlarımızı

iletmemize yardımcı olacak belirli bir etkinliği temsil eder. Taktikler, elimizdeki zaman çerçevesine, kaynaklara ve becerilere göre neler

sağlayabileceklerine bakılarak belirlenir.


Sayfa | 12

Amaçlar, hedefler, stratejiler ve taktikler arasındaki ilişkileri görselleştirmenin bir yolu da şudur: Amaçla-rın vizyonunuzu, hedeflerinizin amaçlarınızı, stratejilerinizin hedeflerinizi ve taktiklerinizin de stratejile-rinizi desteklediğini unutmayın. 5

AMAÇ(LAR)Uzun dönemdeki iletişim kazanımlarınız neler?

STK’nızı vizyonunu gerçekleştirme amacına daha fazla yakınlaştırmak için neyi başarmayı istiyorsunuz?

HEDEF 1Hangi somut, ölçülebilir, özgül ve ulaşılabilir (be-lirli bir zaman süresi içinde) “hedefleriniz” var? Bunlar, amaçlarınıza göre daha kısa sürelidir.

HEDEF 2Hangi somut, ölçülebilir, özgül ve ulaşılabilir (belirli bir zaman süresi içinde) “hedefleriniz” var? Bunlar, amaçlarınıza göre daha kısa süre-lidir.

STRATEJİ 1AHedef 1’i gerçekleş-tirmede bir genel yaklaşım hangisi?

STRATEJİ 1BHedef 1’i gerçekleş-tirmede bir genel yaklaşım hangisi?

STRATEJİ 2AHedef 2’yi gerçek-leştirmede bir genel yaklaşım hangisi?

STRATEJİ 2BHedef 2’yi gerçekleştir-mede bir genel yakla-şım hangisi?

Taktik 1A-1Özel olarak hangi araçları kullanacağız?


Taktik 1B-2Özel olarak hangi araçları kullanacağız?










Sayfa | 13

Sözgelimi kuruluş ABC insan hakları alanında çalışmalar yapmaktadır. Vizyonu, her bir yurttaşın hakla-rının saygı görüp korunduğu bir toplumda yaşamaktır. Bir sivil toplum kuruluşu olarak misyonu, insan haklarının hukukun üstünlüğü ilkesi doğrultusunda geliştirilmesi, kavranması ve korunmasını sağlamak, bu yöndeki çabaları desteklemektir. Örgütsel amaçlardan biri, çevrede insan haklarının önde gelen savu-nucularından biri konumuna gelmek olabilir. İletişim amacı, yerel topluluğun insan haklarının tüm yurt-taşlar açısından taşıdığı öneme ilişkin farkındalığın artırılmasıdır.

İletişim hedeflerinden biri, gelecek üç ay içinde yapılacak bilgilendirme oturumlarına fazladan beş genci daha katarak kuruluşun insan hakları alanında neler yaptığını gençlerin (15-24 yaş grubu) daha iyi anla-masını sağlamaktır.

Ayrıca, bu özel iletişim hedefi açısından ve yukarıda söylenenleri akılda tutarak, bu hedefe yönelik stratejik yaklaşım, insan haklarını ortak konu seçmek üzere topluluktaki gençlik kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yapmaktır. Gençlik kuruluşları kendi alanlarında daha fazla bilgiye sahiptir ve gençlere erişimi daha faz-ladır; ancak bunun da ötesinde kendi çalışmalarıyla kuruluşa ve bilgilendirme oturumlarına, genel olarak insan hakları çalışmalarına katkıda bulunabilirler.

İletişim taktiklerinden kimileri şunlardır: başta insan haklarına odaklananlar olmak üzere topluluktaki gençlik kuruluşlarının bir listesini çıkarmak; bu kuruluşlarla toplantılar düzenlemek; ilgi duyan kuruluş-larla ortaklıklar oluşturmak; kuruluşa ait bilgilerin ve tanıtıcı materyallerin, bu arada bilgilendirme otu-rumları tarihlerinin ortak kuruluşlarla paylaşılması; toplantı tarihlerinin ve etkinlikler takviminin sosyal medyada duyurulması ve ortak kuruluşlardan bu bilgileri kendi çevrelerine iletmelerinin istenmesi.

İletişim alanında genel amaçlar

İletişim alanındaki amaç, bir iletişim stratejisinin ulaşmayı amaçladığı arzu edilir bir sonuçtur. Bu genel amaç daha özel ayrıntılarıyla betimlenebilir ve farklı alt hedeflere ayrıştırılabilir. İletişim masraflı (kay-naklar ve zaman açısından) olabileceğinden iletişimin ardındaki gerekçeler ve hedefler ne kadar kesin belirlenirse kaynakların dağılımı da o kadar iyi yapılabilir.

İletişim alanındaki amaçlar örneğin motivasyonu, eğitimi, hedef kesimlerde farkındalık yaratmayı ve alına-cak kararlarda etkili olmayı içerebilir. İletişim alanındaki amaçlara örnek olarak şunlar verilebilir:

● Net sınırlarla tanımlanmış bir kesimde bir projeye ya da programa ilişkin farkındalık yaratılması.

● Tanımlanmış bir grup paydaşın proje hedeflerine bağlılığının sağlanması.

● Belirli politikaların ve politika yapıcılarının temel ve tanımlı birtakım konularda etkilenmesi.

● Belirli konulara daha fazla paydaş katılımının özendirilmesi.

İletişim hedefleri

Amaçlar nasıl bir kuruluşun vizyonu gibiyse hedefler de o kuruluşun misyonu gibidir. Başka bir deyişle bunlar ulaşılabilir ve SMART6 şeylerdir (Somut, Ölçülebilir, Ulaşılabilir, Sonuç Odaklı, Zamana Bağlı).

6 İnsan Kaynakları, Virginia Üniversitesi. “S. M. A. R. T. amaçların Yazılması. ”


Sayfa | 14

Hedefler, amacımızı nasıl gerçekleştireceğimiz sorusunu yanıtlar. Örneğin amaç finansal katkıları özen-dirmekse hedef bu katkıların NASIL özendirileceğidir. Böyle olması için hangi adımların atılması gerekir?

