SOLUNUM SİSTEMİ

HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK

BAKIMI

İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ

HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ

İÇ HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ DERSİ

DR.ÖĞR.ÜYESİ ASLI GENÇ

SOLUNUM SİSTEMİ

SOLUNUM SİSTEMİ

HASTALIKLARI• Hava Yolu Hastalıkları

Bronşit, Bronşiolit

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)

Bronşial astım

Bronşektazi

• Enfeksiyon hastalıkları:Pnömoniler, Tbc

• İntestisyel akciğer hastalıkları: Akciğer fibrozu, sarkoidoz.

• Çevresel akciğer hastalıkları:Akciğer toz hastalıkları

(Pnömokonyozlar)

• Vasküler hastalıklar:Kor pulmonale, pulmoner hipertansiyon,

akciğer tromboembolisi, pulmoner ödem.

• Plevra hastalıkları:(plörezi, plevral effüzyon,ampiyem)

• Akut solumun yetmezliği (ARDS)

• Akciğer kanserleri

HAVA YOLU HASTALIKLARI

KRONİK OBSTRÜKTİF

AKCİĞER HASTALIĞI (KOAH)

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı;

• Kronik bronşit

• Amfizem

gibi iki grup hastalığı kapsayan genellikle

irreversibl hava akımı kısıtlanması ile

karakterize kronik bir akciğer hastalığıdır.

KRONİK BRONŞİT

Akciğer tüberkülozu, bronşektazi, akciğer

absesi gibi başka hastalığa

bağlanamayan, birbirini izleyen en az iki yıl

boyunca her yıl en az üç ay devam eden

öksürük ve balgam çıkarma durumudur.

AMFİZEM

Terminal bronşiyollerin distalindeki

havayollarının belirgin fibrozisin eşlik

etmediği duvar hasarı ile birlikte anormal

ve kalıcı genişlemesidir.

EPİDEMİYOLOJİ• Küresel Hastalık Yükü Çalışması, 2016 yılında dünya

genelinde 251 milyon KOAH hastası olduğunu

bildirmektedir.2015 yılında 3.17 milyon ölüm KOAH

nedeniyle meydana gelmişitir.

• KOAH’a bağlı ölümlerin 2020 yılına kadar meydana

gelen ölümler arasında 3. sırada yer alacağı tahmin

edilmektedir.

• Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen

Ulusal Hastalık Yükü çalışmasında en sık görülen

ölüm nedenleri arasında 3. sırada olduğu bildirilmiştir.

• Hastalığın getirdiği ekonomik ve sosyal boyut oldukça

ileri düzeylerdedir.

KOAH’DA RİSK

FAKTÖRLERİ

• Sigara: Hastalığın en önemli nedenidir. KOAH’lıların

%80’i sigara içen hastalardır. Sigara içen her 5 kişiden

biri yaşamı esnasında KOAH gelişme riski ile karşı

karşıyadır. Sigara kullananların %50’sinde kronik

bronşit gelişirken, %15-20’sinde KOAH gelişmektedir.

• Pasif sigara içiciliği: Anne ve babası sigara içen

çocuklarda solunum sistemi semptomları ve solunum

sistemi hastalıkları sigara dumanına maruz

kalmayanlara göre daha fazladır. Solunum yolu alerjisi

olanlarda ve kan Ig E düzeyi yüksek olanlarda KOAH

gelişme riski daha fazladır.

• Kapalı ve Açık Alanlarda Hava Kirliliği,

Mesleki Toz ve Kimyasallar: Özellikle

gelişmekte ola ülkelerde hava kirliliği

KOAH gelişimne katkıda bulunan majör

faktörlerden biridir.ısınmak veya yemek

pişirmek amacı ile havalanmamış

evlerde odun, tezek veya kömür

kullanılması ve bunların yüksek düzeyde

iç ortam kirliliğine neden olmasıdır.

Maden işçiliği, metal işçiliği, odun, kağıt

üretiminde çalışma, çimento, tahıl ve

tekstil işçiliği.

• Yaş : Yaşlanma bariz bir şekilde akciğer

fonksiyonlarının kaybına katkıda

bulunmaktadır.

• Enfeksiyonlar: özellikle hayatın ilk yıllarında

geçirilen solunum yolları enfeksiyonlarının

KOAH riskini arttırdığı bilimektedir. Doğum

tartısı düşük olan çocukların viral

enfeksiyonlara yatkın olması riski arttırabilir.

Adenovirüs ve Respiratuvar Sinsiyal Virüslerin

(RVS) rolünün diğer virüslere göre daha fazla

olduğu gösterilmiştir. HIV enfeksiyonunun da

sigaraya bağlı amfizemi hızlandırdığı

bilinmektedir.

• Cinsiyet : özellikle gelişmiş ülkelerde son çalışmalarda

kadın ve erkeklerde mortalite verileri eşitlenmiştir.

• Sosyoekonomik durum: Hijeyenik koşulların yeterince

sağlanamadığı durumlarda KOAH gelişme riski

artmaktadır. Birçok araştırmada eğitim ve kültür düzeyi

düşük bireylerde KOAH’a daha fazla rastlandığı

vurgulanmaktadır.

• Beslenme: A,C,E vitamin eksikliği ve alkol kullanımı,

tütsülenmiş kırmızı et, tatlılar, patates kızartması

KOAH gelişiminde rol oynayabilmektedir. Fazla balık

ve meyve yenmesi KOAH gelişimini geciktirmiştir.

