SOÁC

CHAÅN ÑOAÙN & ÑIEÀU TRÒ

ThS. BS. PHAÏM VAÊN QUANG

Giaûng vieân chính Boä moân NHI

MUÏC TIEÂU

1. Phaân loaïi ñöôïc nguyeân nhaân soác

2. Hieåu ñöôïc cô cheá beänh sinh cuûa soác

3. Moâ taû ñöôïc caùc daáu hieäu laâm saøng soác

4. Trình baøy ñöôïc caùc böôùc ñieàu trò soác

I. ÑAÏI CÖÔNG

Sèc - §Þnh nghÜa

Shock - Definition

Sèc lµ t×nh tr¹ng mµ hÖ thèng tuÇn hoµn

kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp tho¶ ®¸ng «xy

vµ dìng chÊt tíi tæ chøc

Failure of the circulatory system to

deliver adequate amounts of oxygen

and nutrients to the tissues

I. ÑAÏI CÖÔNG

Caáp cöùu khaån

Suy tuaàn hoaøn caáp töôùi maùu moâ

Haäu quaû: cung caáp oxy,

Glucose

laáy ñi chaát b.döôõng:acid lactic, CO2

Khoâng ÑT kòp thôøi toån thöông TB, ña cô

quan , töû vong

Sèc - Ph©n lo¹i theo nguyªn nh©n Shock – Categorization of causes

MÊt dÞch

Fluid depletion

Flow restriction

Suy chøc n¨ng co bãp

Pump failure

Tæn th¬ng m¹ch

Vascular failure

Tæn th¬ng hång cÇu

Red cell failure

Hypovolaemic T¾c nghÏn

Obstructive

Do tim

Cardiogenic

Ph©n bè

Distributive

Ph©n ly

Dissociative

H¹n chÕ ®êng ra

Gi¶m thÓ tÝch tuÇn hoµn

Phaân loaïi Treû em Nguyeân nhaân

Soác V + + + Tieâu chaûy, maát maùu

Phoûng, NT Huyeát

Soác phaân boá ++ Soác phaûn veä

NT Huyeát

Soác tim + Tim baåm sinh, vieâm cô

tim, RL nhòp tim

Soác taéc

ngheõn

+ Traøn dòch maøng tim

TKMP aùp löïc

Soác phaân ly + Ngoä ñoäc Cyanide, CO

PHAÂN LOAÏI SOÁC

Sèc - ChÊn th¬ng nÆng Shock - Serious injury

XuÊt huyÕt

Haemorrhage

Trµn khÝ mµng phæi Tension pneumothorax

§ông giËp tim

Cardiac contusion

Tæn th¬ng cét sèng

Cord injury

Sèc gi¶m thÓ tÝch

Hypovolaemic shock

Sèc t¾c nghÏn

Obstructive shock

Sèc tim Cardiogenic shock

Sèc ph©n bè Distributive shock

Sèc - NhiÔm khuÈn huyÕt Shock - Septicemia

Sèc gi¶m thÓ tÝch Hypovolaemic shock

Cardiogenic shock

Sèc ph©n bè

Distributive shock

MÊt dÞch Fluid loss

YÕu tè c¬ tim Myopathic factors

Tæn th¬ng m¹ch

Vessel damage

Sèc tim

THAY ÑOÅI TUAÀN HOAØN TRONG SOÁC

LOAÏI SOÁC TIEÀN TAÛI HAÄU TAÛI CÔ TIM

TIM

GIAÛM THEÅ TÍCH No change

PHAÂN BOÁ

NHIEÃMTRUØNG

SÔÙM

TREÃ

C¸c giai ®o¹n Sèc

Shock Phases

ThÓ tÝch mÊt Volume Loss

< 25 %

25 - 40 %

Cßn bï

Compensated

MÊt bï Uncompensated

Kh«ng håi phôc Irreversible

> 40 %

HAÄU QUAÛ CUÛA SOÁC

Thaän: hoaïi töû oáng thaän caáp, thieåu nieäu. Ñieàu trò: buø

dòch, Dopamine

Phoåi: “Shock lung” hay ARDS thöôøng xaûy ra ôû ngöôøi

lôùn nhieàu hôn treû em do taêng tính thaám mao maïch phoåi.