İletişim hedeflerinizin kuruluşun genel hedeflerine ulaşılmasına katkıda bulunması önemlidir. Böylece bunlar “ilave” olarak görülmek yerine kuruluşun en genel anlamdaki amacına ulaşılmasında operasyonel ya da politika hedefleri kadar önemli sayılır.

Etkilere Odaklanma

Hedefler, etkilere odaklanır ve bunlar bize neyi istediğimizi göstermelidir. Bunlar, hitap ettiğimiz kesimde yaratmak istediğimiz etkiyi göstermeli, nihai sonuç hakkında bir fikir vermelidir.

Halkla ilişkiler söz konusu olduğunda kimi tipik hedefler genellikle şöyle ifade edilir:

● Halk sağlığını geliştirmek istiyoruz.

● İnsanlara beslenme bozukluklarını öğretmek istiyoruz.

Oysa bu hedefler belirli bir kesim üzerinde yaratılmak istenen etkiye odaklanma açısından yetersiz kalır. Çünkü hedefler araçlara değil bu araçları kullanarak neyi gerçekleştirmek istediğimize odaklanmalıdır. O zaman, yaratmak istediğimiz sonuçlara odaklanarak az önceki ifadeler şöyle düzenlenmelidir:

● İnsanları halk sağlığı sistemi konusunda eğitmeye çalışıyoruz.

● İnsanların beslenme bozuklukları konusunda bir şeyler öğrenmesini istiyoruz.

Netlik ve Somutluk

Hedefler net ve somuttur. Yukarıda değinilen etki ve sonuçlara yönelik hedefler temel bir gruba odaklan-dığından ilk sete göre daha iyidir; ancak onlar da fazlaca geneldir. Hedefleri belirlerken muğlak sözcükler ve ifadelerden kaçının. Eğitme, bilgilendirme, güçlendirme ve tanıtma gibi fiillerden ve uygun, makul ve büyük olasılıkla gibi sıfatlardan da kaçının. Aşağıda verilen hem sonuç-etki yönelimli hem de net şu hedef-leri düşünün:

● Halk sağlığı sisteminin yararlılığı konusundaki farkındalığı artırmak istiyoruz.

● Beslenme bozukluklarımızla ilgili olarak e-posta araştırmaları ve sosyal medya etkileşimleri oluştur-mak istiyoruz.

Ölçüm

Önceki hedefler setinde eksik kalan önemli bir bileşen ölçümle ilgilidir. Birinci adımda tanımlandığı şek-liyle başarının nasıl bir şey olacağını bilmemiz gerekir – kuruluşunuzun neyi, niçin elde etmek istediğinin bilinmesi… Şimdi, bu başarıyı ölçebilecek durumda olmamız gerekiyor. Ölçüm zorlu bir iştir, ama yapıla-mayacak kadar da değil.

● Topluluğumuzdaki genç nüfusun yüzde 50’sinin halk sağlığı sisteminin yararları konusundaki far-kındalığını artırmak istiyoruz.

● Haftada 100 e-posta hedefine ulaşarak e-posta ve Facebook’ta beslenme bozukluklarımızla ilgili sos-yal medya etkileşimlerinde haftada yüzde üçlük artış sağlamak istiyoruz.


Sayfa | 15

Zaman Çerçevesi

Hedeflerin nihai özelliği bir zaman öğesini de içermeleridir. Burada, başarıya ulaşmak için bir zaman süresi belirlenir. Aşağıda belirtilen hedefleri düşünün:

● Gelecek dönemde topluluğumuzdaki genç nüfusun yüzde 50’sinin halk sağlığı sisteminin yararları konusundaki farkındalığını artırmak istiyoruz.

● E-posta adres ve Facebook hesabı tanıtımlarını izleyen ilk altı hafta içinde 100 e-posta hedefine ula-şarak e-posta ve Facebook’ta beslenme bozukluklarımızla ilgili sosyal medya etkileşimlerinde hafta-da yüzde üçlük artış sağlamak istiyoruz.

Genel olarak sonuca derece derece ulaşılır. Farkındalık tedrici biçimde artar; ilgi aşama aşama çoğalır; davranışlar adım adım değişir. Hedefler de bunu yansıtmalıdır.

Hedeflere Doğru İlerleme

Halkla ilişkiler iletişiminde mesajımızın belirli bir kesime ulaşmasını, bu kesimin mesajlarımızdan haber-dar olmasını, ardından bu mesajlara katılmalarını ve ona göre hareket etmelerini isteriz. Bu süreçte birbi-rini izleyen üç ilerleme vardır:

1. Mesajımızın hedef kesime ulaşmasını isteriz (farkındalık).

2. Onlar da bu mesaja katılırlar (kabul).

3. Ve bu yönde hareket ederler (eylem).

Farkındalık HedefleriBirinci düzeyde yer alan farkındalık hedefi mesajın bilişsel bileşenini sağlayan bilgiye odaklanır.

Kabul HedefiKabul hedefi mesajın duygularla ilgili bölümünü oluşturur – insanların aldıkları bilgiye duygusal olarak nasıl tepti verdikleri.

Eylem Hedefi Farkındalık ve kabul hedeflerine ulaşıldığında bundan sonraki adım mesajı alanın bu bilgiler üzerine nasıl hareket edeceğiyle ilgilidir. Özel olarak, iletişim sürecinin bu davranışsal bileşeni iki tür eylem öngörür. Bunlardan biri görüş ya da davranışsal niyettir – mesajın kabul edildiğinin sözel olarak ifade edilmesi an-lamına gelir. İkinci tip ise fiili davranışın kendisidir – kabullenme kendini fiziksel hareket ile ortaya koyar.


Sayfa | 16

İLETİŞİM HEDEFLERİ NASIL YAZILIR?

Hedefleri yazarken bir rehber olarak bu formu kullanın.