• Kalıtsal özellikler: Alfa1 antitripsin eksikliği amfizem

gelişiminde etkilidir. Alfa1 antitripsin eksikliği olan

kişilerde erken yaşlarda sirozla birlikte KOAH

gelişmektedir.

KOAH’DA PATOFİZYLOJİ

Makrofajlar ve proteazlarınsalınmasıyla akciğer dokusunda

harabiyet başlar.

Kronik bronşitte uzun süre irritanlara maruz kalma ve sigara içme sonucu hava yollarının duvar kalınlığı artar, lümen içi mukus artar, küçük hava yollarındaki değişiklikler sebebiyle lümen çapı azalır ve

obstrüksiyon gelişir.

Amfizemde alveol duvarlarının yıkımı sonucu havayollarında anormal ve irrevsibıl genişleme olur ve ayrıca intrapulmoner

hava yolları ekspirasyonda erken kapanır.

SEMPTOMLARIN

DEĞERLENDİRİLMESİ• Öksürük: KOAH’ın ilk semptomu genellikle öksürüktür.

Ancak hastalar tarafından sigaraya bağlanır ve

önemsenmez. Genellikle sabahları şiddetlenir, gece

boyunca alt solunum yollarında biriken sekresyonlar

sabah öksürükle atıldığında hasta rahatlar. Hastalığın

ilerleyen yıllarında öksürük daha da şiddetlenir.

• Balgam: KOAH hastalığı başlamadan yıllar önce

ortaya çıkan, başlangıçta yalnız sabahları söz konusu

iken zamanla günün diğer saatlerinde de görülmeye

başlayan bulgudur. Hastalığın kronikleşmesi ile günlük

miktarı artar. Renginin sarı veya yeşile dönmesi

solunum yolu enfeksiyonu bulgusudur.

• Nefes darlığı: KOAH tam oluşmadan ortaya çıkmaz.

İlerleyen dönemlere kadar hasta farkına varmayabilir.

Nefes darlığı önceleri eforla ortaya çıkarken, sonraları

günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek boyutlara

ulaşır. Ortopne ve büzük dudak solunumu görülebilir.

• Hışıltı (wheezing): Yapısal hava yolu daralması ya da

sekresyonların varlığı gibi sebeplere bağlı olarak daha

geniş hava yollarından geçiş anındaki türbülan hava

akımı nedeniyle oluşur.

• Diğer semptomlar: Göğüs ağrısı, ileri aşamalarda

hipoksemiye bağlı siyanoz, hipokseminin

şiddetlenmesine bağlı sabahları baş ağrısı, sağ kalp

yetmezliği, ödem, anoreksi, kilo kaybı, uyku apne

sendromu, kas güçsüzlüğü, osteoporoz, psikosomatik

bozukluklar en sık görülen semptomlardır.

TANI• Spirometrik inceleme: bronkodilatör uygulamasını

takiben, solunum fonksiyon testinde kalıcı ekspiratuvar

hava akımı kısıtlılığının gösterilmesi ile koyulur. Tanı

için sulbutamol veya terbutalin verildikten en az 15-20

dk sonra FEV1/FVC oranının %70’den küçük olması

gereklidir.

• Reverzibilite testi: test öncesi bronkodilatör kesilir,

bazal FEV1 ölçülür ve ardından kısa etkili beta 2

agonist kullanılır. Kısa etkili bronkodilatötörlerden 15-

20 dk sonra FEV1 ölçümü tekrarlanır. Bronkodilatör

sonrası FEV1’de bronkodilatör öncesi FEV1’e göre

200 ml ve %12’den fazla artış olması obstrüksiyonun

reverzibl olduğunu gösterir.

• Vital Kapasite (VC, FVC): Maksimal

inspirasyondan sonra yapılan maksimal

ekspirasyonla çıkartılan gaz volümüdür.

• FEV1: zorlu bir ekspirasyonun ilk 1.

saniyesinde çıkarılan gaz volümüdür.

Temelde hızı gösterir.Obstrüktif akciğer

hastalıklarında azalır.

• Pulse Oksimetri (SpO2):satürasyon değeri %92’den

büyük olanlarda arter kan gazı ölçümünü gereksiz

kılar.

• Akciğer grafisi: kalp yetersizliği, tbc, bronşektazi,

akciğer kanseri gibi ek hastalıkları ve komplikasyonları

değerlendirmede önem taşır.

• Akciğer Bilgisayarlı Tomografisi: KOAH ile birlikte

pulmoner tromboemboli veya akciğer kanseri kuşkusu

varsa çekilmelidir.

• Kan tetkikleri: arteryel kan gazları, hematokrit, lökosit,

alfa antitripsin düzeyi incelemesi yapılmalıdır.

• Ekokardiyografi:kronik solunum yetmezliği olanlar,

pulmoner hipertansiyon bulgusu veya uyku apne

sendromu olanlarda istenmelidir.

FEV1/FVC < 70%

FEV1 > 80% beklenen

FEV1/FVC < 70%

50% < FEV1< 80% beklenen

FEV1/FVC< 70%

30% < FEV1 < 50% beklenen

FEV1/FVC < 70%

FEV1 < 30% beklenen

or FEV1 < 50% beklenen ve kronik solunum yetmezliği

Risk faktörlerinden kaçınma, influenza aşılama

kısa etkili bronkodilatör (gereğinde) Ekle

Bir veya daha fazla uzun etkili bronkodilatatör Ekle

Rehabilitasyon Ekle

Tekrarlayan ataklar varsa inhalerkortikosteroid Ekle

Kronik solunum

yetmezliği varsa

USOT Ekle.

