STRATEŠKI PLAN RAZVOJA GLAVNOG GRADA - …database.uom.me/_czr-uom/repository/(234244)SP Podgorica.pdf · Strateški plan razvoja Glavnog grada-Podgorice 2012-2017 16. Ana Novaković,

Na osnovu člana 8 Zakona o regionalnom razvoju ("Sl. list CG", br. 20/11, 26/11) i člana 48 stav 1 alineja 3 Statuta Glavnog grada („Sl. list RCG-opštinski propisi“, br. 28/06 i „Sl. list CG-opštinski propisi“, br. 39/10 i 18/12), Skupština Glavnog grada – Podgorice, na sjednici održanoj dana 26.decembra 2012. godine, d o n i j e l a j e –

STRATEŠKI PLAN RAZVOJA GLAVNOG GRADA - PODGORICE

2012-2017

Strateški plan razvoja Glavnog grada-Podgorice 2012-2017

S A D R Ž A J

UVOD .......................................................................................................................... 4

I ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA .......................................................... 6 1 GEOGRAFSKE I DRUŠTVENE KARAKTERISTIKE ........................................... 6

1.1 Geografske, klimatske i druge karakteristike ................................................................. 6

1.1.1 Zaštićena područja i objekti prirode ...................................................................... 9

1.2 Demografski trendovi ..................................................................................................... 9

1.3 Zaposlenost i nezaposlenost ......................................................................................... 12

1.3.1 Registrovana zaposlenost .................................................................................... 13

1.3.2 Registrovana nezaposlenost ................................................................................ 14

1.3.3 Ponuda i tražnja za radnom snagom .................................................................... 16 1.3.4 Korektivne mjere ................................................................................................. 17

1.4 Zdravstveni sistem ........................................................................................................ 19

1.5 Obrazovni sistem .......................................................................................................... 20

1.6 Socijalna zaštita ............................................................................................................ 24

2 PRIRODNI RESURSI......................................................................................... 26 2.1 Zemljište i tipovi zemljišta ........................................................................................... 26

2.2 Mineralne sirovine ........................................................................................................ 29

2.2.1 Metalične mineralne sirovine .............................................................................. 29

2.2.2 Nemetalične mineralne sirovine .......................................................................... 29

2.3 Vode............................................................................................................................. . 34

2.4 Šume.................... ......................................................................................................... 35

3 EKONOMSKO – PROIZVODNI SISTEM ............................................................ 37 3.1 Ekonomski sistem ......................................................................................................... 37

3.1.1 Preduzetništvo ..................................................................................................... 39

3.1.2 Uvoz/Izvoz .......................................................................................................... 39

3.2 Proizvodni sistem .......................................................................................................... 40

3.2.1 Industrija .............................................................................................................. 40

3.2.2 Proizvodnja i prerada prehrambenih proizvoda,duvana i ljekovitog bilja ................. 42

3.3 Trgovina, zanatstvo i usluge ......................................................................................... 43

3.4 Građevinarstvo .............................................................................................................. 44

3.5 Elektroenergetski sektor ............................................................................................... 44

3.6 Poljoprivreda ................................................................................................................. 47

3.6.1 Poljoprivredna proizvodnja ................................................................................. 47

3.6.2 Biljna proizvodnja ............................................................................................... 47

3.6.3 Stočarstvo ............................................................................................................ 50

3.7 Lov...................... .......................................................................................................... 52

3.8 Ribolov.............. ........................................................................................................... 53

3.9 Turizam i ugostiteljstvo ................................................................................................ 54

3.9.1 Uslovi za razvoj turizma ..................................................................................... 54

3.9.2 Ugostiteljstvo ...................................................................................................... 56

4 USLUGE ............................................................................................................. 57 4.1 Komunalne usluge ........................................................................................................ 57

4.2 Informaciono-komunikacione tehnologije i usluge ...................................................... 65


4.3 Poštanske usluge ........................................................................................................... 68

4.4 Bankarske usluge .......................................................................................................... 69

5 SAOBRAĆAJ ..................................................................................................... 69 5.1 Drumski saobraćaj ........................................................................................................ 69

5.2 Željeznički saobraćaj .................................................................................................... 76

5.3 Vazdušni saobraćaj ....................................................................................................... 77

5.4 Vodni saobraćaj ............................................................................................................ 77

6 ŽIVOTNA SREDINA ........................................................................................... 78 6.1 Profil pojedinih segmenata životne sredine .................................................................. 78

6.2 Upravljanje otpadom .................................................................................................... 79

6.3 Upravljanje otpadnim vodama ...................................................................................... 80

6.4 Zaštita od voda .............................................................................................................. 81

6.5 Sanitarna kontrola vode za piće .................................................................................... 83

6.6 Kontaminirana mjesta, zagađenje zemljišta i tehnološki rizici..................................... 84

6.7 Održivo korišćenje energije i energetska efikasnost .................................................... 84

6.8 Zaštita od požara ........................................................................................................... 85

6.9 Zaštita biodiverziteta .................................................................................................... 86

7 KULTURA I SPORT ........................................................................................... 87 7.1 Kultura............... ........................................................................................................... 87

7.2 Sport................... ........................................................................................................... 89

8 ADMINISTRATIVNI KAPACITETI ...................................................................... 91 II SWOT ANALIZA ................................................................................................ 94 III DUGOROČNI STRATEŠKI CILJ RAZVOJA GLAVNOG GRADA (VIZIJA) .... 100 IV PRIORITETI, MJERE I PROJEKTI ................................................................... 100 V OPIS PROJEKATA (,,PROJECT FICHE’’) ...................................................... 106

PRIORITET 1 Stvaranje uslova za rad i kvalitetan život građana ................................ 106

PRIORITET 2 Razvoj privrede i lokalne ekonomije ..................................................... 164

PRIORITET 3 Unapređenje poljoprivredne proizvodnje, šumarstva, lova i ribolova .. 170

PRIORITET 4 Održivi razvoj turizma ........................................................................... 180

PRIORITET 5 Zaštita životne sredine ........................................................................... 184

VI MONITORING ................................................................................................... 201 VII FINANSIRANJE ............................................................................................... 201 VIII KONSULTATIVNI PROCES ............................................................................. 218 IX DODACI ............................................................................................................ 219


UVOD

Izrada Strateškog plana razvoja Glavnog grada-Podgorice predviđena je članom 8 Zakona o regionalnom razvoju („Sl.list CG“, br. 20/11 i 26/11) kao jedna od aktivnosti koja treba da posluži: definisanju polazne osnove za upravljanje resursima, analizi konkurentnosti Glavnog grada sa aspekta raspoloživih resursa i potencijala, utvrđivanju pravaca i prioriteta razvoja i kao osnova za privlačenje investicija na lokalnom i nacionalnom nivou. Metodologija njegove izrade regulisana je Pravilnikom o metodologiji za izradu Strateškog plana razvoja jedinice lokalne samouprave („Sl.list CG“, br. 37/11).

Nacrt ovog dokumenta, usklađen sa citiranim zakonom i pravilnikom, sačinila je međuresorska Radna grupa Glavnog grada koja je formirana Rješenjem gradonačelnika br. 01-031/11-2064 od 07.novembra 2011.godine u sledećem sastavu:

Koordinator – Mišela Manojlović, dipl. pravnik, Sekretarijat za lokalnu samoupravu. Članovi: 1. Snežana Mijušković, dipl.sociolog, Sekretarijat za socijalno staranje 2. Dejana Radović, dipl. ing. elektrotehnike, Centar za informacioni sistem 3. mr Snežana Popović, dipl. ecc, Sekretarijat za finansije 4. Lazarela Kalezić, dipl.ing.građ, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i

zaštitu životne sredine 5. Vukosava Bašanović, dipl. pravnik, Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj 6. Pavle Medenica, dipl. ing. saobraćaja, Sekretarijat za komunalne sposlove i

saobraćaj 7. Branka Đukić, dipl. ecc, Sekretarijat za razvoj preduzetništva 8. mr Radomir Pješčić, dipl. ing. mašinstva, Služba zaštite i spašavanja

U izradi Nacrta učestvovala je i međuresorska Konsultantivna grupa formirana Rješenjem gradonačelnika br. 01-033/11-2065 od 07. novembra 2011.god koja je, pored razrade i revizije ovog dokumenta, odgovorna i za praćenje njegove inplementacije i eventualnih izmjena.

Koordinator Vladan Vučelić, dipl. ecc - JP “Vodovod i kanalizacija” Podgorica. Članovi: 1. dr Sreten Savićević, Savjet za razvoj i zaštitu lokalne samouprave Glavnog grada

- Podgorice 2. Svetlana Vuković, Uprava za kadrove, zamjenik: Đuro Nikač 3. Miodrag Latković, Ministarstvo ekonomije, zamjenik: Milena Jovetić 4. Vukica Jelić, Zavod za zapošljavanje Crne Gore, zamjenik: Danka Ćetković 5. Gordana Radović, Ministarstvo finansija, zamjenik: Snežana Mugoša 6. dr Milosav Anđelić, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja 7. Branimir Šćepanović, Uprava carina, zamjenik: Žarko Đukanović 8. Nahida Jahić, Ministarstvo prosvjete i sporta, zamjenik: Katarina Milović 9. Nebojša Todorović, Ministarstvo zdravlja, zamjenik Sanja Marković 10. Saša Ivanović, Ministarstvo nauke, zamjenik Jelena Šaranović 11. Ivan Mitrović, Unija poslodavaca Crne Gore, zamjenik: Miodrag Maraš 12. Rajko Golubović, Zajednica opština Crne Gore, zamjenik: Ljubinka Radulović 13. Pavle Radovanović, Privredna komora Crne Gore, zamjenik: Borislav Rakčević 14. Zoran Mrdak, JP Nacionalni parkovi Crne Gore, zamjenik: Hajdana Ilić – Božović 15. Zoran Boljević, Unija slobodnih sindikata Crne Gore, zamjenik: Gradimir Rajković


16. Ana Novaković, Centar za razvoj nevladinih organizacija, zamjenik: Zorana

Marković Prilikom izrade Strateskog plana Radna grupa u potpunosti je poštovala princip

hijerarhije sektorskih strateških dokumenta, planova i programa na nacionalnom nivou, u skladu sa obavezom utvrđenom zakonom i to: Prostorni plan Crne Gore do 2020, prostorni plan područja posebne namjene Nacionalnog parka Skadarsko jezero, prostorni plan područja posebne namjene Bjelasica i Komovi, Strategija regonalnog razvoja 2010-2014 god, Nacionalna strategija zapošljavanja i razvoja ljudskih resursa za period 2012-2015, Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća 2011-2015, Strategija inkluzivnog obrazovanja(2009-2012), Nacionalna strategija cjeloživotne karijerne orjentacije(2011-2015), Strategija ranog i predškolskog vaspitanja i obrazovanja(2010-2015), Strategija razvoja stručnog obrazovanja u Crnoj Gori, Strategija razvoja socijalne i dječje zaštite 2008-2012 god, Strategija za integraciju osoba sa invaliditetom 2008-2016, Strategija razvoja socijalne zaštite starih lica 2008-2012, Strategija za suzbijanje siromaštva i socijalne isključenosti 2007-2011 god, Master plan razvoja zdravstva Crne Gore za period 2010.- 2013, Strategija za optimizaciju sekundarnog i tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite, Nacionalni strateški odgovor na droge 2008-2012, Strategija razvoja energetike do 2025, Strategija hidroenergetskog razvoja CG, Strategija razvoja proizvodnje hrane i ruralnih područja, Strategija razvoja ribarstva Crne Gore, Nacionalni program proizvodnje hrane i razvoja ruralnih područja, Nacionalna politika upravljanja šumama i šumskim zemljištem, Strategija razvoja građevinarstva u Crnoj Gori, Master plan upravljanja otpadom Crne Gore 2008 – 2012 godine, Nacionalna politika zaštite životne sredine 2008-2012, Nacionalna strategija održivog razvoja, Strategija razvoja i održavanja državnih puteva do 2012, Strategija razvoja informacionog društva CG 2009 – 2013, Nacionalna inventura šuma i sl. kao i dokumenata Evropske Unije: Evropska povelja o malim i srednjim preduzećima i Strategija za pametan, održiv i inkluzivan rast – Pametna Evropa 2020, Strategija informacionog društva Evropske Unije 2010 i sl.

Strateški plan usklađen je sa svim lokalnim strateškim dokumentima kojima je

uspostavljen funkcionalni i institucionalni sistem i to: Lokalnim planom zaštite životne sredine za period 2010. – 2014 kojim su stvoreni preduslovi za jasno definisanje odnosa prema integraciji pitanja zaštite životne sredine u sve sektore na pricipima održivog razvoja; Planom upravljanja otpadom za prostor Glavnog grada – Podgorice za period 2008 -2012. godine; Baznom studijom prostorno saobraćajnog razvoja užeg i šireg područja Glavnog grada – Podgorice; Studijom dugoročnog razvoja javnog gradskog i prigradskog saobraćaja u Podgorici; Dugoročnim planom razvoja komunalnih djelatnosti Glavnog grada – Podgorice za period 2007 – 2017. godine, Planom zašitite i spašavanja od požara na teritoriji Glavnog grada – Podgorice, radnom verzijom studijskih osnova za izradu PUP-a i sl.1

1 Pregled planskih dokumenata izložen je u Dodatku Poglavlju “Uvod”, str 219


I ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA

1 GEOGRAFSKE I DRUŠTVENE KARAKTERISTIKE

1.1 Geografske, klimatske i druge karakteristike

Podgorica je Glavni grad, administrativni, privredni, univerzitetski i politički centar Crne Gore.

Administrativne granice Glavnog grada prostiru se između 420 11’ i 420 43’ sjeverne geografske širine i 190 02’ i 190 43’ istočne geografske dužine po Griniču. Zauzima površinu od 1.491 km2 ili 10.43 % teritorije Crne Gore. Na istoku se graniči sa Albanijom, na jugu Skadarskim jezerom i opštinom Bar, na zapadu sa prijestonicom Cetinje i opštinom Danilovgrad, na sjeveru sa opštinama Kolašin i Andrijevica. Udaljenost od mora iznosi oko 36 kilometara vazdušne linije do Budve, odnosno 45 kilometara magistralnim putem do Sutomora.

Podgorica je locirana u podgoričko-skadarskoj kotlini koja između Podgorice i Skadra ima dužinu od 50 km a najveću širinu od 30 km između Virpazara i Hota u Albaniji. Najveći dio kotline zahvata Skadarsko jezero, koje se nekad zvalo Zetsko jezero, čija površina varira između 354 km i 506 km. Sjeverno od jezera je Zetska ravnica površine 240 km2. Krečnjački humovi odvajaju pojedine njene djelove u cjeline sa posebnim nazivima. Na obodu kotline nalazi se veći broj vrela iz kojih se vodom za piće snadbijeva Podgorica i okolna naselja.

Nadmorska visina Glavnog grada kreće se u rasponu 4,6 mnm (minimalni nivo Skadarskog jezera) i 2487 mnm (Kučki Kom). Sam centar gradskog jezgra je na 52 mnm. Prema geografskim karakteristikama ovaj prostor prepoznaje se kao sastavni dio Južnih Dinarida koji se odlikuje izrazitim formama i tipičnim geografskim oblicima. U prostoru se jasno izdvajaju ravničarski i brdsko-planinski predjeli, odnosno tri izrazite reljefske skupine koje se manje više međusobno razlikuju i po drugim ekološkim odlikama (klimatskim, pedološkim).

Podgoricu karakteriše neposredni uticaj sredozemne klime uslovljene blizinom Jadranskog mora ali i planinskog zaleđa, što rezultira pojavom izmijenjeno sredozemnog tipa klime sa toplim i vrućim ljetima i blagim i kišovitim zimama. Period srednjih dnevnih temperatura iznad 0°C traje preko 320 dana u godini, a iznad 15°C oko 180 dana. Srednja godišnja temperatura je 15.5°C u rasponu od minimalnih 5°C u januaru i maksimalnih 26.7°C u julu mjesecu. Ovo čini Podgoricu jednim od najtoplijih gradova u Evropi. Srednji godišnji broj sunčanih sati iznosi oko 2.478 na području užeg gradskog jezgra a broj tropskih dana (maksimalne temperature iznad 30°C) iznosi od 50 do 70. Prosječna relativna vlažnost vazduha je 63,6%.

Srednja temperatura vazduha u 2010.godini2 iznosila je 16.7°C sa odstupanjem od klimatske normale (1961-1990.) za 1.1°C. Izmjerena količina padavina iznosila je 2.524 lit/m2, što je pozitivno odstupanje od prosječne količine u procentu od 53%.

Nosioci vremenskih prilika na ovom području su dva pravca duvanja vjetra i to sjever i jugo koji su prisutni u periodu septembar - april. Prosječan broj dana sa vjetrom je oko 60, što utiče na subjektivni doživljaj temperature čineći ga nekoliko stepeni nižim. Na osnovu ruže vjetra za Podgoricu (Sl. 1) može se zaključiti da je najveća čestina vjetra iz sjevernog pravca 16,3%. Najčešća brzina vjetra je u intervalu od 1-3m/s 47,9%. Južni vjetar se javlja sa manjom učestalošću i jačinom i uglavnom donosi padavine.

2 Izvještaj Hodrometeorološkog zavoda CG, 2010.


Na području Gradske opštine Tuzi pojavljuju se mnogi klimatski kontrasti i određeni

broj mikroklimata. U ravničarskom dijelu karakteristična je pojava aridnog klimata, naročito prisutna u ljetnjim mjesecima, dok najviša područja karakteriše planinska klima sa pojavom snijega koji može dostići debljinu i do nekoliko metara.

Područje Gradske opštine Golubovci, odlikuje se blagom mediteranskom klimom.

Sl. 1 Ruža vjetrova za Podgoricu za period 1993-2003.

Glavni grad nalazi se na nestabilnom području sa vrlo izraženom seizmičkom

aktivnošću koju karakteriše intenzivna sprega sila. Povremene faze pojačane tenzije utiču na diferencijalno izdizanje, odnosno spuštanje blokova. Dakle, Podgorica se nalazi u zoni velikog geoseizmičkog rizika koji djelimično amortizuju debele kvartarne naslage. Riječ je o zoni VIII seizmičkog intenziteta koja je jednim dijelom vezana za lokalnu seizmičnost Zetsko – Bjelopavnićke doline kao i za nešto udaljenija žarišta sa visokim seizmogenim potencijalom kao što su Skadarsko jezero i Crnogorsko Primorje. S tim u vezi, neophodno je usklađivanje namjene površina sa preporukama o seizmičkom mikrireoniziranju, planiranje manje gustine izgrađenosti od uobičene uz primjenu svih poznatih mjera kotrole u planiranju i projektovanju te uspostavljanje sistema i mehanizama pripremljenosti za zemljotres.

Geološku podlogu područja Glavnog grada čine kenozojsko fluvioglacijalni sedimenti kvartara u ravničarskim predjelima i mezozojski sedimenti kredne starosti u gradskim i okolnim brdima. Morfologija, geološka građa, klima i dr. uslovili su razne fizičko-geološke procese i pojave. Razvijeni procesi su: karstifikacija krečnjačkih i krečnjačko-dolomitnih masa, podlokavanje obala rijeka sa stvaranjem podkapina različitih dimenzija u terasnim odsjecima a zapažene su i pojave sulfozije (filtraciono razaranje sredine). Dinamika eroziono-denudacionih procesa je relativno slabo izražena, izuzev u domenu riječnih korita, dok izostaju pojave klizanja i jaruženja značajnih razmjera.

Reljef Glavnog grada je raznolik. Ravničarski rejon čini prostrana Zetska ravnica. Brdski ili prelazni rejon oivičava prethodni u vidu erodiranih i jako ogoljenih brda do 800 m.n.v. Nadovezujući se na rejon niskih brda, planinski rejon penje se stepenasto ali i dosta


naglo jer dostiže visine od preko 2.000 m na relativno kratkom rastojanju od ravnice (Žijevo 2.183, Komovi 2.484 i dr.). Najveći dio grada leži na fluvioglacijalnim terasama rijeke Morače i njene lijeve pritoke Ribnice, između Malog brda (205 m) i Gorice (131 m) na sjeveru i Dajbabske Gore (170 m) i Donje Gorice (102 m) na jugu, odnosno jugozapadu. Iz ravni riječnih terasa izbijaju krečnjačka uzvišenja Kruševac, jedva primjetna sa desne strane rijeke Morače i Ljubović (100 m) sa lijeve strane tog vodotoka.

Vode u Glavnom gradu pripadaju slivu Skadarskog jezera. Površina ovog sliva na teritoriji Crne Gore iznosi oko 4.460 km2, dok je njegov manji dio od preko 1.000 km2, na teritoriji Albanije. Vode otiču jednom otokom, rijekom Bojanom, u Jadransko more dajući mu prosječno preko 320 m3/s vode. Kako prosječni svjetski oticaj iznosi 44 l/s/km2, može se zaključiti da Glavni grad raspolaže velikim vodnim bogatstvom koga čini ukupno šest rijeka i tri jezera ali i veliki broj izdani, odnosno ležišta podzemnih voda. Među izdanima izdvajaju se 20 razbijenih karstno-pukotinskih izdani i više zbijenih izdani. Površinski izdanci tih izdani su povremeni i stalni izvori i vrela. Duž dolina i u kanjonima rijeka brojna su karstna vrela (povremena i stalna, estavele, vrulje, bočatna vrela i sl. Krajnji južni djelovi Zetske ravnice tonu pod vodama Skadarskog jezera čiji najdublji djelovi predstavljaju kripto-depresiju.

Naselja i naseljena mjesta u Glavnom gradu utvrđena su Zakonom o teritorijalnoj organizaciji Crne Gore. Dakle, osim Podgorice, Tuza i Golubovaca kao jedinih naselja gradskog karaktera, na području Glavnog grada trenutno ima 139 naselja i naseljenih mjesta vangradskog tipa. Od navedenog broja, saglasno Zakonu o teritorijalnoj organizaciji Crne Gore, ukupno 40 pripada Gradskoj opštini Tuzi 3 a 18 Gradskoj opštini Golubovci. Postojeća gradska naselja nisu obuhvaćena ovom organizacijom te ne postoji ni obaveza popisa stanovništva na tom nivou.

Prema podacima poslednjeg popisa 2011.god, među ovako koncipiranim naseljima, najveći broj stanovnika ima naselje Podgorica (150.977), a slijede naselja Tuzi sa 4.748 stanovnika i Golubovci sa 3.110.

Ukupno šest naselja imaju više od hiljadu stanovnika a 21 naseljeno mjesto ima 10 ili manje stanovnika4.

Karakteristične pojave u razvoju Podgorice i drugih naselja i naseljenih mjesta su: - spajanje prigradskih i drugih naselja u amorfne urbane aglomeracije bez adekvatne

infrastrukture (naročito prigradska naselja na jugozapadu: Farmaci, Donji Kokoti, Botun, naselja uz glavne saobraćajnice na jugu kao npr. Srpska, Ljajkovići, Milovići, Mahala sa Golubovcima kao i linearna urbanizacija uz Skadarsko jezero Mataguži, Vranj, Sukuruć),

- intenzivna depopulacija naseljenih mjesta u brdskom području, - gubitak identiteta pojedinih naselja, - degradacija pejzaža i životne sredine. - promjena namjene poljoprivrednog zemljišta I klase za urbane funkcije. Tokom 2012.godine Glavni grad pristupiće izradi nove odluke kojom će definisati nova

gradska naselja i uskladiti prioritete i ciljeve utvrđene ovim planom sa cjelovitom koncepcijom svoje teritorijalne organizacije. S tim u vezi, Strateškim planom razvoja Glavnog grada za narednih pet godina utvrdiće se polazne osnove za sprečavanje dalje stihijske urbanizacije. Različitim mjerama u sferi ekonomske politike, saobraćaja, poljoprivrede, šumarstva, turizma, komunalne infrastrukture a naročito politike uređivanja i korišćenja prostora, postaviće se temelji za razvoj gradskih opština i naselja u brdovitom i planinskom dijelu Glavnog grada kao značajnih lokalnih privrednih i obskrbnih centara.

3 MONSTAT, međutim, obrađuje ukupno 36 naselja na području GO Tuzi, saglasno važećoj Odluci

o naseljima koja je donesena na osnovu Zakona o naseljima a koji je prestao da važi stupanjem na

snagu Zakona o teritorijalnoj organizaciji Crne Gore. Nova, lokalna odluka, usaglašena sa

važećim zakonom, biće u skupštinskoj proceduri krajem 2012.god.

4 Pregled naselja i naseljenih mjesta koja ne uključuju naselja gradskog karaktera priložen je u

Dodatku Poglavlju br. 1 “Geografske i društvene karakteristike”, str 220


1.1.1 Zaštićena područja i objekti prirode

Na teritoriji Glavnog grada zaštićeni su: - Nacionalni park Skadarsko jezero na osnovu zakona iz 1983.god. IBA status kao

područje od međunarodnog značaja za boravak ptica steklo je 1989. godine. Od 1995.god. nalazi se na Ramsar listi močvara od međunarodnog značaja, naročito kao stanište močvarnih ptica. Na ovom području postoje dva rezervata prirode koja su proglašena ornitološkim rezervatima i to Manastirska tapija (120 ha) i Pančeva oka u Humskom zalivu (300 ha). Postoji inicijativa da se mrijestilišta ukljeve i Crni žar, zajedno sa Omerovom goricom i Grmožurom, proglase rezervatima prirode;

- Park šuma Gorica na osnovu odluke SO Podgorica iz 1995. kao spomenik oblikovane prirode. Zauzima površinu od 88 ha. Oko 65% površine prekriveno je zelenilom, šumom četinara i lišćara. Sačinjavaju ga dva vezana masiva koja se u fizičkom smislu mogu predstaviti kao veći, ovalnog oblika (1400 x 800 m), orijentacije sjeveroistok-jugozapad po dužnoj osi i manji, radijalnog oblika (prečnika 300 m), u vidu prostranog platoa sa sjeverozapadne strane;

- Park šuma Ljubović zauzima površinu od 16,3 ha. Obrasle površine obuhvataju oko 70% područja a ostalo su neobrasle (kamenjarski pašnjaci). U pitanju je jednodobna šuma starosti oko 50 godina.

- Park šuma – četinarska šuma na području Radovča (izvan GUP-a). - Spomenik prirode – Pećina Magara u Tološima kao jedinstvene spaleološki objekat.

Zbog mikroklimatskih uslova pogodna je , između ostalog, za liječenje astmatičnih oboljenja. Nije potpuno istražena niti uređena za organizovano korišćenje.

- U međunarodni registar posebno vrijednih, u velikoj mjeri sačuvanih prostora, upisan je i sliv Tare (uključujući i dio koji se nalazi na području Glavnog grada), što obavezuje na očuvanje prirodnih i antropogenih kvaliteta tog prostora, održavanje visokog kvaliteta vode, zaštitu vazduha, zemljišta, autohtone vegetacije i faune, autentične arhitekture i sl.

Od strane Glavnog grada i opština Kolašin i Andrijevica privedena je kraju pripremna procedura za proglašenje Komova regionalnim parkom-parkom prirode. Prostornim planom posebne namjene Bjelasica Komovi obuhvaćeni su dijelovi šest jedinica lokalne samouprave, pri čemu je učešće Glavnog grada najmanje i iznosi oko 5.4% (46.03 km²). Glavna prirodna obilježja prostora Podgorice su rijeka Opasanica dužine toka oko 12km, prevoj Carine (1987 mnm), Sumor (1967 mnm) i sl.

Potencijalni objekti zaštite prirode na teritoriji Podgorice su kanjon Cijevne i Rikavačko jezero kao spomenik prirode, Bukumirsko jezero kao specijalni prirodni rezervat, izvorište Mareze sa Sitnicom i prostor Veljeg brda kao predio posebnih prirodnih odlika i Ljubović kao botanički – hortikulturalni objekat.

1.2 Demografski trendovi

Prema podacima posljednjeg popisa (Monstat, 2011. godine) u Glavnom gradu živi 185.937 stanovnika sa stalnim boravkom tako da se udio Podgorice u ukupnom stanovništvu Crne Gore sa 12,8 % u 1948.god. povećao na 30,0% u 2011. godini. U odnosu na 2003, ovo povećanje iznosi 10,61%, tako da danas skoro svaki četvrti građanin Crne Gore živi u Podgorici. Istovremeno, povećanje broja stanovnika na državnom nivou iznosi samo 0,83%.

Polna struktura stanovništva je u odnosu na popis iz 2003.god. gotovo nepromijenjena. U Podgorici trenutno živi 90 614 muškaraca i 95 323 žena (48.73%, odnosno 51.27% populacije, dok je po popisu 2003. godine ovaj odnos bio približno isti 48.99% odnosno 51.00%).

Prosječna starost stanovništva, prema poslednjem popisu, iznosi 35,7 godina i porasla je u odnosu na 2003, kada je iznosila 34,7 godina. Prema ovim pokazateljima, za stanovništvo Podgorice karakteristična je demografska starost koja je približna prosječnoj


starosti na nacionalnom nivou (37,2 godine). Stanovništvo od 19 do 60 godina čini 56,63% ukupne populacije a stariji od 60 godina participiraju sa 15,87%. Raspored stanovnistva po starosnim grupama

Predškolsko stanovništvo čini 9,7%, stanovništvo do 15 godina 21,4%, radni

kontigent čini 67,9%, dok staro stanovništvo predstavlja 10,7% ukupnog stanovništva. U vangradskim područjima udio starog stanovništva je veći I iznosi 17,9%.

U odnosu na 2003.godinu, popis iz 2011. godine ukazuje na porast učešća radno aktivnog stanovništva (sa 67,9% na 68,9%).

Stanovništvo prema aktivnosti po naseljima

Naziv i tip naselja Ukupno Žensko

Aktivno stanovništvo Lica sa ličnim

prihodima

Izdržavano stanovništvo

Lica na radu u

instranstvu Svega Obavlja

zanimanje

Glavni grad Gradsko naselje Ostala naselja

169132 143131

26001

86264 73380 12884

75557 65642

9915

52446 46196

6250

26341 21928

4413

66899 55284 11615

335 277

58

Izvor: Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u 2003. godini Zavod za statistiku, Crna Gora

Dakle, broj aktivnog stanovništva povećan je 75,6 hiljada 2003.god. na 85,8 hiljada

2011.god, što predstavlja stopu aktivnosti od 58%. Neaktivnog stanovništva ima 62,2 hiljade, od čega su 25,6 hiljada korisnici prava na penziju. Učešće lica mlađih od 15 godina iznosilo je 20,3%.

Prosječna zarada bez poreza i doprinosa za prvih devet mjeseci u 2011.godini u Crnoj Gori iznosila 485,00 EUR-a, a u Glavnom gradu 525,00 EUR-a. Prosečna neto zarada pokazuje uzlazni trend početkom 2010. god. nakon stagnacije 2009. god, da bi u prvih devet meseci 2011. zabilježila rast od 2,1% Najviše zarade ostvarene su u sektorima finansijskog posredovanja, proizvodnje električne energije i vađenja rude i kamena. U prvih devet meseci 2011, u odnosu na isti period predhodne godine, zarade su najviše porasle u sektorima: hoteli i restorani 9,1%, trgovini na veliko i malo 8,2%, prerđivačkoj industriji 7,4%, državnoj upravi i obaveznom socijalnom osiguranju 7,3% i proizvodnji električne energije 6,4%.

Prema podacima popisa iz 2003. godine, obrazovnu strukturu stanovništva na teritoriji Podgorice karakterisao je najveći udio stanovništva sa srednjim stručnim obrazovanjem 52,5% i sa završenom osnovnom školom 20,7%. Stanovnika bez škole bilo je 5031 (3,8% ), nepismenih 3165 (2,3%), visoko obrazovanih 11,3% i 5,6% sa nepotpunim obrazovanjem .


Obrazovna strukura stanovnika Podgorice, 1991-2003

PODGORICA Pol Nepismeni

Svega 10 - 19 20 - 34 35 – 64 65 i više i nepoznato

1991 svega 6311 250 414 2324 3323

muški 1069 103 164 295 507

ženski 5242 147 250 2029 2816

2003 svega 3165 343 314 679 1829

muški 604 161 128 141 174

ženski 2561 182 186 538 1655

Izvor:Monstat

Prema rezultatima Popisa 2011.god, bez škole je 3.300 stanovnika ili 2,23%, sa osnovnom školom je 33.266 stanovnika ili 22,46 %, od čega sa nepotpunom osnovnom školom 6.897 ili 4,66%, sa srednjom školom 78.461 stanovnik ili 52,98%, sa višom školom i I stepenom fakulteta i visokom školom (po starom sistemu, odn. Osnovnim akademskim i primjenjenim studijama po novom ssitemu 28.981 stanovnik ili 19,57%, sa postdiplomskim studijama 665 ili 0,45%, sa postdiplomskim magistarskim studijama 1.940 ili 1,31% i sa doktoratom 611 ili 0,41%.

Prema rezultatima popisa iz 2011. godine stanovništvo se izjasnilo o pripadnosti 22 nacije i etničke grupe. Dominira crnogorsko stanovništvo sa 57,4%, zatim slijedi srpsko sa 23,3%, albansko 5,1%, muslimansko 2,2%, bošnjačko 2,0%.

Prema vjerskoj pripadnosti dominira pravoslavna vjera 78,3%, a slijedi islamska 8,8% i katolička 4,3%.

Prirodno kretanje stanovništva ukazuje na pozitivan prirodni prirastaj. Rezultati popisa, kao i podaci vitalne statistike pokazuju da je od 1948. do 2003 godine, broj živorođenih bio veći od broja umrlih.

Prirodni priraštaj stanovništva Podgorice

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

2005 2006 2007 2008 2009

Rođeni

Umrli

PODGORICA

Godina Procjena broja stanovnika sredinom

godine1)

Prirodni priraštaj

2005 172626 1023 2006 174401 1042

2007 176569 1140 2008 178677 1377

2009 180810 1506

Stanovništvo u gradskom poručju uvećano je za 9,2 puta i time povećalo svoje učešće na 83,8% u 2011. godini u odnosu na 34,9% u 1948. godini. Sa druge strane, smanjen je procenat učešća u vangradskim područjima za 65,1% u 2011.god. u odnosu na 16,3% u1948. godini.

Posmatrano po planskim područjima, porast broja stanovnika, osim zona na gradskim područjima (u Podgorici) i ravničarskom području (Lješkopolje, Golubovci, Tuzi) ostvaren je samo u zoni Rogami, dok je u svim ostalim zonama došlo do pada broja stanovnika, najviše u zoni Lijeve Rijeke (za 91,1%) Ubala (79,2%), Barutane (78%) i Komana (69%)

Najviše stanovnika u gradskim planskim zonama imaju: Stara Varoš-Zabjelo(25%), Novi Grad (20,2%) i Konik (18,8%) u kojima živi 64% stanovništva Podgorice.


Pregled broja domaćinstava u Podgorici po godinama

Godina 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2003 2011

Broj 11039 12587 17280 24077 32581 39653 48416 57346

U strukturi domaćinstava u Podgorici najzastupljenija su ona sa 4 člana (25,2%). Prosječan broj članova po domaćinstvu je 3,5 (u gradskom području 3,4 a u ruralnom 3,9%) sa tendecijom opadanja.

Po prostorno-demografskoj analizi Glavni grad pripada tipu područja visoke koncentracije sa gustinom naseljenosti od 129 stanovnika/km² u 2011.godini, što je znatno više od nacionalnog proseka (44,9/km²).

Posmatrano po planskim područjima, ovaj pokazatelj se drastično razlikuje: gradska područja 1209,5 st/ km² , Podgorica 1786,4 st/ km², vangradska područja 21,2 st/ km², Ravničarsko podrućje 81,9 st/ km², Istočna brda 5,6 st/ km², Sjeverna brda 4,9 st/ km² , Zapadna brda 8,0 st/ km²5.

Najviše doseljenog stanovništva u Podgoricu je iz ostalih dijelova Crne Gore (preko 70%) i to naročito u periodu od 1971-1981. godine. Trend doseljavanja nastavio se I posle 81.g, s tim što je od 1991-1995 god. naglašenije doseljavanje izbjeglih lica iz bivših republika SFRJ koja su popisana kao stalni stanovnici Crne Gore. Prema podacima Zavoda za zbinjavanje izbjeglica u novembru 2011. godine na teritoriji Glavnog grada nalazilo se 4.296 raseljenih lica sa Kosova.

Priliv stanovništva vrši znacajan pritisak na infrastrukturu grada pa je potrebno dalji razvoj planirati u pravcu rasterecenja urbanog jezgra i razvoja Tuzi, Golubovaca, Spuža i Danilovgrada kao integralnih cjelina, sa Podgoricom u središtu.

Doseljeno stanovništvo u Podgoricu po periodima

1.3 Zaposlenost i nezaposlenost

Nezaposlenost i nezaštićeni rad su dugoročan i složen društveno-ekonomski proces. Njegovo rješavanje obuhvata niz sistemskih mjera u sferi radnih odnosa, fiskalnog, kreditnog, carinskog, inspekcijskog, administrativnog i ostalih sistema te ukupnoj ekonomskoj politici koje, u krajnjem, treba da obezbijede ekonomski rast kao suštinski generator zaposlenosti. Ciljna funkcija koncentrisana je na: stvaranje povoljnog ambijenta za samoodrživa preduzeća, podsticanje svih vidova preduzetništva, povećanje konkurentnosti crnogorskih proizvoda i usluga, rješavanje problema tehno-ekonomskih viškova, prikrivene zaposlenosti (tzv. legalizacija rada »na crno«) i sl.

5 Kretanje broja domaćinstava po područjima i planskim zonama dato je u Dodatku Poglavlju br.

1 “Geografske i društvene karakteristike, Potpoglavlje br.1.2 “Demografski trendovi”, str 221


1.3.1 Registrovana zaposlenost

Počev od 2005, broj zaposlenih u Glavnom gradu kontinuirano se povećavao tako da je krajem 2010.godine bilo u radnom odnosu 65.956 lica ili 32% više nego u 2005.god. U istom periodu na nacionalnom nivou ovo povećanje iznosilo je samo 9,3%. Učešće zaposlenih Glavnog grada u ukupnom broju zaposlenih u Crnoj Gori takođe je u stalnom porastu i to od 34% u 2005. do 40,45% u drugom kvartalu 2011.godine.

Sa druge strane, prema podacima iz Ankete o radnoj snazi (sprovedene od aprila do jula 2011.god), u drugom kvartalu 2011.god. u Podgorici bilo je zaposleno 71.900 lica, što predstavlja 36,2 ukupno zaposlenih u Crnoj Gori (198,6 hiljada).

Zaposlena lica u periodu 2005 – 08. 2011. god. Adm. Jed.

2005 2006 2007 2008 2009 2010 08. 2011

CG Registrovani 6broj

zaposlenih 144.137 150.800 156.013 166.643 173.879

Broj zaposlenih Prema ARS

178.364 212.700 221.900 213.600 209.400 198.600

PG Registrovani broj zaposlenih

50.134 53.656 57.614 63.124 67357 64.706

71.900

Stopa zaposlenosti ARS

36,0 49,4 51,6 48,3%

41,5 48,6%

% učešća Gl. grada u ukupnoj zaposlenosti

34 % 35,21 % 35,88 % 36,72 % 37,17% 40,01%

40,45 %

Izvor: Izvještaj Fonda PIO o registrovanom broju osiguranika na PIO 2005-2009 Statistički godinjak Crne Gore 2011, Zavod za statistiku Crne Gore Saopštenje br.124 od 15.9.2011, Zavod za statistiku Crne Gore Saopštenje br.56 od maja 2011, Zavod za statistiku Crne Gore

Dalje, ukupan broj zaposlenih posredstvom Zavoda za zapošljavanje Crne Gore na nivou Glavnog grada iznosio je za 2008.god. 15.461, za 2009 god. 6.086, za 2010.god. 7.008 i do 22.12.2011.god. 8.120 (na nacionalnom nivou u 2008, godini 42.280, u 2009.god. 20.947, u 2010. god. 19.426 i do 22.12.2011.god. 21.819).

Zaposleni prema stepenu obrazovanja koji su na evidenciji ZZZ CG

Rb St. struč. spreme

2008 CG

2008 PG

2009 CG

2009 PG

2010 CG

2010 PG

2011. CG

2011. PG

1 I 6533 2160 4902 1177 3844 1373 5265 2059

2 II 1748 333 1501 123 1332 105 1370 101

3 III 11327 3285 4387 1062 3775 1148 4023 1175

4 IV 14104 5934 5637 1948 5535 2364 6396 2694 5 V 218 79 83 18 100 33 79 29

6 VI-1 1791 511 786 210 731 175 703 213

7 VI-2 12 3 3 0 2 1 3 1

8 VII-1 4758 2143 3571 1510 4021 1764 4405 1936

9 VII-2 81 42 74 38 84 44 97 46 10 VIII 3 2 3 0 5 1 6 5

11 Ukupno: 20947 6086 19439 7008 22347 8259

Izvor: Izvještaj o radu ZZZ CG za 2008, 2009, 2010, 2011

U ukupnom broju zaposlenih u Podgorici najviše participiraju lica sa SSS (u Crnoj Gori

50,6%) i VSS (u Crnoj Gori 18,0%). Stopa zaposlenosti najveća je kod onih sa visokim obrazovanjem i iznosi 71,7% a najniža kod osoba bez škole ili sa nepotpunom osnovnom školom.

6 Podaci Fonda PIO i Poreske uprave CG o zaposlenima koji su osiguranici na penzijsko i invalidsko

osiguranje


Zaposleni prema polu

Administrat. Jedinica

Godina Ukupno zaposlenih Broj žena u uk. br zaposlenih

% učešće žena u uk. br.zaposlenih

Crna Gora

2007 2008 2009 2010

156,408 166.221 174.152 161.742

70.218 73.469 77.225 76.757

44,9 44,2 44,3 47,5

Podgorica

2007 2008 2009 2010

56.118 61.032 64.736 64.706

25.938 28.313 29.196 32.560

46,2 46,4 45,1 50,3

Izvor: MONSTAT; Statistički godišnjak 2008, 2009, 2010 i 2011.god.

Struktura zaposlenih prema polu do 2010. pokazuje da su cca 55% zaposlenih muškarci dok su cca 45% zaposlenih žene. Stopa zaposlenosti kod žena bila je za oko 7 procentnih poena niža od prosječne stope zaposlenosti ali poslednje dvije godine pokazuje trend rasta i gotovo je izjednačena sa stopom zaposlenosti kod muškaraca.

Starosna struktura zaposlenih je nepovoljna. Tako zaposleni između 25 i 50 godina imaju najveću stopu zaposlenosti koja u Crnoj Gori iznosi 62,9%. Svega 13,7% mladih od 15 do 24 godine ima posao. Takodje, prema podacima za 2010. godinu mladi između 15 i 24 godine čine svega 6,4% ukupnog broja zaposlenih u Crnoj Gori dok grupa od 55 do 64 godine starosti učestvuje u ukupnoj zaposlenosti sa 11,9%.

Kako je u prethodnom periodu glavni izvor rasta BDP-a Podgorice bio sektor usluga, posebno turizam, trgovina i aktivnosti vezane za finansijske usluge i nekretnine, to se i u narednom periodu može očekivati od ovih sektora da budu generatori rasta zaposlenosti.

Zapošljavanje „na crno“ i “siva” ekonomija predstavlja i dalje jedan od osnovnih izvora egzistencije velikog dijela stanovništva u okolnostima “usporene tranzicije” i nemogućnosti da se u formalnom sektoru obezbede stabilniji izvori sredstava za život. Prema procjenama, u sektoru sive ekonomije se poslednjih nekoliko godina stvaralo od 30 do 35% BDP. Neformalna ekonomija javlja se u gotovo svim pojavnim oblicima koji karakterišu ekonomske sisteme u tranziciji i nerazvijene ekonomije, što predstavlja složen sistemski problem.

Povoljniji poslovni ambijent i pragmatičnija fiskalna politika su jedan od puteva njegovog rješavanja.

1.3.2 Registrovana nezaposlenost

Nezaposleni u Podgorici predstavljaju 25% ukupno nezaposlenih u Crnoj Gori. Procenat učešća Podgorice u nezaposlenosti na nivou države povećava se

poslednjih deset godina što korespondira sa imigracijama, odn. povećanjem broja stanovnika Glavnog grada.

Registrovana nezaposlenost u CG i PG

2007 2008 2009 2010 II kvartal 2011.

CG Broj nezaposlenih 31.469 28.378 30.169 32.026 30521

Stopa registrovane nezaposlenosti 12,2% 10,9% 11,6% 12,1% 11,5 % PG Broj nezaposlenih 6.709 5.831 6.768 8.088 7296

Stopa registrovane nezaposlenosti 9,28 7,72 8,96 10,95% 9,66%

% učešće PG u ukupnoj nezaposlenosti 21,3 20,5 22,4 26,7 23.9%7

Izvori: Statistički godišnjak Crne Gore 2010 i 2011. Izvještaj o radu ZZZ CG za 2007, 2008, 2009, 2010 i 2011. Saopštenje br.124 od 15.9.2011.god., Zavod za statistiku Crne Gore Saopštenje br.56 od 13.05.2011.god., Zavod za statistiku Crne Gore

7 Podatak za IX 2011.god, ZZZ CG


Podaci pokazuju da se usporavanje ekonomske aktivnosti počelo naglašenije

odražavati na sve aspekte privrede, pa i na tržište rada počev od 2008. Stoga su indikatori na kraju 2010.godine nepovoljniji u odnosu na predhodne dvije godine, s tim što u pravilu, u toku turističke, građevinske i poljoprivredne sezone (II i III kvartal) dolazi do privremenog smanjenja nezaposlenosti, da bi ista nastavila da raste nakon njenog proteka. Pregled nezaposlenih lica na evidenciji ZZZ CG prema stepenu obrazovanja

Rb St.struč. Spreme

2008 CG

2008 PG

2009 CG

2009 PG

2010 CG

2010 PG

2011 CG

2011 PG

1 I 6142 1033 6057 1155 6143 1359 5481 1185 2 II 1514 291 1516 308 1504 341 1333 301

3 III 8286 1400 8563 1554 8705 1836 7734 1509

4 IV 8622 1997 8993 2265 9955 2777 9680 2443

5 V 488 147 460 130 513 173 409 133

6 VI-1 1196 195 1227 206 1156 218 1004 186 7 VI-2 6 2 4 0 3 1 3 1

8 VII-1 2097 736 3299 1131 3964 1357 4633 1497

9 VII-2 40 17 48 18 82 25 129 38

10 VIII 3 1 2 1 1 1 6 2

11 Ukupno: 28394 5847 30169 6768 32026 8088 30521 7296

Izvor. Izvještaj o radu ZZZ CG za 2008, 2009, 2010 i devet mjeseci 2011.god.

Prema kvalifikacionoj strukturi, u ukupnom broju nezaposlenih u Glavnom gradu

najmanje participiraju lica iz grupe sa II, V, VI-2, VII-2 i VIII stepenom obrazovanja, dok najveće učešće bilježe oni sa I, III, IV i VII-1 stepenom obrazovanja.

Krajem 2010.godine u odnosu na ranije godine može se uočiti porast broja nezaposlenih sa IV stepenom stručne spreme koji u ukupnoj nezaposlenosti Glavnog grada participiraju sa 35,37 % (u Crnoj Gori 31,92). Takođe je indikativan broj nezaposlenih sa III stepenom u procentu od 20,8 % (u Crnoj Gori 25,23%) a trend rasta pokazuje i broj visokoškolaca sa VII-1 stepenom i to 20,02% (u Crnoj Gori 15,23%).

Nezaposlenost prema godinama starosti

Do 18 god 18-25 25-40 40-50 Preko 50

CRNA GORA 2008 89 4.348 7.600 6.307 10.034

2009 88 5.076 8.229 5.732 11.044

2010 71 5.245 8.890 5.815 12.085

2011 65 5.464 9.418 5.336 10.238 PODGORICA 2008 20 877 1.428 1.014 2.508

2009 18 1.208 1.916 1.059 2.647

2010 17 1.286 2.279 1.311 3.222

2011 10 13.047 2.182 1.029 2.743

Izvor. Statistički godišnjak Crne Gore, 2011, Izvještaj o radu ZZZ CG za 2011. godinu.

Nezaposlenost je tokom posljednjeg kvartala 2009. godine najviše porasla kod

pripadnika starosne grupe 18-40 godina i to u procentu od 42%, što predstavlja rast od 11 procentnih poena u odnosu na isti period 2008. godine. Rast nezaposlenosti među mlađom populacijom nastavljen je i tokom 2010. godine, kada je stopa nezaposlenosti za ovu starosnu grupu dostigla 45,5%. Takođe je poraslo i učešće onih koji na zaposlenje čekaju preko jedne godine, što znači da su dugoročno nezaposlena lica najviše izložena uticaju krize. Učešće mladih u ukupnoj nezaposlenosti je na nivou od 20%. Dodatno, mladi su jedina grupa koja ima stopu nezaposlenosti veću od prosjeka (19,7% u 2010.). Osim toga, veoma je izražen trend rasta broja nezaposlenih sa preko 50 godina starosti.


Udio žena u ukupnoj nezaposlenosti

2009 2010 II kvartal 2011

Crna Gora 46,9% 45,8% 46.9%

Podgorica 47,8% 46,14% 49,48%

Izvor: Statistički godišnjak Crne Gore, 2011 Izvještaj o radu ZZZ CG za 2008, 2009, 2010. i 2011.god.

Jedan od pozitivnih trendova je smanjenje učešća žena u ukupnoj nezaposlenosti. Tome je doprinjelo otvranje novih radnih mjesta, posebno u sektorima u kojima su žene aktivnije kao što su trgovina, turizam i sl. Najviša stopa nezaposlenosti zabilježena kod žena sa srednjom spremom i sa III stepenom, dok je najniža zabilježena kod žena sa visokim obrazovanjem.

1.3.3 Ponuda i tražnja za radnom snagom

Tržište rada u Glavnom gradu, kao i u Crnoj Gori, do 2008. godine karakterisala je relativno visoka tražnja uslovljena ubrzanim privrednim rastom. Međutim, ekonomsko-finansijska kriza uticala njeno smanjenje i promjenu strukure.

Neusklađenost ponude i tražnje može se donekle pratiti prema broju oglašenih i popunjenih radnih mjesta, odnosno prema obimu radnog angažovanja nerezidenata, odnosno sezonske radne snage.

Oglašena slobodna radna mjesta

2008 2009 2010 2011.

Crna Gora 64.854 47.551 39.168 44.958

Podgorica 23.100 14.265 12.922 15.172

Izvor: Statistički godišnjak Crne Gore, 2011, ● Izvještaj ZZZ CG od 24.11.2011.god.

U toku 2011. najviše slobodnih radnih mjesta oglašeno je za I, IV i VII-1 stepen stručne spreme i to u oblasti turizma i ugostiteljstva (23,77%), zatim trgovine i usluga (18,1%) i građevinarstva (9,25%). Analiza strukture ponude i tražnje ukazuje na suštinski uticaj deficitarnih zanimanja na stopu nezaposlenosti i to kako sa aspekta kvantiteta, tako i sa aspekta kvaliteta ponude radne snage sa evidencije ZZZ CG. Deficitarna zanimanja u kvantitativnom ali i kvalitativnom smislu najviše dolaze do izražaja u oblasti turizma, ugostiteljstva, građevinarstva, trgovine i usluga. Određena zanimanja, sa druge strane, zadovoljavaju potrebe u kvantitetu, ali ne i kvalitetu. Tipično zanimanje ovog profila je dipl. pravnik i dipl. ekonomista.

Pregled deficitarnih zanimanja u Cg sa aspekta kvantiteta, 2008 I-II III IV V VI VII

Sobarica Kelner Konobar Kuvar specijalist. Menadžer Dipl.ing.građ.

Pom. Ugostitelj Zidar Kuvar Vozač ter. Vozila Komercijalista Dipl.farmaceut

Servir Prodavac Trgovinski tehn Građevin.tehn. Turist animator Ekonomista

Pripremač pica Tesar Recepcioner Zidar Turist vodič Dipl.ing arhitekt.

Pom. Kuvar Pekar Mašinski tehn. Viša med sestra Mašinski ing.

Kranovođa Mesar Metalurški tehn. Prof. matematike

Pom.građ.radnik Armirač Farmaceut tehn Prof. muzike

Nosač Bravar Knjigovođa Org građ poslova

Perač rublja Limar Elektrotehničar Dipl.ing elektrotehnike

Stolar Šumarski tehn Dipl ing šumarstv

Vodoinstalater Arhitekt projektant

Zavarivač Arh dizajna i enterijera

Keramičar

Rukov.građ.mašin.

Izvor: „Analiza deficitnih zanimanja u Crnoj Gori”, ZZZ CG, 2008


Iz tabele proizilazi da je deficit naročito dolazio do izražaja u okviru zanimanja III, IV i

VII stepena stručne spreme koji tržište autonomno prevazilazi apsorbovanjem nerezidenata (izuzev za VII stepen). Ova pojava naročito je karakteristična u toku sezone budući da ponuda domicilne radne snage zadovoljava svega 30% tražnje. Najviše nerezidenata je iz Republike Srbije, BiH , Ruske Federacije i Makedonije koji se uglavnom angažuju u oblasti građevinarstva, ugostiteljstva i poljoprivrede. Zapošljavanje stranaca posredstvom ZZZ CG

Podgorica Crna Gora

2008 23.239 57.766

2009 4.368 17.108 2010 3.841 14.596

2011. 4.874 19.469

Izvor: Izvještaj o radu ZZZCG za 2008, 2009., 2010 i 2011.

Karakteristična suficitarna zanimanja su: pomoćni daktilograf, pomoćnik

konfekcionara, pomoćni prodavac, maturant gimnazije, profesor maternjeg jezika, dipl. ing metalurgije.

1.3.4 Korektivne mjere

Podsticanje zapošljavanja specifičnih grupa nezaposlenih (mladi koji prvi put traže zaposlenje, lica koja duže čekaju posao, tehnološki viškovi i sl.) te otklanjanje disbalansa između obrazovnih profila i tražnje na tržištu rada vrši se različitim korektivnim mjerama aktivne politike zapošljavanja. Subvencije su utvrđene za zapošljavanje pripravnika, korisnika prava na novčanu naknadu koji su izgubili posao bez svoje krivice, teže zapošljivih lica, nezaposlenih lica koja namjeravaju da otpočnu sopstveni biznis, subvencije poslodavcima koji otvaraju nova radna mjesta i sl. kao i subvencije za zapošljavanje lica sa invaliditetom. Podsticaj zapošljavanja pripravnika finansiranjem zarada

Podgorica Crna Gora

2008 1.139 2009 1.097

2010 207 493

2011 195 667

Izvor: Izvještaj o radu ZZZCG za 2008, 2009, 2010. i devet mjeseci 2011.

U 2008.godini Zavod za zapošljavanje Crne Gore utrošio je za sufinansiranje zarada

pripravnika sa IV, VI i VII stepenom stručne spreme ukupno 3.545.515,64 EUR-a, za 2009.god. 3.509.267,29 EUR-a, za 2010.god. 1.853.234,30 EUR-a, za 2011.god. 1.847.245,30 EUR-a. Zapošljavanje u okviru projekta javnih radova

Broj zaposlenih u PG Broj programa Broj zaposlenih u CG Broj programa

2008 421 23 1.269 87

2009 525 36 1.575 105

2010 471 36 1.631 132

01.01.-30.9.2011. 248 41 1.038 147

Izvor: Izvještaj o radu ZZZCG za 2008, 2009,2010

Javni radovi izvode se kao državni i lokalni. Predstavljaju efikasan mehanizam za

uključivanje na tržište rada teže zapošljivih - tzv. ranjivih ciljnih grupa u trajanju od jednog mjeseca do jedne godine (dugoročno nezaposleni, nezaposleni starosne dobi preko 50 godina isl.)


Zapošljavanje dodjelom kredita za otvaranje novih radnih mjesta posredstvom ZZZ CG

Broj odobrenih Kredita Broj zaposlenih lica Iznos odobrenih sredstava

PG CG PG CG PG CG

2008 83 911 166 1296 630.901 € 5.424.724

2009 45 655 87 912 435.000 4.544.000

2010 57 455 105 612 525.000 3.056.500 01.01.-30.9.2011. 9 146 17 197 84.500 938.000

Izvor: Izvještaj o radu ZZZCG za 2008, 2009,2010 i devet mjeseci 2011.

Nedostaci u nivou i kvalitetu znanja i vještina (naročito praktičnih) stečenih u sistemu redovnog obrazovanja otklanjaju se programima pripreme za zapošljavanje, odnosno stručnog osposobljavanja, prekvalifikacije i dokvalifikacije za poznatog poslodavca ili neposredno za tržište i programima obrazovanja za sticanje određenih vještina. Time se u određenoj mjeri otklanja disbalans između ponude i tražnje radne snage i povećava njena konkurentnost.

U prvih devet mjeseci 2011.god. ukupno 96 nezaposlenih lica iz Podgorice bilo je uključeno u programe stručnog osposobljavanja, prekvalifikacije i dokvalifikacije (na nacionalnom nivou – 704). Od toga, 13 za poznatog poslodavca. U programima obrazovanja za sticanje vještina (informatičko opismenjavanje, obuka za menadžere, vozače svih kategorija i strane jezike) bilo je zastupljeno 229 nezaposlenih Glavnog grada (na nacionalnom nivou – 305).

Pregled nezaposlenih uključen u programe pripreme za zapošljavanje, 2011

Zanimanja i vještine Podgorica Nikšić B. Polje Berane Bar H. Novi Pljevlja Ukupno

rb 2 3 4 5 6 7 8 9 10

I za poznatog poslodavca 13 9 40 19 6 / / 87

II za tržište rada 120 2 221 98 23 6 147 617 Ukupno – polaznika 133 11 261 117 29 6 147 704

1 Poljoprivreda i prerada hrane 56 11 25 92

2 Građevinarstvo 10 33 52 10 105

3 Turizam i ugostiteljstvo 10 2 88 5 7 6 85 203

4 Uslužne djelatnosti 60 9 7 5 22 7 110 5 Ostale djelatnosti 53 77 44 20 194

Ukupno – polaznika 96 90 65 44 10 305

1 Informatika 45 / 50 20 44 / / 159

2 Strani jezici 41 / 40 25 / / / 106

3 Vozači “C”, “D” I “E” kat. 20 10 30

4 Menadžeri 10 10 Ukupan broj polaznika 229 11 351 182 73 16 147 1.009

Izvor: Izvještaj o radu ZZZ CG za 2011.god.

Sredstva ZZZ CG namijenjena za realizaciju ukupno 100 programa pripreme za zapošljavanje za 2011.god. za 1,714 polaznika iznosila su 973.963,68 €. Za prvih devet mjeseci realizovano je 88 programa sa ukupno 1.009 nezaposlenih lica. Ovi programi su tokom proteklih godina opravdavali uložena sredstva i efektuirali novim radnim mjestom samo kada je u pitanju priprema za poznatog poslodavca.

U slučaju raznih vidova osposobljavanja za tržište, njihov osnovni nedostatak je u načinu na koji se vrši profesionalna selekcija za ovu mjeru. Prema uhodanoj praksi, opredijeljujući kriterijumi za izbor nezaposlenog za razne vidove obuke i osposobljavanja su njegova školska sprema i formalno iskazano interesovanje za obuku, prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju, budući da odbijanje osposobljavanja, kao i odbijanje ponuđenog radnog mjesta, povlačibrisanje sa evidencije nezaposlenih i gubitak određenih prava (prvenstveno zdravstvenog osiguranja). Upućivanje takvih nezaposlenih na dodatne vidove obuke i osposobljavanja u zanimanju za koja nisu zainteresovani ili nemaju psihofizičke preduslove predstavlja promašenu investiciju.

Da bi sredstva koja država ulaže za osposobljavanje bila racionalno utrošena, neophodno je u procesu selekcije utvrditi suštinski afinitet nezaposlenog prema određenom


zanimanju i osobine ličnosti koje to zanimanje zahtijeva (IQ, EQ-emocionalna inteligencija, socijalna inteligencija, motorika i sl.). To je jedini racionalan način da nezaposleni, po sticanju dodatnih znanja i vještina, lako nađe i zadrži zaposlenje. Osobine ličnosti mogu se utvrditi isključivo profesionalnom selekcijom utemeljenom na procjeni ličnosti nezaposlenog.

Iskustva iz određenog broja pilot projekata praktične obuke zasnovana na principu procjene ličnosti imala su efekat u pogledu zapošljavanja u procentu od blizu 100%, što je ukazalo na optimalne pravce politike zapošljavanja u ovoj oblasti.

Osim toga, usklađivanjem obrazovnih programa na nivou srednjeg obrazovanja i prilagođavanjem obrazovnih profila potrebama zajednice i tržišnim zahtevima mogla bi se uspostaviti mreža srednjih stručnih škola u kojima bi se, uz permanentno modernizovanje opreme i nastavnih sredstava, uspostavio sistem karijernog vođenja i savjetovanja u stručnom obrazovanju.

1.4 Zdravstveni sistem

Osnovnu organizacionu strukturu u sistemu zdravstvene zaštite čini mreža državnih zdravstvenih ustanova i ustanove u privatnom vlasništvu. Država Crna Gora je osnivač svih zdravstvenih ustanova, koje obavljaju zdravstvenu djelatnost kao javne zdravstvene ustanove, koje su osnovane radi obezbeđivanja zakonom utvrđenih prava građana u oblasti zdravstvene zaštite.

Na teritoriji Podgorice registrovano je 11 državnih, 75 privatnih apotekarskih ustanova i 27 privatnih ljekarskih ordinacija.

Dom Zdravlja Podgorica je referentni centar primarne zdravstvene zaštite. Radi na 42 lokacije, od kojih se u gradu nalaze četiri velika punkta: Blok V, Nova Varoš, Stara Varoš, Konik. Takođe, veći punktovi se nalaze i u Golubovcima i Tuzima. Zdravstvene stanice postoje u Maslinama, Zagoriču, Donjoj Gorici, Zabjelu i Tološima a Dom zdravlja Centar smješten je u MRC-u.

Pregled broja i stukture zdravstvenih radnika u PG Ukupno

zdravstveni radnici i saradnici

Ljekari Stomatolozi Farmaceuti Ostali medicinski radnici

Ukupno Opšte medicine

Specijalisti sa višom spremom

sa srednjom spremom

sa nižom spremom

2004 2112 464 142 322 71 40 101 1383 6

2005 2178 474 144 330 77 44 97 1435 6

2006 2229 494 133 361 77 53 112 1451 3 2007 2225 488 130 358 76 49 106 1453 5

2008 2197 542 188 354 31 43 94 1411 5

2009 2192 529 158 371 28 41 118 1391 5

Izvor: Statistički godišnjak Crne Gore

U Domu zdravlja Podgorica u 2009.godini bilo je angažovano 148 ljekara i 557 medicinskih radnika. Pristupačnost vanbolničke i primarne zdravstvene zaštite cjelokupnom stanovništvu je takva da na jednog izabranog doktora za odrasle dolazi 2000 stanovnika, na jednog izabranog doktora za djecu dolazi 1500 djece, a na jednog izabranog doktora za žene dolazi 7000 žena.

Kapaciteti Doma zdravlja Podgorica u 2009.g.

Broj ljekara 148

Broj medicinskih radnika 557 Broj stanovnika na izabranog doktora za odrasle 2000

Broj stanovnika na izabranog doktora za djecu 1500

Broj stanovnika na izabranog doktora za žene 7000


Uporedni prikaz broja radnika zaposlenih u Domu zdravlja Podgorica i Kliničkom centru Crne Gore

Naziv ustanova

Medicinski Nemdecinski Ukupno medicinski i nemedicinski radnici

% učešća medicinskih % učešća nemedicinskih

20

06

20

07

20

08

20

06

20

07

20

08

20

06

20

07

20

08

20

06

20

07

20

08

20

06

20

07

20

08

Dom zdravlja Podgorica

714 743 656 156 148 131 870 891 787 82,07 83,39 83,35 17,93 16,61 16,65

Klinički centar CG

1564 1573 1551 587 613 612 2148 2186 2163 72,81 71,96 71,71 27,19 28,04 28,29

Izvor: Izvještaj o radu i poslovanju Fonda za zdravstveno osiguranje Crne Gore, Fond za zdravstveno osiguranje Crne Gore, Podgorica

Najznačajnija državna zdravstvena ustanova, Klinički centar Crne Gore kao ustanova

na tercijarnom nivou zdravstvene zaštite, nalazi se u Podgorici koja pored toga pruža i usluge sekundarnog nivoa za stanovništvo Podgorice, Danilovgrada i Kolašina.

Broj bolničkih postelja u PG u 2010. godini je bio manji u odnosu na prosjek na nivou CG- 4.20, u odnosu na broj ljekara.

Trajanje prosečne dužine liječenja u stacionarnoj zdravstvenoj ustanovi tokom godine u periodu od 2005. do 2009. godine smanjilo se sa 8.06 na 6.68 dana. Pokazatelji rada zdravstvene ustanove JZU „Klinički centar Crne Gore“ Podgorica

Broj postelja

Broj ljekara

Broj medicinskih radnika (SSS)

Ostavreni bolnički dani

Broj ispisanih bolesnika

Prosječna dužina liječenja

2005 737 308 943 198787 26367 7.54 2006 747 326 957 199903 24796 8.06

2007 709 318 974 185216 27346 6.77

2008 715 337 928 180824 27391 6.60

2009 774 369 936 210151 31432 6.68

Izvor: Statistički godišnjak o zdravlju stanovništva i zdravstvenoj zaštiti u Crnoj Gori, Institut za javno zdravlje, Podgorica

Pregled kapaciteta KC CG

JZU Br postelja Br ljekara Br postelja po ljekaru

Klinički centar CG 756 286 2.64

Izvor: Strategija za optimizaciju sekundarnog i tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite, 2011

Posteljni kapaciteti po gravitacionim područjima sa pokazateljem broja postelja na 1000 osiguranika

JZU Gravitaciono područje

Broj osiguranika u gravitacionom

Području

Broj postelja Broj postelja na 1000

osiguranika

Klinički centar CG Podgorica,Kolašin, Danilovgrad

218794 756 3,5

1.5 Obrazovni sistem

Obrazovni sistem Crne Gore čine predškolsko vaspitanje i obrazovanje, osnovno obrazovanje i vaspitanje, srednje opšte obrazovanje (gimnazija), stručno obrazovanje, vaspitanje i obrazovanje lica sa posebnim potrebama, obrazovanja odraslih i visoko obrazovanje.

Predškolsko vaspitanje i obrazovanje se realizuje: u jaslicama (djeca uzrasta do tri godine), vrtićima (djeca od tri godine do polaska u školu) i u okviru drugih vidova organizovanja predškolskog vaspitanja i obrazovanja kao što su školice, igraonice i dr. U


Podgorici se nalaze dvije Javne predškolske ustanove: „Ljubica Popović“ (sa deset vaspitnih jedinica) i „Đina Vrbica“(sa 11 vaspitnih jedinica) u kojima za 2010/2011.god. bilo upisano ukupno 5.776 djece ili 39% od ukupnog broja populacije od 0-5 godina. Privatnih predškolskih ustanova u 2011.god. bilo je osam sa upisanh 207 djece8.

U školskoj 2009/2010. godini, prosečan broj dece po vaspitnoj grupi iznosio je u Podgorici 35,4, što je iznad prosjeka Crne Gore koji iznosi 28,8 djece. Normativi propisani Zakonom o predškolskom vaspitanju i obrazovanju iznose: za djecu do 2 godine - 12 djece po grupi; za djecu od 2 do 3 godine – 14; za djecu od 3 do 4 godine – 20; od 4 do 5 godina - 24 a djecu od 5 do 6 godina - 25. Za mješovite grupe normativi su za djecu do 3 godine - 10 djece po grupi, a za djecu od 3 do 6 godina – 20.

Odstupanja od propisanih normativa ukazuju na nedovoljne prostorne kapacitete predškolskih ustanova u odnosu na interesovanje za upis. U najvećem broju vaspitnih jedinica prosječna površina po djetetu varira između 1m² i 3 m² dok propisani normativ iznosi 3m² po djetetu. Nedostatak prostornih kapaciteta u urbanim sredinama navodi se kao najznačajniji faktor nedovoljnog obuhvata djece predškolskim vaspitanjem i obrazovanjem. Visok nivo preopterećenosti i mala kvadratura (ispod 1m²) po djetetu prisutni su u sledećim vaspitnim jedinicama: „Poletarac”, „Jelena Ćetković” „Suncokret - Mataguži”, „Zvjezdani vrt - Golubovci”, „Vrela Ribnička”, „Dječija radost – Tuzi”, (JPU ”Đina Vrbica”) i „Lane”, „Pčelica” (JPU „Ljubica Popović”). Sa druge strane, ukupan broj djece u privatnim ustanovama iznosi 199. Prosječan broj djece po vaspitnoj jedinici je mnogo manji u odnosu na javne ustanove i iznosi 28,4. Takođe je manji i broj djece po vaspitnoj grupi koji iznosi 4,9, što znači da se uklapa u propisane normative.

U Tuzima, u jednoj vaspitnoj jedinici, sprovodi se se program predškolskog vaspitanja i obrazovanja na albanskom jeziku. Pored toga, u naselju Vrela Ribnička, postoji vaspitna jedinica koju pohađaju djeca RAE populacije (domicilna i raseljena sa Kosova). Tu je Crveni Krst Crne Gore organizovao rad jednog vrtića sa dvije vaspitne grupe, dva vaspitača i dva romska asistenta (obučena za rad sa djecom). Roditelji ove djece oslobođeni su plaćanja troškova ishrane. U skladu sa principima socijalne inkluzije, potrebno je raditi na što većem uključivanju djece RAE populacije u zajedničke aktvnosti sa vršnjacima u okviru predškolske ustanove.

Broj javnih predškolskih ustanova, broj djece, prosječan broj djece po vaspitnoj jedinici i grupi, 2010/2011

Br.predškol. Ustanova

Br.djece u predšk. ustanv.

Br.vaspitnih Jedinica

Prosječ. br. djece po vaspit. jed.

Br. vaspitnih grupa

Prosječ. br.djece po vaspit. grupi

2 5266 18 292,6 144 36,6

Izvor: MONSTAT 2011

Detaljnim urbanističkim planovima predviđena je izgradnja pet novih ustanova za

predškolsko vaspitanje i obrazovanje i to u zahvatu: DUP Zagorič 3 i 4 zona 2, DUP Konik-Stari Aerodrom III, DUP Prvoborac, DUP Blok 18-19 i DUP Univerzitetski centar.

U Podgorici se nalazi 30 osnovnih škola, od kojih četiri u Gradskoj opštini Golubovci i

četiri u Gradskoj opštini Tuzi i 23 područne ustanove9 sa ukupno 22.328 učenika upisanih u školskoj 2011/2012.god.

Kada se posmatra odnos broja učenika i broja nastavnika, prosjek u osnovnim školama u EU iznosi 12,8 učenika na jednog nastavnika, U Podgorici prosječan broj učenika u odjeljenju u osnovnim školama iznosio je 26 a prosječan broj učenika u odnosu na jednog nastavnika je 18,1. Međutim, ovi pokazatelji ne održavaju stvarnu sliku jer su u prosjek uključene i ustanove na gradskom području u kojima se broj učenika kreće i do 1.490 (OŠ

8 Pregled upisane djece u predškoskim ustanovama dat je u Poglavlju br. 1 “Geografske i

društvene karakteristike”, Potpoglavlje br. 1.5 “Obrazovni sistem”, str 222

9 Pregled upisane djece u OŠ za školsku 2011/2012 dat je u Poglavlju br. 1 “Geografske i

društvene karakteristike”, str 220


„Pavle Rovinjski), ali i područne jedinice na vangradskom području sa minornim brojem učenika (1 u OŠ „Đoko Prelević”, 2 u OŠ „ 29. novembar” Krševo, 4 u OŠ „Đerđ Kastrioti Skenderbeg” u Paprati i Donjem Zatrijebaču i sl.).

Detaljnim urbanističkim planovima predviđena je izgradnja 14 novih osnovnih škola i to u zahvatu: DUP Zabjelo „B”, DUP Tološi, DUP Zagorič 3 i 4 zona 2, DUP Univerzitetski centar, DUP Konik-Stari Aerodrom III (dvije škole), DUP Zabjelo „8”, DUP Zagorič „2”, DUP Konik-Sanacioni plan, DUP Ibričevina, DUP Gornja Gorica 1, DUP Zlatica „B“, DUP Blok 14 i DUP Zabjelo-Ljubović.

Srednjih škola ima ukupno 11, od kojih 2 gimnazije (jedna u Tuzima), 2 umjetničke škole i 7 stručnih. Standardni prosjek broja učenika u odnosu na jednog nastavnika u EU iznosi 11,3 dok je u Podgorici taj prosjek nešto viši i iznosi 13,2. Prosječan broj učenika u odjeljenju je 2810.

Urbanističkim projektom predviđena je srenja škola u Golubovcima. Vaspitanje i obrazovanje djece sa posebnim obrazovnim potrebama realizuje se u

predškolskim ustanovama, ustanovama osnovnog i srednjeg obrazovanja i u posebnim ustanovama – resursnim centrima koji su specijalizovani za ovaj vid obrazovanja. U Podgorici postoje dvije takve ustanove i to: Centar za obrazovanje i osposobljavanje „1.jun“ i Zavod za školovanje i profesionalnu fehabilitaciju invalidne djece i omladine, sa ukupno 199 djece u upisnoj 2011/2012 godini.

Ustanove

Broj usmjerene djece

Izraženo u % u odnosu na ukupan broj usmjerene djece

Ž

M

VRTIĆI 24 10 7 17

OSNOVNE ŠKOLE 116 50 49 67

SREDNJE ŠKOLE 14 6 6 8

POSEBNE USTANOVE 199 34 89 110 UKUPNO 234 90 212

Obrazovanje odraslih dio je ukupnog sistema i realizuje se na svim nivoima

obrazovanja. Odrasli se po sopstvenom izboru uključuju u obrazovanje i osposobljavanje radi sticanja odgovarajuće stručne kvalifikacije. Mogu sticati formalno obrazovanje po programima osnovnog i srednjeg obrazovanja, putem organizovanog procesa obrazovanja – kod organizatora obrazovanja odraslih (škola, specijalizovana ustanova za obrazovanje odraslih) ali i kroz oblike neformalnog i informalnog obrazovanja. Za sticanje osnovnog i nižeg stručnog obrazovanja ne plaćaju školarinu. Program osnovnog obrazovanja odraslih i elementarnog funkcionalnog opismenjavanja realizuje se na Narodnom univerzitetu „Milun Božović” ali i u osnovnim školama i kod organizatora obrazovanja odraslih koji ima licencu Ministarstva prosvjete i sporta Crne Gore. U osnovnim školama školuje se ukupno 88 odraslih a u srednjim 510 po formalnim programima tih škola.

U Podgorici se nalazi Univerzitet Crne Gore sa 12 fakulteta, dva samostalna studijska programa i dva instituta. Glavni grad je sjedište i dva privatna univerziteta. Privatni Univerzitet „Mediteran” u svom sastavu ima šest fakulteta, od čega pet u Podgorici. Privatni Univerzitet Donja Gorica ima sedam fakulteta sa sjedištem u Podgorici među kojima su i programi koji su jedinstveni u Crnoj Gori kao što je Politehnika i Fakultet za prehrambenu tehnologiju, bezbjednost hrane i ekologiju koji su od značaja za dalju podršku privrednom razvoju Podgorice a i Crne Gore. Takođe se u Glavnom gradu nalazi i Fakultet za državne i evropske studije u čijem osnivanju je učestvovao i Glavni grad. Neki od fakulteta u okviru svog programa nude „Distance Learning“, odnosno program učenja na daljinu koji je posebno pogodan za zaposlene. Univerzitet sadrži i Univerzitetsku biblioteku, Centar

10 Pregled upisanih učenika u srednje škole za školsku 2011/2012 dat je u Poglavlju br. 1

“Geografske i društvene karakteristike”, str 220


informacionog sistema, Centar za ljudska prava, Centar za međunarodne studije i Centar za kvalitet.

Za Podgoricu kao najveći univerzitetski centar u Crnoj Gori karakteristično je stalno povećanje ukupnog broja studenata koji u najvećem broju studiraju na Univerzitetu Crne Gore. U tom pogledu može se očekivati dalji razvoj Podgorice kao univerzitetskog i naučnog centra. Prema podacima za akademsku 2009/2010 godinu, na osnovne studije u Podgorici upisano je 12.517 studenata, najveći broj upisanih je na Univerzitetu Crne Gore 10 045 što čini 80.3%. Na privatnim univerzitetima studira 2.472 studenata ili 19.8%. Od toga, u školskoj 2010/2011 bilo je 8.206 studenata sa prebivalištem u Podgorici.

Specijalističke studije je školske 2007/2008 godine pohađalo 420 lica a magistarske 966 dok je školske 2010/2011 god. specijalističke pohađalo 1880 lica a magistarske 1061. Među ovim kategorijama uočljiv je veći procenat žena.

Na doktorskim studijama je 34 polaznika. Pored nedostatka prostornih kapaciteta za predškolsko vaspitanje i obrazovanje, gdje

se planira izgradnja dječijeg vrtića i jaslica u Bloku VI, na Starom Aerodromu, u Zagoriču i u Tuzima, zatim, rekonstrukcija i dogradnja objekta JPU „Đina Vrbica“ i objekta u Donjoj Gorici, u Podgorici je evidentan i nedostatak osnovnih škola i to: na Koniku, u Tološima, Zabjelu 1, u dijelu grada u kome se nalazi Univerzitetski centar kao i potreba da se neki objekti rekonstruišu kako bi se povećali postojeći kapaciteti (JU OŠ „Milan Vukotić“, JU OŠ „Sutjeska“, izgradnja fiskulturne sale u JU OŠ „Niko Maraš““).

Pored toga, postoji potreba za još jednim objektom gimnazije na desnoj obali Morače kao i srednjom školom u Golubovcima koja bi obuhvatila srednje opšte obrazovanje (gimnazija) i srednje stručno obrazovanje (mješovita škola). Takođe je planirana i rekonstrukcija Srednje stručne škole „Ivan Uskoković“.

Dodatno, izražena je potreba za povećanjem kapaciteta studentskog i učeničkog standarda i to izgradnjom novog objekta studentskog i učeničkog doma kao i rekonstrukcijom, dogradnjom i nadogradnjom postojećeg (tzv. Starog studentskog doma). Objekat novog studentskog i učeničkog doma, spratnosti S+P+6, planiran je na području DUP-a „Univrezitetski centar“ u Podgorici, površine 2048,71m2,, u čijoj izgradnji Glavni grad participira vrijednošću naknade za komunalno opremanje.

U cilju podsticanja talenata, kreativnosti i znanja generacija mladih ljudi koji će dati

novu dimenziju ovom gradu, Glavni grad organizuje manifestaciju Dan najboljih i dodjeljuje nagrade najboljim učenicima, svršenim osnovcima i srednjoškolcima – dobitnicima diplome Luča, kao i učenicima koji su osvojili neko od tri prva mjesta na državnim takmičenjima. Koliko je to moguće, podržavaju se individualni projekti i pruža finansijska jednokratna pomoć studentima i mladim stvaraocima. Takođe, u službama i organima uprave zaposlen je određeni broj izuzetnih mladih stipendista Glavnog grada koji su se školovali na prestižnim univezitetima u zemlji i inostranstvu.