İletişim hedeflerinin yazılması7

Kamu Hedeflenen

Kategori Aşağıdakiler üzerinde etki□ Farkındalık□ Kabul□ Eylem

Yön Özel olarak aşağıdakilere yönelik olarak□ Yaratma, Oluşturma□ Artırma, En Çoğa Çıkarma□ Koruma, Pekiştirme□ Azaltma, En Aza İndirme

Etki (w/farkındalık kategorisi)(w/kabul kategorisi)(w/eylem kategorisi)

□ Dikkat□ İlgi□ Görüş

ya daya daya da

□ Anlama□ +/- Tutum□ Davranış□

Odak …hakkında

PerformansÖlçüsü

Zaman süresi

Örneğin:

Topluluktaki gençlere (15-24 yaş) ilişkin hedefler: ABC kuruluşunun insan hakları alanında neler yaptığına ilişkin bilgilerini artırarak farkındalık alanında etki yaratmak (gelecek üç ay içinde yapılacak bilgilendirme oturumlarına fazladan beş genci daha katmak).

Ne zaman gerçekleştiklerini bilmek ve ne kadar yol alındığını belirlemek açısından ölçülebilir hedefler konulması önemlidir. İletişim stratejisi yaşayan bir belgedir; dolayısıyla hedefler gerçekleştiğinde bunları değiştirin ya da daha ilerisine uyarlayın.

7 Bir Halkla İlişkiler Yazarı Olmak – Meslek için Yazım Süreci Çalışma Kitabı; Ronald D. Smith; Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, New Jersey/Londra, 2003, s. 71


Sayfa | 17

Stratejiler ve Taktikler

Amaçların ve hedeflerin belirlenmesinin ardından strateji(ler) ve taktik(ler) de belirlenebilir. Strateji, be-lirli bir hedefin gerçekleşmesi için neden başkalarına değil de belirli bir stratejiye başvurulduğu sorusunun yanıtlanmasına yardımcı olur. Yukarıda verilen ABC kuruluşuyla ilgili örnekte olduğu gibi, gençlik kuru-luşlarıyla ortak çalışılması, seçilen stratejidir [neden] çünkü bu kuruluşların belirli hedef kesimlere ilişkin daha fazla bilgisi ve erişimi vardır.

Bu strateji için taktiklerin ya da ihtiyaç duyulan araçların tanımlanması, kuruluşun hedeflerine ulaşmak ve amaçlarına yaklaşmak için uygun adımları atmasına yardımcı olacaktır.

Taktiklere geçmeden önce stratejilerin belirlenmesi gerektiği unutulmasın.

Aşağıda strateji ve taktiklerle ilgili daha fazla örnek verilmektedir.

Stratejik girişimler

● Davranış değişimi için iletişim girişimi.

o Örnek: Toplulukları atık dönüşümüne özendirme.

● Politika değişimi için iletişim girişimi.

o Örnek: Daha güvenli atık depolama alanları için politikaları belirleyenlerin desteğini sağlama.

● Yeniden konumlanma çabası (kuruluş odaklandığı alanı değiştirmeye ya da önemli bir program alanı daha eklemeye karar verir).

o Örnek: Başlarda yalnızca su kirliliği alanında çalışan bir kuruluşken daha sonra hava kirliliği ala-nına da girme.

● Marka farkındalığı (hitap edilen başlıca kesimlerin kuruluşunuz hakkındaki izlenimi).

o Örnek: Küresel ısınma alanında birinci derecede bir düşünce kuruluşu saygınlığını kazanma

Taktik çabalar

● Mesaj yayma (mesajlarınızın medya tarafından ne kadar geniş bir çevreye yayıldığı ya da bu mesaj-ların başlıca hedef kesimler tarafından alındığı).

o Örnek: Radyoda tartışılan daha temiz enerji kaynaklarına yönelik stratejilerin belirlenmesi

● Medya ilişkileri.

o Örnekler: Gazetecilerle etkileşim, sözcülerin ne kadar etkili oldukları, basılı ve diğer medyada kuruluşla ilgili ne kadar haber yayınlandığı.

● Hitap ettiğiniz kesimle iletişiminizin kalitesi.

o Örnek: Hedef kesimin kuruluşun yöneticileriyle doğrudan iletişimden ne kadar memnun kaldık-ları.

● Basılı, video, online ve yeni medyayla iletişim.

o Örnekler: Bültenler, kısa belgeseller, bloglar, webinar.


Sayfa | 18

Adım İki - Alıcı Kesim ve MesajlarBir kuruluşun iletişim stratejisinin köşe taşlarını oluşturan amaçlar ve hedeflere (Adım bir) ek olarak, ku-ruluşların strateji geliştirmek için ihtiyaç duyacakları kritik öğeler şunlardır:

● Hedef kesimin ve oraya nasıl ulaşılacağının bilinmesi.

● Verilecek mesajlar.

● Üretilecek materyaller.

Bu öğelerin belirlenmesi ve gündelik işlere başlamadan yerli yerine konulması önemlidir. Bir iletişim stra-tejisinin başarılı biçimde uygulanması bu öğelerin bir araya getirilmesine bağlıdır.

Hedeflenen alıcı kesimin belirlenmesiİletişimin özü, hitap edeceğiniz kesimleri bilmenizdir: Hedefinize ulaşmak için ulaşmanız gereken başlıca kesimler kimlerdir? Bu kesimler nerededir? Ne tür mesajlar bu kesimlerin ilgisini çeker?

Birinci görev, hitap edilecek kesimin ve bu kesime nasıl ulaşılacağının belirlenmesidir. Kuruluşun başa-rıya ulaşması açısından önem taşıyan kişi kategorilerinin bir listesini çıkarın ve bu kesimlere ulaşmanın yollarını belirleyin. Bu kesimler arasında donörler, üye olabilecekler, seçimle göreve gelenler, yargıçlar ve hukuk camiası, işadamları, azınlık topluluklar, meslek kuruluşları, gençler, genel olarak yurttaşlar ve genel kamuoyu yer alabilir. Sayılan bu önemli dış kesimlere ek olarak, bir kuruluşun kendi içini de unutmaması gerekir: Kuruluşun yöneticileri, kurul üyeleri ve gönüllüler gibi… Pek çok kuruluş etkileşime geçmesi ge-reken çeşitli kesimler olduğunu görecektir. Dahası, mesajlarınızı hazırlamaya başladığınızda bunların her birini özel olarak hitap edilecek kesime göre uyarlama gerekliliğini duyacaksınız.