Cerrahi tedavi düşün

KOAH SINIFLANDIRILMASI

I HAFİF II ORTA III AĞIR IV ÇOK AĞIR

TEDAVİ

• Hasta ve aile eğitimi

• Risk faktörlerinin azaltılması

• Stabil KOAH tedavisi

• Alvlenmelerin tedavisi

HASTA VE AİLE EĞİTİMİ

• Hastanın tedaviye katılımını ve uymunu

arttırır.

• Hastalığın tanımı, prognozu, risk

faktörleri, olası komplikasyonlar, belirti

bulguları, tedavi ve bakımı, ilaçlar ve yan

etkileri, pulmoner rehabilitasyon

konularında hasta ve ailesi

bilgilendirilmeldir.

RİSK FAKTÖRLERİNİN

AZALTILMASI• Sigaranın bırakılması: daha önce bırakıp tekrar başlandıysa

neden başlandığı, zayıf noktalar tespit edilmeli, sigara

taşınmamalı, sigarayı hatırlatacak faaliyetlerden uzak

durulmalı. Sağlık çalışanlarında destek alınmalı, gerekirse

hekim kontrolünde ilaç kullanılmalı. Aile üyelerinden sigarayı

bırakma konusunda destek alınmalıdır.

• Maruziyetten kaçınma: kömür ve diğer metallerin işçiliğinde,

ulaşım sektöründe, odun işçiliğinde, çimento, tekstil, tahıl

işinde çalışanlarda sigara riski arttıracağından içilmemeli ve

çalışırken kişisel önlemler alınmalı. Havanın kirli olduğu

günlerde dışarı çıkılmamalı, odun ya da gazla ısınılıyorsa ev

havalandırılmalı, ev ilaçlaması ya da boyaması yapılacaksa

evde olunmayan zaman tercih edilmelidir.

STABİL KOAH TEDAVİSİFarmakolojik Tedavi

• Bronkodilatörler: tek başına ya da kombine olarak kullanılır.

Üç farklı sınıfa ayrılır; beta adrenerjik agonistler,

antikolinerjikler, metilksantinler.

• Kortikosteroidler: inhale glikokortikoidler hava yolundaki

ödemi azaltarak hava akımında düzelmelere ve alevlenme

sıklığı ve şiddetinde azalmaya sebep olurlar. Oral

glikokortikoidler stabil KOAH tedavisinde kullanılmamalıdır.

• Antibiyotikler: sadece alevlenme döneminde kullanılmalıdır.

• Mukolitik ajanlar: hastaların balgam çıkarmakta zorlandığı

dönemde kullanılması önerilmektedir.

• Aşılar: influenza aşısı, influenzaya bağlı mortalite oranını

%50 oranda azalttığı bilinmektedir.

• Oksijen tedavisi: ilerleyici hipoksemi hücre

hasarına yol açmaktadır. Hipoksemiye bağlı

olarak gelişen ikincil polistemiyi düzeltir,

pulmoner hipertansiyonu düşürür, kalp

yetmezliğini düzeltir ve kalp fonksiyonlarını

güçlendirir, nörofizyolojik fonksiyonları

düzeltir, efor kapasitesini arttırır.

• Mekanik ventilasyon: mekanik ventilasyon

solunum iş yükünün büyük kısmını üzerine

alarak solunum kaslarını dinlendirir ve Ph

dengesini devam ettirir. Bu şekilde ilerleyici

solunum yetersizliğinin sonuçları geri

döndürülebilir.

FARMAKOLOJİK TEDAVİBronkodilatörler Etken madde İlaç adı

(örnekler)Etkisi Yan etkisi

Beta 2 agonistleri

Kısa etkililer TerbutalinSalbutamol

BricanlyVentolin 4-6 saat

Yorgunluk, titreme, başağrısı

Uzun etkililer FormoterolSalmeterol

ForadilSerevent

12 saat ve üzeri

Uykusuzluk , huzursuzluk, aritmi

Antikolinerjikler

Kısa etkililer İpratropiumbromül monohidrat

AtroventCombivent

6-8 saat Ağız kuruluğuBoğazda yanmaFaranjit, Acı tatBulantı, Akut glokom

Uzun etkililer Tiotropium bromür monohidrat

SpirivaSpiriva respimat

12 saat ve üzeri

Supraventriküler taşikardiAtrial fibrilasyonÜriner retansiyonKabızlık

Metilksantinler Teofilin TeobagAminocardol

Değişken 24 saate kadar

bulantı, kusma, taşikardi, sinirlilik, uykusuzluk, konvülsiyon

Antienflamtuarlar Etken madde İlaç adı (örnekler)

Etkisi Yan etkisi

Beklometazon Becloforte 12 st. kemik yoğunluğunda azalma

Budesonid PulmicortSymbicort

12 st. deride ekimoz ve berelenme, glokom

Flutikazon Flixotide diskus

12 st. posterior subkapsüler

Formoterol/Budesonid

Foradil 12 st. Oral kandidiazis, seste boğuklaşma, kısılma

Salmeterol / Flutikazon

Seretide diskus

12 st. katarakt ve nadiren oküler hipertansiyon

Diğer ilaçlar Etken madde İlaç adı (örnekler) Etkisi Yan etkisi

Mukolitikler N-asetilsistein (NAC) ve S-karboksimetil sisteindir (karbosistein).