Ñieàu trò: oxy , CPAP, giuùp thôû vôùi PEEP

Tim: töôùi maùu cô tim söùc co cô tim. Ñieàu trò:

thuoác vaän maïch Dopamine vaø Dobutamine

RLÑM: DIC ñöôïc ñieàu trò baèng huyeát töông töôi ñoâng

laïnh

Gan, ruoät: XHTH, haï ñöôøng huyeát, hoaïi töû teá baøo gan

Naõo: thieáu oxy naõo

II. CHAÅN ÑOAÙN

HOÛI BEÄNH:

° Tieàn caên TBS, thaáp tim

° BSöû: Soát, tieâu chaûy, oå nhieãm truøng

Chaán thöông, XHTH

° Tieàn caên dò öùng vaø thuoác duøng tröôùc ñoù

coân truøng ñoát

1. COÂNG VIEÄC CHAÅN ÑOAÙN

NHAÄN BIEÁT DAÁU HIEÄU SOÁC

°Tay chaân laïnh

°T/gian ñoå ñaày mao maïch daøi ≥ 3 giaây

°Maïch : nhanh, nheï

NHÌN - SÔØ

IMCI

CAÁP CÖÙU

DH THÔØI GIAN ÑOÅ ÑAÀY MAO MAÏCH

CAÙCH TÌM

° AÁn laøm traéng moùng tay

° Buoâng cho moùng tay hoàng laïi

° BT : < 2 giaây

SOÁC 3 giaây

O vaø 1 vaø 2 vaø 3 …

TÌM DAÁU HIEÄU SOÁC

Sôø tay chaân

Khoâng soác

°CRT bình thöôøng

°Maïch roõ

°CRT 3 giaây

°Maïch nhanh, nheï

SOÁC

AÁm

Laïnh

KHAÙM LAÂM SAØNG:

° Tay chaân laïnh

° T/gian ñoå ñaày mao maïch 3 giaây

° Maïch : nhanh, nheï, HA : thaáp, keïp, = 0

° N. tieåu : < 1ml/kg/g ( NL < 0,5ml/kg/g)

° Tri giaùc : löø ñöø, lô mô

° DH nghi ngôø soác tim: Gallop, aâm thoåi, tim to,

gan to, TM coå noåi

° Khaùm TD, daáu maát nöôùc, thieáu maùu, oå NT

töû ban, hoàng ban

CAÙC CHÆ SOÁ SINH HIEÄU BÌNH

THÖÔØNG THEO TUOÅI

110 – 160

95 – 140

80 – 120

60 - 100

70 – 80

80 – 100

90 – 110

100 - 120

30 – 40

25 – 30

20 – 25

15 - 20

< 1

2 – 5

5 – 12

> 12

M(l/p) HATT(mmHg) NT (l/p) Tuoåi(Naêm

CAÄN LAÂM SAØNG:

° CTM, Hct, tieåu caàu

° Ion ñoà, ÑH

° Neáu nghi soác NT : PMNB, caáy maùu, CRP,

CN gan, thaän TPTNT, soi caáy phaân

° Soác tim: ECG, XQ tim phoåi, SA

° Chöùc naêng ÑM: Soác NT, soác KD, LS coù bieåu

hieän RLÑM

° Khí maùu: Suy hoâ haáp

SOÁC COØN BUØ: HA BT, M , CRT ≥ 3 giaây

SOÁC MAÁT BUØ:

° Tim nhanh, M nhanh, nheï, HA tuït, keïp.

