Univerzitet u Tuzli

Prirodno-matematički fakultet

Odsjek: Geografija

Predmet: Politička geografija

SEMINARSKI RAD

Prirodno-geografske karakteristike riječnog sliva Drine

Student: Nezrudin Pavitinović Mentor: Dr. sc. Alen Lepirica, vanr. prof

Tuzla, Decembar, 2012. godine

Sadržaj

Uvod.............................................................................................................................2

1. Geografski položaj...............................................................................................3

2. Geološka građa.....................................................................................................4

3. Klima.......................................................................................................................5

4. Hidroenergetski potencijal................................................................................6

4.1 Hidroelektrane na rijeci Drini.............................................................................6

5. Biljni i životinjski svijet.....................................................................................7

Literatura....................................................................................................................8

1

Uvod

U ovom seminarskom radu govoriti ćemo o prirodno-geografskim karakteristikama riječnog sliva Drine. Rijeka Drina nastaje spajanjem rijeka Tare i Pive. Pravac njenog toka je od juga ka sjeveru. Drina je najveća pritoka Save, koja se uliva u Dunav i pripada Crnomorskom slivu. Ona takođe prestavlja i granicu između BiH i Srbije. Govoriti ćemo o geografskom položaju ove rijeke i njenog sliva, geološkoj građi, klimi, hidropotencijalu te biljnom i životinjskom svijetu na ovom području.

2

1. Geografski položaj

Drina nastaje spajanjem dvije crnogorske rijeke Tare i Pive, koje se sastaju kod Šćepan Polja na nadmorskoj visini 434 m n.m. U Savu se ulijeva kod Rače na 78 m. n.m. dajući joj prosječno 395m3 vode u sekundi. Teče u dužini do 345 km uglavnom u meridijanskom pravcu od juga ka sjeveru, od čega 220 km predstavlja granicu Srbije i Bosne i Hercegovine. Geografski sliv Drine obuhvata 19.226 km2, od čega BiH pripada 7.228 km2.Prema prirodnim odlikama, u slivu rijeke Drine mogu se izdvojiti četiri cjeline. Prva obuhvata izvorište Drine tj. slivove Pive i Tare. Drugu cijelinu sačinjava sliv gornjeg toka Drine između Šćepan Polja i Višegrada dužine 92 km. Treću cjelinu čini porječje koje se odvodnjava u Drinu između Višegrada i Zvornika. Četvrtu, ujedno i najmanju cjelinu predstavlja sliv donjeg toka Drine nizvodno od Zvornika u dužini od 91 km. Prosječna nadmorska visina sliva je 934 m.n.m.Drina, Tara i Piva i više pritoke njenog gornjeg toka pripadaju rijekama sniježno - kišnog režima dinarsko - makedonske varijante, a to znači da se najveći proticaji javljaju u maju i aprilu, sem Pive gdje se najveće vode javljaju u decembru. Iako je period velikih voda na Drini dugotrajan, jer se topljenje snijega na planinama vrši postepeno, katastrofalne poplave nisu česte. Visoko stanje vode može da se javi i u jesen, najčešće u novembru, usljed obilnih jesenjih padavina.Izgradnjom brojnih vodenih akumulacija u slivu Drine prirodni režim rijeka je znatno izmijenjen. Povećane su dubine, smanjene su brzine vode, kao i oscilacije vodostaja i proticaja tokom godine, odnosno vodni režim je postao ujednačeniji. Od ukupne dužine toka od 344 km, Drina je na oko 115 km ili 1/3 jezero. Time je prvobitna, mahom klisurasta dolina izgubila mnogo od svoje ljepote, ali se sa vodoprivrednog aspekta dobilo dosta - iskorišćenost hidroenergije, smanjena opasnost od poplava, više vode za razne poterebe.Prosječni proticaj Drine na ušću u Savu 395 m3 tako da je Drina najveća pritoka Save, kako po količini vode tako i po površini sliva i dužini toka. Najznačajnije pritoke Drine su: Lim sa učešćem u proticaju 28,6%, Tara 19,5%, Piva 18,7%, Ćehotina 5,6%, Drinjača 5,3%, Prača, 5,3%, Sutjeska 3,3, Jadar 2,5%, Rzav 2,0% i ostale 9,2%.