Pregled sredstava za obrazovanje

BUDŽET GLAVNOG GRADA 2008. godina 2009. godina 2010. godina 2011. godina

Komisija za usmjeravanje djece sa posebnim potrebama

/ 21.763,52 21.477,78 20.992,40

Studentska nagrada 48.350,00 55.200,00 60.000,00 /

Stipendije 31.800,00 34.400,00 22.900,00 14.800,00 Dan najboljih“Luča“ 35.674,70 41.984,55 44.278,51 42.194,79

Sredstva za kupovinu školskog pribora za djecu lošeg soc.stanja

48.860,00 67.840,00 52.570,00 45.450,00

Pomoći za školovanje 4.350,00 40.204,00 28.980,02 /

UKUPNO 169.034,70 261.392,07 230.206,31 123.437,19

Izvor: Završni računi Budžeta Glavnog grada


1.6 Socijalna zaštita

Djelatnost socijalne i dječje zaštite obavljaju ustanove koje mogu biti javne ili privatne. Ustanove na teritoriji Glavnog grada su JU Centar za socijalni rad za opštine Podgorica, Kolašin, Cetinje i Danilovgrad, JU Zavod „Komanski most“ i JU Centar za djecu i mlade “Ljubović“.

JU Centar za socijalni rad za opštine Podgorica, Kolašin, Cetinje i Danilovgrad djeluje kao međuopštinski centar a JU Zavod „Komanski most“ i JU Centar za djecu i mlade “Ljubović“ su rezidencijalne ustanove i u njima se vrši smještaj korisnika sa područja čitave Crne Gore.

Materijalno obezbjeđenje porodice, decembar 2011

Godina Br. domaćinstava Br. Članova Sredstva

2007 3.288 10.956 268.983,50€

2008 3.168 10.456 259.102,50€

2009 3.042 10.047 274,955.40€

2010 2.931 9.528 266,306,74€

2011 2.842 9.163 270.936,69€

Dodatak za djecu, decembar 2011

Godina Br. Nosilaca prava Br. Djece sredstva

2007 2,806 5.418 92.493,50€

2008 2.680 5.203 88.913,50€

2009 2.637 5.129 95.880.40€

2010 2.266 4.352 82.486.70€

2011 2.392 4.630 92.832,70€

Njega i pomoć drugog lica, decembar 2011

Godina Br. Korisnika sredstva

2007 927 65.369,30€

2008 1.039 64.297,08€

2009 1.099 66.540,00€

2010 1.306 93.300,00€

2011 1.401 109.740,00€

Lična invalidnina, decembar 2011

Godina Br. Korisnika Sredstva

2007 268 15.800,00€

2008 293 17.850,00€

2009 307 23.025,00€

2010 344 28.575,00€

2011 357 43.324,60€

Smještaj u drugu porodicu djece bez roditeljskog staranja, decembar 2011

Godina Br. Korisnika sredstva

2007 87 20.466,75€

2008 112 25.652,60€

2009 121 28.500,80€

2010 127 30.690,00€

2011 123 29.860,00€

Izvor: Ministarstvo rada i socijalnog staranja


Za ostvarivanje prava shodno Zakonu o socijalnoj i dječjoj zaštiti, za građane

Podgorice se na mjesečnom nivou izdvoji oko 1.400.000,00€. U cilju obezbjeđenja što kvalitetnije zaštite građana Podgorice koji se nalaze u stanju

socijalne potrebe Sekretarijat za socijalno staranje obezbjeđuje sledeće vidove zaštite: pomoć i njega u kući, jednokratna pomoć, besplatni dnevni obrok kao i oblike dječje zaštite: poklon-paketi za novorođenčad, novčana pomoć za kupovinu udžbenika i školskog pribora i besplatni odmor i rekreacija.

Briga o sugrađanima treće životne dobi obezbjeđivala se kroz realizaciju programa pomoći i njege u kući. Ovu vrstu usluge posredstvom Sekretarijata za socijalno staranje ostvarivalo je više od 100 lica. Takođe, realizacijom partnerskog projekta „Njega starih lica“ u saradnji sa NVO Caritas i Zavodom za zapošljavanje CG obezbijeđena je ova vrsta usluge za više od 300 sugrađana. U skladu sa Akcionim planom razvoja socijalne zaštite starih lica u Glavnom gradu 2010-2012 nastavljeno je sa aktivnostima povezivanja relevantnih partnera: Udruženja penzionera, Crvenog krsta, Gerontološkog društva i mjesnih zajednica u cilju evidentiranja i pružanja neposredne pomoći starim licima.

U planu je izgradnja doma za stara lica na principu privatno-javnog partnerstva za koji je određena je lokacija u površini od 17.810.73 m², u podnožju sjeverozapadne strane brda „Gorica“. Planirana površina objekta je 7.350 m² sa smještajnim kapacitetom 210 korisnika.

Jednokratna novčana pomoć materijalno ugroženim građanima u 2011. godini obezbijeđena je za preko 1 200 lica. Nije zanemarljiv broj porodica kojima je pružena novčana pomoć za poboljšanje uslova stanovanja ili učešća u plaćanju stanarine.

Aktivnost po kojoj će ova godina biti posebno zabilježena je početak rada tzv. Narodne kuhinje. Glavni grad obezbijedio je da 185 socijalno ugroženih porodica koristi 500 besplatnih dnevnih obroka, pri čemu se 70 obroka dostavlja na kućnu adresu korisnicima koji zbog godina života ili bolesti nijesu u mogućnosti da obrok koriste u prostorijama objekta.

U 2011. godini obezbijeđeno je: 2000 poklon paketa za novorođenčad u Glavnom gradu, jednokratna novčana pomoć od po 50€ za nabavku školskog pribora za 909 djece i besplatan odmor i rekreacija za 280 djece osnovnoškolskog uzrasta.

Kancelarija za prevenciju narkomanije, koja djeluje u okviru Sekretarijata za socijalno staranje, kontinuirano je realizovala promotivno-edukativne aktivnosti o štetnosti opojnih droga namijenjenih djece, mladima i njihovim roditeljima.

U 2011. godini započela je i realizacija novog servisa - stanovanje uz podršku za mlade bez roditeljskog staranja kojima je po završetku školovanja prestao smještaj u Dječjem domu „Mladost“ u Bijeloj koji su sa teritorije Glavnog grada. U posebno obezbijeđenoj stambenoj jedinici smještene su dvije mlade sugrađanke kojima zaposleni u Sekretarijatu, u saradnji sa predstavnicima Centra za socijalni rad, pružaju neophodnu podršku kako bi se što prije osamostalile.

Za Prvo udruženje roditelja djece i omladine sa posebnim potrebama Glavni grad obezbjeđuje prostorne uslove bez naknade.

Pregled budžetskih sredstava za socijalu


Poboljšanje mater.sit. i liječenje građana 352.480,00 639.100,00 280.363,43 116.325,00

Pomoći NVO za invalidna lica 33.900,00 53.520,00 75.479,73 25.000,00

Program prevencije narkomanije 46.619,66 16.258,03 9.584,13 3.024,59

Odmor i rekreacija djece –Veruša 70.954,28 26.505,25 56.265,37 73.103,67 Bebi paketići 45.965,69 42.910,41 16.822,35 52.650,00

Poboljšanje materijalnog položaja boraca 47.207,58 55.566,00 53.346,00 53.854,00

Pomoć u kući starim licima-geronto domaćice

130.356,64 134.070,71 95.224,61 123.012,25

Javna kuhinja-obroci / / / 146.208,56 Izgradnja i opremanje narodne kuhinje / / / 338.498,52

Zgrada „Holandske sestre“ 50.782,00 50.782,00 50.782,00 50.782,00

Izgradnja objekata socijalnog stanovanja u „Servisno skladišnoj zoni“

/ / 100.000,00 962.359,01

UKUPNO 778.265,85 1.018.712,40 737.867,62 1.944.817,60



2 PRIRODNI RESURSI

2.1 Zemljište i tipovi zemljišta

Zemljište, odnosno prostorni resurs, poslije ljudskog, svakako predstavlja najveći razvojni potencijal Glavnog grada. Stanje u oblasti zemljišne politike danas karakteriše uspostavljena zakonska i plansko-urbanistička regulativa kako na državnom, tako i na lokalnom nivou. Osnovni cilj efikasnog upravljanja u ovoj oblasti je ustanovljavanje dugoročne i kontinuirane politike planiranja, uređenja i korišćenja prostora na način koji će omogućiti tržišno orjentisan ekonomski razvoj, socijalnu jednakost, kulturni identitet, zaštitu životne sredine i sl.

Ovaj cilj, međutim, nije moguće ostvariti bez potpunog, ažurnog i raspoloživog katastra nepokretnosti sa odgovarajućom informaciono-komunikacionom infrastrukturom (GIS) koji bi omogućio tipologiju vlasništva (državno, opštinsko, privatno, vjerskih zajednica, privrednih organizacija/sistema, komunalnih organizacija, obuhvaćeno postupkom restitucije i sl.). Ovaj sistem je jedan od osnovnih uslova i za riješavanje problema neformalne gradnje.

Na području GUP-a Podgorica građevinsko zemljište evidentirano je u površini od 2.182.72 ha, na području GUP-a Golubovci 978,61 ha i na području GUP-a Tuzi 261,08 ha. Pregled namjene površina utvrđene GUP-om za period do 2011.

Namjena površina (ha)

Izgrađene površine (stanovanje, centralne djelatnosti, industrija, skladišta i servisi,komunalne djelatnosti)

2.664

Neizgrađene površine (park šume i parkovi, ostale zelene površine, rekreacija i sport, rekreativna poljoprivreda, groblja i vodene površine)

1.478

Infrastruktura 427

Ostale površine (zaštitne šume, poljoprivredne, djelimično obrađene i neobrađene, šikare, neplodne površine i specijalne namjene)

3.877

Ukupno GUP 8.446

Izvor: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine

Prodaja građevinskog zemljišta u Glavnog gradu poslednjih godina pokazuje nizlaznu

putanju. U toku 2009 godine po ovom osnovu naplaćeno je ukupno 19.308.605,18 EUR-a, 2010.god. 12.255.828,03 EUR-a a 2011.god. 3.998.397,99 EUR-a.

Glavni instrument politike građevinskog zemljišta je naknada za komunalno opremanje koju plaćaju investitori u postupku pribavljanja građevinske dozvole. Njenu strukturu čine troškovi pripreme terena i komunalne infrastrukture. U 2009. godini po ovom osnovu Glavni grad naplatio je iznos od 24.110.987,66 EUR-a, u 2010. godini 20.832.549,73 EUR-a, a u 2011.godini 10.167.542,84 EUR-a.

Na tržištu građevinskog zemljišta na teritoriji Glavnog grada – Podgorice neophodan je razvoj novih instrumenata upravljanja, dalji razvoj lokalnog sistema procjene vrijednosti i novi informacioni sistem ili unaprijeđenje postojećeg. Ovo bi, između ostalog, dalo i dobru osnovu za analizu atraktivnih lokacija za turističku namjenu (npr. Veruša, kanjon Morače, Cijevne, lokacije na Skadarskom jezeru i dr.), ali i za druge strateški bitne namjene.

Višedecenijski problem u ovoj oblasti koji zahtijeva sveobuhvatan strateski pristup je uzurpacija zemljišta i bespravna gradnja. Na teritoriji Glavnog grada uzurpirano je orijentaciono oko 40 miliona m2 zemljišta a bespravno izgrađeno 16.382 objekata11 ukupne površine 1.285.665 m2 u osnovi, što prosječno iznosi 78,48 m2 po objektu (podaci Uprave za nekretnine Crne Gore). Od navedenog broja, etapno je razrađeno 15.187 objekata ukupne površine 1.984.061 m2 ili prosječno 130,64 m2 po objektu. Ovi podaci, međutim,

11 Podaci uprave za nekretnine, 2009 god


nisu u potpunosti pouzdani imajući u vidu da da je nadležna Uprava za nekretnine Crne Gore vršila uknjižbu najčešće po zahtjevu stranke.

Bespravna gradnja najviše je prisutna na područjima: Donja Gorica, Zabjelo, Tološi, Mareza, Malo Brdo, Donji Kokoti, Farmaci, Park Šuma, Zagorič, Momišići, Konik, Milješ Zeta. Na područjima sanitarne zaštite vodozahvata u Zagoriču i na Koniku – Vrela Ribnička (naselje izbjeglih i raseljenih lica) dovodi u pitanje njegovo kompletno funkcionisanje. Manifestuje se kao gradnja bez građevinske dozvole ili gradnja suprotno izdatoj građevinskoj dozvoli u smislu promjene gabarita ili namjene objekta.

Osim uzurpacije, bespravna gradnja podrazumijeva i nepoštovanje standarda prostornog i urbanističkog planiranja, arhitektonskih i građevinskih pravila i regulative, čime se uvećava opasnost u seizmički rizičnim područjima.

Uzroci uzurpacije i bespravne gradnje su: demografska kretanja, nizak životni standard stanovništva, neodgovarajući inspekcijski nadzor, nedosledno primjenjivanje sankcija propisanih zakonom i sl.

Osnovni cilj Glavnog grada je sprečavanje novih pojava uzurpacije i njeno suzbijanje putem legalizacije postojećih objekata kojima se ne narušava dalji urbani razvoj. Poslednjih godina u tom cilju preduzimane su sledeće mjere na nacionalnom nivou:

- zakonski je onemogućen upis u katastar nepokretnosti objekata bez upotrebne dozvole,

- građenje objekta bez građevinske dozvole ili suprotno istoj i protivpravno priključenje gradilišta na tehničku infrastrukturu propisano je kao krivično djelo,

- koordiniran je i usklađen rad nadležnih ministarstava, Vrhovnog državnog tužioca i Uprave policije u oblasti spriječavanja, otkrivanja i gonjenja izvršilaca krivičnih djela

- protiv životne sredine potpisivanjem Memoranduma o saradnji 2009.god, - reorganizovane su inspekcijske službe u okviru Ministarstva održivog razvoja i

turizma, - utvrđena je zakonska mogućnost prodaje zemljišta na kome su takvi objekti izgrađeni

neposrednom pogodbom, ukoliko su uklopljeni u planski dokument. Mjere na nivou Glavnog grada: - radi organizacije i namjenskog korišćenja prostora donijet je niz planova detaljne

razrade (npr. samo tokom 2009-2010 donijeto je 24 DUP-a) kojima se, između ostalog, stvaraju uslovi za uklapanje, odnosno legalizaciju objekata,

- uspostavlja se evidencija (popis) zemljišta u svojini Glavnog grada, - uspostavlja se evidencija bespravno izgrađenih objekata upoređivanjem katastarskih

podloga iz 1974. i ažurnih ortofoto snimaka te evidentiranjem izdatih građevinskih dozvola od 1974, - ustrojeno je posebno Odjeljenje inspekcije zaštite prostora pri Sekretarijatu za

planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine. Fond poljoprivrednih površina u Glavnom gradu iznosi 62.141 ha i učestvuje u

ukupnim poljoprivrednim površinama Crne Gore sa 12 %. Najveći zemljišni resursi ove vrste su u rječnim dolinama i kraškim poljima, naročito u priobalju Skadarskog jezera – 11.500 ha, Ćemovskom polju – 11.500 ha, Bjelopavlićkoj ravnici – 7.000 ha, Lješkopolju – 2.800 ha.

Pregled površina poljoprivrednog i šumskog zemljišta klasifikovanog po plodnosti

I kategorija (visoka plodnost): 25.428,14 ha

II kategorija (srednja plodnost): 19.594,83 ha

III kategorija (ograničena plodnost): 62.787,05 ha IV kategorija (vrlo niska plodnost): 17.150,66 ha

V kategrija (neplodno): 5.869,72 ha

Zemljišta visoke plodnosti (bonitet I i II) prostire se obodom Ćemovskog polja na

lokalitetima: Doljani, Momišići, Tološi, Donja i Gornja Gorica, Farmaci, Beri, Lekići, Grbavci, Botun, Dajbabe, te uzanim pojasom od Mahale do Podhuma, na prelazu između Ćemovskog polja i priobalja Skadarskog jezera. U uslovima obilnog navodnjavanja predstavlja najbolje voćarsko–vinogradarsko i povrtlarsko zemljište. Za ovaj tip zemljišta vezana je proizvodnja


kvalitetnih vrhunskih vina i duvana, pa i mnogih vrsta voća (breskve i trešnje) kao i ljekovitog i aromatičnog bilja.

Zemljišta srednje plodnosti (bonitet III I IV), zajedno sa zemljištem visoke plodnosti čini glavni dio poljoprivrednih površina sa relativno intenzivnom proizvodnjom: njive, vrtovi, voćnjaci i vinogradi. Zastupljena su u dolinama, ravnicama, u priobalom području Skadarskog jezera, Zetsko–bjelopavlićkoj ravnici i Lješanskoj nahiji. Ovo zemljište pod šumama prisutno je u Opasanici i Lijevoj Rijeci.

Zemljište ograničene plodnosti (bonitet V i VI) obuhvata najveći dio obradivih poljoprivrednih površina i značajan procenat najboljih šumskih staništa. Ova zemljišta nemaju dovoljno visok kapacitet zadržavanja potrebne vlage i nivoa biljnih asimilativa pa vremenske nepogode drastično umanjuju očekivani rod. Na njima su najveći kompleksi naših prirodnih ekonomskih šuma.

Zemljišta vrlo niske plodnosti (bonitet VII i VIII) zahvataju najveći dio površine grada i zastupljena su na Ćemovskom polju na kome su podignute savremene plantaže vinograda i voćnjaka. Nakon melioracije, uvrštene su u kategoriju srednje plodnosti, što znači da se i glavnina preostalih skeletnih zemljišta na ovaj način može prevesti u kategoriju znatno veće plodnosti.

Neplodne površine predstavljaju jako stjenoviti teren-kamenjar, vodene površine, puteve i druge kategorije neplodnog ili trajno oštećenog zemljišta pod naseljima, industrijskim objektima i sl.

Struktura poljoprivrednog zemljišta po kategoriji korišćenja u Glavnom gradu

Podgorica Polj. Pov. (ha)

Obradive površine Pašnjaci Bare Ribnjaci Trstici

Ukupno Oranice i bašte

Voćnjaci Vinogradi Livade

2007. 62.164 20.891 6.469 719 3.248 10.454 39.097 2.176

2008. 62.141 20.869 6.463 677 3.248 10.481 39.096 2.176

2009. 62.141 20.869 6.464 679 3.312 10.414 39.096 2.176

Izvor: „MONSTAT“ Statistički godišnjak za 2010. godinu Uporedni pregled strukture poljoprivrednog zemljišta po kategoriji korišćenja

2009. g. Polj. Pov. (ha)

Obradive površine Pašnjaci

Bare Ribnjaci Trstici

Ukupno

Oranice i bašte

Voćnjaci

Vinogradi

Livade

Crna Gora 516.07

188.889

45.673 11.899 4.386 126.931 324.531 2.65

Podgorica 62.141

20.869 6.464 679 3.312 10.414 39.096 2.176

Učešće PG u CG (%)

12,04 11,05 14,15 5,71 75,51 8,20 12,05 82,11

Izvor: „MONSTAT“ Statistički godišnjak za 2010. godinu

Obradivo poljoprivredno zemljište u Glavnom gradu čini 34 % ukupnih poljoprivrednih

površina, dok je znatno veće učešće pašnjaka i iznosi 63 %. Procenat oranica, njiva, voćnjaka i vinograda je značajno manji i iznosi 17 %.

Degradacija poljoprivrednih površina najčešće je uzrokovana njihovim pretvaranjem u građevinske ali je u jednom dijelu i rezultat restitucije (npr. Sadine).

Najproduktivnija šumska žemljišta u državnom vlasništvu (11.902 ha) daju značajno manju produkciju drvne mase nego što im je to omogućila njihova plodnost. Ovakvo stanje, svakako, nameće potrebu sanacije i razvoja visokih ekonomskih šuma (Opasanica,Travska gora, Mojanska rijeka, Vučji potok).

Osnovnu šumsku infrastrukturu čine šumski putevi kojih nema dovoljno, dok postojeći po karakteristikama (nagibi, radijusi krivina, širine kolovoza, gornji stroj i sl) su ispod aktuelnih zahtjeva, bez propisane projektne dokumentacije i bez odgovarajućeg nadzora u izvođenju, što je veliko razvojno ograničenje. Tekuća pošumljavanja uglavnom se vrše u okviru sječišta,


umjesto da se omogući prirodno podmaljadjivanje, a da se vještačkim pošumljavanje formiraju nove šumske površine na erodiranim i drugim prostorima.

Globalno stanje građevinskog, poljoprivrednog i šumskog zemljišta na području Glavnog grada karakterišu: pretvaranje poljoprivrednog zemljista u građevinsko, smanjivanje obradivih površina u korist livadskih i pašnjačkih, povećanje šumskih površina na račun obradivih poljoprivrednih i pašnjačko livadskih (prirodna sukcesija); neodgovarajući prirast zbog neadekvatnog tretmana najplodnih šumskih zemljišta.

2.2 Mineralne sirovine12

Glavni grad ne može se svrstati u red gradova bogatih rudnim bogatstvima ali zato raspolaže nemetaličnim mineralnim sirovinama od kojih je najznačajnija arhitektonsko-građevinski kamen ili, kako se češće naziva – ukrasni građevinski kamen, zatim tehnički građevinski kamen, šljunak, pijesak i treset. Metalične mineralne sirovine, izuzev konstatacija pojava crvenih boksita, nisu dokazane kroz predhodna geološka istraživanja kao ekonomski značajna ležišta.

2.2.1 Nemetalične mineralne sirovine

Dolomiti U vezi sa konceptom industrije vatrostalnog materijala nađena su i istražena dva

ležišta na obali Skadarskog jezera, od kojih se ležište „Vranjina“ nalazi na teritoriji Glavnog grada. U ovom ležištu preovlađuju sivi, sivo-bijeli i mrki dolomiti sa čestim nepravilnim poslojcima i muglama sivo-zelenih do mrko-zelenih dolomita. Ti proslojci i sočiva konstatovani su kako na površini terena, tako i istražnim bušenjem u svim nivoima ležišta. Oni predstavljaju djelove dolomitskih sedimenata sa povećanim sadržajem glinovito-karbonatne komponente.

Dolomitsko ležište „Vranjina“ je sedimentno ležište bankovito-masivnog morfološkog tipa koje se javlja u vidu stalnog stratigrafskog horizonta. Sedimentne naslage imaju postojanu debljinu na širem prostoru Vranjine. Ležište izgrađuju bankoviti do masivni dolomiti sa debljinom banaka od 0,60 do preko 2 m. Oblik ležišta je elipsast sa dužom osom pravca pružanja sjeverozapad-jugoistok dužine oko 500 m, a kraćom osom sjeveroistok – jugozapad i dužinom oko 200 m. Površina istraživanog rudnog tijela iznosi oko 11 ha. Debljjina rudnog tijela dobijena je na osnovu podataka iz istražnih bušotina a kreće se od 40 do 70 m, srednje 60,2 m.

Petrografska ispitivanja sirovine ukazuju uglavnom na monomineralni sastav dolomita. Pri istraživanju ovog ležišta primjenjen je kompleks metoda sa istražnim bušenjem i laboratorijskim ispitivanjima, što je rezultiralo povoljnom strukturom rezervi a ležište je svrstano u velika ležišta II grupe. Ukupne utvrđene rezerve dolomita iznose 24.261.000 t. Eksploatacione rezerve su 19.408.000 t.

Na ovom prostoru postoje realni uslovi za višestruko uvećanje rezervi sirovine svih utvrđenih kategorija ali, budući da se nalazi u centru NP „Skadarsko jezero“, slabi su izgledi za njegovu eksploataciju čak i u obimu proračunatih rezervi.

12 Izvor: “Mineralne sirovine i rudarska proizvodnja u Crnoj Gori”, grupa autora, Izdavač

Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva, 1999.god.


Arhitektonsko građevinski kamen

- Pojava arhitektonsko-građevinskog kamena u Ljazdaru nalazi se u predjelu Kuča, oko 6 km istočno od Podgorice, pored puta Podgorica-Vrbica. Pojavu izgrađuju bankoviti do masivni, rijetko slojeviti krečnjaci senona. Banci su međusobno razdvojeni površinama naslojavanja koje se najčešće manifestuju kao diskontinuiteti. Debljina banaka je 60-140 cm a rijetkih slojeva 40-60 cm. Generalno se debljina sedimenata povećava sa dubinom. Krečnjaci su svjetlosive boje i kristalasti. Do sada nisu vršena istraživanja sa stanovišta utvrđivanja rezervi i kvaliteta arhitektonsko-građevinskog kamena iako se na više mjesta duž puta Podgorica-Vrbica mogu naći tragovi vađenja blokova krečnjaka koji je korišćen za zidanje i zidno oblaganje. Produktvna zona senonskih rudistnih krečnjaka gornje krede ima znatno rasprostranjenje u području Kuča. Sa mineragenetskog aspekta ona predstavlja veliki potencijal u pogledu mogućnosti pronalaženja novih ležišta i pojava AG kamena tipa „Maljat“. Perspektivne rezerve nisu procjenjene. Ova pojava bila je predmet ugovora o koncesijama za detaljna geološka istraživanja sa Mitropolijom Crnogorsko-primorskom na period od 2 godine. - Pojava arhitektonsko-građevinskog kamena na Veljem brdu, neposredno uz stari asfaltni put Podgorica-Danilovgrad, udaljena je od Podgorice oko 2 km sjeverozapadno. Karbonantni debelobankoviti sedimenti senona i u ovoj pojavi predstavljaju mineralnu sirovinu AG kamena. Detalja geološka istraživanja ove pojave nisu vršena već je samo konstatovano kroz izradu Osnovne geološke karte a geološkom prospekcijom tokom 1976.god. potvrđeno je da se senonski krečnjaci pružaju nekoliko kilometara sa debljinom od nekoliko stotina m. Identifikaciona laboratorijska istraživanja fizičko-mehaničkih osobina na jednom uzorku ukazuju na njegove dobre osobine kao AG kamena. Procjena perspektivnih rezervi nije vršena.

Ležišta tehničkog građevinskog kamena

Brdsko-planinski dio teritorije Glavnog grada u najvećoj mjeri izrađen je od stijena karbonatno-krečnjačkog sastava koje nalaze primjenu u građevinarstvu kao tehničko-građevinski kamen u različitim oblicima-agregatima. Učešće ovih stijena u građevinarstvu je u stalnom porastu budući da sve više postaju supstitut šljunku i pijesku iz riječnih nanosa, dok su u nekim građevinskim djelatnostima nezamjenjljive.

- Ležište „Žuti krš“ nalazi se oko 6 km sjeverno od Podgorice, pored magistralnog puta E 80, ispod Vežešnika. Šire područje ležišta izgrađuju sedimenti krede i kvartara (glaciofluvijalni i deluvijalni nanos). Kreda zahvata najveće prostranstvo šire okoline ležišta. Predstavljena je krečnjacima i dolomitima na širem prostoru duž obale Morače. Glaciofluvijalni sedimenti zauzimaju uske djelove duž Morače u vidu šljunkovito-pjeskovitog materijala od krečnjaka i dolomita vezanih u konglomerate. Hemijski sastav kamena pokazuje da je riječ o relativno čistom krečnjaku. Utvrđene rezerve proračunate su po vrstama krečnjaka, pri čemu je ukupna količina rezervi 3.683.000 m3. Njegov kvalitet potpuno odgovara namjeni. Zbog ujednačenosti kvaliteta, proširenje rezervi je moguće van kontura istraženog dijela ležišta nesmetano u pravcu sjevera, istoka i zapada, ukupne količine od 7,8 miliona m3.

- Ležište „Dubrava“ je preko Tuzi povezano asfaltnim putem sa Podgoricom. Od Tuzi je udaljeno 4,5 km prema Arzi a od Podgorice 13 km. Ležište izgrađuju dvije vrste karbonatnih stijena: krečnjaci i dolomitični krečnjaci. Površina ležišta iznosi 2,2 ha u dužini 225 m u pravcu istok-zapad i širini od 100 m u pravcu sjever-jug. Maksimalna debljina je oko 100 m. Na osnovu rezultata istraživanja utvrđene su rezerve u ukupnoj količini od 239.000 t. Fizičko-mehaničke osobine kamena su povoljne. Perspektivne rezerve C1 kategorije procjenjene su na 155.000 m3.


- Ležište „Trgaja“ nalazi se jugoistočno od Podgorice, udaljeno oko 12 km. Smješteno je na

lijevoj obali rijeke Cijevne. Utvrđene geološke rezerve iznose ukupno 4.524.000 t. - Ležište „Potoci“ nalazi se u području mjesta Potoci na oko 3 km sjeverno od Bioča i 12

km sjeveriostočno od Podgorice, sa desne strane rijeke Morače. Zahvata padine brda Velji um (335 mnm) i duboku jarugu zvanu Krstati potok. Koncesionar, D.o.o. „Tehnoput“ Podgorica, je na istražno-eksploatacionom prostoru od oko 37 ha izvršio detaljna geološka istraživanja, dokazao bilansne rezerve i kvalitet TG kamena od 4.800.000 t i iste verifikovao kod resornog ministarstva kao prvu fazu koncesione djelatnosti. Rudnu formaciju čine gornjekredni karbonatni sedimenti koji se pojavljuju kao bankoviti (od 0,6 do 1,5 m) i masivni (više od 1,5 m) dolomitični krečnjaci i saharoidni dolomiti i krečnjaci bjeložućkasti i sivkasti, bankoviti, rjeđe slojeviti i masivni.

Ni jedno od navedenih ležišta nije u eksploataciji.

Ležišta i pojave pjeska i šljunka

Aluvijalna nanosna ležišta i pojave pjeska i šljunka najbrojnija su u koritu rijeke Morače i njenih pritoka u blizini Podgorice (9) i pripadaju tipu ležišta i pojava koje se obnavljaju. To su:

- Ležište „Mahala“ nalazi se na ušću Cijevne u Moraču, oko 11 km jugozapadno od Podgorice. Deponovane aluvijalne naslage šljunka i pijeska eksploatisale su se više decenija. Ne postoje podaci o dimenzijama naslaga šljunka i pijeska ali, prema procjenama, potencijalne rezerve iznose preko 5.000.000 m3.

- Ležište „Rakića kuće“ nalazi se u koritu rijeke Cijevne, 200 m uzvodno od mosta preko Cijevne do Rakića kuće (oko 1.200 m). Zahvata vodotok rijeke u nivou njenog plavnog talasa. Aluvijalni nanosi javljaju se pretežno gdje rijeka meandrira. Ne postoje podaci o dimenzijama nekoliko naslaga u ovom ležištu niti o obimu eksploatacije ali, prema procjenama, godišnji potencijal iznosi oko 5.000 m3 obnovljivog materijala.

- Pojava šljunka i pjeska u Grbavcima nalazi se na 10 km jugozapadno od Podgorice, u koritu rijeke Morače. Po gruboj procjeni, obnovljive naslage prostiru se u dužini od 350 m i širini od 150 m, sa površinom od preko 5 ha. Debljina naslaga nije utvrđena ali se potencijalne rezerve procjenjuju na minimum 100-150.000 m3.

- Pojava šljunka i pjeska u Sastavcima nalazi se oko 2 km sjeverno od Podgorice, nizvodno od željezničkog mosta na pruzi Podgorica-Nikšić, u proširenom dijelu korita Morače, neposredno prije ušća Zete. Ležište zahvata površinu od oko 0,5 ha a procjenjena debljina aluvijalnog materijala iznosi 3-5 m. Budući da se radi o pojavi pijeska i šljunka čije odlaganje još traje, moguća su određena odstupanja i promjene dimenzija rudnog tijela. Perspektivne rezerve procjenjene su na oko 10.000 m3 prosječno raspoloživih za godišnju eksploataciju.

- Pojava šljunka i pjeska u Smokovcu nalazi se u aluvionu Morače, oko 4 km sjeveroistočno od Podgorice u vidu dvije manje akumulacije sa lijeve i desne strane rijeke. Akumulacija, uslovno nazvana „Smokovac-lijeva obala“, ima dužinu oko 270 m i maksimalnu širinu oko 60 m. Druga akumulacija „Smokovac-desna obala“ je dužine oko 250 m i maksimalne širine oko 30 m. Debljina alivijalnog nanosa u ovom dijelu korita iznosi 3 do 5 m. Perspektivne rezerve procijenjene su na oko 10.000 m3 godišnje.

- Pojava šljunka i pjeska u predjelu Bioča nalazi se u koritu Male rijeke, od njenog ušća u Moraču pa do oko 700 m uzvodno, u blizini naselja Bioče. Dužina rudnog tijela iznosi oko 700 m, nekoliko puta veća od širine koja varira od 40 do 80 m. Procjenjena srednja debljina aluvijalnih naslaga u donjem toku Male rijeke iznosi oko 5 m. Perspektivne rezerve procijenjene su na oko 15.000 m3, raspoloživih za godišnju eksploataciju.

- Pojava šljunka i pjeska u selu Duga nalazi se u aluvionu rijeke Morače, oko 14 km sjeveroistočno od Podgorice. Na lijevoj obali prisutna je akumulacija šljunka i pijeska površine oko 2 ha sa debljinom aluvijalnog nanosa na oko 5 m. Rezerve su procjenjene na oko 10-15.000 m3 godišnje.


- Pojave šljunka i pijeska Mravinje i Mrtanje nalaze se u koritu rijeke Morače, uzvodno

od lokaliteta Duga. Procjenjene rezerve iznose od 15-20 000 m3 na godišnjem nivou.

Davanje koncesija za eksploataciju riječnih nanosa i definisanje eksploatacionih polja u nadležnosti je Vlade Crne Gore, odnosno resornog ministarstva nadležnog za vode13.

Tokom 1997.god. bilo je ukupno 28 ležišta u koritu rijeke Morače koja su eksploatisana od strane kocesionara, u koritu rijeke Cijevne šest i na Vranjini jedno.

Pregled prihoda Budžeta po osnovu koncesija


Korišćenje dobara od opšteg interesa 106.904,72 57.488,78 19.146,47 0,00

Za korišćenje voda 332.304,24 314.468,74 141.242,37 259.400,42

Za izvađeni materijal iz vodotoka 146.135,56 225.615,40 61.739,50 242.964,26

Zaštitu vode od zagađivanja 65.633,86 71.680,95 80.913,95 423.019,10

Za koriš.rezultata geoloških istraživanja 0,00 0,00 0,00 175,00 Korišćenje šuma 69.044,38 35.659,89 27.137,44 56.727,11

Korišćenje mineralnih sirovina 26.831,70 37.803,68 -12.429,92 -72.739,25

Korišćenje rudnog bogatstva 0,00 0,00 0,00 2.585,00

UKUPNO 746.854,46 742.717,44 317.749,81 912.131,64


Krečanjaka na području Glavnog grada ima u velikim količinama a cementnog

laporca na području Doljana, Vrbice i Fundine. Nisu vršena istraživanja. Ležišta treseta U Podhumskom zalivu nalaze se najveće naslage treseta na Skadarskom jezeru.

Pristupačnost tresetnim naslagama obezbijeđena je magistralnim putem M 18 (E 762) Podgorica-Božaj, od koga se odvaja lokalni put prema selu Podhum U tom prostoru izdvojeno je 12 površina (kompleksa) sa tresetom. Sjevernim obodom jezera fluvioglacijalni sedimenti su prekriveni, u geološkom smislu, najmlađim, jezerskim organogenim (treset), organogenomineralnim (polutreset sapropel) i mineralnim tvorevinama (mulj, glina i dr.). Prostiru se na površini od oko 1.500 ha (ukupno svi kompleksi) sa debljinom naslaga od 0,5 do 7 m. Orijentacione naslage treseta su oko 31.000.000 m3 a polutreseta oko 8.000.000 m3. Istraživanja su pokazala nešto povećanu prirodnu radioaktivnost treseta Podhumskog zaliva (prosječan sadržaj urana u ležištu je 9,00 g/t). Ovo čak povećava njegovu upotrebnu vrijednost, posebno u balneološke svrhe.

Treset se može koristiti isključivo u skladu sa zakonom, prostornim planom posebne namjene i programima zaštite i razvoja nacionalnih parkova kao energetska sirovina ali je u Crnoj Gori u fokusu njegovo moguće korišćenje kao agromineralne sirovine. Može se uspješno valorizovati kao sirovina za spravljanje raznih organskih, organskomineralnih i huminskih đubriva a može poslužiti i kao vrlo podoban materijal za liječenje mnogih oboljenja poznatih u balneologiji. Ipak, sa ekološkog aspekta ne treba isključiti mogućnost reafirmacije treseta kao energetske sirovine ali na novom nivou, prvenstveno kao komponente briketa od otpadnih materijala ili, u malim količinama, pri destilaciji nekih novih crnogorskih ekskluzivnih pića.

13 Pregled koncesionara izložen je u Dodatku Poglavlju 2 “Prirodni resursi“, Potpoglavlje 2.2

“Mineralne sirovine”, str 217


2.2.2 Metalične mineralne sirovine

Od metaličnih mineralnih sirovina na području Podgorice poznato je nekoliko pojava crvenih boksita i jedna pojava grožđa. One sada nemaju ekonomsku vrijednost zbog nedovoljne istraženosti, nezadovoljavajućeg kvaliteta ili nedovoljnog saznanja o prisustvu pratećih korisnih mikroelemenata u boksitima, što svakako treba imati u vidu pri planiranju istraživanja.

Crveni boksiti Pojave crnevnih boksita pripadaju rudnom rejonu Prekornice. Rudni rejon jurskih

crvenih boksita piperskih i bjelopavlićkih planina nalazi se između rijeke Zete i Morače sa fluvioglacijalnim zaravnima i poljima nadmorske visine 600-900 m. Sa jugozapadne i južne strane geološku granicu rejona čini čelo Kučke kraljušti koja se preko Nikšićkog polja pruža obodom doline rijeke Zete a sa sjeveroistočne strane – tektonskom dislokacijom pravca Nikšićka župa-Trmanje. Grupisane su u dva rudna polja i to: rudno polje Radovče i rudno polje Kamenik.

Rudno polje Radovča je manje a ležišta i/ili pojave crvnih boksita otkrivene su na krajnjem jugozapadu i istoku Radovča polja i to: „Pantelijev vrh“, „Vranjska ulica“ i „Smrekova glavica“, „Podgrobovlje“, „Crnač do“, „Crveno prlo“, „Crvena prodo“, „ Seoca“ i „Broćnik“. Tereni Radovča i Kopilja povezani su sa Podgoricom putem Podgorica-Kopilje- Radovče. Navedene pojave crvenog boksita nalaze se u neposrednoj blizini ove saobraćajnice, izuzev pojave „Broćnik“.

Rudno polje Kamenik nalazi se sjeveroistočno od navedenih rudnih polja u selu Trmanje sa pojavama: „Jelenak“, „Crvena glavica“, „Crveni ubao“, „Barni do“ i „Kamenik“. Širi prostor Kamenika je sa Podgoricom povezan putem Podgorica-Trmanje i Podgorica-Kopilje-Radovče od kojeg se odvaja lokalni put do jugozapadnih padina Kamenika. Dosadašnji obim istraživanja i primjene metoe istraživanja pojava crvenih boksita nisu dovoljne za procjenu količina rezervi dok se o kvalitetu ovih boksita može govoriti isključivo na osnovu rezultata malog broja hemijskih analiza. Po svim mjerilima, ovi crveni boksiti pripadaju kategoriji boksita srednjeg kvaliteta, sa povišenim sadržajem SiO2 komponente. U području Zatrijepča je 1966.god. otkrivena pojava crvenog boksita „Benkaj“. Hemijskom analizom jednog uzorka konstatovano je da kvalitet ne zadovoljava zbog niskog sadržaja aluminijuma i visokog sadržaja silicijuma. Gvožđe

Pojava gvožđa u Kržanji nalazi se u Kučima, sjeveroistočno od Podgorice, na nadmorskoj visini oko 900 m. Povezana je kolskim putem sa Podgoricom. Ova pojava je sredinom pedesetih godina istraživana potkopima, o čemu postoje samo izvještaji o stanju istražnih radova. Orudnjenje se javlja u gornjejurskim sprudnim krečnjacima. U donjem dijelu krečnjaci su masivni a preko njih leže crvenkasti slojeviti krečnjaci koji sadrže Fe orudnjenje, dok u gornjem dijelu ovi krečnjaci prelaze u bankovite i masivne krečnjake. Ruda gvožđa javlja se u obliku proslojaka, sočiva i gnijezda, što je karakteristično za sedimente rude predstavljene limonitom i getitom koji se javljaju u vidu traka i smjenjuju se sa glinovito-karbonatnim, glinovito-pjeskovitim i pjeskovitim krečnjacima. Iako ova pojava sadrži visoke koncentracije gvožđa, istražnim radovima nijesu dokazane ekonomski značajne rezerve.

Tehnogene sirovine Na terenima Glavnog grada tehnogene sirovine predstavljene su crvenim muljem koji

je deponovan južno od Podgorice a nastao je izdvajanjem aluminijuma iz boksita u KAP-u. To je najveće ležište tehnogenih sirovina u Crnoj Gori. Po raspoloživoj evidenciji do 1996. godine u basenu 1 (jedan) deponovano je oko 3.000.000 t crvenog mulja a u basenu 2 (dva)


oko 3.500.000 t. Srednji sadržaj gvožđa, titana, galijuma i drugih elemenata u deponovanom mulju ukazuju na potencijal ovog ležišta ukoliko se njihovo izdvajanje tehnološki riješi.

Pored ovoga, iz KAP-a se izdvaja –deponuje: karbonatni katodni otpad; «kolači soli», livnička šljaka i istrošene vatrostalne opeke.

2.3 Vode

Teritorija Podgorice je veoma bogata površinskim i podzemnim vodama. Podgorici pripada dio slivova gornje Tare i gornjeg Lima (Mojanska rijeka i Vučji potok), sliv Morače (uzvodno od Smokovca), donji tok rijeke Cijevne i samo ušće rijeke Zete u Moraču, izvorište Mareza – riječica Trešnjica, rijeke Matica i Sitnica koje čine dio sliva Skadarsko jezero. Sve vode ovog sliva otiču jednom otokom, rijekom Bojanom, u Jadransko more dajući mu prosječno preko 320 m3/s vode. Kako prosječni svjetski oticaj iznosi 44 l/s/km2, može se zaključiti da Glavni grad raspolaže velikim vodnim bogatstvom koga čini ukupno šest rijeka i tri jezera ali i veliki broj izdani, odnosno ležišta podzemnih voda.

Rijeka Morača dugačka je 97 km. Sliv joj je pov. 3260 km2, od čega dio pripada rijeci Zeti a dio slivu iznad Sjevernice. Njene pritoke su: Ribnica, Cijevna, Trešenica, Sitnica, Vrbički i Savin potok.

Istraživanja i studije od kraja 1980 godine, koje su ostale na niovou idejnog projekta, pokazale su da kanjon Morače raspolaže značajnim potencijalom za hidroenergetski razvoj i fokusirale su četiri potencijalne lokacije za izgradnju hidroelektrana u formi kaskade (progresivnim redosledom nizvodno: HE Andrijevo, HE Raslovići, HE Milunovići i HE Zlatica). Ove hidroelektrane omogućile bi prosječnu godišnju proizvodnju električne energije od približno 700 GWh (gigavat časova), eliminisale potrebu njenog uvoza i obezbijedile izvor energije za izvoz a, pored toga, smanjile mogućnost poplava na području GO Golubovci.

Ribnica ima dužinu toka Lt=4 km a površina njenog sliva iznosi F=58 km2. Prosječni proticaj procjenjuje se na 3,6 m3/s. Cijevna ima prosječni godišnji proticaj Q=26 m3/s HS Trgaj. Vodotok Cijevne ima površinu sliva F=382 km2, od čega je na teritoriji Crne Gore 40%. Dužina toka mjerena po matici je lt=44,3 km, dužina sliva po medijani Ls=34,5 km, obim S=104,5 km, a srednji pad /sl=39,1%. Pri velikim vodama on može iznositi Q=500 m3/s, a u minimumu Q=2 m3/s.

Mala rijeka ima površinu sliva do ušća u Moraču F=157 m2. Dužina toka iznosi Lt=25,5 km. Prosječni proticaj na ušću procjenjuje se na oko 13 m3/s.

Sitnica, zajedno sa Maticom, ima dužinu toka užina toka Lt= 18 km i površinu sliva 183 km2. Lješkopoljski kanal ka Morači je dužine 8 km i prosječnog proticaja Q=2,5 m3/s. Prosječni proticaj na rijeci Sitnici iznosi Q=10 m3/s a velike vode se kreću preko Q=200 m3/s.

Rujela izvire u selu Gornji Milješ. Njen izvor predstavlja preliv na podzemnom toku Cijevne u pravcu Hotskog polja.

Kroz Podgoricu protiče i nekoliko rijeka čije se vode dijelom nalaze na teritoriji Glavnog grada. To su: Zeta koja izvire u Nikšićkom polju a uliva se u Moraču ispod ruševina Duklje kao njena glavna pritoka, Tara koja izvire na obroncima Komova i Žijeva sa dužinom toka koja pripada Glavnom gradu od 14 km i sl.

Jezera:

Skadarsko jezero nalazi se na krajnjem jugoistoku dinarskog planinskog sistema. Dugačko je oko 43 km, široko oko 14 km, a prosječna dubina mu je cca 7 metara. Površina sliva jezera iznosi 4179 km2, od čega sliv rijeke Morače čini 78% a neposredni sliv jezera 919 km ili 22%. U neposrednoj vezi sa hidrološkim režimom jezera je sliv rijeke Drim čija površina iznosi 14.175 km2. Od toga je sliv Drima do HS Vaudeisa površine 13.649 km2.


Vrijednosti vodostaja na Skadarskom jezeru su: Hmin=4,57 mnm, Hmax=9,83 mnm.

Površina jezera varira od Fmin=375 km2 do Fmax=530 km2, a zapremina od Vmin=1,8 x 10 na deveti do Vmax=4,25 x 10 na deveti/m3. Prosječni dotok vode u jezero iz sliva Morače je 210 m3/s. Površinski doticaji u jezero, iz neposrednog sliva, procijenjeni su na oko 53 m3/s a podzemni doticaji na oko 28 m3/s, dok su padavine na vodnom ogledanju procijenjene na količinu koja odgovara dotoku od 38,5 m3/s.

Rijeka Bojana, kao otoka jezera, ima prosječni proticaj nizvodno od ušća Drima oko 660 m3/s. Kamenitih, niskih i obraslih ostrvaca ima preko pedeset. Među veća ostrva spadaju Beška, Starčevo, Lesendro i Kom.

Bukumirsko jezero nalazi se na izvorišnom dijelu Brskutske rijeke, ispod planine Treskavac površine oko 0,03 km2. Jezero je neistraženo i nepoznata mu je dubina pa se ne može procijeniti zapremina vodene mase, niti bilans dotekle i otekle vode.

Rikavičko jezero nalazi se u istom regionu na manjoj udaljenosti od Bukumirskog, od kojega ga dijeli samo planina Tarač. Jezero je nešto veće od Bukumirskog i nalazi se uz samu granicu prema Albaniji. O hidrološkim karakteristikama nema skoro nikakvih podataka.

Podzemne vode14

Podzemne vode su malo poznate i do sada nedovoljno istraživane ne samo u Glavnom gradu, već i u cijeloj Crnoj Gori. Istraživanja su uglavnom vršena direktno i namjenski za definisanje nekog konkretnog ležišta ali i radi upoznavanja opštih i regionalnih hidrogeoloških odlika teritorije Crne Gore po slivovima i izrade osnovnih hidrogeoloških karata. Najrasprostranjenije i najznačajnije hidrogeološke pojave su razbijene karstne izdani koje predstavljaju ležišta podzemnih voda u vidu dinamičkih (najveći dio) i statičkih rezervi. U drugim djelovima teritorije, sedimenti koje karakteriše međuzrnasta poroznost su nosioci ležišta podzemnih voda u vidu zbijenih izdani.15 Najznačajnija ležišta razbijenih karstnih izdani su: ležište masiva Prekornica, kome vjerovatno pripada izvorište Mareza; ležište izdanskih voda sliva Morača uzvodno od ušća Zete (izvori kod kuća Piletića, Bešića izvor, Smokovac i Kaluđer); ležišta podzemnih voda u karstnim terenima istočnog oboda Zetske ravnice gdje se karstna izdan ovih terena prazni preko povremenih i stalnih vrela od kojih su važniji: Ribnička, Milješka, Krvenica i Vitoja; ležišta izdanskih voda Zetske ravnice koja predstavljaju najbogatije ležište podzemnih voda u Crnoj Gori, formirano od glacio-fluvijalnih sedimenata površine od preko 200 km2 i debljine od 30-100 m, nataloženih preko krečnjačkih paleoreljefa. Prihranjuje se podzemnim doticajem iz karstnih izdani obodnih krečnjačkih terena, iz riječnih tokova Morače i Cijevne i infiltracijom padavina na svojoj površini.

2.4 Šume

Ukupna površina šuma i šumskog zemljišta na teritoriji Glavnog grada iznosi 81.363,70 ha, od čega na državne šume i šumsko zemljište otpada 39.891,70 ha ili 49,5% a na privatne 41.472,00 ha. Površina privrednih šuma iznosi 11.902,00 ha ili 12,66%. Drvna zapremina iznosi 2.341.841,00 u m3.

U strukturi šuma visoke šume čine 11.902 ha, izdanačke šume 377 ha, zaštitne šume 3.290 ha, šikare 2.749 ha, a šumsko zemljište 22.560 ha. Na lišćare otpada 1.975.500,00 m3 ili 84,36% a na četinare 366.341,00 m3 ili 15,64%. Ovakva struktura nije povoljna jer je

14 “Mineralne sirovine i rudarska proizvodnja u Crnoj Gori”, Podgorica 1999, grupa autora,

str.595 i “Hidrogeologija karsta Crne Gore”, autor prof.dr. M. Radulović.

15 Detalji o najvažnijim ležištima u razbijenim karstnim izdanima i zbijenim izdanima na

području Glavnog grada navedeni su u poglavlju “Dodaci”, str 225


dominantno učešće niskoproduktivnih šuma, što se nepovoljno odražava na optimalno korišćenje stanišnih potencijala, valorizaciju njenih bioloških, privrednih, rekreativnih i svih drugih potencijala.

Od ukupno 14 prigradskih šuma na teritoriji Glavnog grada, samo su dvije gazdinske jedinice predviđene za ekonomsko korišćenje i gazdovanje i pokrivene planskom dokumentacijom, tj. posebnim Programom gazdovanja šumama koji je donijet 2010. godine na period od 10 godina i to: „Opasanica-Travska gora“ i „Vučiji potok“.16

Prikaz sječe drveta u šumama i izvan šuma u m3

SJEČA DRVETA OD UKUPNE SJEČE

Bruto masa Državne šume

Trupci,tehničko prostorno drvo

Ogrijevno drvo

Otpadak

CRNA GORA 2008. 444446 310758 208250 156341 79855

PODGORICA

2007. 26998 10301 5470 16685 4843

2008. 36945 21755 12600 18013 6332

2009. 26176 15711 8285 13280 4611

zvor: Statistički godišnjak, 2010

Tekući godišnji prirast u podgoričkim državnim, ekonomskim šumama (11.902ha) je

30.822 m3 BDM ili 2.59m3 BDM/ha. Potencijalni prirast na ovim površinama procjenjuje se na 8 m3 BDM/ha ili na 95.216m3 BDM godišnje na površini od 11.902ha. Ovako velika disproporcija između plodnosti zemljišta (bonitet staništa) i produkcionih efekata najvrednijih šuma Podgorice (bonitet sastojina) ukazuje da i u šumarskom sektoru postoje značajni razvojni dometi.

Trenutno stanje odslikava neadekvatno korišćenje i nedovoljnu kontrolu eksploatacije tih resursa. Generalno, karakteriše ga slaba otvorenost, slaba zastupljenost visokokvalitetnih vrsta, neadekvatno upravljanje zaštitnim zonama i neodgovarajući sistem protivpožarne zaštite. Pored toga, u šumskim ekosistemima raširena su parazitska oboljenja, što bi trebalo da bude jedan od obaveznih pravaca djelovanja. Dodatno, u planinskim i brdskim prostorima karakteristična je bezvodnost i u prosjeku nepovoljni klimatski uslovi (neprohodnost u zimskom periodu zbog sniježnih nameta) ali i nedovoljno izučavanje i zaštita izuzetno vrijednih i osjetljivih ekosistema. U odnosu na sadržaj opasnih i štetnih materija, stanje šumskog zemljišta može se okarakterisati kao dobro.

U cilju razvoja šumarstva povoljni uslovi za korišćenje i unapređenje šumskog fonda postoje u izvorišnim djelovima rijeke Tare (Veruša, Opasanica) i Male Rijeke (Brskut, Lijeva Rijeka), u sjeverozapadnom dijelu Glavnog grada (Kamenik) i istočnom (Komani, Gradac). Značajan potencijal za eksploataciju ekonomskih šuma je dio planinskog masiva Komovi. U tom smislu, potrebno je izgraditi nove šumske puteve i rekonstruisati postojeće.

Zaštitne šume su dio zelenog obrasca Glavnog grada (na Ćemovskom polju, Dajbabskoj Gori, Veljem brdu, Zagoriču-Zlatici, Starom Aerodromu…). U ovom smislu prioriteti su Mareza, Iverak, Farmaci i Vitoja, zaštitne šume po obodu Ćemovskog polja i duž albanske granice.

Sa druge strane, urbanom šumarstvu u Glavnom gradu posvećuje se velika pažnja zbog njegovog multidisciplinarnog značaja jer prožima arhitekturu, sociologiju, poljoprivredu, ali i ekonomiju. Njegovi glavni zadaci su obezbjeđivanje većeg kvaliteta životnog prostora (klima, hidrologija, vazduh, buka, estetika grada i sl.), izdvajanje površina u rekreacione i obrazovne svrhe, odlaganje i reciklaža drvnog otpada i proizodnje drvne mase. Ostvarivanje tih zadataka zahtijeva postojanje svih pratećih djelatnosti kao što su: protivpožarna zaštita, zaštita od bolesti i štetnika, određene zanatske djelatnosti, organizacionu i informatičku podršku.

Odgovarajućim prostorno-planskim, urbanističkim i mjerama zaštite životne sredine u dolini i kanjonu rijeke Morače neophodno je naći optimalan način za riješavanje konflikta između potrebe očuvanja životne sredine i riješavanja problema funkcionisanja

16 Pregled prigradskih šuma Glavnog grada, površina i zastupljene vrste navedene su u Dodatku,

poglavlje 2.4. “Šume”, str 228


elektroenergetskog sektora, odnosno obezbjeđenja alternativnih izvora energije. U tom cilju, prepoznati su odgovarajući zemljišni kapaciteti za podizanje plantaža sa određenim vrstama drveta pogodnim za energetske potrebe, prvenstveno u dijelu Zetske ravnice. Rasadnička proizvodnja koja je otpočela 2012.godine u JP „Zelenilo“ daje dobre osnove za plantažni uzgoj topola, što bi imalo multiplikativne efekte kako na oblikovanje pejzaža, tako i brojne druge funkcije šume (brza proizvodna sposobnost drveća, ublažavanje klimatskih ekstrema i sl.).

Na ovom području takođe postoji veliki potencijal za razvoj agrošumarstva i stimulisanje proizvodnje nara, lješnika, maslina i sl.).

Potencijali biomase koja svoje rezerve ima u niskim i izdanačkim šumama, parkovskom drveću ili u vinogradima podgoričkih „Plantaža“ orezivanjem granjevine vinove loze (uz odbitak količina koje se koriste za sopstvene potrebe)17 predstavljaju dobru osnovu za pokretanje održivog tržišta drvnog ogrijeva ne samo u Podgorici, već i u cijeloj Crnoj Gori, odnosno za održivo gazdovanje šumama i ruralni razvoj. Korišćenjem biomase smanjio bi se evidentan pritisak na šume u okruženju Podgorice a istovremeno omogućilo ispunjavanje međunarodnih obaveza Glavnog grada i države u cjelini prema Kyoto Protokolu. Održivim uklanjanjem i preradom drvne biomase niskog kvaliteta, stanje šuma u Glavnom gradu bilo bi značajno poboljšano. Dodatno, u iste svrhe moguće je korišćenje industrijskog drvnog otpada koji trenutno predstavlja ozbiljan rizik za životnu sredinu. Time bi se otvorila mogućnost za benefite od trgovine karbon kreditima preko CDM-a i promovisale nove tehnologije korišćenja drveta za grijanje javnih i drugih zgrada, čime bi se povećala energetska efikasnost a ujedno smanjila zavisnost od uvoza energenata.

Pored toga, u perspektivi treba sagledati mogućnosti i benefite kultivizacije krša, što bi dalo dobru osnovu za razvoj pojedinih aktivnosti u oblasti agrošumarstva baziranog, između ostalog, i na privatno javnom partnerstvu. Pored novih radnih mjesta za stanovnike ruralnih područja, ovo bi efektuiralo kvalitetnijim upravljanjem otpadom, boljom ekološkom zaštitom i sl.

3 EKONOMSKO – PROIZVODNI SISTEM

3.1 Ekonomski sistem

Podgorica nije samo administrativni centar Crne Gore već i njen glavni ekonomski pokretač. Nakon okončanog procesa privatizacije, privredne aktivnosti u Podgorici su se uglavnom preusmjerile sa teške industrije na sektor telekomunikacija, trgovine, bankarstva i drugih usluga. Najznačajniji proces koji karakteriše globalni razvoj privrede u tržišnom ambijentu Podgorice je priliv stranih investicija koje su do 2010.god. značajno doprinijele rastu i raznolikosti ekonomije, ali i porastu cijena građevinskog zemljišta.

Usljed nedostatka zvanicnih podataka o bruto domacem proizvodu na nivou jedinica lokalne samouprave, nije moguce analizirati udio Glavnog grada u ukupnom BDP-u Crne Gore, izuzev kroz indeks razvijenosti18. Za Podgoricu je ovaj indeks izračunat u visini od 17 Procjenjeni potencijali vinograda nastali orezivanjem granjevine vinove loze, uz odbitak

količina koje služe za sopstvene potrebe, u finalnoj preradi iznosi oko 20 000 m3, što je

ekvivalentno 50 819 MWh energije.

18 Indeks razvijenosti izračunava Ministarstvo ekonomije svake tri godine, u skladu sa Zakonom o

regionalnom razvoju (“Sl.list CG”, br. 20/11 i 26/11) i Uredbom o načinu izračunavanja indeksa

razvijenosti jedinice lokalne samouprave (“Sl.list CG”, br. 42/11).


145,97, kao prosječno ponderisano odstupanje standardizovanih vrijednosti osnovnih pokazatelja od nacionalnog prosjeka. Indeks je sračunat na bazi sledeće strukture pondera u trogodišnjem prosjeku za 2007, 2008 i 2009.godinu:

1. Stopa nezaposlenosti...............15%, 2. Dohodak po stanovniku............25%, 3. Prihodi budžeta po stanovniku (sopstveni i zajednički)...............15%, 4. Stopa rasta stanovništva...........25%, 5. Stopa obrazovanja....................20%. Podaci o budžetskim prihodima po glavi stanovnika dostupni su samo na nivou

regiona 19 i za Centralni su u 2010.god. iznosili 333,12 EUR-a a za 2011.god. 270,99 EUR-a. Oporavak ekonomije pogođene tranzicionim promjenama i globalnom ekonomskom

krizom zavisiće od čitavog niza faktora, prije svega od simultanog razvoja preduzetništva, rasta zaposlenosti, bankarskog sektora i stranih direktnih investicija. Ovo iz razloga što ekonomiju Glavnog grada opetećuje ukupno 81.629 lica koja ne privređuju i to: nezaposleni, penzioneri, izbjegla i interno raseljena lica. Naime, na osnovu podataka Statističkog godišnjaka Crne Gore iz 2011.god, u sistemu obaveznog zdravstvenog osiguranja20 bilo je evidentirano ukupno: 25.478 nezaposlenih i 16.393 članova njihovih porodica, 26.764 penzionera i 6.268 članova porodica, 3.209 ostalih lica i 1.417 članova porodica.

Strategijom za održivi ekonomski rast Crne Gore 2012-2016 planiran je razvoj klastera kao geografske koncentracije srodnih preduzeća (na 50-100 km) i pridruženih institucija, radi postizanja kolektivne efikasnosti u pravcu racionalnijeg pristupa proizvodnim, finansijskim i naučnim resursima kao i većeg uticaja na definisanje politike podrške i usluga. Potencijalni klasteri u Glavnom gradu mogli bi se organizovati za sledeće djelatnosti: izgradnja zgrada/puteva, proizvodnja metalnih konstrukcija i njihovih djelova, proizvodnja pilića i jaja, vina, pastrmke i sl.

Uspješan ekonomski razvoj grada biće uslovljen njegovom ekonomskom konkurentnošću i pristupačnošću. Princip ekonomske konkurentnosti zasnovan je na stepenu održivog korišćenja teritorijalnog kapitala i potencijala grada, što će zahtijevati pokretanje svih kapaciteta na lokalnom nivou. Princip pristupačnosti uslovljen je održivim razvojem, rekonstrukcijom i modernizacijom svih mreža tehničke infrastrukture, razvojem energetike a posebno uređenjem i ekološki argumentovanim razvojem transporta i saobraćaja.

Koncepcija razvoja Crne Gore zasniva se na jačanju policentričnog sistema centara koja ima za cilj usklađen razvoj mreže centara različitih hijerarhijskih rangova. Podgorica - Glavni grad sa dvije gradske opštine - Golubovci i Tuzi, nesporno predstavlja centar državnog značaja. Gruba analiza mreže postojećih objekata privredne, tehničke i društvene infrastrukture po naseljima ukazuje da su Tuzi i Golubovci uspjeli dostići predviđeni razvoj sekundarnog centra. U gradskim opštinama kao urbanim naseljima i značajnim lokalnim centrima može se podsticati razvoj odgovarajućih uslužnih i snabdjevačkih funkcija kao i formiranje vlastite osnove privrednog rasta i razvoja, što podrazumijeva otvaranje novih radnih mjesta za lokalno stanovništvo.

Manji lokalni centri (Bijelo Polje, Mataguži-Vranj, Srpska, Dinoša, Baloči- Dolovi i sl.) predstavljaju prvenstveno centre usluga za stanovništvo naselja ili užeg gravitacionog zaleđa (do 1000 stanovnika) gdje broj stanovnika ne uslovljava razvoj jačeg centra. Tu spadaju takođe i manji centri koji se nalaze u blizini većih, sa dovoljnim populacionim potencijalom za organizovanje snadbjevačkih djelatnosti lokalnog značaja u samom naselju, gdje se djelatnosti višeg ranga obavljaju u najbližem većem centru. U njima su najčešće prisutni:

19 Podaci Ministarstva finansija

20 Podaci se odnose na 2009.god. Noviji podaci nisu dostupni jer je, počev od 2010.god, ove poslove

preuzela Poreska Uprava Crne Gore koja, do dana objavljivanja Statističkog godišnjaka 2011.god,

te podatke nije dostavila.


osnovna škola (potpuna ili nepotpuna), trgovina dnevnim potrebštinama, ugostiteljstvo, objekat društvenog standarda a moguće je stimulisati razvoj zanatstva i gradnju malih pogona.

U ostalim centrima sa minimalnim uslužnim sadržajima realno je zadržati pojedine funkcije i razvijati nove u zavisnosti od potreba i materijalnih mogućnosti populacionog zaleđa. To su naselja: Beri, Faramci, Gradac, Buronji, Pelev Brijeg, Brskut, Kopilje, Mileš, Fundina, Sukuruć i sl.

Potencijal za razvoj imaju Ubli i Lijeva Rijeka kao lokalni centri.

3.1.1 Preduzetništvo

Prema podacima Centralnog registra Privrednog suda, u Podgorici je krajem decembra 2009. godine registrovano 11.540 privrednih subjekata, što iznosi 27,47% ukupno registrovanih privrednih subjekata u Crnoj Gori (53333). Od toga DOO - 7.555, AD - 152, preduzetnika - 3.182. Najveći broj privrednih društava je iz oblasti trgovine (oko 5.000), zatim saobraćaja (1.483), komunalnih usluga (1.253), građevinarstva (1.205), prerađivačke industrije (858). Značajan broj registrovan je u kategoriji hoteli i restorani i predstavlja 16,12% ukupno registrovanih subjekata u toj kategoriji na nivou Crne Gore.

U periodu 2006 – 2010 broj registrovanih subjekata povećao se sa 8.363 na 15.242 ili za 82,25%. Najveći rast od 32,08% zabilježen je u 2010. godini a najmanji od 4,88% u 2009.godini u odnosu na 2008. Prema podacima Poreske uprave Crne Gore, broj aktivnih preduzeća u 2010.god. u Glavnom gradu iznosio je 8.771 (84,29% od broja registrovanih) a broj aktivnih preduzetnika 2.346 ili 52,01% od broja registrovanih.

Preduzetnici čine 32,67% od ukupnog broja subjekata registrovanih kod Privrednog suda. Velikih preduzeca u Crnoj Gori ima 42 (0,2%) od kojih je najviše u Podgorici 24 (69,0%).

Prema podacima Sekretarijata za razvoj preduzetništva, evidentirano je ukupno 600 privrednih subjekata za obavljanje zanatske djelatnosti, 816 za obavljanje ugostiteljske djelatnosti, od čega su 625 pravna lica i 191 preduzetnik i 5000 iz oblasti trgovine.21

Značaj MSP u razvijenim tržišnim privredama najbolje ilustruje primjer EU u kojoj od

oko 203 miliona preduzeća, čak 99% čine MSP i koja kreiraju oko 75 miliona radnih mjesta. Takođe MSP učestvuju sa 70% u ukupnom prometu, odnosno 60% u bruto društvenom proizvodu EU.

Najvažniji ciljevi u ovoj oblasti su: poboljšanje i veća pravna sigurnost poslovnog okruženja jačanje finansijske podrške otklanjanje biznis barijera jačanje konkurentnosti MSP, prvenstveno u pogledu ljudskog resursa i promocija

preduzetništva.

3.1.2 Uvoz/Izvoz

Učešće MSP sektora u izvozu nije na zadovoljavajućem nivou. Uzrok niskog nivoa izvoza leži u:

- nedovoljnoj usklađenosti standarda sa važećim međunarodnim ISO standardima i drugim međunаrodnim normаmа i garancijama kvaliteta (HACCP i sl.) i teškoćama u jihovom usvajanju, - nedovoljnim finansijskim sredstvima za pripremu proizvodnje namijenjene izvozu, - značajno povećanje uvoza kao posledica realizacije velikih projekata,

21 Struktura registrovanih privrednih subjekata u Glavnom gradu predstavljena je u Dodatku

poglavlju br. III “Ekonomsko-proizvodni sistem”, str 230


- nepovoljna kretanja cijena određenih kategorija proizvoda na svijetskom tržištu, - velika međuzavisnost između uvoza i izvoza usled koje svako povećanje cena uvoznih proizvoda uslovljava povećanu cijenu izvoznih, - velika osjetljivost poljoprivredne i prehrambene industrije na spoljne uticaje (ulazak u EU i stvaranje slobodne trgovinske zone sa zemljama u okruženju). U ukupnom crnogorskom izvozu Podgorica učestvuje sa aluminijumom, alkoholnim i

bezalkoholnim pićima)22. U 2009. godini zabilježena je najmanja vrijednost izvoza aluminijuma i proizvoda od

aluminijuma u poslednjih nekoliko godina. Značajno smanjenje izvoza aluminijuma posljedica je globalne ekonomske krize i niskih cijena aluminijuma na svjetskom tržištu, kao i smanjenja proizvodnje u KAP-u.

Aktivnosti koje treba preduzeti u cilju valorizaciji izvoznog potencijala MSP su: - razvoj klastera kao modela poslovnog povezivanja MSP sa drugim partnerima u cilju

snižavanja troškova, modernizacije proizvodnje, razvoja inovacija i podizanja konkurentnosti MSP. Dobre izglede za povećanje izvoza imaće oni koji nude proizvode koji se na neki način razlikuju (npr. lokalno vino);

- formiranje i ažuriranje baze podataka domaćih proizvođača; - organizovanje javne kampanje o benefitima većeg učešća lokalnih dobavljača u

lancu finalnih proizvoda; - podizanje kvaliteta izvoznih proizvoda i povećanje kontrole kvaliteta.

3.2 Proizvodni sistem

3.2.1 Industrija

Prerađivačka industrija u 2010.godini imala je polovinu udjela u ukupnoj industrijskoj proizvodnji. U sektoru industrije sve značajniju ulogu zauzimaju konkurentnije grane i grane manje osjetljive na spoljnje efekte. Osnovne karakteristike strukturnih promjena u industrijskoj proizvodnji Podgorice su sledeće:

- dominira industrija koja je osnov egzistencije stanovništva (proizvodnja hrane, pića i duvana); - jedan dio industrijskih aktivnosti (od kojih su neke imale značajnu ulogu u stvaranju dohotka kao npr. proizvodnja mašina i električnih uređaja, proizvodnja finalnih proizvoda u preradi drveta, tekstilna industrija i dr.), praktično je nestao; - privatizovan je jedan dio industrije koja se očuvala (na primer prerada metala, proizvodnja kože i kožnih proizvoda, hemijska industrija i dr.). U cilju podsticaja razvoja poljoprivrede i privrede u cjelini, Glavni grad je 2011.god

donio Odluku o naknadi za komunalno opremanje građevinskog zemljišta kojom je predvidio niz povlastica za određenu namjenu objekata ili određene biznis zone.

Pregled utvrđenih biznis zona

Naziv zone Pov. (m2)

1. Urbanistički projekat ’’Skladišta i servisi – Cijevna’’ Blok 15 28.435

2. DUP ’’Servisno skladišna zona sa ranţirnom stanicom’’ 252.912

3. DUP ’’Agroindustrijska zona’’ 177.434

4. DUP ’’Servisno-skladišna zona uz ţeljezničku prugu-Vatrogasni dom’’ 3.298

22 Pregled privrednih društava iz Podgorice koja su u grupi Top 50 crnogorskih izvoznika i

uvoznika navedeni su u Dodatku poglavlju br.III “Ekonomsko-proizvodni sistem”, str 230


5. DUP ’’Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put-Zona B’’ 5.255

6. DUP ’’Prvi maj’’ 4.232

7. DUP ’’Donja Gorica’’ 290

8. DUP ’’Industrijska zona-Kombinat aluminijuma’’ 51.226 9. DUP ’’Drač-putnički terminal’’ – Izmjene i dopune 11.589

10. DUP ’’Servisno-skladišna zona’’ – Izmjene i dopune 34.744

11. DUP ’’Konik-Stari Aerodrom’’ – Izmjene i dopune 2.371

12. DUP ’’Industrijska zona A’’ – Izmjene i dopune 48.344

13. DUP ’’Drač-Nova Varoš-Zona A-podzona a3’’ 2.352 14. DUP ’’Pobrežje-Zone G’’ – Izmjene i dopune 3.285

15. DUP ’’Poslovni centar Kruševac-Zona B’’ (djelimično)

16. Urbanistički projekat ’’Nova Varoš-Blok G’’ (djelimično)

17. DUP ’’Pobrežje’’ – Izmjene i dopune 8.630

18. DUP ’’Blok 5’’ (djelimično) 19. DUP ’’Prvoborac’’ (djelimično)

20. DUP ’’Blok 18-19’’ (djelimično)

Tri najznačajnije zone - Agroindustrijska, Industrijska zona A i Servisno skladišna, po

svojoj površini ne zaostaju za drugima u svijetu što se, međutim, ne može reći za ostale njihove karakteristike (loša ili nikakva infrastruktura, neriješeni imovinski odnosi). Za ove zone Glavni grad umanjio je naknadu za komunalno opremanje i do 60%23. Podgorica nudi zemljište na period od 99 godina, uz obavezu investiranja u razvoj infrastrukture koja ne postoji ili je nerazvijena. Agroindustrijska zona ima dobru saobraćajnu povezanost sa magistralnim putem i železjnicom. U šest cjelina ove zone trenutno nema nikakvih aktivnosti, samo su okvirno date smjernice za namjenu površina.

Industrijska zona A obuhvata prostor koji nije izgrađen, odn. ne postoje nikakvi objekti a njena namena je data veoma uopšteno. Lokacija ove zone je relativno dobra - tri i po kilometra od autobuskog terminala, šest kilometara od aerodroma.

Servisno skladišna zona je dobro locirana i povezana. Prostor je podijeljen u različite blokove ali ne postoji ni jedna kompanija koja trenutno radi u njoj. Namjenjena je za uslužni centar, industriju, zanatsvo, skladište, servise.

Potražnja za ovakvim lokacijama predstavlja prednost Glavnog grada ali je neophodno prethodno pripremiti kvalitetnu plansku i razvojnu dokumentaciju, razviti infrastrukturu i dr. Za razvoj industrijskih zona potrebno je obezbijediti fleksibilnu zakonsku i poresku regulativu i ukloniti biznis barijere. Vidljive barijere su i dalje porezi i doprinosi, dok se indirektno, kao otežavajuće okolnosti, javljaju različite cijene električne energije za sektor malih i srednjih preduzeća, naknade za lokalne turističke organizacije, veliki broj inspekcijskih službi i komunalni troškovi, regulacija tržišta rada, procedure za dobijanje građevinskih i upotrebnih dozvola kao i brzina i efikasnost administrativnih usluga.

Korisnici zone mogu ostvariti poreske olakšice za zapošljavanje sljedećih kategorija lica i to: lica sa invaliditetom; lica sa najmanje 50 godina starosti; lica koje se nalaze na evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore duže od pet godina; tehno-ekonomski viškovi kod privrednih društava koja se privatizuju u skladu sa Programom Vlade Crne Gore, a koji sporazumom o preuzimanju prelaza na rad kod drugog poslodavca, odnosno koji se nalaze na evidenciji Zavoda; nezaposlena lica sa preko 25 godina staža osiguranja koja su korisnici novčane naknade.

U metalskoj djelatnosti najznačajniji predstavnik je Kombinat aluminijuma kao

skup međusobno povezanih proizvodnih cjelina čija se proizvodnja danas svodi samo na primarnu proizvodnju. T-ingoti su jedini i najjeftiniji proizvod koji KAP trenutno proizvodi.

Osnovni faktori koji su učinili da KAP bude nekonkurentan na tržištu su sledeći: - nemogućnost nabavke električne energije po realnim cijenama - prosječnim

23 Detalji o povoljnostima u pogledu naknade za komunalno opremanje navedeni su Dodatku

Poglavlju br. 3 “Ekonomsko-proizvodni sistem”, str 230


cijenama za ovu granu industrije; - višak zaposlenih – broj zaposlenih iznosi oko 1.200, dok fabrike u Evropi sa sličnim proizvodnim kapacitetima imaju oko 600-700 zaposlenih; - visoka cijena koštanja glinice koja je uslovljena visokom cijenom boksita; - visok iznos dugovanja.

3.2.2 Proizvodnja i prerada prehrambenih proizvoda,duvana i ljekovitog bilja

Djelatnost prerade voća i povrća - Proizvodnja ovih prehrambenih proizvoda je u posljednjih nekoliko godina bila na veoma niskom nivou. Postojeća primarna proizvodnja (industrijsko voće i povrće) je ograničenog obima.

Djelatnost proizvodnje alkoholnih pića - Proizvodnja vina je sektor koji bilježi najpovoljnije trendove u proizvodnji pića. U proizvodnji pića (pogotovo bezalkoholnih i rakija) postoji problem neispunjavanja u potpunosti propisanih standarda.

Najznačajniji predstavnik u oblasti prehrambene prerađivačke delatnosti je „Plantaže“ – Podgorica sa proizvodnim kapacitetima: vinograd površine 2.247 ha, dva vinarska podruma kapaciteta 250.000 hektolitara, plantaža breskve na površini od 97ha, ribnjak u kome se godišnje proizvede 120 tona kalifornijske pastrmke, hladnjača kapaciteta 3.000 tona, maloprodajni i ugostiteljski objekti. Godišnja proizvodnja ukupno 18 vrsta vrhunskih i kvalitetnih vina iznosi 16 miliona litara i 530.000 litara rakije.

Pored ovog, značajan predstavnik je i Biotehnički fakultet sa proizvodnjom vrhunskog vina „Vranac” i sa ukupnom proizvodnjom u 2011.godini od 20.000 l vina i 30.000 l „Lozove rakije”.

Značajniji individualni vinogradari koje Sekretarijat za razvoj preduzetništva Glavnog grada upisuje u registar i proslijeđuje podatke resornom ministarstvu radi upisa u Centralni registar vinogradara i proizvođača vina i alkoholnih pića, su: Doo „Amanda” (čija je proizvodnja u 2011.god. iznosila 30.500 l različitih alkoholnih pića - rakija, vinjak, vermut), vinarije Vučinić”, „Monte Siraz”, „Vuković” , „Brković”, Krgović”, „Asanović” i Podrum „Rajković”.

Djelatnost prerade mlijeka - Uslovi za ovu djelatnost su specifični i ograničeni (niska konkurentnost, mali kapaciteti i standardi prerađivačkih pogona). U poslednjih nekoliko godina izgrađeno je više pogona za proizvodnju mliječnih proizvoda relativno širokog asortimana (različiti fermentisani proizvodi, UHT mleko, sirevi). Predstavnici industrije ističu problem nelojalne konkurencije prilikom uvoza mlijeka i prerađevina iz Srbije.

Veliki udio u snabdijevanju prerađevinama na bazi mlijeka (sir i kajmak) predstavlja plasman putem zelene pijace i direktne prodaje (tzv. prodaja na kućnom pragu), što bi i u budućnosti, uz određene izmjene, moglo predstavljati važne kanale plasmana. Uspostavljanjem određenih sanitarnih normativa, tradicionalni proizvodi bi mogli pojačati svoju ulogu na tržištu (ugostiteljstvo i turizam, izvoz). Značajnije mljekare: Dinoša – Bubulj, ZZ Cijevna mljekara, Milmarc Group.

Mlinska i pekarska djelatnost - Crna Gora nema sopstvenu primarnu sirovinu ali postoje privredni subjekti koji prerađuju sirovinu iz Srbije ili drugih zemalja. Veći subjekti mlinske industrije imaju kapacitet čijim se optimalnim korišćenjem može zadovoljiti veći deo potreba Crne Gore. Pekarska industrija suočava se sa teškoćama koje su karakteristične za veliki deo drugih prehrambenih grana (nepoštovanje postojećih sanitarno-tehnoloških standarda i normativa, fiskalna nedisciplina, neredovna naplata, rad „na crno”).

Djelatnost proizvodnje i prerade mesa - U ovoj oblasti evidentirani su pozitivni trendovi u obimu proizvodnje i asortimanu. Postoji nekoliko vitalnih subjekata koji su povećali kapacitet i proširili asortiman. Sanitarno–tehnološki uslovi u novim pogonima su na relativno solidnom nivou i ti pogoni mogu da odgovore potražnji na lokalnom tržištu. Nabavka primarnih sirovina je specifična – gotovo sve količine svinjskog mesa se uvoze, za meso živine postoji ograničena domaća proizvodnja, a goveđe meso (pogotovo za konfekcioniranje) I jagnjeće meso su iz domaćih izvora.