NAC efervesan tablet1-7 gün

ürtiker (kurdeşen); nefes almada zorluk; yüzde, dudaklarda, dil ya da boğazda şişkinlik

Mukokinetik Ekspektoran

iyodürler, gliseril gayakolat ve bromeksin

Asist şrp. 1-7 gün Bulantı ve kusma şeklindeki gastrointestinal bozukluklar,

Mukoregülatör Asetilsistein ve ambroksol

Mukoral şrp. 1-7 gün stomatit ve rinore(burun akıntısı), baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, nadiren alerjik deri döküntüleri

Diğer ilaçlar Etken madde İlaç adı (örnekler) Etkisi Yan etkisi

Antibiyotikler amoksisilin, ko-amoksiklav, tetrasiklin, makrolidler

Amoksilin 1-10 gün Ateş, boğaz ağrısı, aşırı sinirle birlikte baş ağrısı, deride soyulma ve ciltte kırmızı döküntü

Antitussifler Kodein, efedrin Arkodin, Becodin, Codeinal

solunum durması, bulantı, kabızlık (konstipasyon), alerjik

reaksiyonlar

Vazodilatatörler Pulmoner hipertansiyon

Narkotikler Morfin Lüzum halinde

İNHALER ÇEŞİTLERİ

• Ölçülü doz inhaler

• Ölçülü doz

inhaler+spacer

• Kuru toz inhaler

Aerolizer

Turbuhaler

Diskus

Handihaler

Non Farmakolojik Tedavi• Pulmoner rehabilitasyon: standart tedavinin etkinliğini

arttırmanın yanı sıra, fonksiyonel düzeyi ve günlük

yaşam aktivitelerindeki bağımsızlığı geliştiren bir

programdır. Bu kapsamda akciğer temizleme teknikleri

ve postüral drenaj, nefesi iyi kullanma teknikleri, hasta

ve aile eğitimi, nutrisyonel değerlendirme ve destek

tedavisi, psikolojik değerlendirme ve destek tedavisi, iş

uğraş terapisi yer alır.

• Uzun süreli oksijen tedavisi (USOT): uykuyu da içine

alacak şekilde günde 15 saat ve üzerinde uzun süreli

oksijen tedavisinin, KOAH’da yaşam süresini uzattığı

çalışmalarla kanıtlanmıştır.

• Evde uzun süreli mekanik ventilasyon

tedavisi: optimal KOAH tedavisi altında

iken stabil dönemde gündüz hiperkapnisi

devam eden hastalarda cihaz uyumu

gözlenerek ve periyodik olarak kontrol

edilerek evde uzun süreli mekanik

ventilasyon tedavisi verilebilir.

ALEVLENME TEDAVİSİ

Evde tedavi

Hastanın daha önce kullanmakta olduğu

ilaçların dozu ve sıklığı arttırılır.

Semptomların durumuna göre kısa etkili

antikolinerjik bir ilaç eklenir. Sistemik

kortikosteroidler eklenir.

Hastanede tedavi• Semptomların şiddetini tayini, kan gazları ve akciğer

grafisinin değerlendirilmesi • Kontrollü oksijen tedavisi: En az 18 saat/gün

• Bronkodilatör tedavisi

β2 -agonist başlanır veya mevcut tedavinin dozu/sıklığı artırılır.

Hemen yanıt alınamazsa, ek olarak ipratropiyumbromür başlanır veya mevcut tedavinin dozu/sıklığı artırılır.

Şiddetli vakalarda serum düzeylerinin 8-12 µg/ml olmasını sağlayacak teofilin dozu İV yolla uygulanır.

• Kortikosteroidler : Ağır bir atakta oral veya İV yolla 0.5-1 mg/kg/gün dozunda prednizon uygulanır.

• Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyon bulguları varsa oral/ IV olarak uygulanır.

Diğer önlemler

– Balgam viskozitesi çok fazla ise fizyoterapiyi

– Sıvı dengesi ve beslenme kontrolü– KOAH ile eşzamanlı bir hastalık varsa tedavisi

– Profilaktik heparin tedavisi

– Hastanın yakın izlemi

• Hayatı tehdit eden atakların tedavisinde

Yüz veya burun maskesiyle (CPAP)

İnvazif olmayan mekanik ventilasyon (BIPAP)

Endotrakeal entübasyon

İnvazif mekanik ventilasyonlardan biri hastanın durumuna göre planlanır.

KOAH’LI HASTADA

HEMŞİRELİK TANILARI

• Gaz değişiminin bozulması (Ventilasyonun azalması,

hava yollarındaki bol mukus)

• Solunum şeklinde yetersizlik

• Hava yolu açıklığının yetersiz olması (Fazla sekresyon

ve etkisiz öksürük )

• Aktivite İntoleransı (Dispe ve yetersiz oksijenlenme

• Anksiyete (Solunum güçlüğü ve boğulma korkusu)

• Gereksinimden daha az beslenme (İştahsızlık,enerji kaybı,dispne)

• Uyku düzeninde bozukluk (Dispne ve dış uyaranlar)

KOAH’LI HASTA BAKIMI• KOAH’lı hastalar için ideal kilo ve sağlıklı beslenme

çok önemlidir. Fazla kilo akciğerler için fazla yük

demektir.