° T/gian ñoå ñaày mao maïch 3 giaây

° Löø ñöø , böùc röùc

° N. tieåu : < 1ml/kg/g

° HA tuït khi:

- Nhuõ nhi : < 70 mmHg

- 1-10 tuoåi : < 70 mmHg + (2 x tuoåi)

- > 10 tuoåi : < 90 mmHg

2. CHAÅN ÑOAÙN SOÁC

SOÁC NAËNG :

° Tay chaân laïnh, da noåi boâng ( )

° Maïch = 0, HA= 0

° Vaät vaõ, hoân meâ.

° Tieåu ít, hoaëc khoâng coù NT

2. CHAÅN ÑOAÙN SOÁC

SOÁC PHAÛN VEÄ : TX dò nguyeân: thuoác, thöùc

aên laï coân truøng caén

SOÁC MAÁT MAÙU: VT chaûy maùu, CT ngöïc buïng,

gaõy X, oùi, tieâu maùu keøm Hct

SOÁC V: TC maát nöôùc, phoûng, CVP thaáp

2. CHAÅN ÑOAÙN NGUYEÂN NHAÂN

SOÁC NT: Soát, veû maët NT, oå NT, ban maùu

Bcaàu i, CRP , caáy maùu (+)

SOÁC SXH: Soác N4-5, Petichie, gan to, Hct ,TC

SOÁC TIM: Tim nhanh, gallop, gan to, TMcoå (+)

XQ: boùng tim to

SA: baát thöôøng tim , maïch maùu lôùn,

chöùc naêng co boùp CT

2. CHAÅN ÑOAÙN NGUYEÂN NHAÂN

Sèc - Nh÷ng dÊu hiÖu chñ chèt Shock - Key features

N«n / Øa ch¶y => mÊt dÞch

Vomiting/diarrhoea fluid loss

Sèt / ban => nhiÔm khuÈn huyÕt Fever and/or rash septicaemia

Mµy ®ay + dÞ nguyªn => ph¶n vÖ Urticaria plus allergen anaphylaxis

TÝm t¸i /< 4 tuÇn => tim bÈm sinh phô thuéc èng

Cyanosis/< 4 weeks duct dependent CHD

ChÊn th¬ng lín => mÊt m¸u Major trauma blood loss

NhÞp tim bÊt thêng => rèi lo¹n nhÞp Abnormal rhythm arrhythmia

Uèng thuèc => ngé ®éc Drug ingestion poisoning

SOÁC

SOÁC PHAÛN VEÄ

SOÁC TIM

TRUYEÀN DÒCH

SOÁT ?

SOÁT XUAÁT HUYEÁT

SOÁC NHIEÃM TRUØNG SOÁC MAÁT MAÙU

MAÁT NÖÔÙC

SOÁC PHOÛNG

V / HCTH

Coù Khoâng

III. ÑIEÀU TRÒ

1. NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU TRÒ:

thieáu oxy moâ

Phuïc hoài cung löôïng tim

bieán chöùng

nguyeân nhaân

2 . ÑIEÀU TRÒ CHOÁNG SOÁC:

Thôû oxy / cannla, ñaët NKQ neáu

ngöng thôû

Tö theá: ñaàu phaúng, chaân cao

(ngoaïi tröø soác tim)

Caàm maùu ( ñang chaûy maùu)

Thieát laäp ñöôøng TM, tieâm tuûy xöông

hoaëc BLTM

THÔÛ OXY QUA CANNULA

DC: - Côõ cannula phuø hôïp

- Bình laøm aåm/Nöôùc caát

- Nguoàn oxy

Kyõ thuaät:

- Choïn cannula phuø hôïp

- Ñoå nöôùc caát bình laøm aåm

- Vaën oxy theo YL

- Kieåm tra oxy ra

- Gaén vaøo beänh nhaân

- ÑC löu löôïng theo LS, SaO2

* Baét ñaàu 1-2 lít /phuùt

* Toái ña : 6 lít/phuùt

THÔÛ OXY QUA CANNULA

* Caáp cöùu ± bình laøm aåm

Oxy cannula : ít sang chaán, deã chaáp nhaän hôn so catheter

ÑAËT NOÄI KHÍ QUAÛN

KYÕ THUAÄT

Boùp boùng qua mask FiO2 100%

Tay (T) ñöa ñeøn vaøo töø beân (P)