Delatnosti proizvodnje šumskog i lekovitog bilja:


U ovoj oblasti postoje uslovi za proizvodnju pečurki, šumskih plodova, ljekovitog bilja i

eteričnih ulja. Djelatnost prerade duvana - Kapaciteti su skoncentrisani u jednoj kompaniji,

„Novi duvanski kombinat“ akcionarsko društvo - Podgorica (instalisani kapacitet omogućava godišnju proizvodnju od 4.800 tona cigareta). Ova kompanija suočava se sa brojnim problemima: siva ekonomija, otežano finansiranje tekućeg poslovanja, neriješeno pitanje privatizacije. Osnovni preduslov za njeno uspješno poslovanje u narednom periodu je uspješan izbor strateškog partnera i izgradnja novog objekta. Glavni grad će u ovaj projekat uložiti zemljište i naknadu za komunalno opremanje, po kom osnovu će steći odgovarajući broj akcija.

3.3 Trgovina, zanatstvo i usluge

Trgovina odslikava sve karakteristike socioekonomskog okruženja pokazujući se kao najvitalnija oblast u tranzitornim uslovima. Ona je, u godinama visokog ekonomskog rasta prije izbijanja krize, pored sektora usluga, bila glavni izvor rasta i oporavka, naročito sredinom 2008, da bi pala na najnižu tačku početkom 2010. Oporavak u ovoj djelatnosti pokrenuo je rast u sekoru transporta.

Sektor usluga, uprkos slabom kreditiranju i strukturi uslužnih preduzeća, zabilježio je neznatan pad u 2009. godini od 0,2% i porast tokom 2010. godine. U trgovini na veliko i malo tada je bilo zaposleno 8.213 radnika, odnosno 15,7% svih zaposlenih u Glavnom gradu.

Osnovna aktuelna obilježja trgovine su: - visoki troškovi poslovanja i neadekvatan menadžment; - visoka nelikvidnost i nedostatak obrtnih sredstava; - neregularni tržišni uslovi, posebno prisutnost sivog tržišta; - opšta privredna nelikvidnost i nizak nivo standarda, koji se direktno odražavaju na trgovinu. Nedovoljno razvijena regionalna trgovina je strateška slabost za čitav zapadni Balkan što

inhibira rast malih domaćih kompanija i smanjuje atraktivnost za investicije. Zanatstvo za sada nema strateški značaj za razvoj Podgorice ali je jedan od načina

za obezbjeđenje životnog standarda stanovništva i kao dopunska privredna delatnost, važna karika u funkcionisanju privrednih i društvenih aktivnosti. Dominiraju proizvodi svakodnevne upotrebe (lične usluge i usluge domaćinstvima). Osnivanje Zanatske komore može doprinijeti značajnijem uticaju zanata u riješavanju problema nezaposlenosti te u obogaćivanju turističke ponude Podgorice. Nosioci djelatnosti su obućarske radnje, krojačke radionice, pekari, poslastičari, preduzetnici koji pružaju lične usluge ili vrše ručnu izradu odjevnih predmeta i predmeta za domaćinstvo, zanatske građevinske radionice, radionice za popravku vozila i dr. Prostor za razvoj zanatstva otvoriće se u koridorima značajnihih tranzitnih saobraćajnica.

Usluge pruža veći broj preduzeća iz oblasti marketinga, računarske tehnike, prodaje računarskog software-a i hardware, štampe, prometa nekretnina, osiguranja, logističke usluge i sl.


3.4 Građevinarstvo

U djelatnosti građevinarstva, u periodu od januara do septembra 2011.god24. bilo je zaposleno je 3,5% (1.844) ukupnog broja zaposlenih u Podgorici što je dvostruko manje u odnosu na podatak iz GUP-a Titograd iz 1990. godine kada je to učešće iznosilo 7,1% ( 3.425).

Najveći problem u ovoj oblasti je deficit kadrovskog resursa – domaće radne snage, kako po broju, tako i po kvalitetu. Pored toga, sporna je i njena starosna i kvalifikaciona struktura. Pokušaj animiranja mladih kroz srednje stručno obrazovanje u predhodnom period nije se pokazao uspješnim.

Od 2004-2008. godine u Podgorici je izgrađeno 4.589 stanova površine 318.410 m2 i to najviše 2004. godini (1.294 stana), dok je u 2008.godini izgrađeno 900 stanova ukupne površine 64.200 m2. Iste godine broj nezavršenih stanova iznosio je 5.874 sa ukupnom površinom od 479.067 m2. Tokom 2009.god. broj završenih stanova iznosio je 2.037 uk. pov. 151.829 m2 a nezavršenih 5.634 uk. pov. 469.009 m2. Tokom 2010.godine, aktivnost u građevinarstvu dostigla je najnižu tačku sa 892 završena stana pov. 63.995 m2 i 5.594 nezavršenih pov. 472.812 m2 .

Prosječna cijena m2 novoizgrađenog stambenog prostora u Glavnom gradu, poslednjih godina, prema Statističkom godišnjaku 2011, pokazuje trend opadanja. Naime, od 2008.god, kada je iznosila 1.350,00 EUR-a/m2, u 2009.god. smanjena je na 1.168,00 EUR-a/m2, da bi se u 2010.god. kretala u visini od 1.137,00 EUR-a/m2.

Jačanje konkurentnosti građevinske operative i formiranje adekvatne strukture radne snage su jasni pravci djelovanja u narednom periodu.

Sa aspekta arhitekture Glavnog grada, problemi na koje se treba fokusirati u narednom periodu su održavanje starijih zdanja, odnosno zgrada u etažnom vlasništvu, prvenstveno fasada koje narušavaju izgled grada, kao i koncepcijski osmišljena urbanistička rješenja gradske periferije.

3.5 Elektroenergetski sektor

Jedno od osnovnih obilježja elektroenergetskog sektora u Crnoj Gori, pa samim tim i u Glavnom gradu, predstavlja veliki deficit električne energije, prisutan više godina. Do 1980. godine proizvodnja električne energije zadovoljavala je potrebe potrošača. Nakon izgradnje II faze Kombinata aluminijuma i modernizacije Željezare došlo je do značajnog povećanja potrošnje direktnih potrošača i potrošnje distributivnih potrošača te postojeća elektroenergetska infrastruktura ne može odgovoriti potrebama u snazi i kapacitetima niti zadovoljava sa aspekta pouzdanosti25.

a) Prenosni kapaciteti Prenosna mreža na području Glavnog grada predstavlja dio šireg sistema prenosne

mreže Crne Gore. Dvije najveće trafostanice u Crnoj Gori nalaze se upravo u Glavnom gradu i to: TS 220/110 kV Podgorica 1, Zagorič i TS 400/110 kV Podgorica 2, Mareza.

24 Izvještaj o radu ZZZ CG za prvih devet mjeseci 2011.god.

25 Proizvodni kapaciteti na nivou Crne Gore dati su u Dodatku poglavlju br.3.5 „Elektroenergetski

sektor“, str 231


TS 220/110 kV Podgorica 1 sa dva transformatora instalisane snage po 50 MVA

napaja TS 110/10 kV Podgorica 3, TS 110/35 kV Danilovgrad i EVP Trebješnica. Sa TE Pljevlja, HE Perućica i EES Albanije (TS Vau Dejes) povezana je na 220 kV naponu.

Druga transformatorska stanica po veličini, sa instalisanom snagom transformacije u iznosu od 600 MVA je TS 400/110 kV Podgorica 2. Na 400 kV naponu povezana je sa RP Ribarevine i EES Bosne i Hercegovine (TS Trebinje) a na istom naponskom nivou se 2010.godine planiralo povezivanje sa EES Albanije (TS Kashar). Preko transformacije 400/100 kV iz ove TS napajaju se KAP, TS 110/10 kV Podgorica 4 i TS 110/35 kV Budva, Cetinje i Virpazar. Povezana je i sa TS 220/110 kV Podgorica 1.

Snadbijevanje KAP-a, koji je istovremeno i najveći pojedinačni potrošač u Crnoj Gori, obavlja se preko 110/35/10 kV transformatorske stanice i tri 110 kV dalekovoda koji povezuju KAP i Podgoricu 2-Mareza. Pored nje, u neposrednoj blizini nalazi se i TS Fabrika prerade 110/10 kV, direktno povezana preko jednog 110 kV dalekovoda na postrojenje KAP-a. Sada je van funkcije obzirom na prestanak proizvodnje u ovom dijelu industrijskog kompleksa.

b) Distributivni kapaciteti26 Distributivna mreža područja Podgorice se, po svojoj strukturi i konfiguraciji, može

podijeliti na gradsku, koja je uglavnom kablovska i na ruralnu, koja je vazdušna i u većini slučajeva čisto radijalna (bez rezerve).

Njen razvoj posljednjih godina nije u dovoljnoj meri usaglašen sa razvojnim planovima u drugim oblastima u smislu kapaciteta i kvaliteta, usled čega elektrodistributivni sistem nije u stanju da adekvatno odgovori sve većim zahtevima potrošnje, odnosno veoma intenzivnoj gradnji poslovnih i stambenih objekata.

Područje sa desne obale Morače (Blok 5 i 6, Tološi, najveći dio Momišića i Donja i Gornja Gorica) snadbijeva transformatorska stanica TS Podgorica 4 koja predstavlja jednu od ukupno dvije transformatorske stanice sa direktnom transformacijom 110/10 kV i sa instalisanom snagom 2x40 MVA a koja se snadbijeva iz TS Podgorica 2. Postojeća 10 kV mreža koja se snadbijeva sa izvoda ove trafostanice je kablovska, sa kablovima pretežno tipa IPO 13°, presjeka 70-150 mm2. Na pojedinim izvodima izvršena je rekonstrukcija kablova sa kablovima tipa XHE 49°, presjeka 150, odnosno 240 mm2.

Veliko područje Podgorice na lijevoj obali Morače, djelovi naselja Zabjelo, dio centra grada, Drač, Konik, Stari Aerodrom, Vrela Ribnička, Masline i dio Zlatice snadbijeva se iz TS Podgorica 3, koja predstavlja drugu transformatorsku stanicu sa direktnom transformacijom 110/10 kV i instalisane snage 2x31,5 MVA. Ta TS snadbijeva se iz TS Podgorica 1. Postojeća 10 kV mreža koja se snadbijeva sa izvoda ove trafostanice je kablovska sa istim karakteristikama kao u predhodnom slučaju.

IZ TS Podgorica 1 vazdušnim 35 kV vodom snadbijeva se transformatorska stanica Gornja Zeta a iz ove TS snadbijeva se pretežno ruralno područje a radijalno se snadbijeva i TS 35/10 kV Barutana. Povezana je i sa TS Golubovci i TS Ponari. Neposredno uz postojeću trafostanicu 35/10 kV instalisane snage 8 MVA, sagrađena je nova, instalisane snage 2x8 MVA ali još nije puštena u pogon. Mreža 10 kV napona je radijalna i vazdušna Al-Fe 35 mm2.

Područje Lješanske nahije napaja se preko TS 35/10 kV 2,5 MVA Barutana, koja se napaja radijalno iz TS Gornja Zeta preko 35 kV vazdušnog voda Cu 50 mm2. Riječ je o jednom o rijetkih postrojenja na otvorenom koje je sagrađeno, uz još nekoliko takvih, već korišćenom opremom. Mreža 10 kV napona je radijalna i vazdušna Al-Fe 35 mm2.

Oblast Golubovi-Anovi napaja se iz TS 35/10 kV 4 MVA Anovi koja je, preko krute veze, priključena na tzv. “Petrovački vod” (35 kV vodom Podgorica 1 – Gornja Zeta – Golubovci – Ponari – Vranjina – Virpazar). Postrojenje je sa spoljnom montažom, građeno takođe već korišćenom opremom pa je teško dati procjenu njegove starosti. Mreža je

26 Izvor: “Razvoj prenosne i distributivne mreže na području Podgorice do 2025.god.”


radijalna i vazdušna Al-Fe 35 mm2 sa malim učešćem kablova uglavnom IPO – 13, čija je starost najmanje 20 do 25 godina.

Područje Tuzi napaja se preko 35 kV voda koji je izgrađen od Smokovca do TS Tuzi kao 110 kV dalekovod 240/40 mm2, dužine 15 km. U Smokovcu je preko krute veze povezan na tzv. “Kolašinski” 35 kV vod Podgorica 1 (Zagorič) – Ubli – Bioče – Ptič – Drijenak (Kolašin). Ova trafostanica izgrađena je na isti način kao i trafostanica Anovi.

Dio konzuma Tuzi se, zbog velikog opterećenja jedinog transformatora 12,5MVA (8MVA transformator zamijenjen je novim u 2009.god.) u TS 35/10 kV Tuzi napaja iz TS 110/10 kV Podgorica 3 (Cvijetin Brijeg) preko dugačkih 10 kV vodova. 10 kV mreža je uglavnom vazdušna i jako razgranata, mada je u samom naselju u potpunosti kablovska.

Postojeće rješenje pokazalo se izuzetno loše. Napojni vod 35 kV od TS Podgorica 1 do Smokovca i dalje prema Kolašinu nalazi se u jako lošem stanju i njegovi česti ispadi dovode do prekida snadbijevanja iz TS 35/10 Tuzi. Sam dalekovod je jako dugačak i samim tim izložen atmosferskim pražnjenjima pa su kvarovi na njemu česti. Svaki kvar na ovoj dionici dovodi do neraspoloživosti čitavog dalekovoda pa i do nemmogućnosti napajanja Tuzi izuzev preko 10 kV meže čiji kapacitet ne omogućava napajanje čitavog konzuma.

Pravci razvoja Cjelokupan energetski lanac karakteriše nizak stepen energetske efikasnosti.

Povećanje proizvodnje i poboljšanje energetskog bilansa je strateški cilj razvoja Glavnog grada. U ovom trenutnu, jedino proizvodno hidroenergetsko postrojenje na prostoru Podgorice je mini hidroelektrana Lijeva Rijeka. Međutim Podgorica ima značajne hidroenergetske pontecijale koji su kvantifikovani državnim dokumentima (Vodoprivredna osnova; Strategija hidroenergetskog razvoja Crne Gore i sl). Prema tim dokumentima pozicionirane su hidroelektrane: glavni tok Morače – Zlatica, Milunovići, Raslovići, Kruševička Rijeka - Kruševica; Nožica; Brskutska Rijeka – Brskut, Cijevna – Prifta, Opasanica – Opasanica.

Prostorni plan države posvetio je posebnu pažnju energetici, odnosno energetskoj valorizaciji rijeke Morače i Komarnice. Strategijom razvoja energetike do 2025. god. predviđen je projekat izgradnje hidroelektrana na Morači po scenariju umjerene izgradnje i korišćenja hidropotencijala Komarnice i Morače. Riječ je o HE Andrijevo, Raslovići, Milunovići i Zlatica od kojih se tri poslednje nalaze na teritoriji Glavnog grada. Ove akumulacije omogućile bi ubrzan integralni razvoj (proizvodnju električne energije, poljoprivrede, turizma, sporta i rekreacije).

U dolini Morače, od Zlatice do Milunovića, planirane su tri hidroakumulacije najveće dubine 62 m i srednje širine oko 100 metara a u njenom kanjonskom dijelu velika lučna brana koja će formirati jezero dubine od 150 m.

Akumulacija HE Zlatica predstavlja kompenzacioni bazen uzvodnih hidoroelektrana. Planirana je između sela Milunovići (gdje je profil brane HE Milunovići) i mjesta Zlatica nizvodno od Bioča (profil brane). Brana je locirana na 36+200 km toka rijeke Morače (računajući od njenog ušća u Skadarsko jezero) ili oko 8 km od Podgorice geografskih koordinata: 42o 30' 20¨ N i 19o 20' 10¨ E. Akumulacija se pruža u pravcu sjever-jug dužine oko 11 km i širine oko 200 m. Izgradnjom brane visine 62,5 m ima korisnu zapreminu od 13 mil m3.

Takođe je na vodotoku Opasanica (pritoke Margaritska i Kurlaj) planirana HE Opasanica (studirano rješenje), snage 10 MW i prosječnom godišnjom proizvodnjom 43Gwh, sa branom nizvodno od sastava vodotoka Opasanica i Veruša, uz kotu uspora 1160 m.n.v. sa kojom bi se ostvario akumulacioni bazen 45 hm³.

Treba naglasiti da hidroenergija predstavlja najracionalniji obnovljivi energetski izvor, upravljački najfleksibilniji i ekološki najčistiji i da otvara prostor za ekonomski razvoj pasivnih gornjih slivova za koje, su u demografskom smislu, karakteristične pojave depopulacije.

Energija vetra – velika učestalost vetra na ovom prostoru omogućava podizanje vjetro-generatora. Najpogodnije područje za eolsku energiju su npr. Radovče, Trmanje, Stravče, Kučka Korita.


Solarna energija – ima razvojne šanse u činjenici da na ovim prostorima ima 2200

sunčanih sati godišnje. Bioenergija – na bazi bio mase (šumski ostatak, ogrijevno drvo, voćarsko

vinogradarski ostatak) može se proizvesti toplotna – elektroenergija. Podizanje energetskih šuma u Donjoj Zeti i zabarenim površinama priobalja

Skadarskog jezera, u skladu sa mogućnostima koje propisuje Zakon o nacionalnim parkovima, dalo bi značajne energetske izvore čija se veličina može procijeniti na 10.000ha x 50m3 /ha god = 500.000 m3

Svi energetski potencijali (hidroenergija, energija vetra, energija sunca, energija na bazi bio mase) su ekološki čiste energije čiji je razvoj svakim danom sve aktuelniji i sa ekološkog i sa ekonomskog aspekta.

3.6 Poljoprivreda

3.6.1 Poljoprivredna proizvodnja

U Podgorici, kao i u čitavoj Crnoj Gori, poljoprivreda je u poslijeratnom periodu bila zapostavljena a nepovoljna ekonomska situacija (sankcije, tranzicija) u posljednjoj deceniji prošlog vijeka efektuirala je dodatnim negativnim posledicama na njen razvoj. Veliki problem za brži razvoj poljoprivrede je usitnjen posjed i nepostojanje zakonske regulative koja će spriječiti njegovo dalje usitnjavanje.

Poljoprivreda predstavlja u velikom broju slučajeva dodatno zanimanje, što usporava modernizaciju i tržišnu orijentaciju gazdinstava. Dug period bez značajnijih ulaganja za posledicu ima nedostatak savremene opreme, mehanizacije i novih tehnologija. Nezadovoljavajuća starosna struktura, kao i obrazovni i stručni profil proizvođača za poljoprivredu kao biznis se poslednjih godina popravlja. Uticaj finansijskog sektora koji treba da udovolji zahtevima za kredite u poljoprivredi, prisustvo stručnih službi u primarnoj proizvodnji i prerađivački kapaciteti sa većim asortimanom finalnih proizvoda su takođe poboljšani.

Popisom poljoprivrede u 2010.g. u Podgorici je evidentirano 7.276 porodičnih poljoprivrednih gazdinstava. Njihovo učešće u ukupnom broju gazdinstava Crne Gore je 14,85%

3.6.2 Biljna proizvodnja

U ratarsko-povrtlarskoj proizvodnji vodeće kulture u Podgorici su: krompir, lubenica, dinja, paradajz i paprika. Prema statističkim podacima učešće Glavnog grada - Podgorice u zasijanim površinama, pod ovim kulturama, u odnosu na Crnu Goru kreće se od 68,0 % za lubenicu i dinju, do 43,37 % za paradajz. Pregled zasijanih površina ratarsko-povrtlarskim kulturama po godinama u ha

Godine Lubenica i dinja Paradajz Paprika Krompir Kukuruz Pšenica

Crna Gora 2008 1.440 970 829 10.233 2.712 826

2009 1.451 962 821 10.360 2.664 846

Podgorica 2008 968 410 408 665 289 100

2009 987 417 408 674 285 100

Izvor: “Monstat”-Statistički godišnjak 2010. (interni podaci iz Zavoda za statistiku, jer ne vode zasijane kulture po opštinama)

Krompir je zasijan na površini od 674 ha. Prinos kod ove ratarske kulture je u stalnom porastu i prosječni prinos iznosi oko 20 t/ha. Lubenica i dinja gaje se na površini od 987 ha i


daju prinos od 25 do 55 t/ha. Zasađene površine pod paradajzom iznose 417 ha i prosječni prinos iznosi 38 t/ha, dok je površina pod paprikom 408 ha sa prosječnim prinosom od 15 t/ha.

Ratarska proizvodnja u Podgorici je u 2009. godini bila zastupljena sa nešto preko 100 ha pšenice (73 ha u Malesiji i 35 ha u Zeti), sa 285 ha kukuruza i 2 ha ječma (raž i ovas nisu zasijavani na području Podgorice). S obzirom na niske prinose po ha (5 tona kod kukuruza i 3 tone kod pšenice) može se konstatovati da je ratarska proizvodnja malo zastupljena i da nema većeg značaja.

Nasuprot ratarskoj proizvodnji pod povrćem je u 2009. godini bilo zasađeno i zasejano 3.180 ha pa se ova proizvodnja može nazvati dominantnom.

Iz godine u godinu povećavaju se površine za proizvodnju povrtlarskih kultura u zaštićenom prostoru – plasteniku (rano povrće: salata, blitva, paprika, krastavac, paradajz) i na ovim područjima podignuto plastenika površine oko 25 ha. Najveći broj plastenika nalazi se na području Zete i Malesije

Voćnjaci i vinogradi u Glavnom gradu pokrivaju površinu od 3.991 ha od čega vinogradi zauzimaju 3.312 ha a voćnjaci 679 ha. Posmatrajući statističke uporedne podatke za vinograde i voćnjake može se konstatovati da se 81,57 % ukupnog broja čokota vinove loze u Crnoj Gori nalazi u Glavnom gradu.

Počev od 2007, u Registar proizvođača grožđa i vina Sekretarijata za razvoj preduzetništva Glavnog grada upisano je 124 individualna vinogradara i vinara sa područja Glavnog grada sa preko 9.580.592 čokota vinove loze na ukupnoj površini od 2.476,5 ha. Najznačajniji su svakako AD „Plantaže 13. jul“ sa 9.033.312 čokota i Biotehnički fakultet sa 107.270 čokota na površini od 25,7 ha27. Ostali proizvođači raspolažu sa 437.280 čokota na površini od 203,9 ha od kojih je najznačajniji DOO „Amanda sa 85.000 čokota. Pored ovog privrednog društva, značajniji individualni vinogradari su: Vinarija “Vučinić”, Vinarija “Monte Siraz”, Vinarija “Vuković”, Vinarija “Brković”, Vinarija “Krgović”, Vinarija “Asanović”, Podrum “Rajković” i Vinarija “Amanda”.

Poslednjih godina broj zasada vinove loze u privatnom sektoru pokazuje trend rasta usled primjene podsticajnih mjera za nabavku autohtonih sorti vranca i kratošije.

Broj stabala jabuka, krušaka i šljiva, koje su zastupljene na sjeveru Glavnog grada-Podgorice, iznose oko 5% ukupnog broja stabala ovih voćnih vrsta u Crnoj Gori. Značajne mogućnosti u oblasti voćarstva pruža smokva, kako sa aspekta proizvodnje, tako i sa aspekta prerade.

Pregled broja čokota i stabala voća po godinama

Izvor: „Monstat“ – Statistički godišnjak 2010.g.

Otkup tržišnih viškova poljoprivrednih proizvoda (voća i povrća) sa područja Glavnog

grada i njihova prodaja u Crnoj Gori i zemljama u okruženju (prije svega u Srbiji i na Kosovu) vrši se organizovano od 2005.g. preko Akcionarskog društva „Plodovi Crne Gore“, čiji su osnivači: Glavni grad Podgorica Vlada Crne Gore, Udruženje poljoprivrednih proizvođača voća i povrća Crna Gore –“Ratar” Podgorica i Udruženje poljoprivrednih proizvođača Malesije. Kompanja posjeduje Distrubutivni centar na Tuškom putu pov. 37.931 m2 sa zatvorenim skladišnim prostorom od 7.513 m2. Osim toga, posjeduje i savremenu hladnjaču sa kalibratorom kapaciteta 500 t u Matagužima. Pored usluga otkupa, kompanija vrši i uslužno skladištenje i kalibriranje poljoprivrednih proizvoda sa neophodnom logistikom.

27 Detaljnije o proizvodnji vina i rakije u Dodatku poglavlju br. 3 “Ekonomsko-proizvodni sistem”

Potpoglavlje 3.2 “Proizvodni sistem”, str 223

Godina Vinova loza Jabuka Kruška Šljiva Maslina Agrumi

CrnaGora 2008. 16.880.347 425.223 196.815 1.101.850 418.460 311.235

2009. 17.020.057 461.793 196.114 1.125.833 406.890 340.095

Podgorica 2008. 13.698.958 28.830 26.380 37.065 1.600 5.600

2009. 13.770.058 28.970 26.390 32.215 1.600 5.900


Asortiman kompanije čine sledeći proizvodi: krompir, kupus, paradajz, paprika,

lubenica, kivi i mandarina. Otkup se vrši od prozivođača sa područja Zete i Malesije, a djelimično i iz Ulcinja. Dosadašnje poslovanje kompanije imalo je socijalnu konotaciju jer su se proizvodi

otkupljivali u periodu zasićenja tržišta (kraj jula i početak avgusta) po cijeni koja je ( posebno prilikom izvoza) bila iznad tržišne. Otkup se vršio neplanski, nije bio formalizovan (ugovoren) a sorta i količina otkuplljenih proizvoda zavisili su prevashodno od viškova na tržištu a ne od mogućeg plasmana. Trenutno upošljava 11 zaposlenih, od kojih 5 na neodređeno i 6 na određeno vrijeme. Iako je orijentisana na otkup i prodaju, nema komercijalistu niti kvalitetan kadar u oblasti marketinga. Pored toga, ne postoji adekvatna kontrola kvaliteta otkupljenih proizvoda.

Za navedeni period preko ovog Akcionarskog društva od poljoprivrednih proizvođača sa područja Glavnog grada otkupljeno je oko 8.000 tona voća i povrća i to:

Godina otkupa 2007. 2008. 2009. 2010. 2011.

Količina u tonama 700 600 500 100 6.000

U narednom periodu neophodno je uspostaviti sistem planskog poslovanja u tržišnim

uslovima koje će omogućiti povećanje prihoda, uspostaviti bazu podataka proizvođača na teritoriji Glavnog grada, uspostaviti formalizovanu saradnju sa poljoprivrednim proizvođačima, uvesti nove asortimane (šumsko voće i ljekovito bilje28), proširiti plasman proizvoda na hotele i maloprodajne objekte, obezbijediti potrebna sredstva za investicije putem dokapitalizacije i investirati ih u osnovna i obrtna sredstva (92.000,00 EUR-a u osnovna i oko 135.000,00 EUR-a u obrtna), proširiti tržište na Bosnu, Hercegovinu i Hrvatsku i staviti u funkciju Otkupni centar u Lijevoj Rijeci koji je u vlasništvu Glavnog grada. Investicije u osnovna sredstva podrazumijevaju investicije u nedostajuću opremu (dva ovlaživača zraka u komorama, dva viljuškara (električni i dizel), dizel agregat za motore hladnjače i dvije vazdušne zavjese za vrata komore) i poboljšanje funkcionalnosti postojeće kao i investiranje u izgradnju mokrog čvora i stražarske kućice u Distributivnom centru.

Takođe je neophodno uspostaviti plansku proizvodnju od strane poljoprivrednih proizvođača. Organska proizvodnja

Crnogorski sistemi poljoprivredne proizvodnje su u velikoj mjeri ekstenzivni sa ograničenom upotrebom hemijskih pesticida i đubriva, što čini prelazak na metode organske proizvodnje manje komplikovanim. Dakle, postoji veliki potencijal za organsku proizvodnju.

Poljoprivredno zemljište i vodni resursi Crne Gore su u velikoj mjeri sačuvani od industrijskog zagađenja i kao takvi obezbjeđuju nesmetanu proizvodnju organske hrane (mesa i mliječnih proizvoda, meda, ribe, povrća, voća, kao i prirodne, čiste i pitke vode).

„Monteorganica“, kao jedino certifikaciono tijelo za registraciju organske proizvodnje je od 2007. godine, počela da vrši registraciju proizođača iz Crne Gore koji se bave organskom proizvodnjom. Prema podacima Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja i tijela za kontrolu i certifikaciju, broj registrovanih proizvođača iznosio je: u 2007.god-13, u 2008.god.-26, u 2009.god.-34, u 2010.god.-67 i u 2011.god.-100, od kojih 5 sa područja Glavnog grada i to za voćarstvo, vinogradarstvo i pčelarstvo.

28 Proširenje asortimana i plasmana AD “Plodovi Crne Gore” kroz pilot projekte detaljnije je

obrađeno u Dodatku poglavlju 3 “Ekonomsko-proizvodni sistem, Potpoglavlje 3.6 “Poljoprivreda”,

str 223


Poljoprivredno zemljište registrovano za organsku proizvodnju u Crnoj Gori

Vrsta organske proizvodnje Poljoprivredno zemljište u ha

Povrtlarstvo 1,35

Ratarstvo i biljna proizvodnja 59,93

Voćnjaci 43,75

Vinogradi 4,99

Livade i pašnjaci 3.451,50

U K U P N O: 3.561,12

Izvor: „Monteorganica“, 2010. i 2011.

Od ukupne površine poljoprivrednog zemljišta koje je registrovano za organsku proizvodnju, obradivo poljoprivredno zemljište obuhvata 110,02 ha, a 3.451,10 ha travnate površine, odnosno livade i pašnjaci koji služe za organsku proizvodnju u stočarstvu.

3.6.3 Stočarstvo

Zastupljeno je na sjevernom dijelu teritorije grada na kome se pretežno gaje goveda, ovce i koze ili je organizovana intezivna proizvodnja rasplodnih i tovnih životinja u zatvorenom prostoru na farmama. Vrsta koja je autohtona u Crnoj Gori i kojoj prijeti istrebljenje je buša. Pojedinačna grla ili manja stada buše mogu se naći i u zaleđu Skadarskog jezera i području oko rijeke Bojane. Najčešća vrsta ovce je pramenka sa nekoliko varijeteta koji su adaptirani lokalnim uslovima i to: Zetska žuja, takođe ugrožena vrsta koja je prvobitno uzgajana oko Podgorice (Zeta, Lješkopolje, Ćemovsko polje do Bjelopavlića) i Bardoka. Domaća balkanska koza gaji se u područjima koja nijesu pogodna za ovcu, a pogotovu ne za gajenje goveda. Takva su područja krša koja su obično obrasla šikarom i sitnim listopadnim drvećem. Tabelarni prikaz broja stoke u Crnoj Gori i Podgorici

Godine Goveda Ovce Svinje Živina Košnice

CG 2008 91.929 200.369 5.130 278.024 27.508

2009 89.194 188.227 3.315 336.688 21.526 2010 84.046 180.228 4.565 240.245 13.632

Podgorica 2008 5.854 15.365 109 22.167 2.904

2009 5.826 14.390 86 19.763 2.257

2010 4.452 12.195 67 19.136 1.907

Izvor: „Monstat“ – Statistički godišnjak 2010.g

Podaci pokazuju da je stočarstvo u opadanju što je posljedica u prvom redu napuštanja (depopulacije) sela. Dominira u ruralnim sredinama i još uvijek je glavno zanimanje seoskog stanovništva. Gajenje stoke je pogodno iz razloga što je na sjevernom području grada pretežno poljoprivredno zemljište - livade, pašnjaci, šikare i makije.

Prema podacima Biotehničkog fakulteta u Podgorici u 2010. godini broj registrovanih farmi iznosio je 468 sa kapacitetom od ukupno 2.277 grla stoke, dok je na nivou Crne Gore registrovano 3.144 farmi sa 13.419 grla stoke.

Od stočara kooperanata koji predaju sirovo mlijeko za dalju proizvodnju, tj. tržišnu prodaju sa područja Glavnog grada-Podgorice, otkupljuju sljedeće mljekare:

- Podgorica: “Dinoša – Bubulj”, ZZ “Cijevna mljekara”, “Milmarc Group” - Cetinje: “Vulaš” - Čevo, “Bajički Pištet”, - Danilovgrad: “Šimšić Montmilk”, Navedene mljekare od kooperanata sa područja grada godišnje otkupe od 4-4,5

miliona litara sirovog mlijeka. U cilju stimulisanja proizvodnje mlijeka za tržište, kooperanti koji mlijeko prodaju preko mljekara dobijaju premije iz Budžeta Glavnog grada u iznosu od 0,03 €/lit. predatog mlijeka.


Prema podacima Sekretarijata za razvoj preduzetništva, danilovgradska mljekara

“Šimšić Montmilk”, otkupljuje blizu 50% količina sirovog mlijeka od kooperanata sa područja Glavnog grada.

U cilju razvoja stočarstva, očuvanja i racionalnog korišćenja prirodnih resursa, očuvanja biodiverziteta, održavanja prirodne i kulturne baštine i tradicionalnih proizvoda, u okviru mjera ruralnog razvoja sprovode se mjere za podsticaj korišćenja planinskih pašnjaka putem izdiga stoke. Pravo na ovu podsticajnu mjeru imaju stočari koji na katun29 izdižu najmanje 5 uslovnih grla i borave najmanje 2 mjeseca.

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja vodi Registar poljoprivrednih proizvođača, koji ostvaruju penzijsko-invalidsko osiguranje preko poljoprivredne djelatnosti. Sekretarijat za razvoj preduzetništva izdao 457 potvrda o obavljanju poljoprivredne proizvodnje na području Glavnog grada. Od ovog broja poljoprivrednih proizvođača, 316 je aktivnih, odnosno stiču pravo penzijsko-invalidskog osiguranja, a 141 je isključeno po raznim osnovama.

Poljoprivredni proizvođači (muškarci preko 65, a žene preko 60 godina), kojima je poljoprivreda jedino i glavno zanimanje stiču pravo na staračku naknadu u visini od 40 €, koje isplaćuje Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja iz Agrobudžeta. Sekretarijat za razvoj preduzetništva vodi aktivnosti oko prikupljanja kontrole potrebne dokumentacije, na osnovu koje resorno Ministarstvo donosi rješenje i od 2002. godine od kada je počela realizacija Programa staračkih naknada na području Glavnog grada za ostvarenje navedenog prava se prijavilo 859 poljoprivrednih proizvođača, a trenutno to pravo koristi 457 poljoprivrednih proizvođača sa područja Glavnog grada-Podgorica.

Dodatno, Udruženje pčelara Podgorice je 2012.godine imalo 218 članova. Prema podacima ovog Udruženja, pčelinjih zajednica u 2010.godini bilo je 9.878 što otvara prostor za organizovanje specijalizovanih sajmova i uključivanje ove kategorije proizvođača u programe mjera Glavnog grada za podsticaj razvoja pčelarstva.

„Dobro iz Crne Gore“

U cilju valorizacije privrednih resursa Crne Gore, Privredna komora CG je krajem 2008. godine pokrenula projekat „Dobro iz Crne Gore“. Riječ je o strogoj proceduri brendiranja domaćih proizvoda i usluga koji ispunjavaju kriterijume za natprosječan kvalitet. Crnogorski proizvodi i usluge takvog kvaliteta označavaju se kolektivnim žigom „Dobro iz Crne Gore“ koji je zaštićen u Zavodu za intelektualnu svojinu. Pored smanjenja rizika prilikom kupovine i povećanja učešća domaćih proizvoda na domaćem tržištu, težnja za sticanjem prava za korišćenje žiga stimuliše domaće kompanije da unapređuju kvalitet svojih proizvoda i usluga i postignu konkurentnost koja će efektuirati većim izvozom i smanjenjem spoljnotrgovinskog deficita.

Pravo korišćenja žiga „Dobro iz Crne Gore“ ima 13 privrednih društava za 74 proizvoda. Sa područja Glavnog grada Podgorice to su „Plantaže 13. jul“ za 22 vrste vina i rakije i AD „Inpek“ za 6 proizvoda.

Glavni grad ima potencijal za brendiranje u oblasti poljoprivrede. Međutim, tržište domaćih proizvođača, osim primarne proizvodnje i prerade, treba usmjeriti ka proizvodima većeg stepena obrade i dodate vrijednosti po kojima bi cijela nacionalna ekonomija bila prepoznatljiva, kao što je to finalni proizvod vino "Vranac ". Pored toga, meso, mesne prerađevine, riba, prerađevine od ribe, voda, šumski i drugi proizvodi otvaraju mogućnost za kreiranje novih brendova i unaprijeđenje postojećih.

Ovo je značajno i sa aspekta privlačenja stranih investicija. U zadnjih nekoliko godina proizvodnja za velike trgovačke lance koji imaju proizvode sa privatnim oznakama – „private labels”, doveo je do rasta malih i srednjih proizvođača i izvoznika u zemljama u razvoju.

29 Na katunima Crne Gore određen je datum izdizanja, pripadnost katuna individualno određenim stočarima i trajanje boravka. Pregled katuna dat je u Dodatku Poglavlju 3 „Ekonomsko proizvodni sistem“, Potpoglavlje 3.6 Poljoprivreda, str 231


Finansijska podrška poljoprivredi

Od 2003. godine iz Budžeta Glavnog grada-Podgorice planski se izdvajaju sredstva za podsticaj poljoprivrede-Agrobudžet, što pokazuje koliki se značaj daje ovoj oblasti, koja je pored turizma prepoznata kao strateška grana razvoja Crne Gore.

Budžetska podrška razvoju poljoprivrede Glavnog grada


Agrobudžet-krediti 143.251,00 / 152.355,50 31.467,84

Otkup poljoprivr.viškova 42.831.19 156.588,10 45.000,00 46.000,00

Premije mljekarama 35.901,00 135.957,00 147.900,00 120.834,00

Stimulisanje preduzetništva 20.000,00 / 6.000,00 15.000,00 Marketing u turizmu 11.914,50 / / 879,84

Fabrika za preradu voća i povrća u Matagužima

211.990,05 679.407,29 50.113,80 /

Izgradnja montažnog staklenika – JP Zelenilo

117.310,02 / / /

Objekat za preradu ljekovitog bilja u Lijevoj Rijeci

23.109,04 / / /

UKUPNO 606.325,61 971.952,39 401.369,30 214.181,68


Pregled odobrenih kredita za poljoprivredu posredstvom ZZZ CG

Godine Broj projekata Broj radnika Kreditna sredstva u €

2008. 35 51 185.412,00

2009. 10 18 90.000,00

2010. 15 21 105.000,00

2011. 2 3 14.500,00 UKUPNO 62 93 394.912,00

Izvor: ZZZ CG

Pored navedenih izvora za oblast poljoprivrede izdvajaju se i značajna sredstva iz Agrobudžeta Crne Gore.

Planom upotrebe sredstava za podsticanje razvoja poljoprivrede u Crnoj Gori (Agrobudžet Crne Gore), za 2010. godinu i januar-novembar 2011.godine za Podgoricu izdvojeno je 2.938.409,00 € i to:

- Podsticajne mjere –Agrobudžet (podrška stočarstvu i biljnoj prozvodnji, otkupu mlijeka, otkupu tržišnih viškova i za ruralni razvoj-infrastrukturu 2.186.885,00 - Podrška investicijama (I i II Javni poziv) 344.364,00 - Staračke naknade 407.160,00

3.7 Lov

Lovišta na teritoriji Glavnog grada su: “Podgorica I”, “Podgorica II”, “Podgorica III” koja pripadaju submediteranskom lovnom području i lovište “Komovi”. Ukupna površina svih lovišta Podgorice iznosi 113.262 ha.

Lovište “Podgorica I” je površine 95.392 ha sa zastupljenim vrstama divljači: srne, divokoze, medvjedi, zečevi, divlje patke i jarebice kamenjarke.

Lovište “Podgorica II”-”Zeta” je površine 7.837 ha sa zastupljenim vrstama divljači: srne, zečevi, divlje patke i jarebice kamenjarke.


Lovište “Podgorica III”-“Tuzi” je površine od 13.043 ha sa zastupljenim vrstama

divljači: srne, zečevi, divlje patke i jarebice kamenjarke.

Lovište“Komovi” predstavlja lovište sa posebnom namjenom. Površina ovog lovišta je 23.922 ha. Osnovne vrste divljači su: divokoze, medvjedi i veliki tetrijebi.

Trajnom zabranom lova zaštićena je mečka (Ursus arctos L.) sa mečetom do dvije godine starosti. Lov na vodene ptice bio je ranije dozvoljen u nacionalnom parku Skadarsko jezero, ali je od 2002. godine potpuno zabranjen zbog sprovođenja odredbi iz Prostornog Plana Skadarsko jezero i registrovanog smanjenja brojnosti populacija vodenih ptica.

Glavni grad raspolaže velikim površinama lovišta, raznolikošću terena i velikim brojem razne vrste divljači. Ulaganjem u razvoj lovstva Glavni grad bi dobio veći priliv domaćih i stranih turista a time i veću valorizaciju ugostiteljstva i trgovine. Iako lovni turizam generiše značajne prihode u drugim evropskim zemljama, u Crnoj Gori je on prilično ograničen. Lov se i dalje smatra rekreativnom aktivnošću više nego aktivnošću koja donosi prihod. Članarine u lovačkim organizacijama su uglavnom male, investicije u lovišta skromne a domaći lovci nisu obavezni da plaćaju nadoknadu za svaku ubijenu divljač.

Pravna lica koja upravljaju lovištima ne vode katastar divljači. Osito toga, neophodno je organizovati bolju zaštitu lovišta, redovno obogaćivanje infrastrukturom i sl. Glavni grad kao turistička destinacija promovisala bi se kao područje pogodno za lov, uz organizovanje takmičenja, obuke lovaca, izradu brošura i prospekata za lovišta ne samo Podgorice, već i Crne Gore.

3.8 Ribolov

Na području Glavnog grada proizvodnja ribe organizovana je u ribnjaku „Mareza“, dok je komercijalni ribolov prisutan na Skadarskom jezeru.

Reka Morača za sada ima minoran i statistički beznačajan doprinos ukupnom ribarstvu u slivnom regionu Skadarskog jezera iako je bogata solomoidnim (plemenitim vrstama) ribe, potočnom pastrmkom, lipljanom i mladicom (posebno kapitalnom). Ova reka bila je poznata po pastrmskim vrstama (potočara i glavatica), klenu, skobalju i jegulji. U toku zadnje dve decenije, brojnost populacija skoro svih ribljih vrsta iz reke Morače je značajno opala usled konstantnog prelova.

Skadarsko jezero predstavlja važnu oblast u ribarstvu Crne Gore. Privredni ribolov obavljaju mještani sa priobalnog područja kojima je u te svrhe, do decembra mjeseca 2011.god, izdato 131 dozvola za lov šarana sa 10 mreža i 5 dozvola sa 20 mreža. Osim toga, izdata je 151 dozvola za jegulju, 5 dozvola za ukljevu, 10 dozvola za pari, 162 godišnje dozvole za obavljanje sportskog ribolova kao i 85 dnevnih ribolovnih dozvola. Posebnim propisom utvrđene su mjere na očuvanju i unapređenju populacije ekonomski značajnih vrsta (šaran, ukljeva) koje se odnose na vrijeme, lokalitet, ribolovna sredstva, ograničenje broja mreža i promjera okaca na njima.

Izlovljavanje ukljeve i kavezni uzgoj kalifornijske pastrmke tokom 2011.god. vršen je od strane AD „Ribarstvo“ iz Rijeke Crnojevića na osnovu ugovora sa JP Nacionalni parkovi Crne Gore, dok druge vrste ribe otkupljuje. Kontrolu izlova ukljeve vršila je posebna Služba zaštite ovog javnog preduzeća.

Pregled vrste i količine izlovljene i otkupljene ribe AD “Ribarstvo“, 2009 i 2010

Vrsta ribe 2009 kg 2010

Ukljeva 38.400 44.800

Krap (šaran) 1.065 10.720

Kinez 2.640 5.560

Crvenperka (ljolja) 3.840 - Grgeč 2.100 -

Izvor: JP Nacionalni parkovi Crne Gore


Za razvoj ribolova u rijekama i jezerima osnovni preduslov je realizacija sanacijskih programa zagadjivača Zete i Morače. Prednost u odnosu na veštačke ribnjake treba da ima odgoj riba u prirodnim uslovima (npr. Malo Blato).

Ključni problem vezan za ovaj sektor ogleda se u činjenici što ne postoji nikakva procjena ribljeg fonda Skadarskog jezera niti Ribarska osnova (u poslednjih 25 godina), a što predstavlja zakonsku obavezu.

Slatkovodno ribarstvo ima razvojnu šansu u turistickoj ponudi (npr u vidu sportskog ribolova), sa znacajnijim potencijalom za ulov i u djelatnosti prerade i prodaje ribe iz Skadarskog jezera.

3.9 Turizam i ugostiteljstvo

3.9.1 Uslovi za razvoj turizma

Glavni grad nalazi se u koridoru značajnih turističkih, domaćih i inostranih tranzitnih tokova prema Crnogorskom primorju. Mnoge prirodne, saobraćajne, infrastrukturne i druge povoljnosti pogoduju razvoju različitih vidova turističke ponude.

Turističkom promocijom Glavnog grada bavi se Turistička Organizacija Podgorice a dijelom i Nacionalna turistička organizacija.

Promet u turizmu 2004-2010.

posjetioci 2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.

CG 703 484 820 457 953 928 1 133 432 1 188 116 1 207 613 1 262 985

PG 24 580 29 819 39 295 45 588 50 393 49 166 54 196

Izvor: Monstat Promet u turizmu 2006 - 2010

Podgorica 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.

Posjetioci

Ukupno 39295 45588 50393 49166 54196

-domaći 16890 5388 5649 6064 5580

-strani 22405 40200 44744 43102 48616 Noćenja

Ukupno 74169 104986 111271 103464 112569

-domaći 31044 24786 22282 18385 15496

-strani 43125 80200 88989 85079 97073

Izvor: Monstat

Posmatrajući turistički promet u periodu od 2004-2010. godine, uočava se uzlazni trend dolazaka i broja noćenja. Procentualno povećanje broja turista u 2010. godini u odnosu na 2004. godinu iznosilo je 120,5%.

Od ukupnog broja dolazaka i noćenja u Crnoj Gori, 8,34% dolazaka i 3,07% ukupnog broja nocenja realizuje se u Glavnom gradu.

Pregled prihoda od turizma u Glavnog gradu i CG

Prihodi od inostranih turista u € Učešće* (%)

2006 2007 2008 2009 2010

Glavni grad 6.776.915 9.022.500 10.011.263 9.443.769 10.733.589 2,19

Crna Gora 271.081.204 457.190.567 513.088.399 468.822.516 489.702.424

Izvor: Centralna banka CG


Glavni grad je u 2010.godini ostvario prihod od inostranih turista u iznosu od

10.733.589€, što je povećanje u odnosu na 2009 godinu za 13,66%, a u odnosu na 2007. za 19%. Učešće Glavnog grada u ukupno ostvarenim prihodima od inostranih turista na nivou Crne Gore u 2010. godini iznosi 2,19%.

Sa razvojem novih hotelskih kapaciteta i prisustvom svjetskih hotelskih brendova Podgorica može profilisati kao kongresni ili MICE centar (Meetings, Incentives, Conferencing, Exhibitions).

Tu se akcenat naročito stavlja na planirani hotel sa četiri do pet zvjezdica na lijevoj obali Morače, u neposrednoj blizini mosta Millennium, kapaciteta 100 do 120 smještajnih jedinica, hotel „Crna Gora“ koji je u fazi rekonstrukcije kako bi ispunio standarde lanca „Hilton“ i dva dva novosagrađena hotela kategorije 4 i 5 zvjezdica. Takođe je planirana izgradnja hotela visoke kategorije na desnoj obali Morače, u neposrednoj blizini Kliničkog Centra Crne Gore.

Politika Glavnog grada u ovom dijelu je stimulativna te se investitorima hotela sa 5 i više zvjezdica u i A i I zoni umanjuje naknada za komunalno opremanje u procentu od 15%.

Od posebnog značaja je aktiviranje starih urbanih cjelina, kako u svrhu dnevnih izletišta, tako i u cilju razvoja manifestacionog turizma, odnosno organizovanje festivala i događaja koji su efikasni instrumenti za privlačenje posjetioca. Na lokalitetu Duklje je u tom cilju načinjen prvi korak postavljanjem montažne ljetnje pozornice koja, međutim, nije valorizovana u dovoljnoj mjeri. Pored toga, mnogi gradovi razvijaju politiku privlačenja snimatelja filmova ili tv programa koji promovišu njegove prirodne i druge vrijednosti ili određene turističke proizvode. Iz ovoga proizilazi zaključak da umjetnost i kultura na ovim prostorima daju niz mogućnosti za kreiranje raznovrsnih turističkih proizvoda koji multipliciraju svoje efekte (npr. oslikavanje murala na starim fasadama stambenih zgrada koji će Podgorici dati novi imidž).

Pored toga, vjerski turizam je potencijal koji je veoma zastupljen i popularan u svijetu. U Dodatku Poglavlju 7. „Kultura i sport“ dat je pregled sakralnih objekata kao mogućih turističkih atrakcija. Pored njih, na području sela Releza u Lješanskoj nahiji postoji i neiskorišćen lokalitet veoma interesantan Dominikanskom katoličkom redu kao rodno mjesto Blažene Ozane koji oni posjećuju i spontano organizuju vjerske ceramonije jednom godišnje.

Takođe je u ekspanziji eko - turizam za koji Podgorica ima uslove budući da raspolaže planinskim dijelom prostora (Veruša, Radovče, Lukavica, Prokletije) na kome se mogu uvezivati sela i katuni u izolovanim područjima u ugostiteljsku ponudu sa proizvodnjom organske hrane pripravljene na tradicionalan način i proizvodnjom i prodajom narodnih rukotvorina i drugih karakterističnih zanatskih proizvoda. Područje Veruše, na nadmorskoj visini od 1200-1550 m, predstavlja najkvalitetniji planinski turistički lokalitet i potencijal za investicije u dalji razvoj planinskog turizma, zimskih sportova i cjelogodišnjih aktivnosti. Sire rekreativno područje obuhvata i planinsko područje Žijovo i Korita, uz obavezan preduslov u smislu putne infrastrukture.

Kučka korita, sa karakterističnim katunima, otvaraju prostor za osmišljavanje različitih varijacija na temu seoskog turizma i etno sela. Radovče (800-1000 mnv) predstavlja planinsko rekreaciono područjena kome je moguće i manje skijalište, trim staza i drugi sadržaji za rekreaciju u prirodi a Lukavica može biti interesantna kao katunsko područje te prostor za lovni turizam.

Master planom razvoja turizma do 2020.godine Skadarsko jezero označeno je kao najznačajnija turistička destinacija sa potencijalom za razvoj više vrsta turizma (klaster Cetinje i Skadarsko jezero Master plan tretira kao klaster 4 i pruža mogućnost razvijanja tematskog turizma – održivost, zaštita i održavanje prirode, očuvanje lokalnog identiteta; dozvoljene su samo aktivnosti koje ne štete životnoj sredini poput upotrebe solarnih čamaca, pješačenje, biciklizam i sl). Ovo otvara mogućnost međuopštinske saradnje i saradnje Turističke organizacije Podgorice, Bara i Cetinja ali i prekogranične saradnje sa Albanijom putem kreiranja zajedničkih turističkih proizvoda usmjerenih ka odgovarajućim tržištima. Pretpostavlja protokole o saradnji, planiranje komunikacije i marketing plan, uključujući i smjernice za koordinirani imidž (logo, topografski karakteri, grafička prezentacija, upravljanje i ažuriranje web sajta, štampanje promo materijala i publikacija, realizacija studijskih putovanja sa turoperatorima i stranim medijima specijalizovanim za turizam, učešće na


specijalizovanim turističkim dešavanjima, organizacija road-show-a radi promovisanja turističkih proizvoda i sl.). Pored uređenog kompleksa na Plavnici, na području Skadarskog jezera posebno je interesantna mogućnost uređivanja šireg područja naselja Sinjac uz obalu Malog Blata, sa prostorom za kamp i izgradnjom pristaništa za čamce na solarni pogon za organizovani prevoz po Skadarskom jezeru. Ovo područje je pogodno i za razvoj ribarstva. Slične mogućnosti otvara ribarsko naselje Vranjina i Podhum sa poluostrvom Samobor kao izletište čamcima.

Pored ovog, moguće turističke destinacije su i Rikavačko i Bukumirsko jezero na planini Žijovo na nadmorskoj visini preko 1300 m, gdje je več izvršena rekonstrukcija dijela puta.

Značajan turistički potencijal otvaraju proizvođači vina (enogastronomski turizam) ukoliko prepoznaju potencijalna turistička tržišta, ovladaju početnim tehnikama rada sa turoperatorima i, naravno, obezbijede propisani standard (npr. u dodavanju šećera) i brendiranje. Ovo iz razloga što se širi tražnja za novim svjetskim vrstama vina i raste popularnost stonih vina. Sa druge strane, slabosti se ogledaju u tome što ne postoji siguran sistem kvaliteta, nisu obezbjeđeni smještajni kapaciteti, vinarije ne sarađuju sa proizvođačima hrane, nisu organizovani treninzi i obuke o načinu animacije turistista i predstavljanja proizvoda, nema adekvatne promocije (putem sredstava mass medija, specijalizovanih magazina fokusiranih na hranu i putovanja, animaciju turoperatora koji rade sa vinom i kulinarskim turizmom u Evropi, više informacija na nacionalnim i regionalnim turističkim sajtovima i sl.).

Prostor Podgorice pruža uslove za razvoj biciklističkog turizma, posebno zbog označene biciklističke rute “Top Trail N0 4”, koja polazi i završava u centru Glavnog grada ali i za turističke sadržaje poput avanturističkih parkova, kakav već postoji u Rogamima te za lovni turizam.

Glavni nosioci turističkog razvoja na području Komova koje se nalazi na teritoriji Glavnog grada su Carine i zona Opasanica, koje su planirane za detaljnu razradu.

Selo Opasanica pruža dobru agro-ekološku i agro-turističku osnovu za razvoj seoskog turizma. Saobraćajni pristup planiranim sadržajima postavljen je tako da je zoni eko-etno selo Opasanica moguć priključak sa regionalnog puta R – 19 (cca 4 km), dok je saobraćajni pristup lokaciji Carine omogućen preko pravca Andrijevica – Đuliće – Jošanica – Carine (cca 19.5 km).

Pored toga, kanjon Cijevne, kao potencijalni spomenik prirode, otvara mogućnosti za razvoj eko turizma

Svi navedeni potencijali zahtijevaju mnogo veće povezivanje nadležnih organa uprave Glavnog grada, države, TO Podgorica i Nacionalne turističke organizacije međusobno ali i sa turističkim organizacijama drugih opština i prekograničnu saradnju te veća sredstva za stvaranje svih preuslova za promociju Glavnog grada.

3.9.2 Ugostiteljstvo

Dok je 2000. godine glavni nosilac ugostiteljske ponude grada bilo preduzeće UTIP “Crna Gora” sa 4 hotela (“Crna Gora”, “Podgorica”, “Ljubović” i “Zlatica”) koji su raspolagali sa 780 ležaja i tri privatna hotela sa 67 ležaja, danas u Glavnom gradu postoji 33 hotela sa preko 1600 ležaja. Od tog broja, 1 hotel je sa 5 zvjezdica, 13 sa 4 zvjezdice, 13 sa 3 zvjezdice, 2 hotela sa dvije zvjezdice i 1 hotel sa 1 zvjezdicom, dok se hosteli ne kategorišu. U narednom periodu hotelska ponuda grad biće obogaćena sa 3 nova hotela u kategoriji od 3 do 5 zvjezdica.

Evidentirana su i četiri vlasnika privatnog smještaja a njihovi objekti raspolažu sa 25 soba i 30 ležaja.

Uopšte, razvoj Podgorice prati povećanje hotelsko-turističkih kapaciteta koji zadovoljavaju visoke standarde. Sa povećanjem broja hotela došlo je i do značajnog povećanja broja ugostiteljskih objekata. Podgorica danas raspolaže sa približno 700 ostalih vrsta ugostiteljskih objekata (noćni klubovi, kafe barovi, picerije, objekti brze hrane i dr.) koji


dopunjuju ugostiteljsku ponudu grada. Kafe barova ima najviše - 448, zatim picerija - 62, 82 objekta brze hrane, 59 kafeterija, poslastičarnica, buregdžinica i mlečnih restorana 59, 31 ćevabdžinica i 18 kafana.

Kategorisano je 86 restorana od čega 10 sa pet zvjezdica i 29 sa četiri zvjezdice.

4 USLUGE

4.1 Komunalne usluge

Obavljanje komunalnih djelatnosti i pružanje komunalnih usluga u Glavnom gradu povjereno je javnim preduzećima i privrednim društvima.

JP “Vodovod i kanalizacija” Podgorica obavlja poslove održavanja vodovodnog sistema i snabdijevanje pitkom vodom Podgorice, GO Tuzi i sela Gonje Zete, održavanje vodovodnih sistema na seoskom području , odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda iz kanalizacionog sistema sa područja GUP-a Podgorice, održavanje sistema za prihvat i evakuaciju atmosfeskih voda.

JP “Zelenilo” Podgorica održava, njeguje i obnavlja biljni fond, održava, oprema i čisti parkove i javne zelene površine pored stambenih zgrada i stambenih blokova na teritoriji grada i u naselju Golubovci, održava površine za rekreaciju i otvorene plaže, uređuje obale rijeka, štiti javno zelenilo od insekata, biljnih bolesti i elementarnih nepogoda, uzgaja i proizvodi sadni materijal (rasadnici) najmanje do nivoa reprodukcije za osnovu djelatnost.

JP “Čistoća” Podgorica obavlja poslove održavanja čistoće na javnim površinama u gradu i naselju Golubovci i Tuzi, sakupljanja i odvoza komunalnog otpada, pružanja kafilerijskih usluga I održavanja javnih sanitarnih čvorova.

JP “Pogrebne usluge” Podgorica pruža pogrebne usluge, uređuje i održava gradska groblja “Čepurci” i “Zagorič”, prigradska groblja u Tološima i Donjoj Gorici, groblje na Cijevni i spomenik u Golubovcima.

JP “Komunalne usluge” Podgorica održava javnu gradsku rasvjetu i semafore. Iz JP “Komunalne usluge” su 2006.godine segmentisana četiri društva ograničene

odgovornosti koja su, kao samostalni privredni subjekti, počeli sa radom od 31. marta 2007. godine i to: “Parking servis” d.o.o. Podgorica, “Deponija” d.o.o., Podgorica, “Tržnice i pijace” d.o.o. Podgorica i “Putevi” d.o.o. Podgorica.

“Deponija” d.o.o. Podgorica izgrađuje, koristi i održava deponije, odstranjuje otpatke i drugo smeće, reciklira metalne i nemetalne otpatke i ostatke, obavlja njihovu trgovinu na veliko, prikuplja i stavlja u promet sekundarne sirovine vezane za osnovnu djelatnost.

“Parking servis” d.o.o. Podgorica obavlja komunalne poslove izgradnje i upravljanja javnim parkiralištima i garažama.

“Putevi” d.o.o. Podgorica vrše izgradnju, modernizaciju, rekonstrukciju i održavanje lokalnih i nekategorisanih puteva, objekata i opreme, gradskih saobraćajnica, aerodromskih pista i sportskih terena, uređuje i održava ulice i saobraćajne objekte i opreme.

“Tržnice i pijace” d.o.o. Podgorica izgrađuju, održavaju i upravljaju pijačnim objektima.

Pregled budžetskih sredstava usmjeren javnim preduzećima za obavljanje javne funkcije


Javna funkcija za javna preduzeća 5.894.687,94 6.624.266,30 7.601.943,85 7.910.726,52

Oprema za javna preduzeća i Službu zaštite

1.911.951,77 3.295.010,27 536.469,14 546.467,04

UKUPNO 7.806.639,71 9.919.276,57 8.138.412,99 8.457.193,56



Vodosnabdijevanje Na području Glavnog grada postoje tri nezavisna sistema vodosnabdijevanja: - Vodovodni sistem Podgorice i sela Gornje Zete - Vodovodni sistem Gradske opštine Tuzi - Vodovodni sistem Dinoša. I Vodovodni sistem »Podgorica« snadbijeva vodom potrošače Glavnog grada (sa

prigradskim naseljima), dio Gradske opštine Golubovci i dio Opštine Danilovgrad. Karakteristike su mu velika specifična potrošnja i velika sezonska neravnomjernost potrošnje kao posljedica upotrebe vode za navodnjavanje bašta i zelenih površina.

Prema podacima iz 2010.godine, prosječna dnevna potrošnja u Podgorici iznosila je 1179 l/s, odnosno 101.858 m3/dan, tj. 37.178.170 m3 godišnje, dok su gubici u mreži bili oko 565,92 l/s, odnosno 48.891,84 m3/dan ili 48%. Prosječna specifična potrošnja po stanovniku iznosila je 565,91 l/dan, u kojoj je lična potrošnja participirala sa 294,26 l/dan ili 52%.

Elementi koji sačinjavaju ovaj vodovodni sistem su vodoizvorišta, distribuciona mreža i rezervoarski prostor unutar sistema.

Vodovodni sistem „Podgorica“ čine tri izvorišta: „Mareza“, „Zagorič“ i „Ćemovsko polje“. Maksimalni instalisani zahvatni kapacitet je:

- PS „Mareza I“ 470 l/s - PS „Mareza II“ 680 l/s - PS „Zagorič“ 400 l/s - PS „Ćemovsko polje“ 410 l/s Maksimalni kapacitet sa svih vodoizvorišta je 1.960 l/s, odnosno 169.344 m³/dan, tj.

61.800.000 m3 godišnje. Iz ovog vodovodnog sistema je tokom 2010. godine potisnuto 37.178.320 m³ vode, i

to sa: PS „Mareza“ 22.548.678 m3, PS „Zagorič“ 7.039.090 m3 i sa PS „Ćemovsko polje“ 7.590.552 m3 .

Vodoizvorište „Mareza“ je najstarije vodoizvorište u Glavnom gradu. U njegovom sastavu su: kaptažni rov, kaptaža „Velje oko“, kaptaža „Pod vrbom“, kaptaža „Oko“, Crpna stanica “Mareza 1“ i “Mareza 2“ i poslovni objekat.

Crpna stanica “Mareza 1“ opremljena je sa četiri pumpe ukupnog kapaciteta 470 lit/s (210 l/s, 75 l/s, 75 l/s, 110 l/s). Karakteriše je mala zapremina usisnog bazena i dotrajalost elektro mašinske opreme, odnosno elektro ormara i pumpnih agregata.

Crpna stanica “Mareza 2“ opremljena je sa četiri pumpe radnog kapaciteta 680 l/s (2x340 l/s), instalisanog za 1.440 l/s (4x360 l/s) i tri agregata prosječnog kapaciteta od 900 l/s. Povećani stepen vibracija u objektu onemogućava rad svih agregata te se koriste samo dva kapaciteta oko 680 l/s. Krajem 2010.godine otpočeo je postupak zamjene kompletnih pumpnih agregata i jačanja nosive konstrukcije radi otklanjanja problema vibracija. Vrijednost ove investicije je 3,5 miliona EU, od čega je 3,0 miliona EU donacija Vlade Japana.

Vodoizvorište “Zagorič“ koristi vodu iz bušenih bunara (B1, B2, B3, B4) sa kapacitetom od 400 l/s. Bunari B1 i B2 opremljeni su pumpnim agregatima starije proizvodnje (sa dugim vratilom) kapaciteta 125 l/s. Bunari B3 i B4 posjeduju potopne pumpne agregate novije proizvodnje i kapaciteta 60 l/s i 90 l/s. U toku 2008. i 2009. godini na ovom vodoizvorištu proširene su zaštitne zone, povećan kapacitet bušenjem bunara B4, rekonstruisana je elektro oprema i povećana snaga transformatorske stanice, rekonstruisana je hlorna i ugrađena mjerna oprema.

Vodoizvorište “Ćemovsko polje“ raspolaže sa 5 bunara (B1, B2, B3, B4 i B5) kapaciteta 410 l/s (70 l/s, 50 l/s, 70 l/s, 110 l/s, 110 l/s). Na ovom vodoizvorištu izgradjeno je 10 pijezometarskih bušotina profila „2“ i dubine 60 m, a slabost mu je hlorna oprema.

Na teritoriji Glavnog grada nalazi se i izvorište «Bolje Sestre» locirano na sjeveroistočnom obodu Malog blata, ispod zapadnih padina brda Kolozub. Istraživanja su pokazala da je ova voda izuzetnog kvaliteta i pogodna za piće sa aspekta fizičko - hemijskih parametara i mikrobioloških svojstava A1 klase. Ovo izvorište ima preduslove za dugoročno vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja. Kvalitet, raspoložive količine vode na izvorištu i njegov položaj obezbjeđuju očuvano stanje životne sredine kako na samom lokalitetu, tako i


u širem okruženju tj. bazenu Skadarskog jezera, što je posebno značajno imajući u vidu da se radi o međugraničnim vodama i Nacionalnom parku.

II Vodovodni sistem »Tuzi« snabdijeva vodom gradsku opštinu Tuzi. Ukupno instalisani kapacitet je oko 105 l/s. Vodu koristi iz bunara PS “Tuzi“ - 12 l/s, PS “Milješ“- 78 l/s (43l/s, 20 l/s, 15 l/s) i PS “Vuksanlekići“ - 15 l/s.

U toku 2010. iz ovog vodovodnog sistema potisnuto je 1.373.339 m³ vode a fakturisana količina od 282.304 m³. Velika razlika između potisnute i utrošene vode ukazuje na visok stepen nelegalne potrošnje, izuzev evidentnih tehničkih gubitaka zbog zastarjelosti mreže. Prioritet u narednom periodu je potpuna rekonstrukcija mreže i smanjenje nelegalne potrošnje vode.

Rezervoar u Vuksanlekićima zapremine 800 m³ i bunar Vuksanlekići (90 l/s) stavljeni su u funkciju. Takođe je završen dio primarne i sekundarne mreže za naselja Sukuruć i Kodrabudan u dužini od 7.640 m. Osim toga, započela je izrada projektne dokumentacije za sistem vodosnadbijevanja južnog dijela GO Tuzi, odnosno, urađena je projektna dokumentacija za naselja Vladne, Vranj, Vuksanlekići, Drešaj i Podhum (u dužini od cca 20.000 m).

Realizacija navedenih projekata očekuje se u toku 2012. godine. III Vodovodni sistem »Dinoša« pušten je u rad 2008.godine. Snabdijeva vodom

oko 250 potrošača u naselju Dinoša a voda se koristi iz bunarskog izvorišta sa bunarom kapaciteta 28 l/s. Bunarsko izvorište opremljeno je objektom crpne stanice sa elektro -mašinskom i hlornom opremom. Unutar sistema izgradjen je rezervoar zapremine 400 m3, dok je dužina vodovodne mreže oko 11 km.

Iz ovog vodovodnog sistema je 2010.god. potisnuto 92.738 m³ vode, a fakturisano 88.000 m3.

U poređenju sa vodovodnim sistemom „Tuzi“, ovaj vodovodni sistem je noviji pa ostvaruje značajno manje tehničke gubitke ali i manju nelegalnu potrošnju vode. U toku je realizacija projekta otvaranja novih kapaciteta i povezivanje tog vodoizvorišta sa vodovodnim sistemom Glavnog grada.

Vodovodna mreža

Dužina mreže u Glavnom gradu iznosi cca 1.100 km. Od toga je 500 km primarne, 250 km sekundarne i 350 km tercijarne (35.000 priključaka, dužina do priključka 10 m).

Aktivno snimanje i ažuriranje katastra u digitalnoj formi vodovodnog sistema Podgorice počelo je od 2000. godine, te je na dan 31.12.2010. godine snimljeno i katastarski obrađeno ukupno 338.802,00 m vodovodne mreže.

Prikaz cjevovoda u vodovodnoj mreži Glavnog grada, 2010.

PRIMARNA SEKUNDARNA TERCIJARNA

Materijal Dužina (m) Procenat (%)

Dužina (m) Procenat (%) Dužina (m) Procenat (%)

AC (azbest cement) 129.193,31 99,63 478,20 0,37 / /

PVC 1.645,87 70,02 704,84 29,98 / /

Izvor:Izvještaj o radu JP „Vodovod i kanalizacija „Podgorica za 2010. godinu.

Razlozi za izražene tehničke gubitke su: zastarjelost distribucione mreže sa, u velikoj mjeri, zastupljenim azbest-cementnih cijevi koje je neophodno zamjeniti; veliki broj nelegalnih potrošača; nefakturisanje vode opštini Danilovgrad (u 2010. godini isporučeno 1.552.995 m3); nepokrivenost dijela područja GO Golubovci mjernim instrumentima za evidentiranje potrošnje vode za čije potrebe je u 2010. godini isporučeno 2.406.240 m3; neažurirani katastarski podaci primarne, sekundarne i tercijarne vodovodne mreže; neblagovremeno i neujednačeno očitavanje potrošnje vode i nepotpuna baza podataka potrošača.

Rezervoarski prostor

Vodovodni sistem Podgorice raspolaže sa rezervoarima ukupnog kapaciteta 4.200 m3, i to: Rezervoar “Ljubović“, kapaciteta 3.000 m3


Rezervoar “Gorica“, kapaciteta 1.200 m3 Ovi rezervoar zadovoljavaju oko 4% dnevnih potreba, dok je uobičajeni standard do 30%. Projektnom dokumentacijom, odnosno Predpripremnom studijom vodosnabdijevanja,

odvodjenja i prečišćavanja otpadnih voda Glavnog grada definisana je pozicija novog centralnog rezervoara od 20.000 m3 na brdu Vršak. Osim toga, detaljnim planom je za područje Gradske opštine Golubovci definisan rezervoar Orlovina.

Postojeći rezervoarski prostor na Ljuboviću povezan je primarnim cjevovodima nedovoljnog profila koje ne omogućavaju ostvatrivanje njegove funkcije, naročito u ljetnjim mjesecima kada je gotovo prazan.

Rezervoarski prostor na brdu Gorica koristi se u protivpožarne svrhe.

Seoski vodovodi

Seoski vodovodi, koji su izgrađeni u ranijem periodu bez odgovarajuće projektne dokumentacije, su: - vodovodni sistem naselja Bioče, Vranjina, Lješanska Nahija, Komani – Bandići,

Karabuško polje, Fundina; - manji vodovodni sistemi: Rijeka piperska, Duga, Selište, Peuta, Gornji Crnci, Okno.

Ovi sistemi ne nalaze se u tehnički ispravnom stanju. Mnogi nemaju propisno kaptirana izvorišta što ugrožava bezbjednost samih objekata ali i kvalitet vode za piće. Problemi koje je neophodno riješiti su: validna dokumentacija na nivou sitema i katastar vodovodnih i elektro instalacija; zamjena većine cjevovoda koji su izgrađeni od azbestcementnih cijevi prije 30 i više godina; utvrđivanje zone sanitarne zaštite svih vodoizvorišta; obezbjeđenje i zaštita vodoizvorišta za javno snabdijevanje; rekonstrukcija vodnih objekata, zamjena pumpnih agregata, motora, elektronike i automatike na osnovu izvršenog snimanja postojećih crpnih stanica i kaptaža; atesti o radnim i zaštitnim uzemljenjima, ugrađenim materijalima i sl; obezjeđenje dokumentacije o tehničkom prijemu objekata i upotrebne dozvole; ugrađenoj elektronici, automatici, motorima i crpnim agregatima; opterećenost i nedefinisanost dugovima za utrošenu električnu energiju.

Tokom 2009. godine urađen je Elaborat o stanju seoskih vodovoda Glavnog grada kojim su su obrađeni sledeći vodovodni sistemi: Bioče, Rijeka Piperska, Duga, Piperi, Vranjina, Beri, Kuči, Lješanska nahija, Selišta, Fundina, Peuta, Tuzi-Milješ, Karabuško polje, Komani-Bandići i Donji Komani. U 2010. godine izrađena je projektna dokumentacije za utvrđivanje zona sanitarne zaštite za seoske vodovode na području Glavnog grada. Ovi projekti za vodoizvorišta Bioče, Piperi (Iverak), Vranjina, Fundina i Lješani (Lisica) su preduslov za buduće aktivnosti. Nedostaje katastar hidrotehničkih instalacija, stanja elektromašinske opreme, snabdijevanje električnom energijom, nadzor objekata.

Srednji plato Kuča predstavljaće jedan je od najvećih seoskih vodovoda. Do sada su izvedene dvije faze projekta koje su obuhvatile bušenje bunara, izgradnju potisnog cjevovoda, prepumpne stanice i rezervoare. Treća faza obuhvata izgradnju distributivnog cjevovoda koji treba da obezbijedi snadbijevanje svih sela na srednjem platou Kuča. Ukupna vrijednost projekta je 1.1 mil.eura od čega je već realizovano 900 000 eura, dok se za treću fazu planiraju sredstva od 200 000 eura. Finalizacija projekta planirana je u aprilu 2012. godine.

Budžetska sredstva usmjerena u oblast vodosnabdijevanja

BUDŽET GLAVNOG GRADA 2008. godina 2009. godina 2010. godina 2011.godina

Izgradnja vodovoda i fekalne kanalizacije 337.222,89 1.773.850,86 1.813.547,41 243.860,37

Izgradnja Labaratorije za ispit.voda 19.020,96 276.286,52 34.546,43 200.000,00 Radovi na vodoizvorištu Mareza 79.928,29 168.175,38 /

Vodovod u Golubovcima 884.541,29 172.605,34 367.889,72 300.167,13

Vodovod u Tuzima 1.284.006,40 459.502,77 681.763,12 91.784,93

UKUPNO 2.604.719,83 2.850.420,87 2.897.746,68 835.812,43

Izvor: Završni račun Budžeta Glavnog grada


Kanalizacioni sistem Do 1969. godine evakuacija kanalizacionih otpadnih voda iz grada obavljana je

posredstvom individualnih septičkih jama i upojnih bunara, od kada se gradi i koristi javna gradska kanalizacija.

Za prikupljanje i odvođenje otpadnih voda u Podgorici je, prema procjenama, izgrađeno od 150 do 170 km kanaliozacione mreže. Na dan 31.12.2010. godine ukupno je snimljeno i katastarski obrađeno 137.791 m cjevovoda i 4.311 šahtova.

Kanalizacioni sistem Podgorice je separatni, tj. atmosferske i fekalne otpadne vode se prikupljaju i odvode posebno. Praktično sve otpadne vode se gravitaciono odvode kroz javni kanalizacioni sistem do Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda. Fekalnom kanalizacijom se odvode samo upotrijebljene vode, fekalne vode i industrijske vode s prethodnim tretmanom.

Održavanje fekalne kanalizacije vrši se pomoću malih i velikih visokopritisnih vozila na cjelokupnoj teritoriji obuhvaćenoj GUP-om Glavnog grada Podgorice. JP “Vodovod i kanalizacija“ održava ulične kolektore fekalne kanalizacije, dok je održavanje kanalizacionih priključaka obaveza korisnika.

Kanalizacionom mrežom pokrivena su sva gradska područja u užem delu grada i naseljima Stari aerodrom, dio Konika, Maslina i Zagoriča, sa tendencijom daljeg širenja na prigradska naselja.

Gradska kanalizacija je dominantna u sledećim naseljima: Nova i Stara Varoš kao i Novi grad (98,6%, 84,3% i 97,9% respektivno) i obuhvata oko 58% gradskog stanovništva. Kanalizacija u dugim djelovima Glavnog grada postupno će se završavati do stavljanja u pogon postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda. U Rogamima, Stijeni, Ublima, Lijevoj Rijeci, Lješkopolju, Komanima, Hoti Trabojinu, urbanom dijelu Golubovaca, Donjoj Gorici, Doljanima, Dinoši i Dajbabama, Bioču i Barutani nema gradske kanalizacije.

Atmosferska kanalizacija Za prikupljanje i odvođenje atmosferskih voda u Podgorici je izgrađeno 140 km

kanalizacione mreže. Neki djelovi atmosferske kanalizacije ne funkcionišu na zadovoljavajući način, zbog čega pri obimnijim padavinama dolazi do plavljenja pojedinih gradskih sobraćajnica.

Objekti atmosferske kanalizacije služe za odvođenje atmosferskih voda sa površine trotoara, ulica, dvorišta, stambenih i drugih objekata. Objekte atmosferske kanalizacije čine: kolektori naselja, ulična kanalizaciona mreža, kanalizaciona mreža blokovskih površina, trgova i parking prostora, šahtovi na priključcima kanalizacionoj mreži i kolektorima, kanalizacioni priključci, slivničke rešetke na kanalizacionim priključcima kanalizacionoj mreži i kolektorima. Do sada je snimljeno i katastarski obradjeno 99 812 m ove mreže, 4.599 slivnika i 519 šahtova.

Održavanje ovog sistema vrši JP “Vodovod i kanalizacija“ Podgorica specijalizovanim vozilima.

Sakupljanje, odvoz i odlaganje komunalnog otpada Komunalni otpad sakuplja se pražnjenjem kontejnera putem specijalnih vozila.

Usluge organizovanog sakupljanja i odvoza komunalnog otpada pružaju se za 42.848 domaćinstava i 2.791 pravnih lica. Pražnjenje kontejnera vrši se u tri smjene do tri puta dnevno. Na teritoriji Glavnog grada je krajem 2010. godine bilo postavljeno 2.789 kontejnera zapremine 1,1 m3 i 53 kontejnera zapremine 5 m3 i 7 m3 i 177 kontejnera zapremine 1,1 m3

na 69 lokacija za selektivno odlaganje otpada (papir, PET ambalaža i AL limenke). Osim toga, na 179 mikrolokacija raspoređeno je 497 kontejnera za odlaganje

komunalnog otpada od kojih je 426 od 1,1 m3 i 2 od 5 m3 i 69 kontejnera za selektivno odlaganje otpada od 1,1 m3. Na prostoru Gradske opštine Golubovci na 57 mikrolokacija postavljeno je 115 kontejnera od 1,1 m3 i 1 kontejner zapremine 5 m3 a na prostoru Gradske opštine Tuzi na 27 mikrolokacija 48 kontejnera zapremine 1,1 m3.


Održavanje čistoće javnih površina grada realizuje se kao manuelno i mašinsko

čišćenje, pranje i pročišćavanje ulica, bulevara, trgova i trotoara, pročišćavanje uređenih zelenih površina i park šuna i održavanje čistoće biciklističke staze T-4, sakupljanje i odvoz kabastog otpada i sl.

Građevinski šut i zemljani iskopi odlagani su na lokaciju "Mojanski krst" u Mojanovićima namjenjenu samo za dozvoljene vrste otpada. Tokom 2010. godine ove vrste otpada odlagali su i građani i pravna lica bez naknade.

Biljni otpad različitih vrsta odlaže se na lokaciju Sitnica a ostali kabasti otpad na lokaciju u blizini gradske deponije "Livade", čije razvrstavanje je vršilo d.o.o. "Deponija".

U cilju zaštite kontejnera od dislokacije kao i rasipanja otpada usled jakog vjetra, uvedena je praksa izgradnje zidanih niskih i visokih loža za kontejnere.

Održavanje kontejnera, loža i prostora oko kontejnera obavlja se specijalnim vozilom za pranje i dezinfekciju, koje radi po mehanizmu usisne pumpe.

U Glavnom gradu izgrađena je savremena sanitarna deponija „Livade“ na Vrelima ribničkim i stvoreni uslovi za standardizovano sanitarno-tehničko sakupljanje i odlaganje otpada. Na ovoj deponiji izgrađen je i pušten u rad regionalni reciklažni centar i postrojenja za tretman vozila van upotrebe sa kapacitetom od 90.000 t/god. Na taj način je Glavni grad riješio problem deponovanje i reciklaže komunalnog otpada i stvorio uslove za njegovu predselekciju na mjestu nastajanja i tretman vozila van upotrebe.