Stratejinin bir bölümü, kuruluşunuzun hangi yönleri ya da etkinlikleriyle hangi kesimlerin ilgilenebileceği konusunu ele alabilir. Bunun netleştirilmesi iletişim alanındaki önceliklerinizi belirlemenizde size yardım-cı olabilir. Hitap edeceğiniz kesimleri öncelik sırasına koymanızın bir başka yolu da “haritalama” yapmak-tır. Bu da kuruluşunuz açısından önem taşıyan ölçütlerin belirlenmesiyle yapılabilir. Ardından farklı hitap kesimlerini bu ölçütlere göre sıralayabilirsiniz.

Paydaş ya da hitap edilecek kesimler haritalaması, aradaki bağlantıların mesajınızı yaygınlaştırmada kulla-nılması açısından belli başlı hitap kesimlerini ve bunların arasındaki ilişkileri belirlemenin özel bir biçimi-dir. Paydaş haritalaması, hitap edilecek kesimlerin dinamik bir ekosistemde bulunduklarını, bu ekosistem-de kişilerin ve kuruluşların aralarında iletişim içinde olduklarını, farklı zamanlarda farklı gruplara mensup olabileceklerini kabul eder. Etkili paydaş iletişimi, aradaki bu ilişkilerin gelişkin düzeyde kavranmasına ve hedef kesiminize ulaşmada bunların hangi yollardan kullanılabileceklerine ilişkin bir anlayışa dayanır.

Sözgelimi, sağlık alanında daha iyi bir düzeye gelinmesi için çalışıyorsunuz. Bu çalışmada, sağlıkla ilgili bir mesajın ebeveynlere okula giden çocukları ya da bir pediatri bölümü tarafından iletilmesinin aynı me-sajın doğrudan ebeveynlere iletilmesinden daha etkili ve inandırıcı olacağı sonucuna varabilirsiniz. Ya da girişimciler arasında fikri mülkiyete daha fazla önem tanınması için çalışıyorsunuz; böyle bir durumda girişimcilerden oluşan böylesine geniş ve dağınık bir hedef kitleye doğrudan ulaşmaya çalışmak yerine hukukçular ve muhasebeciler gibi aracıları hedef alarak daha fazla ek değer elde edebilirsiniz.

Hitap edilen kesimlerin profili de çıkarılmalıdır ki işlediğiniz konunun ya da kuruluşunuzun bu profilde nereye uygun düşüp oturduğu ortaya çıkabilsin. Konuyla ilgileri ileri düzeyde, orta düzeyde ya da düşük mü? Destekleyici bir konumda mı yer alıyorlar? Karşı mı çıkıyorlar? Yoksa kayıtsız durumdalar mı? İkna


Sayfa | 19

edilmeleri mümkün mü? Belirli bir konuda kamuoyu yoklaması yapacaksanız, elde edilen sonuçlar size tutumların aşağıdaki örnekle olduğu gibi dağıldığını gösterecektir:

On kişiden üçü konunuza, yaklaşımınıza ya da çalışmanıza tamamen karşı olabilir. İki kişi ise aşırı meşgul, başka yerlere odaklanmış ya da isteksiz olabilir. Başka iki kişi de yapmaya çalıştığınız şeyi mutlak anlamda destekliyor olabilir. İşte bu iki kişi kritik önemdedir; üyeleriniz, gönüllüleriniz olarak sizin yanınızda yer alacak ve eylemlerinizi açık biçimde destekleyecektir. Son olarak, geriye kalan üç kişi ikna edilebilir du-rumda olabilir. Başka bir deyişle bu üç kişi kendi konumları konusunda henüz bir karar vermemiştir; sizi desteklemeye ikna olabilirler. Dolayısıyla, özünde, dikkatlerinizi bu üç kişiye yoğunlaştırmanız gerekir; yani tamamen destekleyenlere ya da karşı çıkanlara değil aradaki bu kesime…

Ortaya çıkarılması gereken bir başka nokta da harekete geçirici etkenler ya da en başta hedef kesimlerden her birini nelerin harekete geçirdiğidir. Bu kesimlerin temel değerleri neler? Eylemlerinize, fikirlerinize ya da STK’nıza yönelik konum ve tutumları neler? Hedef kesimlerden her biri üyelerinin çoğunluğunun benimsemiş olduğu değerlere göre ayrıştırılabilir.

Mesaj hazırlamaİletişimin özü öykü anlatmaktır: ilgi çekici bir anlatımla insanlara ilişkin öyküler anlatmak ve insanların düş gücünü etkilemek… Mesajlar hazırlanmadan önce hitap edilecek kesimler belirlenmelidir. Bu mesajla-rın hedef kesime değmesi, ona uygun düşmesi gerekir. Yerel yetkililere, diğer finansman kaynaklarına göre destekleyicilerinize ve donörlerinize daha doğrudan bir dille hitap etmek isteyebilirsiniz. Ancak, mesajlar arasında bir süreklilik bulunması çok önemlidir. Hitap ettiğiniz tüm kesimler nasıl bir kuruluş olduğunuzu anlamalıdır; dolayısıyla verdiğiniz mesajların da geriye dönüp kuruluş hedef ve değerlerinizle bağlantıla-nabilmelidir.

Basit ve net mesajlar hazırlanması göründüğünden daha güç bir iştir. Burada baş harflerden, kısaltmalar-dan, deyimlerden ya da özel STK proje dilinden kaçınmak gerekir. Jargon kullanımı size doğal gelebilir; ancak bu jargon hedef kesiminize yabancı da olabilir. Kolayca anlaşılabilir bir dil kullanın. Mesajı daha ge-niş kesimlerde ya da hedef kesiminizde kullanmadan önce bunun doğru anlaşılacağından emin olmak için yakın çevrenizde teste tabi tutun.