Naâng caùn ñeøn ra tröôùc

thaáy 2 daây thanh

Ñöa NKQ qua thanh moân 2-3cm

Gaén boùng, boùp boùng FiO2 100%

KT ñaàu oáng NKQ (nghe PAÂ ñeàu)

Coá ñònh

DUÏNG CUÏ

Ñeøn soi thanh quaûn

OÁng NKQ : ID =

Boùng giuùp thôû + mask

Maùy, oáng huùt ñaøm

Tuoåi

4 + 4

Sau 1 phuùt khoâng ñaët ñöôïc NKQ

BB qua mask, goïi giuùp ñôõ

CAÀM MAÙU VT ÑANG CHAÛY MAÙU

° AÁn chaët

° Baêng eùp

AÁn chaët VT chaûy maùu

TD Choáng soác Ñöôøng truyeàn 1 Ñöôøng truyeàn 2

THIEÁT LAÄP 2 ÑÖÔØNG TRUYEÀN TM ÔÛ CHI

LAÁY MAÙU XEÙT NGHIEÄM, TRUYEÀN DÒCH, TRUYEÀN MAÙU

Truyeàn dòch Truyeàn maùu

CHÍCH TUÛY XÖÔNG TREÛ < 6 TUOÅI

Khoâng TL ñöôïc ñöôøng TM

Kim 18

Oáng tieâm 5ml/10ml

Dd NaCl 0,9%

Gaêng voâ truøng

Goøn gaïc, dd saùt truøng

BS chích tuûy xöông

KYÕ THUAÄT

Vò trí : tröôùc-trong x. chaøy,

döôùi loài cuû chaøy 1-2 khoaùt

Giöõ goái co 30o

Ñaâm kim 90o, aán-xoay

Gaén dòch truyeàn

DUÏNG CUÏ

Ruùt kim tuûy xöông ngay khi coù ñöôøng truyeàn, khoâng > 24 giôø

5 phuùt

1. Ñaûm baûo QT truyeàn maùu an toaøn

2. Ñöôøng truyeàn rieâng ( Ñ2)

3. Nhanh choùng ( < 30 phuùt)

4. Truyeàn nhanh theo YL

- Bôm maùu / oáng 50ml

- Bôm qua tuùi aùp löïc

5. T/d saùt tai bieán truyeàn maùu

TRUYEÀN MAÙU TRONG SOÁC MAÁT MAÙU

TRUYEÀN NHANH VÔÙI T. TÍCH LÔÙN: LAØM AÁM MAÙU TRÖÔÙC

BUØ DÒCH TRONG SOÁC

Sôùm, Nhanh, tích cöïc.

Loaïi dòch

Lieàu löôïng

Thôøi gian duøng.

LOAÏI DÒCH

P keo V taêng Thôøi

gian keùo

daøi

RLÑM Suy

thaän

Giaù

NS, LR - 0.25 - - - -

Gelatin 1 1 3 - - +

Huyeát

töông

1 1 7 - - +++

D40 3.6 2 4 + ++ +

D70, HES 1.5 1.5 6 ++ + ++

Thaát baïi

-

SOÁC THEÅ TÍCH

Thôû oxy

Thieát laäp ñöôøng tónh maïch

Truyeàn LR 20 mL/kg 15-60’