Za kapacitet deponije “Livade” u Podgorici, Strateškim master planom upravljanja otpadom u Crnoj Gori u periodu od 20 godina ustanovljene su sledeće količine odloživog otpada, i to:

Kapaciteti odloživog otpada deponije “Livade” do 2025. godine.

Period 2007 – 2025 U tonama

Podgorica 909.000

Cetinje 93.000

Danilovgrad 65.000

Ukupno: 1.067.000 Izvor:Strateški master plan upravljanja otpadom Crne Gore

Deponovanje komunalnog otpada obavlja se savremenim tehnološkim postupcima

kao što su izgradnja sanitarnih kada za deponovanje otpada, sistem za tretman biogasa i dr. Predselekcija i reciklaža doprinose očuvanju postojećih resursa i imaju pozitivan efekat na smanjenje zagađenja svih segmenata životne sredine.

U 2011. godini izgrađeno je i stavljeno u funkciju 15 privremenih odlagališta posebno za biljni i za kabasti otpad. Pored toga, započeta je izgradnja prvog reciklažnog dvorišta za prostor Glavnog grada.

U toku su pripreme za izgradnju Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda na deponiji „Livade“ koje će se finalizovati do kraja 2012. god. Vrijednost obezbijeđenog kreditnog aranžmana od EIB-a iznosi 2.000.000 €.

Pijačne usluge

Pijačne usluge u Glavnom gradu vrše se u sedam pijačnih objekata, i to: - Šoping centar – Zelena pijaca u Ul. Bratstva jedinstva, - Mala pijaca – Momišići, Ul. Moskovska, - Kamionska pijaca, Put Radomira Ivanovića, - Stočna pijaca, Ćemovsko polje, - Pijaca u Tuzima, - Pijaca u Golubovcima i - Pijaca na Koniku, Ul Aleksandra Puškina bb.

Šoping centar – Zelena pijaca raspolaže sa 220 tezgi na Zelenoj pijaci površine 4m², 10 prodajnih mjesta u sektoru za prodaju cvijeća pov. po 5m², 17 prodajnih mjesta u sektoru jaja, 46 prodajnih mjesta u sektoru sira, 26 prodajnih mjesta za prodaju ribe, sektor


za prodaju mesa, 20 poslovnih prostora površine 16m² do 64 m2, dva ugostiteljska objekta površine 64m² i 152 m² kao i 184 tezge na spratu.

Pijaca u Momišićima raspolaže sa: 110 tezgi na Zelenoj pijaci, 14 tezgi u sektoru sira, 8 tezgi u sektoru jaja, 118 tezgi na mješovitoj pijaci, 5 magacinskih prostora i 8 poslovnih prostora (od kojih jedan nije u funkciji).

Pijaca u Tuzima raspolaže sa 299 tezgi i 50 prodajnih mjesta - lokacija Stočna pijaca raspolaže boksovima za smještaj stoke površine 3.648m² sa

optimalnim prihvatom: 60 boksova za krupnu stoku i 20 boksova za sitnu. Kamionska pijaca raspolaže sa 270 prodajnih mjesta i to:150 prodajnih mjesta za

dnevnu naplatu, koja koriste poljoprivredni proizvođači u ljetnjem periodu, 120 prodajnih mjesta koja zakupljuju uvoznici i poljoprivredni proizvođači.

Izgradnja pijace i tržnog centra u Bloku V privodi se kraju. Objekat je površine 12.832,15 m2 i omogućiće kvalitetno pružanje pijačnih i drugih usluga stanovnicima grada na desnoj obali Morače.

Za pijacu na Koniku glavni projekat je revidiran te je u toku priprema za sprovođenje postupka javnih nabavki po istom principu kao kod pijace u Bloku 5. Objekat je površine 4.500 m2.

U Tuzima je u ove svrhe planiran objekat na prostoru postojeće pijace ukupne pov. 9.035 m2. U toku je izrada urbanističkog projekta.

Održavanje groblja, kapela i sahranjivanje

Gradsko groblje “Čepurci” prostire se na površini od oko113.000 m2, sa 7 376 grobnica i pet kapela, groblje “Zagorič” na površini od 45.000 m2, sa 3.193 grobnice i jednom kapelom, groblje “Donja Gorica” na površini 12.000 m2, groblje “Tološi” na površini od 13.000 m2, groblje “Cijevna” na površini 10.000 m2, groblje u Golubovcima kod Crkve Sv. Petke na površini od 10.000 m2 sa 400 grobnica i groblje kod Nikolj crkve na površini od 25.000 m2 sa 500 grobnica i 200 humki.

U 2010. godini za uređenje groblja investirano je 180.796,03€. Radi proširenja kapaciteta gorblja na Čepurcima, u 2012.g. planira se izgradnja novih

grobnica na zemljištu u vlasništvu Glavnog grada, u vrijednosti od 250.000 EUR-a. Osim toga, Glavni grad prepoznao je potrebu utvrđivanja posebne lokacije za novo

groblje te obezbjeđivanja sredstava za prateću infrastrukturu.

Zelene površine

JP “Zelenilo” održava 561.455 m2 zelenih površina u urbanoj zoni grada. Od toga je 116.071 m2 gradskih parkova, 83.700 m2 zelenila duž razdjelnih traka na bulevarima i zelenila duž ulica, 361.684 m2 blokovskog zelenila i 4.800 stabala u drvoredima.

Jedinstven sistem zelenog obrasca Glavnog grada čine površine duž rijeka Morače i Ribnice i površina brda Gorice, Malog brda, Ljubovića i Kruševca. Teritoriju Glavnog grada karakteriše veći broj gradskih parkova ukupne površine 116.071m2. Površine gradskih parkova na teritoriji Glavnog grada

Park Površina (m2)

Njegošev park 29.207

Karađorđev park 11.133

Mali park 9.700 Centralni park 15.500

Ivanov park 10.431

Park Kruševac 23.000

Dječiji park Kruševac 17.000

Ukupno 116.071


Prigradsko zelenilo, šumske sastojine i površine koji nisu privedene namjeni u urbanom dijelu grada

Lokacija Površina (ha)

Ćemovsko polje 579

Dajbabska gora 42

Malo brdo 212 Ljubović 16,3

Zlatička šuma 174

Gorica 120

Tološka šuma 15

Nedefinisane, neurbanizovane i prirodne površine u gradskom jezgru

70

Ukupno 1228,3

Parkove, park šume i zaštitni šumski pojas na Starom Aerodromu i Ćemovskom polju

u Podgorici neophodno je rekonstruisati i revitalizovati, prvenstveno zbog zabrinjavajućeg fonda pojedinih vrsta. Unaprijeđenje biodiverziteta podrazumijeva njegovo obnavljanje autohtonim vrstama kako bi se zaštitili od stresora biotičke i abiotičke prirode. Dolaze u obzir: divlji kesten, jasen, javor, bagrem, košćela i sl. koje je JP „Zelenilo“ počelo da proizvodi 2012.godine ali i na određene mediteranske vrste.

Velike mogućnosti u ovoj oblasti pružaju se privatnoj inicijativi razvojem rasadničke proizvodnje, zatim privrednim subjektima koji se bave planiranjem i izvođenjem radova na ozelenjavanju površina, njihovim održavanjem i njegovanjem te zaštitom i korišćenjem drveća. Budžetska sredstva za zaštitu zelenih površina

BUDŽET GLAVNOG GRADA 2008. 2009. 2010. 2011.g.

Uređivanje zelenih površina (parkovi, igrališta, staze...)

1.967.375,09 684.097,62 446.111,50 152.546,44

UKUPNO 1.967.375,09 684.097,62 446.111,50 152.546,44


Javna rasvjeta i svjetlosna signalizacija

Javna rasvjeta u Podgorici obuhvata 8.795 stubnih i 11.000 sijaličnih mjesta. Ukupna dužina podzemnih i nadzemnih vodova je 353.800 m. Nedostaci u osvjetljenju pojedinih saobraćajnica, trgova, šetališta i parkova i pored znatnog poboljšanja posljednjih godina nisu u potpunosti otklonjeni.

Tokom proteklih godina značajna sredstva su uložena u rekonstrukciju svetiljki u cilju sprovođenja akcije uštede električne energije. Urađena je prepravka sa živinih (bijelo svijetlo) na natrijumske sijalice ( žuto svijetlo), čime se postiglo produženje vijeka trajanja sijalica, poboljšanje osvijetljenosti i ušteda u potrošnji električne energije.

Održavanje svjetlosne signalizacije obuhvata: - održavanje semaforske signalizacije na 43 raskrsnice - održavanje sistema video nadzora koji uključuje digitalne video kamere za brojanje

saobraćaja (6 raskrsnica ) i digitalne IP kamere za panoramsko praćenje saobraćaja ( 12 raskrsnica)

- održavanje hardverske opreme i softverskih aplikacija u nadzornom centru za daljinsko upravljanje i monitoring sistema svjetlosne signalizacije

- održavanje komunikacione mreže (Telekomunikaciona mreža, Broadband radio komunikaciona mreža i GPRS komunikaciona mreža)

- održavanje zvučnih signalizatora za prelaz slijepih i slabovidnih lica na 6 raskrsnica

Budžetska sredstva usmjerena za javnu rasvjetu

BUDŽET GLAVNOG GRADA 2008. godina 2009. godina 2010. godina 2011.godine

Troškovi javne rasvjete 717.997,54 2.160.313,17 1.676.768,06 1.230.966,06


UKUPNO 717.997,54 2.160.313,17 1.676.768,06 1.230.966,06


4.2 Informaciono-komunikacione tehnologije i usluge

Prema Strategiji informacionog društva Evropske Unije 2010, ICT učestvuju sa oko 25% BDP-a i direkno doprinose rastu produktivnosti u EU za oko 40%. Dakle, ove tehnologije imaju značajan uticaj na ekonomski razvoj, zaposlenost i ljudske resurse. Stoga predstavljaju generator razvoja, jedan od stubova modernih, razvijenih privreda i pokretač promjena. Zastupljene su u različitim sferama: upravi, zdravstvu, školstvu, bankarstvu, privredi i sl. naročito poslednjih godina kada su na ovom polju učinjeni značajni pomaci u kreiranju e-Uprave, e-Školstva, e-Zdravstva, e-Banking-a, centralnih i drugih registara i sl.

Fiksna telefonija

Usluge fiksne telefonije na teritoriji Glavnog grada u 2011. godini pružali su Crnogorski Telekom a.d. i M:Tel d.o.o.

Ukupan broj priključaka fiksne telefonije u 2011.godini u Podgorici iznosio je 57.779. U ovom broju, Crnogorski Telekom participirao je sa 94,12% a M:Tel sa 5,88%. Operator M:Tel usluge fiksne telefonije pruža putem Wi-Max mreže.

Pregled broja priključaka za fiksnu telefoniju Crnogorskog Telekoma i M:Tel-a, 2011.

Broj priključaka fiksne telefonije

Podgorica Ukupno

Crnogorski Telekom 54.379 167.720

M:Tel 3.400 6.378

Izvor: Agencija za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost Crne Gore

Podaci ukazuju na primjetan rast ukupnog broja ovih priključaka i evidentan pad

ISDN priključaka kao posljedica dalje orijentacije fizičkih lica sa ISDN usluge na ADSL. Od ukupnog broja priključaka fiksne telefonije T-Com-a, na fizička lica se odnosi 44.843 ili 82,43%, a na pravna lica 9.555 ili 17,57%

Mobilna telefonija

Na području Glavnog grada prisutna su tri operatora mobilne telefonije i to: Telenor

d.o.o., Crnogorski Telekom a.d. i M:Tel d.o.o. Pregled korisnika mobilne telefonije u Crnoj Gori

Mobilna telefonija 2008. 2009. 2010.

Telenor 439.599 480.871 490.366

T-Mobile 415.669 474.583 457.813

M:Tel 295.191 338.713 289.140

ukupno 1.150.459 1.294.167 1.237.319

prepaid 871.611 986.140 895.411

postpaid 278.848 308.027 341.908


Agencija za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost ne posjeduje podatke o

korisnicima na nivou opština iz razloga što još nije završena registracija prepaid korisnika.


Prikazani statistički podaci za operatore mobilne telefonije, Telenor, T-Mobile i M:Tel,

ukazuju na izuzetno visoku penetraciju mobilne telefonije, sa znatno većim brojem prepaid korisnika u odnosu na postpaid. Visok procenat korišćenja mobilne telefonije ukazuje na potrebu razvoja, ne samo internet već i mobilnih servisa.

Internet

Broj registrovanih korisnika Interneta na kraju 2010. godine u Crnoj Gori je iznosio 175.399, što je povećanje od 16 % u odnosu na 2009. godinu. Dakle i 2010. godine je nastavljena tendencija rasta registrovanih korisnika.

Na području Glavnog grada usluge pristupa Internetu u 2011. godini, koristeći različite tehnologije pristupa, nudilo je više operatora i to: Crnogorski Telekom a.d., M:Tel d.o.o., Telenor d.o.o. i M-Kabl d.o.o. Podaci pokazuju da je ukupan broj dial-up korisnika u padu što je posljedica sve veće orijentacije na širokopojasni pristup. Ukupan broj širokopojasnih priključaka u Podgorici, nezavisno od tehnologije koja se upotrebljava za pristup (ADSL, WiMAX, WiFi, KDS) je u znatnom porastu. Broj ovih priključaka u 2010. godini povećan je za 26,62% u odnosu na 2009. godinu.

Pregled širokopojasnih priključaka u Podgorici po operatorima i tehnologiji pristupa, 2008 -2010. god.

Širokopojasne konekcije u Podgorici

Operator Tehnologija pristupa 2008. 2009. 2010.

T-Com ADSL 8.798 15.978 20.833

M:Tel WiMAX 3.287 3.611 3.551

M-Kabl KDS - - 420

Ukupno 12.085 19.589 24.804


Širokopojasne konekcije u Podgorici čine 37,76% ukupnog broja širokopojasnih

konekcija u Crnoj Gori u 2010.godini

33358

12085

50173

19589

65682

24804

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

2008 2009 2010

Ukupan broj širokopojasnih priključaka u Crnoj Gori i Podgorici u periodu od

2008 do 2010.godine

Crna Gora

Podgorica

Broj korisnika mobilnog broadband pristupa koji pristupaju Internetu putem data SIM

kartica u 2010. godini se povećao za 67,1% u odnosu na 2009. Broj korisnika data SIM kartica po operatorima, 2008-2010.

Korisnici data SIM kartica

Operator 2008. 2009. 2010.


T-Mobile 3.143 9.172 18.856

Telenor 4.954 11.183 15.149

Ukupno 8.097 20.355 34.005


M:Tel nema u ponudi data SIM kartice koje se koriste samo za data saobraćaj. Osim toga, u porastu je i broj prepaid i postpaid korisnika mobilnih operatora koji su

pristupili internetu putem 2G (GPRS/EDGE/UMTS/HSDPA) i 3G (UMTS/HDSPA) tehnologije.Istraživanje o upotrebi informaciono komunikacionih tehnologija u Crnoj Gori, koje je sproveo MONSTAT u 2011. godini, pokazuje da je zastupljenost računara u domaćinstvu najveća u Podgorici i iznosi 61,6%. Pristup Internetu u domaćinstvima u Podgorici u naseljima gradskog tipa ima 64,9%. Od anketiranog broja lica, 78,1% izjavilo je da koristi internet svakog dana ili skoro svakog dana. Istraživanje je takođe pokazalo da je 85,1% anketiranih preduzeća koristilo računare u svom poslovanju tokom januara 2011.godine, a da je 95,1% imalo pristup Internetu.

Veliki broj širokopojasnih konekcija i činjenica da veliki broj korisnika pristupa Internetu na poslu i obrazovnim ustanovama, te povećani broj korisnika koji su pristupili internetu putem 2G i 3G tehnologije ukazuje na izuzetno visok stepen internet penetracije u Podgorici.

U toku 2011. godine Crnogorski Telekom omogućio je korisnicima domaćih i inostranih mobilnih operatera pristup bežičnom internetu preko laptop-a, netbook-a, smartphone -a i tablet-a koji podržavaju WiFi (Wireless Fidelity) tehnologiju. kao i T-Mobile Hot Spot zone besplatnog interneta na više lokacija u Podgorici.

Iznajmljene linije

Tržište iznajmljenih linija je jedno od osnovnih tržišta elektronskih komunikacija koje operatorima omogućava da preko osnovne prenosne infrastrukture pružaju elektronske komunikacione usluge a poslovnim korisnicima da povežu svoje filijale međusobno ili sa okruženjem.

Prema evidenciji Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost, za pružanje usluga iznajmljenih linija registrovano je 6 operatora a na području Glavnog grada, kao pružaoci ovih usluga, prisutni su:

Crnogorski Telekom, a.d. MNNews d.o.o. M:Tel d.o.o. Radio-difuzni centar d.o.o Za pružanje usluga iznajmljenih linija koriste se mreže bazirane na kablovima sa

metalnim paricama, kablovi sa optičkim vlaknima i bežične mreže. Crnogorski Telekom, za pružanje ovih usluga, koristi mreže bazirane na različitim vrstama kablova, dok ostali operatori iznajmljene linije pružaju posredstvom bežičnih mreža.

Distribucija radijskih i televizijskih signala

Na području Podgorice razvili su svoju mrežu operatori „Broadband Montenegro“ d.o.o., „Crnogorski Telekom” a.d., i „Total TV Montenegro“ d.o.o. koji koriste različite tehnološke platforme za distribuciju radijskih i televizijskih programa do krajnjih korisnika i to: MMDS, IPTV i DTH, a od operatora klasične kablovske tehnologije (KDS) prisutan je M-Kabal.

Pokrivenost TV signalom u Podgorici je izuzetno visoka (96,8%) i to kako u urbanom, tako i u ruralnim područjima. Stopostotna pokrivenost je prisutna u urbanom dijelu Tuza, Komanima, Koniku, Lijevoj Rijeci, Maslinama, Novoj i Staroj Varoši, urbanom dijelu Rogama, Stijeni, Tološima, Ublima i Zagoriču. Pokrivenost u Dajbabama iznosi 66,7%, Bioču 75% i urbanom dijelu Golubovaca 88,1%.

Istraživanje koje je sproveo MONSTAT u 2011. godini pokazuje da 98.9% domaćinstava ima TV prijemnik (u kući).


Informacioni sistem na nivou Glavnog grada

Projekat „Podgorica – elektronski Glavni grad“, započet krajem 2006. godine, imao je za cilj modernizaciju i automatizaciju poslovnih procesa u lokalnoj upravi uz primjenu informaciono-komunikacionih tehnologija. Projekat je realizovan u višegodišnjem periodu. U toku 2008. godine realizovana je informaciono komunikaciona infrastruktura koja je svim autorizovanim korisnicima u sistemu omogućila korišćenje Interneta i internih servisa. Za povezivanje međusobno udaljenih lokacija korišćene su iznajmljene linije. Brzina prenosa podatka još uvijek nije zadovoljavajuća. Na mrežnom nivou je dominatan Internet Protokol (IP). Pregled sredstava investiranih u IS u Glavnom gradu


Razvoj informacionog sistema 309.345,81 189.100,91 176.705,09 203.580,00

Troškovi interneta 12.938,50 9.102,60 16.466,49 20.899,49

UKUPNO 322.284,31 198.203,51 193.171,58 224.479,49

Izvor: Zaršni račun Budžeta Glavnog grada

Iz tabele se može uočiti da su najveća sredstva u razvoj IS investirana tokom 2008.

godine kada je realizovan niz infrastrukturnih projekata koji su imali za cilj povezivanje informacionih podsistema organa, organa uprave i službi Glavnog grada, kao i podsistema GO Tuzi i Golubovci u jedinstveni informacioni sistem Glavnog grada. Ovakav sistem omogućio je implementaciju centralnih registara i centralnih softverskih modula za potrebe pojedinih organizacionih cjelina Glavnog grada.Takođe, implementirani su interni servisi (sistem upravljanja korisnicima u sistemu, interni e-mail servis), redizajniran Web-sajt Glavnog grada i realizovane aktivnosti iz Akcioni plan za borbu protiv korupcije u lokalnoj samoupravi Glavni grad – Podgorice (2009.-2012.) za koje je ogovoran Centar za informacioni sistem.

4.3 Poštanske usluge

Agencija za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost je, iz oblasti regulatorne funkcije za poštansku djelatnost, izdala: - Posebnu licencu za obavljanje univerzalne poštanske usluge

Pošti Crne Gore d.o.o. Podgorica, - Licencu za obavljanje pojedinih poštanskih usluga iz domena univerzalne usluge

Društvu ''Kingscliffe Distribution Montenegro'' d.o.o. Podgorica (predstavnik DHL WorldWide Express u Crnoj Gori)

Preduzeću ''City Express'' - Filijala Podgorica d o.o. (predstavništvo ''City Express''-a iz Beograda)

- Rješenje za obavljanje komercijalnih poštanskih usluga Preduzeću ''City Express'' - Filijala Podgorica d o.o, Preduzeću ''Karal Commerce''d.o.o. Podgorica Preduzeću ''Rhea Express'' d.o.o. Podgorica (predstavnik FedEx Corporation)

U 2010.godini, sistem javnih telefonskih govornica u Crnoj Gori je imala razvijena samo Pošta Crne Gore koji čine 193 javne telefonske govornice. Korišćenje ovog servisa ima silazni trend, što je posljedica sve veće orjentacije građana, privrede i turista ka mobilnoj telefoniji.

U okviru Centra pošta Podgorica na teritoriji Glavnog grada nalazi se 17 stalnih pošta od kojih je veći broj lociran u užem jezgru grada, jedna u Golubovcima i Tuzima i jedan u Donjoj Gorici kao i 3 ugovorne pošte: Lijeva Rijeka, Ubli i Bioče. Navedeno pokazuje dobru pokrivenost poštanskom mrežom u naseljima gradskog karaktera i slabu pokrivenost u ruralnom dijelu. Ugovorne pošte nalaze se u naseljima sa najmanjim brojem stanovnika te


bi, obzirom na poljoprivredu kao jednu od prepoznatih strateških grana razvoja, bilo neophodno uspostaviti stalne ili ugovorne pošte u naseljima sa većim brojem stanovnika, naročito onim koja imaju potencijal za razvoj poljoprivrede.

4.4 Bankarske usluge

Bankarske usluge u Podgorici nude 11 licenciranih banki u Crnoj Gori, i to: 1. Crnogorska komercijalna banka AD Podgorica, member of OTP Group 2. Hipotekarna banka AD Podgorica 3. Podgorička banka Societe Generale Group AD Podgorica 4. Invest banka Montenegro AD Podgorica 5. Prva banka Crne Gore AD Podgorica osnovana 1901.godine 6. ERSTE Bank AD Podgorica 7. Atlasmont banka AD Podgorica 8. NLB Montenegrobanka AD Podgorica 9. Komercijalna banka AD Budva 10. Hypo Alpe-Adria Bank AD Podgorica 11. First Financial bank AD Podgorica

Većina banaka je razvila dobru poslovnu mrežu (filijale, ekspoziture, šalteri i bankomati) u urbanom dijelu Podgorice.

5 SAOBRAĆAJ

5.1 Drumski saobraćaj

Podgorica je glavni saobraćajni čvor sa najvećim gravitirajućim područjem u saobraćajnom sistemu zemlje. U Podgorici se ukrštaju najvažniji magistralni pravci Crne Gore iz pravca Nikšića, Bijelog Polja, Bara i Budve (Cetinje).

Osnovu drumske putne mreže predstavljaju dionice magistralnih putnih pravaca koje su saobraćajno najopterećenije. To su djelovi magistralnih puteva: Podgorica-Nikšić, Podgorica-Bar-Petrovac, Podgorica-Kolašin-Bijelo Polje, Podgorica-Tuzi-Božaj, Podgorica-Cetinje-Zavala kao i put Podgorica-Spuž-Danilovgrad. (Izgradnjom novog puta prema Nikšiću 1980. godine, stari putni pravac izgubio je status magistralnog puta a novi još nije zvanično kategorisan. Odžava ga lokalna uprava Danilovgrada i Podgorice). Prikaz dionica magistralnih puteva na teritoriji Podgorice

Magistralni put Rastojanje u km Dužina dionice (km)

Prosj.brzina putovanja km/h

Prosj.vrijeme putovanja (min)

Podgorica-Cetinje (M 23) 31 16 51,20

Podgorica-Nikšić (M 18) 56,5 23 65,22 51 Podgorica-Bar (M-2) 49 49,9 25

Podgorica-Bijelo Polje (M-2) 119,93 53 53,80 159

Putni pravac Podgorica – Bar magistralni put (M-2) je dio Jadranske magistrale i

međunarodnog puta E65, odnosno E80. Magistralni put ima dvije trake sa asfaltnim kolovozom I predstavlja najkraću i najbržu vezu između Podgorice i Primorja. Put i pruga su paralelni na dijelu od Podgorice do Virpazara. Tunel Sozina, između Bara i Tankog rta


dužine 4,2 km, otvoren je za saobraćaj počev od sredine 2005. godine, čime je značajno skraćeno vrijeme vožnje drumskih vozila (za 25 minuta) i povećana bezbjednost učesnika u saobraćaju. Novoizgrađena dionica puta na kojoj se nalazi tunel Sozina je dužine oko 11,8 km i kategorisana je kao poluautoput. Prema Prostornom planu Crne Gore, deonica Podgorica - Bar će imati prioritet u izgradnji autoputa ili brze ceste Bar - Boljare.

Putni pravac Podgorica – Bijelo Polje povezuje severni dio Crne Gore sa centralnim i južnim.

Mrežu državnih puteva prema susjednim državama čine: Prema Kosovu: Kolašin - Mateševo – Andrijevica – Murino - Bjeluha; Prema Bosni i

Hercegovini: Nikšić – Vilusi- Klobuk; Prema Albaniji: Bar – Ulcinj - Vladiomir – Sukobin i Plužine – Nikšić – Podgorica –

Tuzi – Božaj; Prema Srbiji: Ribarevina Berane – Rožaje – Bać – Špiljani i Bar – Virpazar-

Podgorica- Kolašin – Mojkovac – Ribarevina - Bijelo Polje – Barski most; Prema Hrvatskoj: Bar – Petrovac – Budva- Tivat – Lepetani- Kamenari - Herceg Novi

– Debeli brijeg; Mrežu regionalnih puteva čine sledeći putni pravci: Prema Kosovu: Rožaje – Kula; Prema Bosni i Hercegovini: Nikšić – Krstac, Vilusi –

Deleuša i Gradac – Šula: Prema Srbiji:Pljevlja – Metaljka Pljevlja – Dajevića Han – Čemerno i Rožaje – Vuča. Sa planiranom mrežom magistrala prvenstveno na pravcima: Podgorica – Tuzi –

Božaj (granica sa Albanijom) i Podgorica – Cetinje – Budva, Podgorica bi dobila na lokalnoj komunikaciji i integrisanosti sa drugim područjima, što bi istovremeno značilo i stvaranje osnovnih uslova za razvoj naseljenih mjesta uz magistralu.

Svakako najznačajniji strateški koridor u okviru cjelokupnog saobraćajnog sistema u Crnoj Gori predstavlja planirani autoput Bar-Boljare koji bi povezao bi Glavni grad sa Srbijom na sjeveru, Albanijom na istoku, jugoistočnim dijelom države preko tunela Sozina, Bokom Kotorskom kao i sa Dubrovnikom preko brzog obalnog puta.

Koridor ovog autoputa definisan je Prostornim planom Crne Gore do 2020.godine a Detaljni prostorni plan Bar-Boljare uvojen je 2008.god. na državnom nivou. U toku je detaljni nivo planske obrade konačnih saobraćajnih petlji.

U granicama koridora, u širini od 2 km, definisane su tri dionice ukupne dužine od 164 km. Kroz područje Glavnog grada prolaze djelovi Dionice I (ukupno 11 naselja po katastarskim opštinama: Vranjina, Bistrica, Ponari, Vukovci, Lekići, Gornji Kokoti, Farmaci, Beri, Tološi, Velje Brdo i Rogami) i djelovi Dionice II (ukupno osam naselja: Bioče, Klopot, Vilac, Pelev Brijeg, Lutovo, Duške, Lijeva Rijeka, Tuzi Ljevorječke) u ukupnoj dužini od 70,25 km, dok dužina dionice alternativnog koridora autoputa koji prolazi kroz Glavni grad (Strganicu umjesto Smokovca) iznosi 7,6 km.

Koridor ovog autoputa uvršten je u TEM (Transevropske Magistrale) sistem puteva ali još uvijek nije dio mreže Panevropskih multumodalnih koridora.

Saobraćajno integrisanje privrednih i urbanih centara ukrštanjem sa većim brojem postojećih i planiranih primarnih saobraćajnica kao i integrisanje manjih naseja kroz koja će proći planirani autoput, uz određene mjere i programe, svakako će doprinijeti bržem privrednom i socijalnom razvoju. Ovo iz razloga što će autoput omogućiti brz, siguran i kvalitetan transport u gravitacionoj zoni, opremanje i uređenje koridora različitim sadržajima, nove mogućnosti za privredne i druge aktivnosti i nova radna mjesta. Stoga je realno očekivati smanjenje negativnog trenda depopulacije i, posledično, usporavanje procesa metropolizacije Podgorice.

Osim ovog, od velikog značaja za Glavni grad je Jadransko jonski autoput za koji je trenutno u toku izrada Detaljnog prostornog plana. Dionica ovog autoputa koja prolazi kroz teritoriju Glavnog grada iz pravca Danilovgrada obuhvata djelove sledećih katastarskih opština: Baloči, Beri, Dolovi, Doljani, Đurkovići, Fundina, Masline, Rogami, Tološi, Velje Brdo, Vrbica, Dinoša, Gruda, Hoti i Stari Trabojin, do granice sa Albanijom. Preklapa se sa autoputem Bar-Boljari u dužini od 12,2 km.

Karakteristika koja suštinski utiče na kvalitet drumske saobraćajne mreže Glavnog grada je njena starost. Naime, preko 66% regionalnih i magistralnih puteva starije je od 25


godina a ulaganja u njihovu izgradnju i održavanje su poslednjih 20 godina bila veoma mala. Osim toga, 25% mreže nalazi se na nadmorskoj visini iznad 1000 m. Vozila su često neprimjerno opterećena (tranzitni teretni saobraćaj), što doprinosi ubrzanom propadanju puteva.

Dodatno, u vrijeme sezone (jun-septembar), mreža je nadprosječno opterećena tranzitnim saobraćajem kada se promet uvećava i do 20 puta. Tranzitni saobraćaj odvija se kroz urbano područje Glavnog grada, odnosno prepliće se sa gradskim sistemom saobraćajnica, što umanjuje kvalitet i kontunuitet saobraćaja na magistralnim dionicama. Miniobilaznica izgrađena 2011.godine u dužini od 7 km na putnom pravcu sjever – jug (iz pravca Zlatice, preko Konika i Starog Aerodroma do Ul. 4.juli), znatno je rasteretila lokalni i tranzitni saobraćaj i ukazala na optimalna buduća rješenja. Pored obilaznica, veoma efikasno rješenje za urbane centre su i kružni sistemi, posebno kada je riječ o projektovanju autoputeva.

Putni pravci sa najvećom frekvencijom su: Debeli brijeg (granica sa Hrvatskom) – Sukobin (granica sa Albanijom), Budva-Cetinje-Podgorica-Barski Most (granica sa Srbijom), kao i Podgorica – Bar kroz tunel Sozinu.

U periodu 2007-2011 frekvencija je u prosjeku rasla po stopi 6,6% a, prema prognozama za period 2012 – 2017 - po stopi 6,2%. Prema podacima iz 2007, frekvencija na teritoriji Glavnog grada na magistralnim putevima iznosila je: 6376 automobila prema Kolašinu (od čega 988 na regionalnom putu Bioče-Mateševo), 7217 prema Tuzima-Božaju, 8302 prema Baru-Petrovcu, 8086 prema Cetinju, 7526 prema Danilovgradu-novim putem30.

Broj putnika koji se kreće u smjeru Glavnog grada iznosi do 50.000/dan. Na nivou međuopštinskih puteva prevladava dinamika saobraćajnih težnji u/iz smjera Danilovgrada i Nikšića.

Gradska saobraćajna mreža Mreža gradskih saobraćajnica predstavlja jedan od urbanih elemenata koji najviše

determiniše morfologiju grada, njegovu estetsku formu i funkcije. Kolovozne konstrukcije održavaju se u dužini od 258 km a blokovske saobraćajnice sa parkinzima u površini od oko 854,000 m2, pri čemu se precizna površina može utvrditi tek izradom inoviranog katastra gradskih saobraćajnica.

Najintenzivnije gradske saobraćajne težnje u samom gradu usmjerene su iz prigradskih naselja ka centru. Izvan centra, najveći intenzitet prisutan je u pravcu Tološa i Zabjela31. Veoma je intenzivan i pravac Golubovci - grad kao i pravac Tuzi – Golubovci, s tim što se povezanost prigradskih opština i grada uglavnom oslanja na individualni motorni saobraćaj.

Saobraćaj na teritoriji Podgorice karakteriše veliki broj mostova (106). U gradskom dijelu ključni su: Milenijum sa četiri velike trake, Vezirov most-tri velike trake, Blažov most-četiri velike trake, Junion bridž-4 velike trake, Most Braće Zlatičanin-4 kolovozne trake, Krivi most-2 trake, Nikšićki most-takodje dve velike trake i tri pješačka mosta (Viseći, Moskovski i most Andrije Kažića). Zbog širenja grada potrebno je nastaviti sa izgradnjom novih mostova, kao npr.na južnoj obilaznici iznad KAP-a preko rijeke Morače koji će povezati Cetinjski put sa magistralom prema Baru-Petrovcu.

30 Pregled broja registrovanih vozila u Podgorici i gradskim opštinama dat je u Dodatku poglavlju

“Saobraćaj”, str 235.

31 Relacije na kojima su saobraćajne težnje najizrazitije date su u Dodatku poglavlju

“Saobraćaj”,str 235.


Lokalni putevi i ulice u naseljima

Mreža lokalnih puteva omogućava relativno zadovoljavajuću povezanost grada sa okolnim mjestima i seoskim područjem.

Lokalnih puteva u opštoj upotrebi na teritoriji Glavog grada ima 231 ukupne dužine 874,40 km a nekategorisanih 225 dužine 500,65 km. Asfaltnim kolovoznim zastorom pokriveno je 761,6 km, makadamskim 112,85 km a tucanim 148,45 km. Kolovozna konstrukcija građena je uglavnom bez projektne dokumentacije i nije dimenzionisana ni izvedena za teški saobraćaj koji se danas odvija tim pravcima. Osim toga i druge tehničke karakteristike ovih puteva (poprečni i uzdužni presjeci, radijusna krivina, odvodnjavanje kolovozne površine) ne ispunjavaju potrebne minimalne uslove te kolovoz brzo propada. Veoma su prisutna i oštećenja koja dovode u pitanje bezbjednost učesnika u saobraćaju. To upućuje na neophodnost izrade tehničke dokumentacije o sadržini i načinu osmatranja tla i objekata radi njihovog kvalitetnog održavanja, prvenstveno zbog stvaranja osnovnih uslova za razvoj poljoprivrede i turizma.

Pregled investicija u saobraćajnu infrastrukturu


Uređivanje, opremanje lokacija i izgradnja saobraćajnica

23.519.267,91 19.750.779,42 13.052.871,14 10.701.829,69

Izgradnja,rekonstrukcija i održ.lokalnih puteva

0,00 1.442.333,56 1.575.504,07 1.387.521,99

Izgradnja i rekonstrk. putne mreže u GO Tuzi

34.920,70 102.258,33 432.533,32 53.246,44

Izgradnja i rekonstrk. putne mreže u GO Golubovci

0,00 48.998,72 335.522,29 105.519,43

UKUPNO 23.554.188,61 21.344.370,03 15.396.430,82 12.248.117,55


Javni prevoz putnika Na području Glavnog grada obezbjeđen je javni prevoz putnika kao autobuski gradski

i prigradski prevoz (javni masovni prevoz putnika - JMPP) i auto taksi prevoz. Sistem javnog masovnog prevoza putnika čini 27 linija (11 gradskih + 16

prigradskih) gradskog i prigradskog autobuskog prevoza putnika. Prevoz na tim linijama obavljaju tri privatna prevoznika: D.o.o. „Gradski saobraćaj PG”, “BLT” d.o.o. Podgorica I “Montenegro prevoz Pejović” d.o.o. Podgorica. Prosječna starost autobusa je 19 godina (od 3 do 35). Intervali praćenja vozila u okviru gradskog linijskog prevoza na većini linija su od 15 do 60 minuta. Na frekventnim autobuskim stajalištima postavljeno je oko 45 nadstrešnica a planira se opremanje lokacija i obnavljanje nadstrešnica na dodatnih 77 stajališta na gradskim autobuskim linijama.

Analiza mreže linija pokazala je da je prosječna prostorna dostupnost pojedinih lokacija na linijama i pojedinih značajnih tačaka u prostoru (radna mjesta, škole, bolnice, uslužne djelatnosti isl.) u vangradskom području 60% a u gradskom 80%. Prosječna udaljenost naselja od stanice/autobuskog stajališta je 1025,1 m, pri čemu je udaljenost u ruralnim područjima znatno veća u odnosu na urbana. Analiza je takođe pokazala da vremenska dostupnost linija nije adekvatna prostornoj. U centru grada frekventnost vožnji iznosi prosječno oko 15 min ali na širem području su mnogo duže i iznose oko 120 min. Pregled gradskih autobuskih linija:

1 Masline – Zabjelo

4 Konik – Tološi

5 Konik - Gornja Gorica

6 Žel. stanica - Zagorič – Zlatica

7 Stari Aerodrom - Blok VI

8 Stari Aerodrom - Donja Gorica


9 Zabjelo - KBC – Zagorič

10 Zabjelo - RTVCG - Masline - Burum

2-3 Žel. stanica - Tološi – Mareza

10A Masline (Doljani) – Zabjelo 6A Žel. stanica - Zagorič - Stara Zlatica

1A Mosor – Masline – Zabjelo (Probna linija od 01.10.2011. god.)

Pregled prigradskih autobuskih linija:

12 Podgorica - Bioče - Duga - Radunovići

13 Podgorica - Lijeva Rijeka - Veruša

22 Podgorica – Mataguži

26 Podgorica - Dajbabe – Botun

27 Podgorica – Gostilj 28 Podgorica - Golubovci – Ponari

38 Podgorica – Pričelje

44 Podgorica - Tuzi – Helmica

45 Podgorica - Dinoša - Milješ - Tuzi

51 Podgorica - Kamenica - Progonovići 52 Podgorica - Krusi – Buronje

62 Podgorica – Orahovo

23-24 Podgorica - Berislavci – Bijelo Polje

41-42 Podgorica - Tuzi - Vranj - Vladne

54-55 Podgorica - Donji Kokoti - Grbavci 54B Podgorica - Donja Gorica

Prostorna dostupnost mogla bi se poboljšati uvođenjem 3 nove linije32 te

odgovarajućim izmjenama u nekoliko već postojećih a vremenska - poboljšanjem frekvencije vožnji između naselja i izmjenom u vremenu putovanja, čime bi se putnici stimulisali da intenzivno ili pretežno koriste ovaj vid javnog prevoza. Zajednički uslov za ostvarivanje ovih ciljeva je povećanje broja i kvaliteta autobusa.

Dodatno, unapređenje sistema JMPP može se postići i Integracijom svih sistema i prevoznika prigradskog i gradskog JMPP putem uvođenja jedinstvene elektronske vozne karte u vidu mjesečne ili za određeni broj vožnji i uvođenjem kontrole reda vožnje putem satelitskog sistema praćenja.

Pored navedenog, analiza opterećenja pojedinih koridora, prije svega na području užeg centra grada i na glavnim saobraćajnicama koje vode u gradsko jezgro, opravdava mogućnost planiranja i izvođenja pomoćnih saobraćajnih traka za autobuski prevoz putnika. To su prvenstveno koridori Bulevara Svetog Petra Cetinjskog i Ulice Kralja Nikole, prostor u blizini glavne autobuske stanice kao i glavnih saobraćajnica koje vode do ulaza u grad. Pri analizi njihove opravdanosti prvenstveno se mora voditi računa o gustini linija, broju vožnji po svakoj pojedinačno i ukupnom broju putnika koji koristi ovu vrstu prevoza. Pregled vozila privrednih društava, 31.decembra 2011

Privredno društvo Broj vozila

1. DOO „DSG NEW LINE“ – PRESTIGE TAXI 20

2. DOO „MONTE PLUS“ - PLUS TAXI 22

3. DOO „LUX LINE“ – CITY TAXI 70 4. DOO „NOVEX TRADE“ - LUX TAXI 46

5. DOO „PRESIDENT“ - PRESIDENT TAXI 12

6. DOO „PRESIDENT PLUS“ – PREMIJER TAXI 16

7. DOO „PODGORIČKI LUX“ -. PG TAXI 49

8. DOO „ELITTE TAXI“ - 28 9. DOO „KRIKAT“ – GOLD TAXI 27

32 Predlog novih linija dat je u Dodatku poglavlju “Saobraćaj”, str. 227


10.DOO „DEMIKO“ – QVEEN TAXI 23

11.DOO „CAB COMPANI“ -DODŽ TAXI 20

12. DOO „Montenegro prevoz Pejović“ – Ekskluziv taksi 20

13. DOO „GREMOK“ – HIT TAXI 14 14 DOO „RED LICE CORP“ CRVENI TAXI 20

15. DOO „BTS LINE“ – IN TAXI 10

16. DOO „FROG MONT“ – PEŽO TAXI 18

17. DOO „BEL RAD“ – LEDY TAXI 20

Izvor: Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj

Zbog svih ograničenja JMPP, auto-taksi prevoz preuzeo je poslednjih godina primat

u prevozu putnika u Glavnom gradu. Ukupan broj licenci koje je nadležni Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj izdao zaključno sa 31.12.2011. godine iznosio je 416 za ukupno 855 vozila. Od toga, 399 licenci izdato je preduzetnicima za 420 vozila a 17 licenci privrednim društvima za 435 vozila.

Ukupan broj obilježenih taksi stajališta na teritoriji Glavnog grada – Podgorice je 65 od kojih 58 sa 251 taksi mjesta koriste preduzetnici a 7 sa 130 mjesta privredna društva. Zastupljenost i raspored taksi stajališta opterećuje gradski saobraćaj, naročito u mirovanju. Osim toga, prisutna je i pojava nelegalnog taksi prevoza koja direktno ugrožava ne samo legalni auto taksi prevoz, već i JMPP.

Analize u razvijenim evropskim zemljama pokazale su da je ukidanje ograničenja broja taksi vozila uslovilo pad kvaliteta taksi usluga. Stoga će Glavni grad, nakon preduzimanja mjera na adekvatnom regulisanju JMPP,stvoriti preduslove za analizu, odn. određivanje optimalnog broja taksi vozila.

Regulisanje uskih grla u saobraćaju na prostorno i funkcionalno ograničenom području užeg centra grada moguće je uvođenjem posebne taksi službe (npr. ekološka taksi vozila i vozila atraktivnog izgleda za turiste) multicipliralo bi efekte i u odnosu na povećanje kvaliteta turističke ponude al ii na zaštitu životne sredine.

Saobraćaj u mirovanju

Intenzivna izgradnja stambenih, poslovnih i kombinovanih objekata u Glavnom gradu poslednjih godina otvorila je problem nedostatka dovoljnog broja parking mjesta ne samo u najužem jezgru grada, gdje je prisutna i najveća gustina atraktivnih sadržaja, odn. najveća koncentracija zahtjeva korisnika za saobraćajem u mirovanju, već i u drugim gradskim kvartovima. Planiranje ovih kapaciteta predstavlja urbanistički problem koji zahtijeva metodičan pristup u cilju obezbjeđenja stalnih parking mjesta građanima u blizini stambene jedinice i dostupnosti užeg gradskog jezgra svim koji to žele.

Ovaj problem Glavni grad je do sada prevazilazio izgradnjom otvorenih i zatvorenih parternih i višeetažnih javnih ili privatnih garaža, parkinga i uspostavljanjem parking zona.

Do sada su izgrađene ukupno 3 zatvorene javne garaže, od kojih 2 u užem centru grada i jedna na desnoj obali Morače. Takođe je uspostavljen režim kontrolisanog ulaska i naplate na 11 otvorenih parkiga i određene tri parking zone sa naplatom putem sms-a. Time je obezbijeđeno 3.337 parking mjesta sa naplatom parkiranja od kojih:

- otvoreni parkinzi 1263 parking mjesta - garaže 410 - zone parkiranja u centru 602 - zone parkiranja na desnoj obali Morace 1062 Privatnih zatvorenih garaža na teritoriji grada ima 3 u sastavu većih objekata na

desnoj obali Morače i jedan otvoreni parking sa kontrolisanim ulaskom na lijevoj obali, na mjestu nekadašnje kasarne “Morača”.

Glavni grad prepoznao je potrebu izgradnje četiri nove zatvorene javne garaže i to: u Moskovskoj ulici (dvorišna strana) u zahvatu DUP-a “Novi Grad 1 i 2” sa 112 parking mjesta, u zahvatu DUP-a “1.maj” sa 96 parking mjesta, u zahvatu UP-a “Nova Varoš-Blok G” - na prostoru oivičenom Ulicom slobode, Miljana Vukova, Balšića i Hercegovačkom sa 156


parking mjesta i ispod Istočne tribine Stadiona “Budućnost”. Osim toga, u kompleksu koji čine 4 reprezentativna objekta na lijevoj obali Morače, u neposrednoj blizini mosta Millennium, planirane su dodatne 4 pozemne garaže za potrebe posjetilaca i zaposlenih.

Osim toga, budući da je uspostavljanje gradskih parking zona dalo pozitivan efekat kako u pogledu riješenja pitanja uskog grla saobraćaja u mirovanju, tako i u odnosu na prihod Glavnog grada, planira se uvođenje dvije dodatne parking zone: četvrta sa 300 parking mjesta, koja će obuhvatiti ulice u dijelu grada u kome se nalazi JU OŠ “Savo Pejanović”, restoran “Ribnica” i Privredni sud i Dom zdravlja, Ulicu Kralja Nikole u potezu od Hotela Crna Gora do Sat kule i Ulicu crnogorskih serdara i peta - na području Bloka V i VI, Zabjela i Starog Aerodroma.

Politika rješavanja problema saobraćaja u mirovanju, pored navedenog, obuhvata i stimulativne mjere koje imaju za cilj podsticanje izgradnje objekata za garažiranje vozila. Te mjere sastoje se u umanjenju naknade za komunalno opremanje kada su u pitanju samostalni objekti podzemne garaže i podzemne garaže u objektu sa jednom etažom-uprocentu od 60%, sa dvije etaže 70% is a tri etaže 90%, odnosno za samostalni objekat nadzemne garaže i nadzemnu garažu u objektu zaa 60%. Kaznene mjere za nepropisno parkiranje, osim “pauka” moguće je proširiti in a tzv. "lisica za pneumatike" koje podrazumijeva kažnjavanje vozača na licu mjesta.

Osim toga, u planu je povećanje tehničke i tehnološke osposobljenosti društva kome su povjereni poslovi parkiranja u smislu nabavke savremenog hardvera i softvera i uvođenja standarda koje primjenjuju slična preduzeća u regionu.

Sve navedene mjere, međutim, neće u potpunosti riješiti problem saobraćaja u mirovanju ukoliko se simultano ne riješi i pitanje kvaliteta i veće konkurentnosti JMPP.

Infrastruktura za nemotorizovane učesnike u saobraćaju Sistem pješačkih komunikacija u gradu sastoji se od trotoara uz saobraćajnice,

samostalnih pješačkih staza, pješačkih mostova, šetališnih staza i trgova. Pješački trotoari izgrađeni su uz veći broj saobraćajnica u skladu sa prostornim

mogućnostima (jednostrano i dvostrano), u realizaciji politike koja građanima želi da ponudi urbanu kulturu življenja. Krajem 2011.godine u gradu je bilo oko 760,000 m2 trotoarskih površina koje su izvedene najvećim dijelom od betona, izuzev manjeg dijela koji je izgrađen od granita i drugih savremenih materijala. Pri tome je oko 30 % u veoma lošem stanju. U užem i širem gradskom jezgru postoji nekoliko zona namjenjenih pješacima i to: Trg Republike, Ul.Slobode, Ul.Njegoševa, Ul.Hercegovačka, Park šuma Gorica, Ljubović, Tološka šuma. Ukrasno – zaštitnih stubića različitih tipova ugrađeno je oko 36.750. Osim toga, izgrađen je jedan podzemni prolaz i dvije pasarele, pri čemu je tzv. „Zlatička duga“ prilično devastirana. Planira se izgradnja nove pasarele na Cetinjskom putu u Donjoj Gorici.

Globalno stanje na cjelokupnoj gradskoj teritoriji, međutim, ipak odražava nedostatak planiranja i arhitektonskih rešenja u ranijem periodu te zaparkiranost ulica i pločnika motornim vozilima. U ovoj oblasti nedostaje odgovarajući sistem komunikacija između pješačkih površina pa je potrebno detaljnije uređenje starog gradskoj jezgra i ostalih gradskih površina povezivanjem naseljenih djelova grada, postojećih pješačkih mostova, prelaza i područja za rekreaciju a površine rezervisane za kretanje pješaka potrebno je planirati uz sve primarne i sekundarne saobraćajnice.

Može se zaključiti da je poslednjih godina ostvaren dobar kontinuitet pješačkog saobraćaja ali je neophodno raditi na njegovom kvalitetu. To bi se moglo realizovati zatvaranjem za saobraćaj određenih zona i određivanjem jednog broja ulica gdje se pješacima daje prioritet, vodeći računa o atraktivnijem kolovoznom zastoru i boljem arhitektonskom oblikovanju.

Infrastruktura za odvijanje biciklističkog saobraćaja u Glavnom gradu nije razvijena, premda su prisutne inicijative za njegovo uvođenje, naročito u rekreativne svrhe. Njihova realizacija zahtijeva studiozan pristup obezbjeđivanju infrastrukture koja se ne odnosi samo na biciklističke staze već i na izgradnju parking mjesta za bicikle, razvoj sistema iznajmljivanja, razvoj mreže biciklističkih staza, edukaciju učesnika ove vrste saobraćaja i njegovu promociju.


Planskom dokumentacijom (PPO Titograd – Revizija GUP-a) predviđene su

biciklističke staze na sledećim lokalitetima: Tološi – Kruševac – Nova Varoš sa produženim rekreacionim karakterom prema Marezi i Vrela Ribnička, Gorica – Nova Varoš – Stara Varoš – Zabjelo – Zelenika – industrijska zona, na desnoj strani Morače od Vezirovog mosta do Krivog mosta i na lijevoj obali Morače od Krivog mosta do sportsko- rekreacione zone na Zlatici, od kojih su posebne staze za bicikliste obilježene samo na brdu Gorica kao i na dijelu Ul.4 juli. Kako ostale nisu realizovane, neophodno je izraditi Nacrt biciklističkih koridora za Glavni grad Podgoricu i njegovo integrisanje u ukupan sistem saobraćaja.

U 2009. godini obilježena je biciklistička ruta “Top Trail N0 4, Verzija 2-dopunjena, ukupne dužine 485 km, koja polazi i završava u centru Glavnog grada33.

5.2 Željeznički saobraćaj

Stanje željezničke mreže u Crnoj Gori nije zadovoljavajuće ni po gustini, ni po kvalitetu. Željeznica i drumski saobraćaj koncentrisani su na istom koridoru koji u većem dijelu prolazi izuzetno teškim terenom.

Postojeća željeznička mreža u Crnoj Gori sestoji od jednokolosiječne pruge normalne širine i čine je 3 željeznička pravca:

− Vrbnica - Bar, dio pruge Beograd - Bar koji prolazi kroz Crnu Goru; − Podgorica - Tuzi – državna granica (dio pruge Podgorica - Skadar); − Podgorica - Nikšić. Ukupna dužina pruga iznosi 248,6 km, a sa staničnim kolosijecima 327,6 km od, čega

je elektrificirano 167,4 km ili 67,34%. Gustina mreže pruga iznosi 1,8 km/100 km2. Pruga Vrbnica-Bar u cjelosti je elektrificirana monofaznim sistemom 25 kV 50Hz, za razliku od pruga Nikšić-Podgorica i Podgorica-Tuzi-državna granica.

Prioritet u realizaciji plana razvoja željezničke mreže trebalo bi dati: dovršetku, rekonstrukciji i modernizaciji pruge Beograd-Bar, remontu i elektrifikaciji pruge Nikšić-Podgorica, izgradnji intermodalnih terminala u Bijelom Polju, Podgorici i Baru, što bi dovelo do međusobnog prožimanja različitih vidova prevoza (željeznica-drum, željeznica-brod).

Rekonstrukcija i modernizacija pruge Vrbnica – Bar i povezivanje željezničke mreže Srbije, Bosne i Hercegovine i Crne Gore značilo bi bolju iskorišćenost kapaciteta i dopunilo saobraćajno I strateški značajan dio balkanske i evropske željezničke mreže. Takođe bi povezivanje sa gravitacijskim područjem Luke Bar doprinijelo intenziviranju željezničkog teretnog saobraćaja.

Na lokalnim dionicama kroz Podgoricu stanje pruga je slijedeće : 1) Na dionici Podgorica – Nikšić putnički vozovi ne saobraćaju već više od 15 godina.

U toku je njena rekonstrkcija u okviru koje će se izvršiti elektrifikacija u cijeloj dužini, potpuna zamijena gornjeg stroja pruge kao i staničnih koloseka u stanicama Spuž i Danilovgrad. Isto tako i u budućoj ukrsnici Ostrog, a biće izvršena zamjena skretnica u ovim službenim mjestima.

2) Dužina dionice Podgorica – Bar iznosi 49,7 km. Ova pruga je u najvećem dijelu ravničarska. Maksimalna dozvoljena brzina je 70 km/h. Na njoj ima 11 službenih mjesta, od čega su 5 stanica, 1 ukrsnica i 5 stajališta.

3) Na železničkoj pruzi Podgorica - Bijelo Polje dužine 108,2 km ima 25 službenih mjesta od čega: 5 stanica, 13 stajališta i 7 ukrsnica

Ove tri dionice čine osnovu koncepta unapređenja željezničkog putničkog saobraćaja u smislu nosilaca prevoza putnika u regionalnom saobraćaju.

Na relaciji Podgorica-Nikšić neophodno je Prostornim planom do 2020.god. utvrditi smjernice za izmještanje dijela trase preko lokacije Duklja jer njena valorizacija u kulturološkom i turističkom smislu obavezuje na pažljiv i odgovoran odnos.

33 Trasa ove rute data je u Dodatku br. 5 „Saobraćaj“, str 235


Za poboljšanog željezničkog putničkog saobraćaja mora biti uspostavljen novi

zakonski okvir, harmonizovan sa pravnim okvirom EU ali i kvalitetniji institucionalni okvir koji će zaokružiti sistem državnih institucija za sprovođenje zakona, monitoring i kontrolu kvaliteta.

5.3 Vazdušni saobraćaj

Aerodrom u Podgorici (Golubovci) je najznačajniji državni međunarodni aerodrom u Crnoj Gori. Nalazi se 12 km južno od Podgorice. Ima poletno-sletnu stazu dužine 2.500m i širine 45m. Ovaj aerodorom je, pored Aerodroma Tivat, uvršten u listu aerodroma sa IATA kodom (IATA Airport Code).

U okviru sekundarne mreže aerodroma Crne Gore, u Glavnom gradu nalazi se još jedan manji aerodrom „Špiro Mugoša“ koji se koristi se za turističke potrebe i za rekreativno i sportsko letenje.

Kompleks aerodroma ima zadovoljavajuci prostorni kapacitet za sadašnje potrebe. Preduzeće "Montenegro Airlines", čiji je većinski vlasnik Vlada CG sa 99.88% akcija,

nalazi se u fazi privatizacije. Montenegro Airlines će raditi na širenju flote, na otvaranju novih destinacija i na povećanju frekvencija na postojećim.

Pored "Montenegro Airlines"-a, u oblasti vazdušnog saobraćaja posluje i JP "Aerodromi Crne Gore".

Promet putnika, 2008-2011.

2008 2009 2010 2011

Broj putnika 1.109.113 982.456 1.193.478 1.206.498

Projekt modernizacije aerodroma u Crnoj Gori kreditno su podržale Evropska

investiciona banka i Evropska banka za obnovu i razvoj. Cargo služba organizovana je za prihvat i otpremanje roba u domaćem i

međunarodnom prometu, manipulaciju i njihovo skladištenje u robno-carinskom skladištu čija je ukupna površina za namjene cargo službe 305 m2.

Master planom razvoja aerodroma do 2030. godine definisana je strategija infrastrukturnog razvoja aerodroma Podgorica i Tivat sa ciljem unapredenja kapaciteta i kvaliteta usluge u odnosu na prognozirani saobracaj. Plan podrazumjeva realizaciju niza razvojnih projekata koji se ticu produžetka poletno-slijetne staze na oba aerodroma, povecanje prostora putnickih terminala, širenja paltformi, obezbjedivanje novih parking pozicija itd. Na zapadnoj strani terminala postoji dovoljan prostor za uređenje slobodne carinske zone za poslovne djelatnosti, teretne terminale, djelatnosti vezane za avio usluge i takođe područja za podršku avio djelatnostima (osposobljavanje, simulator itd.). osim toga, budući da bi se željeznički saobraćaja na relaciji Luka Bar - Podgorica, koji se odvija pored aerodrome Golubovci, u slučaju potražnje, mogao organizovati i za pretovar robe iz željeznice na avion. Osim toga, rezervisana su područja na kojima je moguće graditi glavni objekat sa sjedištem Montenegro Airlines i Airports of Montenegro, hotel i kongresni centar.

5.4 Vodni saobraćaj

Redovni linijski saobraćaja na Skadarskom jezeru ne postoji. Jedini organizovani vid plovidbe su povremene sezonske turističko-izletničke ture lađama. Plovidba jezerom uglavnom se obavlja zbog ribolova. Plitki zalivi, uvale i ušća pritoka imaju prirodne uslove za pristajanje čunova i čamaca i njihovo izvlačenje na kopno.


Plovidba se obavlja plovnim kanalima različite dubine koji se kreću se od 4 m do 1, 8

metara i opadaju u dijelu koji se približava obali. Dužina Virskog kanala iznosi 2.000 metara a Riječkog 11.500 metara. Plovni put od Virpazara prema Rijeci Crnojevića prolazi ispod željezničko-drumskog mosta na jezeru

Pristanišne obale su: Lipovik kod Rijeke Crnojevića, sa kamenom obalom dužine 15 m i dubinom uz obalu 2,3 do 2,7 m; Virpazar sa izgrađenom kamenom obalom i dubinom uz obalu 1,7 do 1,9 m uz ušće Orahovštice (za plovila posebne namjene); Murići sa izgrađenom kamenom obalom i dubinom uz obalu 2,7 m; Ckla, sa izgrađenim lukobranom i dubinom uz glavu lukobrana 2,7 do 3,6 m; Plavnica, sa zidanom obalom dužine 56 m; Vranjina, sa novoizgrađenom obalom uz naselje koja zbog neadekvatne veze sa jezerom služi samo za pristajanje lokalnih čunova.

Postojeća pristaništa je potrebno proširiti i urediti u turističko izletničke svrhe u skladu sa mjerama zaštite prirode i kulturnog nasleđa i u skladu sa Prostornim planom posebne namjene za Nacionalni park ''Skadarsko jezero'' u saradnji sa opštinama Bar i Cetinje.

Glavni problemi u oblasti saobraćaja

- Potreban je izuzetno visok nivo sredstava za modernizaciju saobraćajne infrastrukture; - Veliki broj saobraćajnih nesreća usled nezadovoljavajuće bezbedonosne situacije saobraćaja u Crnoj Gori; - Opadanje privrednog rasta, naročito turizma koji je direktno povezan sa razvojem saobraćajne infrastrukture u Crnoj Gori; - Negativan uticaj razvoja saobraćaja na životnu sredinu; - Deficit domaće radne snage i stručnog kadra; - Neharmonizovanost sa međunarodnim standardima i otežan pristup tržištima EU; - Nemogućnost pronalaženja strateških partnera za investicije; - Nekonkurentnost domaće transportne privrede.

6 ŽIVOTNA SREDINA

Glavni grad je kroz prihvatljive instrumente razvoja obezbjedio sklad između ekonomsko-tehnološkog razvoja, socijalnih zahtjeva kvaliteta života stanovništva i domena zaštite životne sredine, čime je jasno pokazao svoju opredijeljenost za koncept održivog razvoja.

Crna Gora je 2009.godine ratifikovala Konvenciju o dostupnosti informacijama u oblasti životne sredine, učešću javnosti u donošenju odluka i pristupu pravosuđu u pitanjima koja se odnose na životnu sredinu – Aarhus konvenciju (1998.) koja povezuje životnu sredinu i ljudska prava, priznaje činjenicu da savremena generacĳa ima obaveze prema budućim generacĳama i utvrđuje da održivi razvoj može biti dostignut jedino kroz učešće svih zainteresovanih subjekata.

6.1 Profil pojedinih segmenata životne sredine

Podaci o stanju pojedinih prikazanih segmenata životne sredine zasnovani su na državnom Programu monitoringa koji su sprovele ovlašćene akreditovane ustanove.


Vazduh

Shodno Izvještaju o kvalitetu vazduha Crne Gore za 2010. god. može se konstatovati da je u Podgorici praćen kvalitet vazduha na automatskim stacionarnim stanicama. Mjerena je koncentracija sledećih parametara: sumpor dioksida (SO2), azot monoksida (NO), azot dioksida (NO2), ukupnih azotnih oksida (NOx), ugljen monoksida (CO), metana (CH4), nemetanskih ugljovodonika (NMHC), ukupnih ugljovodonika (THC), PM10 čestica, prizemnog ozona (O3), benzena, toluena, etilbenzena, o-m-p xilena (BTX). Kontinuirano su praćeni i meteorološki parametri: temperatura vazduha, brzina i smjer vjetra i relativna vlažnost vazduha34. Rezultati povremenih mjerenja pokazuju da su najugroženije raskrsnice upravo one koje se nalaze na magistralnim pravcima i saobraćajnicama koje prolaze kroz centar grada.

Voda

Stalna kontrola kvaliteta površinskih voda obavlja se radi procjene kvaliteta vode vodotoka, praćenja trenda zagađenja i očuvanja kvaliteta vodnih resursa35.

Kontinuiranim praćenjem može se utvrditi da su osnovni izvor zagađenja površinskih i podzemnih voda bile neprečišćene komunalne vode. Značajan udio zagađujućih materija potiče od industrije, saobraćajne infrastrukture kao i poljoprivrede. Prisutan je i dalje problem eksploatacije pijeska iz rječnih korita.

Zemljište

Praćenje kvaliteta zemljišta vrši se u skladu sa posebnim propisom Vlade CG o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za njegovo ispitivanje36.

Na osnovu tih rezultata može se zaključiti da su izvori zagađenja najčešće antropogenog porijekla a odnosili su se na zagađenje iz atmosfere, iz otpadnih voda, iz poljoprivrede i zagađenje zemljišta čvrstim otpadnim materijalom porijeklom iz privrede, domaćinstava, poljoprivrede i dr.

6.2 Upravljanje otpadom

Procijenjena količina otpada kreće se po stanovniku grada oko 0,8-1 kg/dan; po stanovniku urbanih naselja oko 0,5 - 0,8 kg/dan; po stanovniku ruralnih naselja ispod 0,5 kg/dan; po turisti oko 1,5 kg/dan.

Urađen je Popis neuređenih odlagališta na teritoriji Glavnog grada sa planom njihove sanacije. Naročito veliki problem predstavljaju riječna korita koja su na pojedinim mjestima zatrpana otpadom. U toku 2010. godine izvršeno je uklanjanje otpada sa 34 lokacije kao i njihovo uređenje. Količina otpada uklonjena sa nelegalnih odlagališta iznosila je 55.157 m3, a finansijska sredstva za ove namjene iz Budžeta Glavnog grada iznosila su 116.784,94 €.

Na teritoriji Glavnog grada u 2010. godini sakupljena je, transportovana i odložena količina od 56.263 tone komunalnog i 108.715 m3 kabastog otpada. U 2010. godini proširena

34 Lokacije i rezultati dati du u Dodatku Poglavlju 6 “Životna sredina”, Potpoglavlje 6.1 “Profil

pojedinih segmenata životne sredine”, str 237

35 Parametri praćenja kvaliteta površinskih i podzemnih voda dati su u istom Dodatku. 36 Rezultati ispitivanja upoređivani su sa maksimalno dozvoljenim koncentracijama i dati su u

Dodatku Poglavlju br. 6 „Životna sredina”, Potpoglavlje br. 6.1 „Profil pojedinih segmenata

životne sredine”.


je teritorija sa koje se organizovano sakuplja otpad tako da je procenat sakupljenog otpada veći za 2% u odnosu na 2009. godinu (55.138 tona), dok su sakupljene količine kabastog otpada veće za 15%.

Količina odloženog otpada na sanitarnoj deponiji „Livade“ u 2010. godini iznosila je 68.404,08 tona čvrstog komunalnog otpada što je za 18% manje u odnosu na 2009. godinu. Prema procjenama do navedenog je došlo usljed manjeg dopremanja otpada iz opština: Budva, Kotor, Tivat i Bar.

U reciklažnom centru je u periodu od 16.8.2010. godine (kada je i počelo sa probnim radom) do 31.12.2010. godine tretirano 2.350,5 tona čvrstog komunalnog otpada pri čemu je selektivno izdvojeno 339,3 tone sekundarnih sirovina i to: kartona 177,5 t, papira 50 t, plastike (LDPE) 46,8 t, PET ambalaže 21,4 t, tetrapak ambalaže 8,4 t, aluminijuma 1,6 t i željeza 16 t. Navedeni materijali su presovani u standardne bale nakon čega se vršila njihova komercijalizacija.

U 2011. godini u Pogonu za reciklažu vozila van upotrebe obrađeno je 39 vozila od kojih je selektirano 40,3 tone materijala pogodnih za valorizaciju (željezo, aluminijum, kablovi).

Problem Glavnog grada i države u cjelini je postupanje sa medicinskim, klaničkim i industrijskim otpadom (KAP), hemijskim sredstvima iz grupe fungicida, herbicida (AD PLANTAŽE), otpadom iz servisa automobila, neorganskom vrstom otpada iz domaćinstava (baterije, akumulatori, farmaceutski proizvodi,...) i dr.. Organizovanje i upravljanje opasnim i posebnim vrstama otpada je u nadležnosti države.

Za sada je riješeno jedino pitanje tretmana otpadnih vozila. Kada je u pitanju medicinski otpad u Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja

je uradilo Nacionalnu strategiju upravljanja medicinskim otpadom kojom se predviđa uspostavljanje realanog okvira za smanjenje količine medicinskog otpada te njegovo upravljanje na zdravstveno bezbjedan i ekološki prihvatljiv način. Proizvođači medicinskog otpada u Crnoj Gori su Javne zdravstvene ustanove (JZU), apoteke, ordinacije i ustanove privatne prakse iz oblasti medicine. Prema dostupnim podacima Klinički Centar proizvodi 722 t godišnje medicinskog otpada, od čega 182 t opasnog medicinskog otpada ili 25,2 %. Najveći dio toga otpada je infektivni i on se u Kliničkom Centru i pojedinim javnim zdravstvenim ustanovama termički obrađuje. U ostalim javnim zdravstvenim ustanovama ne vrši se odvajanje infektivnog otpada, infuzionih sistema i slično već se sav otpad odlaže zajedno u plastične kese ili kartonske kutije, a zatim u kontejnere Javno komunalnih preduzeća. Miješanjem infektivnog sa ostalim otpadom ukupna količina otpada postaje opasan otpad i predstavlja rizik po zdravlje i životnu sredinu. Prema Koncesionom elaboratu za upravljanje medicinskim otpadom I važećim planskim dokumentima (DUP Klinički centar) predviđena je izgradnja objekat za privremeno odlaganje i obradu medicinskog otpada.

Upravljanje veterinarskim otpadom je u nadležnosti Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja koje je iniciralo određena zakonska rješenja radi stvaranja preduslova za organizovanje adekvatnog postupanja za ovom vrstom otpada.

Pored navedenih, prema zakonu u posebne vrste otpada spadaju još i PCB i ambalaža u kojoj se nalazio PCB, otpadna ulja, komunalni kanalizacioni mulj.

6.3 Upravljanje otpadnim vodama

Postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda projektovano je i izvedeno za mehanički i biološki tretman otpadnih voda komunalnog karaktera za 55 000 ekvivalentnih stanovnika, pa isto ne zadovoljava trenutne potrebe. U proteklom periodu vršeno je priključenje novoizgrađenih gradskih objekata na kanalizacionu mrežu, što je uslovilo da preopterećenje Postrojenja, koga dodatno „opterećuju“ industrijske otpadne vode. U toku 2007. godine izvršena je njegova rehabilitacija. Međutim, kako na navedenoj lokaciji ne postoji mogućnost daljeg proširenja kapaciteta za prečišćavanje otpadnih voda, problem će biti riješen izgradnjom novog Postrojenja. U tu svrhu donešena je Prostorno planska dokumentacija „Industrijska zona – Kombinat aluminijuma Podgorica“ kojom je definisana lokacija budućeg


Postrojenja. Novi PPOV se radi za 275.000 ekvivalent stanovnika. Prostorno planskom dokumentacijom će biti predvidjeni i manji uredjaji za prečišćavanje otpadnih voda gradskih opština Tuzi i Golubovci.

Nepokrivenost kolektorskom mrežom u Glavnom gradu je veoma izražena. U sklau sa Studijom izvodljivosti vodosnabdijevanja, odvodjenja i prečišćavanja otpadnih voda Glavnog grada urađena je projektna dokumentacija kojom je predviđena izgradnja mreže glavnih kolektora fekalne kanalizacije u dužini od 38 km u djelovima grada koji nijesu pokriveni ovom vrstom instalacija (vrijednost invensticije je oko 20 miliona €), odnosno izgradnja cca 30 km sekundarne mreže.

Izgradnjom novog Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda gasi se staro postrojenje, čime će se osloboditi prostror od cca 100.000 m2 zemljišta. Projekt se daje prioritet izgradnji Glavnog kolektora, od postojećeg do novog PPOV-a, u dužini od 5,6 km. Uporedo sa projektom kolektorske mreže predviđen je mostovski prelaz na poziciji postojećeg postrojenja, čija je funkcija prevođenje otpadnih voda sa postojećeg PPOV-a sa desne na lijevu obalu Morače i dalji transport navedenim kolektorom do novog PPOV-a. Za ovaj objekat urađeno je Idejno rješenje i u toku je izrada Glavnog projekta. Investiciona vrijednost je procijenjena na 1,5 mil €.

U toku su intenzivne aktivnosti na izradi projektne dokumentacije za novo PPOV. Novo postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda zavisno od odabrane tehnologije koštaće izmedju 20 i 30 miliona eura.

Budžetska sredstva usmjerena u oblast upravljanja otpadom


Izgradnja deponije „Livade“ 2.081.089,36 2.081.452,00 2.081.452,00 514.740,61

Postrojenje za tretman vozila van upotrebe i studija izvodljivosti

/ 219.097,16 764.086,22 81.444,68

Radovi na izgradnji sistema za kaptaciju i kontrolisano spaljivanje biogasa

117.312,98 / / /

Ograda oko postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda

148.603,90 / / /

UKUPNO 2.347.006,24 2.300.549,16 2.845.538,22 596.185,29


6.4 Zaštita od voda

Zaštita od štetnog dejstva voda obuhvata radove i mjere na zaštiti od poplava kao i zaštiti od erozija i bujica i otklanjanje posljedica od tih djelovanja. Organizuje se i sprovodi od strane Službe zaštite Glavnog grada, u skladu sa Opštim i Operativnim planom zaštite od štetnog dejstva voda i vrši u zavisnosti od stepena opasnosti kao redovna i vanredna zaštita37. Način odbrane od poplava i izbor stepena odbrane vrši se na temelju ekonomskog principa manjeg ulaganja u odnosu na moguću štetu.

Poplavama su najviše podložni djelovi Zete, Gostilja, Tuzi i Mareze, odn. Sadina. Tokom 2009.god. bilo ih je ukupno 23, u 2010. god. 45 a u 2011. god. 15.

Za odbranu od štetnog dejstva voda bilo bi neophodno ustrojiti kompetentnu i kvalifikovanu vodoprivrednu organizaciju koja bi raspolagala informacijama, kadrovima, mehanizacijom i opremom.

Takođe je neophodno izgraditi informacioni system odbrane od poplava koji će uobuhvatiti sve postojeće, nove, rekonstruisane i dograđene sisteme te sačiniti i dosljedno realizovati planove monitoringa stanja postojećih objekata, građevina i postrojenja.

37 Mjere obuhvaćene redovnom i vanrednom zaštitom od štetnog dejstva voda navedene su u

Dodatku poglavlju br.6.4 „Zaštita od voda“, str 233


Poseban problem predstavlja redovno održavanje odbrambenih objekata iz razloga

što se vremenom snižava se kruna nasipa, po istom raste vegetacija, formiraju se privilegovani putevi podzemnih tokova i sl.

Generalno se može reći da su izvedeni objekti za odbranu od poplava, posebno oni na lijevoj obali Morače, povoljno uticali na stanje odbrane, premda je sistematska eksploatacija šljunka i pijeska dodatno izazvala mnoge neočekivane i neželjene posljedice.

Zaštita od poplava i uređenje režima voda Morače Radi zaštite od voda Morače, na potezu sela Goričani između dva svjetska rada

podignuta je kamena obaloutvrda, kako bi se spriječio prodor vode u pravcu naselja u Donjoj Zeti. Ova građevina se održala dijelom i do danas, mada je u velikoj mjeri oštećena.

Godine 1949. i 1950. započeti su radovi na izgradnji nasipa pored lijeve obale Morače i Cijevne, od mosta na Cijevni do Vranjine kao sastavni dio sistema melioracionih objekata za zaštitu područja Zete od poplava Morače i Skadarskog jezera. Po nasipu je izgrađena željeznička pruga i put Podgorica-Virpazar. Projektovan je za mjerodavnu veliku vodu od 1500 m3/s uz nadvišenje nivelete od 1 m iznad nivoa vode. Na njegovom početku duž Cijevne nadvišenje je izvedeno samo u visini 0,40 m, a na području plavljenom od Jezera, gdje može biti i udara talasa, nasip je izveden sa nadvišenjem od 1,7 m iznad desetogodišnje velike vode jezera kojoj odgovara vodostaj od 9,30 mnm, odnosno na koti 11 mnm. Ovim nasipom presječen je lijevi krak Morače poznat pod imenom Kurioštica ili Tara koji se odvajao od glavnog toka kod sela Bijelo Polje. Radi zaštite od moguće ponovne poplave Morače, ovim pravcem na oko 170 m od nasipa podignuta paralelna građevina od šljunka obložena lomljenim kamenom.

Podizanjem lijevoobalnog nasipa zaštićeno je od poplava područje Donje Zete. Međutim, to je uzrokovalo povećanje poplava na desnoj obali Morače i povećanje njenog nivoa na uzvodnom sektoru zbog taloženja nanosa. Iz tog razloga je na području sela Ponari izvedena poprečna građevina na drugom kraku Morače zvanom Šegrtnica. Dalje uzvodno, na području sela Vukovci, izveden je nasip na desnoj obali koji je zaštitio od poplava Vukovačko polje. Takođe je podignut nasip pored sela Kurioci a na području Grbavaca izgrađena je kamena obaloutvrda.

U cilju uređenja režima voda Morače, izgrađen je Idejni projekat i u toku je izrada Glavnog projekta regulacije na potezu nizvodno od Mišurice 4 km.

● Zaštita od poplava i uređenje režima voda Sitnice Poplave rijeke Sitnice su naročito izražene na potezu sela Beri, gdje velike vode

plave veći dio plodnog zemljišta, put koji selo Beri povezuje sa Podgoricom, neke lokalne puteve (put Beri-Komanski most) kao i stambene objekte. Poseban problem predstavlja Golački potok koji se, kod velikih voda i povećanog vodostaja Sitnice, izliva i plavi znatnu površinu Berskog polja.

Do sada se malo pažnje poklanjalo zaštiti od ovih voda. ● Zaštita od poplava i uređenje režima voda rijeke Rujele Korito Rujele veoma je plitko pa voda preliva njene obale i pri manjim vodostajima.

Na ovom vodotoku do sada su preduzimane mjere na čišćenju i produbljivanju korita kroz naselje Tuzi sa odlaganjem iskopanog materijala neposredno uz korito rijeke. Ove mjere bile su uspješne.

● Zaštita od poplava i uređenje režima Savinog potoka Ovaj vodotok javlja se najčešće kao bujica prilikom obilnih kiša a nastaje od

fundinskih i vrbičkih izvora Peute kojima se kasnije pridružuju i vode Mosorskog potoka. Pri


obilnim padavinama ovaj potok nosi znatne količine vode koje njegovo relativno usko i plitko korito ne može da prihvati pa se razlivaju po okolnom terenu plaveći najplodnija zemljišta, stambene i ekonomske zgrade a često i saobraćajnice kroz naselje i na pravcu Podgorica-Ubli. U dosadašnjem periodu nijesu preduzimane nikakve mjere zaštite od poplavnih voda izuzev dva projekta za njihovu regulaciju koji su izgubili svoju aktuelnost zbog intenzivnog naseljavanja Doljanskog polja i potpuno izmijenjene situacije na terenu.

Osim toga, izgrađena je pregrada za zaustavljanje nanosa na kraku iz pravca Vrbičkih izvora a bilo je i pokušaja profilisanja korita na jednom dijelu toka kroz naselje Masline.

● Zaštita od poplava i uređenje režima voda rijeke Ribnice Pri velikim vodama koje mogu iznositi preko 500 m2/s, plave se površine neposredno

uz obalu na niskim kotama gdje su privremeni i stalni objekti za stanovanje i to ispod i iznad željezničkog mosta, kao i zelene površine. Poplave su rijetke ali mogu da nanesu znatne štete. Ovaj vodotok zahtijeva kompleksno uređenje korita i uspostavljanje regulisanog režima voda.

● Zaštita od erozije i bujica Erozija je direktan uzrok pojave bujičnih tokova i njihovih poplava na nezaštićenom

zemljištu, imaju veliku brzinu i značajan sadržaj nanosa. Erozioni procesi nastaju kao rezultat interakcije geološko-pedološke podloge, reljefnih i klimatskih karakteristika i načina iskorišćavanja zemljišta. Erozija i bujični tokovi su izuzetno prisutne pojave na teritoriji Glavnog grada-Podgorice

38 pa je za sva takva područja neophodna primjena preventivnih i aktivnih mjera zaštite.

6.5 Sanitarna kontrola vode za piće

Ispitivanja kvaliteta sirove vode na izvorištima i na kontrolnim tačkama distribucionog sistema vrši se svakodnevno. Kontrolu kvaliteta vode za piće obavlja JZU Institut za javno zdravlje Crne Gore i ona obuhvata cjelokupnu distributivnu mrežu, uključujući i njene krajnje tačke. U toku jednog mjeseca vrši se ispitivanje 84 uzorka vode. Ova istraživanja pokazala su da je voda izuzetnog kvaliteta i po svim fizičko – hemijskim i mikrobiološkim svojstima pogodna za piće.