• Günde üç ana, üç ara öğün yenmelidir. Böylece mide

çok dolmaz ve diyaframa daha az basınç uyguladığı

için nefes almada sıkışmalar azalır. Akşam

yemeklerinin miktarı az olmalıdır ve yemekten sonra

uzanılmamalıdır. Gaz yapıcı besinlerden uzak

durulmalıdır. Proteinli gıdalar alınmalıdır.

• Nefes darlığı varsa çiğnemenin kolay olacağı yumuşak

besinler tercih edilmelidir. Kalp yetmezliği yoksa 2-3

litre sıvı alınabilir. Şişkinliği önlemek için su öğünler

arasında içilmelidir.

ASTIM• Hava yolu duyarlılığı, mukoza ödemi ve

balgam üretimi ile karakterize hava yollarının

kronik inflamasyonudur.

• Alerjik hastalıklar arasında en sık görülen ve

ölüme yol açan kompleks bir hastalıktır.

• Astım ile KOAH arasındaki en belirgin fark

astım semptomlarının tedavi ile veya

kendiliğinden geçmesidir.

• Ard arda astım krizlerinin gelmesine status

astımatikus denir.

PREVALANS

• Astım prevalansı tüm dünyada pediatrik

popülasyonda (0-17 yaş) yılda %1.4

oranında, erişkin popülasyonda (18 yaş

ve üzeri) yılda%2.1 oranında artmıştır.

• Türkiye’de yaklaşık üç-dört milyon astım

hastası olduğu bilinmektedir.

• Her yaş grubunda görülebilmesine

karşın daha çok çocukluk çağında

görülmektedir.

RİSK FAKTÖRLERİKişisel faktörler

• Genetik: anne babadan birinin astımlı olması

durumunda çocukta astım görülme riski %20-

30’a yükselmekte, anne ve babanın her ikisinin

de astımlı olması durumunda bu risk %60-70’e

ulaşmaktadır.

• Obezite: astım için risk faktörü olarak

bulunmuştur.

• Cinsiyet: erkek cinsiyet çocukluk dönemi

astımı için önemli bir risk faktörüdür. Yetişkin

dönemde astım kadınlarda daha sık görülür

hale gelmektedir.

Çevresel faktörler

• Allerjenler: ev tozu akar allerjenleri, kedi ve köpek

tüyü, aspergillus gibi allerjenlerin astım alevlenmesine

yol açtığı bilinmektedir. Allerjen teması ve

çocuklardaki duyarlanma arasındaki ilişki allerjiye,

dozuna, maruziyet dönemine, çocuğun yaşına ve

muhtemelen genetik faktörlere bağlı olduğu

düşünülmektedir. Bunun dışında hamam böceği

alerjenleri, polenler alerjenler arasındadır.

• İnfeksiyonlar: atopi ve alt solunum yolları

enfeksiyonları

• Sigara: akciğer fonksiyonlarının bozulmasına, astım

semptomları ve ağırlığının artmasına sebep

olmaktadır.

• Dış ve iç ortam hava kirliliği: hava kirliliğinin

olduğu ortamda büyüyen çocuklarda

akciğer gelişimi kısıtlı olmaktadır. Astım

alevlenmeleri ve astıma bağlı hastaneye

başvurular artmaktadır.

• Besin maddeleri: inek sütü, balık, besin

katkı maddeleri nadir de olsa atakları

başlatabilmektedir.

• Mesleki duyarlaştırıcılar: astım

endüstrileşmiş ülkelerin en yaygın

mesleksel solunum sistemi hastalığı

olmuştur.

PATOFİZYOLOJİ

• Allerjik maddeye karşı spesifik immun globulin E

üretimi başlar.

• İg E reseptörlerinden histamin, bradikinin,

prostoglandin ve lökotirojenler salgılanır. İnflamatuvar

yanıt olarak küçük bronşiollerin çeperinde lokalize

ödem oluşur.

• Bronşiollerin lümenine koyu mukus salgılanır ve

bronşiyollerin düz kaslarında spazm oluşur.

• Astımlı bireyler rahat inspirasyon yaptıkları halde

ekspirasyonda büyük güçlükle karşılaşırlar. Bu durum

giderek göğüs kafesinin kalıcı olarak genişlemesine,

fıçı göğüs oluşmasına neden olur.

ASTIM ATAĞINI

TETİKLEYEN DURUMLAR• Allerjen maddelerle temas: Ev tozu akarları, dış ortamdaki tozlar,

polenler, hayvan tüyleri vb

• İrritan maddelerle temas: Kirli hava, yoğun kokular, egzoz gazları, sigara dumanı, çamaşır suyu, deterjan vb.

• Egzersiz yapmak, soğuk havada bulunmak

• Viral solunum yolu enfeksiyonları

• Burun ve sinüs hastalıkları: Rinit, sinüzit, polip vb.

• İlaçlar: NSAI, Beta blokerler, ACE inh, parasempatikomimetik, radyokontrast maddeler vb.

• Gastroözofajial reflü

• Psikolojik faktörler

▼

Aşırı bir yanıt (bronkospazm) ortaya çıkar

BELİRTİ-BULGULAR

Tekrarlayıcı ve nöbet şeklinde (belirtiler geceleri ve

sabah saatlerinde ortaya çıkar);

• Öksürük (balgamlı da olabilir balgamsız da)

• Dispne

• Wheezing

• Yardımcı solunum kaslarını kullanma

• Oskültasyonda; ekspirasyonda uzama ve ronküsler

• Şiddetli atakta; solunum seslerinin kaybolması,

siyanoz, solunum yetmezliği bulguları ve senkop

görülebilir.