Net ve basit mesajlar hazırlarken geçerli bir başka ilke de şudur: “Daha azı daha iyisidir. ” Mesaj ne kadar kısaysa, ne kadar özlüyse gerek söyleyenin gerekse alıcının bunu aklında tutması da o kadar kolaylaşır. Me-saj ayrıca hedef kesimin değerlerini yansıtan görseller kullanılarak da iletilebilir. Bu tür görseller arasında, hedef kesimin temel değerlerini ileten infografikler, semboller ve fotoğraflar yer alabilir.

Örneğin, ABC kuruluşu ve bu kuruluşun genç nüfusa ulaşma hedefi söz konusu olduğunda araştırma sıra-sında bu kesimin temel değerlerinden birinin eşitlik olduğu ortaya çıkarsa örneğin şöyle bir afiş hazırla-nabilir: “Bu haklara sahip misiniz?” Farklı hakları (özellikle gençlere hitap edenleri) bir araya getiren bir listeyle, uygunsa semboller de ekleyerek başlayın. Hazırlanan afişin alt kısmında başka bir soru daha yer alabilir: “Eğer sizin bu haklarınız varsa, onların da olması gerekmez mi?” Burada örneğin farklı bir ırktan, etnisiteden bir gencin (erkek ya da kadın) resmi yer alabilir. Her birinde farklı kişiler gösterilmek üzere bu afişlerden bir seri de yapılabilir. Kuruluşun bilgilendirme oturumları, insan hakları konusunda daha fazla bilginin nasıl edinilebileceğine ilişkin bilgiler de burada yer alabilir.

Mesajın en zorlayıcı yanlarından biri mesajın empati yüklü olup hitap edilen kesimden duygusal tepkiler alabilecek olmasıdır. Ayrıca, gerçekten inandırıcı olmadıkları sürece mesajlar etkili de olmayacaktır; bu da mesajı verenin buna kendisinin de inanmasını çok önemli kılar. Biri verdiği mesaja inanıyorsa bunu tam bir kararlılık ve coşkuyla yapacaktır ve hitap edilen kesimler de buna istenilen tepkiyi verecektir.


Sayfa | 20

Mesajı verenin doğru kişi olması mesaj iletmede kritik yandır. Mesajın kimin tarafından verildiği mesajın kendi içeriği kadar önemlidir. Burası pek çok STK açısından temel güçlüklerden birini oluşturur; çünkü ku-ruluşta en prestijli ve kıdemli kişiye, becerisinden, yeteneklerinden ya da almış olduğu eğitimden bağımsız olarak rutin biçimde sözcülük yapma görevi verilir. Baş sözcüyü belirlerken, daha geniş bir topluluğun ya da özel hedef kesimlerin nezdinde kuruluşunuzun amaçladığı tonu ve konumu en iyi kimin yansıtabileceği-ni düşünün. Örneğin, kadınlar, sağlıkla ilgili konularda olgun kadınların verdikleri mesajlara daha alıcıdır-lar. Ekonomiye ilişkin mesajlar söz konusu olduğunda ise erkekler – kadınlar da – yetkin erkek sözcülerin ilettikleri mesajlara daha iyi tepki verirler.

Ancak, daha özel mesajlar hazırlarken daha dar tanımlanmış hedef kesimlerinizin özelliklerini ve kullan-mayı tercih ettikleri iletişim kanallarını dikkate almanız gerekir (örneğin, genç nüfus sosyal medyayı kul-lanmaktadır; dolayısıyla bu kesime yönelik mesajların da çok sayıda görsel kullanarak sosyal medya for-matında geliştirilmesi gerekir).

ABC kuruluşu için yukarıda verilen örnekte olduğu gibi bu afişler en başta Facebook ve Twitter’da olmak üzere her hafta yeni bir mesaj ile paylaşılabilir. Afişler el ilanlarına da dönüştürülebilir, bu şekilde liseler ve üniversitelerde dağıtılabilir. ABC’nin ortak gençlik kuruluşları da bu afişleri ve el ilanlarını kendi ofisle-rinde bulundurup sergileyebilir.

Medya için mesajlar geliştirilmesi

Medya için mesajlar hazırlanırken, STK’yı anlatmak için dört ila on sözcükten oluşan bir ifade bulmayı dü-şünün; öyle ki bu ifade herhangi bir medya mensubu tarafından kuruluşla ilgili her haberde kullanılabilsin. Muhabirlere grubun nasıl tanımlanmak istediğinin anlatılması önemlidir; aksi halde muhabirler pek doğru olmayan tanımlara da başvurabilirler.

Sonraki adım, kuruluşun sözcülerinin muhabirlerle konuşunken kullanacakları mesaj öğelerinin hazırlan-masıdır. Bunların arasında kuruluşa ilişkin temel verilere yer verilebilir; ancak bunlar her görüşmede ile-tilmek üzere üç dört noktayla sınırlı kalmalıdır.

Medyayla her ilişki ya da görüşmeden önce aşağıdaki soruları kendi içinizde yanıtlayın: Başlık ne olmalı? Yazıda neler yer almalı? Görüşme sırasında ya da medyayla ilişkide sorulara verilen yanıtlar her zaman ana noktaları iletmelidir.

Medya için mesaj hazırlarken ayrı zamanda daha geniş kamuoyu için mesajlar geliştirdiğinizi de unutma-yın. Bununla birlikte, diğer paydaşlarla bir aradayken mesajlarınız basit ve kısa olmalı, herhangi bir bula-nıklık içermemelidir.

Mesajlar, her tür iletişimde (web sayfaları, sosyal medya, mülakatlar, makaleler ve diğerleri) tekrarlanacak kısa ve basit açıklamalar olarak görülebilir. İlkesel olarak mesajların şu özellikleri taşıması gerekir:

● Net ve basit.