Kontrola kvaliteta vode za piće sastoji se iz dvije relativno nezavisne cjeline: stalna kontrola kvaliteta vode, koju obavlja preduzeće koje se bavi preradom i

distribucijom vode i koje treba da osigura adekvatan postupak prerade i dezinfekcije sirove vode i distribuciju vode za piće do krajnjeg potrošača – interna kontrola vodovoda

javnu zdravstvenu kontrolu vode za piće koju obavljaju ovlašćene institucije (J.U.Institut za javno zdravlje).

U julu mjesecu 2011. godine, u sastavu JP „ViK“ Podgorica, počela je sa radom Interna laboratorija za ispitivanje kvaliteta vode za piće. Ispitivanja kvaliteta sirove i hlorisane vode obuhvataju sledeća ispitivanja:

fizički – organoleptički pokazatelji kvaliteta: temperatura, boja, mutnoća, miris, pH i provodljivost;

38 Eroziona područja navedena su u Dodatku br 6, str 241


hemijski pokazatelji kvaliteta: alkalitet, tvrdoća, kalcijum, magnezijum, tvrdoća,

kalijum, litijum, natrijum, gvožđe, mangan, amonijak, fluoridi, hloridi, nitriti, nitrati, fosfati, sulfati, utrošak KMnO4;

mikrobiološki pokazatelji kvaliteta: ukupne koliformne bakterije, fekalne koliformne bakterije, fekalni streptokoki, sulfitoredukujuće klostridije, aerobne mezofilne bakterije, Proteus spp. i Pseudomonas aeruginosa. Sve laboratorijske analize kvaliteta vode obavljaju se u skladu sa Pravilnikom o

načinu uzimanja uzoraka i metodama za laboratorijsku analizu vode za piće (Sl.list SRJ br.42/98 i 44/99), ASTM metodama i EPA metodama.

Svi dosadašnji rezultati ispitivanja kvaliteta vode za piće koja se isporučuje potrošačima grada Podgorice, rađenih od strane Z.U.Institut za javno zdravlje Crne Gore kao i u internoj laboratoriji J.P.″Vodovod i kanlizacija″, pokazuju da je voda za piće izuzetnog kvaliteta. Naime, voda za piće koja se distribuira potrošačima Podgorice se odlikuje povoljnim organoleptičkim, fizičkim i hemijskim osobinama.

Na osnovu mineralizacije, voda za piće grada Podgorice, odnosno sadržaj u njoj rastvorenih materija koje joj daju svojstven i pitak ukus, svrstava se u odlične vode.

Potpuna i sveobuhvatna kontrola kvaliteta vode za piće u Inertnoj laboratoriji uspostaviće se tokom 2012. godini.

Kao jedna od veoma važnih aktivnosti u 2012. godini je aplikacija za akreditaciju laboratorije prema standardu ISO 17025.

6.6 Kontaminirana mjesta, zagađenje zemljišta i tehnološki rizici

U okviru ispitivanja mogućeg zagađenja zemljišta iz atmosfere (emisije koje nastaju kao rezultat industrijskih i tehnoloških procesa, sagorijevanja fosilnih goriva u industriji), obuhvaćena je lokacija koja bi na najreprezentativniji način prikazala uticaj industrijskih postrojenja na okolno zemljište - Srpska (KAP). Uticaj rada postrojenja KAP-a se najizrazitije očituje u uzorcima zemljišta sa lokacije selo Srpska gdje je registrovana povećana koncentracija poliaromatskih ugljovodonika (PAH).

Kao veliki proizvodač otpadnog materijala, KAP je bio obavezan da u toku 2008. godine donese petogodišnji plan upravljanja otpadom za čiju realizaciju je Glavni grad dao saglasnost. U periodu od 2002. do 2006. godine, Kombinat je proizvodio 845.739 tona crvenog mulja u vodenom rastvoru, odnosno 370.000 tona čvrstog crvenog mulja za proizvodnju 122.000 tona primarnog aluminijuma, kao i 31.900 tona opasnih i štetnih supstanci. Količine otpada, prema procjenama, ostaju na istom nivou u periodu 2008 - 2012. godine, sve dok je nivo proizvodnje aluminijuma 122.000 tona po godini.

Prioriteti u rješavanju problema KAP-ovog otpada su: sanacija bazena crvenog mulja, pravilno korišcenje i sanacija deponije za cvrsti otpad, pravilna reciklaa sekundarnih sirovina, rješavanje pitanja odlaganja uljnih emulzija i otpadnih ulja u cvrstoj ambalai, te neopasnog i inertnog otpada.

6.7 Održivo korišćenje energije i energetska efikasnost

Glavni grad je potpisao Sporazum gradonačelnika Evropskih gradova (Covenant of Mayors), 4. maja 2010. godine u Briselu. Konvencija predviđa da se do 2020. godine, dostignu smanjenje emisija štetnih gasova CO2 za više od 20%, povećanje udjela proizvodnje energije iz obnovljivih izvora za 20 %, kao i smanjenje potrošnje energije za isti procenat. Navedenom je predhodilo potpisivanje i usvajanje „Izjave o politici upravljanja energijom i zaštiti životne sredine„ u novembru 2009. godine.


U cilju realizacije ovih dokumenata osnovana je Kancelarija za energetski

menadžment s Info centrom koja prati potrošnju energije u javnim zgradama Glavnog grada i vrši edukaciju građana o metodama smanjenja potrošnje energenata u domaćinstvu, savremenim materijalima za postizanje istog i slično. Uzimajući u obzir broj posjeta Kancelariji, evidentna je zainteresovanost za pitanje energetske efikasnosti, naročito po pitanju solarnih sistema i njihove ekonomičnost i primjenjivosti. Ovo interesovanje posebno je bilo izraženo u toku projekta Ministarstva ekonomije „Montesol“, sprovedenog u cilju podrške implementaciji solarne tehnike za domaćinstva kroz beskamatne kredite na period do 7 godina.

Odlukom o naknadi za komunalno opremanje građevinskog zemljišta. Glavni grad je definisao smanjenje iznosa naknade za komunalno opremanje za 150,00€/ m2 ugrađenog solarnog kolektora – panela u objektima koji sisteme sa sunčevom energijom koriste za grijanje sanitarne vode, grijanje i hlađenje prostora.

U duhu Sporazuma gradonačelnika Evropskih gradova, Glavni grad je 2009.god. formirao Kancelariju za energetski menadžment sa Info centrom koja prati potrošnju energije u javnim zgradama Glavnog Grada i ostvaruje komunikaciju sa građanima radi edukacije.

6.8 Zaštita od požara

Poslove spašavanja i zaštite ljudi i imovine od požara, eksplozija, havarija i drugih akcidentnih i vanrednih situacija u Glavnom gradu vrši Služba zaštite. U djelokrug ove službe spada i preduzimanje preventivnih mjera zaštite od požara, izrada planova i procjena ugroženosti, kontrola ispravnosti i servisiranje protivpožarne opreme, edukacija građana, dopremanje vode u bezvodna područja radi gašenja požara i organizovanje treninga za poslove zaštite i spašavanja u posebnom trening - centru za obuku.

Požari u Glavnom gradu najbrojniji su u ljetnjim mjesecima. U toku 2009 bilo je ukupno 1.486 požara koji su naviše pogodili sitno rastinje i kontejnere (1164), zatim stanove i kuće (233), automobile, autobuse, vagone (66) i šume i parkove (23). Broj požara tokom godina kontinuirano se povećava tako da ih je u 2010.godini bilo 1.688 a u 2011. god. 2.679 (60% više nego 2010.) sa sličnom strukturom kao i 2009.god.

Služba zaštite funkcioniše u kompleksu Vatrogasnog doma koji raspolaže sa preko 10.000 m2 otvorenog i zatvorenog prostora. Iako nije do kraja opremljen u dijelu smještajnih kapaciteta i trening centra, ima dobre uslove za dnevni boravak, psihofizičku i stručnu obuku vatrogasaca. Rad Službe organzovan je u okviru 24 časovnog radnog vremena po evropskim standardima priznatim certifikatom ISO 9001:2000.

U Službi zaštite organizovana je jedna stalna ispostava u dijelu grada kod „Radoja Dakića“), sedam punktova koji funkcionišu u toku ljetnje sezone i to: na području Zete, GO Tuzi, na brdu Bjelaštavica kod KAP-a, Gorica I i Gorica II, u naselju Dajbabe i na Marezi, od kojih punk na Marezi funkcioniše kao mobilni i u dnevnom periodu kada su požari najvjerovatniji. Dodatno je, u toku ljetnje sezone, organizovan štab za gašenje požara većih razmjera, distribuciju pitke vode u bezvodna područja i druge vanredne situacije koje zahtijevaju veće formacijsko angažovanje.

Ovakva organizacija omogućila je da interventna spremnost Službe bude značajno uvećana. Međutim, budući da propisani evropski standard za dolazak na mjesto intervencije iznosi 7 minuta, računajući od momenta dojave, njegovo potpuno poštovanje zahtijeva znatna materijalna ulaganja za ustrojavanje dodatnih stalnih ispostava (na području GO Tuzi, GO Golubovci i u Zagoriču koja bi pokrivala područje brda Gorice, Zlatice, Maslina, Kuča i Pipera) i dodatnog punkta na brdu Ljubović.

Služba raspolaže sa 35 namjenskih, specijalnih vozila prosječne starosti preko 25 godina. Iako su uglavnom u funkcionalnom stanju, njihova starost ukazuje na neophodno obnavljanja voznog parka. Od ukupnog broja vozila, 9 je navalno vatrogasnih, 8 pratećih vatrogasnih vozila-autocistijerni, 5 kombinovanih (od kojih 4 voda, pjena a 1 voda, pjena,


prah), 3 tehnička vatrogasna vozila, 3 specijalna sa auto-ljestvama, 4 šumska vozila i 1 terensko. U toku 2011.godine nabavljeno je jedno novo terensko vozilo.

Pored toga, Služba raspolaže i sa uređajima i aparatima neophodnim za intervencije u slučaju saobraćajnih udesa, poplava i sl.

Stepen opremljenosti kolektivnom i ličnom zaštitnom opremom je na zadovoljavajućem nivou (odijela za prilaz vatri i ulazak u vatru, zaštitu od hemikalija, izolacioni aparati i sl.).

U kadrovskom pogledu, u Službi zaštite stalno je radno angažovano 103 izvršioca od kojih 75 čine vatrogasci-spasioci, na poslovima održavanja tehnike i opreme 9 izvršilaca, dispečersko-preventivni centar 6 i trening centar 4 izvršioca a 8 administrativnim poslovima. Iako se u toku ljetnje sezone angažuju određeni broj izvršilaca na određeno vrijeme (u 2011.god. 37), generalno je potrebno povećati broj izvršilaca-vatrogasaca obzirom na stepen ugroženosti Glavnog grada, planirane ispostave i punktove te postavljeni standard koji zahtijeva jednog vatrogasca na 1000 stanovnika u urbanog području.

Akcenat ove Službe neophodno je u narednom periodu staviti na dovršavanje radova na enterijeru objekata Vatrogasnog doma, na povećanje aktivnosti u oblasti preventive od požara, u saradnji sa nadležnim ministarstvom. Takođe je, pored organizacionih, kadrovskih i unapređenja voznog parka, neophodno uspostaviti sistem za brzo obavještavanje i uzbunjivanje, vršiti kontinuiranu formacijsku popunjenost u slučaju odsustava postojećih izvršilaca, vršiti permanentnu edukaciju građana u smislu preventivnog djelovanja, obezbijediti potpunu primjenu definisanih ciljeva politike kvaliteta i sprovoditi kontinuirani trening pripadnika MUP-a i javne uprave, Hitne pomoći i drugih učesnika koji asistiraju u akcijama spašavanja većih razmjera ili specifičnim akcijama prilikom saobraćajnih udesa.

6.9 Zaštita biodiverziteta

Glavni grad baštini specifičan biljni i životinjski svijet. Evidentirani broj samonikle i subspontane adventivne flore gradskog područja Podgorice iznosi 1227 vrsta i podvrsta, što predstavlja nešto više od trećine zabilježenog broja vrsta u Crnoj Gori. Najveći broj (603) zabilježen je na području Skalina, odnosno ušću Ribnice u Moraču i donjem dijelu toka rijeke Ribnice, zatim u parku Ivana Milutinovića, Malom parku, Staroj Varoši i Draču, dijelu kanjona Morače od Blažovog do Novog mosta, dijelu brda Ljubović i Centralnom parku Pobrežje39.

Nacionalna mreža zaštićenih područja prirode trenutno pokriva 9,047 % teritorije Crne Gore, od čega najveće učešće imaju pet nacionalnih parkova: Durmitor, Skadarsko jezero, Lovćen, Biogradska gora i Prokletije. Kada su u pitanju Glavni grad i zaštićena prirodna dobra u kategorijama koje su u nadležnosti lokalne samouprave, treba naglasiti da je u toku realizacija aktivnosti na proglašenju dijela planinskog vijenca Komova regionalnim parkom. Naime, Glavni grad je zajedno sa opštinama Andrijevica i Kolašin prepoznat kao partner u Komponenti II Projekta Jačanje održivosti sistema zaštićenih područja u Crnoj Gori, pokrenutim od strane UNDP-ja, a koja se odnosi na izradu Studije zaštite, kao stručne podloge za proglašenje zaštićenog prirodnog dobra. Definisanje statusa zaštite ovog prostora omogućiće adekvatno očuvanje prirodnih vrijednosti i održivo korišćenje prirodnih resursa.

39 Pregled najvažnjih biljnih i životinjskih vrsta sa akcentom na endeme kao I vrste

prisutne u urbanom zelenilu date su u Dodatku br. 6.9 “Zaštita biodiverziteta”, str 242


7 KULTURA I SPORT

7.1 Kultura

Podgorica predstavlja centar kulturnih dešavanja i sjedište svih najznačajnijih institucija kulture. Kulturna djelatnost obavlja se u šest ustanova kulture čiji je osnivač Glavni grad: Kulturno-informativni centar „Budo Tomović”, Gradsko pozorište, Narodna biblioteka „Radosav Ljumović”, Kulturno-informativni centar „Malesija” i Kulturno-informativni centar „Zeta” kao i u ustanovama čiji je osnivač država: Crnogorsko narodno pozorište, Centar savremene umjetnosti Crne Gore, Muzički centar Crne Gore, Prirodnjački muzej Crne Gore, Biblioteka za slijepa lica i Crnogorska kinoteka.

Gradske ustanove kulture gotovo potpuno zavise od prihoda lokalnog budžeta. KIC „Budo Tomović” obavlja kulturno umjetničku i informativno-edukativnu djelatnost

u zgradi sjedišta kod Stadiona „Budućnost” a manjim dijelom u objektu popularnog naziva „Banja” (za potrebe hora „Stanko Dragojević”). Matična zgrada opremljena je sa dvije sale od kojih se jedna, kapaciteta 444 sjedišta, koristi kao Velika scena za izvođenje predstava Gradskog pozorišta i za koncerte a mala sala, kapaciteta 100 sjedišta, za potrebe Lutkarske scene za djecu, manjih predstava i promocija. U istom objektu nalazi se i multimedijalna sala (57 sjedišta) koja zadovoljava potrebe Glavnog grada. Ravni krov objekta je u funkciji održavanja koncerata i filmskih projekcija.

I pored značajnih investicija u predhodnom periodu, ova ustanova je neadekvatno i nedovoljno opremljena za izvođenje svih programskih aktivnosti, budući da je prostor namjenjen prvenstveno muzičkoj djelatnosti. Stoga su neophodna nova ulaganja u proširenje i osavremenjavanje kapaciteta, ali i u tehničku opremu (ozvučenje, rasvjeta, muzički instrumenti i sl.).

Zbog generalno otežanih uslova za rad Gradskog pozorišta, Glavni grad prepoznao je potrebu izgradnje posebnog objekta koji je planiran na mjestu nekadašnjeg bioskopa „Kultura”, u zahvatu DUP-a „Drač-Vatrogasni dom-zona A2” površine oko 7.000 m2. Planirana je mala dvorana (100 sjedišta), velika dvorana (300 sjedišta) i prateći sadržaji koji će u cjelosti zadovoljiti potrebe Glavnog grada. Budući da stalnu glumačku postavu ove ustanove čini samo 5 stalno zaposlenih a nedostatak specijalizovanog stručnog kadra osjeća se i u svim ostalim aspektima poslovanja, riješavanje kadrovskog deficita u narednom periodu doprinijelo bi efikasnijoj organizaciji ustanove i znatno unaprijedilo njen rad.

Narodna biblioteka „Radosav Ljumović“ predstavlja jednu od najznačajnijih kulturnih i obrazovnih institucija. Raspolaže sa preko 200 000 bibliotečkih jedinica. Počev od 2011.godine, ova ustanova funkcioniše na rekonstruisanom i dograđenom objektu u centru grada koji pruža optimalne uslove za obavljanje djelatnosti. Od ukupno 4 područne jedinice (Tuzi, Golubovci, Masline i Kruševac), tri raspolažu adekvatnim prostorom za redovne aktivnosti i čitaonicom a jedna (Kruševac) funkcioniše u skučenim uslovima (30 m2) i bez čitaonice.

Javna Ustanova Muzeji i Galerije Podgorice u svom sastavu ima: Muzej grada, Muzej Marka Miljanova, Modernu galeriju, Galeriju Rista Stijovića, galerijski prostor u Kusleovoj kući i Galeriju „Art”.

Prostorni uslovi ove ustanove relativno su zadovoljavajući. Nedostatak prostora osjeća se u Muzeju grada gdje, za sada, nema mogućnosti primjene standarda koji zahtijeva zasebnu prostoriju po različitim vrstama zbirki muzejskih predmeta kao i proširenje prostora za izlaganje, u kome se inače nalazi stalna postavka, a za potrebe povremenih i tematskih izložbi. Pored toga, neophodno je sistematsko i plansko otkupljivanje predmeta radi obogaćivanja muzejskih fondova.

Objekat KIC-a „Malesija” u Tuzima nije adekvatno opremljen za izvođenje svih programskih aktivnosti te su neophodna dodatna ulaganja u tehničku opremu, ali i radove na rekonstrukciji krova.


Objekat KIC-a „Zeta” u Golubovcima prostorno u potpunosti zadovoljava potrebe

građana ovog područja, uključujući i složenije umjetničke programe. Raspolaže velikom salom sa 210 sjedišta čija je scena rekonstruisana 2010.godine. Evidentan je nedostatak tehničke opreme koja bi stvorila uslove za raznovrsnije i kvalitetnije sadržaje (oprema za filmske projekcije, reflektori, cugovi i sl.).

Na prostoru na lijevoj obali Morače, kod mosta Millennium, planirana je izgradnja reprezentativne multifunkcionalne dvorane površine 7.500 m2, sa kapcitetom glavnog auditorijuma oko 800 mjesta u parteru i na galeriji, koja će zaokružiti infrastrukturu za razvoj kulture Glavnog grada.

Nepokretna kulturna dobra

Glavni grad ima ukupno 56 evidentiranih spomenika kulture i 236 spomenika i

spomen obilježja od kojih je 98 u gradu a 138 na vangradskom području. Zaštićenih spomenika kulture je 40 koji su razvrstani u tri kategorije. Spomenike prve

kategorije čine Duklja (Doclea) i Medun. Drugoj kategoriji pripada 6, a trećoj 32 spomenika. Određeni zaštićeni spomenici kulture su očuvani, neki su sanirani budžetskim,

sredstvima, sopstvenim sredstvima vlasnika ili prilozima građana. U narednom periodu neophodno je nastaviti sa otkupom zemljišta u privatnom

vlasništvu na Duklji radi planiranja daljih istraživanja, zatim, sistematski vršiti arheološka istraživanja i kozervaciju Duklje i Meduna ali i arheoloških lokaliteta na Zlatici, Zeti, Tuzima te srednjevjekovnog grada Oblun, hitno sanirati ostatke tvrđave na ušću Ribnice u Moraču i Balšin grad, istraživati i sanirati tvrđavu Planinica i Dečić, sanirati tamnicu „Jusovača” koja pruža mogućnost organizovanja različitih kulturnih manifestacija, postaviti tri dodatna sata na Sahat kuli kao i sanirati veći broj zaštićenih sakralnh objekata. Pored toga, neophodna je stručna, naučna, kulturna i turistička valorizacija arheoloških lokaliteta, spomeničkih kompleksa i objekata.

U zahvatu urbanističkog projekta „Stara Varoš” Glavni grad podstiče investicije u izgradnju kulturnih i vjerskih objekata umanjivanjem naknade za komunalno opremanje građevinskog zemljišta u procentu od 90%. Pregled sredstava investiranih u kulturu


Izgradnja Biblioteke i uređenje terena 333.064,35 381.674,66 997.224,24 850.762,38

Opremanje Biblioteke / / 449.626,02 77.097,83

Rekonstrukcija Domova kulture u GO Golubovci / / 72.681,77 /

Radovi na objektu Kamene kuće 54.799,49 / / /

Adaptacija objekata na Ibričevini / / 54.884,59 / Rekonstrukcija JU KIC Budo Tomović 10.500,75 128.538,15 17.549,17 9.047,28

Geološko istraživanje pećine Cetinje / / 128.247,00 /

Radovi na Duklji / 24.979,44 25.175,49 13.048,24

Programske aktivnosti javnih ustanova kulture 831.564,17 772.502,72 621.349,13 505.650,67

UKUPNO 1.229.928,76 1.307.694,97 2.366.737,41 1.455.606,40



7.2 Sport

U cilju stvaranja boljih uslova za razvoj sporta i pružanja usluga u ovoj i oblasti sportske rekreacije, kao i omogućavanja višenamenskog korišćenja sportskih objekata saglasno potrebama Glavnog grada, 2009.g. osnovano je Javno preduzeće „Sportski objekti“ Podgorica, nastalo spajanjem JP Centar „Morača“ i JP „Gradski stadion“

Sportski Centar „Morača" raspolaže prostorima otvorenog i zatvorenog tipa. Prostorne kapacitete za odvijanje sportskih aktivnosti u samom objektu sačinjavaju: velika dvorana sa podijumom kapaciteta oko 4.200 sjedišta, mala sala, sala za borilačke sportove, trim kabinet, zatvoreni bazen koji nije u funkciji. Čitav kompleks dopunjavaju otvoreni olimpijski bazeni sa tribinama koji će, planiranom nadgradnjom montažne podkonstrukcije i balona, omogućiti cjelogodišnje korišćenje i organizovanje vaterpolo i drugih takmičenja. Takođe, rekonstrukcijom dijela objekta u kome se nalazi zatvoreni bazen u multifunkcionalnu salu za dvoranske sportove, stvoriće se uslovi za maksimalnu iskorišćenost svih kapaciteta ovog objekta. U sastavu JP Centar „Morača” je i Streljački centar „Ljubović” pov. 5.789 m2, sa tri pucaone i pratećim sadržajima, koji bi bilo potrebno renovirati. Ovaj prostor omogućava znatno veću valorizaciju izgradnjom otvorenih terena za različite vrste sporta i rekreacije.

Gradski stadion je višenamjenski i predstavlja domaći teren FK "Budućnost". Izgradnjom južne i severne tribine proširen je kapacitet na 17.000 gledalaca. U toku je izgradnja istočne tribine sa kapacitetom od 4.000 mjesta. Stadion poseduje licencu za odigravanje međunarodnih utakmica u organizaciji FSCG i međunarodnih fudbalskih asocijacija FIFE i UEFE. Pored ovog, na prostoru Glavnog grada postoji još 12 fudbalskih stadiona od kojih su stadioni FK „Zabjelo i FK „Ribnica” u veoma lošem stanju te ih je neophodno rekonstruisati i izgraditi tribine za gledaoce, dok su na nekim potrebne manje sanacije i dogradnje (Ljajkovići, stadion FK „Dečić” Tuzi).

Stadion malih sportova pod Goricom, sa tribinama kapaciteta 2.500 mjesta, sadrži terene za mali fudbal, rukomet i košarku, svlačionice i pomoćne prostorije. Renoviran je 2008.god. Budući da raspolaže reflektorima, koristi se i za održavanje kulturno-zabavnih i dječijih manifestacija. Stadion malih sportova u Matagužima, u vlasništvu OŠ „Zarija Vujošević”, kapaciteta tribina 1.500 mjesta, nema obilježena sportska igrališta i mobilijar.

Fudbalskih terena ima ukupno 8, od kojih 1 na Marezi, 4 na području GO Golubovci a 3 na području GO Tuzi. Fudbalskim terenom – Mareza, u vlasništvu FK „Budućnost”, upravlja JP „Gradski stadion”. Neke od preostalih terena ove vrste potrebno je obilježiti i obezbijediti prateću infrastrukturu ( Goričani, Ponari, Milješ, Vuksanlekići i Sukuruć).

Sportskih poligona za mali fudbal, košarku, odbojku ili rukomet ima ukupno 28, od kojih 10 na području GO Golubovci i 10 na području GO Tuzi (ne računajući terene u sklopu OŠ). Poligon na području Maslina je u veoma lošem stanju.

Pored toga, prisutan je niz objekata i poligona za različite vrste sportova ili za rekreaciju u vlasništvu Glavnog grada, države Crne Gore ili u privatnom vlasništvu. To su: Teniski tereni „As” u Donjim Kokotima, Sportski centar „Rex” u Gornjim Kokotima, Konjički centar „Vranac” u Gornjoj Gorici, Odbojkaški teren za beach-voley kod restorana „Ribnica, Teniski tereni u Rogamima, Montenegro Squash Centar na Starom Aerodromu, Sportski aerodrom na Ćemovskom polju, Ribolovna staza „Lesendro” u Vranjini, Bokserska sala u Njegoševom parku, Sala borilačkih sportova Tee qwon do i Teretana „Olympik” u Tuzima). Zastupljen je i određeni broj balon sala za mali fudbal.

Objekti koji se koriste u sportsko-rekreativne svrhe su: trim staza u Tološima, sportsko-rekreativni tereni na Gorici, Sportsko-rekreativni centar park Zlatica, otvoreni košarkaški teren u Njegoševom parku kao i niz sala za fizičko vaspitanje u sastavu osnovnih ili srednjih škola.

Trim staza u Tološima je dužine 650 m i uređena je ali, da bi u cjelosti ostvarila svoju svrhu, potrebno je izgraditi trim stanice.

U kompleksu na brdu Gorici nalazi se teren za mali fudbal sa podlogom od vještačke trave, biciklistička staza, uređen prostor za rekreativno igranje stonog tenisa, pješačke staze i dva terena za boćanje koji su u dosta lošem stanju pa ih je neophodno sanirati.


Sportsko rekreativne aktivnosti odvijaju se i u fiskulturnim salama osnovnih i srednjih

škola. Na teritoriji grada ima 200 sportskih klubova.

Pregled sportskih klubova

Vrsta Broj

Rukometni 13 Košarkašk 20

Fudbalski 26

Džudo 12

Teniski 10

Odbojkaški 7 Konjički 2

Ostali 110

Ukupno 200

Glavni grad prepoznao je potrebu osavremenjavanja i proširivanja postojećih

sportskih kapaciteta za razvoj takmičarskog, školskog i univerzitetskog sporta i sportske rekreacije. Ove mogućnosti postoje u objektu SC „Morača” u vidu rekonstrukcije orvorenog vaterpolo bazena sa tribinama, odn. njegovim pretvaranjem u zatvoreni, koji će omogućiti cjelogodišnje korišćenje i u vidu rekonstrukcije hale u kojoj se nalazi zatvoreni bazen u multifunkcionalnu salu za dvoranske sportove.

Pored toga, planiran je novi otvoreni sportski kompleks sa različitim sadržajima na lokaciji Streljačkog centra „Ljubović” ili u Tološkoj šumi te novi bazeni na pogodnim lokacijama.

Glavnom gradu potrebni su novi fudbalski tereni i sportski objekti visokog standarda za sportsku pripremu i organizaciju velikih sportskih priredbi.

Takođe je neophodno utvrditi stabilne izvore finansiranja sportskih klubova, naročito u sportovima u kojima se mogu ostvariti značajni rezultati i preko toga afirmisati Glavni grad.

Sale i otvorene terene za igru i sport u predškolskim i školskim objektima potrebno je rekonstruisati i renovirati te obezbijediti neophodnu opremu.

Osim toga, izražena je potreba za parkovskim površinama i igralištima u novim kvartovima grada kao što su Zabjelo 8 i 9, zatim, u zahvatu DUP-a „Blok VI” - kvartovi Blok IX, XV, naselju uz novu Dalmatinsku ulicu, naselju u zoni nekadašnje fabrike „Radoje Dakić”, u zoni DUP-a „1.maj”, na Starom Aerodromu, Koniku i sl.

Uspostavljanje sveobuhvatnog informacionog sistema stvorilo bi pretpostavke za racionalno i efikasno planiranje, finansiranje i upravljanje sportskim sistemom u cjelini.

Pregled sredstava investiranih u sport


Sportska hala u Zeti 849.025,17 471.009,75 222.229,34 102.129,44

Radovi na Gradskom stadionu 1.086.110,35 752.694,32 194.074,71 / Izgradnja olimpijskog i vaterpolo bazena, tribine i uređenje

/ 4.755.690,64 / /

Adaptacija bazenske dvorana u SC morača

/ 31.590,00 73.710,00 /

Radovi na objektu kamp sportista na Starom aerodromu

1.601.474,01 1.128.226,34 / /

Sanacija fud.terena pod Goricom / / 9.790,00 /

Adaptacija SC Morača 209.305.62 161.497,39 / /

Sportski tereni za mali fudbal, ograda oko terena i izgradnja košar.igrališta

382.447,02 / / /

Tribine na stadionu Dečić 40.012,40


Programske aktivnosti u oblasti sporta 517.471,77 1.097.549,91 620.600,86 329.324,71

UKUPNO 4.645.563,94 8.398.258,35 1.120.404,91 471.466,55


8 ADMINISTRATIVNI KAPACITETI

Glavni grad realizovao je značajne investicione projekte, stvarao uslove za unapredenje pružanja usluga, povećanje transparentnosti rada i odgovornosti javnih službi, podsticanje ukljčivanja građana u proces donošenja odluka na lokalnom nivou, jačanje saradnje sa nevladinim sektorom, sprovodio obuke za lokalne službenike i namještenike i sl.

To su procesi koji traju i koje je potrebno kontinuirano unapređivati na svim nivoima, posebno u oblasti: efikasnosti naplate sopstvenih prihoda i smanjenja budžetskog deficita; kontrole finansijskog poslovanja, nivoa saradnje izmedu lokalnih predstavnika i gradana, nivoa transparentnosti rada, organizacije, broja i nivoa stručnosti zaposlenih u organima i službama lokalne samouprave, meduopštinske i prekogranicne saradnje izmedu jedinica lokalne samouprave, nivoa kvalitata pružanja usluga od strane lokalnih javnih službi, kao i pojednostavljenje i smanjenje troškova administrativne procedure.

Glavni grad ima dva organa lokalne samouprave i to skupštinu i gradonačelnika, zatim glavnog administratora kao lokalnog funkcionera koji rukovodi upravom grada i menadžera.

Poslovi uprave i usko specijalizovani poslovi u Glavnom gradu organizovani su u okviru devet organa uprave i to sedam sekretarijata, jedne uprave, jedne direkcije i tri posebne službe. Stručni i organizacioni poslovi organizovani su u okviru četiri stručne službe. U svim organima uprave, posebnim i stručnim službama je krajem 2011.god. bilo zaposleno ukupno 649 službenika i namještenika, od kojih 66 na određeno vrijeme. Prema starosnoj strukturi, najbrojniji su zaposleni sa godištem 1960-1970 (212), zatim 1950-1960 (207), dok je takođe relativno velik broj zaposlenih između 1970-1980 godišta (149). Prema obrazovnoj strukturi, najviše je zaposlenih sa SSS (298) a zatim sa VSS (244)

Pregled broja i strukture zaposlenih u organima uprave, posebnim i stručnim službama, 2011. godina

Organ uprave/ služba

Broj zaposlenih Starosna struktura Obrazovna struktura

Uku

pn

o

neo

dre

đ.

Od

ređ

eno

19

40

-19

50

19

50

-19

60

19

60

-19

70

19

70

-19

80

19

80

-

I II

III

IV

V

VI

VII

VII

I

Sekretarijat za socijalno staranje

16 15 1 0 7 7 1 1 0 0 1 6 0 0 9 0

Sekretarijat za razvoj preduzetništva

22 22 0 1 12 7 2 0 0 0 3 4 0 1 14 0

Sekretarijat za lokalnu samoupravu

65 65 0 0 23 21 16 5 0 0 7 46 0 0 12 0

Sekretarijat za 18 17 1 0 9 6 3 0 0 0 1 10 0 1 6 0


finansije

Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine

52 52 0 1 18 23 5 5 0 0 5 12 0 2 33 0

Sekretarijat za kulturu i sport

14 14 0 0 2 8 3 1 0 0 1 4 1 0 8 0

Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj

44 42 2 0 24 10 6 4 0 0 3 14 0 2 25 0

Uprava lokalnih javnih prihoda

30 22 8 0 11 7 7 5 0 0 0 12 0 0 18 0

Direkcija za imovinu 32 31 1 0 10 6 8 8 0 0 1 14 0 0 17 0

Komunalna policija 89 74 15 0 22 26 25 16 0 0 8 35 0 1 45 0

Služba zaštite 103 93 10 0 15 47 31 10 3 0 19 66 2 2 11 0

Centar za informacioni sistem

17 12 5 0 4 5 3 5 0 0 0 3 0 2 12 0

Služba gradonačelnika

22 20 2 2 7 2 9 2 0 0 2 4 0 2 13 1

Služba glavnog administrator

4 3 1 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0 0 4 0

Služba menadžera 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0

Služba za zajedničke poslove

109 90 19 6 39 33 25 6 0 0 33 64 2 1 9 0

Služba skupštine Glavnog grada

11 11 0 1 4 1 5 0 0 0 0 4 0 0 7 0

Ukupno:

649 583 66 11 207 212 149 70 3 0 84 298 5 14 244 1

Izvor:Centralna kadrovska evidencija, 2011

Za obavljanje određenih, specijalizovanih poslova, Glavni grad osnovao je 22 javne

službe od kojih: osam javnih ustanova, pet javnih preduzeća, dvije agencije, šest privrednih društava kao i jednu turističku organizaciju. U ovim javnim službama zaposleno je ukupno 2.092 lica od čega 513 na određeno vrijeme. Približno je isti broj zaposlenih po grupama sa godištem između 1950 do 1980. (cca po 500) a pozitivan trend ogleda se u velikoj participaciji mladih (473). Takođe, 52 zaposlena su godišta između 1940-1950. Po nivou obrazovanja, broj zaposlenih sa SSS (789) gotovo je trostruko veći od onih sa VSS (321). Sa OŠ ima ukupno 455 zaposlenih. Takođe je znatan broj lica sa III stepenom stručne spreme (304). Pregled broja i strukture zaposlenih u javnim službama, 2011. godina

Javne službe Broj zaposlenih Starosna struktura Obrazovna struktura

Uku

pn

o

neo

dre

đ.

od

ređ

eno

19

40

-19

50

19

50

-19

60

19

60

-19

70

19

70

-19

80

19

80

-

I II

III

IV

V

VI

VII

VII

I

JU Narodna biblioteka “Radosav Ljumović”

30 30 0 2 11 10 6 1 3 0 0 13 1 2 11 0

JU KIC “ Budo Tomović”

39 37 2 1 12 15 7 4 3 1 4 17 1 1 12 0


JU KIC “ Golubovci” 10 10 0 1 2 4 3 0 1 0 0 6 0 0 3 0

JU KIC “ Malesija” 8 7 1 0 3 5 0 0 0 0 0 5 0 0 3 0

JU za smještaj, rehabillitaciju i resocijalizaciju korisnika psihoaktivnih supstanci

24 20 4 0 3 4 10 7 0 0 0 17 0 3 4 0

JU “Gradsko pozorište”

35 35 0 2 7 9 12 5 1 0 0 18 4 0 12 0

JU Muzeji i galerije Podgorice

30 30 0 0 9 17 3 1 3 0 3 5 0 1 18 0

JU “Dječji savez” 14 13 1 3 1 2 7 1 0 0 2 8 0 1 3 0

JP “ Sportski objekti”

84 80 4 3 41 22 15 3 8 0 20 34 0 6 16 0

JP “Čistoća” 462 224 238 17 91 100 101 153 231 6 58 121 9 9 28 0

JP “ Pogrebne usluge”

80 75 5 1 22 28 24 5 0 28 10 27 1 3 11 0

JP “Zelenilo” 107 70 37 0 26 43 21 17 44 0 20 30 0 2 11 0

“Komunalne usluge”doo

69 67 2 4 12 13 19 21 2 0 13 31 3 6 14 0

JP “ Vodovod i kanalizacija”

377 308 69 3 94 92 113 75 30 3 61 146 53 16 68 0

Putevi doo 158 157 1 3 48 48 27 32 35 5 34 54 6 6 18 0

Parking servis Podgorica doo

124 89 35 0 14 25 30 55 1 0 12 93 0 7 11 0

Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice doo

57 50 7 4 20 20 4 9 1 0 0 21 1 1 33 0

Agencija za stanovanje doo

111 78 33 5 36 27 21 22 16 6 35 35 8 2 9 0

Deponija doo 131 77 54 2 23 32 38 36 26 1 12 66 2 6 18 0

Tržnice i Pijace doo 142 122 20 1 45 32 38 26 50 5 20 42 1 5 18 1

TO PG 6

AD “Plodovi CG” 11

Ukupno:

2092 1579 513 52 520 548 499 473 455 55 304 789 90 77 321 1

Izvor:izvještaji javnih službi, 2011

U gradskim opštinama Tuzi i Golubovci zaposleno je ukupno 33 službenika I namještenika od kojih osam na određeno vrijeme. Srazmjerno su zastupljeni zaposleni od 30 do 40 godina starosti, 40-50 I 50 do 60 (ccc po 10). Prema obrazovnoj strukturi, najviše je onih sa VSS (17) a slijede zaposleni sa SSS (13). Pregled broja i strukture zaposlenih u Gradskim opštinama

Gradske opštine

Broj zaposlenih Starosna struktura Obrazovna struktura

uku

pn

o

Neo

dre

đe

no

od

ređ

eno

19

40

-19

50

19

50

-19

60

19

60

-19

70

19

70

-19

80

19

80

-

I II

III

IV

V

VI

VII

VII

I

Golubovci 17 13 4 1 1 3 8 4 0 0 0 7 1 0 9 0

Tuzi 16 12 4 0 0 7 3 6 1 0 0 6 1 0 8 0

ukupno: 33 25 8 1 1 10 11 10 1 0 0 13 2 0 17 0

Izvor: izvještaji gradskih opština Tuzi I Golubovci, 2011


U proteklom periodu Glavni grad pripremao se za izgradnju sistema upravljanja ljudskim resursima u smislu utvrđivanja potreba za vrstama obuka i edukacija i njihovim programiranjem u organizaciji Uprave za kadrove, zatim, utvrđivanja načina osposobljavanja pripravnika, pripreme obrazaca za ocjenjivanje rada zaposlenih, kreiranja metoda procjene obima i složenosti poslova radnog mjesta radi sprovođenja politike racionalizacije utvrđivanjem efektivnosti i efikasnosti i sl. Činjenica je da u lokalnoj upravi postoji višak, ali i manjak zaposlenih – u smislu visoko stručnih i operativnih činovnika.

Nedefinisane ili nejasno definisane nadležnosti i obaveze lokalne samouprave u Zakonu o državnim službenicima i namještenicima kao i drugim vezanim propisima koji se shodno primjenjuju na lokalnu samoupravu, otežavaju efikasno kreiranje i sprovođenje politike upravljanja ljudskim resursima. Dodatno, ekonomsko-finansijska kriza onemogućava kreiranje i sprovođenje politike nagrađivanja prema realnom obimu, složenosti, kvalitetu i rezultatima rada. Pregled sredstava za zarade

BUDŽET GLAVNOG GRADA

2008. godina 2009. godina 2010. godina 2011.g.

Bruto zarade 8.745.730,00 9.402.898,21 8.402.716,71 9.117.178,51

Ostala lična primanja 1.276.616,54 1.556.050,19 1.987.119,91 580.514,38

Otpremnine 33.598,00 87.155,57 323.273,92 152.305,50

NVO –po konkursu 22.405,17 48.085,80 42.876,38 33.553,30

UKUPNO 10.078.349,71 11.094.189,77 10.755.986,92 9.883.551,69


II SWOT ANALIZA

Prednosti Slabosti

Demografija, rad,

socijalno staranje i

ostale društvene djelatnosti

Intenzivna demografska kretanja Značajni judski resursi Razvijeno institucije tržišta rada sa

raznovrsnim programima zapošljavanja

Zastupljenost raznovrsnih vaspitnih i obrazovnih ustanova

Raznovrsnost i dostupnost zdravstvenih usluga

Razvijene mjere socijalne politike Brojne ustanove kulture Brojni sportski objekti

Velike imigracije iz ostalih djelova Crne Gore u odnosu na urbanizaciju prostora i postojeće kapacitete grada

Depopulacija seoskog područja na račun urbanog

Visoka stopa nezaposlenosti Nedovoljan broj ustanova

predškolskog, osnovnoškolskog i srednješkolskog vaspitanja i obrazovanja

Neusklađenost obrazovnog sistema


Bogatstvo kulturnim dobrima

sa potražnjom na tržištu rada Deficit kvalitetnih kadrova sa

srednjim stručnim obrazovanjem i zanatima

Nekompletna selekcija nezaposlenih kod primjene određenih mjera aktivne politike zapošljavanja

Nedovoljni prostorni i kadrovski kapaciteti u postojećim predškolskim, osnovnoškolskim i srednjoškolskim ustanovama za obrazovanje i vaspitanje u odnosu na gravitirajuća naselja

Nedovoljan obuhvat mjera socijalne politike

Nedovoljne investicije u kulturu i sport

Ograničeni izvori sredstava

Prirodni resursi

Veliko bogatstvo nemetaličnim mineralnim sirovinama

Obnovljivi izvori energije (hidropotencijal, vjetar, sunce)

Postojanje standarda za energetski efikasnu gradnju

Veliko vodno i šumsko bogatstvo Međunarodno i lokalno zaštićena

prirodna dobra

Neplansko i neodrživo korišćenje prirodnih resursa

Nepostojanje podataka o količinama i posledicama eksploatacije šljunka i pijeska

Nedovoljna iskorišćenost poljoprivrednog i šumskog zemljišta

Nedovoljna iskorišćenost vodnog bogatstva

Uzurpacija zemljišta i nelegalna gradnja

Ekonomski razvoj

Privođenje kraju prostorno urbanističkog plana (PUP)

Razvijena privredna infrastruktura Razvijeno preduzetništvo Utvrđene biznis zone Razvijen cjelogodišnji i tranzitni

turizam Postojanje hotela visoke kategorije Postojanje posebnog privrednog

subjekta za otkup i plasman poljoprivrednih proizvoda

Povoljni uslovi za razvoj organske poljoprivrede

Povoljni uslovi za razvoj lova i ribolova

Široka primjena informaciono-komunikacionih tehnologija (eUprava, eŠkolstvo, eZdravstvo, Registri is l.)

Visok procenat građana koji koriste Internet usluge i usluge mobilne telefonije

Pad investicionih aktivnosti Nepovezanost i nedovoljna zaštita

domaćih proizvođača Nedovoljna ulaganje u ruralna

područja Usitnjenost posjeda Neplanska proizvodnja i neplanski

otkup poljoprivrednih proizvoda Nepostojanje katastra divljači Siva ekonomija Nedovoljan razvoj alternativnih

vidova turizma Visoke cijene računarske opreme i

telekomunikacionih usluga Korišćenje telekomunikacione

infrastructure i usluga isključivo od postojećih operatera

Nedovoljna brzina mrežnog protoka podataka

Nedovoljno razvijeni internet servisi za pružanje usluga građanima

Infrastruktura

Dobra saobraćajna povezanost sa ostalim djelovima Crne Gore

Glavni saobraćajni čvor sa ukrštanjem najvažnijih magistralnih pravaca

Dostupnost željeznice i mreže JMPP Aerodrom u Podgorici Zadovoljavajući prostorni kapaciteti

Starost saobraćajnica i željezničke infrastrukture i visoka frekvencija drumskog saobraćaja

Tranzitni saobraćaj odvija se u urbanom jezgru grada

Nedovoljno razvijen drumski saobraćaj u ruralnim područjima

Nedovoljna dostupnost i


aerodrome u sadašnjim uslovima

El. energetska infrastruktura Dobra infrastruktura za

snadbijevanje vodom u gradskom području

Postojanje sanitarne deponije i reciklažnog centra

frekventnost Javnog prevoza putnika i star vozni park

Nepotpuno riješen problem saobraćaja u mirovanju

Aerodrom nije povezan sa JMPP Servisno skladišna zona sa

ranžirnom stanicom locirana u krugu željezničke stanice

Neadekvatno regulisan prevoz, pretovar i skladištenje robe

Nedovoljna infrastruktura u ruralnim područjima

Starost i azbest-cementne cijevi u vodovodnoj mreži

Veliki tehnički gubici na vodovodnoj mreži

Nekompletan sistem atmosferske i fekalne kanalizacije

Nedovršeni seoski vodovodi Nedovoljan kapacitet Postrojenja za

tretman otpadnih voda Starost i veliko opterećenje el.

energetske infrastrukture

Životna sredina

Proces decentralizacije u oblasti

z.ž.s. Urađen i realizovan program

monitoringa životne sredine za teritoriju Glavnog grada

Primjena koncepta održivog urbanog razvoja

Proces pridruživanja i važnost pitanja z.ž.s. u EU

Relativno dobro očuvana životna sredina i bogat biodiverzitet

Uspostavljen režim zaštite prostora na dijelu teritorije Glavnog grada (NP Skadarsko jezero i tendencija proglašenja novih prostora za zaštićena prirodna dobra)

Usvojen lokalni plan zaštite životne sredine i SEAP

Uspostavljen Info centar za energetsku efikasnost

Izgradnja odgovarajuće infrastructure u oblasti zaštite životne sredine

Postojanje jakog NVO sektora koji se bavi Zaštitom životne sredine

Dobra praksa uključivanja javnosti u proces donošenja odluka

Nisu uspostavljeni adekvatni mehanizmi zaštite od prirodnih nepogoda (požari, poplave)

Pojedina zakonska rješenja iz oblasti zaštite životne sredine nijesu primjenjljiva u praksi, naročito zbog nepostojanja podzakonskih akata

Mali uticaj lokalne samouoprave u procesu donošenja zakona i drugih propisa kojim se utvrđuju njihove obaveze u ovoj oblasti

Neispunjavanje zakonskih obaveza Industrijsko zagađenje životne

sredine Nedostatak podataka o životnoj

sredini Nedovoljan broj kontejnera za

prikupljanje selektiranog otpada Nedovoljna svijest o značaju

očuvanja životne sredine i racionalnog korišćenja energije

Primat ekonomskih i socijalnih pitanja u odnosu za oblast zaštite životne sredine

Administrativne prepreke i nizak nivo saradnje i razmjene informacija između organa i institucija

Administrativni kapaciteti

Dobro organizovani organi lokalne uprave, službe, ustanove i javne službe

U ruralnim područjima postoje ispostave lokalnih organa uprave

Prisutni svi organi državne uprave Relativno dobra tehnološka

opremljenost lokalne uprave Relativno zadovoljavajući kadrovski

kapaciteti

Višak zaposlenih u javnim službama Nepovoljna starosna i obrazovna

struktura u javnim službama Nedostatak stručnjaka- specijalista

na svim nivoima Nedorečenost zakonske regulative

u oblasti službeničkih odnosa u lokalnoj samoupravi

Nedostatak sredstava za stimulisanje kvalitetnog kadra


Nedovoljna svijest o značaju

ljudskog resursa Nedovršen projekat ”Podgorica-

elektronski grad” Nedovoljna zastupljenost opreme i

obučenog kadra za primjenu ICT u radu javne administracije

Šanse Prijetnje

Demografija, rad, socijalno

staranje i ostale

društvene djelatnosti

Stvaranje uslova za naseljavanje ruralnih područja

Izgradnja ili proširivanje i modernizacija kapaciteta na svim nivoima obrazovanja i vaspitanja

Povećanje kapaciteta učeničkog i studentskog standarda

Usklađivanje upisne politike sa potrebama tržišta rada

Promjena obrazovnih profila prilagođenih privredi i tržištu rada

Procjena ličnosti nezaposlenih kao uslov investicija u mjere aktivne politike zapošljavanja

Izgradnja novih predškolskih ustanova, OŠ i srednjih škola

Veća zastupljenost praktičnih znanja u programima srednjeg stručnog obrazovanja i zanata

Dostupnost IPA fondova za razvoj ljudskih resursa, naročito deficitarnih

Izgradnja i rekonstrukcija kapaciteta za razvoj kulture i sporta

Investicije u bogatije kulturne i sportske programe

Naučna, kulturna i turistička valorizacija kulturnih dobara

Dalje imigracije u Glavni grad sa aspekta opterećenja resursa i infrastrukture

Povećavanje prosječne starosti stanovništva

Povećanje stope nezaposlenosti naročito visokoškolskog kadra

Dalje produkovanje suficitarnh kadrova zbog neusklađenost sistema obrazovanja sa potrebama na tržištu rada

Dalje devastiranje kulturnih dobara Redukcija sredstava za sve

društvene djelatnosti

Prirodni resursi

Istraživanje i kontrolisana eksploatacija prirodnih resursa

Povećanje energetske efikasnosti i korišćenja obnovljivih izvora energije (podizanje energetskih šuma, korišćenje bioenergije, solarne i energije vjetra)

Planska i kontinuirana zaštita od posledica eksploatacije šljunka i pijeska

Povećanje nivoa kapaciteta i opremljenosti za slučajeve prirodnih i tehnoloških akcidenata

Bolja iskorišćenost poljoprivrednog zemljišta

Raspoloživost kvalitetne pitke vode

Elementarne nepogode Intenziviranje štetnog dejstva voda

zbog nekontrolisane eksploatacije šljunka i pijeska

Uzurpacija i nelegalna gradnja na građevinskom i poljoprivrednom zemljištu

Nedovoljan nivo svijesti o značaju racionalnog korišćenja energije i odlaganja otpada

Ekonomski razvoj

Podsticaj investicija, naročito stranih Podsticaj razvoja MSP i otklanjanje

biznis barijera Onivanje klastera Privođenje namjeni biznis zona Stvaranje slobodne trgovinske zone

sa zemljama u okruženju

Globalna i EU konkurencija Produbljivanje ekonomsko-

finansijske krize i pad investicionih aktivnosti

Nepostojanje sistemskih mjera za zaštitu domaćih proizvođača

Nekonkurentnost domaćih


Osnivanje Logističkog centra

Podgorica u blizini aerodroma Planska poljoprivredna proizvodnja i

planski otkup i plasman Kontrola kvaliteta, povećanje obima

i asortimana otkupljenih poljoprivrednih proizvoda i širenje tržišta

Razvoj domaćih brendova Valorizacija hidropotencijala

Valorizacija potencijala za razvoj poljoprivrede, lova i ribolova

Izgradnja novih hotelsko-turističkih kapaciteta visokog standarda

Razvoj kongresnog i drugih vidova turizma

Veća međuopštinska i prekogranična saradnja radi kreiranja i promocije zajedničkih turističkih proizvoda

Razvoj javnih online usluga

proizvoda Opšta privredna nelikvidnost i nizak

standard Teškoće u usvajanju međunarodnih

standarda kvaliteta Nepovoljan ambijent za razvoj MSP Izrazita depopulacija ruralnih

područja Nedovoljna sredstva za planski

razvoj poljoprivrede i turizma

Infrastruktura

Potencijali za kombinovane načine saobraćaja

Izmještanje tranzitnog saobraćaja van mreže glavnih gradskih saobraćajnica

Izgradnja auto-puta ili brze ceste Bar-Boljare

Proširenje parking zona i Izgradnja javnih garaža i parkinga sa kontrolisanim parkiranjem

Povećanje kapaciteta i kvaliteta aerodromskih usluga

Jadransko-Jonski koridor Izgradnja hidroelektrana na Morači i

malih HE Digitalizacija sredstava za masovnu

komunikaciju Izgradnja i modernizacija kapaciteta

za kvalitetnije komunalne usluge Ulaganje u infrastrukturu na

ruralnom području Dostupnost IPA fondova za razvoj

infrastrukture

Nezainteresovanost investitora za ulaganje u infrastrukturu

Smanjenje obima budžetskih investicija

Životna sredina

Kreiranje politike zaštite svih segmenata životne sredine

Harmonizacije zakonodavstva sa EU legislativom u oblasti životne sredine

Selektivno prikupljanje otpada Integrisanje pitanja životne sredine u

sve sektore Unapređenje pitanja zaštite

biodiverziteta i proglašena nova zaštićena dobra na teritoriji Glavnog grada

Korišćenje međunarodnih fondova za realizaciju projekata iz oblasti zaštite životne sredine

Razvijena svijest o značaju zaštite životne sredine donosioca odluka i

Neusklađenost propisa u oblasti životne sredine

Ekonomska kriza u svijetu i na nivou države

Nizak nivo znanja i javne svijesti o problemima i pitanjima zaštite životne sredine

Neadekvatno sagledavanje koristi od ekosistema i biodiverziteta za urbano stanovništvo

Ograničena budžetska sredstva za realizaciju mjera iz oblasti zaštite životne sredine

Neprimjeren odnos čovjeka prema prirodi (bespravna gradnja, sjeća šuma, industrijsko zagađenje, zapušteni gradski prostori, „divlja”


uvođenje teme održivog razvoja u obrazovne programe

Medijske kampanje u svrhu jačanja svijeti i promovisanju aktivnosti u oblasti zaštite životne sredine (primjeri „dobre prakse”)

Primjena mjera energetske efikasnosti

odlagališta otpada i dr.) Nedovoljna finansijska sredstva za

zamjenu zastarele i nabavku savremene tehničke opreme u oblasti komunalne djelatnosti

Administrativni kapaciteti

Dostupnost IPA fondova za upravljanje ljudskim resursima u lokalnoj samoupravi

Racionalizacija u upravi i javnim službama

Uvođenje karijernog sistema i sistema nagrađivanje prema zaslugama u cilju podizanja kvaliteta vršenja javnih poslova

Sprovođenje postupka ocjenjivanja rada činovnika

Prilagođavanje zakonodavstva iz oblasti službeničko-namješteničkih odnosa lokalnoj samoupravi

Razvoj sopstvene telekomunikacione infrastructure

Demotivacija za zapošljavanje visoko stručnog kadra

Odliv stručnog kadra Nesprovođenje sistema

nagrađivanja prema zaslugama Smanjenje zarada na lokalnom

nivou Neprilagođenost zakonskog

podsistem službeničkih odnosa specifičnostima lokalne samouprave

Nedostatak sredstava za investiciona ulaganja potrebnih za razvoj telekomunikacione infrastrukture i dodatno kadrovsko osposobljavanje


III DUGOROČNI STRATEŠKI CILJ RAZVOJA GLAVNOG GRADA (VIZIJA)

Podgorica će u 2017.godini biti sinhronizovano razvijen i uređen grad sa velikim mogućnostima za rad i kvalitetan život građana, dobrom saobraćajnom i komunalnom infrastrukturom, raznovrsnim zdravstvenim, obrazovnim, kulturnim i sportskim kapacitetima, razvijenim mjerama socijalne zaštite stanovništva, razvijenom privredom, poljoprivredom i turizmom na principima održivog razvoja i zaštite životne sredine u svim segmentima.

IV PRIORITETI, MJERE I PROJEKTI

Prioritet 1 Stvaranje uslova za rad i kvalitetan život građana

Mjera 1.1 Povećanje stope zaposlenosti

Projekat 1 Podsticaj investicija u privredu

Projekat 2 Organizovanje lokalnih javnih radova

Projekat 3 Promovisanje stimulativnih mjera za otvaranje novih radnih mjesta

Projekat 4 Izrada Lokalnog plana akcije za mlade i osnivanje Centra za mlade

Mjera 1.2 Poboljšanje saobraćajne infrastrukture na gradskom i seoskom području

Projekat 5 Izgradnja autoputa Bar- Boljare

Projekat 6 Izgradnja Jadransko-jonskog autoputa

Projekat 7 Izgradnja Jugozapadne obilaznice

Projekat 8 Izgradnja obilaznice oko Golubovaca

Projekat 9 Izgradnja šest javnih garaža

Projekat 10 Uvođenje IV i V parking zone

Projekat 11 Izrada inoviranog katastra saobraćajnica

Projekat 12 Izgradnja tunela kroz brdo Gorica

Projekat 13 Rekonstrukcija Ulice Vojislavljevića

Projekat 14 Izgradnja Dalmatinske ulice


Projekat 15 Izgradnja Ulice „B“ u naselju Drač

Projekat 16 Rekonstrukcija Ulice 8 marta

Projekat 17 Rekonstrukcija Ulice Ivana Vujoševića

Projekat 18 Rekonstrukcija Zmaj Jovine ulice

Projekat 19 Rekonstrukcija Lješkopoljske ulice.

Projekat 20 Rekonstrukcija Ulice Radosava Burića

Projekat 21 Rekonstrukcija Ulice Branka Deletića

Projekat 22 Rekonstrukcija Mosorske ulice

Projekat 23 Rekonstrukcija Ulice Veljka Vlahovića

Projekat 24 Rekonstrukcija Ulice Nikole Đurkovića

Projekat 25 Rekonstrukcija Ulice Vaka Đurovića

Projekat 26 Nastavak izgradnje Beogradske ulice

Projekat 27 Izgradnja ulice pored Zavoda za školstvo

Projekat 28 Rekonstrukcija Radničke ulice

Projekat 29 Rekonstrukcija dijela Ulice slobode

Projekat 30 Rekonstrukcija Puta Radomira Ivanovića

Projekat 31 Rekonstrukcija dijela starog puta za Danilovgrad

Projekat 32 Rekonstrukcija dijela puta Podgorica – Cetinje

Projekat 33 Rekonstrukcija dijela puta Podgorica – Tuzi

Projekat 34 Rekonstrukcija dijela puta Podgorica – Nikšić

Projekat 35 Izgradnja puta Dinoša – Pikalja - Zatrijebač

Projekat 36 Izgradnja saobraćajnice koja povezuje naselje Dinoša sa autoputem

Projekat 37 Rekonstrukcija puta Golubovci –Mataguži –Tuzi

Projekat 38 Rekonstrukcija Veljeg puta u GO Golubovci

Projekat 39 Rekonstrukcija saobraćajnice Beri –Krusi - Buronji

Projekat 40 Izgradnja, rekonstrukcija i proširenje mostova i, podvožnjaka

Projekat 41 Izgradnja biciklističkih staza

Mjera 1.3 Poboljšanje komunalne infrastrukture na gradskom i seoskom području

Projekat 42 Urgentna rehabilitacija vodovodnog sistema

Projekat 43 Izgradnja mreže primarnih kolektora fekalne kanalizacije

Projekat 44 Izgradnja mreže sekundarnih kolektora

Projekat 45 Rekonstrukcija crpne stanice ”Mareza 1”

Projekat 46 Povećanje kapaciteta vodoizvorišta ” Zagorič”

Projekat 47 Izrada Studije vodosnadbijevanja Glavnog grada

Projekat 48 Izrada Integralnog informacionog sistema JP „ViK” Podgorica

Projekat 49 Izrada katastra hidrotehničkih instalacija

Projekat 50 Izgradnja centralnog rezervoara „Vršak“ na Dajbabskoj gori i primarnog cjevovoda

Projekat 51 Zamjena azbest cementnih cjevovoda na području Glavnog grada

Projekat 52 Izgradnja i sanacija infrastrukture za vodosnadbijevanje GO Tuzi i GO Golubovci

Projekat 53 Rekonstrukcija Lješanskog vodovoda

Projekat 54 Izgradnja infrastrukture za vodosnadbijevanje Pipera

Projekat 55 Izgradnja novih kapaciteta na vodoizvorištu Dinoša

Projekat 56 Projekat vodosnabdijevanja srednjeg platoa Kuča


Projekat 57 Modernizacija gradske rasvjete

Projekat 58 Izgradnja dva nova groblja ispod Dajbabske gore i u Tuzima i i proširenje groblja u Dinoši

Projekat 59 Proširenje i uređenje groblja “Čepurci” i uređenje groblja “Zagorič”

Projekat 60 Izgradnja tri objekta Zelene pijace sa šoping centrom na Koniku, u Tuzima i u Zeti

Mjera 1.3 Povećanje zdravstvenih, vaspitnih i obrazovnih kapaciteta

Projekat 61 Otvaranje ambulanti Doma zdravlja na seoskom području

Projekat 62 Izgradnja i nadogradnja domova zdravlja na gradskom području

Projekat 63 Izgradnja Opšte bolnice u Maslinama i povećanje kapaciteta KC Crne Gore

Projekat 64 Izgradnja novih predškolskih ustanova (vrtići i jaslice) i proširenje kapaciteta postojećih

Projekat 65 Izgradnja i dogradnja osnovnih škola

Projekat 66 Izgradnja i rekonstrukcija srednjih škola

Projekat 67 Izgradnja novog doma učenika i studenata i rekonstrukcija starog

Mjera 1.4 Razvoj mjera socijalne zaštite stanovništva

Projekat 68 Izgradnja četiri stambena objekta za socijalno stanovanje

Projekat 69 Izgradnja Doma za stara i nemoćna lica u Donjoj Gorici

Projekat 70 Izgradnja Centra za radnu integraciju lica sa invaliditetom

Projekat 71 Izgradnja objekta za dnevni boravak djece sa smetnjama u razvoju

Projekat 72 Pomoć i njega u kući

Projekat 73 Stanovanje uz podršku za mlade bez roditeljskog staranja

Projekat 74 Uspostavljanje baze podataka građana kojima je potrebna socijalna pomoć

Projekat 75 Izgradnja stambenog objekta za interno raseljena lica i stanovnike kampa “Konik”

Projekat 76 Otvaranje sigurne ženske kuće

Mjera 1.5 Stvaranje boljih uslova za razvoj kulture i sporta

Projekat 77 Adaptacija i rekonstrukcija KIC “Budo Tomović”

Projekat 78 Izgradnja Gradskog pozorišta

Projekat 79 Izgradnja multifunkcionalne dvorane

Projekat 80 Rekonstrukcija i dogradnja Kusleove kuće

Projekat 81 Rekonstrukcija objekta KIC “Malesija”

Projekat 82 Nabavka tehničke opreme za kulturno informativne centre u radu i gradskim opštinama

Projekat 83 Arheološka istraživanja i konzervacija nepokretnih kulturnih dobara

Projekat 84 Rekonstukcija Doma kulture “25.maj” na Koniku

Projekat 85 Revitalizacija kulturnih, vjerskih i drugih objekata u Staroj Varoši

Projekat 86 Izgradnja Istočne tribine Stadiona “Budućnost”

Projekat 87 Izgradnja sportske dvorane u Tuzima

Projekat 88 Izgradnja sportske dvorane u Zeti

Projekat 89 Izgradnja podkonstrukcije za zatvaranje vaterpolo bazena sa tribinama u SC ”Morača


Projekat 90 Rekonstrukcija dijela SC “Morača” u multifunkcionalnu dvoranu

Projekat 91 “Kuća fudbala”

Projekat 92 “Teniska akademija”

Projekat 93 Izgradnja bazena u zahvatu DUP-a “Univerzitetski centar”

Projekat 94 Izgradnja tribine stadiona FK “Dečić”

Projekat 95 Izgradnja istočne tribine stadiona “Trešnjica” u GO Glubovci

Projekat 96 Izgradnja dva fudbalska stadiona u zahvatu DUP-a “Zlatica-B”

Projekat 97 Izgradnja Dvorane za borilačke vještine na Starom Aerodromu

Projekat 98 Izgradnja Sportsko-rekreativnog centra “Tološka Šuma” Mjera 1.7 Poboljšanje efikasnosti i tehničke opremljenosti lokalne

uprave i javnih službi

Projekat 99 Izgradnja zgrade Gradskog parlamenta

Projekat 100 Izgradnja Društvenog doma u naselju Dinoša

Projekat 101 Izgradnja višenamjenskog objekta na Zlatici

Projekat 102 Rekonstrukcija Omladinskog doma u Gornjoj Gorici

Projekat 103 Stipendiranje mladih tokom obrazovanja za deficitarna zanimanja u organima uprave i službama Glavnog grada

Projekat 104 Call Centar

Projekat 105 Radna praksa učenika i studenata koji se obrazuju za deficitarna zanimanja u upravi i javnim službama Glavnog grada

Projekat 106 Razvoj komunikacione mreže nove generacije

Projekat 107 Elektronski Grad

Projekat 108 Razvoj online servisa

Projekat 109 Upravljanje ljudskim resursima u Glavnom gradu

Prioritet 2 Razvoj privrede i lokalne ekonomije

Mjera 2.1 Poboljšanje ekonomske aktivnosti i poslovnog ambijenta

Projekat 110 Otklanjanje biznis barijera i promocija stimulativnih mjera za investicije

Projekat 111 Promocija osnivanja klastera

Projekat 112 Izrada studije izvodljivosti za osnivanje tehnološkog parka

Projekat 113 Uspostavljanje bescarinske zone

Projekat 114 Izgradnja novog Duvanskog kombinata

Projekat 115 Fabrika za flaširanje vode za piće na vodoizvorištu »Mareza«

Projekat 116 Valorizovanje bogatstva u mineralnim sirovinama

Projekat 117 Zaštita teritorijalnog resursa od nelegalne gradnje

Projekat 118 Planiranje i izgradnja malih HE

Projekat 119 Podsticaj inovacija u MSP i preduzetništvu

Projekat 120 Promocija međunarodnih standarda u oblasti kvaliteta

Prioritet 3 Unapređenje poljoprivredne proizvodnje,

šumarstva, lova i ribolova


Mjera 3.1 Razvoj poljoprivredne proizvodnje sa akcentom na organsku

proizvodnju i domaće brendove

Projekat 121 Razvoj organske proizvodnje

Projekat 122 Popularizacija, promocija i prezentacija organskih proizvoda

Projekat 123 Promocija „Vinskih cesti“

Projekat 124 Organizovanje salona vina „Monte Vino“

Projekat 125 Program „Agro Is“

Projekat 126 Organizovanje poljoprivrednih sajmova

Mjera 3.2 Razvoj planskog sistema otkupa i plasmana poljoprivrednih

proizvoda

Projekat 127 Izgradnja novog objekta Mljekare

Projekat 128 Osavremenjavanje hladnjače AD „Plodovi Crne Gore“ u Matagužima.

Projekat 129 Stvaranje uslova za plansku proizvodnju, otkup i plasman poljoprivrednih proizvoda

Projekat 130 Proširenje asortimana i plasmana poljoprivrednih proizvoda “AD “Plodovi Crne Gore”

Mjera 3.3 Održiva i planska eksploatacija šumskih resursa

Projekat 131 Izrada planske dokumentacije za šume i šumsko zemljište

Projekat 132 Zaštita šuma od požara

Projekat 133 Stimulisanje agrošumarstva

Projekat 134 Izrada studije izvodljivosti za plantažni uzgoj topola

Projekat 135 Izrada studije izvodljivosti za kultivizaciju krša

Projekat 136 Valorizacija nedrvnih šumskih proizvoda

Mjera 3.4 Planski razvoj lova i ribolova

Projekat 137 Uzgoj i zaštita divljači

Projekat 138 Izgradnja Lovačkog doma na Barutani sa pratećim sadržajima i lovnim objektima

Projekat 139 Unošenje divljači u lovišta za potrebe lovnog turizma

Prioritet 4 Održivi razvoj turizma

Mjera 4.1 Povećanje kapaciteta i kvaliteta hotelskog i privatnog smještaja

Projekat 140 Podsticaj izgradnje hotela visoke kategorije

Projekat 141 Turistička valorizacija Kučkih katuna

Projekat 142 Izgradnja hotela i motela za djecu na Veruši i namjenskog hotela visokog standarda sa specijalizovanim programom za zdrav život (organska hrana i sportsko rekreativne aktivnosti)

Projekat 143 Podsticaj izgradnje i promocija kapaciteta i kvaliteta privatnog smještaja

Mjera 4.2 Unapređenje turističke ponude


Projekat 144 Utvrđivanje stimulativnih mjera za razvoj alternativnih vrsta turizma

Projekat 145 Izrada studije izvodljivosti za uređivanje naselja Sinjac uz obalu Malog Blata, Vranjine i Podhuma

Projekat 146 Organizovanje festivala, manifestacija i takmičenja

Projekat 147 Uređivanje kupališta na rijeci Morači

Prioritet 5 Zaštita životne sredine Mjera 5.1 Zaštita svih segmenata životne sredine

Projekat 148 Uspostavljanje lokalne mreže praćenja stanja - monitoring pojedinih segmenata životne sredine (vazduh, voda, zemljište, biodiverzitet)

Projekat 149 Izrada i realizacija Programa edukacije na polju zaštite životne sredine

Projekat 150 Jačanje svijesti građana o procesu primjene zakona, učešću u donošenju odluka i ostvarivanju prava na zdravu životnu sredinu.

Projekat 151 Akustičko zoniranje teritorije Glavnog grada

Projekat 152 Izrada Prostorno – urbanističkog plana Glavnog grada Podgorice

Projekat 153 Studijska osnova za Prostorno urbanistički plan (PUP) Mjera 5.2 Organizovano upravljanje svim vrstama otpada

Projekat 154 Izrada Studije izvodljivosti izgradnje i opremanja pogona za briketiranje, odnosno kompostiranje biljnog otpada

Projekat 155 Postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, tretmana mulja i zbrinjavanja ostataka otpada (PPOV)

Projekat 156 Uređaj za prečišćavanje otpadnih voda u Go Tuzi

Projekat 157 Izgradnja postrojenja za tretman procjednih voda

Projekat 158 Sakupljanje i kaptacija biogasa na deponiji “Livade”

Projekat 159 Izgradnja postrojenja za preradu komunalnog otpada u cilju dobijanja biodizela, biogasa i tople vode

Projekat 160 Izgradnja reciklažnih dvorišta

Projekat 161 Selektivno sakupljanje komunalnog otpada

Projekat 162 Izgradnja podzemnih kontejnera za komunalni otpad

Projekat 163 Proizvodnja električne energije i tople vode iz biogasa

Projekat 164 Izgradnja postrojenja za preradu korišćenih pneumatika

Projekat 165 Proizvodnja granulata iz PET ambalaže, LDPE folija i HDPE materijala

Projekat 166 Hortikulturno uređenje u okviru kompleksa deponije "Livade". Mjera 5.3 Zaštita biodiverziteta

Projekat 167 Proglašenje dijela planinskog vijenca Komova zaštićenim prirodnim dobrom

Projekat 168 Proglašenje kanjona rijeke Cijevne zaštićenim prirodnim dobrom Mjera 5.4 Energetska efikasnost

Projekat 169 Jačanje svijesti i edukacija građana po pitanju energetske efikasnosti


Projekat 170 Postavljanje solarnih kolektora na stambenim zagradama u vlasništvu

Glavnog grada

Projekat 171 Toplotna izolacija spoljašnjeg omotača i krova za 10 zgrada u vlasništvu Glavnog grada

Projekat 172 Unaprijeđenje kvaliteta javnog prevoza

Projekat 173 Podsticaj ulaganja u toplotnu izilaciju objekata za kolektivno stanovanje

Mjera 5.5 Zaštita od poplava

Projekat 174 Izgradnja novih i dogradnja i redovno održavanje postojećih obaloutvrda

V OPIS PROJEKATA (,,PROJECT FICHE’’)

PRIORITET 1 Stvaranje uslova za rad i kvalitetan život građana

Mjera 1.1 Povećanje stope zaposlenosti

Projekat br. 1 Naziv projekta: Podsticaj investicija u privredu Opis projekta: Otvaranje novih, održivih radnih mjesta je kontinuiran

međusektorski problem na nacionalnom, ali i na lokalnom nivou čije riješavanje zahtijeva niz različitih normativnih i praktičnih mjera. Na nacionalnom, to je prvenstveno uvođenje fleksibilnih radnih odnosa i stvaranje stimulativnog i sigurnog poslovnog ambijenta prvenstveno u fiskalnom i kreditnom sistemu, sistemu državne imovine, administrativnih taksi i procedura i jačanju uloge Privredne i Zanatske komore. Glavni grad će u okviru svojih nadležnost, intenzivirati postupke donošenja planske dokumentacije radi stvaranja pretpostavki za privođenje namjeni prostora pogodnog za privredne aktivnosti, uz poštovanje principa zaštite životne sredine i energetske efikasnosti, izvršiti analizu biznis barijera na lokalnom nivou i definisati mjere za njihovo


otklanjanje, utvrditi dodatne lokalne povlastice, kontinuirano primjenjivati modele privatno javnog partnerstva, informisati potencijalne investitore i promovisati atraktivne lokacije, benefite, subvencije na državnom i lokalnom nivou i intenzivirati međunarodnu saradnju.

Cilj projekta: Direktan cilj je razvoj privrede i otvaranje novih produktivnih radnih mjesta. Indirektan cilj je zaštita životne sredine i energetska efikasnost.

Ciljna grupa: Nezaposlena lica sa evidencije Zavoda za zapošljavanje Crne Gore

Indikatori: - Broj donijetih planova - Broj novootvorenih radnih mjesta - Smanjena stopa nezaposlenosti nakon perioda od tri godine u odnosu na početno stanje

Faza projekta: Kontinuirano Rok realizacije: 2017 Potencijalni partneri: Nadležna ministarstva, Zavod za zapošljavanje CG, Privredna

komora CG, Zanatska komora CG, reprezentativna udruženja poslodavaca, Ekonomsko socijalni savjet Glavnog grada, Uprava za kadrove

Nosilac projekta: Menadžer, Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine, Sekretarijat za preduzetništvo, Sekretarijat za komunalno stambene poslove i saobraćaj, Služba gradonačelnika, CIS

Rizici: Produbljivanje ekonomske krize Monitoring ievaluacija:

Formiranje radnog tima koji će pratiti i vršiti nadzor nad realizacijom projekta

Period implementacije:

5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednosti planske dokumentacije, zemljišta i naknade za komunalno opremanje, izrada promo materijala

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Uprava za kadrove CG

Projekat br. 2 Naziv projekta: Organizovanje lokalnih javnih radova Opis projekta: Javni radovi predstavljaju efikasan mehanizam za inkluziju na

tržište rada teže zapošljivih ciljnih grupa koji zbog dugoročne nezaposlenosti ili drugih razloga gube znanja i vještine. Projekat podrazumijeva predhodno definisanje prioriteta u oblasti komunalnih djelatnosti i socijalnog staranja (briga o starim i nemoćnim licima, servis personalne asistencije osobama sa invaliditetom, čišćenje korita rijeka i sl,) u kojima se može organizovati javni rad od interesa za Glavni grad i organizovanje javnih radova u trajanju od po tri mjeseca do jedne godine.

Cilj projekta:

Radna integracija teže zapošljivih grupa i smanjenje stope nezaposlenosti

Ciljna grupa: Nezaposleni sa evidencije Biroa rada Podgorica koji duže čekaju na zaposlenje, invalidna lica sa preostalom random sposobnošću, stariji nezaposleni (preko 50 godina života i sl.)

Indikatori: - Broj organizovanih javnih radova - Smanjen broj teže zapošljivih lica sa evidencije Biroa rada Podgorica nakon perioda od tri godine u odnosu na početno stanje

Faza projekta: Kontinuirano Rok realizacije: 2017.god.


Nosilac projekta: Sekretarijat za socijalno staranje, Sekretarijat za komunalno

stambene poslove i saobraćaj Potencijalni partneri: Zavod za zapošljavanje CG i Civilni sektor Rizici: Isključivanje Zavoda za zapošljavanje CG i Civilnog sektora iz

realizacije projekta Monitoring ievaluacija:

Formiranje radnog tima koji će koordinirati i vršiti nadzor nad realizacijom navedenih aktivnosti


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost bruto zarada i sredstava za rad za nezaposlena lica angažovana u lokalnim javnim radovima

Izvor finansiranja: 1. Za javne radove u oblasti socijalnog staranja: Budžet Glavnog grada 50 % Zavod za zapošljavanje Crne Gore 15% Civilni sektor 35% 2. Za javne radove u oblasti komunalnih usluga: Budžet javnih preduzeća koja pružaju komunalne usluge za koje se organizuje javni rad 100%

Projekat br. 3 Naziv projekta: Promovisanje stimulativnih mjera za otvaranje novih

i održavanje postojećih radnih mjesta Opis projekta: Blagovremeno i potpuno informisanje poslodavaca o zakonskim

olakšicama i beneficijama za otvaranje novih i održavanje postojećih radnih mjesta je uslov ne samo za intenzivnje otvaranje novih radnih mjesta već i za legalizaciju faktičkog rada, odn. rada „na crno“. Projekat podrazumijeva sistematizovanje stimulativnih mjera za otvaranje novih radnih mjesta na nacionalnom i lokalnom nivou, izradu i distribuciju promo materijala i dopunu web-sajta Glavnog grada sa informacijama o zakonskim olakšicama za zapošljavanje i održavanje postojećih radnih mjesta.

Cilj projekta: Potpuno informisanje i podsticaj za otvaranje novih radnih mjesta i prilagođavanje i zadržavanje postojećih i leganizaciju rada „na crno“ korišćenjem zakonskih beneficija

Ciljna grupa: Domaći i strani investitori i preduzetnici Indikatori: -Tiraž promo materijala

-Smanjen broj nezaposlenih lica na Birou rada Podgorica i smanjen broj novoprijavljenih nakon perioda od tri godine u odnosu na početno stanje

Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: III kvartal 2013 Nosilac projekta: Menadžer, Sekretarijat za preduzetništvo, CIS, Biro za odnose sa

javnošću Potencijalni partneri: Zavod za zapošljavanje CG, Ekonomsko socijalni savjet Glavnog

grada, Uprava za kadrove Monitoring ievaluacija:

Glavni administrator


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost promo materijala Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Uprava za kadrove CG


Projekat br. 4 Naziv projekta: Izrada Lokalnog plana akcije za mlade i osnivanje

Centra za mlade Opis projekta: U skladu sa Nacionalnim planom akcije za mlade, sve jedinice

lokalne samouprave u Crnoj Gori dužne su da izrade Lokalni plan akcije za mlade. Lokalnim planom utvrđuje se integralna politika prema toj ciljnoj grupi i donosi operativni plan za njeno sprovođenje. Lokalni plan obuhvatiće oblasti: obrazovanja, zapošljavanja, zdravlja i bezbjednosti, kulture, slobodnog vremena, ljudskih prava, učešća mladih u životu društva i informisanosti i mobilnosti. Projekat uključuje, pored već osnovane kancelarije za prevenciju narkomanije, zaokruživanje insistucionalnog okvira za pitanja mladih u Glavnom Gradu osnivanjem Centra za mlade kao posebne organizacione cjeline u okviru uprave Glavnog grada koja će pripremiti i realizovati Lokalni plan akcije za mlade.

Cilj projekta: Institucionalna briga za mlade i smanjenje stope nezaposlenosti ove ciljne grupe.