TANI• Anamnez: ailesel, çevresel ve mesleki öyküsünün alınması

esastır. Var olan semptomlar ve allerjen maddeler ile temas

sorgulanmalıdır.

• Solunum fonksiyon testleri: obstrüksiyon, revesibilite saptanması.

Astımın ağırlık derecesini belirler. En sık FVC, FEV1 ve PEF

değerlendirilir.

• PEF ölçümü: zorlu bir ekspirasyon ile sağlanan maksimum

ekspiratuar akım hızıdır. PEF ne kadar düşükse hastada o kadar

belirgin hava yolu obstrüksiyonu vardır.

• Balgam ve kan testlerinde eozinofillerin sayısı artar.

• Allerji varsa serumda İg E seviyesi artar.

• Akut atak sırasında arter kan gazı ve pulseoksimetrede hipoksi.

• Deri testleri

• Reversibılite testi

TEDAVİ Önleme (Hasta ve aile eğitimi)

• Ev ortamı: Nemli olmamalı, odalar iyi havalandırmalı ve güneş almalı,yastık kılıfları haftada bir 55 C↑ su ile yıkanmalı, yatak odasında kumaşmalzemeler azaltılmalı, hayvan beslenmemeli, sigara içilmemeli,yakıtlar dikkatli kullanılmalı.

İlaç Tedavisi

Kontrol edici ilaçlar: uzun süreli kullanılmaktadır. Amaç

antienflamatuar etki ile astım semptomlarını kontrol altına almaktır.

Bunlar inhale kortikosteroidler, lökotrien reseptör antagonistleri, uzun

etkili beta 2 agonistler, uzun salınımlı teofilin, oral

kortikosteroidlerdir.

Rahtlatıcı ilaçlar:semptomların artması ve alevlenme durumunda

hava yollarında oluşan bronkospazmı azaltmak için kullanılır. Kısa

etkili beta 2 agonistler, kısa etkili teofilin, inhale antikolinrjikler

kullanılır.

ASTIMLI HASTA BAKIMIFiziksel aktivite

• Fiziksel aktivite öncesi farmakolojik ajan

kullanılabilir.

• 10-15 dklık ısınma egzersizleri, 2-3

saatlik dinlenme dönemleri ayırılmalıdır.

• Egzersiz sırasında büzük dudak

solunumu yapmak, yüz maskesi

kullanmak, allerjik hastalarda çevresel

önlemleri almak astım atağından

koruyucu olabilir.

Enfeksiyon kontrolü

• Viralenfeksiyonlar astım ataklarını

tetiklemektedir. Bu nedenle viral

enfeksiyonlardan korunmalı, eylül ayında tek

doz grip aşısı yapılmalı, gereksiz antibiyotik

kullanımından kaçınılmalıdır.

• Enfeksiyon sırasında inhale steroid tedavisinin

dozu arttırılmalıdır.

• Hastalığa uyumun ve öz bakım becerilerinin

geliştirilmesi astımlı hastalar için önemlidir.

Kendi kendine izlem

• PEF değerleri sabah bronkodilatör ilaç

kullanmadan önce ve akşam bronkodilatör

kullandıktan sonra ölçülmektedir.

Duygusal sorunlar ile başetme

• Solunum yolu enfeksiyonları, alerjenler, hava kirliliği ve

psikososyal faktörler astım semptomlarının sıklığını,

şiddetini günlük aktivitelerini etkilediği ve sosyal

yaşantılarını engellediği için, anksiyete ve depresyon

en yaygın psikiyatrik sorundur. Anksiyete varlığı,

solunum sorununun ortaya çıkmasını kolaylaştıran,

şiddetinini arttıran bir durumdur. Bu nedenle hasta

anksiyete kontrolünü öğrenmelidir.

• Gevşeme teknikleri, solunum egzersizleri ve solunum

eğitimi, göğüs fizyoterapisi ve yoga eğitimi gibi fiziksel

yöntemler gevşeme sağlayarak anksiyetenin

giderilmesinde etkilidir.

• Hemşire ve aile üyeleri bireylerin mümkün olduğunca

normal bir yaşam sürmesini desteklemelidir.

AKCİĞERİN ENFEKSİYON

HASTALIKLARI

TÜBERKÜLOZ

"Verem ya da halk arasında ince hastalık

olarak geçer. "

Tüberküloz bulaşıcı, infeksiyöz,

inflamatuvar, akut veya kronik gidişli

bakteriyel bir enfeksiyondur ve bildirimi

zorunlu bir hastalıktır.

• Mycobacterium tuberculosis ve mycobacterium bovis adı

verilen bakteriler insanlarda ve hayvanlarda tüberküloz

hastalığını yapar.

• Bu basil ısı ve ışığa oldukça duyarlıdır.

• Solunum yolu ile bulaştığı için en sık akciğerlerde hastalığa

neden olur.

• Kemik, beyin, akciğer zarı, kalp zarı, böbrekler ve birçok

organda daha nadir de olsa hastalık ortaya çıkabilmektedir.