Caûi thieän huyeát ñoäng

Truyeàn LR 10-20

mL/kg/giôø x 2-3 giôø

vaø giaûm daàn toác ñoä

Ñaïi phaân töû

20 mL/kg/h

Chæ ñònh ño CVP

thuoác vaän maïch

+

Löu ñoà xöû trí soác giaûm theå tích

SỐC NHIỄM TRÙNG - 2013

ÑIEÀU TRÒ SOÁC TIM

Ngöng dòch

Taêng co boùp cô tim

- Dobutamine: 5-10 g/kg/phuùt

- Dopamine : 5-10 g/kg/phuùt

INOTROPIC - VASOPRESSOR AGENTS DRUGDRUG RECEPTORRECEPTOR DOSE DOSE EFFECTS EFFECTS

(mcg/kg/min) (mcg/kg/min)

always titrate against responsealways titrate against response

DOPAMINEDOPAMINE ‘ ‘dopaminergic’ dopaminergic’ 0.5 - 40.5 - 4 ‘renal vasodilator’ ‘renal vasodilator’

beta beta 5 - 10 inotropic5 - 10 inotropic

alpha alpha 11 - 2011 - 20 vasoconstrictorvasoconstrictor

DOBUTAMINEDOBUTAMINE beta beta11 & beta & beta22 1 - 20 inotropic1 - 20 inotropic

vasodilator vasodilator

NOREPINEPHRINE alpha > betaNOREPINEPHRINE alpha > beta 0.05 - 2 vasoconstrictor0.05 - 2 vasoconstrictor

inotropic inotropic

ADRENALINEADRENALINE beta > alpha beta > alpha 0.05 - 2 inotropic0.05 - 2 inotropic vasoconstrictor vasoconstrictor

MILRINONEMILRINONE PDE PDE33 inhibitor inhibitor 0.3 - 0.8 inotropic0.3 - 0.8 inotropic

vasodilator vasodilator

VD: BN 6 tuoåi, soác keùo daøi

SXH, CN 20kg

YL: Dopamine 3µg/kg/phuùt

Dopamine 60mg/50ml D5%

Caân naëng BN(kg)x3 = Soá mg thuoác pha trong 50ml D5%

Toác ñoä tieâm (ml/giôø)=Soá µg/kg/ph

Toác ñoä

3ml/giôø

CAÙCH PHA DOPAMINE, DOBUTAMINE

ÑIEÀU TRÒ SOÁC PHAÛN VEÄ

Adreùnaline 1%o 0,3 ml TB

Hydrocortisone 5mg/kg TM

3 . ÑIEÀU TRÒ TRIEÄU CHÖÙNG, B.CHÖÙNG

ÑH: D30% 2ml/kg hoaëc D10% 5ml/kg (TMC)

Toan BD naëng: pH< 7,2 hay

Bicar< 12mEq/l :NaHCO3 4,2% 2ml/kg

Roái loaïn ÑM:

DIC: Truyeàn HT ñoâng laïnh 10-20ml/kg

Tcaàu < 30.000mm3: truyeàn TC 1ñv/5 kg

4 . ÑIEÀU TRÒ NGUYEÂN NHAÂN:

NTH: KS (TM)

Tim BS

Soác maát maùu CT: PThuaät caàm maùu

XHTH

Maïch, HA, NThôû, tím taùi / 30 ph / soác

Ra soác moãi 2-3 giôø / 24 giôø ñaàu

Nöôùc tieåu / giôø.

CVP: duy trì 6-10 cmH20

Ño HA ñoäng maïch xaâm laán

Hct ( soác maát maùu) : duy trì > 30%

Lactate, KMÑM, ScvO2

5 . THEO DOÕI:

Tay chaân aám

T/gian ñoå ñaày mao maïch < 2 giaây

Maïch : roõ, chaäm theo tuoåi

HA : Bình thöôøng

Nöôùc tieåu : > 1-2 ml/kg/g

Tri giaùc : tænh

DAÁU HIEÄU RA SOÁC:

Beänh lyù tim, soác tim: khaùm CK tim

XHTH: CK tieâu hoùa, noäi soi, ngoaïi

Maát maùu CT: Khaùm NK sôùm trong luùc

hoài söùc soác PT caàm maùu kòp thôøi

KHAÙM CHUYEÂN KHOA