Ciljna grupa: Mladi koji su evidentirani kao nezaposlena lica u Birou rada Podgorica Ostala mlađa lica od 14 do 30 godina starosti

Indikatori: -Osnovan Centar za mlade u okviru Sekretarijata za preduzetništvo -Usvojen Lokalni plan akcije za mlade -Smanjen broj mladih nezaposlenih u Podgorici nakon perioda od tri godine u odnosu na usvojeni Lokalni plan akcije za mlade

Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: I kvartal 2013 za osnivanje Centra za mlade

i kvartal 2014 za izradu Lokalnog plana akcije za mlade Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo, Sekretarijat za socijalno staranje Potencijalni partneri: Zavod za zapošljavanje CG

Uprava za kadrove CG Vaspitno obrazovne ustanove Privredna društva Civilni sektor

Rizici: Nedostatak odgovarajućeg kadra za adekvatnu brigu o mladima Nedovoljna zainteresovanost mladih Nedostatak sredstava za realizaciju planiranih aktivnosti

Monitoring ievaluacija:



2 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost zarada i drugih primanja zaposlenih u Centru za mlade Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 100 %


Mjera 1.2 Poboljšanje saobraćajne infrastrukture na gradskom i

seoskom području

Projekat br. 5 Naziv projekta: Izgradnja autoputa Bar – Boljare Opis projekta: Planirani autoput Bar-Boljare povezao bi Glavni grad sa Srbijom na

sjeveru, Albanijom na istoku, jugoistočnim dijelom države preko tunela Sozina, Bokom Kotorskom kao i sa Dubrovnikom preko brzog obalnog puta. To je najkraća komunikacija između Srednje, Sjeveroistočne, Istočne Evrope i Jadranskog mora, Južne Italije i Albanije. U granicama koridora, u širini od 2 km, definisane su tri dionice ukupne dužine 164 km. Kroz područje Glavnog grada prolaze djelovi dionice I (ukupno 11 naselja po katastarskim opštinama: Vranjina, Bistrica, Ponari, Vukovci, Lekići, Gornji Kokoti, Farmaci, Beri, Tološi, Velje Brdo i Rogami) i djelovi dionice II (ukupno osam naselja: Bioče, Klopot, Vilac, Pelev Brijeg, Lutovo, Duške, Lijeva Rijeka, Tuzi Ljevorječke) u ukupnoj dužini od 70,25 km, dok dužina dionice alternativnog koridora autoputa koji prolazi kroz teritoriju Glavnog grada (Strganica umjesto Smokovca) iznosi 7,6 km

Cilj projekta: Saobraćajno integrisanje privrednih i urbanih centara ukrštanjem sa većim brojem postojećih i planiranih primarnih saobraćajnica kao i integrisanje manjih naselja kroz koja će proći planirani autoput, uz određene mjere i programe, doprinijeće bržem privrednom i socijalnom razvoju. Autoput će omogućiti brz, siguran i kvalitetan transport u gravitacionoj zoni, opremanje i uređenje koridora različitim sadržajima, nove mogućnosti za privredne i druge aktivnosti i nova radna mjesta. Stoga je realno očekivati smanjenje negativnog trenda depopulacije i, posledično, usporavanje procesa metropolizacije Podgorice.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, domaći i međunarodni subjekti koji se bave transportom roba, turisti

Indikatori: -Izgrađen autoput -Povećani tranzitni tokovi putnika i roba -Opremljen koridor auto puta različitim sadržajima -Smanjenje stope nezaposlenosti

Faza projekta: Koridor je definisan Prostornim planom Crne Gore do 2020.godine. Detaljni prostorni plan Bar-Boljare uvojen je 2008.god. na državnom nivou. U toku je detaljni nivo planske obrade konačnih saobraćajnih petlji.

Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Ministarstvo saobraćaja i pomorstva Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog produbljivanja ekonomske

krize Vremenski uslovi i konfiguracija terena ne dozvoljavaju završetak radova u planiranom roku


Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor nad izvođenjem radova


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost planske dokumentacije, zemljišta koje predstavlja koridor auto puta i vrijednost radova

Izvor finansiranja: Budžet Crne Gore


Projekat br. 6 Naziv projekta: Izgradnja Jadransko jonskog autoputa Opis projekta: Jadransko – Jonski autoput povezuje sedam zemalja (Italija,

Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Albanija i Grčka). Dionica koja prolazi kroz teritoriju Glavnog grada iz pravca Danilovgrada obuhvata djelove sledećih katastarskih opština: Baloči, Beri, Dolovi, Doljani, Đurkovići, Fundina, Masline, Rogami, Tološi, Velje Brdo, Vrbica, Dinoša, Gruda, Hoti i Stari Trabojin, do granice sa Albanijom. Preklapa se sa autoputem Bar-Boljari u dužini od 12,2 km.

Cilj projekta: Brz, siguran i kvalitetan transport roba i putnika, razvoj privrede i turizma. Indirektan cilj je razvoj naselja u koridoru autoputa i smanjenje stope nezaposlenosti..

Ciljna grupa: Domaći i međunarodni subjekti koji se bave transportom, turisti, građani naselja u gravitacionoj zoni

Indikatori: -Izgrađen autoput -Povećani tranzitni tokovi putnika i roba -Opremljen koridor auto puta različitim sadržajima -Smanjena stopa nezaposlenosti

Faza projekta: Koridor autoputa definisan je Prostornim planom Crne Gore do 2020.godine. Detaljni prostorni plan Jadransko –Jonski autoput je i u završnoj fazi. Od strane Glavnog grada data je saglasnost na prednacrt koji podrazumjeva izmještanje petlje Smokovac na Strganicu.

Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Ministarstvo saobraćaja i pomorstva Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize

Vremenski uslovi i konfiguracija terena ne dozvoljavaju završetak radova u planiranom roku


Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost planske dokumentacije, zemljišta koje predstavlja koridor auto puta i vrijednost radova

Izvor finansiranja: Budžet Crne Gore

Projekat br. 7 Naziv projekta: Izgradnja Jugozapadne obilaznice Opis projekta: Trasa obilaznice prostire se od magistralnog puta Podgorica-

Cetinje do magistralnog puta Podgorica-Petrovac u zahvatu DUP-a »Donja Gorica«, izmjene i dopune i DUP »Industrijska zona-KAP«. Poprečni profil saobraćajnice definisan je sa dvije kolovozne trake od po 7 m, razdjelnim ostrvom širine 2 m i obostranim pješačkim stazama širine 2 m. Realizacija ovog projekta uključuje i izgradnju tehničke, odnosno saobraćajne infrastrukture (most na rijeci Morači dužine 150 m, nadvožnjak u zoni KAP-a dužine 29,4 m, elektroinstalacije, hidrotehničke instalacije, saobraćajnice). Projektovano rješenje predviđa TK kanalizaciju duž saobraćajnice i duž Ulice AVNOJ-a kao i vezu sa postojećom TK infrastrukturom na prostoru KAP-a i vodovod koji će povezati postojeću vodovodnu mrežu sa obje strane Morače.

Cilj projekta: Rasterećenje i povećana bezbjednost gradskog saobraćaja, ,


razvoj uslužnih djelatnosti u koridoru obilaznice

Ciljna grupa: Domaći i strani putnici u tranzitu, građani Glavnog grada a posebno naselja u gravitacionoj zoni

Indikatori: Izgrađena obilaznica Faza projekta: U toku je izrada projektne dokumentacije. Sačinjen je Elaborat o

usklađenosti dalekovoda i trase zaobilaznice. Rok realizacije: 2014. godina Nosilac projekta: Vlada CG i “Monteput” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad Rizici: Kašnjenje u izradi planske i projektne dokumentacije Monitoring ievaluacija:

Formiranje tima koji će pratiti i vršiti nadzor nad izvođenjem radova na realizaciji projekta


2 godine

Vrijednost projekta: 18.928.374,32 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet CG, “Monteput” Podgorica (kredit)

Projekat br. 8 Naziv projekta: Izgradnja obilaznice oko Golubovaca Opis projekta: Obilaznica je dužine 3,5 km i pruža se trasom koja počinje od

magistralnog puta M-2 u zoni raskrsnice za Mojanoviće, prema željezničkoj stanici Golubovci i dalje uz prugu do stanice Beglaci. Obilaznica je tretirana kroz GUP »Golubovci«, bulevarskog je tipa sa dvije kolovozne trake, razdjelnim ostrvom širine 2 m i jednostranim trotoarom koji ka naselju ima širinu 2 m.

Cilj projekta: Izmještanje tranzitnog saobraćaja iz centra Gradske opštine Golubovci, povećanje tranzitnih tokova putnika i roba, rasterećenje glavne saobraćajnice koja vodi kroz centar Golubovaca, intenzivniij razvoj naselja u gravitacionoj zoni. Indirektan cilj je razvoj uslužnih djelatnosti u kontaktnim zonama, otvaranje novih radnih mjesta, podsticaj razvoju turizma i smanjenje depopulacije naselja izvan urbanog jezgra.

Ciljna grupa: Domaći i strani putnici u tranzitu, građani naselja u gravitacionoj zoni, preduzetnici

Indikatori: Izgrađena obilaznica Faza projekta: Prva faza projekta u vrijednosti od 17.850.688,71 EUR-a. je

okončana U toku je realizacija III faze u vrijednosti od 8.255.717,19 EUR-a, nakon koje će se pristupiti realizaciji II faze u 2013.god..

Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Direkcija za saobraćaj i Glavni grad Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Složenost i dugotrajnost postupka rješavanja imovinskih odnosa na

trasi koji odlaže završetak radova u planiranom roku Monitoring ievaluacija:

Formiran tim koji prati i vrši nadzor nad izvođenjem radova na izgradnji zaobilaznice


5 godina

Vrijednost projekta: Ukupna vrijednost II i III faze radova iznosi 18.921.000,00 EUR-a, uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko-pravnih odnosa.

Izvor finansiranja: Direkcija za saobraćaj u procentu od 70% i Glavni grad u procentu od 30%. Udio Glavnog grada dodatno čine sredstva za riješavanje imovinskopravnih odnosa i za projektnu dokumentaciju i dio hidro i elektro infrastrukture .


U realizaciji II i III faze projekta Direkcija za saobraćaj participira sa 12.508.553,00 EUR-a a Glavni grad sa oko 6.412.447,72 EUR-a, uz dodatna ulaganja u eksproprijaciju i projektnu dokumentaciju.

Projekat br. 9 Naziv projekta: Izgradnja šest javnih garaža Opis projekta: Radi kontinuiranog riješavanja problema saobraćaja u mirovanju

planirana je Izgradnja šest novih javnih garaža i to:1) u Moskovskoj ulici (dvorišna strana) u zahvatu DUP-a “Novi Grad 1 i 2” sa 112 parking mjesta 2) u zahvatu DUP-a “1.maj”, Blok VII, parcela G-3, sa 96 parking mjesta,3) u zahvatu UP-a “Nova Varoš-Blok G” - na prostoru oivičenom Ulicom slobode, Miljana Vukova, Balšića i Hercegovačkom sa 156 parking mjesta ,4) ispod Istočne tribine Stadiona “Budućnost”, 5) u zahvatu DUP-a »Nova Varoš«, Blok »O« iza Robne kuće »Podgoričanka«, 6) u Ul. Oktobarske revolucije u zahvatu DUP »Pobrežje«.

Cilj projekta: Riješavanje problema saobraćaja u mirovanju, rasterećenje gradskog saobraćaja povećanjem broja parking mjesta

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, posjetioci Indikatori: Broj novih parking mjesta Faza projekta: Za garaže pod rednim brojem 2, 3 i 4 urađeno je idejno

urbanističko rešenje a za ostale projekat je na nivou ideje i planske razrade

Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Domaći i strani suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:

Formiranje tima koji prati i vrši nadzor nad izvođenjem radova na izgradnji garaža


5 godina

Vrijednost projekta: Oko 15.000.000,00 EUR-a. Izvor finansiranja: Privatno-javno partnerstvo u kome ulog Glavnog grada predstavlja

zemljište i vrijednost naknade za komunalno opremanje

Projekat br. 10 Naziv projekta: Uvođenje IV i V parking zone Opis projekta: Pored tri već uvedene parking zone sa ograničenim vremena

parkiranja koje su efektuirale rasterećenjem saobraćaja u mirovanju u najužem gradskom jezgru i dijelu grada na desnoj obali Morače, projekat se nastavlja utvrđivanjem dvije nove parking zone: četvrte sa 300 parking mjesta koja će obuhvatiti ulice u dijelu grada u kome se nalazi JU OŠ “Savo Pejanović”, restoran “Ribnica”, Privredni sud i Dom zdravlja, Ulicu Kralja Nikole u potezu od Hotela Crna Gora do Sat kule i Ulicu crnogorskih serdara i pete na području Bloka V i VI, Zabjela i Starog Aerodroma.

Cilj projekta: Rješavanje problema saobraćaja u mirovanju, rasterećenje gradskog saobraćaja povećanjem broja parking mjesta

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, posjetioci Indikatori: Broj vozila koja se parkiraju u utvrđenim zonama Faza projekta: Urađen elaborat o uvođenju navedenih parking zona Rok realizacije: 2012. godina Nosilac projekta: „Parking servis“ d.o.o. Podgorica



Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj


1 godina

Vrijednost projekta: Oko 5.000,00 EUR-a. Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 100%

Projekat br. 11 Naziv projekta: Izrada inoviranog katastra saobraćajnica Opis projekta: Katastar predstavlja bazu podataka o svim relevantnim fizičkim i

funkcionalnim elementima puta i ulice i njihovog referentnog okruženja: opšta identifikacija, veza sa drugim referentnim sistemima, označavanje i lociranje, kategorizacija, globalne geometrijske karakteristike (dimenzije, nagib), struktura i dimenzije činilaca poprečnog profila, sadržaji i drugi zahtjevi neposrednog okruženja, detaljan režim saobraćaja, vrsta i mikrolokacija objekata i elemenata opreme, vrsta i mikrolokacija elemenata saobraćajne signalizacije ( horizontalne, vertikalne, putokazne, svjetlosne), konstruktivni detalji i stanje elemenata opreme i signalizacije od značaja za eksploataciju i održavanje sistema), posebni zahtjevi korisnika

Cilj projekta: Stvaranje uslova za kvalitetno održavanje saobraćajnica i poboljšanje bezbjednosti saobraćaja i međusobna usaglašenost sa ostalim činiocima saobraćajnog sistema

Ciljna grupa: Državni i lokalni organi uprave i javna preduzeća koja su nadležna za poslove saobraćaja

Indikatori: Broj saobraćajnica uključenih u bazu podataka Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj Potencijalni partneri: Direkcija za saobraćaj Rizici: Nespostojanje ili neažurnost postojećih geodetskih podloga Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: 40.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 12 Naziv projekta: Izgradnja tunela kroz brdo Gorica Opis projekta: Tunel dužine 582,50 m u zahvatu UP-a “Gorica-Park šuma”

povezuje centar grada, odn. prostor u zahvatu DUP-a “Nova Varoš 2-izmjene i dopune” sa naseljem Zagorič

Cilj projekta: Saobraćajno rastertećenje užeg centra grada, efikasnije i bezbjednije odvijanje saobraćaja, smanjenje zagađenja vazduha i smanjenje buke.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađen tunel

Rasterećen gradski saobraćaj u užem jezgru grada i gravitirajućim naseljima

Faza projekta: Urađeno Situaciono rješenje. Predstoji izrada dijela planske dokumentacije koja se odnosi na UP “Park šuma Gorica”


Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Oko 9.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Donacije

Projekat br. 13 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice Vojislavljevića Opis projekta: Rekonstrukcija dijela trase ulice u dužini od 800 m od mosta na

rijeci Morači do raskrsnice sa kružnim tokom saobraćaja na kojoj se Ul.Vojislavljevića spaja sa Ul.Zetskih vladara, Miniobilaznicom i Ul. 4 jula do nadvožnjaka. Radovi obuhvataju proširenje postojeće ulice sa četiri saobraćajne trake širine po 3.5m sa razdjelnim ostrvom od 4m, obostranim trotoarima po 3m i kompletnom infrastrukturom

Cilj projekta: Rastertećenje grada od tranzitnog saobraćaja Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Indikatori: Povećani tranzitni tokovi putnika i roba

Intenzivniji razvoj naselja u gravitacionoj zoni Veća bezbjednost saobraćaja i saobraćajno rasterećenje

Faza projekta: Izrada Glavnog projekta je u toku. Realizacija će se vršiti fazno. Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: 7.000.000,00 EUR-a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko pravnih odnosa

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada- kreditni aranžman

Projekat br. 14 Naziv projekta: Izgradnja Dalmatinske ulice Opis projekta: Izgradnja nove saobracajnice sa kompletnom infrastrukturom u

gabaritu sadašnje Dalmatinske ulice.Trasa se prostire od raskrsnice Dalmatinske ulice sa ulicom koja vodi prema Ul.Meše Selimovića (Bloku V i VI) do Ul.Boška Buhe. Planirana je kao sekundarna infrastruktura.

Cilj projekta: Povezivanje naselja Tološi sa centralnom gradskom zonom Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Indikatori: Intenzivniji razvoj naselja u gravitacionoj zoni

Rasterećenje saobraćaja na gravitirajućim saobraćajnicama Faza projekta: Usvojen Glavni projekat. Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.


nedovoljnog iznosa sredstava. Postupak riješavanja imovinskih odnosa na većem dijelu trase ne dozvoljava realizaciju projekta u planiranom roku.




5 godina

Vrijednost projekta: 600.000,00 EUR-a i dodatna sredstva riješavanja imovinsko pravnih odnosa

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 100%

Projekat br. 15 Naziv projekta: Izgradnja Ulice „B“ u naselju Drač Opis projekta: Trasa ulice prostire se kroz naselje Drač. Planirana je kao

sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „Drač“ Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Indikatori: Izgrađena ulica Faza projekta: Usvojen Glavni projekat. Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 900.000,00 EUR-a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko pravnih odnosa


Projekat br. 16 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice 8 marta Opis projekta: Trasa ulice prostire se od „Krivog mosta“ do Ul.Vojislavljevića.

Planirana je kao sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica prema „Zabjelu i stvaranje uslova

za uvođenje novih linija javnog prevoza putnika. Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Indikatori: Rekonstruisana ulica, saobraćajno rasterećenje i povećanje

bezbjednosti saobraćaja u naselju, broj novih linija gradskog prevoza

Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava. Teškoće u izgradnji hidrotehničkih instalacija ne dozvoljavaju završetak radova u planiranom roku.




5 godina

Vrijednost projekta: 800.000,00 EUR-a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko


pravnih odnosa


Projekat br. 17 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice Ivana Vujoševića Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Južnog bulevara do raskrsnice sa Bul.

Sv. Petra Cetinjskog. Rekonstrukcija podrazumijeva izgradnju kompletne infrastrukture.

Cilj projekta: Bezbjedniji saobraćaj u blizini Osnovne škole “Maksim Gorki” i kvalitetnija povezanost saobraćajnica u dijelu grada “Kruševac”

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja i učenici OŠ Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja Faza projekta: Urađen Glavni projekat Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina



Projekat br. 18 Naziv projekta: Rekonstrukcija Zmaj Jovine ulice Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Ul.Josipa Broza Tita do Ul.Veljka

Vlahovića. Planirana je kao sekundarna infrastrukturasa 4 kolovozne trake i kompletnom infrastrukturom

Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „Stari Aerodrom“ i stvaranje uslova za uvođenje novih linija javnog prevoza putnika. Indirektan cilj je stvaranje preduslova za direktnu vezu između naselja Stari Aerodrom” i djelova grada prema Bul.Save Kovačevića, izgradnjom nadvožnjaka ili podvožnjaka.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja i broj novih

linija javnog gradskog prevoza putnika. Faza projekta: Usvojen Glavni projekat Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina




Projekat br. 19 Naziv projekta: Rekonstrukcija Lješkopoljske ulice. Opis projekta: Trasa ulice prostire se od raskrsnice Cetinjskog puta i Ulice

Dušana Mugoše do Ulice berske. Planirana je kao sekundarna infrastruktura.

Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „Stari Aerodrom“ i stvaranje uslova za uvođenje novih linija javnog prevoza putnika“.


linija javnog prevoza putnika Faza projekta: Usvojen Glavni projekta Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



5 godina



Projekat br. 20 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice Radosava Burića Opis projekta: Trasa ulice prostire se od raskrsnice sa Ulicom Vojislavljevića i

Ulicom Dušana Milutinovića do raskrsnice sa Ulicom Kralja Nikole i Ulicom Bracana Bracanovića. Planirana je kao sekundarna infrastruktura a obuhvata zamjenu postojeće vodovodne, fekalne, atmosferske infrastrukture, slabe i jake struje.

Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „Konik“ i stvaranje uslova za uvođenje novih linija javnog prevoza putnika.


linija javnog prevoza putnika Faza projekta: Usvojen Glavni projekat Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina



Projekat br. 21 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice Branka Deletića Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Ul.Nikšićke prema sjeveru, pored IGM

„Radoje Dakić“. Planirana je kao sekundarna infrastruktura bulevarskog tipa sa četiri kolovozne trake i kompletnom


insfrastrukturom (vodovod, atmosferska, fekalna kanalizacija, slaba i jaka struja)

Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „1 maj“ Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja

Indikatori: Rekonstruisana ulica, olakšano odvijanje saobraćaja

Faza projekta: Usvojen Glavni projekat.

Rok realizacije: 2017. godina

Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o.

Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn. nedovoljnog iznosa sredstava




5 godina



Projekat br. 22 Naziv projekta: Rekonstrukcija Mosorske ulice Opis projekta: Trasa ulice prostire se od raskrsnice sa Bul. Vilija Branta, Ulice

jadranske i magistrale prema Kolašinu do Ulice orjenske. Planirana je kao sekundarna infrastruktura.

Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „Konik“ i stvaranje uslova za uvođenje novih linija javnog prevoza putnika.


linija javnog prevoza putnika Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina



Projekat br. 23 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice Veljka Vlahovića Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Ul. Pera Ćetkovića (prema ranijem

nazivu dio Ul.V proleterske) do Puta Radomira Ivanovića Planirana je kao sekundarna infrastruktura, bulevarskog tipa sa 6 saobraćajnih traka i kompletnom innfrastrukturom.

Cilj projekta: Bolja međusobna povezanost saobraćajnica u MZ „Konik“ i MZ „Stari Aerodrom“, stvaranje uslova za uvođenje novih linija javnog prevoza putnika kao i razvoj privrede uspostavljanjem saobraćajne veze sa magistralnim putem Podgorica – Tuzi – Božaj.


Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja, broj novih

linija javnog prevoza putnika, veći protok roba i putnika. Faza projekta: Usvojen Glavni projekat Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



5 godina


Izvor finansiranja: 100%-budžet Glavnog grada

Projekat br. 24 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice Nikole Đurkovića Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Ulice skopske prema jugozapadu.

Planirana je kao sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „Masline“ i stvaranje uslova

za uvođenje novih linija javnog prevoza putnika. Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja, broj novih

linija javnog prevoza putnika. Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina



Projekat br. 25 Naziv projekta: Rekonstrukcija Ulice Vaka Đurovića Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Ulice Stanka Dragojevića (kod Gimnazije

„Slobodan Škerović“) do Vezirovog mosta. Planirana je kao sekundarna infrastruktura sa četiri saobraćajne trake i kompletnom infrastrukturom.

Cilj projekta: Bolja saobraćajna povezanost na području MZ „Nova Varoš II“, saobraćajno rasterećenje prema naselju Zagorič i prema opštini Danilovgrad starim putem.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja

Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja.

Faza projekta: Usvojen Glavni projekat



Rizici: Nedovoljan iznos sredstava





5 godina



Projekat br. 26 Naziv projekta: Nastavak izgradnje Beogradske ulice Opis projekta: Trasa ulice prostire se od KIC-a „Budo Tomović“, pored gradskog

stadiona do postojeće Beogradske ulice. Planirana je kao sekundarna infrastruktura sa 2 saobraćajne trake i kompletnom infrastrukturom.

Cilj projekta: Saobraćajno rasterećenje u najužem centru grada.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada

Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja, rasterećenje saobraćajnica u najužem centru grada








5 godina



Projekat br. 27 Naziv projekta: Izgradnja ulice pored Zavoda za školstvo Opis projekta: Trasa ulice prostire se između Gimnazije „Slobodan Škerović“ i

Zavoda za školstvo. Planirana je kao sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Saobraćajno rasterećenje u najužem centru grada.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada

Indikatori: Izgrađena ulica, veća bezbjednost saobraćaja

Faza projekta: Urađen Glavni projekat







5 godina




Projekat br. 28 Naziv projekta: Rekonstrukcija Radničke ulice Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Ulice nikšićke do Ul.studentske.

Planirana je kao sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u MZ „1 maj“.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja

Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja








5 godina



Projekat br. 29 Naziv projekta: Rekonstrukcija dijela Ulice slobode Opis projekta: Trasa dijela ulice prostire se od raskrsnice sa Ulicom bokeškom i

Ulicom Miljana Vukova do raskrsnice sa Bul.Ivana Crnojevića i Ul.19 decembar. Planirana je kao sekundarna infrastruktura.

Cilj projekta: Bolja povezanost saobraćajnica u centru grada i razvoj saobraćajne infrastrukture za nemotorizovane učesnike u saobraćaju.

Ciljna grupa: Motorizovani i nemotorizovani učesnici u saobraćaju

Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja, veća bezbjednost saobraćaja, saobraćajno rasterećenje najužeg gradskog jezgra

Faza projekta: Na nivou ideje







5 godina

Vrijednost projekta: Oko 1.000.000,00 EUR-a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko pravnih odnosa


Projekat br. 30 Naziv projekta: Rekonstrukcija Puta Radomira Ivanovića Opis projekta: Trasa ulice prostire se od Ulice Josipa Broza Tita (kružni tok) do


Ul.Veljka Vlahovića (raniji radni naziv Ulica 7-7). Planirana je kao primarna infrastruktura sa atmosferskom kanalizacijom, jakom i slabom strujom .

Cilj projekta: Poboljšanje bezbjednosti saobraćaja na dijelu magistralnog putnog pravca prema Božaju, stvaranje uslova za kvalitetniji javni prevoz putnika, stvaranje uslova za razvoj privrede.

Ciljna grupa: Vozila u tranzitu, građani gravitirajućih naselja i posjetioci sadržaja u zoni saobraćajnice.

Indikatori: Rekonstruisana ulica, veća bezbjednost saobraćaja




Rizici: Nedovoljan iznos sredstava




5 godina



Projekat br. 31 Naziv projekta: Rekonstrukcija dijela starog puta za Danilovgrad Opis projekta: Trasa puta prostire se od skretanja za naselje Malo brdo do Spuža,

u dijelu teritoriji koja pripada Glavnom gradu. Planirana je kao sekundarna infrastruktura sa atmosferskom kanalizacijom, jakom i slabom strujom .

Cilj projekta: Poboljšanje bezbjednosti saobraćaja, stvaranje uslova za kvalitetniji javni prevoz putnika i kvalitetniji život u prigradskim naseljima i na seoskom području. Indirektan cilj je razvoj poljoprivrede i zaustavljanje procesa dopopacije.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja i seoskog područja Indikatori: Rekonstruisan put, veća bezbjednost saobraćaja Faza projekta: Izvođenje i faze radova od skretanja Malo brdo do skretanja za

Rogame je u toku. Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije ostalih faza projekta zbog ekonomske krize,

odn. nedovoljnog iznosa sredstava Monitoring ievaluacija:



1 godina



Projekat br. 32 Naziv projekta: Rekonstrukcija dijela puta Podgorica – Cetinje Opis projekta: Trasa puta se prostire od raskrsnice Cetinjskog puta sa Ulicom

lješkopoljskom i Ulicom Dušana Mugoše do mosta na Sitnici. Planiran je kao primarna infrastruktura bulevarskog tipa sa četiri


kolovozne trake i kompletnom infrastrukturom.

Cilj projekta: Poboljšanje bezbjednosti saobraćaja na dijelu magistralnog putnog pravca prema Cetinju, odnosno Budvi, stvaranje uslova za razvoj privrede i turizma, kvalitetniji javni prevoz putnika i kvalitetniji život u prigradskim naseljima

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, seoskog područja, investitori,

Indikatori: Rekonstruisan put, veća bezbjednost saobraćaja za motorna vozila i nemotorizovane učesnike u saobraćaju.








1 godina



Projekat br. 33 Naziv projekta: Rekonstrukcija dijela puta Podgorica – Tuzi Opis projekta: Rekonstrukcija postojeće saobraćajnice u saobraćajnicu

bulevarskog tipa, sa trasom koja se prostire od raskrsnice sa Ul.Veljka Vlahovića do skretanja za Šipčanik. Planiran je kao primarna infrastruktura sa izgradnjom atmosferske kanalizacije, jake i slabe struje.

Cilj projekta: Poboljšanje bezbjednosti saobraćaja, stvaranje uslova za kvalitetan prigradski javni prevoz, razvoj privrede i poljoprivrede u GO Tuzi.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, vozila u tranzitu, investitori, turisti Indikatori: Rekonstruisan put, veća bezbjednost saobraćaja, prostorna i

vremenska frekventnost prigradskih linija. Faza projekta: Izrada Glavnog projekta u toku Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Direkcija za saobraćaj, Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 12.000.000,00 EURa a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko pravnih odnosa

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 50%, Budžet CG 50%

Projekat br. 34 Naziv projekta: Rekonstrukcija dijela puta Podgorica – Nikšić Opis projekta: Rekonstrukcija podrazumijeva radove na pretvaranju dijela

postojećeg puta u bulevar sa četiri trake, sa trasom koja se prostire


od raskrsnice sa Ul.Branka Deletića do Komanskog mosta. Planiran je kao primarna infrastruktura bulevarskog tipa sa četiri saobraćajne trake i kompletnom infrastrukturom.

Cilj projekta: Poboljšanje bezbjednosti saobraćaja na dijelu magistralnog putnog pravca prema Nikšiću, stvaranje uslova za kvalitetan prigradski javni prevoz, razvoj privrede i bolja međuopštinska povezanost.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, preduzetnici, turisti Indikatori: Rekonstruisan put, veća bezbjednost saobraćaja, prostorna i

vremenska frekventnost prigradskih i međugradskih linija, veći protok putnika i roba.

Faza projekta: Urađen Glavni projekat Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Direkcija za saobraćaj, Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 3.370.000,00 EUR-a a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko pravnih odnosa

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada-kreditni aranžman 50%, Budžet CG 50%

Projekat br. 35 Naziv projekta: Izgradnja puta Dinoša – Pikalja – Zatrijebač Opis projekta: Trasa puta povezuje naselja Dinoša i Zatrijebač. Planiran je kao

sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Povezivanje seoskog područja GO Tuzi, stvaranje uslova za

kvalitetniji javni prevoz putnika i razvoj poljoprivrede. Indirektan cilj je zaustavljanje procesa depopulacije.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, investitori Indikatori: Izgrađen put, veća bezbjednost saobraćaja, vremenska

frekventnost javnog prevoza. Faza projekta: Urađen Glavni projekat Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 500.000,00 EUR-a a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko pravnih odnosa


Projekat br. 36 Naziv projekta: Izgradnja saobraćajnice koja povezuje naselje

Dinoša sa autoputem Opis projekta: Trasa puta povezuje naselje Dinoša sa autoputem. Planiran je kao

sekundarna infrastruktura.


Cilj projekta: Povezivanje seoskog područja GO Tuzi, stvaranje uslova za

kvalitetniji javni prevoz putnika i razvoj poljoprivrede. Indirektan cilj je zaustavljanje procesa depopulacije.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, preduzetnici Indikatori: Izgrađen put, veća bezbjednost saobraćaja, vremenska

frekventnost javnog prevoza.. Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017.god. Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projekta i izvođenja radova i imovinsko pravnih odnosa Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 100%

Projekat br. 37 Naziv projekta: Rekonstrukcija puta Golubovci –Mataguži –Tuzi Opis projekta: Trasa puta se prostire od Golubovaca do Tuza. Planiran je kao

sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Rasterećenje grada od tranzitnog saobraćaja i stvaranje uslova za

razvoj privrede i poljoprivrede u gradskim opštinama. Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, investitori, turisti Indikatori: Izgrađen put, veća bezbjednost saobraćaja, broj i vremenska

frekventnost prigradskih linija javnog prevoza putnika Faza projekta: Urađen Glavni projekat za dio trase Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina


Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada-kreditni aranžman

Projekat br. 38 Naziv projekta: Rekonstrukcija Veljeg puta u GO Golubovci Opis projekta: Trasa Veljeg puta proteže se od Spomenika palim borcima do

skretanja za željeznički stanicu Golubovci, paralelno sa magistralom (budućom gradskom ulicom nakon završetka obilaznice), u dužini od 3 km. Rekonstrukcija će omogućiti dvije kolovozne trake sa trećom trakom za podužno parkiranje, obostranim trotoarima i pratećom komunalnom infrastrukturom

Cilj projekta: Rasterećenje grada od tranzitnog saobraćaja, riješavanje problema saobraćaja u mirovanju u centru Golubovac, stvaranje uslova za razvoj privrede i poljoprivrede.


Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, investitori, turisti Indikatori: Rekonstruisan put, veća bezbjednost saobraćaja Faza projekta: Usvojen DUP “Golubovci-centar” Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina


Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 39 Naziv projekta: Rekonstrukcija saobraćajnice Beri –Krusi – Buronji Opis projekta: Trasa puta povezuje naselja Beri i Buronje. Planiran je kao

sekundarna infrastruktura. Cilj projekta: Povezivanje seoskih područja, stvaranje uslova za kvalitetniji javni

prevoz putnika i razvoj poljoprivrede. Indirektan cilj je zaustavljanje procesa depopulacije.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, investitori, turisti Indikatori: Rekonstruisan put, veća bezbjednost saobraćaja, broj i

frekventnost linija javnog prevoza putnika. Faza projekta: Usvojen Glavni projekat Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 1.200.000,00 EUR-a a uvećana za vrijednost riješavanja imovinsko pravnih odnosa


Projekat br. 40 Naziv projekta: Izgradnja, rekonstrukcija i proširenje mostova i

podvožnjaka Opis projekta: Izgradnja:1) mosta na Ribnici u produžetku Ulice Goce Delčeva,2)

rekonstrukcija Kapadžića mosta, 3) proširenje mosta na Ribnici u Ulici bratstva jedinstva, 4) rekonstrukcija Tabačkog mosta na Ribnici, 5) rekonstrukcija mosta na Ribnici iza trafo stanice, 6) izgradnja mosta na Rujeli kod groblja u Vuksanlekićima, 7) izgradnja podvožnjaka prema Starom Aerodromu u nastavku Bulevara Save Kovačevića, 8) proširenje mosta na Morači na ukrštanju Cetinjskog i Nikšićkog puta

Cilj projekta: Povećanje bezbjednosti saobraćaja, povezivanje seoskih područja, stvaranje uslova za kvalitetniji javni prevoz putnika.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja, investitori, turisti


Indikatori: Izgrađeni i rekonstruisani mostovi, izgrađen podvožnjak, veća

bezbjednost saobraćaja na putevima Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Vlada CG, donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: Oko 10.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 30%, Budžet CG 30%, donacije 40%

Projekat br. 41 Naziv projekta: Izgradnja biciklističkih staza Opis projekta: Izgradnja biciklističkih staza u skladu sa planskom dokumentacijom

na Marezi i starom putu za Danilograd Cilj projekta: Stvaranje infrastrukture za nemotorizovane učesnike u saobraćaju Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađene biciklističke staze

Povećana bezbjednost saobraćaja za nemotorizovane učesnike Faza projekta: U toku je izrada PUP-a kojim će se utvrditi smjernice za izgradnju Rok realizacije: 2014 godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




2 godine

Vrijednost projekta: Oko 500.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Mjera 1.3 Poboljšanje komunalne infrastrukture na gradskom i seoskom području

Projekat br. 42 Naziv projekta: Urgentna rehabilitacija vodovodnog sistema Opis projekta: Projekat obuhvata zamjenu kompletnih pumpnih agregata na

crpnoj stanici „Mareza 2“ uz jačanje nosive konstrukcije radi poboljšanja statičkih karakteristika i smanjenja vibracija. Projekat uključuje i ugradnju opreme za nadzor i kontrolu rada svih crpnih stanica kao i centralizaciju svih tehničkih podataka u jedinstvenom kontrolnom mjernom centru te izgradnju tehničke informacione


mreže za prikupljanje i obradu podataka, nelektričnih veličina (protok, pritisak, koncetracija hlora) sa ukupno trideset mjernih mjesta na primarnoj vodovodnoj mreži.

Cilj projekta: Poboljšanje vodosnabdijevanja na teritoriji Glavnog grada, nadzor i kontrola rada svih crpnih stanica kao i centralizovana obrada tehničkih podataka.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Rehabilitovan vodovodni sistem, smanjenje broja pritužbi na

kvalitet isporuke Faza projekta: Realizacija ovog projekta odvija se po planu u skladu sa precizno

utvrđenim rokovima. Najveći dio prijekta realizovan je u 2011. godini. Završetak je planiran u 2012. godini. Preostala je realizacija radova u vrijednosti od 153.050,00 €

Rok realizacije: Maj 2012. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Vlada Japana Rizici: Monitoring ievaluacija:

Formiran radni tim za praćenje i nadzor nad izvođenjem radova


4 godine

Vrijednost projekta: Oko 3.200.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Donacija Vlada Japana u iznosu od 2.800.000,00 EUR-a i sredstva

JP„Vodovod i kanalizacija“ Podgorica u iznosu od 400.000,00 EUR-a.

Projekat br. 43 Naziv projekta: Izgradnja mreže primarnih kolektora fekalne

kanalizacije Opis projekta: Osnovni problem Podgorice kao naselja gradskog karaktera i

gradskih opština Tuzi i Golubovci u oblasti prihvata i tretmana komunalnih otpadnih voda je nedovoljna pokrivenost mrežom fekalnih kolektora, što onemogućava priključenje velikog broja individualnih objekata (u urbanom jezgru grada: Tološi, Donja i Gornja Gorica, Sadine, djelovi Zabjela, Dahna, Dajbabe, Zelenika, dio naselja Zagorič, Masline, Jedinstvo, Zlatica, Proleter i sl.). Trenutno je svega 6% takvih objekata priključeno na kolektorsku mrežu. Ostali funkcionišu na sistemu velikog broja septičkih jama koje su veoma rizične za podzemne vode i sadašnja i buduća vodoizvorišta. Ovaj projekat podrazumijeva izgradnju mreže primarnih kolektora fekalne kanalizacije u urbanom jezgru grada koje nije pokriveno ovim instalacijama u dužini od 38 km te izradu planova detaljne razrade za područje GO Tuzi i GO Golubovci u dijelu koji nije pokriven.

Cilj projekta: Povezivanje i priključenje na instalacije fekalne kanalizacije, zaštita podzemnih voda i zaštita životne sredine. Realizacija ovog projekta je uslov za funkcionisanje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i tretman kanalizacionog mulja.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađena mreža, broj objekata koji će se priključiti na sistem

fekalne kanalizacije Faza projekta: Glavni projekat za urbano područje grada je revidovan. Za

područje GO Tuzi predstoji izrada i usvajanje detaljne planske dokumentacije na osnovu smjernica PUP-a.


Rok realizacije: 2015. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice, JP “Vodovod I

kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




3 godine

Vrijednost projekta: Oko 20.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: JP “Vodovod i kanalizacija” Podgorica, Budžet Glavnog grada-

kreditni aranžman

Projekat br. 44 Naziv projekta: Izgradnja mreže sekundarnih kolektora Opis projekta: Sistemom sekundarnih kolektora fekalne kanalizacije biće

obuhvaćen veći broj saobraćajnica u naseljima gdje su već izgrađeni primarni kolektori i to: Zagorič, Masline, Murtovina, Stara Zlatica, Vrela Ribnička, Konik, Drač i dr. u dužini oko 30 km i naselja na teritoriji GO Tuzi i izvršiće se njihovo priključenje na već postojeću primarnu mrežu, odnosno buduću za područje ove gradske opštine.

Cilj projekta: Priključenje krajnjih korisnika, isključenje iz upotrebe septičkih jama, zaštita podzemnih voda

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađena mreža, broj objekata koji će se priključiti na fekalnu

kanalizaciju Faza projekta: Izrada Glavnog projekta koji se odnosi na urbano područje grada je

u toku a za područje GO Tuzi predstoji izrada planske dokumentacije na osnovu smjernica PUP-a.

Rok realizacije: 2015. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice, JP “Vodovod I

kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




3 godine

Vrijednost projekta: Oko 5.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: JP “Vodovod i kanalizacija” Podgorica 50%, donacije 50%

Projekat br. 45 Naziv projekta: Rekonstrukcija crpne stanice ” Mareza 1” Opis projekta: Rekonstrukcija će obuhvatiti zamjenu elektro i mašinske opreme

uz proširenje samog objekta. Građevinski radovi obuhvataju proširenje objekta crpne stanice i izgradnju novog usisnog bazena. Mašinski radovi odnose se na zamjenu svih pumpnih agregata i cijevnog materijala sa armaturama. Elektro radovi obuhvataju automatski transfer napajanja postrojenja „Mareza 1“, dva nova energetska transformatora snage 1000 kVA, nisko naponsko


postrojenje, kablovski i šinski razvod i ugradnju NN frekventnih regulatora.

Cilj projekta: Poboljšanje efikasnosti crpne stanice u vidu smanjenja troškova električne energije i podizanja nivoa pouzdanosti cjelokupnog sistema vodosnadbijevanja Glavnog grada.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Rekonstruisana crpna stanica, smanjenje troškova elektične

energije, povećanje kapaciteta (količine potisnute vode) Faza projekta: Urađen Glavni projekat i izvršeni pripremni radovi Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Vlada Japana i Vlada Slovenije Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



4 godine

Vrijednost projekta: 2.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: JP “Vodovod i kanalizacija” Podgorica

Projekat br. 46 Naziv projekta: Povećanje kapaciteta vodoizvorišta ” Zagorič” Opis projekta: Bušenje i opremanje bunara B5 na vodoizvorištu Zagorič usled

dotrajalosti bunara B1 i bunara B2. Projekat se odnosi na izvodjenje bunarske konstrukcije i njegovo opremanje elektro mašinskom opremom.

Cilj projekta: Poboljšanje efikasnosti vodoizvorišta Ciljna grupa: Građani Glavnog grada koji se snadbijevaju vodom sa ovog

vodoizvorišta Indikatori: Povećani kapaciteti, povećanje broja objekata priključenih na ovaj

sistem i smanjenje broja pritužbi na kvalitet usluge Faza projekta: Urađen Glavni projekat i izvršen dio pripremnih radova Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



4 godine

Vrijednost projekta: 300.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: JP “Vodovod i kanalizacija” Podgorica

Projekat br. 47 Naziv projekta: Izrada Studije vodosnadbijevanja Glavnog grada Opis projekta: Intenzivan razvoj i širenje grada i razvoj vodovodnih sistema GO

Tuzi i GO Golubovci nameće potrebu stavljanja u funkciju dodatnih izvorišta te će nova Studija vodosnabdijevanja Glavnog grada definisati buduće izvore vodosnabdijevanja i dati analizu rada vodovodnog sistema Glavnog grada za duži period. Do sada je bilo u primjeni Generalno rješenje vodovodnog distribucionog sistema Podgorice iz 1998. godine, koje je sačinilo preduzeće „Vodoprojekt“ iz Beograda.


Cilj projekta: Obezbjeđivanje planskog i održivog sistema vodosnadijevanja na

cjelokupnoj teritoriji grada. Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Urađena Studija Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2015. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Rizici: Neuspješan izbor obrađivača studije

Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:

Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor nad realizacijom projekta


3 godine


Projekat br. 48 Naziv projekta: Izrada Integralnog informacionog sistema JP „ViK”

Podgorica Opis projekta: JP „ViK“ Podgorica sastavljeno je od više funkcionalnih cjelina koje

su na različitim nivoima organizovanosti i pokrivenosti informacionim tehnologijama. Ove cjeline neophodno je povezati savremenim informacionim sistemom, prvenstveno kreiranjem baze podataka u kojoj je trenutno evidentirano oko 60. 000 potrošača

Cilj projekta: Povećanje stepena naplate potraživanja i smanjenje troškova Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izrađen integralni informacioni sistem, poboljšanje parametara

kvaliteta rada JP, broj potrošača uključen u bazu podataka Faza projekta: Urađen projektni zadatak Rok realizacije: IV kvartal 2013. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




1 godina


Projekat br. 49 Naziv projekta: Izrada katastra hidrotehničkih instalacija Opis projekta: Identifikovanje instalacija na terenu, prenošenje podataka u

digitalnu formu, nabavka adekvatnog softvera za obradu podataka, obuka kadra JP „ViK“ Podgorica za prikupljanje i upotrebu podataka.

Cilj projekta: Centralizovanje podataka o hidrotehničkim instalacijama i stvaranje uslova za efikasnije obavljanje ove komunalne djelatnosti

Ciljna grupa: Uprava i službe Glavnog grada i Crne Gore Indikatori: Urađen katastar, broj i dužina instalacija uključenih u katastar Faza projekta: Urađen projektni zadatak


Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




4 godine


Projekat br. 50 Naziv projekta: Izgradnja centralnog rezervoara „Vršak“ na

Dajbabskoj gori i primarnog cjevovoda Opis projekta: Izgradnja centralnog rezervoara na lokaciji „Vršak“ na Dajbabskoj

gori zapremine V 20000 m3 i izgradnja potisnog cjevovoda DN 800 mm u dužini od 9 km koji bi omogućio punjenje rezervoara

Cilj projekta: Obezbjeđenje kontinuiranog i kvalitetnog snadbijevanja potrošača vodom.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i GO Golubovci Indikatori: Izgrađen centralni rezervoar i primarni cjevovod, broj pritužbi na

kvalitet isporuke Faza projekta: U toku je izrada studije lokacije za rezervoar Vršak i izrada idejnog

rješenja za potisni cjevovod. Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




4 godine

Vrijednost projekta: Procijenjena vrijednost projektne dokumentacje i radova iznosi oko 15.000.000,00 EUR-a

Izvor finansiranja: Donacije 100%

Projekat br. 51 Naziv projekta: Zamjena azbest cementnih cjevovoda na području

Glavnog grada Opis projekta: Projekat podrazumijeva zamjenu dotrajalih uličnih azbest

cementnih cjevovoda sa novim materijalima u dužini od oko 45 km prema utvrđenim prioritetima.

Cilj projekta: Modernizacija hidrotehničke infrastructure Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Dužina zamjenjenih cjevovoda Faza projekta: Izvršene su predpripremne aktivnosti na instaliranju SCADA

sistema i dijela katastra radi definisanja zona u kojima je potrebno izvršiti zamjenu cjevovoda

Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod i kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, donatori


Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




4 godine

Vrijednost projekta: Procjenjena vrijednost je oko 4.500.000,00 € Izvor finansiranja: Donacije 100%

Projekat br. 52 Naziv projekta: Izgradnja i sanacija infrastrukture za

vodosnadbijevanje GO Tuzi i GO Golubovci Opis projekta: GO TUZI: Izvođenje radova na vodosnadbijevanju Južne Malesije-

dionice za naselja: Kuće Rakića, Sukuruć, Vladne, Vranj, Vuksanlekići, Drešaj i Podhum; povezivanje vodovodne mreže Karabuškog polja na vodovodni sistem Milješ – Tuzi; rekonstrukcija vodovodne mreže u Gradskoj opštini Tuzi u dvije faze GO GOLUBOVCI: Izvođenje radova na vodosnadbijevanju Donje Zete-dionica kroz naselja: Balabani, Bijelo Polje-Plavnica; Golubovci, Šušunja, Mahala, Donja Zeta, Beglaci, Goričani, Donja Zeta i dionica Vukovački most - rezervoar Orlovina (planirani radovi), izvođenje radova na vodovodu Gornje Zete –Mitrovići, Ljajkovići, Botun i Cijevna i radova na rezervoaru Orlovina sa pristupnim saobraćajnicama.

Cilj projekta: Adekvatno snabdijevanje pitkom vodom stanovništva GO Tuzi I GO Golubovci. Indirektan cilj je stvaranje uslova za razvoj privrede i poljoprivrede na teritoriji gradskih opština i zaustavljanje procesa depopulacije seoskog stanovništva.

Ciljna grupa: Građani GO Tuzi i GO Golubovci Indikatori: Broj objekata priključenih na novu mrežu, dužina izvedenih

cjevovoda Faza projekta: Vodovodni sistem u Sukuruću sa aspekta primarnih cjevovoda je

završen. Predstoji izgradnja ili proširenje dijela sekundarne mreže. Izvršene su predpripremne aktivnosti na instaliranju SCADA sistema i dijela katastra radi definisanja zona u kojima je potrebno izvršiti zamjenu cjevovoda

Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: Glavni grad, JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




4 godine

Vrijednost projekta: Procjenjena vrijednost je oko 4.700.000,00 € Izvor finansiranja: Budžet CG (kredit kod EIB) u vrijednosti od 4.500.000,00 EUR-a i

Budžet JP „ViK” u vrijednosti od 200.000,00 EUR-a za vodovod u naselju Kuće Rakića i Sukuruć

Projekat br. 53 Naziv projekta: Rekonstrukcija Lješanskog vodovoda Opis projekta: Rekonstrukcija Lješanskog vodovoda u cilju dovođenja postojećeg

funkcionalno stanje


Cilj projekta: Poboljšanje vodosnabdijevanja građana pitkom vodom na ovom

području. Indirektan cilj je stvaranje uslova za razvoj poljoprivrede i sprečavanje dalje depopulacije.

Ciljna grupa: Građani naselja koja se snadbijevaju sa ovog vodoizvorišta Indikatori: Broj objekata priključenih na system Faza projekta: Izrađen Elaborat o zaštitnim zonama većih vodovodnih sistema na

seoskim područjima Bioče, Lješanska nahija, Vranjina, Piperi i Fundina i započeto je izvođenje radova na rekonstukciji Lješanskog vodovoda.

Rok realizacije: 2013. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava. Neriješeno pitanje duga za električnu energiju iz ranijeg perioda




1 godina

Vrijednost projekta: 59.760,34 € Izvor finansiranja: JP ”Vodovod I kanalizacija” 100 %

Projekat br. 54 Naziv projekta: Izgradnja infrastrukture za vodosnadbijevanje Pipera Opis projekta: Snabdijevanje pitkom vodom stanovništva sela Vukovići, Drezga i

Cerovica u Piperima sa izvorišta Iverak i Strganačko oko Cilj projekta: Obezbjeđenje vode za piće stanovnika navedenog područja Ciljna grupa: Građani naselja koja se snadbijevaju sa ovog vodoizvorišta Indikatori: Broj objekata priključenih na system Faza projekta: U toku izrada projektne dokumentacije Rok realizacije: 2013. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, Vlada Slovačke Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




1 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projekta i infrastructure Izvor finansiranja: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica 100%

Projekat br. 55 Naziv projekta: Izgradnja novih kapaciteta na vodoizvorištu Dinoša Opis projekta: Izgradnja i opremanje novog bunara za potrebe Glavnog grada uz

priključenje vodoizvorišta izgradnjom novog cjevovoda DN 450 mm, u dužini od 2,5 km i njegovim spajanjem sa vodovodnim sistemom Glavnog grada

Cilj projekta: Poboljšanje vodosnadbijevanja naselja Vrela Ribnička i Konik Ciljna grupa: Građani naselja Vrela Ribnička i Konik Indikatori: Izgrađeni kapaciteti, smanjenje pritužbi na kvalitet isporuke Faza projekta: Izveden je cjevovod u dužini od 2,5 km, urađeni istražni radovi i

lociran bunar. Preostraje bušenje i opremanje bunara.


Rok realizacije: III kvartal 2012. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, Vlada Slovačke Rizici: Odlaganje završetka projekta u planiranom roku zbog

neodgovarajućeg kvaliteta izvođenja radova Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: 580.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: JP „VIK” Podgorica 100%

Projekat br. 56 Naziv projekta: Vodosnabdijevanje srednjeg platoa Kuča Opis projekta: Projekat je osmišljen kao jedan od najvećih seoskih vodovoda.

Realizuje se u V faza. I faza obuhvata izgradnju Crpne stanice, buster stanice i cjevovoda DN 250, 25 bara L=1020 m. II faza odnosi se na izgradnju rezervoara Vršak i rezervoara V=600 m3, dvije trafo stanice stubne i postavljanje cjevovoda DN 250, 25 bara L=950 m. Treća faza obuhvata izgradnju distributivnog cjevovoda od rezervoara Vršak do Ubala. Cjevovod je DN 225 i DN 63, dužine 3.270 m i sa njega će se snabdijevati sela na srednjem platou Kuča. Četvrti dio projekta odnosi se na opremanje crpnih stanica elektro mašinskom opremom i u toki je tenderska procedura. Peta faza odnosi se na izgradnju sekundarne mreže za domaćinstva na ovom području

Cilj projekta: Obezbijeđenje dovoljne količine vode za stanovništvo sa ovog područja i poboljšanje uslova života. Indirektan cilj je stvaranje uslova za razvoj poljoprivrede i turizma i zustavljanje procesa depopulacije.

Ciljna grupa: Građani naselja koja se snadbijevaju sa ovog vodoizvorišta Indikatori: Broj priključenih objekata Faza projekta: Prve dvije faze projekta su u cjelosti realizovane. U toku je

realizacija III i IV faze a predstoji realizacija V faze. Rok realizacije: Puštanje sistema u rad biće izvršeno u 2012. godini dok se

završetak kompletnog projekta planira u 2014 god. Nosilac projekta: JP “ViK” Potencijalni partneri: Glavni grad Rizici: Odlaganje završetka radova zbog ekonomske krize, odn.




4 godine

Vrijednost projekta: Ukupna vrijednost projekta iznosi oko 1.626.713,25 EUR-a. Do sada su izvedeni radovi u iznosu 1.466.713,25€. Od toga je u I fazi realizovano 479.305,24 €, u II fazi 654.622,80 €, vrijednost III faze iznosi 172.785,21 €, dok je procjenjena vrijednost IV faze 160.000.00€

Izvor finansiranja: Prve dvije faze finansirane su iz Budžeta Glavnog grada Podgorica. III faza finansira se iz sopstvenih sredstava JP “ViK”.


Projekat br. 57 Naziv projekta: Modernizacija gradske rasvjete Opis projekta: Nabavka i ugradnja savremenih rasvjetnih tijela koji u sebi sadrže

diode koje emituju svjetlost (Light Emitting Diode - LED) na teritoriji Glavnog grada i u gradskim opštinama. Projekat uključuje i nabavku i ugradnju uređaja za uštedu električne energije.

Cilj projekta: Obezbjeđenje veće sigurnosti svih učesnika u saobraćaju i ušteda električne energije po ovom osnovu do 30%.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i gradskih opština Indikatori: Broj ugrađenih rasvjetnih tijela i broj ugrađenih uređaja za uštedu

električne energije. Faza projekta: Izvršena mjerenja na 4 lokacije radi realizacije pilot projekta

modernizacije gradske rasvjete. Instalisanje uređaja za uštedu električne energije počelo je 2010 god. i vršiće se kontinuirano. Do sada je ugrađeno 25 takvih uređaja.

Nosilac projekta: “Gradska rasvjeta” do.o.o. Podgorica Potencijalni partneri: Strani ili domaći suinvestitori Rok realizacije: 2017.god. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




1 godina


Projekat br. 58 Naziv projekta: Izgradnja dva nova groblja ispod Dajbabske gore i u

Tuzima i proširenje groblja u Dinoši Opis projekta: Izgradnja novog gradskog groblja na lokaciji ispod Dajbabske gore

i u Tuzima sa izgradnjom neophodnih objekata i komunalnom infrastukturom i proširenje groblja u Dinoši.Groblje u Tuzima gradiće se na parceli pov. 40.000 m2.

Cilj projekta: Adekvatno pružanje pogrebnih usluga u skladu sa povećanim potrebama građana

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i GO Tuzi Indikatori: Broj novih grobnih mjesta Faza projekta: Na nivou ideje, predstoji izrada planske dokumentacije Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o, JP „Pogrebne

usluge“ Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 1.600.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada i JP „Pogrebne usluge“ ( kreditni aranžman)


Projekat br. 59 Naziv projekta: Proširenje i uređenje groblja “Čepurci” i uređenje

groblja “Zagorič” Opis projekta: Proširenje i ograđivanje gradskog groblja „Čepurci“ u okviru IV

faze, izgradnja elektro i vodovodne mreže na II fazi proširenja, asfaltiranje komemorativnog trga groblja u Zagoriču i izgradnja 49 grobnica.

Cilj projekta: Veća uređenost groblja i stvaranje uslova za adekvatnije pružanje usluga.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Broj novih grobnih mjesta Faza projekta: Realizacija u toku Rok realizacije: IV kvartal 2012. godine Nosilac projekta: JP „Pogrebne usluge“ Potencijalni partneri: Glavni grad Rizici: Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: 360.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: JP „Pogrebne usluge“

Projekat br. 60 Naziv projekta: Izgradnja tri objekta Zelene pijace sa šoping

centrom na Koniku, u Tuzima i u Zeti Opis projekta: Objekat na Koniku je ukupne površine 4.500 m2 (3500 + 1500m2),

na UP264 DUP Konik – Sanacioni plan, objekat u Tuzima je ukupne bruto površine 9.035 m2 i lociran je na prostoru postojeće pijace u Tuzima, kat parcela br. 2315/4, a objekat u Zeti (Golubovci) bruto pov. 4.261,67 m2 i pov. 963,18 m2 u osnovi, spratnosti P+1.

Cilj projekta: Stvaranje prostornih uslova za kvalitetno pružanje pijačnih i drugih usluga stanovnicima Konika, GO Tuzi i GO Golubovci i otvaranje novih radnih mjesta.

Ciljna grupa: Građani gravitirajućih naselja Indikatori: Izgrađeni objekti, broj prodajnih mjesta Faza projekta: Za objekat na Koniku u toku je postupak pribavljanja građevinske

dozvole, nakon čega slijedi objavljivanje javnog poziv za izgradnju. Za objekat u GO Tuzi, donijeta je Odluka o Lokalnoj studiji lokacije «Pijaca» - u Tuzima a za objekat u Zeti usvojena Studija lokacije i sačinjen Urbanistički projekat.

Rok realizacije: 2014.god. za objekat na Koniku a u Tuzima Golubovcima 2017 god.

Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. i “Tržnice i pijace “d.o.o Podgorica

Potencijalni partneri: Glavni grad, domaći i strani investitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Ukupna vrijednost svih objekata je cca 22.257.427,05 EUR-a.


Procijenjena vrijednost objekta na Koniku je 5.063.865,00 EUR-a (3.705.570,00€ vrijednost radova a 1.358.295,00€ vrijednost zemljišta i naknade za komunalno opremanje). Vrijednost objekta u Tuzima 13.611.638,25 EUR-a (vrijednost radova 12.159.800,00€ a 1.451.838,25€ vrijednost zemljišta i naknade za komunalno opremanje), a objekta u Zeti 3.581.923,80 EUR-a u koju nije uračunato zemljište i naknada za komunalno opremanje.

Izvor finansiranja: Privatno javno partnerstvo u kome ulog Glavnog grada predstavlja zemljište i naknada za komunalno opremanje

Mjera 1.4 Povećanje zdravstvenih, vaspitnih i obrazovnih kapaciteta

Projekat br. 61 Naziv projekta: Otvaranje ambulanti Doma zdravlja na seoskom

području Opis projekta: Radi pružanja zdravstvenih usluga građanima na seoskom

području bliže mjestu stanovanja, izvršiće se predhodna analiza lokacija sa aspekta naseljenosti i potencijala za razvoj poljoprivrede i turizma te na utvrđenim lokacijama otvoriti amulante

Cilj projekta: Pružanje zdravstvenih usluga bliže mjestu stanovanja. Indirektan cilj je stvaranje boljih uslova za život na selu, zaustavljanje procesa depopulacije i nova radna mjesta za zdravstvene radnike

Ciljna grupa: Stanovnici seoskog područja, turisti Indikatori: Broj otvorenih ambulanti i broj stanovnika koji traže zdravstvene

usluge Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Ministarstvo zdravlja Potencijalni partneri: Donatori, Glavni grad Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost radova i opremanja Izvor finansiranja: Budžet CG

Projekat br. 62 Naziv projekta: Izgradnja i nadogradnja Domova zdravlja na

gradskom području Opis projekta: Radi povećanja kapaciteta i unapređivanja pružanja zdravstvenih

usluga na nivou Doma zdravlja za građane sa desne obale Morače i smanjenja broja pacijenata po jednom izabranom ljekaru, planirana je Izgradnja novog objekta Doma zdravlja u zahvatu DUP-a „Radoje Dakić“ i nadogradnja postojećeg objekta Doma


zdravlja u Bloku V.

Cilj projekta: Efikasnije pružanje zdravstvenih usluga građanima bliže mjestu

stanovanja. Indirektan cilj je otvaranje novih radnih mjesta za kadar

u oblasti zdravstva. Ciljna grupa: Stanovnici gravitirajućih naselja

Indikatori: Izgrađen dom zdravlja

Broj građana kojima se pružaju zdravstvene usluge po jednom

izabranom ljekaru

Faza projekta: Na nivou ideje. Rok realizacije: 2017.godina Nosilac projekta: Ministarstvo zdravlja. Potencijalni partneri: Donatori, Glavni grad Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava Monitoring

ievaluacija: Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor nad realizacijom

projekta

Period

implementacije: 5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projektne dokumentacije, lokacije, radova i opremanja.

Izvor finansiranja: Budžet CG

Projekat br. 63 Naziv projekta: Izgradnja Opšte bolnice u Maslinama i povećanje

kapaciteta KC Crne Gore Opis projekta: Radi povećanja zdravstvenih kapaciteta u Glavnom gradu

planirana je izgradnja jedne Opšte bolnice u Maslinama, osavremenjavanje Dječije bolnice, dogradnja i osavremenjavanje drugih kapaciteta KC Crne Gore

Cilj projekta: Poboljšanje uslova rada i povećanje kapaciteta. Indirektan cilj je

otvaranje novih radnih mjesta za kadar u oblasti zdravstva.

Ciljna grupa: Stanovnici Crne Gore

Indikatori: Izgrađen objekat.



Nosilac projekta: Ministarstvo zdravlja

Potencijalni partneri: Donatori, Glavni grad sa ulogom u zemljištu i opremanju Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava Monitoring

ievaluacija: Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor

Period

implementacije: Pet godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projekta, radova i opreme


Projekat br. 64 Naziv projekta: Izgradnja novih predškolskih ustanova (vrtić i jaslice)

i proširenje kapaciteta postojećih


Opis projekta: Radi stvaranja uslova za primjenu zakonskih standarda o

maksimalnom broju djece u vaspitnim grupama i površini prostora po jednom djetetu, planirana je izgradnja sedam novih vaspitnih jedinica i to: dvije na Starom Aerodromu i po jedna u Tuzima, u zahvatu DUP-a „Radoje Dakić“, u Bloku XVIII – XIX, u Bloku VI, bloku XXXV na Zabjelu, u Zagoriču. Proširenje kapaciteta potojećih ustanova obuhvata dogradnja matičnog objekta JPU „Đina Vrbica i objekta vaspitne jedinice JPU “Ljubica Popović” u Donjoj Gorici

Cilj projekta: Rješavanje problema nedovoljnih kapaciteta za predškolsko vaspitanje i obrazovanje na teritoriji grada i GO Tuzi

Ciljna grupa: Djeca predškolskog uzrasta sa gravitirajućeg područja Indikatori: Izgrađeni i prošireni kapaciteti, broj upisane djece po vaspitnoj

grupi Faza projekta: Završena planska dokumentacija. Projekat će se realizovati fazno

gdje prioritet ima izgradnja ustanova na Starom Aerodromu, u zahvatu DUP-a “Radoje Dakić” i u Tuzima.

Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Ministarstvo prosvjete i sporta Potencijalni partneri: Glavni grad u dijelu ulaganja zemljišta i naknade za komunalno

opremanje Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost zemljišta, projektne dokumentacije, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet CG

Projekat br. 65 Naziv projekta: Izgradnja i dogradnja osnovnih škola Opis projekta: Radi stvaranja infrastrukturnih uslova za osnovno obrazovanje i

vaspitanje planirana je izgradnja pet novih objekata i to: na Koniku, u Tološima, u Bloku XXXV na Zabjelu, u Bloku XIV i u zahvatu DUP-a “Radoje Dakić. U cilju proširenja kapaciteta, planirana je dogradnja osam postojećih OŠ i to: OŠ “Sutjeska”, OŠ „Štampar Makarije, OŠ „Radojica Perović“, OŠ „Božidar Vuković Podgoričanin“, OŠ „Marko Miljanov“, OŠ „Donja Gorica“, “Milan Vukotić” u Golubovcima i izgradnja fiskulturne sale u JU „Niko Maraš“ u Bijelom Polju u GO Golubovci

Cilj projekta: Rješavanje problema nedovoljnih kapaciteta za osnovno obrazovanje i vaspitanje

Ciljna grupa: Učenici gravitirajućih naselja Indikatori: Broj upisanih učenika po odjeljenju Faza projekta: Urađena je planska dokumentacija (DUP-ovi) a prioritet u realizaciji

ima objekat u zahvatu DUP-a „Radoje Dakić“ Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Ministarstvo prosvjete i sporta Potencijalni partneri: Glavni grad u dijelu ulaganja zemljišta i naknade za komunalno






5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projektne dokumentacije, zemljišta, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet CG

Projekat br. 66 Naziv projekta: Izgradnja i rekonstrukcija srednjih škola Opis projekta: Izgradnja četiri srednje škole na gradskom području i to: gimnazija

na desnoj obali Morače u zahvatu DUP-a „Radoje Dakić“, dvije srednje stručne škole u Staroj Varoši i na Starom Aerodromu, srednja mješovita škola (opšte srednje obrazovanje-gimnazija i stručno obrazovanje) u Golubovcima i rekonstrukcija Srednje stručne škole „Ivan Uskoković“

Cilj projekta: Rješavanje problema nedovoljnih kapaciteta za srednje obrazovanje i vaspitanje na području grada i GO Golubovci. Indirektan cilj je otvaranje novih radnih mjesta za nastavni, drugi stručni, administrativni i tehnički kadar.

Ciljna grupa: Učenici srednjeg obrazovanja u Glavnom gradu i GO Golubovci Indikatori: Broj upisanih učenika po odjeljenju Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Ministarstvo prosvjete i sporta Potencijalni partneri: Glavni grad u dijelu ulaganja zemljišta i naknade za komunalno





5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projekta, lokacije, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet CG

Projekat br. 67 Naziv projekta: Izgradnja novog doma učenika i studenata i

rekonstrukcija starog Opis projekta: Novi dom učenika i studenata planiran je u kompleksu Univerziteta

Crne Gore ukupne površine 2048,71m2, a stari sudentski dom u

Ul. Svetozara Markovića predviđen je za dogradnju Cilj projekta: Rješavanje problema nedovoljnih kapaciteta za smještaj studenata

i učenika Ciljna grupa: Redovni studenti koji pohađaju studijske programe van mjesta

stanovanja i redovni učenici srednjih škola Indikatori: Broj studenata/učenika - korisnika usluga Faza projekta: Za novi dom učenika i studenata donesena je odluka o učešću

Glavnog grada ulaganjem naknade za komunalno opremanje i učešću države ulaganjem zemljišta i sproveden postupak javnih nabavki za izbor partnera. Za stari dom projekat je na nivou ideje

Rok realizacije: 2015.god. Nosilac projekta: Ministarstvo prosvjete i sporta Potencijalni partneri: Glavni grad, suinvestitori Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring Formiranje radne grupe za praćenje i nadzor nad izvođenjem


ievaluacija: radova Period implementacije:

3 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost projektne dokumentacije, zemljišta, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet CG, privatni kapital

Mjera 1.5 Razvoj mjera socijalne zaštite stanovništva

Projekat br. 68 Naziv projekta: Izgradnja četiri stambena objekta za socijalno

stanovanje Opis projekta: Jedna od mjera za rješavanje stambenih pitanja lica u stanju

socijalne potrebe je dodjela stanova u zakup pod povoljnim uslovima u ukupno četiri stambene zgrade u zahvatu DUP-a »Servisno skladišna zona«, Blok IV i to: na UP 14, neto površine 5.348,66 m2, 95 stambenih jedinica, na UP 15, neto površine 6.115,97 m2, sa ukupno 116 stanova od kojih će gradu pripasti 38, a preostala dva objekta planiraju se sa orijentaciono od po 95 stambenih jedinica.

Cilj projekta: Rješavanje stambenih pitanja lica u stanju socijalne potrebe. Ciljna grupa: Lica u stanju socijalne potrebe sa područja Glavnog grada Indikatori: Broj lica koji je riješio stambeno pitanje Faza projekta: Za objekte na UP 14 i 15 realizacija je u toku a za preostala dva

projekat je na nivou ideje Rok realizacije: Za objekat na UP 14 rok je IV kvartal 2012, za objekat na UP 15

II kvartal 2013, preostala dva 2017 god. Nosilac projekta: Agencija za stanovanje d.o.o. Podgorica i Agencija za izgradnju i

razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Suinvestitori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava ili neuspješnog izbora partnera. Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Ukupna orijentaciona vrijednost svih objekata je oko 17.000.000,00 EUR-a. Objekat UP 14 je vrijedan 4.383.400,00 EUR-a sa uračunatom vrijednošću zemljišta i komunalnog opremanja, objekat na UP 15 6.400.000,00 miliona EUR-a a vrijednost preostala dva objekta odgovara iznosu lokacije, projekta i radova cca 10.000.000,00 EUR-a..

Izvor finansiranja: Za UP 14 Budžet Glavnog grada, za preostala tri objekta privatno javno partnerstvo u kome ulog Glavnog grada predstavlja zemljište i naknada za komunalno opremanje a ulog partnera vrijednost radova.


Projekat br. 69 Naziv projekta: Izgradnja Doma za stara i nemoćna lica u Donjoj

Gorici Opis projekta: Površina objekta iznosi 7.350 m2 na lokaciji pov. 17.810,73 m2, sa

smještajnim kapacitetom za 210 korisnika i pratećim sadržajima. Cilj projekta: Zbrinjavanje starih i nemoćnih lica Ciljna grupa: Stara i nemoćna lica Indikatori: Broj starih i nemoćnih lica koji je smješten u objektu Faza projekta: Usvojen Glavni projekat i pribavljeno odobrenje za građenje Rok realizacije: 2017.god. Nosilac projekta: Agencija za stanovanje d.o.o, Agencija za izgradnju i razvoj

Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Domaći ili strani suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:

Formiranje radne grupe za praćenje i nadzor nad izvođenjem radova


3 godine

Vrijednost projekta: 7.600.000,00 EUR-a. Izvor finansiranja: Privatno-javno partnerstvo u kome ulog Glavnog grada predstavlja

zemljište i naknada za komunalno opremanje a ulog partnera čini vrijednost radova.

Projekat br. 70 Naziv projekta: Izgradnja Centra za radnu integraciju lica sa

invaliditetom Opis projekta: Projekat podrazumijeva izgradnju pogona na Zabjelu

specijalizovanog za djelatnosti koje nezaposlena lica sa invaliditetom mogu da obavljaju u skladu sa svojom preostalom radnom sposobnošću.

Cilj projekta: Rješavanje problema nezaposlenosti lica sa invaliditetom u granicama njihovih očuvanih radnih sposobnosti

Ciljna grupa: Nezaposlena lica sa invaliditetom koja imaju preostalu radnu sposobnost i odgovarajuću stručnu spremu

Indikatori: Izgrađen pogon, broj novih radnih mjesta za lica sa invaliditetom Faza projekta: Radovi su u završnoj fazi izvođenja Rok realizacije: IV kvartal 2012 Nosilac projekta: Zavod za zapošljavanje Crne Gore Rizici: Odlaganje završetka radova u planiranom roku zbog nedovoljnog

iznosa sredstava Monitoring ievaluacija:

Formiran radni tim za praćenje i nadzor


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost preostalih završnih (zanatskih) radova iznosi 300.000,00 EUR-a


Projekat br. 71 Naziv projekta: Otvaranje dnevnog centra - objekta za dnevni

boravak djece sa smetnjama i teškoćama u razvoju


Opis projekta: Dnevni centar na lokaciji u zahvatu DUP-a “Konik-Stari Aerodrom”

obezbjediće dnevni boravak i stručnu podršku djeci sa smetnjama i teškoćama u razvoju u kojima se može obavljati vaspitno obrazovni rad u cilju sticanja vještina neophodnih za svakdnevni život.

Cilj projekta: Integracija djece sa smetnjama u razvoju i pomoć njihovim porodicama

Ciljna grupa: Djeca sa smetnjama i teškoćama u razvoju Indikatori: Otvoren objekat, broj djece koja koriste usluge dnevnog centra Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2013 godina Nosilac projekta: Sekretarijat za socijalno staranje i Agencija za izgradnju i razvoj

Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




1 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projektne dokumentacije, lokacije, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 400.000,00 EUR-a i donacije 500.000,00

EUR-a

Projekat br. 72 Naziv projekta: Pomoć i njega u kući Opis projekta: Pružanje usluga starim i nemoćnim licima koje se odnose na

pomoć u održavanju lične higijene i higijene stambenog prostora, obavljanje kućnih poslova is l.

Cilj projekta: Briga o starim licima kojima je neophodna pomoć drugog lica. Indirektan cilj je otvaranje i zadržavanje postojećih radnih mjesta geronto domaćica

Ciljna grupa: Stara i nemoćna lica Indikatori: Broj lica koja koriste ovu uslugu Faza projekta: Projekat se sprovodi kontinuirano Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za socialno staranje Potencijalni partneri: Zavod za zapošljavanje Crne Gore, civilni sektor Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:

Formiran radni tim za praćenje i nadzor nad realizacijom projekta


5 godina

Vrijednost projekta: 140.000,00 EUR-a godišnje, odnosno ukupno 700.000,00 EUR-a za pet godina

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 420.000,00 EUR-a, Budžet CG 70.000,00 EUR-a i donacije 210.000,00 EUR-a

Projekat br. 73 Naziv projekta: Stanovanje uz podršku za mlade bez roditeljskog

staranja Opis projekta: Kupovina jedne stambene jedinice radi obezbjeđenja smještaja i

psihosocijalna podrška, pomoć u daljem školovanju ili traženju


zaposlenja i osamostaljivanju mladih koji poslije navršene 18 godine života napuste JU Dječiji dom “Mladost” u Bijeloj.

Cilj projekta: Pomoć mladima bez roditeljskog staranja Ciljna grupa: Mladi bez roditeljskog staranje nakon završetka boravka u JU

Dječji dom „Mladost“ u Bijeloj Indikatori: Obezbijeđena stambena jedinica, broj mladih koji koriste ovu

uslugu

Faza projekta: i faza projekta otpočela je sa realizacijom 2012.godine nabavkom jedne stambene jedinice, njenim ustupanjem na korišćenje korisnicama ženskog pola i finansiranjem nastavka školovanja. II faza realizovaće se u IV kvartalu 2012.god nabavkom jedne nove stambene jedinice za korisnike muškog pola. Psihosocijalna podrška i pomoć sprovodiće se kontinuirano.

Rok realizacije: 2017.godina Nosilac projekta: Sekretarijat za socijalno staranje Potencijalni partneri: Civilni sector Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:

Formiran radni tim za praćenje i nadzor realizacije projekta


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost stambene jedinice (cca 40.000,00 EUR-a)uvećana za godišnju vrijednost ostalih troškova projekta u iznosu od 12.000,00€, odnosno za 5 godina 60.000,00 EUR-a

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 70.000,00 EUR-a i donacije 30.000,00 EUR-a

Projekat br. 74 Naziv projekta: Uspostavljanje baze podataka građana kojima je

potrebna socijalna pomoć Opis projekta: Prikupljanje podataka i vođenje evidencije o socijalno ugroženim

građanima koji ne ispunjavaju formalne uslove za ostvarivanje prava na socijalnu pomoć a kojima je ta pomoć neophodna i o njihovim realnim potrebama

Cilj projekta: Pružanje raznih vidova socijalne pomoći realno socijalno ugroženim kategorijama

Ciljna grupa: Socijalno ugroženi građani kojima je neophodan neki od oblika socijalne ili dječije zaštite

Indikatori: Uspostavljena baza, broj građana o kojima se void evidencija Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 godina Nosilac projekta: Sekretarijat za socijalno staranje Potencijalni partneri: CIS, Direkcija za imovinu,Sekretarijat za lokalnu samoupravu-

mjesne zajednice, centar za socijalni rad Rizici: Nedovoljna zainteresovanost građana i nedovoljno angažovanje

mjesnih zajednica Monitoring ievaluacija:

Formiranje tima za praćenje realizacije projekta


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost kompjuterske opreme i izrade softvera Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada


Projekat br. 75 Naziv projekta: Izgradnja stambenog objekta za interno raseljena

lica i stanovnike kampa Konik Opis projekta: Objekat je planiran na prostoru DUP-a »Konik-Vrela Ribnička II«,

na lokaciji pov.13,87 ha, sa ukupno 90 stambenih jedinica Cilj projekta: Rješavanje stambenih pitanja interno raseljenih lica i stanovnika

kampa Konik

Ciljna grupa: Interno raseljena lica sa područja Konika koja su ostvarila status stranca sa stalnim nastanjenjem u CG

Indikatori: Broj izgrađenih stanova

Broj lica kojima je riješeno stambeno pitanje

Faza projekta: U toku je izrada projektne dokumentacije


Nosilac projekta: Ministarstvo rada i socijalnog staranje

Potencijalni partneri: Glavni grad, donatori Rizici: Kašnjenje u dinamici planiranih aktivnosti

Monitoring


Period

implementacije: Dvije godine

Vrijednost projekta: Oko 1.700.000,00 EUR-a

Izvor finansiranja: Dio sredstava obezbjeđen je u okviru IPA projekta »Identifikovanje

trajnih rješenja za interno raseljena lica i stanovnike kampa

Konik«-faza I a dio obezbjeđuje Glavni grad u vidu građevinskog

zemljišta i naknade za komunalno opremanje.

Projekat br. 76 Naziv projekta: Otvaranje sigurne ženske kuće Opis projekta: Adaptacija i opremanje postojećeg objekta u zahvatu DUP-a

„Konik – Sanacioni plan“ pov. oko 115 m2 na lokaciji od oko 500 m2 radi smještaja i psiho-socijalne podrške ženama žrtvama porodičnog nasilja i djeci

Cilj projekta: Povećanje kapaciteta u Glavnom gradu za pružanje podrške ovoj kategoriji lica

Ciljna grupa: Žene i djeca – žrtve porodičnog nasilja

Indikatori: Otvoren objekat, broj lica koji koristi usluge

Faza projekta: Radovi na adaptaciji su u završnoj fazi

Rok realizacije: 2013.godina Nosilac projekta: Sekretarijat za socijalno staranje

Potencijalni partneri: Donatori, Civilni sektor Rizici: Odlaganje završetka radova u planiranom roku zbog nedovoljnog

iznosa sredstava

Monitoring


Period

implementacije: Jedna godina


Vrijednost projekta: 50.000,00 EUR-a

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 30.000,00 EUR-a, donacije 20.000,00

Mjera 1.6 Stvaranje boljih uslova za razvoj kulture i sporta

Projekat br. 77 Naziv projekta: Adaptacija i rekonstrukcija KIC “Budo Tomović” Opis projekta: Osavremenjavanje postojećih kapaciteta za različite programske

sadržaje (velike sale, ulaznog hola, šmirkernice, biletarnice i sl) Cilj projekta: Stvaranje uslova za različite kulturne sadržaje Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Broj građana koji prati i učestvuje u programskim aktivnostima Faza projekta: Urađen Glavni projekat Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava




5 godina


Projekat br. 78 Naziv projekta: Izgradnja Gradskog pozorišta Opis projekta: Gradsko pozorište je za izvođenje svojih predstava do sada

koristilo Veliku scenu i scenu DODEST-a KIC-a „Budo Tomović“. Za potrebe administracije i glumačkog salona korišten je prostor u Bokeškoj ulici a za potrebe dekora - salu bioskopa „25.maj“ na Koniku. Pored toga što prostorni uslovi u KIC-u nisu pozorišni već su predviđeni i opremljeni prevashodno za obavljanje muzičke djelatnosti, nedostatak sopstvenog prostora za posledicu ima i preklapanje programa sa JU KIC „Budo Tomović“, diskontinuitet u izvođenju, teškoće u planiranju mjesečnog repertoara, organizacione probleme i sl. Novi objekat Gradskog pozorišta planiran je u zahvatu DUP-a “Drač-Vatrogasni Dom-zona A”, u površini u osnovi od 1.226 m2, odnosno ukupnoj površini do 7.000 m2, spratnosti 2Po+P+3, sa scenskim tornjem visine 20 m. Velika dvorana je kapaciteta 300 mjesta.