• Hastalık tüberküloz hastası bir kişinin hapşırması,

öksürmesi veya konuşması ile havaya karışan bakterilerin

solunum yolu ile sağlıklı bir insanın akciğerlerine ulaşması

ile bulaşmaktadır.

• Basiller havada saatlerce asılı kalabilirler. Bu basilleri alan

bir kişide hastalık oluşturmadan, uyur durumda akciğerlerde

yıllarca kalıp, vücut direncinin düştüğü bir durumda hastalık

oluşturabilirler.

Tüberküloz hastalığı önlenebilen, tedavi

edilip iyileştirilebilen, kişi ve toplum sağlığı

açısından önemli bir hastalıktır.

TBC İNSİDANSI• Dünya Sağlık Örgütü’nün 2017 raporuna göre,

dünyada 2016 yılında 104 milyon yeni

tüberküloz hastası olduğu tahmin edilmektedir.

• Tüberküloz ölümleri %37 azalmış olmasına

rağmen halen dünyada ölüm nedenleri

arasında dokuzuncu sırada yer almaktadır.

• Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın 2017 raporuna

göre12.772 tüberküloz hastası kayıtlara

geçmiştir.

TBC’DE BULAŞICILIĞI

ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Kaynak Olguya Ait Etkenler• Balgamdaki basil durumu: Kültür pozitifliği olan yayma

(+) olgular, yayma (-) olgulara göre yaklaşık 10 kat

daha bulaştırıcıdır. Bunlar ARB (+) olgulardır.

• Öksürük sayısı arttıkça bulaştırıcılık artar.

• Kavite ve larinks tbc’u olanlarda bulaştırıcılık artar.

• Çocuk tüberkülozunda ve ekstrapulmoner

tüberkülozda bulaştırıcılık nadirdir.

• Tedavi süresi 15 günü geçtiyse bulaştırıcılık azalır.

• Hastanın öksürürken maske kullanması, ağzını

kapatması bulaştırıcılığı azaltır.

Konakçıya (Temaslıya) Ait Etkenler

• Ev içi temas bulaşmayı arttırır.

• BCG aşısı, önceden tbc geçirmiş olması

bulaşmayı azalatır.

• Temaslıda diyabet, alkolizm, silikozis,

HIV infeksiyonu gibi durumlarda bulaşma

artar.

• Meslek: doktor, hemşire, diş hekimi,

öğretmenlerde risk fazladır.

Çevresel Etkenler

• Isı ve nem oranı: Nemli ortamlar

bulaştırıcılığı arttırır.

• Küçük ve kalabalık ortam bulaştırıcılığı

arttırır.

• Ortamın havalandırılması bulaştırıcılığı

azaltır

• Ultraviyole bulaştırıcılığı azaltır.

• Çok nadir hasta sığırların süt ve

sütlerinden yapılan ürünlerle bulaşır.

BELİRTİLERSinsi başlar ve semptomlar aylar içinde kendini belli

eder.

• Öksürük

• Balgam

• Hemoptizi

• Göğüs ağrısı

• Nefes darlığı, solukluk

• İştahsızlık, yorgunluk, zayıf, halsizlik

• Öğleden sonra görülen ateş ve gece terlemesi

• Akc. grafisinde daha çok üst lob apikal posterior ve alt

lob süperior segmentlerde düzensiz nodüler filtrasyon

görülür

TANI• Tüberkülin deri testi

m.Tuberculosis ile enfekte kişilerin ayırt edilmesinde

kullanılır.

saflaştırılmış protein türevi (purified protein derivate=PPD) kullanılır.

0.1 ml solüsyon ön kolun iç yüzeyine enjekte edilir. İlaç verildikten sonra 6-10 mm çapında kabarcık oluşmalıdır.

48-72 saat sonra endürasyon çapı ile değerlendirilir.

• İnterferon gama salınım testi (İGST) temastan altı-sekiz hafta sonra bakılabilir.

BCG’lilerde

0-5 mm negatif

6-14 mm BCG’ye ya da Tbc dışı

mikobakterilere bağlı

15 mm ve üzeri pozitif

BCG’sizlerde

0-5 mm negaif

6-9 mm BCG’ye ya da Tbc dışı

mikobakterilere bağlı

10 mm ve üzeri pozitif

TDT TESTİ DEĞERLENDİRME

KRİTELERİ

• Akciğer grafisinde kaviteli kaavitesiz, üst

lobları tutan tipik görünümde bir

infiltrasyon izlenebilir.

• Hastalığın kesin tanısı tüberküloz

basilinin balgam kültüründe gösterilmesi

ile koyulur. Kültür ve aside rezistan

bakterinin (ARB) gösterilmesi için

balgam, bronş lavajı, plevra sıvısı

kullanılabilir.

• Fizik muayenede ronküsler, anemi,

çomak parmak görülebilir.

TEDAVİ

• Birinci Seçenek İlaçlar

İsoniazid (INH)

Rifampisin (RIF)

Pirazinamid (PZA)

Streptomycin (SM)

Ethambutol (ETB)

• Bu ilaçların toksisiteleri azdır, kombine şeklinde

düzenli bir biçimde kullanıldıklarında tedavi başarısı

yüksektir.

• İkinci Seçenek İlaçlar

Thioacetazone, Para-aminosalicylic acid

(PAS)

Cycloserine, ethionamide, kanamisin,

capreomycine.

Bu ilaçlar az etkili, pahalı ve daha toksittirler.

İlaca dirençli olgularda kullanılmalıdır.