3

Slika 1. Riječni sliv Drine u BiH

Izvor: www.geografija.ba

2. Geološka građa

S obzirom na to da Drina sa svojim pritokama presijeca gotovo čitav dinarski planinski sistem, geološka građa u slivu ove rijeke je veoma složena i bitno je uticala na izgled reljefa. Najveći dio sliva leži u predjelu centralnih Dinarida koji su izgrađeni od paleozojskih i mezozojskih stijena. Jedino podrinjske planine Cer i Majevica pripadaju unutrašnjim Dinaridima gdje su paleozojske i trijske stijene većim dijelom prekrivene neogenim i kvartarnim sedimentima.U slivu je zastupljena tipična blokovska tektonska struktura, sastavljena od tri velika i brojnih manjih blokova, rastavljenih rasjednim pukotinama. Od stijena u slivu Drine najveće rasprostranjenje imaju paleozojski škriljci i permo-trijaski pješčari sa intruzijama magmatskih stijena (graniti, andeziti, gabro). Mezozojski krečnjaci zahvataju preko 30% sliva. Idući od sjevera prema jugu, u slivu se smjenjuju trijaski, jurski i kredni krečnjaci i dolomiti, što je vjerovatno u vezi sa tektonskom evolucijom ovog prostora, kome su zastupljeni blokovi kontinentalne kore. Nizvodno od Loznice dominiraju neogeni i kvartarni jezerski i riječni sedimenti na kojima je obrazovana ogromna plavinska lepeza Drine na ušću u Savu.

4

3. Klima slivnog područja Drine

Klimatske prilike u slivu Drine uslovljene, su prije svega, njegovim meridijanskim prostiranjem. On je izdužen u pravcu sjever - jug i u tom pravcu opadaju nadmorske visine od visokih, preko srednjih i niskih planina do Panonske nizije. Zbog toga se sliv nalazi pod uticajem različitih klimatskih režima. Izvorišna i najviša oblast sliva je pod uticajem mediteranske klime. Mediteranski uticaj, mada dosta oslabljen, osjeća se još i u gornjem dijelu sliva, do Srbinja - Foča, odakle sve više preovladava umjereno -kontinentalna klima, a u donjem slivu Drine, nizvodno od Zvornika, ona prelazi u kontinentalnu.U slivu Drine količina padavina se smanjuje niz tok, mada ne pravilno. Visko planinski predjeli sliva preko 2.000 m.n.m. primaju 2.000 - 3.000 mm atmosferskog taloga. Srednje planine tj. do Srbinja - Foče oko 1.400 mm , u Ljuboviji 890 mm, dok je oko ušća Drine u Savu 700 mm. Posmatran u cijelni, sliv Drine u prosjeku prima godišnje 1.030 mm padavina i po tome on je bogat vodom. Zato Drina i njene veće pritoke (Tara, Piva, Lim) raspolažu znatnim proticajima. 

Slika 2. Klima BiH               

Izvor: http://fhmzbih.gov.ba/cirilica/klima.php

5

4. Hidroenergetski potencijal

Hidroenergetski potencijal Drine i njenih pritoka je davno uočen. Tome doprinose veliko vodno bogatstvo, ujednačen godišnji i višegodišnji proticaj, značajan pad uzdužnih rječnih profila i kanjonasto - klisurast sklop nekih riječnih dolina pogodnih za izgradnju moćnih betonskih brana, iza kojih se formiraju vještačka jezera. Osim onih koje su već izgrađene postoje i projekti za izgradnju novih. Po hidroenergetskom potencijalu Drina nema premca na Balkanu, ali istovremeno ona ima apsolutni primat po neiskorišćenosti svoje hidroenergije. Njene ekonomski iskoristive vodne snage procjenjene su na 14,4 milijardi kWh, a do sada je iskorišćeno nepunih 5 milijardi kWh ili oko 35%. Sagrađeno je samo 9 velikih hidroelektrana na Drini, Pivi, Limu i Uvcu od mogućih 40-tak.