Cilj projekta: Stvaranje uslova za rad Gradskog pozorišta Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađen objekat Faza projekta: Završen je urbanistički projekat i urbanističko idejno rješenje. U

toku je tender za izbor najpovoljnijeg ponuđača za izradu Glavnog projekta

Rok realizacije: 2017


Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport i Agencija za izgradnju i razvoj

Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.





5 godina

Vrijednost projekta: Procijenjena vrijednost je oko 7.000.000,00 EUR-a. Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada-kredit, donacije

Projekat br. 79 Naziv projekta: Izgradnja multifunkcionalne dvorane Opis projekta: Objekat je planiran na lijevoj obali Morače kod mosta Millennium,

pov. 7.500 m2 sa kapacitetom glavnog auditorijuma oko 800 mjesta u parteru i na galeriji.

Cilj projekta: Stvaranje uslova za različite kulturne saržaje. Indirektan cilj je razvoj turizma.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, turisti Indikatori: Izgrađen objekat Faza projekta: Završena planska dokumentacija Rok realizacije: 2017. Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, Agencija za izgradnju i razvoj

Podgorice d.o.o, JU „Gradsko pozorište“ Potencijalni partneri: Donatori





5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projekta, zemljišta, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donacije

Projekat br. 80 Naziv projekta: Rekonstrukcija i dogradnja Kusleove kuće Opis projekta: Radovi na rekonstrukciji i proširenju radi prilagođavanja prostornih

kapaciteta objekta standardima za smještaj različitih zbirki muzejskih predmeta i prostora za izlaganje

Cilj projekta: Stvaranje prostornih uslova za primjenu standarda za smještaj različitih zbirki muzejskih predmeta i prostora za izlaganje. Indirektan cilj je razvoj turizma.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i turisti Indikatori: Rekonstruisan i dograđen objekat Faza projekta: Urađeno idejno rješenje. U toku je izrada Glavnog projekta Rok realizacije: 2014.god. Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.


Monitoring Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor


ievaluacija: Period implementacije:

2 godine

Vrijednost projekta: Oko 400.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Donacije, Budžet Glavnog grada

Projekat br. 81 Naziv projekta: Rekonstrukcija objekta KIC “Malesija” Opis projekta: Rekonstrukcija krova objekta Cilj projekta: Stvaranje uslova za izvođenje kulturnih programa Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i turisti Indikatori: Rekonstruisan objekat Faza projekta: Priprema tehničke dokumentacije je u toku Rok realizacije: 2014.god. Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport i Agencija za stanovanje d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.





2 godine


Projekat br. 82 Naziv projekta: Nabavka tehničke opreme za kulturno informativne

centre u gradu i gradskim opštinama Opis projekta: Nabavka opreme za ozvučenje, rasvjetu, muzičkih instrumenata Cilj projekta: Stvaranje tehničkih uslova za kvalitetno izvođenje kulturnih

programa Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i GO Indikatori: Nabavljena oprema Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.



Sekretarijat za kulturu i sport


2 godine


Projekat br. 83 Naziv projekta: Arheološka istraživanja i konzervacija nepokretnih

kulturnih dobara Opis projekta: Arheološka istraživanja i konzervacija spomenika na Medunu,

arheoloških lokaliteta na Zlatici, Zeti, Tuzima, konzervacija Jusovače i Nemanjića grada sa izgradnjom pješačke staze od »Banje« do ušća Ribnice u Moraču. Projekat podrazumijeva izradu


projektne dokumentacije za pješačku stazu i izradu arheološke karte.

Cilj projekta: Istraživanje, očuvanje i valorizacija nepokretnih kulturnih dobara. Indirektan cilj je razvoj turizma

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i turisti Indikatori: Broj istraženih i konzerviranih nepokretnih dobara Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, JU “Muzeji i Glerije”, Agencija za

izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Ministarstvo kulture, Uprava za zaštitu kulturnih dobara Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.



Formiran stručni radni tim za praćenje i nadzor


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost arheoloških istraživanja, konzervacije, projektovanja i izgradnje pješačke staze

Izvor finansiranja: Budžet CG, Budžet Glavnog grada, donatori

Projekat br. 84 Naziv projekta: Rekonstrukcija Doma kulture »25.maj« na Koniku Opis projekta: Osavremenjavanje objekta postojećeg Doma kulture radi stvaranja

uslova za izvođenje različitih kulturnih programa Cilj projekta: Razvoj kulture Ciljna grupa: Građani naselja Konik Indikatori: Rekonstruisan Dom kulture Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Služba za zajedničke poslove Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.


Formiranje stručnog radnog tima za praćenje i nadzor


5 godina


Projekat br. 85 Naziv projekta: Revitalizacija kulturnih, vjerskih i drugih objekata u

Staroj Varoši Opis projekta: Stara Varoš je tradicionalno urbano jezgro Glavnog grada koji će u

budućnosti predstavljati značajan kulturno turistički centar. Revitalizacijom objekata koji su prepoznati ili predloženi kao kulturno dobro ili su od ambijentalnog značaja obezbjediće se njihovo očuvanje i obnova autentičnosti. Radovi na revitalizaciji podrazumijevaju njihovu konzervaciju, adaptaciju, rekonstrukciju ruševina i objekata autentične arhitekture a prvenstveno: tvrđave na Ribnici, Starog mosta na Sastavcima, Sahat kule, Starodoganjske i Osmanagića džamije, Kuće Čubranovića i zgrade


Zavoda za zaštitu prirode.

Cilj projekta: Očuvanje i valorizacija starog urbanog jezgra Podgorice. Indirektan cilj je razvoj turizma.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i turisti Indikatori: Broj revitalizovanih objekata Faza projekta: Usvojene planske pretpostavke (izmjene i dopune UP-a “Stara

Varoš”) Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, JU “Muzeji i galerije” Podgorica Potencijalni partneri: Ministarstvo kulture, Uprava za zaštitu kulturnih dobara, donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.



Formiran stručni radni tim za praćenje i nadzor


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projekata i radova Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donacije

Projekat br. 86 Naziv projekta: Izgradnja istočne tribine Stadiona “Budućnost” Opis projekta: Zaokruživanje cjeline gradskog stadiona, povećanje kapaciteta za

4.000 sjedišta i izgradnja pratećih sadržaja Cilj projekta: Razvoj sporta uz ispunjene standarde UEF-a. Indirektan cilj je

razvoj turizma. Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi i udruženja, turisti Indikatori: Izgrađena istočna tribina Faza projekta: Urađeno idejno rješenje i pokrenut postupak izmjena i dopuna

DUP-a radi definisanja površine objekta Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, Agencija za izgradnju i razvoj

Podgorice d.o.o. i JP “Sportski objekti” Podgorica Potencijalni partneri: Domaći i strani suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:

Formiranje stručnog radnog tima za praćenje i nadzor nad realizacijom projekta


5 godina

Vrijednost projekta: Oko 30.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Privatno-javno partnerstvo u kome je ulog Glavnog grada zemljište

i naknada za komunalno opremanje

Projekat br. 87 Naziv projekta: Izgradnja sportske dvorane u Tuzima Opis projekta: Gradska opština Tuzi ima potencijala za razvoj sporta, sportskog i

rekreativnog turizma. Pošto ne postoje adekvatni sportsko-rekreativni objekti, potrebno je izgraditi sportsku dvoranu koja bi koristila kako lokalnim timovima i udruženjima tako i za pripreme sportista iz drugih područja.

Cilj projekta: Stvaranje uslova za razvoj sporta u gradskoj opštini Ciljna grupa: Građani GO Tuzi, sportisti i turisti Indikatori: Izgrađen sportski objekat unaprijed definisane površine (u m2) i


kapaciteta određenog brojem mjesta

Faza projekta: Urađeno idejno rješenje. U toku je priprema planske dokumentacije.

Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Ministarstvo prosvjete i sporta Potencijalni partneri: GO Tuzi Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije, projekta, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet CG i Budžet Glavnog grada

Projekat br. 88 Naziv projekta: Izgradnja sportske dvorane u Zeti Opis projekta: Objekat je lociran u parku Beglaci i predviđen za sportske,

poslovne i zabavne sadržaje. Sportska dvorana sastoji se iz glavne sale sa tribinama dimenzija 27x46,5 m, visine 14 m, ukupnog kapaciteta 2.520 mjesta i male sale za treninge dimenzija 29x15 m. Pored sportskih aktivnosti, objekat se može koristiti za organizovanje kongresa, seminara, koncerata, sajamskih manifestacija i sl, kada se kapacitet može proširiti prema borilištu za dodatnih 1.500 mjesta. Maksimalni kapacitet gledališta za ove svrhe je 4.020 sjedišta. Sadržaji objekta i lokacija na 11 km od Skadarskog jezera, blizina aerodroma, željezničke pruge i magistralnog puta koji povezuje Podgoricu sa primorjem svrstaće ga u red velikih sportskih i privredno kulturnih centara.

Cilj projekta: Stvaranje uslova za razvoj sporta, kulture i privrede u gradskoj opštini.

Ciljna grupa: Građani GO Golubovci, sportski klubovi, preduzetnici i turisti Indikatori: Izgrađen sportski objekat unaprijed definisane površine (u m2) i

kapaciteta određenog brojem mjesta Faza projekta: Dio građevinskih radova izveden sa do sada uloženih 1.736.483,81

EUR-a. Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Strani ili domaći suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Oko 12.500.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, privatno javno partnerstvo

Projekat br. 89 Naziv projekta: Izgradnja podkonstrukcije za zatvaranje vaterpolo

bazena sa tribinama u SC ”Morača Opis projekta: Natkrivanje vaterpolo bazena sa tribinama čeličnom

podkonstrukcijom i balonom i ugradnja opreme za rasvjetu i grijanje


Cilj projekta: Ispunjavanje standarda za odigravanje utakmica i organizovanje

takmičenja sa mogućnošću TV Prenosa Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportska društva, turisti Indikatori: Izgrađena podkonstrukcija, broj sportskih manifestacija i

rekreativnih programa za građane Faza projekta: Sačinjeno idejno rješenje Rok realizacije: IV kvartal 2013.god. Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, JP “Sportski objekti” Podgorica Potencijalni partneri: Domaći ili strani suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: Oko 500.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: JP “Sportski objekti” Podgorica i Budžet Glavnog grada po principu

privatno-javnog partnerstva

Projekat br. 90 Naziv projekta: Rekonstrukcija dijela SC ”Morača” u

multufunkcionalnu sportsku dvoranu Opis projekta: U sastavu objekta SC „Morača“ se nalazi se dvorana sa dva

bazena koji dugi niz godina nisu u funkciji. U okviru ovog projerkta izvšiće se njena rekostrukcija i opremanje radi prenamjene u multufunkcionalnu salu za dvoranske sportove

Cilj projekta: Stavljanje u funkciju svih kapaciteta SC “Morača” Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi, turisti Indikatori: Rekonstruisana sala, broj sprtskih manifestacija i rekreativnih

programa za građane Faza projekta: Urađen i revidovan Glavni projekat Rok realizacije: IV kvartal 2013.god. Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, JP “Sportski objekti” Podgorica Potencijalni partneri: Domaći ili strani suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: Oko 4.200.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Privatno – javno partnerstvo

Projekat br. 91 Naziv projekta: “Kuća fudbala” Opis projekta: Izgradnja objekta pov. u osnovi 608,75 m2 i ukupne pov. 3.000 m2

na lokaciji “Stari Aerodrom faza III” pov.2.435 m2 Cilj projekta: Stvaranje uslova za unapređenje sporta Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađen objekat Faza projekta: Urađen idejni projekat Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, JP “Sportski objekti” Podgorica Potencijalni partneri: FSCG


Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.


Formiranje radne grupe za praćenje i nadzor nad realizacijom projekta


2 godine

Vrijednost projekta: 2.000.000,00 EUR-a uvećana za zemljište i naknadu za komunalno opremanje

Izvor finansiranja: FSCG i Budžet Glavnog grada

Projekat br. 92 Naziv projekta: “Teniska akademija” Opis projekta: Izgradnja centralnog teniskog terena u kompleksu SC “Morača” sa

2000 sjedišta, 6 pomoćnih terena, 3 terena za badminton i 3 terena za padoing, rekreativnog dijela za djecu po visokim ITT standardima, medicinskog centra, fitness i spa centra i drugih pratećih sadržaja sa podzemnom garažom kapaciteta 150 garažnih mjesta

Cilj projekta: Razvoj teniskog sporta Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađeni tereni i ostali sadržaji Faza projekta: U toku je postupak za izmjene i dopune DUP-a, nakon čega slijedi

raspisivanje tendera za izbor partnera Rok realizacije: 2014.god. Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, JP “Sportski objekti” Podgorica Potencijalni partneri: Domaći ili strani suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:

Formiranje radnog tima za praćenje i realizaciju projekta


2 godine

Vrijednost projekta: Oko 5.000.000,00 EUR-a u koju nije uračunata vrijednost zemljišta i naknade za komunalno opremanje

Izvor finansiranja: Privatno-javno partnerstvo u kome ulog Glavnog grada predstavlja zemljište i naknada za komunalno opremanje

Projekat br. 93 Naziv projekta: Izgradnja bazena u zahvatu DUP-a “Univerzitetski

centar” Opis projekta: Pored već postojećih bazena u kompleksu SC “Morača”, koji ne

mogu u potpunosti zadovoljiti potrebe građana Glavnog grada, planirana je izgradnja novog poluolimpijskog bazena u zahvatu DUP-a “Univerzitetski centar”, u blizini Univerziteta UDG.

Cilj projekta: Povećanje kapaciteta za rekreaciju građana Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađen bazen Faza projekta: Stvorene su planske pretpostavke za izgradnju sadržaja sa

namjenom sport i rekreacija. Realizacija će se odvijati fazno gdje je izgradnja bazena planirana u prvoj fazi i urađen je idejni projekat.

Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Privatni investitor Potencijalni partneri: JP “Sportski objekti” Podgorica Rizici: Nedovoljan iznos sredstava





2 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost projektne dokumentacije, zemljišta, radova i naknade za komunalno opremanje

Izvor finansiranja: Privatni kapital

Projekat br. 94

Naziv projekta: Izgradnja tribine stadiona FK “Dečić” Opis projekta: Projekat podrazumijeva izradu projektne dokumentacije i izgradnju

tribine i ograde oko stadiona FK “Dečić” Cilj projekta: Stvaranje uslova za razvoj sporta i turizma u Gradskoj opštini Tuzi. Ciljna grupa: Građani GO Tuzi, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađena tribina i ograda Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Oko 300.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donacije

Projekat br. 95

Naziv projekta: Dogradnja istočne tribine stadiona “Trešnjica” u GO Golubovci

Opis projekta: Projekat podrazumijeva izradu projektne dokumentacije za izgradnju istočne tribine stadiona “Trešnjica”

Cilj projekta: Stvaranje uslova za razvoj sporta, odigravanje međunarodnih fudbalskih utakmica i razvoj turizma u Gradskoj opštini Golubovci.

Ciljna grupa: Građani GO Golubovci, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađena tribina Faza projekta: Urađena Lokalna studija lokacije Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Potencijalni partneri: Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Oko 550.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Donacije FIFE i UEFE


Projekat br. 96 Naziv projekta: Izgradnja dva fudbalska terena u zahvatu DUP-a

„Zlatica-B“ Opis projekta: Fudbalski tereni sa vještačkom i prirodnom podlogom po

utvrđenim standardima FIFE izgradiće se u park šumi Zlatica. Cilj projekta: Obezbjeđenje uslova za razvoj sporta. Indirektan cilj je razvoj

sportskog turizma. Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađeni tereni, broj sportskih manifestacija i rekreativnih

programa za građane Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: IV Kvartal 2013 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, JP “Sportski objekti” Podgorica Potencijalni partneri: FCCG Rizici: Kašnjenje u izradi projektne dokumentacije Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije koju ulaže Glavni grad i sredstva za projekta, radova i opreme koje ulaže FSCG donatorskim sredstvima UEFE i FIFE

Izvor finansiranja: FSCG, Glavni grad

Projekat br. 97 Naziv projekta: Izgradnja Dvorane za borilačke vještine na Starom

Aerodromu Opis projekta: Objekat lociran na Starom Aerodoromu je P+1 ukupne površine

2080 m2 i kapaciteta 800 sjedišta. Sama sportska dvorana je u prizemlju, pov. 1067 m2, sa teleskopskim tribinama.

Cilj projekta: Obezbjeđenje uslova za razvoj sporta. Indirektan cilj je razvoj sportskog turizma.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađena dvorana Faza projekta: Urađen idejni projekat Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za kulturu i sport, Agencija za izgradnju i razvoj

Podgorice d.o.o, JP “Sportski objekti” Podgorica Potencijalni partneri: Privatni partner Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



2 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije i naknade za komunalno opremanje koju ulaže Glavni grad i sredstva za projekta, radova i opreme koje ulaže privatni partner

Izvor finansiranja: Privatno-javno partnerstvo


Projekat br. 98 Naziv projekta: Izgradnja Sportsko-rekreativnog centra „Tološka

šuma“ Opis projekta: Objekat ukupne površine 2200 m2 na lokaciji od 3000 m2 biće

lociran u Tološkoj šumi i sadržaće sportsku salu, rukometno igralište, dječije igralište za uzrast 1-14 godina, teniske terene, fitnes salu, bazene i vaterpolo bazene, kuglanu, ugostiteljske i pomoćne objekte.

Cilj projekta: Obezbjeđenje uslova za razvoj sporta. Indirektan cilj je razvoj sportskog turizma.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, sportski klubovi, turisti Indikatori: Izgrađen centar Faza projekta: Urađen idejni projekat. Rok realizacije: 2017. Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o, JP “Sportski objekti”

Podgorica Potencijalni partneri: Privatni partneri Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



3 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije i naknade za komunalno opremanje koje ulaže Glavni grad i sredstva za projekat, radove i opremu koje ulaže partner.

Izvor finansiranja: Privatno-javno partnerstvo

Mjera 1.7 Poboljšanje efikasnosti i tehničke opremljenosti lokalne uprave i javnih službi

Projekat br. 99 Naziv projekta: Izgradnja zgrade Gradskog parlamenta Opis projekta: Izgradnja objekata za potrebe organa Glavnog grada sa

skupštinskom i multimedijalnom salom, press salom, salom za vjenčanje i drugim sadržajima

Cilj projekta: Obezbjeđenje rada organa i servis građana Ciljna grupa: Gradski organi, administracija, građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađen objekat Faza projekta: Izvođenje radova privedeno kraju Rok realizacije: IV kvartal 2013 Nosilac projekta: Agencija za izgradnju Rizici: Odlaganje završetka projekta u planirano roku zbog ekonomske

krize, odn. nedovoljnog iznosa sredstava Monitoring ievaluacija:



Od 2007. do 2013.

Vrijednost projekta: Ukupna vrijednost objekta oko 10.000.000,00 sa opremom. Preostali za finansiranje završni radovi i oprema.



Projekat br. 100 Naziv projekta: Izgradnja Društvenog doma u naselju Dinoša Opis projekta: Izgradnja objekta za potrebe okupljanja lokalnog stanovništva,

obezbjeđivanje njihovog učešća u vršenju javnih poslova organizovanjem javnih rasprava, tribina is l, te organizovanja različitih kulturnih i drugih programa

Cilj projekta: Stvaranje uslova za učešće lokalnog stanovništva u vršenju javnih poslova i organizovanje kulturnih i drugih prigodnih manifestacija

Ciljna grupa: Građani naselja Dinoša, administracija Glavnog grada i gradske opštine Tuzi

Indikatori: Izgrađen Društveni dom Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Služba za zajedničke poslove Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




2 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije, projekta, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 101 Naziv projekta: Izgradnja višenamjenskog objekta na Zlatici Opis projekta: Izgradnja objekta u zahvatu DUP-a “Zlatica B” sa raznovrsnim

sadržajima (sala za okupljanje građana, javne rasprave i organizovanja različitih programa, ambulanta Doma zdravlja, pošta, mjesna zajednica, prateći sadržaji).

Cilj projekta: Stvaranje uslova za učešće lokalnog stanovništva u vršenju javnih poslova te zadovoljavanje potreba građana za različitim servisima bliže mjestu stanovanja, organizovanje kulturnih i drugih prigodnih manifestacija.

Ciljna grupa: Građani naselja Zlatica, administracija Glavnog grada Indikatori: Izgrađen objekat Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije, projekta, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br.102 Naziv projekta: Rekonstrukcija Omladinskog doma u Gornjoj Gorici Opis projekta: Rekonstrukcija Omladinskog doma u Vojvođanskoj ulici za potrebe


okupljanja lokalnog stanovništva, obezbjeđivanje njihovog učešća u vršenju javnih poslova organizovanjem javnih rasprava, tribina is l, te organizovanja različitih kulturnih i drugih programa za mlade

Cilj projekta: Stvaranje uslova za učešće lokalnog stanovništva u vršenju javnih poslova, okupljanje mladih i organizovanje kulturnih i drugih prigodnih manifestacija

Ciljna grupa: Građani Gornje Gorice Indikatori: Rekonstruisan Omladinski dom Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o, Služba za

zajedničke poslove Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




1 godina


Projekat br. 103 Naziv projekta: Stipendiranje mladih tokom obrazovanja za

deficitarna zanimanja u organima uprave i službama Glavnog grada

Opis projekta: Utvrđivanje deficitarnih zanimanja u Glavnom gradu i donošenje i sprovođenje lokalne odluke kojom će se urediti stipendiranje mladih u toku obrazovanja za deficitarna zanimanja za potrebe organa i službi Glavnog grada

Cilj projekta: Podsticaj mladih za usmjeravanje ka obrazovanju za deficitarna zanimanja i smanjenje stope nezaposlenosti kod ove ciljne grupe. Indirektan cilj je vršenje uticaja na upisnu politiku u srednjim školama i na fakultetima radi veće interakcije sistema obrazovanja i tržišta rada.

Ciljna grupa: Učenici srednjeg, srednjeg i visokog obrazovanja

Indikatori: Broj odobrenih stipendija


Rok realizacije: IV kvartal 2014

Nosilac projekta: Glavni administrator


2 godine

Potencijalni partneri: Zavod za zapošljavanje CG, Uprava za kadrove CG

Rizici: Neuspješan odabir obrađivača analize deficitarnih zanimanja u Glavnom gradu



Vrijednost projekta: Vrijednost odgovarajućeg broja odobrenih stipendija

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Uprava za kadrove CG

Projekat br. 104 Naziv projekta: Call Centar


Opis projekta: Izgradnja centalizovanog sistema za prijem zahteva građana preko

telefona, sms-a, veb-portala Glavnog grada, interneta ili lično koji će se nakon prijema klasifikovati i prosleđivati nadležnim službama. Obuka zaposlenih u lokalnoj upravi za rad u ovakvom sistemu i posjeta centrima gdje je on uspješno implementiran.

Cilj projekta: Brzo i tačno informisanje i rješavanje problema građana iz nadležnosti lokalne samouprave

Poboljšanje dvosmjerne komunikacije između građana i gradske uprave. Sinhronizacija rada uprave Glavnog grada i javnih preduzeća kojima je osnivač Glavni grad i njihova efikasnija kontrola

Ciljna grupa: Građani sa prebivalištem na teritoriji Glavnog grada Indikatori: Uspostavljen Call centar Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Glavni administrator, CIS Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.


Formiranje projektnog tima koji će koordinirati navedene aktivnosti


15 mjeseci

Vrijednost projekta: Oko 150.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donacije

Projekat br. 105 Naziv projekta: Radna praksa učenika i studenata koji se obrazuju

za deficitarna zanimanja u upravi i javnim službama Glavnog grada

Opis projekta: Izrada programa za sprovođenje radne prakse učenika i studenata koji se obrazuju za deficitarna zanimanja za potrebe Glavnog gradai njihova realizacija u upravi i javnim službama Glavnog grada

Cilj projekta: Sticanje praktičnih znanja tokom obrazovanja. Indirektan cilj je povećanje konkurentnosti mladih na tržištu rada.

Ciljna grupa: Mladi u Glavnom gradu Indikatori: Broj mladih koji obavljaju praksu u upravi i javnim službama

Glavnog grada Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Glavni administrator Potencijalni partneri: Ministarstvo prosvjete i sporta, Uprava za kadrove CG Rizici: Neuspješan odabir obrađivača programa radne prakse Monitoring ievaluacija:

Formiranje radnog tima koji će pratiti realizaciju projekta


2 godine

Vrijednost projekta: Cca 5.000,00 EUR-a (vrijednost izrade programa radne prakse) Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 50%, Uprava za kadrove CG 50%


Projekat br. 106 Naziv projekta: Razvoj komunikacione mreže nove generacije Opis projekta: Unaprijeđenje postojeće informaciono komunikacione

infrastrukture razvojem pristupnih komunikacionih mreža nove generacije do krajnih korisnika u upravi Glavnog grada i izgradnja nove mreže za povezivanje sa javnim službama Glavnog grada

Cilj projekta: Izgradnja pouzdane informaciono-komunikacione infrastrukture lokalne administracije sa brzom komunikacionom mrežom nove generacije čime bi se stvorili uslovi za realizaciju napredne elektronske komunikacije i korišćenje centralnih baza podatka i softverskih modula od zajedničkog interesa

Ciljna grupa: Zaposleni u lokalnoj administraciji i građani kao korisnici usluga lokalne administracije

Indikatori: Unapređena mreža, brži protok podataka, brži internet protok, implementirani savremeni komunikacioni servisi (IP telefonija)

Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: CIS Potencijalni partneri: Domaći ili strani partneri Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:

Formiranje projektnog tima koji će koordinirati i vršiti nadzor nad realizacijom navedenih aktivnosti


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost optičkih kablova, druge pasivne mrežne opreme i vrijednost radova

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, privatno javno partnerstvo

Projekat br. 107 Naziv projekta: Elektronski Grad Opis projekta: Razvoj i implemantacija novih softverskih modula Cilj projekta: Dalja modernizacija i automatizacija poslovnih procesa u svim

organizacionim cjelinama Glavnog grada Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Potpuno automatizovani i modernizovani poslovni procesi uz

primjenu informaciono-komunikacionih tehnologija u svim oragnizacionim cjelinama Glavnog grada

Faza projekta: Informacioni podsistemi uprave Glavnog grada povezani su u jedinstveni informacioni system. Implementiran je dio centralnih softverskih modula i registara za potrebe lokalne administracije kao i neki interni servisi za korisnike informacionog sistema

Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: CIS Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost analize, izrade i implementacije softverskih modula Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, IPA fondovi


Projekat br. 108 Naziv projekta: Razvoj online servisa Opis projekta: Uključiti se aktivno u realizaciju državnog projekata Portal eUprave

shodno preporukama Vlade Crne Gore i razvijati internet portal Glavnog grada sa uslugama i informacijama za građane i poslovne subjekte kao i za interne administrativne operacije.

Cilj projekta: Omogućiti građanima i privrednicima da koriste elektronskih usluge lokalne administacije

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, potencijalni domaći i strani investitori Indikatori: Broj implementiranih online servisa Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: CIS Potencijalni partneri: Ministarstvo za informaciono društvo, donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.





2012-2017

Vrijednost projekta: Vrijednost realizacije svakog pojedinog servisa Izvor finansiranja: Budžet CG, Budžet Glavnog grada, donacije

Projekat br. 109 Naziv projekta: Upravljanje ljudskim resursima u Glavnom gradu Opis projekta: Kreiranje i sprovođenje politike upravljanja ljudskim resursima u

upravi Glavnog grada Cilj projekta: Efikasna, efektivna i kvalitetna lokalna uprava, smanjenje troškova

lokalne administracije i motivacija kvalitetnihi produktivnih kadrova. Indirektan cilj je ispunjavanje standarda i pravila EU razvojem “absorbcionih kapaciteta” radi korišćenja finansijskih sredstava EU u ovoj oblasti

Ciljna grupa: Službenici i namještenici Glavnog grada i gradskih opština Indikatori: Broj službenika i namještenika obuhvaćenih mjerama politike

upravljanja kadrovima Faza projekta: Sačinjena Analiza funkcija i kapaciteta upravljanja ljudskim

resursima u crnogorskim opštinskim upravama od strane UNDP.Urađeni obrasci za ocjenjivanje zaposlenih, sprovedeno istraživanje o potrebama za obukom i dodatnim obrazovanjem službenika i namještenika, urađen program osposobljavanja pripravnika i program osposobljavanja službenika i namještenika.

Rok realizacije: 2007 Nosilac projekta: Sekretarijat za lokalnu samoupravu, Potencijalni partneri: Uprava za kadrove Crne Gore, UNDP, donatori Rizici: Neprilagođenost zakonskog okvira specifičnostima lokalne

samouprave Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost organizacije obuka Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Uprava za kadrove, donacije


PRIORITET 2 Razvoj privrede i lokalne ekonomije

Mjera 2.1 Poboljšanje ekonomske aktivnosti i poslovnog ambijenta

Projekat br. 110 Naziv projekta: Izrada Vodiča za investitore Opis projekta: Vodič i brošure za investitore predstaviće potencijale Glavnog

grada i mogućnosti za investiranje sa konkretnim projektima prema utvrđenoj namjeni prostora, administrativne procedure, relevantne institucije i servisne informacije iz oblasti planiranja i projekatovanja. Vodič će biti dostupan i u elektronskoj formi na sajtuGlavnog grada..

Cilj projekta: Podsticanje domaćih i privlačenje stranih investicija Ciljna grupa: Domaći i strani investitori Indikatori: Izrađen Vodič i brošure i distribuirani potencijalnim investitorima.

Vrijednost investicija u Glavnom gradu povećana po proteku roka od 3 godine od završetka projekta

Faza projekta: Kontinuirano Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Menadžer, Sekretarijat za razvoj preduzetništva Potencijalni partneri: Ministarstvo ekonomije, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog

razvoja, Privredna komora Crne Gore Rizici: Slab interes potencijalnih investitora zbog produbljivanja

ekonomske krize Monitoring ievaluacija:

Formiranje radnog tima za praćenje realizacije projekta


5 godina

Vrijednost projekta: Cca 10.000,00 EUR-a (vrijednost 300 primjeraka vodiča i 300 primjeraka brošura)

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Privredna komora Crne Gore

Projekat br. 111 Naziv projekta: Promocija osnivanja klastera Opis projekta: Strategijom za održivi ekonomski rast Crne Gore 2012-2016

planiran je razvoj klastera kao geografske koncentracije srodnih preduzeća (na 50-100 km) i pridruženih institucija. Klasteri u Glavnom gradu organizovali bi se za djelatnosti prepoznate navedenom Strategijom za koje postoje optimalni uslovi: građevinarstvo, proizvodnja metalnih konstrukcija i njihovih djelova, proizvodnja pilića, jaja, pasrtmke, vina i sl.Projekat podrazumijeva izradu promo materijala i organizovanje tribina, radionica i sl. radi promovisanja prednosti klastera.

Cilj projekta: Postizanje kolektivne efikasnosti u pravcu racionalnijeg pristupa proizvodnim, finansijskim i naučnim resursima, kao i veći uticaj na


definisanje politike podrške i usluga. Indirektan cilj je brži privredni oporavak i otvaranje novih radnih mjesta.

Ciljna grupa: Preduzetnici i poljoprivredni proizvođači Indikatori: Broj osnovanih klastera Faza projekta: Usvojena Strategija za održivi ekonomski rast 2012-2016 Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Menadžer, Sekretarijat za razvoj preduzetništva Potencijalni partneri: Ministarstvo ekonomije, Privredna komora Crne Gore Rizici: Nezainteresovanost preduzetnika i poljoprivrednih proizvođača Monitoring ievaluacija:


Vrijednost projekta: Cca 5.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG, Privredna komora Crne Gore Period implementacije:

5 godina

Projekat br. 112 Naziv projekta: Izrada studije izvodljivosti za osnivanje tehnološkog

parka Opis projekta: U skladu sa smjernicama Strategije razvoja tehnoloških parkova u

Crnoj Gori, čija je izrada u toku, studija izvodljivosti pokazala bi opravdanost obezbjeđivanja prostornih, odn. laboratorijskih uslova, opreme i kadra te benefita po privredu Glavnog grada koji bi se ostvarili ustanovljavanjem i funkcionisanjem tehnološkog parka. Postojeći tehnološki parkovi u zemljama EU predstavljaju koncentraciju znanja i visokih tehnologija, omogućavaju transfer obrazovanja i povezivanje nacionalnih i svjetskih obrazovnih institucija i doprinose privlačenju stranih investicija. Osim toga, omogućavaju povezivanje kompanija sa obrazovnim i naučnim institucijama te kooperaciju MSP i velikih preduzeća na polju informaciono komunikacionih tehnologija te doprinose podsticanju inovacija i usklađivanju obrazovanja sa potrebama privrede.

Cilj projekta: Podsticaj razvoja privrede i tehnološkog razvoja u vise sektora. Indirektan cilj je otvaranje novih radnih mjesta.

Ciljna grupa: Privredni subjekti, strani investitori i mlada nezaposlena lica Indikatori: Urađena studija Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2015 Nosilac projekta: Menadžer Potencijalni partneri: Ministarstvo za nauku i tehnologiju, Univerzitet Crne Gore,

Privredna komora Crne Gore, CANU, Unija poslodavaca Crne Gore i druga reprezentativna udruženja poslodavaca

Rizici: Neuspješan izbor obrađivača studije Monitoring ievaluacija:



3 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost izrade studije Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG i ostalih potencijalnih partnera u

ugovorenim procentima, donacije


Projekat br. 113 Naziv projekta: Uspostavljanje bescarinske zone Opis projekta: Bescarinska zona planira se između DUP-a “Industrijska zona A”,

“Servisno skladišna zona” i željezničke pruge Cilj projekta: Razvoj privrede, smanjenje troškova poslovanja, otvaranje novih

radnih mjesta Ciljna grupa: Privredni subjekti, nezaposlena lica Indikatori: Uspostavljena bescarinska zona Faza projekta: Na nivou ideje. U toku je izrada PUP-a kojim će se utvrditi

smjernice za realizaciju ovog projekta. Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Glavni Grad, Vlada Crne Gore Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost uspostavljanja bescarinske zone Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet Crne Gore

Projekat br. 114 Naziv projekta: Izgradnja Duvanskog kombinata Opis projekta: Objekat pov. 15.531,03 m2 biće izgrađen u zahvatu DUP-a

“Agroindustrijska zona”, planska jedinica 5, zona III, na parceli površine 24.602 m2.

Cilj projekta: Stvaranje uslova za otkup duvana i proizvodnju duvanskih proizvoda. Indirektan cilj je otvaranje novih radnih mjesta, povećanje izvoza i finansijski efekti po osnovu suinvestiranja Glavnog grada.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada i CG, proizvođači, privredni subjekti Indikatori: Izgrađen objekat Faza projekta: Postupak pribavljanja građevinske dozvole u toku Rok realizacije: 2013.god. Nosilac projekta: Novi duvanski kombinat akcionarsko društvo Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja i domaći

ili strani i domaći suinvestitori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava ili neuspješnog izbora partnera Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: Oko 10.000.000,00 EUR-a. Izvor finansiranja: Glavni grad (ulog u zemljištu i naknadi za komunalno oremanje, po

kom osnovu stiče akcije), Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja ulaže opremu, eventualno suinvestitori koji bi uložili sredstva za izgradnju objekta.

Projekat br. 115 Naziv projekta: Izgradnja fabrike za flaširanje vode za piće na

vodoizvorištu »Mareza« Opis projekta: Radi valorizacije prirodnog bogatstva Glavnog grada u kvalitetnoj


vodi za piće, planirana je izgradnja fabrike za flaširanje vode za piće na vodoizvorištu »Mareza«.

Cilj projekta: Otvaranje novih radnih mjesta i finansijski efekti Ciljna grupa: Privredni subjekti Indikatori: Izgrađena fabrika, količina flaširane vode Faza projekta: Fransuska kompanije »Veolija« i JP »ViK« Podgorica izvršili su

analizu vodoizvorišta »Ljeskovac« sa aspekta mogućnosti flaširanja vode za piće. Izvršen je uvid u postojeću dokumentaciju o vodoizvorištu »Mareza« i izvoru »Ljeskovac«. Analiziran je kvalitet voda, topografske i geološke karte i druga dokumentacija i utvrđena potreba obezbjeđenja detaljnijih podloga u cilju definisanja podzemnog porijekla vode kao i sprovođenja mjerne kampanje u vidu postavljanja pluoviometrijskih stanica u okruženju vodoizvorišta koje bi obezbijedile podatke o protoku i varijacijama protoka izvora Ljeskovac. Takodje je utvrđena potreba sprovođenja jednogodišnje mjerne kampanje kvaliteta i kapaciteta vode izvora Ljeskovac u vidu dnevnih prostih analiza i kompletnih analiza za sva četiri godišnja doba. Urađen je predlog preliminarne studije izvodljivosti za izvor Ljeskovac.

Rok realizacije: 2017. Nosilac projekta: JP »Vodovod i kanalizacija« Potencijalni partneri: Domaći i strani investitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



2 godine

Vrijednost projekta: Izrada studije oko 30 000€, uvećana za vrijednost lokacije, projekta i radova

Izvor finansiranja: Privatno –javno partnerstvo, sredstva JP „ViK“

Projekat br. 116 Naziv projekta: Valorizovanje bogatstva u mineralnim sirovinama Opis projekta: Istraživanje rezervi u pojavama i ležištima i kontrolisana

eksploatacija Cilj projekta: Razvoj privrede uz očuvanje životne sredine Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Broj istraženih ležišta i pojava Faza projekta: Kontinuirano Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Zavod za geološka istraživanja Crne Gore Potencijalni partneri: Glavni grad Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.


Formiranje radnog tima za praćenje realizacije


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost istraživanja Izvor finansiranja: Budžet Crne Gore, Budžet Glavnog grada po 50%


Projekat br. 117 Naziv projekta: Zaštita teritorijalnog resursa od nelegalne gradnje Opis projekta: Donošenje DUP-ova za područja koja nisu obuhvaćena planskim

dokumentima, sačinjavanje baze podataka nelegalnih objekata u kojoj će se evidentirati: lokacija, vlasništvo nad zemljištem, podaci o vlasiku, površina objekta, spratnost, mogućnost za uklapanje u DUP u skladu sa smjernicama iz planskih dokumenata višeg reda. Projekat takođe uključuje izradu Akcionog plana za riješavanje problema nelegalne gradnje i razvoj socijalnih programa za riješavanje problema nelegalne gradnje u skladu sa evropskom regulativom i praksom.

Cilj projekta: Privođenje namjeni prostora. Indirektan cilj je zaštita podzemnih voda.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Broj donesenih DUP-ova, broj objekata evidentiranih u bazi

podataka, broj preduzetnih mjera u skladu sa zakonom Faza projekta: Kontinuirano Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine, Direkcija za imovinu, Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o.

Potencijalni partneri: Rizici: Neuspješan izbor obrađivača Akcionog plana i socijalnih programa

Produbljivanje ekonomske krize koja onemogućava realizaciju mjera planiranom dinamikom




5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost izrade Akcionog plana i socijalnih programa Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 118 Naziv projekta: Planiranje i izgradnja malih HE Opis projekta: Planiranje prostora sa mHE na slivnim prostorima većeg broja

rijeka u zahvatu PPPN. Jedan takav energetski objekat planiran je na vodotoku Opasanica (studirano rješenje), snage 10 MW i prosječnom godišnjom proizvodnjom 43Gwh, sa branom nizvodno od sastava vodotoka Opasanica i Veruša, uz kotu uspora 1160 m.n.v. sa kojom bi se ostvario akumulacioni bazen 45 hm³.

Cilj projekta: Zadovoljavanje potreba za nedostajućom električnom energijom Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađene HE, količina proizvedene električne energije Faza projekta: Rok realizacije: Nosilac projekta: JEP Elektroprivreda NIkšić Potencijalni partneri: Rizici: Monitoring ievaluacija:


Vrijednost projekta: Vrijednost planske, projektne dokumentacije, lokacije, izgradnje i


opremanja

Izvor finansiranja: Budžet CG, privatno javno partnerstvo na nacionalnom nivou

Projekat br. 119 Naziv projekta: Podsticaj inovacija u MSP i preduzetništvu Opis projekta: Stvaranje pravnih pretpostavki za dodjelu godišnjih nagrada za

inovacije u MSP i preduzetništvu Cilj projekta: Podsticaj inovacija i povećanje konkurentnosti MSP i preduzetnika Ciljna grupa: Preduzetnici sa teritoriji Glavnog grada Indikatori: Broj dodijeljenih nagrada Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2013 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva Potencijalni partneri: Privredna komora Crne Gore Rizici: Slab interes potencijalnih preduzetnika Monitoring ievaluacija:

Menadžer


1 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost godišnjih nagrada Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 120 Naziv projekta: Promocija međunarodnih standarda u oblasti

kvaliteta Opis projekta: Izrada promo materijala i dopuna i redovno ažuriranje web-sajta

Glavnog grada podacima o međunarodnim standardima kvaliteta i benefita koje proizvođačima donosi proizvodnja finalnih proizvoda

Cilj projekta: Upoznavanje proizvođača sa međunarodnim standardima kvaliteta i podsticaj za proizvodnju finalnih proizvoda. Indirektan cilj je podsticaj izvoza

Ciljna grupa: Proizvođači i preduzetnici sa teritoriji Glavnog grada Indikatori: Tiraž distribuiranog materijala i broj posjeta web sajtu Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2013 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva Potencijalni partneri: Ministarstvo ekonomije, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog

razvoja, Privredna komora Crne Gore Rizici: Slab interes potencijalnih proizvođača Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost promo materijala Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada,Budžet CG, Privredna komora CG


PRIORITET 3 Unapređenje poljoprivredne proizvodnje, šumarstva, lova i ribolova

Mjera 3.1 Razvoj poljoprivredne proizvodnje sa akcentom na organskoj proizvodnji i domaćim brendovima

Projekat br. 121 Naziv projekta: Razvoj organske proizvodnje Opis projekta: Uspostavljanje saradnje sa Biotehničkim fakultetom radi

angažovanja stručnjaka i obezbjeđenja prostornih uslova bliže mjestu stanovanja poljoprivrednih proizvođača radi sprovođenja edukacije o standardima u poljoprivrednoj i organskoj proizvodnji i primjeni novih tehnologija. U sklopu projekta identifikovaće se mogući centri za obuku (demo–farme) i izvršiti predhodna obuka savjetnika-trenera koji će sprovoditi obuku). Projekat uključuje i izradu studije o stanju i mogućnostima organske poljoprivrede u Glavnom gradu, analizi tržišta kao i izvoznoj strategiji.

Cilj projekta: Stvaranje uslova za održivi razvoj organske poljoprivrede u Glavnom gradu, povećanje konkurentnosti domaćih proizvođača i brendiranje. Indirektan cilj je povećanje izvoza, podizanje svjesti građana o potrebi očuvanja životne sredine od zagađenja i očuvanja biološke ravnoteže te štetnosti upotrebe hrane nekontrolisanog porijekla.

Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvođači Indikatori: Broj sprovedenih edukacija, broj demo farmi Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva, Potencijalni partneri: Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, Biotehnički fakultet i

NVO Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: 100.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG

Projekat br. 122 Naziv projekta: Popularizacija, promocija i prezentacija organskih

proizvoda Opis projekta: Organizovanje organske pijace, izrada brošura, osnivanje kontakt

centra, redovno ažuriranje web-strane servisnim informacijama o organskoj proizvodnji, medijska promocija, uključivanje priloga o proizvođačima organskih proizvoda u redovne tv emisije o Glavnom gradu i u promo materijale Turističke organizacije Podgorice i sl.

Cilj projekta: Razvoj organske proizvodnje, povećanje broja farmi i povećanje proizvodnje. Indirektan cilj je zaustavljanje trenda depopulacije


seoskog područja, otvaranje novih radnih mjesta, razvoj turizma i povećanje izvoza.

Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvođači, nezaposleni s evidencije Biroa rada Podgorica koji imaju mogućnosti za bavljenje organskom proizvodnjom.

Indikatori: Broj proizvođača organske hrane Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo, TO Podgorica Potencijalni partneri: Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, Privredna komora

Crne Gore, Nacionalna turistička organizacija Crne Gore Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



2 godine

Vrijednost projekta: Oko 50.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet Crne Gore

Projekat br. 123 Naziv projekta: Promocija „Vinskih cesti“ Opis projekta: Izrada turističkih promo materijala sa utvrđenim vinskim putevima

na kojima će se naći registrovani vinski podrumi koji zadovoljavaju propisane standarde uvezani sa ugostiteljskim objektima i turističkim atrakcijama na užem i širem području Podgorice. Vino predstavlja crnogorski brend pa bi ovo bio jedan od načina za približavanje vinogrdarima i vinarima evropskih standarda u proizvodnje vina i vinarstvu, vrstama vina koja se služe uz odgovarajuću hranu, predstavljanje crnogorske gastronomije.

Cilj projekta: Unapređenje vinogradarstva i vinarstva, povećanje konkurentnosti domaćih proizvoda, stimulisanje vinogradara za proširenje vinograda i veću proizvodnju vina za tržište, povećanje izvoza, stimulisanje ugostiteljstva i turizma.

Ciljna grupa: Vinari, preduzetnici koji se bave ugostiteljstvom i turisti Indikatori: Broj registrovanih podruma, broj turista uključenih u projekat

„Vinske ceste“, proizvedena količina vina Faza projekta: Na nivou ideje. Rok realizacije: 2013.god. Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo, TO Podgorica Potencijalni partneri: Privredna komora Crne Gore, Nacionalna turistička organizacija,

Nacionalno udruženje vinogradara Crne Gore, Nacionalno udruženje somelijera Crne Gore

Rizici: Nedovoljan iznos sredstava. Monitoring ievaluacija:

Formiranje tima za praćenje realizacije projekta


1 godina


Projekat br. 124 Naziv projekta: Organizovanje salona vina „Monte Vino“ Opis projekta: Ova turističko –privredna manifestacija je dobar i savremen način


prezentacije vinarstva i turizma i podsticaj za nove aktivnosti u ovim oblastima. Pored proizvođača vina iz Crne Gore i okruženja, manifestacija okuplja i proizvođače napoznatijih vinskih regija.

Cilj projekta: Predstavljanje vina, vinara i vinogradara sa područja Crne Gore i uspostavljanje kontakata sa vinarima iz okruženja radi razmjene iskustva i stvaranja uslova za proširenje plasmana proizvoda unutar i van granica Crne Gore.

Ciljna grupa: Vinari, turisti Indikatori: Broj organizovanih manifestacija Faza projekta: Manifestacija se održava jednom godišnje počev od 2010.god. u

aprilu mjesecu i traje 2 dana Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva, Potencijalni partneri: Nacionalno udruženje somelijera Crne Gore, Ministarstvo

poljoprivrede i ruralnog razvoja, Ministarstvo održivog razvoja i turizma

Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:

Menadžer


5 godina

Vrijednost projekta: 10.000,00 EUR-a godišnje-ukupno za 5 godina 50.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada i Budžet CG

Projekat br. 125 Naziv projekta: Program „Agro Is“ Opis projekta: Prikupljanje i ažuriranje podataka o individualnim poljoprivrednim

proizvođačima, zemljištem u posjedu po parcelama i kulturama, brojem i veličinom plastenika, zasadima na parcelama i u plastenicima, poljoprivrednim objektima, poljoprivrednoj mehanizaciji, stočnom fondu, pregledu katuna i sl.

Cilj projekta: Kontinuirano praćenje stanja na terenu radi stvaranja baze podataka o poljoprivrednom potencijalu Glavnog grada na osnovu kojeg se predlažu mjere stimulisanja i unapređenja razvoja poljoprivredne proizvodnje, zaštitu i povećanje obradivog poljoprivrednog zemljišta

Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvođači Indikatori: Broj registrovanih poljoprivrednih proizvođača Faza projekta: Softver je završen. Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva Potencijalni partneri: Udruženja poljjoprivrednih proizvođača Rizici: Neredovno ažuriranje podataka zbog nepostojanja dovoljnog broja

izvršilaca za obilazak terena Monitoring ievaluacija:

Menadžer


5 godina


Projekat br. 126 Naziv projekta: Organizovanje poljoprivrednih sajmova


Opis projekta: Organizovanje poljoprivrednih sajmova u Glavnom gradu Cilj projekta: Razvoj poljoprivrede. Indirektan cilj je povećanje izvoza. Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvođači sa teritorije Glavnog grada i iz okruženja Indikatori: Broj organizovanih sajmova Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2013 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva Potencijalni partneri: Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, Privredna komora

Crne Gore Rizici: Slabo interesovanje proizvođača Monitoring ievaluacija:

Menadžer


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost organizacije sajma Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG

Mjera 3.2 Razvoj planskog sistema otkupa i plasmana poljoprivrednih proizvoda

Projekat br. 127 Naziv projekta: Izgradnja novog objekta Mljekare Opis projekta: Budući da se godišnje na području Glavnog grada otkupi oko 4,5

miliona litara mlijeka, planskom dokumentacijom predvidjena je izgradnja objekata za otkup i preradu mlijeka u Agroindustrijskoj zoni na magistralnom putu Podgorica-Božaj, pored Distributivnog centra, na površini od 13.392 m2. Površina objekta je 8.928 m2, spratnosti P+4.

Cilj projekta: Stvaranje uslova za organizovani otkup mlijeka. Indirektan cilj otvaranje novih radnih mjesta i zaustavljanje procesa depopulacije

Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvođači Indikatori: Izgrađen objekat

Količina otkupljenog mlijeka Faza projekta: Planska dokumentacija iz 1992. godine, koja još važi. U

medjuvremenu traži se strateški partner za izgradnju mljekare uz set olakšica koje Glavni grad nudi radi doprinošenje bržeg i stabilnijeg rasta poljoprivrednih aktivnosti.

Rok realizacije: 2017.god. Nosilac projekta: Glavni grad-Podgorica Potencijalni partneri: Domaći ili strani suinvestitori, Udruženje stočara Rizici: Neuspješan izbor partnera

Destimulativna otkupna cijena Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije, naknade za komunalno opremanje, projektne dokumentacije, izvođenja radova i opremanja

Izvor finansiranja: Privatno javno partnerstvo


Projekat br. 128 Naziv projekta: Osavremenjavanje hladnjače AD „Plodovi Crne

Gore“ u Matagužima. Opis projekta: AD „Plodovi Crne Gore su privredno društvo čiji su akcionari:

Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, Glavni grad – Podgorica i udruženja poljoprivrednih proizvođača Zete i Malesije. Projekat podrazumijeva nabavku: dva ovlaživača zraka u komorama hladnjače u Matagužima: dva viljuškara, dizel agregat i dvije vazdušne zavjese za vrata komore. Takođe podrazumijeva dogradnju mokrog čvora i stražarske kućice u okviru ovog objekta kako bi se zadovoljio elementarni uslov Standarda bezbijednosti hrane.

Cilj projekta: Praćenje savremenih trendova i potreba tržišta i omogućavanje kvalitetnog čuvanja i skladištenja poljoprivrednih proizvoda u okviru objekta hladnjače u Matagužima, stvaranje uslova za efikasniji rad kompanije u skladu sa standardima EU i omogućavanje efikasnijeg poslovanja i organizavanja otkupa poljoprivrednih proizvoda sa područja Glavnog grada

Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvodjači

Indikatori: Poboljšanje kvaliteta poljoprivrednih proizvoda, povećani obim otkupa i očuvanje poljoprivrednih proizvoda

Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014. godina Nosilac projekta: AD “Plodovi Crne Gore” (akcionari društva: Ministarstvo

poljoprivrede i ruralnog razvoja,Glavni grad-Podgorica, udruženja poljoprivrednih proizvođača Zete i Malesije).

Rizici: Nedostatak finansijskih sredstava Monitoring: AD “Plodovi CG” ili formiranje radnog tima koji će koordinirati

navedene aktivnosti Period implementacije:

5 godina

Vrijednost projekta: 92.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Dokapitalizacija ili kreditni aranžman

Projekat br. 129 Naziv projekta: Stvaranje uslova za plansku proizvodnju, otkup i

plasman poljoprivrednih proizvoda Opis projekta: Zaključivanje ugovora o otkupu sa poljoprivrednim proizvođačima u

Crnoj Gori u cilju realizacije strategije planske proizvodnje hrane u Crnoj Gori i kontiniranog snabdijevanja tržišta kvalitetnim domaćim poljoprivrednim proizvodima

Cilj projekta: Planiranje prozivodnje, otkupa i plasmana na tržišnim principima Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvodjači Indikatori: Poboljšanje kvaliteta poljoprivrednih proizvoda, povećani obim

otkupa i očuvanje poljoprivrednih proizvoda Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2015.godine Nosilac projekta: AD “Plodovi CG” (akcionari društva: Ministarstvo poljoprivrede i

ruralnog razvoja, Glavni grad – Podgorica, udruženja poljoprivrednih proizvođača Zete i Malesije).

Rizici: Neispunjavanje ugovorenih obaveza o planskoj proizvodnji od strane poljoprivrednih proizvodjača ili nedostatak finansijskih sredstava organizatora, destimulativne cijene otkupa


Monitoring: AD “Plodovi CG” ili formiranje radnog tima koji će koordinirati


5 godina

Vrijednost projekta: Troškovi otkupa Izvor finansiranja: AD “Plodovi CG” i privatni kapital (troškovi proizvodnje)

Projekat br. 130 Naziv projekta: Proširenje asortimana i plasmana poljoprivrednih

proizvoda “AD “Plodovi Crne Gore” Opis projekta: Proširenje asortimana AD “Plodova Crne Gore” otkupom šumskog

voća i ljekovitog bilja sa područja Lijeve Rijeke i stavljanje u funkciju postojećeg objekta za otkup i preradu ljekovitog bilja i šumskih plodova u Lijevoj Rijeci i proširenje plasmana poljoprivrednih proizvoda iz Crne Gore na domaće hotelsko-ugostiteljske objekte, trgovinske lance i na tržište zemalja u regionu.

Cilj projekta: Razvoj AD “Plodova Crne Gore”, ruralni razvoj, intezivnija poljoprivredna proizvodnja i iskorišćenje svih raspoloživih resursa. Indirektan cilj je stvaranje uslova za zapošljavanje na selu i spriječavanje dalje depopulacije ruralnog stanovništva.

Ciljna grupa: Stanovnici ruralnih područja Indikatori: Povećanje standarda stanovnika ruralnih područja, smanjenje

depopulizacije tih područja, a posebno mladih Faza projekta: Na nivou ideje Vrijednost projekta: 135.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Dokapitalizacija Rok realizacije: 2014. godine Nosilac projekta: AD “Plodovi Crne Gore” Rizici: Nezainteresovanost seoskog stanovništva, destimulativne cijene

otkupa Monitoring: AD “Plodovi CG” ili formiranje radnog tima koji će koordinirati


5 godina

Vrijednost projekta: 135.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Dokapitalizacija

Mjera 3.3 Održiva i planska eksploatacija šumskih resursa

Projekat br. 131 Naziv projekta: Izrada planske dokumentacije za šume i šumsko

zemljište Opis projekta: Stvaranje planskih pretpostavki za utvrđivanje pravog stanja šuma

i šumskog zemljišta i adekvatno gazdovanje i korišćenje (do sada su obuhvaćene samo dvije gazdinske jedinice i to: Opasanica i Vučji potok, koje se daju na korišćenje putem koncesija.

Cilj projekta: Utvrdjivanje pravog stanja, obuka i jačanje kadrovskih kapaciteta,


uspostavljanje kontinuiteta gazdovanja i evidencije prihoda od koncesija, od kojih se 70% usmjerava u Budžet Glavnog grada.

Ciljna grupa: Drvopreradjivači i korisnici nedrvnih proizvoda Indikatori: Bolje očuvanje šuma i šumskog zemljišta i veći prihodi od

koncesija Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014. god. Nosilac projekta: Glavni grad Podgorica, Uprava za šume CG, MPRR, CMU, Zavod

za zaštitu prirode i NVO Rizici: Zloupotreba-nekontrolisana sječa drva i neplansko korišćenje

šumskog zemljišta Monitoring: Formiranje radnog tima koji će koordinirati navedene aktivnosti Period implementacije:

5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost izrade planske dokumentacije Izvor finansiranja: Budžet CG

Projekat br. 132 Naziv projekta: Zaštita šuma od požara Opis projekta: Obezbjedjenje daljinske detekcije požara, opremanje, obuka i

edukacija lokalnog stanovništva i obrazovanje omladine putem školskih programa i organizovanjem radionica

Cilj projekta: Zaštita šuma Ciljna grupa: Gradjani Glavnog grada, biljni i životinjski svijet Indikatori: Broj šumskih požara u toku godine Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2013. godine Nosilac projekta: Glavni grad Podgorica, Uprava za šume CG, MPRR CMU, Zavod

za zaštitu prirode i NVO Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring: Formiranje radnog tima koji će koordinirati navedene aktivnosti Period implementacije: 5 godina Vrijednost projekta: Oko 50.000 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG,donacije

Projekat br. 133 Naziv projekta: Stimulisanje agrošumarstva Opis projekta: Glavni grad ima realne potencijale za razvoj agrošumarstva,

odnosno proizvodnju nara, lješnika, maslina i sl. Pored dosadašnjeg kreditiranja proizvođača, projekat podrazumijeva i njegovu popularizaciju putem brošura, informisanja putem web sajta is l.

Cilj projekta: Podsticaj privrede, povećanje izvoza, otvaranje novih radnih mjesta..

Ciljna grupa: Gradjani (nezaposlena lica) i privredni subjekti Indikatori: Broj odobrenih kredita, broj novih radnih mjesta Faza projekta: Kontinuirano Rok realizacije: 2017.godine Period implementacije:

5 godina

Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo, Zavod za zapošljavanje Crne Gore, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja

Rizici: Nezainteresovanost gradjana


Monitoring: Formiranje radnog tima koji će pratiti i vršiti nadzor nad

realizacijom projekta Vrijednost projekta: Vrijednost odobrenih kredita i izrade brošura Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG

Projekat br. 134 Naziv projekta: Izrada studije izvodljivosti za plantažni uzgoj topola Opis projekta: Dugotrajni konflikt između potrebe očuvanja životne sredine i

riješavanja problema funkcionisanja elektroenergetskog sektora moguće je riješiti, između ostalog i podizanjem plantaža topola u dijelu Zetske ravnice. Topole su pogodne za plantažni uzgoj jer imaju brzu proizvodnu sposobnost a plantažni uzgoj daje dobru osnovu za različite oblike privatno javnog partnerstva. Pretpostavka za realizaciju ovog projekta je utvrđivanje odgovarajućih prostorno-planskih smjernica za fokusirano područje.

Cilj projekta: Podsticaj proizvodnje, obezbjeđenje obnovljivih izvora energije, nova radna mjesta, oblikovanje pejzaža, ublažavanje klimatskih ekstrema i sl.).

Ciljna grupa: Gradjani Glavnog grada i privredni subjekti Indikatori: Urađena studija Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014.godina Period implementacije:

2 godine

Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo Rizici: Drugačija namjena prostora utvrđena PUP-om Monitoring: Formiranje radnog tima koji će pratiti i vršiti nadzor nad

realizacijom projekta Vrijednost projekta: Vrijednost izrade studije Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 135 Naziv projekta: Izrada studije izvodljivosti za kultivizaciju krša Opis projekta: Kultivizacijom krša stvorili bi se preduslovi za razvoj pojedinih

aktivnosti u oblasti agrošumarstva baziranih, između ostalog, i na privatno javnom partnerstvu. Studija će dati odgovor na pitanja mogućih lokacija, izbora optimalnih aktivnosti, načina upravljanja otpadom i sl.

Cilj projekta: Razvoj agrošumarstva, stvaranje uslova za otvaranje novih radnih mjesta, razvoj prerađivačke privrede i povećanje izvoza.

Ciljna grupa: Gradjani (nezaposlena lica) i privredni subjekti Indikatori: Urađena studija Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2015.godine Period implementacije:

3 godine

Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo, Uprava za šume CG, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, CMU, Zavod za zaštitu prirode i NVO

Rizici: Neuspješan izbor obrađivača studije Monitoring: Formiranje radnog tima koji će pratiti i vršiti nadzor nad

realizacijom projekta


Vrijednost projekta: Vrijednost studije Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 136 Naziv projekta: Valorizacija nedrvnih šumskih proizvoda Opis projekta: Sačinjavanje sirovinske baze nedrvnih šumskih proizvoda, u koje

spadaju ljekovito bilje, pečurke, šumsko voće i dr. i edukacija lokalnog stanovništva, školske omladine, nezaposlenih lica – potencijalnih preduzetnika, putem izrade i distribucije brošura.

Cilj projekta: Nova radna mjesta, razvoj prerađivačke privrede i povećanje izvoza uz dobijanje odredjenih sertifikata.

Ciljna grupa: Gradjani Glavnog grada Indikatori: Sačinjena sirovinska baza nedrvnih proizvoda

Broj novih radnih mjesta, broj privrednih subjekata koji se bave preradom.

Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017.godine Period implementacije:

5 godina

Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo, Uprava za šume CG, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, CMU, Zavod za zaštitu prirode i NVO

Rizici: Nezainteresovanost gradjana Monitoring: Formiranje radnog tima koji će pratiti i vršiti nadzor nad

realizacijom projekta Vrijednost projekta: Vrijednost sačinjavanje baze podataka i izrade 300 brošura Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG

Mjera 3.4 Planski razvoj lova i ribolova

Projekat br. 137 Naziv projekta: Uzgoj i zaštita divljači Opis projekta: Korišćenje lovišta na stručnim i planskim osnovama kako bi se

favorizovao potencijal sa kojim raspolažu lovišta Glavnog grada-Podgorice. Pojačano osmatranje i kontrola lovišta za vrijeme lovnog zabrana i elementarnih i drugih nepogoda u cilju zaštite divljači.

Cilj projekta: Favorizovati uzgoj i zaštitu divljači i zaštitu od krivolova. Indirektni cilj je povezivanje sa turizmom i popularizovanje sportskih i izvidjačkih zanimljivosti lovišta.

Ciljna grupa: Korisnici lovišta-lovci, turisti, gradjani, planinari Indikatori: Bolja ponuda broja i vrste divljači Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2012.-2013.g. Nosilac projekta: NVO Lovačka organizacija “Podgorica” Rizici: Krivolov i istrebljenje pojedinih divljači Monitoring: Lovačke organizacije ili Formiranje radnog tima koji će koordinirati

navedene aktivnosti Period 5 godina


implementacije: Vrijednost projekta: Oko 80.000,00 EUR-a (15.000 EUR-a godišnje i 7.000 EUR-a za

nabavku dva automobila za potrebe Lovačke organizacije). Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada i NVO Lovačka organizacija “Podgorica” od

lovačkih članarina

Projekat br. 138 Naziv projekta: Izgradnja Lovačkog doma na Barutani sa pratećim

sadržajima i lovnim objektima Opis projekta: Za potrebe okupljanja lovaca i lovočuvarske službe za osmatranje

planirana je izgradnja posebnog objekta koji bi istovtremeno bio u funkciji izletnika, turista, planinara ali i edukacije lovaca.

Cilj projekta: Poboljšanje uslova u lovištima i poboljšanje uslova opstanka, razvoja i reprodukcije divljači.

Ciljna grupa: Zaposleni u lovačkim organizacijama, lovci, turisti. Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017.god. Nosilac projekta: NVO Lovačka organizacija “Podgorica” Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava Monitoring: Formiranje radnog tima koji će koordinirati navedene aktivnosti Period implementacije:

5 godina

Vrijednost projekta: 11.160 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada i NVO Lovačka organizacija “Podgorica” od


Projekat br. 139 Naziv projekta: Unošenje divljači u lovišta za potrebe lovnog turizma Opis projekta: U gazdovanju lovištem najveća pažnja poklanja se planiranju,

zaštiti i korišćenju lovišta i divljači. Jedna od aktivnosti Lovačke organizacije je i unošenje divljači iz vještačke proizvodnje u lovišta, kao npr. fazana i divljih svinja. Za opstanak unešene divljači bitan je odabir staništa i gajenje pod nadzorom stručne Lovočuvarske službe.

Cilj projekta: Povećanje broja i raznovrsnosti divljači u lovištima Glavnog grada na etički i biološki primjeren način.

Ciljna grupa: Lovačke organizacije, lovci, turisti, ljubitelji životinja Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017.g. Nosilac projekta: NVO Lovačka organizacija “Podgorica” Rizici: Nemogućnost održavanja raznih divljači, nedostatak finansijskih

sredstava za podmladak Monitoring: Formiranje radnog tima koji će koordinirati navedene aktivnosti Period implementacije:

5 godina

Vrijednost projekta: Cca 10.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada i NVO Lovačka organizacija “Podgorica” od



PRIORITET 4 Održivi razvoj turizma

Mjera 4.1 Povećanje kapaciteta i kvaliteta hotelskog i privatnog smještaja

Projekat br. 140 Naziv projekta: Podsticaj izgradnje hotela visoke kategorije Opis projekta: Stvaranje pravnih pretpostavki za uvođenje dodatnih olakšica na

lokalnom nivou za izgradnju hotela visoke kategorije sa savremenim kongresnim dvoranama (podsticanje zajedničkih ulaganja u okviru svih zakonom propisanih modela-joint venture, BOT aranžmani i sl, poreske i druge olakšice isl.). Projekat podrazumijeva izradu analize postojećih lokalnih propisa sa predlogom njihovih izmjena i dopuna i refleksija na Budžet Glavnog grada

Cilj projekta: Veće domaće i strane investicije u turističke kapacitete, intenzivniji razvoj kongresnog turizma

Ciljna grupa: Turisti Indikatori: Broj izgrađenih hotela Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva Rizici: Nedovoljan broj visokokvalifikovanog domaćeg kadra, a posebno

menadžmenta u sektoru turizma, nedovoljan broj kadrova niže kvalifikacione strukture (kuvari, konobari, sobarice i sl.)


Menadžer


2 godine

Vrijednost projekta: 1.000,00 EUR-a

Projekat br. 141

Naziv projekta: Turistička valorizacija Kučkih katuna Opis projekta: Izrada studije izvodljivosti za valorizaciju Kučkih katuna i izgradnji

dodatnih sadržaja u okviru specifičnog etno i eko naselja u kome bi se, osim poljoprivrede, razvijao i turizam sa specijalizovanim programom za zdrav život (organska hrana i sportske aktivnosti, hiking&biking, planinarenje...). Studija će pokazati opravdanost adaptacije postojećih katuna prema propisanom standardu za smještaj turista te izgradnje ugostiteljskih sadržaja sa ponudom zdrave hrane i pića proizvedenih na tradicionalan način, prodajnih objekata sa ponudom lokalnih tradicionalnih proizvoda i drugih odgovarajućih sadržaja za rekreaciju te izgradnju planinarskog doma.

Cilj projekta: Razvoj poljoprivrede, etno, eko i rekreativnog turizma. Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvođači sa područka naselje Kuči, građani

Glavnog grada, turisti Indikatori: Urađena studija


Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva Rizici: Neuspješan izbor obrađivača studije Monitoring ievaluacija:

Menadžer


2 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost studije Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 142 Naziv projekta: Izgradnja hotela i motela za djecu na Veruši i

namjenskog hotela visokog standarda sa specijalizovanim programom za zdrav život (organska hrana i sportsko rekreativne aktivnosti)

Opis projekta: Izgradnja motela na mjestu postojećeg dječijeg odmarališta i izgradnja posebnog hotela visokog standarda na području Veruše sa specijalizovnim programom organske hrane i cjelogodišnjim sportsko-rekreativnim aktivnostima (bazeni, obilježene staze za šetnju i drugi sadržaji). Uslov realizacije ovog projekta je rekonstrukcije puta Bioče- Veruša. Blizina opštine Kolašin i rijeke Tare omogućava međuopštinski saradnju na polju animacije turista.

Cilj projekta: Razvoj i povezivanje eko i zdravstvenog turizma i organske proizvodnje

Ciljna grupa: Korisnici usluga ostojećeg dječijeg odmarališta i turisti Indikatori: Broj noćenja Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2017 Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine Potencijalni partneri: Suinvestitori, donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.


Menadžer


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost lokacije, projekta, radova i opreme Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, privatni kapital, donacije

Projekat br. 143 Naziv projekta: Podsticaj izgradnje i promocija privatnog smještaja Opis projekta: Stvaranje pravnih pretpostavki za uvođenje dodatnih olakšica na

lokalnom nivou radi izgradnje navedenih kapaciteta naročito na područjima pogodnim za eko, eno, gastro i jezerski turizam i njihova promocija

Cilj projekta: Veće investicije u turističke kapacitete Ciljna grupa: Turisti Indikatori: Broj noćenja u privatnom smještaju Faza projekta: Na nivou ideje


Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za razvoj preduzetništva, TO Podgorica Rizici: Nedovoljno interesovanje za investicije zbog produbljivanja

ekonomske krize Monitoring ievaluacija:

Menadžer


5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost promo materijala Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Mjera 4.2 Unapređenje turističke ponude

Projekat br. 144 Naziv projekta: Stimulisanje razvoja alternativnih vrsta turizma Opis projekta: Stvaranje pravnih pretpostavki za uvođenje olakšica na lokalnom

nivou za razvoj rekreativno-odmarališnog turizma, vjerskog, izletničkog i vikend turizma; ulaganja u plovne objekte i pristaništa za nautički turizam na Skadarskom jezeru sa pogonom na vjetar i solarnu energiju; ulaganja u opremu za lovni i ribolovni turizam; u izgradnju avanturističkih parkova, mini zooloških vrtova (Velje brdo i slične lokacije).Projekat podrazumijeva analizu propisa, predlog mjera i refleksije na Budžet Glavnog grada.

Cilj projekta: Obogaćivanje turističke ponude kao i pružanje boljih uslova za odmor i rekreaciju građanima Podgorice.

Ciljna grupa: Turisti i građani Podgorice

Indikatori: Povećanje broja turista kao i njihovo duže zadržavanje u Podgorici



Nosilac projekta: Sekretarijat za preduzetništvo, TO Podgorica

Potencijalni partneri: Privredna komora Crne Gore, suinvestitori, donatori

Rizici Nedovoljna zainteresovanost investitora

Monitoring i evaulacija:

TO Podgorica, Nacionalni park Skadarsko jezero,


2 godine

Vrijednost projekta:

1.000,00 EUR-a


Projekat br. 145 Naziv projekta: Izrada studije izvodljivosti za uređivanje naselja

Sinjac uz obalu Malog Blata, Vranjine i Pohuma Opis projekta: Master planom razvoja turizma do 2020.godine Skadarsko jezero

označeno je kao najznačajnija turistička destinacija sa potencijalom za razvoj više vrsta turizma (klaster Cetinje i Skadarsko jezero taj dokument tretira kao klaster 4 i pruža mogućnost razvijanja tematskog turizma – održivost, zaštita i


održavanje prirode, očuvanje lokalnog identiteta, gdje su dozvoljene samo one aktivnosti koje ne štete životnoj sredini poput upotrebe solarnih čamaca, pješačenje, biciklizam i sl). Studija izvodljivosti pokazaće varijante i benefite uređivanja navedenih naselja, utvrđivanja prostora za kamping, upotrebe solarnih čamaca, izgradnje pristaništa i drugih sadržaja u skladu sa posebnim režimom nacionalnog parka te mogućih načina popularizacije brojnih kulturno istorijskih spomenika na Skararskom jezeru.

Cilj projekta: Razvoj jezerskog turizma i ribolova. Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, turisti, privredni subjekti, strani investitori i

mlada nezaposlena lica Indikatori: Urađena studija Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2015 Nosilac projekta: Sekretrijat za preduzetništvo, TO Podgorica, TO Bar, TO Cetinje,

NTO Potencijalni partneri: JP “Nacionalni parkovi Crne Gore, Ministarstvo održivog razvoja i

turizma Rizici: Neuspješan izbor obrađivača studije Monitoring ievaluacija:



3 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost izrade studije Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet CG u ugovorenim procentima,

donacije

Projekat br. 146 Naziv projekta: Organizovanje festivala, manifestacija i takmičenja Opis projekta: Organizovanje sportskih manifestacija na vodi i drugih sportskih

priredbi, naučno-istraživačkih skupova, kulturno-zabavnih i gastronomskih okupljanja, sajmova, susreta ribolovaca i lovaca, trka biciklista obalom jezera i sl.

Cilj projekta: Unapređenje turističke ponude Podgorice u cilju dužeg boravka turista.

Ciljna grupa: Turisti iz oblasti sporta, estrade, nauke i dr.

Indikatori: Broj manifestacija, povećanje broja turista u Glavnom gradu

Faza projekta: Organizovane su pojedine manifestacije i takmičenja mada ( Podgorički maraton, Skokovi sa Vezirovog mosta, Salon vina, Trofej Skadarsko jezero...) postoje mogućnosti da se ovaj vid turističke ponude unaprijedi


Nosilac projekta: Glavni grad i TO Podgorica

Potencijalni partneri: Privredna komora Crne Gore, udruženja, NVO sektor

Rizici Opasnost od zagađenja prirodne sredine i uništavanja izgrađenih objekata za potrebe ovih manifestacija


Glavni grad, TO Podgorice, Nacionalni park Skadarsko jezero i organizatori ove vrste turističke ponude


5 godina


Vrijednost organizacije manifestacije


Izvor finansiranja: Glavni grad

Projekat br. 147 Naziv projekta: Uređivanje kupališta na rijeci Morači Opis projekta: Uređivanje dva kupališta na rijeci Morači

Cilj projekta: Stvaranje uslova za rekreaciju građana Podgorice.

Ciljna grupa: Građani Podgorice

Indikatori: Uređena kupališta




Rizici Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn. nedovoljnog iznosa sredstava


Formiranje radnog tima na praćenje i nadzor


3 godine


Vrijednost projektne dokumentacije i radova


PRIORITET 5 Zaštita životne sredine

Mjera 5.1 Zaštita svih segmenata životne sredine

Projekat br. 148 Naziv projekta: Uspostavljanje lokalne mreže praćenja stanja -

monitoring pojedinih segmenata životne sredine (vazduh, voda, zemljište, biodiverzitet)

Opis projekta: Praćenje stanja svih segmenata životne sredine predstavlja mjerenje, ispitivanje i ocjenjivanje indikatora stanja i zagađenja životne sredine odnosno promjena karakteristika vazduha, voda, zemljišta i biodiverziteta na području Glavnog grada. Prema zakonu praćenje stanja realizuju ovlašćene institucije u skladu sa tenderskom procedurom, a na osnovu Programa monitoringa. Ovlašćena institucija je dužna da uradi Izvještaj za pojedine segmenta životne sredine.

Cilj projekta: Na osnovu dobijenih rezultata i pokazatelja definišu se mjere i aktivnosti kojima će doprinijeti unapređenju stanja svih segmenata životne sredine.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Urađeni Izvještaji o stanju pojedinih segmenata životne sredine


Faza projekta: Urađen Program monitoringa Rok realizacije: Kontinuirano Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine Potencijalni partneri: Ovlašćene institucije za vršenje monitoringa Rizici: Nedovoljan iznos finansijskih sredstva Monitoring i evaluacija:

Sektor za zaštitu životne sredine i održivi razvoj


5 godina

Vrijednost projekta: 300.000,00 EUR-a (60.000 €/godini) Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 149 Naziv projekta: Izrada i realizacija Programa edukacije na polju

zaštite životne sredine Opis projekta: Program edukacije u oblasti životne sredine treba da predstavlja

sveobuhvatni dokument kojim će se osmisliti aktivnosti koje se planiraju u cilju intenziviranja komunikacije sa građanima. Implementacija Programa obuhvata organizovanje tribina i okruglih stolova po odgovarajućim temama, izrada brošura i flajera koji će pružiti praktične informacije o relevantnim pitanjima i uključivanje medija kroz osmišljene kampanje.

Cilj projekta: Intenziviranje komunikacije i jačanje svijesti kroz uspostavljanje kontinuiranog dijaloga sa građanima po pitanjima zaštite životne sredine, kao i informisanje građana o aktivnostima Glavnog grada na ovom polju u smislu dobijanja povratnih reakcija i postizanja većeg stepena zainteresovanosti

Ciljna grupa: Stanovnici Glavnog grada Indikatori: Urađen Program edukacije

Broj radionica i tribina Broj učesnika Tiraž propagadnog materijala

Faza projekta: Izrađena radna verzija Programa edukcije Rok realizacije: Izrada Programa IV kvartal 2012. god., realizacija kontinuirano Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora, Sekretarijat za

komunalne poslove I saobraćaj, javna preduzeća Glavnog grada, PR služba

Potencijalni partneri: Međunarodne organizcacije, eksperti u ovoj oblasti, Ministarstvo održivog razvoja i turizma

Rizici: Stepen zainteresovanosti gradjana Monitoring i evaluacija:



Svake godine

Vrijednost projekta: 125.000,00 EUR-a (25 000 €/godini) Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donacije, IPA

Projekat br. 150 Naziv projekta: Jačanje svijesti građana o procesu primjene zakona,

učešću u donošenju odluka i ostvarivanju prava na zdravu životnu sredinu.

Opis projekta: Novom zakonskom regulativom u oblasti zaštite životne sredine


veliki značaj dat je učešću javnosti u propisanim procedurama. Ovim projektom stvorili bi se preduslovi za upoznavanje sa zakonskim rješenjima u toj oblasti, sa akcentom na pravima i obavezama građana koje iz njih proizilaze.

Cilj projekta: Motivisanje građana da uzmu aktivnije učešće u procesu donošenja odluka koristeći znanje, iskustvo i argumente.

Ciljna grupa: Građani, ali i privredni subjekti Indikatori: Broj radionica i tribina

Broj učesnika Faza projekta: Urađen Vodič kroz propise u oblasti zaštite životne sredine sa

naglaskom na pitanja učešća javnosti u donošenju odluka i pravu na pravnu zaštitu

Rok realizacije: Kontinuirano Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora Potencijalni partneri: Međunarodne organizcacije, eksperti u ovoj oblasti, Ministarstvo

održivog razvoja i turizma Rizici: Stepen zainteresovanosti gradjana Monitoring i evaluacija:



Svake godine

Vrijednost projekta: 50.000,00 EUR-a (10 000 €/godišnje) Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donatori

Projekat br. 151 Naziv projekta: Akustičko zoniranje teritorije Glavnog grada Opis projekta: Buka u životnoj sredini je nepoželjan ili štetan zvuk na otvorenom

prostoru koji je izazvan ljudskom aktivnošću. Nadležni organ lokalne uprave dužan je da izvrši akustičko zoniranje radi određivanja akustičkih zona na svojoj teritoriji u cilju zaštite ljudi od buke. Akustičko zoniranje vrši se na osnovu dokumentacije o postojećoj ili planiranoj namjeni prostora i nivoa buke procijenjenog u skladu sa izvorima buke koji se nalaze u određenoj zoni i njenoj neposrednoj blizini.