• Tedavi programı başlangıç ve idame tedavi

olarak ikiye ayrılır. Daha önce tedavi

görmemiş yeni tbc olguları başlangıç tedavide

sıklıkla dört ilaç (INH+RIF+PZA+ETB veya SM

2 ay her gün) günlük olarak kullanılır. Bu

tedavi ile hızlı bir şekilde balgamda ARB

negatifleşir ve belirtiler kaybolur.

• İdame tedavide ise daha az sayıda ilaç

(INH+RIF 4 ay süreyle her gün) günlük

kullanılmaktadır. İdame tedavisinin amacı,

başlangıç tedavisinden geriye kalan basillerin

yok edilmesi ve hastalığın tekrarlamasını

önlemektir.

• Daha önce tedavi görmüş ve yeniden hastalanmış olgular

INH+RIF+PZA+ETB+SM (2 ay)

INH+RIF+PZA+ETB (1 ay)

INH+RIF+ETB (5 ay) şeklinde uygulanır.

GÖZETİMLİ TEDAVİ

Dünya Sağlık Örgütü, tedavi başarısını garantilemek İçin, tüberkülozlu hastaların her doz ilacının her gün

bir sağlık çalışanı veya eğitilmiş bir gönüllü tarafından

yutturulmasını esas almaktadır.Ülkemizde de gözetimli

tedavi sistemi uygulanmaktadır…

HEMŞİRELİK BAKIMI

• Yaşam bulguları izlenir

• Komplikasyon belirtileri yönünden izlenir

• Yeterli ve dengeli beslenmesi sağlanır

• İlaçları düzenli alması ve bunun yararları anlatılır

• Hastaya, tedavi ve kontrolleri düzenli yapıldığı taktirde

hastalığın artık öldürücü olmadığı ve hastalığa uyum

sağlaması gerektiği anlatılmalıdır

• Hastalığın bulaşıcı olduğunu ve diğer kişilere

bulaştırmamak için alması gereken önlemler hakkında

eğitim verilmesi gerekir.

HASTA EĞİTİMİ

• Öksürürken, aksırırken ağız ve burnunu

mendil ile kapatması

• Balgamını bir kaba toplaması

• Yerlere gelişigüzel tükürmemesi

• Birlikte olduğu kişilerle, hekim sakıncası

olmadığını söyleyinceye kadar yakın

ilişkide bulunmaması

• Hastanede ya da evde tek başına

yatmasının nedenleri anlatılmalıdır.

PNÖMONİ

• Akciğer dokusunun (parankimasının)

enfeksiyonudur.

• Etiyolojisinde çeşitli bakteri türleri,

mantarlar,parazitler ve virüsler rol oynar.

PNÖMONİNİN

SINIFLANDIRILMASI

• Aspirasyon pnömonisi

• Toplumdan kazanılmış pnömoni

• Hastaneden kazanılmış pnömoni

• İmmünosupresif hastalarda oluşan

pnömoni

RİSK FAKTÖRLERİ

• Organizmanın direnci

• Bakterinin virülansı

• İleri yaş

• Kronik böbrek/ karaciğer/ kalp yetmezliği/ diyabet varlığı

• Sigara içme

• Yabancı cisim aspirasyonu

• Malnütrisyon

BELİRTİ-BULGULAR• Üşüme, titreme ile ani yükselen ateş

• Öksürük

• Pürülan balgam (bakteriyel pnoömonilerde paslı yeşil-

sarı)

• Yan ağrısı

• Dispne, siyanoz, takipne

• Taşikardi

• Halsizlik

• Baş ağrısı, atralji, miyalji

• Lökositoz

• Radyoloji: Lober tutulum ve lökositoz ile karakterize.

TEDAVİ

Etkene göre tedavi planlanır.

• Atipik pnömonilerde: Tetrasiklin/ makrolidler oral olarak 10-14 gün kul. Ekspektoran, antipiritik, oksijen tedavisi ve fizyoterapi.

• Akciğerin mantar hastalıklarında: Amphoterisin B.

• Akciğerin parazitik hastalıklarında: Mebendazol, sülfonomidler, trimetoprim-sulfametoksazol.

Kist hidatikte, cerrahi tedavi ve USG eşliğinde “iğne aspirasyonu-hipertonik salin/etanol enjeksiyonu- tekrar aspirasyon” teknikleri kul. İlaç tedavisi olarak Mebendazol ve Albendazol kul.

• Hastane kökenli pnömoniler: Sefalosporin/ Beta laktam/ yeni kinolonlar (siprofloksasin) ile kombine tedavi kul. Mekanik ventilasyon gerekebilir.

HEMŞİRELİK BAKIMI

• Hasta ve ailesine hastalık ve bakımı hakkında

bilgi verme

• Bulaşmayı önlemek için öksürürken ağzını

kağıt mendil ile kapamasını önerme

• Derin solumun ve öksürük egzersizlerini

yaptırma ve öğretme, gerekirse postüral drenaj

yapma

• Günlük 2-3 L sıvı alımını sağlama

• Aşıları hakkında bilgi verme

• İlaçları ve yan etkileri hakkında bilgi verme

PNÖMONİDEN KORUNMA

• Pnömokok aşısı (5 yılda bir)

• İnfluenza aşısı ? (her yıl)

• Sigara ve alkolden kaçınma

• Dengeli beslenme

• Hijyen koşullarına dikkat