● Kısa.

● İnandırıcı.

● Kendini dayatıcı.

● Doğru mesajcı tarafından verilme.


Sayfa | 21

Araçlar ve EtkinliklerHedef kesiminizi belirleyip mesajlarınızı hazırladıktan sonraki adım bu ana mesajların ilgili kesimlere ile-tilmesinde kullanılacak en uygun araçların ve etkinliklerin belirlenmesidir. Her hedef kesimin iletişimde kendi tercih ettiği kanallar ve araçlar vardır. Araçların ve etkinliklerin eldeki zaman süresine, insani ve finansal kaynakların durumuna göre uyarlanması gerekir. Kullanılabilecek iletişim kanal ve araçları ger-çekten çok zengindir.

En yaygın kullanılanlardan bazıları şunlardır:

Web sayfası Sosyal Medya

Bültenler Seminerler

Broşürler Eğitimler

Basın açıklamaları Diğer etkinlikler

Mülakatlar Raporlar

Konferanslar İnfografikler


Sayfa | 22

Adım üç - Bir çalışma planı hazırlanmasıKuruluşlar önemli her etkinlik ya da organizasyon için çalışma planları hazırlamalı ve genel planları en az üç ayda bir gözden geçirmelidir. Bir iletişim çalışma planının öğeleri, görevlendirmeleri ve önemli görev-leri ortaya koymalıdır:

● Zaman çizelgeleri, etkinlikler takvimi ve öncelikler belirlenmelidir.

● Her birine özel görevlerini içeren listeler verilerek yönetici ve destek personele sorumluluklar dağı-tılmalıdır.

● Sağlanan ilerleme izlenip değerlendirilmeli, son tarihlere uyulmalı ya da bu tarihlerde değişiklik ya-pılmalıdır.

En yaygın kullanılan format Ek I: İletişim Stratejisi Örneğinde verilmektedir. Bu örnekte temel iletişim etkinlikleri, stratejinin uygulanmasına tahsis edilen bütçe ve kaynaklar yer almaktadır. Böylelikle nihai he-deflerinize giden yolda atılan adımları ölçebileceksiniz. Pratikte genel tek bir iletişim stratejinizin olması gerekir; ancak büyük etkinlikler, kampanyalar vb. söz konusu olduğunda bunlara ilişkin özel stratejiler de hazırlayabilirsiniz.

Kaynaklar ve Zaman Ölçeği Çalışma planının kaynakların nasıl tahsis edileceğini göstermesi gerekir. Buna personelin zamanı, bütçeler, bilgisayarlar, yazılım, donanım, veri tabanları, içerden yapılacak ve dışarıya yaptırılacak işler ve gönüllü yardımları dâhildir. Orta ve büyük ölçekli kuruluşlarda bir iletişim uzmanı/görevlisi alınması yerinde ola-caktır. Çalışan sayısı 10’dan az olan kuruluşlarda ise genel direktörden gelen telefonlara yanıt veren kişiye kadar herkes iletişim ekibinin bir parçası olabilir.

Kuruluş için kaynak değerlendirmesi şunları yerine getirmelidir:

● Personel zamanının, içerden yapılacak hizmetlerin ve mevcut medya teknolojilerinin değerlendiril-mesi.

● Eğitim ve gerekli teknoloji güncellemeleri için tavsiyelerde bulunulması ve düzenlemeler yapılması.

● Bir iletişim uzmanı/görevlisi belirlenmesi ya da işe alınmasına karar verilmesi.

● Serbest yazarlık, video üretimi, veri tabanı yönetimi, grafik tasarım, web sayfası yönetimi, basım, tercüme gibi dışarıya yaptırılacak işler ve sağlanacak hizmetler için bütçe hazırlanması.

● Kredi programları, stajlar, ticari medya kuruluşlarından karşılıksız destek, yerel ve bölgesel şirket-lerden bağışlar ve vakıf hibeleri dahil çeşitli çeşitli etkinlikler için finansman kaynaklarına erişim ve programlar hazırlanması.

Gözetilmesi gereken temel kural söz verdiğinizi yapmak ve aşırı vaatlerde bulunmamaktır. Kaynaklarınızı ve zaman çizelgelerinizi beklentileri makul düzeyde tutacak şekilde kullanın ve daha güvenilir kaynaklar için durumu özetleyin.


Sayfa | 23

Kaliteli halkla ilişkiler materyalleri hazırlanması Çalışma planınızı ve bütçenizi hazırlarken gerekli materyalleri de hesaba katmayı unutmayın ve yazım, editörlük, tasarım ve basım giderlerini de dâhil edin.

Halkla ilişkiler materyalleri, muhabirlere, donörlere, politikaları belirleyenlere ve hedef kesimi oluşturan diğerlerine ulaşmada önemlidir. Bu materyaller arasında aşağıdakiler de yer alır:

● Kalıcı ve kolay teşhis edilebilir bir logo ve belge tasarımı.

● Kuruluş hakkında temel bilgileri veren, anlaşılması kolay, tek sayfalık bir belge.

● Medyada yer alması istenilen konular ve etkinliklerle ilgili en azından bir basın paketi.

● Basılı broşürler.

● Tutarlı bir web sayfası içeriği.

● Video ve bilgisayar sunumları.

● Haber olarak açıklanacak raporlar ve araştırmalar.

● Varsa son bültenin kopyaları.

● Kuruluş hakkında çıkan gazete haberlerinin kopyaları.

Kaynaklara bağlı olmak üzere, çeşitli etkinlikler/kampanyalar vb. için hazırlanacak özel materyaller için bir boşluk bırakmaya karar verebilirsiniz.