4.1 Hidroelektrane na rijeci Drini

Na Drini su izgrađene tri hidroelektrane (HE): Višegrad, Bajina Bašta i Zvornik.

HE "Višegrad" je puštena u pogon 26. novembra 1989, kada je proradio prvi agregat. Instalirana su tri agregata ukupne snage 315 MW. Korisna zapremina akumulacije je 101 milion m³.

HE "Bajina Bašta" u Perućcu je najveći objekat sagrađen na rijeci Drini. Rijeka je pregrađena branom visokom 90 i dugačkom 460 metara. Puštena je u rad 22. novembra 1966. Instalirana su četiri agregata ukupne snage 365 MW. Korisna zapremina akumulacije je 340 miliona m³. HE "Bajina Bašta" godišnje proizvede oko 1500 GWh.

HE "Zvornik" puštena je u rad 26. jula 1955. godine. Instalirana su četiri vertikalna agregata ukupne snage od 92 MW. Korisna zapremina akumulacije je 89 miliona m³. HE "Zvornik" godišnje u prosjeku proizvodi oko 500 GWh.

Slika 3. HE Višegrad

Izvor: www.voders.com

6

5. Biljni i životinjski svijet

Živi svijet, biljni i životinjski sliva rijeke Drine veoma je raznovrstan i bogat, a na pojedinim mjestima odlikuje se prisustvom endema i relikata. U nižim dijelovima, a djelimično i u gornjim, nalaze se uglavnom listopadne šume među kojima se izdvajaju bjelograbić, crni grab, cer, crni jasen. U kanjonima se nalaze mezofilne šume bukve, graba, bijelog jasena itd. U kanjonima Tare i Komarnice sreće se i crni bor (Pinus nigra), šume bijelog bora pomiješane sa smrčom i jelom. Na visinama preko 2.000 m uslijed nepovoljnih uslova javlja se žbunasta vegetacija. U šumskim prostranstvima gornjeg sliva rijeke Drine sreću se životinje koje su ili prorijeđene ili ih više nema u mnogim dijelovima Evrope (medvjed, vuk, divokoza, divlja mačka, lisica, kuna zlatica, jazavac, divlja svinja, srna, vidra, zec), kao i ptice (suri orao, orao zmijar, sivi soko, veliki tetrijeb, šumska šljuka, jarebica kamenjarka i bjeloglavi sup.Drina, kao i njene pritoke, bogata je ribom. U svom gornjem toku Drina ima odlike planinske rijeke, a u donjem, posebno nizvodno od Loznice Drina je nizijska rijeka, pa stoga u njoj ima vrsta riba koje odlikuju kako planinske tako i nizijske rijeke. U gornjem toku do Višegrada ima mladica, pastrmki, mrena, škobalja, krkuša, klenova, lipljena i peševa. Od Višegrada, nizvodno, mogu se pronaći i štuka, som, manić, crvenperka. U svom donjem toku ima još i deverike, linjaka, karaša itd. 

7

Zaključak

Rijeka Drina je jedna od najljepših rijeka na Balkanskom poluostrvu, brza je i plahovita, čista i bistra, bogata, moćna i darežljiva. Međutim, ljepota Drine nije samo u njenoj vodi, već i u pejzažima koji je okružuju. Duboki kanjoni i tjesnaci, neprohodne šume, zapjenušane rječice koje joj hrle, stropoštavajući se preko visokih vodopada, sela razbacana po planinskim stranama i stara utvrđenja koja se ogledaju u rijeci - sve je to Drina, jedinstvena i neponovljiva.

8

Literatura

9