Kriz kontrolüGenel stratejide yer alması gereken bir başka alan da kriz kontrol planıdır. Bu plan bir tür yangın alarmı gibi düşünülmelidir ve kuruluşun içinde hiçbir ihtilaf olmasa bile yer verilmelidir. Medyadaki olası olumsuz yaklaşımlarla ilgilenecek bir plan olmalıdır. Bu planda bir kriz eşgüdüm ekibinin belirlenmesi, olumsuz du-rumlar karşısında zamanında ve uygun tepkilerin verilmesini sağlayacak düzenlemeler ve bir zarar kontrol planının uygulanmasına ilişkin usuller konusunda düzenli iç bilgilendirme toplantıları yer almalıdır.


Sayfa | 24

Adım Dört – DeğerlendirmeKimse uzun yol gidip çok para harcadıktan sonra yanlış bir yere varmak istemez. Süreç içinde iletişiminizi değerlendirmeye tabi tutmanız doğru yolda devam edip sonuca varmanıza yardımcı olabilir. Değerlendir-me iletişiminizin etkililiğini artırır. Böylece bu stratejinin işleyip işlemediğini görür ve buna göre gerekli uyarlamaları yaparsınız.

Eğer sonunda hesap verilebilirlik sağlanacaksa tüm stratejiler kontrol altında olmalı, izlenmeli, etkileri ve sonuçları analiz edilip değerlendirilmelidir. Bu süreçte merkezi yer tutan, nicel ya da nitel olmak üzere bir tür ölçümdür. Ölçüm, veri zaman ve bütçe içinde hedefe ulaşılıp ulaşılmadığıyla ilgilidir. Genel olarak halkla ilişkiler ve iletişimde finansal ve bütçesel hesap verebilirlik temel önemdedir. Dolayısıyla, hesap ve-rebilirliği kontrol etmek ve zaman içinde iyileşmeler sağlamanın bir yolu olarak yerleşik bir değerlendirme bileşimi olmadan hiçbir iletişim stratejisi tam sayılmaz.

Belli başlı değerlendirme çalışmaları arasında medya içeriğinin analizi, kamuoyundaki kaymalar, politi-kalardaki değişiklikler, üyelikte ve örgütsel katılımda artış ve kapasitede gelişme gibi belirli gelişmelerin izlenmesi yer alabilir.

İletişime göz atılmasının basit bir yolu, neyin uyarlanabileceğini, geliştirilebileceğini ya da değiştirilebi-leceğini belirlemek için hitap alanınızdaki iç ve dış kesimlere yönelik açık sorulara başvurmaktır. Örnek olarak kendi personeliniz, donörler, medya ve ortaklar bu kesimleri oluşturur. Sorabileceğiniz sorular:

● Ne okudunuz/gördünüz/duydunuz?

● Ne işe yarıyor, ne yaramıyor?

● Neleri daha çok görmek istersiniz?

● Halen elinizde olmayan ne gibi bilgilere ihtiyacınız var?

● Sizinle hangi sıklıkta iletişime geçmemizi istersiniz?

İletişimle ilgili bu gözden geçirme işlemi, stratejinizin etkililiğini hem iç hem dış kesimler nezdinde değer-lendirmekte size yardımcı olacaktır. Değerlendirme sonuçları stratejinizi değiştirmede de kullanılmalıdır.


Sayfa | 25

ÖzetStratejiniz üzerinde çalışırken ekibinizi de ve daha küçük ölçekte olmak üzere kuruluşun tümünü işin içine katın. Azami ölçüde uyum ve etkinlik sağlanması açısından iletişim stratejisinin örgütsel stratejiyi bes-lemesi gerekir. Yazılı bir iletişim stratejisinin okunması kolay olmalıdır. Çoğu kuruluş bir yerde stratejik planlama sürecinden geçmiştir ve bu da ondan farklı bir iş değildir. Unutmayın: Bir iletişim stratejisinin öğeleri, kuruluşun üye sayısı binlerle, yüzlerle, onlarla ifade edilse de, bir avuç olsa da temelde hep aynıdır. Bu arada, güncelliğinden ve amaca doğru yöneldiğinden emin olmak için stratejinin düzenli aralıklarla yeniden gözden geçirilmesi önemlidir.


Sayfa | 26

Ek I: İletişim Stratejisi ÖrneğiAşağıda verilen örnek, iletişim stratejinizi oluşturmanız açısından gerekli tüm öğeleri içermektedir. Bu örnek, kuruluşun ana mesajlarının, ulaşmak istediğiniz başlıca kesimlerin belirlenmesinde size yardımcı olacaktır. Örnek doğrultusunda, kuruluşunuzun yaşamı ve yaptığı işler sırasında ortaya çıkabilecek riskleri dikkate alıp daha sonraki etkinliklerinizi buna göre planlayabilirsiniz.

1. Yönetici Özeti Başlıca strateji tavsiyelerini-amaç beyanını özetlemek üzere en fazla iki sayfa.

2. GirişKuruluşunuzun ne gibi işler yaptığının, belirli bir konunun tarihçesinin, bu planın amacının ya da sınır-lılıklarının kısa bir özeti.

3. Örgütsel hedefler ve iletişim hedefleri İletişim alanındaki hedeflerin net ve ayrıntılı bir açıklaması, stratejiye temel olan ilkeler ve ana mesajla-rınız. Bunlar, kuruluşun ya da belirli bir etkinliğin hedefleri ile uyumlu olmalıdır.

3. a Durum analizleri Her kesim, içerdeki güçlü yanları, içerdeki zaafları, dış tehditleri ve dış fırsatları kısaca anlatacaktır

• Siyasal ortam.

• Kamuoyu durumu (kamusal tutumlar, konuya ilişkin farkındalık, konuyla en fazla ilgili temel de-ğerler, demografi).

• Medya ortamı (o güne kadar medya tarafından kapsanmanın niteliği ve niceliği).

• Müttefikler (kimler; gündemleri/harekete geçirici nedenleri; sundukları yarar).

• Rakipler/karşıda olanlar (kimler; gündemleri/harekete geçirici nedenleri; mesajları).

• Örgütsel kapasite (kapasite; kaynaklar; belirli bir konudaki tutum; profil)2.



Sayfa | 27

3. b Hedef Kesimler Kiminle iletişim kuruyorsunuz? Hitap etmek üzere hedef seçtiğiniz kesimlerin ayrıntılı bir betimleme-sini yapın. Öncelikleriniz neler? Hakkınızda bilebilecekleri şeyleri dikkate alın – insanlar, araştırmalar ve konu. Sizce neleri bilmeleri gerekiyor? Kullanıcıları alt kategorilere ayırın ve halen temasa geçilmiş olanları ekleyin.

3. c. Önem sırasına göre hedef kesimler Tercih edilen/uygun iletişim kanalı

Nasıl iletişim kuracaksınız? En uygun kanal hangisi – bülten, büyük bir konferans, ağ oluşturma yemeği, çalıştay, gece toplantı, e-posta uyarıları, basın açıklaması, web sayfası, tanıtıcı yayınlar, bölgesel seminer-ler vb? Muhtemelen birkaç kanalı birden uygun bulacaksınız.

3. d. Mesaj hazırlamaKuruluşunuzu ve yaptığı çalışmaları anlatan kısa ifadeler, cümleler hazırlayın. Belirli hedef kesimler için mesajlar tasarlayın


Sayfa | 28

4. İletişim Stratejisi Çalışma Planı Son tarihlerin ve sorumluların belirlenmiş olduğu, işleyen bir proje planı haline getirilmiş ilgili iletişim etkinliklerinin tüm ayrıntıları. Zaman içindeki önemli kilometre taşlarına ve değerlendirme tarihlerine yer vermeyi unutmayın. İşin maliyeti konusunu iyi düşünün; personeli ve danışmanları da sürece katın. Başarı durumunu nasıl değerlendireceksiniz? İletişim etkinliğinin önderlik edeceği kimi gruplama öne-rileri aşağıda yer almaktadır. İletişim planları yaşayan belgelerdir; düzenli aralıklarla gözden geçirilip güncellenmeleri gerekir. Etkinlik Bütçe Kaynakları Son Tarih/Zaman Başarı ölçütleriMedya İlişkileri

Alt toplam:İç İletişim

Alt toplam:Halkla İlişkilerMateryaller/BasımMateryaller/Ürünler

Alt toplam:Web sitesi

Alt toplam:Sosyal Medya


Sayfa | 29

4. İletişim Stratejisi Çalışma Planı Son tarihlerin ve sorumluların belirlenmiş olduğu, işleyen bir proje planı haline getirilmiş ilgili iletişim etkinliklerinin tüm ayrıntıları. Zaman içindeki önemli kilometre taşlarına ve değerlendirme tarihlerine yer vermeyi unutmayın. İşin maliyeti konusunu iyi düşünün; personeli ve danışmanları da sürece katın. Başarı durumunu nasıl değerlendireceksiniz? İletişim etkinliğinin önderlik edeceği kimi gruplama öne-rileri aşağıda yer almaktadır. İletişim planları yaşayan belgelerdir; düzenli aralıklarla gözden geçirilip güncellenmeleri gerekir. Etkinlik Bütçe Kaynakları Son Tarih/Zaman Başarı ölçütleri

Alt toplam:Etkinlikler

Alt toplam:Yukarıdaki etkinlikler-den herhangi biri ile ilgili danışman

Alt toplam: Genel Toplam5. Başarının DeğerlendirilmesiBaşarılı olup hedeflerinize ulaşmış olduğunuzu nasıl bileceksiniz? Başarı durumunuzu nasıl değerlendi-receksiniz? Hangi performans ölçütlerini ve değerlendirme ölçülerini kullanacaksınız?


Sayfa | 30

ReferanslarBonk, K. , Griggs, H. , & Tynes, E. 1999. Designing a Communications Plan, Chapter 4. Jossey-Bass guide to strategic communications for non-profits. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.

Ingie, Hovland 2005. Successful Communication, A Toolkit for Researchers and Civil Society Organisations, RAPID – Research and Policy in Development, ODI – Overseas DevelopmentInstitute

Group of authors 2013. Media Relations Manual for Civil Society Organisations, Sarajevo: TACSO.

Group of authors (2005. ), “Plan the Work – Strategic Communication Planning for Non-for-Profit Organi-sations” – Vancouver, Institute for Media, Policy and Civil Society.

Human Resources, University of Virginia. “Writing S. M. A. R. T. Goals. ”

http://www. hr. virginia. edu/uploads/documents/medya/Writing_SMART_Goals. pdf

Smith, Ronald D. 2003. Becoming a Public Relations Writer, 2nd edition. Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.

Bu proje Avrupa Birliğitarafından finanse

edilmiştir

Bölgesel Ofis Potoklinica 16 71 000 Sarajevo Bosnia and Herzegovina E-mail: [email protected]

Arnavutluk Ofisi Rr” Donika Kastrioti”, “Kotoni” Business Centre, K-2 Tirana E-mail: [email protected]

Bosna Hersek Ofisi Obala Kulina Bana 2/1 71000 Sarajevo E-mail: [email protected]

Kosova* Ofisi Str. Fazli Grajqevci 4/a 10000 Pristina E-mail: [email protected]

Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti Ofisi st. “Nikola Parapunov” 41А 1060, PO Box 55 Skopje E-mail: [email protected]

* İsim, statüsü hakkındaki konumlara karşı önyargısızdır; ve BM Güvenlik Konseyi 1244 sayılı kararı ve ICJ’nin Kosova bağımsızlık bildirgesi üzerindeki düşüncesi ile uyumludur.

Karadag Ofisi

Dalmatinska 78 81000 Podgorica

E-mail: [email protected]

Sırbistan Ofisi Španskih boraca 22b, stan br. 10 11070 Novi Beograd E-mail: [email protected]

Türkiye Ofisi Tunus Caddesi No: 85/8 06680 Kavaklıdere / Ankara E-mail: [email protected] Tel: 0312 426 44 51

Documents

Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Derneği - Mayıs 2016 İletişim …panel.stgm.org.tr/vera/app/var/files/i/l/iletisim... · 2018-10-10 · da strateji geliştirme çabası içinde