Cilj projekta: U akustičkim zonama zabranjeno je prouzrokovati buku iznad propisanih graničnih vrijednosti.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Identifikovane akustične zone Faza projekta: Fomirana radna grupa za određivanje akustičnih zona na teritoriji

Glavnog grada Rok realizacije: IV kvartal 2012.god. Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine Potencijalni partneri: Ministarstvo održivog razvoja i turizma, eksperti u ovoj oblasti Rizici: Kadrovska osposobljenost Monitoring i evaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: Nadoknada za rad radne grupe Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada


Projekat br. 152 Naziv projekta: Izrada Prostorno – urbanističkog plana Glavnog

grada Podgorice sa strateškom procjenom uticaja na životnu sredinu do 2025.godine

Opis projekta: Prostorno urbanistički plan je najvažniji hijerarhijski planski dokument na nivou grada i predstavlja novinu u sistemu uređenja prostora ustanovljenog novim zakonskim rješenjem iz 2008. godine. Osnovni koncept Plana zasnivaće se na prostornom usmjeravanju razvoja krupnih infrastrukturnih sistema – dobro saobraćajno uvezanih, objekata javnih službi, prostora za izgradnju privrednih sadržaja, turističke valorizacije, a sve sa ciljem sprečavanja neracionalnog korišćenja i degradacije prostora.

Cilj projekta: Izradom i donošenjem PUP-a stvoriće se preduslovi za racionalno i namjensko korišćenje prostora i definisanje položaja i pravaca razvoja Glavnog grada Podgorice u skladu na principima i zahtjevima održivog razvoja.

Ciljna grupa: Građani, Privredni subjekti, Institucije Indikatori: Usvojen PUP Faza projekta: Urađen prikaz i ocjena postojećeg stanja Rok realizacije: IV kvartal 2012 Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitiu životne

sredine Potencijalni partneri: Naučne institucije Rizici: Nepoštovanje zadatog vremenskog okvira Monitoring ievaluacija:

Komisija za reviziju i verifikaciju PUP-a i studijske osnove


1 godina

Vrijednost projekta: 467.883 € Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada

Projekat br. 153 Naziv projekta: Studijska osnova za Prostorno urbanistički plan

(PUP) Opis projekta: Izrada Strategije socioekonomskog razvoja; Bazne studije

prostorno saobraćajnog razvoja užeg i šireg područja; Bazne studije životne sredine i Bazne studije zemljišne politike; Studije razvoja prenosne i distributivne mreže na području Podgorice do 2025. Navedena dokumenta obuhvatiće ključne vizije vrijednovanja zahvata Plana, a takođe i definisati koncept odgovornog upravljanja i održivog razvoja datog prostora, usklađenog sa odgovarajućim nacionalnim i međunarodnim zahtjevima i standardima, kao i koncept jačanja svijesti građana.

Cilj projekta: Izradom Studijske osnove izvršiče se stvoriće se preduslovi za kvalitetno sagledavanje stanja i mogućnosti u različitim segmentima razvoja i za kvalitetnu izradu Prostorno urbanističkog plana.

Ciljna grupa: Građani, Privredni subjekti, Institucije Indikatori: Urađena studijska osnova za PUP Faza projekta: Završna faza izrade Rok realizacije: IV kvartal 2012 Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine


Potencijalni partneri: Naučne institucije, Vlada Slovenije Rizici: Nepoštovanje zadatog vremenskog okvira Monitoring i evaluacija:

Komisija za reviziju i verifikaciju PUP-a i studijske osnove


Vrijednost projekta: 632.590,00 € Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grad, donacije

Mjera 5.2 Organizovano upravljanje otpadom

Projekat br. 154 Naziv projekta: Izrada Studije izvodljivosti izgradnje i opremanja

pogona za briketiranje, odnosno kompostiranje biljnog otpada

Opis projekta: Projekat će dati uporednu analizu i predlog načina tretmana biljnog otpada, odn. ocjenu izvodljivosti i ekonomske opravdanosti proizvodnje briketa za grijanje ili proizvodnje komposta-materijala sličnog humusu. Biljni otpad podrazumijeva ostatke orezanog drveća, organskog zelenog otpada i drugog biorazgradivog otpada u koji spada vlažna i čvrsta organska materija, otpad od hrane, baštenski otpad (trava, lišće, grane i ostali biljni otpad koji se generiše u poljoprivrednim i baštenskim aktivnostima), papir, karton i sl. U procesu briketiranja, primjenom odgovarajuće mehanizacije i tehnoloških metoda dobijaju se briketi koji se koriste u proizvodnji toplotne energije. Kompostiranje bazira na prirodnom procesu razlaganja organskih materija a dobijeni kompost može se koristiti kao sredstvo za kondicioniranje zemljišta ili kao đubrivo.

Cilj projekta: Stvaranje preduslova za kvalitetnije upravljanje biljnim otpadom u skladu sa prihvaćenim međunarodnim standardima i zaštita i unapređenje životne sredine. Indirektan cilj su finansijski efekti, otvaranje novih radnih mjesta i povećanje izvoza.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, privredni subjekti Indikatori: Količina prerađene sirovine Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: JP “Zelenilo” Podgorica, JP “Deponija” Podgorica, JP “Čistoća”

Podgorica Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Neuspješan izbor obrađivača Studije Monitoring ievaluacija:



2 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost izrade studije Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donacije


Projekat br. 155 Naziv projekta: Postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, tretman

mulja i zbrinjavanje ostatka otpada (PPOV) Opis projekta: Postojeće postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda je

nedovoljnog kapaciteta, nalazi se na neadekvatnoj lokaciji i nema riješen problem odlaganja komunalnog mulja. Izgradnjom tri nova postrojenja koja čine tehnološku cjelinu PPOV-a na lokaciji koja je definisana 2008.godine DUP-om “KAP-Industrijska zona “, kapaciteta 275.000 ekvivalentnih stanovnika, u potpunosti će se prevazići navedeni problemi. Postrojenje je locirano neposredno u Industrijskoj zoni u skladu sa preporukama i praksom u EU. Transport kompletne otpadne vode sa područja Glavnog grada do postrojenja vrši se gravitacijski, što je bio jedan od opredjeljujućih faktora za izbor lokacije. Postrojenje omogućava potpunu kontrolu ulaznih i izlaznih otpadnih voda, rad postrojenja, ispuštanje otpadnih voda u rijeku Moraču i kontrolu ispuštenih gasova u atmosferu. Pripremljeno tehnološko rješenje zasnovano je na strožijim standardima prečišćavanja otpadnih voda u odnosu na direktive EU i nacionalno zakonodavstvo i kao takvo omogućiće podizanje nivoa kvaliteta Morače kao vodotoka klase A-1. Količina mulja nakon procesa prečišćavanja svešće se na minimum, sa mogućom daljom primjenom u izgradnji puteva, a ostatak otpada će se sagorijevati postupkom inseneracije.. U ovom procesu izdvaja se biogas koji se može pretvoriti u električnu energiju dovoljnu za 50-60% potreba svih postrojenja.

Cilj projekta: Projekat je direktno vezan za očuvanje životne sredine na širem području Glavnog grada, dakle, zaštitu podzemnih voda a time i postojećih vodoizvorišta, rijeke Morače i drugih riječnih slivova, Skadarskog jezera, vodoizvorišta Boljesestre i budućeg vodoizvorišta Karuč ali i snadbijevanje kvalitetnom vodom za piće Crnogorskog Primorja. Indirektan cilj je otvaranje novih radnih mjesta, stavljanje van funkcije postojećeg PPOV i oslobađanje zemljišnog kompleksa na kome se isti nalazi u pov. od oko 70.000 m2 koi će, zajedno sa vrijednošću naknade za komunalno opremanje, predstavljati ulog Glavnog grada u izgradnji planiranih objekata na toj lokaciji (cca 10 miliona EUR-a). Indirektan cilj je rekultivisanje, odnosno uređivanje zemljišta namjenjenog za izgradnju PPOV koje je sada devastirano od strane KAP-a i razvoj ribarstva u Skadarskom jezeru.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, poljoprivredni proizvođači, preduzetnici Indikatori: Izgrađena postrojenja, stepen prečišćenosti otpadnih voda, kvalitet

rijeke Morače (klasa vodotoka) Faza projekta: Urađena je Studija izvodljivosti EIB-a koja je pokazala finansijsku

održivost projekta. Detaljnim planskim dokumentom „Industrijska zona – Kombinat aluminijuma Podgorica“ definisana je lokacija budućeg PPOV u vlasništvu Glavnog grada koja nije opterećena potrebom rješavanja imovinsko-pravnih odnosa. Formirana stručna grupa dala je predlog tehnološkog rješenja, odnosno odabira tehnologije prečišćavanja vode i obrade mulja sa njihovom mogućom primjenom u našim uslovima. .

Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Vlada CG Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor nad izvođenjem


ievaluacija: radova Period implementacije:

4 godine

Vrijednost projekta: Orijentaciono 32.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada-kreditna sredstva, budžet JP “Vodovod i

kanalizacija” Podgorica, Budžet CG, donacije

Projekat br. 156 Naziv projekta: Uređaj za prečišćavanje otpadnih voda u GO Tuzi Opis projekta: Planiranje i izgradnja manjeg uređaja odgovarajućeg kapaciteta

ekvivalentnih stanovnika omogućiće adekvatan tretman otpadnih voda u GO Tuzi. Lokacija i kapacitet će se utvrditi nakon usvajanja PUP-a koji će dati odgovarajuće smjernice za izradu DUP-a i za izradu studije izvodljivosti.

Cilj projekta: Projekat je direktno vezan za očuvanje životne sredine na širem području gradske opštine, zaštitu podzemnih voda a time i postojećih vodoizvorišta i rijeka. Indirektan cilj je otvaranje novih radnih mjesta i rekultivisanje, odnosno uređivanje zemljišta namjenjenog za izgradnju uređaja.

Ciljna grupa: Građani Gradske opštine Tuzi, poljoprivredni proizvođači, preduzetnici

Indikatori: Izgrađen uređaj, stepen prečišćenosti otpadnih voda. Faza projekta: Na nivou ideje. Rok realizacije: 2016. godina Nosilac projekta: JP “Vodovod I kanalizacija” Podgorica Potencijalni partneri: Glavni grad u dijelu ulaganja zemljišta i naknade za komunalno

opremanje Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



4 godine

Vrijednost projekta: Vrijednost zemljišta, studije izvodljivosti, planske i projektne dokumentacije, radova i opreme, orijentacioni 4.000.000,00 EUR-a.

Izvor finansiranja: Donacije

Projekat br. 157 Naziv projekta: Izgradnja postrojenja za tretman procjednih voda Opis projekta: Projekat podrazumijeva izgradnju objekta za tretman procjednih

voda sa dva bazena, postavljanje cijevi za njihov dovod i odvod, nabavku i ugradnju opreme. Postrojenje je locirano na parceli od 4.000 m2 na deponiji «Livade» u Podgorici na Vrelima Ribničkim.

Cilj projekta: Skupljanje ocjednih voda iz atmosferske kanalizacije i voda organskog otpada iz sanitarnih kada i njihovo ispuštanje u gradsku fekalnu kanalizaciju nakon tretmana prečišćavanja, u skladu sa propisanim parametrima po najvišim evropskim standardima u djelatnosti deponovanja i tretmana komunalnog otpada.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađeno postrojenje, visok stepen prečišćenosti procjednih voda Faza projekta: Urađena je tehnička i tenderska dokumentacija i sprovedena

tenderska procedura po međunarodnom javnom pozivu za izbor


najpovoljnijeg ponuđača.

Rok realizacije: 2013. godina Nosilac projekta: Deponija d.o.o. – Podgorica Potencijalni partneri: Domaći ili strani investitori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




2 godine

Vrijednost projekta: Procjenjena vrijednost je 2.000.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: “Deponija”d.o.o. Podgorica iz sopstvenih sredstava i iz kredita

Evropske Investicione banke

Projekat br. 158 Naziv projekta: Sakupljanje i kaptacija biogasa na deponiji “Livade” Opis projekta: Nabavka i ugradnja opreme (postavljanje cijevi i aspiratora) radi

dovođenja biogasa, sakupljenog i kaptiranog na Deponiji „Livade“ u sanitarnoj kadi 2, do „eko baklje“.

Cilj projekta: Ispunjavanje evropskih standarda u djelatnosti deponovanja i tretmana komunalnog otpada, zaštita životne sredine, stvaranje uslova za proizvodnju električne energije i tople vode na principima energetske efikasnosti

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Količina proizvedene električne energije Faza projekta: U toku je izrada tehničke dokumentacije Rok realizacije: 2013. godina Nosilac projekta: Deponija d.o.o. – Podgorica Potencijalni partneri: Domaći ili strani investitori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




2 godine

Vrijednost projekta: 125.000,00 € Izvor finansiranja: “Deponija”d.o.o. Podgorica

Projekat br. 159 Naziv projekta: Izgradnja postrojenja za preradu komunalnog otpada

u cilju dobijanje biodizela, biogasa i tople vode Opis projekta: Postrojenje će biti locirano na području kampa „Konik II“. Količina

komunalnog otpada koji se može preraditi za gradove Podgorica, Cetinje i Danilovgrad iznosi najmanje 50.000 t/g.

Cilj projekta: Zaštita životne sredine, korišćenje obnovljivih izvora energije i izvršavanje obaveza smanjenja količina CO2 dobijenog spaljivanjem fosilnih goriva u narednih deset godina. Takođe je cilj i smanjenje količina komunalnog otpada koji će se odlagati u sanitarne deponije. Primjena ove tehnologije će omogućiti ekonomsku valorizaciju komunalnog otpada.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, Cetinja i Danilovgrada Indikatori: Izgrađeno postrojenje, količina prerađenog otpada


Faza projekta: Na nivou ideje Rok realizacije: 2016 Nosilac projekta: Deponija d.o.o. Podgorica Potencijalni partneri: Domaći i strani investitori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




4 godine

Vrijednost projekta: Oko 36.000.000 € Izvor finansiranja: Deponija d.o.o. Podgorica, privatno javno partnerstvo, Budžet

Glavnog grada-kreditni aranžman

Projekat br. 160 Naziv projekta: Izgradnja reciklažnih dvorišta Opis projekta: Reciklažno dvorište je jedan od načina primjene instrumenta

savremenog upravljanja otpadom na ograđenom prostoru sa odgovarajućom opremom. Zauzima prostor od najmanje 2 500 m2. Svaki materijal koji se odlaže u dvorištu mora imati poseban kontejner na kojem će biti vidljivo ispisana oznaka namjene kontejnera (papir, karton, staklo i dr.) projekat podrazumijeva Izgradnju ukupno 7 reciklažnih dvorišta, od kojih 1 na području GO Tuzi i 1 na području GO Golubovci.

Cilj projekta: Stvaranje mogućnosti da građani na jednom mjestu odlažu onu vrstu otpada koja se može ponovo upotrebiti čime se smanjuje količina otpada za deponovanje. Formiranjem reciklažnih dvorišta smanjiće se pojava nelegalnih odlagališta.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, GO Tuzi i GO Golubovci Indikatori: Broj izgrađenih reciklažnih dvorišta Faza projekta: Usvojen Plan upravljanja otpadom na prostoru Glavnog grada

2008-2012 kojim je predviđeno 8 reciklažnih dvorišta. Jedno dvorište izgrađeno je 2011.god. na Zabjelu. Za ostala je urađen projektni zadatak.

Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: JP “Čistoća” – Podgorica Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: 240.000,00 € po jednom reciklažnom dvorištvu, odnosno ukupno za kompletan projekat 1.440.000,00 €.

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, Budžet JP “Čistoća ” Podgorica i donacije

Projekat br. 161 Naziv projekta: Selektivno sakupljanje komunalnog otpada Opis projekta: Organizovanjem selektivnog sakupljanja komunalnog otpada

ispunjavaju se zakonom definisane obaveze naročito u dijelu recikliranja, čime se poštuju zahtjevi EU u ovoj oblasti. Uslov realizacije ovog projekta je donošenje podzakonskog akta kojim će se definisati način na koji će se vršiti odvojeno sakupljanje otpada,


nabavka odgovarajućeg broja posuda-kontejnera (400 komada), kao i 4 adekvatna specijalna vozila autosmećara. .

Cilj projekta: Unapređenje sistema upravljanja komunalnim otpadom i uvođenje EU standarda

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, GO Tuzi i GO Golubovci Indikatori: Broj izgrađenih reciklažnih dvorišta Faza projekta: Do sada je postavljeno 236 posuda na 93 lokacije i izgrađen

Reciklažni centar Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: JP “Čistoća” Podgorica Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 764.000,00 € Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada i Budžet JP “Čistoća ” Podgorica

Projekat br. 162 Naziv projekta: Izgradnja podzemnih kontejnera za komunalni otpad Opis projekta: Podzemni kontejneri za komunalni otpad svojom praltičnom

primjenom obezbjeđuju primarno funkcionalnu, ali i estetsku dimenziju. Obzirom da Glavni grad mora pratiti međunarodne trendove u svim, pa i u oblasti upravljanja otpadom, potrebno je pripremiti dokumentaciju za izgradnju podzemnih spremišta za prikupljanje komunalnog otpada. Prva faza obuhvatila bi izgradnju 4 podzemna kontejnera koja bi bila smještena u samom centru grada i nabavku specijalnog vozila za njihovo održavanje.

Cilj projekta: Uvođenje novih tehničkih rješenja u sistem upravljanja komunalnim otpadom i dostizanje višeg nivoa kavaliteta života u Glavnom gradu.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada, GO Tuzi i GO Golubovci Indikatori: Broj izgrađenih podzemnih kontejnera Faza projekta: Inicijalna faza Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: JP “Čistoća” Podgorica Potencijalni partneri: Donatori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




5 godina

Vrijednost projekta: 230.000,00 € Izvor finansiranja: JP “Čistoća ”. Podgorica, Budžet Glavnog grada

Projekat br. 163 Naziv projekta: Proizvodnja električne energije i tople vode iz

biogasa


Opis projekta: Izgradnja postrojenja za proizvodnju električne energije i tople

vode iz biogasa kaptiranog, sakupljenog i transportovanog sa sanitarnih kada broj 1 i 2 na Deponiji „ Livade“.

Cilj projekta: Valorizacija biogasa i prozvodnja električne energije i tople vode u skladu sa standardima EU, energetska efikasnost i zaštita životne sredine. Indirektan cilj su finasijski efekti.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Izgrađeno postrojenje, količina proizvedene energije i tople vode Faza projekta: Urađena je studija izvodljivosti od strane italijanske kompanije

CETMA. Projekat će se realizovati u dvije faze. Prva faza je sakupljanje i transport biogasa sa sanitarne kade broj 1 do motora broj 1 za njegovo spaljivanje i proizvodnju električne energije i tople vode u posebnom postrojenju. Druga faza je aspiracija i transport biogasa sa kade broj 2 do motora broj 2 za spaljivanje biogasa i postrojenja za prozvodnju električne energije.

Rok realizacije: 2013. godina – prva faza; 2014. godina – druga faza Nosilac projekta: “Deponija” d.o.o. – Podgorica Potencijalni partneri: Domaći ili strani suinvestitori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




2 godine

Vrijednost projekta: Ukupna vrijednost je 1.600.000,00 Eur-a od čega je vrijednost prve faze 1.000.000 € a druge 600.000 €

Izvor finansiranja: Privatno javno partnerstvo “, Deponija” d.o.o. Podgorica, donacije

Projekat br. 164 Naziv projekta: Izgradnja postrojenja za preradu korišćenih auto

guma - pneumatika Opis projekta: Neadekvatno odlaganje korišćenih pneumatika u potoke, rijeke ili

jezera ili njihovo spaljivanje kojim se produkuju opasni gasovi i čvrste materije uzrokuje zagađivanje životne sredine i ugrožava zdravlje ljudi. Ovaj projekat podrazumijeva sakupljanje, transport i preradu starih pneumatika koji su svrstani u otpad (uništenih, istrošenih ili odbačenih zbog oštećenja ili starosti). Takođe stvara preduslove za proizvodnju lož ulja, biogasa, metala ili čvrstog visokokaloričnog ugljeničnog materijala procesom pirolize.. Realizacija projekta podrazumijeva otganizovano sakupljanje otpadnih pneumatika od krajnjih korisnika (servisera vozila, vulkanizera, komunalnih preduzeća), skladištenje i obradu u postrojenjima opremljenim za predhodnu preradu (postupci R12 i R13 u skladu sa propisom o kvalifikaciji otpada i postupcima njegove obrade) na Deponiji „Livade“.

Cilj projekta: Zaštita vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda i zdravlja ljudi od uticaja ove vrste otpada i primjena standarda EU u preradi otpada u prozvode koji imaju ekonomsku vrijednost.

Ciljna grupa: Građani i privredni subjekti Glavnog grada, Prijestonice Cetinje i opštine Danilovgrad

Indikatori: Izgrađeno postrojenje, količina prerađenih auto guma Faza projekta: Urađen projektni zadatak za izradu Studije izvodljivosti sa idejnim

rješenjem Rok realizacije: 2013.god.


Nosilac projekta: “Deponija” d.o.o. – Podgorica Potencijalni partneri: Domaći i strani investitori Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.




1 godina

Vrijednost projekta: 250.000,00 € Izvor finansiranja: Privatno javno partnerstvo, “Deponija” d.o.o. Podgorica, donacije

Projekat br.165 Naziv projekta: Proizvodnja granulata iz PET ambalaže, LDPE folija

i HDPE materijala Opis projekta: U Regionalnom reciklažnom centru u Podgorici izdvajaju se,

sortiraju, baliraju i presuju PET ambalaža, LDPE folija i HDPE materijali. Izdvojeni materijali su se do sada prodavali kao sirovine na Austrijskom, Njemačkom, Hrvatskom i drugim tržištima. Ovakav projekat omogućio bi valorizaciju tih materijala putem viših faza prerade. Preduslovi za realizaciju ovog projekta u pogledu sirovina i infrastrukture već postoje.

Cilj projekta: Zaštita životne sredine, viši stepen prerade ovih materijala, nova radna mjesta i finansijski efekti.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Količina prerađenih materijala Faza projekta: Izgrađen reciklažni centar Rok realizacije: 2013.god. Nosilac projekta: Deponija d.o.o. Podgorica Potencijalni partneri: Domaći i strani suinvestitori Rizici: Neuspješan izbor partnera Monitoring ievaluacija:



1 godina

Vrijednost projekta: 300.000 € Izvor finansiranja: Privatno javno partnerstvo, “Deponija” d.o.o. Podgorica

Projekat br. 166 Naziv projekta: Hortikulturalno uređenje kompleksa deponije

"Livade". Opis projekta: Hortikulturno uređenje prostora oko Pogona za tretman vozila van

upotrebe i Postrojenja za tretman procjednih voda, kao i uređenje ostalih površina u okviru kompleksa deponije «Livade»

Cilj projekta: Dostizanja evropskih standarda u djelatnosti deponovanja i tretmana komunalnog otpada, zaštite životne sredine

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Realizovan projekat Faza projekta: Radovi na uređenju su u toku Rok realizacije: 2014.god. Nosilac projekta: “Deponija”d.o.o. Podgorica Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava ili neuspješnog izbora partnera





1 godina

Vrijednost projekta: 200.000,00 € Izvor finansiranja: “Deponija”d.o.o. Podgorica

Mjera 5.3 Zaštita biodiverziteta

Projekat br. 167 Naziv projekta: Proglašenje dijela planinskog vijenca Komova

zaštićenim prirodnim dobrom Opis projekta: Glavni grad zajedno sa opštinama Andrijevica i Kolašin, na osnovu

raspoloživih saznanja o prirodnim vrijednostima, pokrenuo inicijativu za proglašenje planinskog masiva Komovi za zaštićeno područje u kategoriji Regionalni park. Područje planinskog masiva Komovi je Prostornim Planom Crne Gore do 2020. godine prepoznato kao potencijalni Regionalni park. Ovaj prijedlog je uglavnom zasnovan na saznanjima o prirodnim vrijednostima tog područja, posebno kada su u pitanju endemične vrste, od kojih su pojedine jedinstvene za Balkan.

Cilj projekta: Proglašenje određenog prostora za zaštićeno podrazumjeva uspostavljanje upravljača, donošenje adekvatnog plana upravljanja, definisanje odgovarajućih mjera očuvanja i daje mogućnost valorizacije datog prostora uz poštovanje opšte prihvaćenih principa održivosti.

Ciljna grupa: Stanovnici Glavnog grada Indikatori: Donošenje Akta o proglašenju

Donošenje Plana posebne namjene Uspostavljanje upravljača Donošenje plana upravljanja Rezultati sprovedenih mjera zaštite

Faza projekta: Izrada Studije zaštite Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine Potencijalni partneri: UNDP i druge međunarodne institucije, Ministarstvo održivog

razvoja i turizma, NVO Rizici: Otpor lokalnog stanovništva Monitoring i evaluacija:



2012 – 2014

Vrijednost projekta: Vrijednost izrade Studije zaštite, planske dokumentacije, planova upravljanja i sprovođenje definisanih mjera.

Izvor finansiranja: GEF, Budžet Glavnog grada, Donatori


Projekat br. 168 Naziv projekta: Proglašenje kanjona rijeke Cijevne zaštićenim

prirodnim dobrom Opis projekta: Posebne naučne studije pokazuju da je područje kanjona Cijevne

prestavlja centar endemske flore i faune. Kanjon rijeke Cijevne je takođe značajno stanište mnogih zaštićenih i rijetkih vrsta ptica, kao i gmizavci i vodozemci. Preduslov za proglašenje datog prostora za zaštićeno je izrada Studije zaštite kojom se utvrđuju osnovne pretpostavke područja i na osnovu koje se donosi Akt o proglašenju zaštićenog prirodnog dobra. Namjena prostora, način korišćenja, uređenja i zaštite prostora uređuje se odgovarajućom prostorno planskom dokumentacijom.

Cilj projekta: Održiva valorizacija kanjona rijeke Cijevne. Nakon proglašenja određenog područja za zaštićeno lokalna samouprava može odrediti Upravljača ili sama upravljati datim područjem, što uključuje upravljanje i zaštitu prirodnih vrijednosti u skladu sa međunarodnim standardima. U vezi sa tim neophodno je uraditi plan upravljanja kojim se definišu zaštita, racionalno korišćenje prirodnih resursa i održivi razvoj, kao i uključenje lokalnih zajednica u očuvanju i unapređenju datog područja.

Ciljna grupa: Stanovnici Glavnog grada Indikatori: Donošenje Akta o proglašenju

Donošenje Plana posebne namjene Uspostavljanje upravljača Donošenje plana upravljanja Rezultati sprovedenih mjera zaštite

Faza projekta: Inicijalna faza Rok realizacije: 2014 Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine Potencijalni partneri: Međunarodne institucije, Ministarstvo održivog razvoja i turizma,

naučne institucije, NVO Rizici: Otpor lokalnog stanovništva Monitoring i evaluacija:



2012 – 2014

Vrijednost projekta: Vrijednost izrade Studije zaštite, planske dokumentacije, planova upravljanja i sprovođenje definisanih mjera.

Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, IPA, Donatori

Mjera 5.4 Energetska efikasnost

Projekat br.169 Naziv projekta: Jačanje svijesti i edukacija građana po pitanju

energetske efikasnosti Opis projekta: Razvoj energetski održive zajednice kao strateško opredjeljenje

Glavnog grada mora biti zasnovano na aktivnom doprinosu svakog pojedinca. Primjenom širokog spektra aktivnosti kao što su


medijske kampanje, radionice, tribine, izrada i distribucija odgovarajućih biltena i informatora, mogu se postići značajni rezultati u podizanju svijesti i informisanosti građana na polju racionalnog korišćenja prirodnih resursa.

Cilj projekta: Promjena ustaljenih obrazaca ponašanja i uspostavljanje odgovornijeg odnosa prema sopstvenim potreba, kao i potrebama sredine u kojoj živimo.

Ciljna grupa: Građani Glavnog grada Indikatori: Broj radionica i tribina

Broj učesnika Količina propagadnog materijala

Faza projekta: Izrađen Akcioni plan za održivo korišćenje energije kao resursa/Inicijalna faza

Rok realizacije: Kontinuirano Nosilac projekta: Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne

sredine, PR služba Potencijalni partneri: GIZ i druge međunarodne institucije, Ministarstvo ekonomije,NVO

i drugi zainteresovani subjekti Rizici: Nezainteresovanost građana Monitoring ievaluacija:

Radno tijelo formirano na nivou Glavnog grada za sprovođenje SEAP-a – Energetski savjet


2012 – 2017

Vrijednost projekta: 70.000,00 EUR_a (15.000 €/godišnje) Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, donatori

Projekat br.170 Naziv projekta: Postavljanje solarnih kolektora na stambenim

zagradama u vlasništvu Glavnog grada Podgorice Opis projekta: Glavnog grada će pokrenuti pilot projekat korišćenje energije

Sunca ugradnjom solarnih kolektora na 6 stambenih objekata u svom vlasništvu (neto površine 6 303 m2). Shodno ostvarenim rezultatima, data aktivnost obuhvatila bi u narednim fazama veći broj stambenih zgrada u vlasništvu Glavnog grada.

Cilj projekta: Smanjenje potrošnje električne energije za grijanje prostora i vode. Indirektan cilj je primjer dobre prakse.

Ciljna grupa: Glavni grad Indikatori: Broj stambenih zgrada sa postavljenim solarnim kolektorima Faza projekta: Izrađen Akcioni plan za održivo korišćenje energije kao

resursa/Inicijalna faza Rok realizacije: 2020. godina Nosilac projekta: Agencija za stanovanje d.o.o. Podgorica Potencijalni partneri: Međunarodne institucije, Ministarstvo ekonomije i drugi

zainteresovani subjekti Rizici: Odlaganje realizacije projekta zbog ekonomske krize, odn.

nedovoljnog iznosa sredstava. Monitoring ievaluacija:



2012 – 2017

Vrijednost projekta: Ukupno oko 200.000,00 EUR-a Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, fondovi


Projekat br. 171 Naziv projekta: Toplotna izolacija spoljašnjeg omotača i krova za 10

zgrada u vlasništvu Glavnog grada Podgorice Opis projekta: Sagledavanje pokazatelja racionalizacije potrošnje električne

energije u objektima u vlasništvu Glavnog grada razmatraće se kroz pilot projekat potpune obnove toplotne izolacije fasade i krova u 10 objekata. Shodno ostvarenim rezultatima, data aktivnost obuhvatila bi u narednim fazama veći broj stambenih zgrada u vlasništvu Glavnog grada.

Cilj projekta: Ušteda u potrošnji električne energije za grijanje i hlađenje prostora u stambenim zgradama

Ciljna grupa: Organi Glavnog grada, posredno kao primjer dobre prakse Indikatori: Broj stambenih zgrada sa postavljenom izolacijom Faza projekta: Izrađen Akcioni plan za održivo korišćenje energije kao

resursa/Inicijalna faza Rok realizacije: 2020. godina Nosilac projekta: Glavni grad/Agencija za stanovanje Potencijalni partneri: Međunarodne institucije, Ministarstvo ekonomije i drugi


nedovoljnog iznosa sredstava. Monitoring ievaluacija:



2012 – 2017

Vrijednost projekta: 120 000 € (20€/m2) Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada, kreditna sredstva, Investiciono-razvojni

fond

Projekat br.172 Naziv projekta: Unaprijeđenje kvaliteta javnog prevoza Opis projekta: Akcioni plan za održivo korišćenje energije kao resursa pokazao je

da je sektor saobraćaja najveći potrošač energenata sa najvećom emisijom CO2 na nivou Glavnog grada. Uvođenje adekvatnog sistema gradskog saobraćaja, uređenje autobuskih stajališta i dr. podstaklo bi smanjeno korišćenje privatnih vozila. U cilju procjene efekata potrebnih aktivnosti potrebno je uraditi studijske analize.

Cilj projekta: Smanjena emisija CO2, racionalna potrošnja energenata, kvalitetniji život građana

Ciljna grupa: Stanovnici Glavnog grada Indikatori: Urađene analize

Broj uređenih autobuskih stajališta Broj građana koji koriste gradski prevoz

Faza projekta: Izrađen Akcioni plan za održivo korišćenje energije kao resursa/Inicijalna faza

Rok realizacije: 2015. godina Nosilac projekta: Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Sekretraijat za

planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine Potencijalni partneri: Međunarodne institucije, Ministarstvo ekonomije i drugi


nedovoljnog iznosa sredstava. Monitoring Radno tijelo formirano na nivou Glavnog grada za sprovođenje


ievaluacija: SEAP-a – Energetski savjet Period implementacije:

2012 – 2017

Vrijednost projekta: 100.000 € Izvor finansiranja: Privatno javno partnerstvo, Budžet Glavnog grada

Projekat br.173 Naziv projekta: Podsticaj ulaganja u toplotnu izolaciju objekata za

kolektivno stanovanje Opis projekta: Sufinansiranje postavljanja toplotne izolacije na fasadama i

krovovima objekata za kolektivno stanovanje na teritoriji Glavnog grada u procentu od 50% vrijednosti radova

Cilj projekta: Racionalizacija potrošnje električne energije za grijanje i hlađenje prostora i poboljšanje uslova stanovanja u objektima za kolektivno stanovanje

Ciljna grupa: Etažni vlasnici Indikatori: Broj zaključnih ugovora sa skupštinom etažnih Faza projekta: Urađen Akcioni plan za održivo korišćenje energije kao resursa na

osnovu koga se projekat realizuje od 2011.god Rok realizacije: Kontinuirano Nosilac projekta: Sekretarijat za komunalno stambene poslove i Agencija za

stanovanje d.o.o. Podgorica Potencijalni partneri: Etažni vlasnici Rizici: Nezaintresovanost etažnih vlasnika

Nedovoljan iznos sredstava u Budžetu Glavnog grada Monitoring ievaluacija:



5 godina

Vrijednost projekta: 300.000,00 godišnje odn. 1.500.000,00 EUR-a za 5 god Izvor finansiranja: Budžet Glavnog grada 50%, skupština etažnih vlasnika 50%

Mjera 5.5 Zaštita od poplava

Projekat br.174 Naziv projekta: Izgradnja novih, nadogradnja i redovno održavanje

postojećih obaloutvrda Opis projekta: Izgradnja nove obaloutvrde na rijeci Morači nizvodno od Mišurice,

nadogradnja i redovno održavanje postojećih Cilj projekta: Efikasnija zaštita od poplava Ciljna grupa: Stanovnici GO Golubovci Indikatori: Broj izgrađenih, nadograđenih i održavanih obaloutvrda Faza projekta: Urađen idejni projekat za novu obaloutvrdu Rok realizacije: 2017. godina Nosilac projekta: Ministarstvo unutrašnjih poslova i javne uprave Potencijalni partneri: Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj, Služba zaštite Rizici: Nedovoljan iznos sredstava Monitoring Formiranje radnog tima za praćenje i nadzor


ievaluacija: Period implementacije:

5 godina

Vrijednost projekta: Vrijednost projektne dokumentacije i radova Izvor finansiranja: Budžet CG, Budžet Glavnog grada, donacije

VI MONITORING

Radi uspostavljanja efikasnog sistema implementacije Strateškog plana razvoja Glavnog grada Podgorice 2012-2017 i korišćenja resursa, Glavni grad će uspostaviti mehanizam monitoringa zasnovan na prikupljanju relevantnih informacija za svaki projekat pojedinačno i to u odnosu na:

- fazu realizacije projekta, - indikatore procesa, - finansijske indikatore (opredijeljeni i realizovani budžet za projekte čija je realizacija

u toku), - fizičke indikatore (podaci o učincima i rezultatima).

Od članova Konsultativne grupe biće formiran tročlani tim zadužen za monitoring koji će pravovremeno prikupljati podatke o realizaciji projekata i ostvarenim efektima. Prije realizacije bilo kog projekta, projektni dokument biće detaljno razrađen u cilju utvrđivanja neophodnih budžetskih sredstava i indikatora koji su ovim dokumentom uglavnom definisani, iako ne kvantifikovani. Na osnovu ovako utvrđenih elemenata sačinjavaće predlog godišnjeg Akcionog plana za realizaciju Strateškog plana, koji će donositi Gradonačelnik krajem tekuće godine za narednu godinu. U okviru svakog pojedinačnog projekta imenovaće se rukovodilac iz redova nosilaca projekta koji će biti zadužen za prikupljanje podatka, u saradnji sa definisanim partnerima. Rukovodilac će izvještavati tim za monitoring o učincima, rezultatima, procesnim i finansijskim indikatorima a tim za monitoring će pripremati izvještaj za koordinatora Konsultativne grupe. Koordinator će objedinjavati podatke za potrebe sačinjavanja godišnjeg izvještaja o sprovođenju Strateškog plana razvoja. U skladu sa Pravilnikom o metodologiji za izradu strateškog plana razvoja jedinice lokalne samouprave, koordinator Konsultativne grupe će pripremati godišnji izvještaj o implementaciji Strateškog plana i dostavljati ga Ministarstvu ekonomije i lokalnom parlamentu zaključno sa 30. aprilom tekuće godine za predhodnu godinu, kao i, eventualno, nacrt njegovih izmjena i dopuna.

VII FINANSIRANJE

Pregled projekata i finansijskih izvora za realizaciju Strateškog plana

Naziv i redni broj projekta

Državni budžet

Lokalni budžet EU fondovi i donacije

Budžet JP Privatno javno partnerstvo

Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

1. Podsticaj investicija u privredu

Vrijednost izrade promo materijala

Vrijednosti planske dokumentacije, zemljišta i naknade za komunalno opremanje

Vrijednosti planske dokumentacije, zemljišta, naknade za komunalno opremanje i izrade promo materijala

2. Lokalni javni radovi

15% 50% 35% Vrijednost bruto zarada i sredstava za rad angažovanih u lokalnim javnim radovima

3. Stimulacija otvaranja novih radnih mjesta (promo material)

2.500,00 2.500,00 5.000.00

4. Lokalni plan akcije za mlade

Vrijednost zarada i drugih primanja

zaposlenih u Centru za mlade

Vrijednost zarada i drugih primanja zaposlenih u Centru za mlade

5. Autoput Bar-Boljare

100% Vrijednost planske dokumentacije, zemljišta koje predstavlja koridor auto puta i vrijednost radova

6. Jadransko jonski autoput

100% Vrijednost planske dokumentacije, zemljišta koje predstavlja koridor auto puta i vrijednost radova

7. Jugozapadna obilaznica

Vlada CG u privatno javnom partnerstvu sa “Monteput”

18.928.374,32 EUR-a

8. Obilaznica oko Glolubovaca II i III faza

12.508.553,00

6.412.447,72 uvećano za

vrijednost eksproprijacije i

projekta za II fazu

18.921.000,00 EUR-a, uvećano za vrijednost eksproprijacije



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

9. Izgradnja 6 javnih garaža

15.000.000,00 (ulog Gl. grada je lokacija i

opremanje)

15.000.000,00

10. Uvođenje IV i V parking zone

5.000,00 5.000,00

11. Katastar saobraćajnica

40.000,00 40.000,00

12. Tunel kroz Goricu

9.000.000,00

9.000.000,00

13. Ul. Vojislavljevića

7.000.000,00 i vrijednost ekspropr.

7.000.000,00 i vrijednost

eksproprijacije 14. Ul. Dalmatinska 600,000,00 i

vrijednost eksproprijacije

600,000,00 i vrijednost eksproprijacije

15. Ul. “B” Drač 900.000,00 i vrijednost

eksproprijacije

900.000,00 i vrijednost eksproprijacije

16. Ul. 8.marta 800.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


17. Ul. Ivana Vujoševića

320.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


18. Ul. Zmaj Jovina 1.800.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


eksproprijacije

19. Ul. Lješkopoljska 1.480.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


eksproprijacije

20. Ul. Radosava Burića


eksproprijacije


eksproprijacije

21. Ul. Branka Deletića


eksproprijacije




Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

22. Ul. Mosorska 500.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


23. Ul. V. Vlahovića 5.200.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


eksproprijacije

24. Ul. Nikole Đurkovića


eksproprijacije


25. Ul. Vaka Đurovića


eksproprijacije

1.00.000,00 i vrijednost eksproprijacije

26. Ul beogradska 500.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


27. Ul. Pored Zavoda za školstvo


eksproprijacije


28. Radnička ul 800.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


29. Ul. Slobode 1.000.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


eksproprijacije

30. Put Radomira Ivanovića


eksproprijacije


31. Stari put za Danilovgrad


eksproprijacije


eksproprijacije

32. Put Podgorica – Cetinje


eksproprijacije


eksproprijacije

33. Put Podgorica – Tuzi

6.000.000,00 6.000.000,00 i vrijednost

eksproprijacije


eksproprijacije



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

34. Put Podgorica-Nikšić

1.685.000,00 1.685.000,00 3.370.000,00 i vrijednost

eksproprijacije 35. Ul. Dinoša-Pikalja-Zatrijebač


eksproprijacije


36. Ul. Dinoša-autoput

Vrijednost projekta, radova i

eksproprijacije

Vrijednost projekta, radova i eksproprijacije

37. Put Golubovci-Mataguži, Tuzi


eksproprijacije


eksproprijacije

38. Rekonstrukcija Veljeg puta u GO Golubovci


eksproprijacije


eksproprijacije

39.Put Beri - Krusi, Buronji


eksproprijacije


eksproprijacije

40. Mostovi i podvožnjaci

3.000.000,00 3.000.000,00 4.000.000,00 10.000.000,00

41. Biciklisticke staze

500.000,00 500.000,00

42. Rehbilitacija vodovodnog sistema

2.800.000,00 400.000,00 3.200.000,00

43. Primarni kolektori fekalne kanalizacije

20.000.000,00

20.000.000,00

44. Sekundarni kolektori fekalne kanalizacije

2.500.000,00 2.500.000,00 5.000.000,00

45. Crpna stanica “Mareza 1”

2.000.000,00 2.000.000,00

46. Vodoizvor. “Zagorič”

300.000,00 300.000,00

47. Studija vodosnadvijevanja

100.000,00 100.000,00



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

48. Inform. sistem “ViK”

400.000,00 400.000,00

49. Katastar hidrotehn. Instalacija

600.000,00 600.000,00

50. Rezervoar “Vršak”

15.000.000,00

15.000.000,00

51. Zamjena azbest cementnih cjevovoda

4.500.000,00 4.500.000,00

52. Vodosnadvbijevanje GO Tuzi i Golubovci

Vlada CG (kredit EIB)

4.500.000,00

200.000,00 4.700.000,00

53. Lješanski vodovod

59.760,34 59.760,34

54. Vodovod u Piperima

100 % Vrijednost projekta i infrastructure

55. Vodoizvor. Dinoša

580.000,00 580.000,00

56. Srednji plato Kuča

332.785,21 332.785,21 i vrijednost V faze

57. Modern.gradske rasvjete

100.000,00 100.000,00

58. Dva nova groblja i proširenje groblja u Dinoši

1.000.000,00 600.000,00 (kredit JP)

1.600.000,00

59. Proširenje “Čepuraka” i groblja u Zagoriču

360.000,00 360.000,00

60.Izgradnja 3 zelene pijace Tuzi, Konik, Zeta

22.257.427,05(vrijednost

uloga Gl.grada

4.210.133, 25)

22.257.427,05



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

61. Ambulante na seoskom području

Vrijednost radova i

opremanja

Vrijednost lokacije Vrijednost lokacije, radova i opremanja

ambulanti

62. Izgr. i nadogr. domova zdravlja na gradskom području

100% Vrijednost projekta, lokacije, radova i

opremanja ambulanti

63. Izgr. Opšte bolnice u Maslinama i povećanje kapaciteta KC CG

100% Vrijednost projekta, radova i opremanja

64. Izgr. novih predškolsk. ustanova i proširenje postojećih


opremanja

Vrijednost lokacije Vrijednost lokacije, projekta, radova i

opremanja

65. Izgr. i dogr. osnovnih škola

20.000.000,00

Vrijednost lokacije i opremanja

20.000.000,00 uvećano za vrijednost lokacije i

opremanja

66. Izgr. i rekonstr. srednjih škola


opremanja


opremanja

67. Izgr. i rekonstr. studentskih domova


opremanja


opremanja

68. Izgr. 4 objekta za socijalno stanovanje

4.383.400,00 12.616.600,00 (ulog Gl.grada je zemljiste i naknada)

17.000.000,00

69. Dom za stare 7.600.000,00 (ulog Gl.grada

je zemljiste i naknada)

7.600.000,00

70. Centar za radnu intergraciju

300.000,00

Vrijednost zemljišta i naknade

300.000,00 uvećana za vrijednost

zemljišta i naknade 71. Dnevni centar za djecu sa smetnjama

400.000,00 500.000,00 900.000,00



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

u razvoju

72. Pomoć i njega u kući

70.000,00 420.000,00 210.000,00 700.000,00

73. Stanovanje uz podršku

70.000,00 30.000,00 100.000,00

74. Baza lica za soc. Pomoć

5.000,00 5.000,00

75. Objekat za interno raseljene

Vrijednost zemljišta i naknade

1.700.000,00 1.700.000,00 uvećana za vrijednost zemljišta i

naknade

76. Sigurna ženska kuća

30.000,00 20.000,00 50.000,00

77. Radovi na KIC-u “B. Tomović”

147.962,76 147.962,76

78. Gradsko pozorište

7.000.000,00 7.000.000,00

79. Multifunkcionalna dvorana

% % Vrijednost lokacije, projekta, radova i

opreme 80. Radovi na Kusleovoj kući

400.000,00 400.000,00

81. Radovi na KIC-u Malesija

100.000,00 100.000,00

82. Oprema za 3 KIC-a

250.000,00 250.000,00

83.Arheološka istraživanja i konzervacija

33% 33% 33% Vrijednost arheoloških istraživanja i konzervacije

84.Adaptacija Doma kulture “25.maj”

100.000,00 100.000,00

85. Radovi na objektima u Staroj Varoši

1.000.000,00 1.000.000,00



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

86. Istočna tribina Stadiona

40.000.000,00(ulog Gl.

Grada zemljište i naknada)

40.000.000,00

87. Sportska dvorana u Tuzima

% % Vrijednost lokacije, projekta i radova

88. Sportska dvorana u Zeti

12.500.000,00(Ulog Gl.

grada zemljište i naknada)

12.500.000,00

89. Radovi na vaterpolo bazenima

500.000,00 (ulog Gl. Grada –

izgradjeni bazeni)

500.000,00

90. Rekonstr. SC “Morača”

4.200.000,00 (ulog Gl.

Grada postojeći objekat)

4.200.000,00

91. Kuća fudbala 2.000.000,00 FSCG

2.000.000,00 (ulog Gl.

grada lokacija i naknada)

2.000.000,00 uvećano za lokaciju i naknadu

92.Teniska akademija

5.000.000,00 (ulog Gl.

Grada lokacija i naknada)

5.000.000,00 uvećano za lokaciju i naknadu

93. Bazen u DUP-u “Univez. Centar”

Vrijedn. lokacije, projekta, radova i opreme

Vrijednost lokacije, projekta, radova i

opreme

94.Dva fudbalska terena na Zlatici

Vrijednost lokacije i naknade

Vrijednost projekta, radova i opreme

UEFA i FIFA

Vrijednost lokacije projekta, radova i

opreme



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

95.zgradnja tribune stadiona FK “Dečić”

300.000,00 300.000,00

96.Dogradnja istočne tribine stadiona “Trešnjica” u Go Golubovci

550.000,00 550.000,00

97.Dvorana za borilač. vještina na Starom Aerodromu

800.000,00 (Ulog Gl.

grada zemljište i naknada)

800.000,00 uvećano za lokaciju i naknadu

98. Sportsko-rekreativni centar “Tološka šuma”

Vrijednost projektovanja,

izgradnje i opremanja

(Ulog Gl. grada

zemljište i naknada)

Vrijednost projektovanja, izgradnje

opremanja, zemljišta i naknade

99.Gradski parlament

Vrijednost završnih radova i oreme

Vrijednost završnih radova i oreme

100. Društveni dom u Dinoši


opreme


opreme

101. Visenamjenski objekat na Zlatici


opreme


opreme

102.Rekonstrukcija Omladinskog doma u Gornjoj Gorici

50.000,00 50.000,00

103. Stipendije za deficitarna zanimanja

2.500,00 (Uprava za

kadrove CG)

2.500,00 5.000,00



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

104. Call centar 150.000,00 150.000,00

105. Radna praksa u upravi

2.500,00 2.500,00 5.000,00

106. Komunik. mreža nove generacije

100.000,00 Vrijednost optičkih kablova, druge opreme

i radova 100.000,00

107.Elektronski grad 10% 90% Vrijednost softverskih modula

108. On line servis 15.000,00 10.000,00 25.000,00 50.000,00

109. Upravljanje ljudskim resursima

50.000,00 (Uprava za

kadrove CG)

50.000,00

110. Vodič za investitore

10.000,00 10.000,00

111.Promocija osnivanja klastera

2.500,00 2.500,00 5.000,00

112. Studija izvodljivosti za tehnološki park

25.000,00 Vrijednost izade studije

113. Bescarinska zona

50% 50% Vrijednost uspostavljanja

bescarinske zone 114. Duvanski kombinat

Priv-jav. partnerstvo

(ulog države u opremi)

Vrijednost zemljišta i naknade za

opremanje

10.000.000,00

115. Fabrika za flaširanje vode

Vrijednost lokacije i naknade za opremanje

Vrijednost studije

izvodljivosti, projekta, radova i opreme

Vrijednost lokacije, projekta , radova i

opreme



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

116. Valorizovanje mineralnih bogatstava

80% 20% Vrijednost geoloških istraživanja

117.Zaštita od nelegalne gradnje

Vrijednost akcionog plana i

socijalnih programa 100%

Vrijednost akcionog plana i socijalnih

programa

118. Izgradnja malih HE

Vrijednost, projekta, lokacije, radova i opreme

Vrijednost, projektne dokumentacije, lokacije,

radova i opreme

119. Podsticaj inovacija u MSP

5.000,00 5.000,00

120. Promocija standarda kvaliteta

2.500,00 2.500,00 5.000,00

121.Razvoj organske proizvodnje

50.000,00 50.000,00 100.000,00

122. Promocija organskih proizvoda

25.000,00 25.000,00 50.000,00

123. Promocija “Vinskih cesti”

7.000,00 7.000,00

124. Salon vina “Monte vino”

25.000,00 25.000,00 50.000,00

125.Program “Agro-is”

5.000,00 5.000,00

126. Poljoprivredni sajmovi

25.000,00 25.000,00 50.000,00

127. Izgradnja Mljekare

Vrijednost lokacije i naknade za opremanje

Vrijednost projekta, radova i opreme


opreme

128. Oprema za AD “Plodovi CG”

92.000,00 (dokapitalizaci

ja)

92.000,00



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

129. Planska proizvodnja, otkup i plasman polj.proizvoda

Troškovi otkupa i

plasmana

Troškovi proizvodnje

Troškovi planske proizvodn je, otkupa i

plasmana

130. Proširenje asortimana i plasmana AD “Plodovi CG”

135.000,00 (dokapitalizaci

ja)

135.000,00

131. Planska dokumentacija za šume i šumsko zemljište

100% Vrijednost planske dokumentacije

132. Zaštita šuma od požara

25.000,00 25.000,00 50.000,00

133. Stimulisanje agrošumarstva

50% 50% Vrijednost kredita i promo materijala

134. Izrada studije izvodljivosti za plantaže topola

100% Vrijednost izrade studije

135. Izrada studije izvodljivosti za kultuvizaciju krša

100% Vrijednost izrade studije

136. Valoriz. nedrvnih šumskih proizvoda

5.000,00 5.000,00 10.000,00

137. Uzgoj i zaštita divljači

20.000,00 60.000,00 80.000,00

138. Lovački dom na Barutani

11.160,00 11.160,00

139. Unošenje divljači u lovišta

5.000,00 5.000,00 10.000,00

140. Podsticaj izgradnje hotela

1.000,00 1.000,00

141. Valorizacija Kučkih katuna

100% Vrijednost studije izvodljivosti



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

142. Izgradnja hotela i motela na Veruši

Vrijednost projektovanja i

izgradnje motela


opreme za hotel


opreme

143. Podsticaji i promocija privatnog smještaja

2.500,00 2.500,00

144. Stimulisanje alternativnih vrsta turizma

1.000,00 1.000,00

145.Studija izvodljivosti za naselja uz Skadarsko jezero

30.000,00 30.000,00

146. Organizovanje festivala i manifestacija

100% Vrijednost organizacije

147. Uređenje kupališta na Morači

Vrijednost projekta i radova 100%

Vrijednost projekta i radova

148. Monitoring segmenata životne sredine(ž.s.)

300.000,00 300.000,00

149.Program edukacije o zaštiti ž.s.

25.000,00 100.000,00 125.000,00

150. Jačanje svijesti u oblasti ž.s.

10.000,00 40.000,00 50.000,00

151. Akustičko zoniranje

1.000,00 1.000,00

152. Izrada PUP-a 467.833,00 467.833,00

153. Studijska osnova za PUP

632.590,00 632.590,00

154. Studija izvodljivosti za kompost i briketiranje

30.000,00 30.000,00



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

155. PPOV % % % 32.000.000,00

156. Uređaj za prečišćavanje otpadnih voda u GO Tuzi

4.000.000,00 4.000.000,00

157. Postrojenje za procjedne vode

2.000.000,00 2.000.000,00

158. Sakupljanje i kaptacija bio gasa

125.000,00 125.000,00

159. Postrojenje za preradu kom.otpada

% % 36.000.000,00

160. 7 reciklažnih dvorišta

1.440.000,00 1.440.000,00

161. Selektivno sakupljanje kom.otpada

764.000,00 764.000,00

162.Podzemni kontejneri

230.000,00 230.000,00

163. Proizvodnja električne energije iz bio gasa

1.600.000,00 1.600.000,00

164. Postrojenje za preradu auto guma

250.000,00 250.000,00

165. Proizvodnja granulate iz ambalaže

300,000,00 300.000,00

166. Uređenje Deponije “Livade”

200.000,00 200.000,00

167.Stavljanje pod zaštitu dijela Komova

% % Vrijednost t Studije zaštite, planske

dokumentacije, planova upravljanja i

sprovođenje mjera.



Državni budžet



Kreditni aranžman

Privatni kapital

UKUPNO

168.Stavljanje Cijevne pod zaštitu

% % Vrijednost t Studije zaštite, planske

dokumentacije, planova upravljanja i

sprovođenje mjera.

169.Jačanje svijesti o en.efikasn.

70.000,00 70.000,00

170. Solarni kolektori za 6 zgrada

200.000,00 200.000,00

171. Toplotna izolacija za 10 zgrada

120.000,00 120.000,00

172. Unapređenje javnog prevoza

100.000,00 100.000,00

173.Sufinansiranje toplotne izolacije

750.000,00 750.000,00 1.500.000,00

174. Izgradnja i održavanje obaloutvrda

Vrijednost projekta i radova

UKUPNO (mil): 58.326.053 60.363.206 47.155.000 13.201.545 124.624.027 44.505.000 0,977.000 349.151.831

Ukupna vrijednost planiranih projekata iz svih izvora finansiranja, odnosno ukupna vrijednost po pojedinačnim izvorima uvećava

se za vrijednost eksproprijacija koja se u ovom momentu ne može utvrditi kao i za vrijednost jednog broja projekata koji su na nivou ideje te njihovu vrijednost nije bilo moguće navesti ni u fiksnom ni u aproksimativnom iznosu.

Mogućnosti budžeta Glavnog grada za protekle četiri godine predstavljene su u sledećoj tabeli: Pregled budžetskih primitaka i izdataka, 2008-2011


2008. godina 2009. godina 2010. godina 2011. godina

PRIMICI 93.333.484,38 91.283.164,39 75.176.418,26 51.509.084,03

IZDACI 75.151.117,59 85.343.881,42 67.321.317,05 51.222.808,39

Operativni budžet 26.894.889,41 31.536.667,19 32.135.903,07 28.304.863,17

Kapitalni budžet

48.256.228,15 53.807.214,23 35.185.413,98 22.917.945,22

Projekcija primitaka i izdataka Budžeta Glavnog grada, 2012-2016 god.


2012. godina 2013. godina 2014. godina 2015. godina

2016.godina

PRIMICI 43.150.740,00 47.470.000,00 44.718.600,00 45.574.800,00 47.034.400,00 IZDACI 43.150.740,00 47.470.000,00 44.718.600,00 45.574.800,00 47.034.400,00

Operativni budžet

28.445.240,00

29.423.940,00

30.615.815,00

31.169.970,00

31.778.085,00

Kapitalni budžet 14.705.500,00 18.046.060,00 14.102.785,00 14.404.830,00 15.256.315,00

U 2013.godini koristiće se zakonska mogućnost privremenog finansiranja najviše do

iznosa koji odgovara 1/12 ostvarenih rashoda u predhodnoj fiskalnoj godini i to najduže za razdoblje od tri mjeseca.

Za finansiranje definisanih razvojnih projekata, Glavni grad će nastojati da maksimalno iskoristi bespovratna sredstva iz predpristupnih fondova za razvoj infrastrukture. S tim u vezi, nastaviće sa jačanjem administrativnih kapaciteta kako bi za iste blagovremeno aplicirao.

Posebna pažnja posvetiće se saradnji sa privatnim sektorom, naročito modelima privatno javnog partnerstva po kojem je planirana realizacija projekata u orijentacionoj vrijednosti od oko 125 miliona EUR-a te stvaranju podsticajnog ambijenta za realizaciju projekata privatnim kapitalom.


218

VIII KONSULTATIVNI PROCES

Strateški plan razvoja Glavnog grada 2012-2017 rezultat je širokog konsenzusa na

različitim nivoima i to: - konsenzusa Radne i Konsultativne grupe koju čine predstavnici različitih

institucija na državnom nivou, Zajednice opština Crne Gore, različitih udruženja i civilnog sektora,

- konsenzusa sa građanima Glavnog grada, - konsenzusa sa Ministarstvom finansija.

Konsultativni proces Radne i Konsultativne grupe sproveden je u skladu sa Pravilnikom o metodologiji izrade strateškog plana jedinica lokalne samouprave.

Na konsitutivnoj sjednici Konsultativne grupe od 01.decembra 2011.godine usvojena su Pravila rada Konsultativne grupe i u skladu sa istima, u intervalu od njenog konstituisanja do avgusta mjeseca 2012.godine, održano ukupno šest sjednica. Na tim sjednicama diskutovano je o svakom pojedinom poglavlju sadržanom u dokumentu. Poglavlja je Konsulativna grupa usvajala sukcesivno i zapisnički, nakon usklađivanja prvobitno ponuđenog radnog teksta sa parcijalnim ex ante evaluacijama evaluatora imenovanog od strane Ministarstva ekonomije i nakon pisanih izjašnjanja obrađivača na primjedbe, predloge i sugestije članova Konsultativne grupe.

Konsultativni proces sa građanima Glavnog grada izvršen je u skladu sa važećom Odlukom o učešću lokalnog stanovništva u vršenju javnih poslova i to:

1. informisanjem građana o razlozima za donošenje, sadržaju strateškog plana i temama koje su predmet konsultacija i to: putem medija (dnevni list “Pobjeda”, nedjeljni list “Koha Javore”), web-sajta Glavnog grada 17. i 18. maja 2012.god.), odnosno putem oglasnih tabli u službenim prostorijama Glavnog grada, gradskih opština i mjesnih zajednica,

2. predhodnim konsultovanjem mehanizmima pisanog izjašnjavanja i anketa u elektronskoj (na web-sajtu Glavnog grada) i u fizičkoj formi (u prostorijama mjesnih zajednica i gradskih opština) u intervalu od 19-29 maja 2012.godine (za građane GO Tuzi na albanskom jeziku), pri čemu su predmet konsultacija bile sledeće teme: problemi u Glavnom gradu u različitim oblastima, razvojna vizija, prioriteti u razvoju Glavnog grada, mjere za njihovu realizaciju i konkretni infrastrukturni i drugi projekti,

3. objavljivanjem izvještaja o rezultatima postupka predhodnog konsultovanja sa građanima na web-sajtu Glavnog grada,

4. organizovanjem javne rasprave u intervalu od 15.avgusta do 05.septembra 2012.godine,

5. objavljivanjem izvještaja o rezultatima javne rasprave na web-sajtu Glavnog grada. Konsultativni proces sa Ministarstvom finansija sproveden je u dijelu finansiranja

projekata navedenih u ovom dokumentu koji se realizuju na teritoriji Glavnog grada na nacionalnom nivou, odn. iz Budžeta CG ili u privatno javnom partnerstvu države i suinvestitora.


219

IX DODACI

DODATAK POGLAVLJU “UVOD”

Planska dokumenta

Razvoj urbanizacije planira se u skladu sa prostornim mogućnostima i ograničenjima u cilju spriječavanja prostornih konflikata, obezbjeđenja kvalitetnije i atraktivnije prirodne i stvorene sredine i omogućavanja održivog i socijalno pravednijeg privrednog razvoja. Osnovni postulat dugoročne politike urbanizacije je racionalno širenje i unutrašnji razvoj naselja sa kvalitetnom strukturom urbanog prostora, očuvanom i unaprijeđenom kulturnom baštinom i sačuvanim prirodnim vrijednostima. U tom smislu Podgorica predstavlja centar državnog značaja, najrazvijeniji tip urbanog naselja koje obezbjeđuje funkcije najvišeg urbanog nivoa, kao i određene državne i međunarodne funkcije.

Prostorni plan Glavnog grada (PPO) 1990-2011. god. Obuhvata površinu od 144.100 ha i tretira gradsko i vangradsko područje. Ovim dokumentom dati su osnovni principi urbanizacije prostora tadašnje opštine Titograd, sada Glavnog grada, koji se odnose na usmjeravanje razvoja u djelimično izgrađena područja; razvoj centara uz očuvanje poljoprivrednog zemljišta; zaštita uzurpacije brdsko – planinskog dijela; koncentracija blokovske stambene izgradnje većih gustina u užem gradskom području; razvoj proizvodnje i servisnih djelatnosti usmjeren na industrijsku i transportno – skladišnu zonu; povezivanje vangradskog područja sa prirodnim resursima (poljoprivreda, stočarstvo, prerada voća, povrća, mesa i dr.); povezivanje naselja saobraćajnom mrežom sa širim regionom; unapređenje gradske saobraćajne mreže i lokalnih puteva; zaštita objekata prirode i prostorno ambijentalnih cjelina i dr.

Generalni urbanistički plan Podgorice (GUP) je dokument kojim se vrši usmjeravanje izgradnje i daje oblikovni izraz Glavnog grada. Donesen je takođe 1990.godine i zahvata površinu od 8.466 ha. Njime su definisani principi prostorne organizacije grada u dijelu razvoja male privrede; povećanja ponude tipova stambenih jedinica; zaštite zemljišta u produktivnoj poljoprivrednoj upotrebi; povezivanja saobraćajnog sistema grada sa sistemom šire teritorije; stvaranja uslova za razvoj vodovodne i elektro mreže; obezbijeđenja povećanja prostora za društvene djelatnosti (vrtić, škole, zdravstvo, socijala, dom za stare) i dr.

Prostorno urbanistički plan (PUP): Ovaj dokument biće okončan u zakonom predviđenom roku (kraj 2012. godine). Obzirom na složenost, značaj i obim PUP-a, njegovoj izradi predhodila je studijska osnova čija se finalizacija očekuje se do kraja ove godine i to: Strategija socio-ekonomskog razvoja Glavnog grada Podgorice; Bazna studija prostorno saobraćajnog razvoja užeg i šireg područja Glavnog grada; Bazna studija životne sredine Glavnog grada; Bazna studija zemljišne politike Glavnog grada; Studija razvoja prenosne i distributivne mreže na području Podgorice do 2025. PUP će stvoriti preduslove za racionalno i namjensko korišćenje prostora i definisanje položaja i pravaca razvoja Glavnog grada u skladu sa principima održivog razvoja. Osnovni koncept Plana zasnovan je na prostornom usmjeravanju razvoja krupnih infrastrukturnih sistema – dobro saobraćajno uvezanih, objekata javnih službi, prostora za izgradnju privrednih sadržaja i turističke valorizacije, u cilju spriječavanja neracionalnog korišćenja i degradacije prostora. Isto tako, planom će se definisati strategija upravljanja prirodnim potencijalima i efikasni koncept korišćenja i zaštite raspoloživih prirodnih i stvorenih resursa, kulturnog nasleđa i drugih vrijednosti. Ovim Planom preciziraće se detaljna rješenja razvoja infrastrukture čija realizacije neće zavisiti od donošenja planskih dokumenata detaljne razrade.


220

DODATAK POGLAVLJU br. 1 “GEOGRAFSKE I DRUŠTVENE KARAKTERISTIKE”

1.1 Geografske, klimatske i druge karakteristike Naselja i naseljena mjesta u Glavnom gradu sa pregledom broja stanovnika, MONSTAT 2011

Naselje Br. stanov. Naselje Br. stanov. Naselje Br. stanov.

Arza 29 Gornji Milješ 742 Pikalj 54

Balabani 1014 Gostilj 159 Podgorica 150977 Baloči 40 Gradac 9 Podhum 253

Barlaj 57 Grbavci 575 Ponari 256

Begova Glavica 24 Grbi Do 6 Paprat 33

Benkaj 2 Gurec 46 Prisoja 12

Beri 556 Helmica 51 Progonovići 28 Berislavci 496 Kiselica 18 Raci 22

Bezjovo 65 Klopot 10 Radeča 21

Bigor 74 Koći 54 Radovče 5

Bijelo Polje 823 Kopilje 20 Rakića Kuće 279

Bioče 177 Kornet 28 Releza 7 Bistrice 316 Kosor 45 Rijeka Piperska 97

Blizna 7 Kodrabudan 233 Rudine 10

Bolesestra 26 Krševo 164 Selište 47

Botun 697 Kruse 40 Seoca 13

Brežine 100 Kržanja 46 Seoštica 8 Bride 29 Kurilo 110 Sjenice 22

Brskut 3 Lekići 193 Skorac 137

Budza 25 Liješnje 84 Slacko 21

Buronji 58 Liješta 102 Spinja 39

Ćafa 102 Lijeva Rijeka 36 Srpska 880

Ćepetići 7 Ljajkovići 486 Staniselici 20 Cijevna 63 Lopate 12 Stanjevića Rupa 211

Crnci 182 Lovke 43 Stijena 457

Crvena Paprat 68 Lutovo 2 Stjepovo 24

Delaj 23 Lužnica 55 Stupovi 17

Dinoša 500 Mahala 1346 Sukuruć 661 Dolovi 25 Mataguži 1292 Šušunja 267

Donje Stravče 14 Medun 100 Traboin 48

Donji Kokoti 1073 Mileti 16 Trmanje 6

Donji MIlješ 512 Mitrovići 299 Tuzi 4748

Draževina 14 Mojanovići 2593 Tuzi Ljevoriječke 1 Drešaj 176 Momče 27 Ubalac 3

Drume 164 Mrke 207 Ubli 227

Dušiće 34 Mužečk 15 Velje Brdo 319

Duga 29 Nabon 46 Veruša 40

Đurkovići 91 Nikmaraš 10 Viđenje 64 Dušići 188 Omerbožovići 193 Vilac 25

Duške 45 Opasanica 32 Vladne 474

Farmaci 462 Orahovo 81 Vranj 1012

Fundina 237 Oraovice 19 Vranjina 209

Goljemadi 78 Orasi 9 Vrbica 93

Golubovci 3110 Ožezi 1 Vukovci 416 Goričani 1462 Parci 31 Vuksanlekići 267

Gornje Stravče 1 Pelev Brijeg 11 Zagreda 4

Gornji Kokoti 74 Petrovići 45 Zaugao 9


221

1.2 Demografski trendovi

Kretanje broja domaćinstava i članova po domaćinstvu po područjima

Područja 1948 2011* Index 2011/1948

Broj članova domaćinstva

1948 2011

Crna Gora 83639 194795 232,9 4,5 3,2

Središnja regija 30410 90273 296,3 4,2 3,3

Podgorica 11074 57346 517,8 4,4 3,2 Gradska područja 4544 49650 10926,5 3,7 3,1

Vangradska područa 6530 7579 116,1 4,9 3,7

Domaćinstva Glavnog grada po područjima/zonama po popisima

Plansko područje i zone Broj domaćinstava po metodologiji ranijih popisa Prelimin. rezultati

Index 2011/ 1948 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2003 2011

Glavni grad Podgorica 11074 12618 17287 24077 32581 39653 48416 57346 517,8

Gradska područja 4544 5962 10347 17294 26179 33409 41633 49650 1092,6

Podgorica g. 4030 5360 9549 16457 25152 32210 40090 47675 1183,0

Tuzi g. 244 262 326 385 469 537 827 1161 475,8

Golubovci g. 270 340 472 452 558 662 716 814 301,5

Vangradska područja 6530 6656 6940 6783 6402 6244 6783 7579 116,1

II Ravničarsko područje 2177 2291 2680 3003 3303 3684 4551 5607 257,6

Lješko polje 292 302 324 365 415 486 642 856 293,2

Golubovci 1404 1528 1748 1985 2180 2356 3026 3595 256,1

Tuzi 481 461 608 653 708 842 883 1156 240,3

III Istočna brda 1671 1663 1669 1603 1387 1196 933 832 49,8 Hoti Trabojin 249 237 242 267 228 213 131 127 51,0

Dinoša 447 477 492 522 439 382 263 294 65,8

Doljani 234 232 261 225 213 197 179 163 69,7

Ubli 741 717 674 589 507 404 360 248 33,5

IV Sjeverna brda 1757 1789 1731 1445 1092 874 839 758 43,1 Stijena 597 586 535 487 386 335 323 346 58,0

Rogami 32 39 47 42 57 57 84 95 296,9

Lijeva Rijeka 831 870 870 641 426 311 249 119 14,3

Bioče 297 294 279 275 223 171 183 198 66,7

V Zapadna brda 925 913 860 732 620 490 460 382 41,3

Komani 240 234 218 176 150 126 124 127 52,9

Barutana 685 679 642 556 470 364 336 255 37,2

Planinske zone na području Podgorice

Domaćinstva Br. član. domaćinstva

1981 2003 2011*

Index 2011/1981 1981 2011*

Nova Varoš 2965 4883 4970 167,6 3,4 2,8

Novi Grad 5304 9967 10144 191,3 3,8 3,1 Stara Varoš -Zabjelo 7629 12164 12380 162,3 3,8 3,1

Konik 2772 7666 7802 281,5 4,5 3,7

Masline 2088 2135 2173 104,1 4,1 3,4

Zagorič 1415 4010 4081 288,4 4,2 3,5

Rogami 138 355 361 261,8 3,4 2,8 Tološi 1726 3941 4011 232,4 4,2 3,4

Donja Gorica 338 1039 1057 312,9 4,4 3,6

Dajbabe – Ćemovsko Polje 341 681 693 203,3 3,0 2,5


222

1.3 Zaposlenost i nezaposlenost

1.3.3 Ponuda i tražnja za radnom snagom

Ponuda visoko obrazovane radne snage pokazuje izražen trend rasta, što je posledica povećanja broja studenata na visokoškolskim ustanovama i to čak za 96,1% u poslednjih 5 godina. U ovoj godini u Crnoj Gori bilježi se i povećanje broja lica koja su zavšila specijalističke studije (za 12%) i magistarske studije (14%). Studijski programi koji imaju najveći broj studenata su ekonomija, pravo i elektro tehnika. Nastavak priliva diplomiranih visokoškolaca uzrokovaće i povećanje broja nezaposlenih sa visokim obrazovanjem.

Jedna od najzahtijevnijih grupa u ukupnoj ponudi radne snage su dugoročno nezaposleni koji su suočeni sa problemom erozije stručnih sposobnosti i socijalne isključenosti. Zaposlenje se u prosjeku traži 38 mjeseci. Jedna trećina ovih lica posao traži još duže. Dodatno, 82% trenutno ne pohađa nikakvu obuku ili školu.

Problem socijalne isključenosti pogađa i lica sa posebnim potrebama koja čine ponudu radne snage u mjeri stečene kvalifikacije usklađene sa njihovim očuvanim potencijalima i vještinama.

O neusklađenosti ponude i tražnje najbolje govori podatak da je u 2010. godini ponuda bila 72,0% veća od tražnje, zapošljavanje je činilo 28,6% ponude i 49,2% tražnje. Međutim, kod niskokvalifikovanih (NK i PK) radnika ponuda je bila niža od tražnje. Najviše slobodnih radnih mjesta bilježe sektori trgovine, turizma i ugostiteljstva pri čemu se najčešće radi o stručnim obrazovnim profilima sekundarnog obrazovanja.

1.5 Obrazovni sistem

Pregled predškolskih ustanova i broja polaznika, 2011

Predškolska ustanova Javna/privatna Vaspitna jedinica Ulica i broj Broj djece

Arso Privatna Matična Branka Radičevića br. 12 20 Artić Pinokio Privatna Matična Zmaj Jovina br.227 23

Čarli Čaplin Privatna Matična Bjelopoljska br.3 28

Đina Vrbica Javna Matična 646

Đina Vrbica Javna Dječja radost Tuzi 37

Đina Vrbica Javna Zvjezdani vrt Golubovci

131

Đina Vrbica Javna Suncokret Mataguži 38

Đina Vrbica Javna Zvončić 396

Đina Vrbica Javna Bubamara 223

Đina Vrbica Javna Leptirić 184 Đina Vrbica Javna Jelena Ćetković 456

Đina Vrbica Javna Poletarac 571

Đina Vrbica Javna Vrela Ribnička 48

Kockica Privatna Matična Đoka Miraševića br. 13 23

Kućica Privatna Matična Jovana Tomaševića br.15 29 Lago-Frog Privatna Matična Petra Lubarde br.116 53

Ljubica Popović Javna Matična Arh. Milana Popovića 4 632

Ljubica Popović Javna Osmjeh 105

Ljubica Popović Javna Palčica 191

Ljubica Popović Javna Pčelica 485 Ljubica Popović Javna Sunce 528

Ljubica Popović Javna Lane 75

Ljubica Popović Javna Bajka 189

Ljubica Popović Javna Suncokrili 841

Mali Princ Privatna Matična Belvederska br.107 11

Maša Privatna Matična Slavonska br.33 20 Ukupno: 5983

Izvor: Ministarstvo prosvjete i sporta


223

Pregled osnovnih škola i broja učenika, 2011

Škola Područna jedinica Ulica i broj Broj učenika

Dr. Dragiša Ivanović Matična Zlatica b.b. 1651

Pavle Rovinski Matična Stari aerodrom b.b. 1490

Štampar Makarije Matična Blok V 1466 Maksim Gorki Matična Ivana Vujoševića 1 1432

Božidar Vuković Podgoričanin Matična VIII crnogorske b.b. 1399

Božidar Vuković Podgoričanin Područna jedinica 1 243

Sutjeska Matična Nikca od Rovina br. 2 1274

Milorad Musa Burzan Matična Božane vučinića br 44 1232

Radojica Perović Matična Blok VI b.b. 1224 Milan Vukotić Matična Golubovci 1176

Milan Vukotić Srpska 241

Milan Vukotić Botun 26

Milan Vukotić Vukovci 27

Oktoih Matična Radosava Burića b.b. 1155 Oktoih Dajbabe 18

Branko Božović Matična Iva Andrića br. 40 1078

Branko Božović Rogami 18

Mahmut Lekić Matična 81206 Tuzi 1031

Mahmut Lekić Vuksan Lekići 39 Mahmut Lekić Sukuruć 48

Mahmut Lekić Milješ 35

Vuk Karadžić Matična Radosava Burića 887

Vladimir Nazor Matična Goce Delćeva 7 884

Marko Miljanov Matična Žrtava Fašizma b.b. 877 Savo Pejanović Matična IV proleterske br. 5 784

Vlado Milić Matična Cetinjski put b.b. 689

Vlado Milić Farmaci 67

Vlado Milić Beri 21

Vlado Milić Grbavci 31 21. maj Matična Ul. Pete proleterske, Drač 510

Zarija Vujošević Matična Mataguže b.b. 355

Gornja Zeta Matična Srpska 241

Gornja Zeta Botun 26

29. novembar Matična 81206 Dinoša 181

29. novembar Prifte 5 29. novembar Krševo 2

Niko Maraš Matična 81304 Bijelo Polje 157

Đoko Prelević Matična 81205 Ubli 60

Đoko Prelević Medun 2

Đoko Prelević Koći 4 Đoko Prelević Bezjovo 1

Jedinstvo Matična Skorać 59

18. oktobar Matična 81124 Bioče 43

Savo Kažić Matična 81252 Barutana 32

Savo Kažić Buronji 5 Boško Radulović Matična Komani 26

Đerđ Kastrioti Skenderbeg Matična Stjepovo Zatrijebač 23

Đerđ Kastrioti Skenderbeg Poprat 4

Đerđ Kastrioti Skenderbeg Donji Zatrijebač 4

Đerđ Kastrioti Skenderbeg Cijevna Zatrijebačka 6 Vojin Popović Matična Drezga 23

Vojin Popović Stanjevića rupa 4

Šćepan Đukić Matična Lijeva Rijeka 81204 12

Ukupno: 22328 Izvor: Ministarstvo prosvjete i sporta


224

Broj đaka i nastavnog osoblja u osnovnim školama

Školska godina Broj učenika Nastavno osoblje

2007/08 22251 1187

2008/09 22356 1249

2009/10 22198 1266 2910/11 22161 1281

2011/12 22328 1276


Pregled srednjih škola i broja učenika, 2011.

Škola Ulica i broj Broj učenika

Gimnazija “Slobodan Škerović” Vaka Đurovića bb 1775 Srednja ekonomska škola “Mirko Vešović” Podgorica 1550

Srednja stručna škola “Sergije Stanić” Ul. Ilije Milačića br. 10 1240

Srednja medicinska škola Ljubljanska bb 1212

Srednja elektrotehnička škola “Vaso Aligrudić” Vasa Raičkovića 26 1174

Srednja stručna škola “Ivan Uskoković” Vasa Raičkovića 1 1153 Srednja građevinsko-geodetska škola “Inž. Marko Radović”

Vasa Raičkovića 26 628

Gimnazija “25. Maj” Tuzi Tuzi 601

Srednja stručna škola “ Spasoje Raspopović” Podgorica 551

Umjetnička škola osnovnog, srednjeg muzičkog i baletskog obrazovanja “Vasa Pavić”

Novaka Miloševa 41 125

Umjetnička škola osnovnog, srednjeg muzičkog obrazovanja za talente “Andre Navara”

Masline I proleterske 40 20

Ukupno: 10029


Pregled učenika i nastavnog osoblja u sednjim školama

Školska godina Br.učenika Nastavno osoblje

2007/08 9879 764

2008/09 9912 784

2009/10 10055 793 2910/11 9769 759

2011/12 10029 769

Izvor: Ministarstvo prosvjete

Pregled specijalnih ustanova i broja djece, 2011

Specijalna ustanova Ulica i broj Broj djece

Centar za obrazovanje i osposobljavanje “1. jun” Princeze Ksenije 8 126 Zavod za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidne djece i omladine

Ul. Buda Tomovića br 28 73

Ukupno: 199



225

DODATAK POGLAVLJU br. 2 „PRIRODNI RESURSI”

2.2 Mineralne sirovine

U skladu sa Koncesionim aktom za davanje koncesija za eksploataciju riječnih nanosa (šljunak i pijesak) za Podgoricu – vodotok Morače – Gornji tok, definisano je 19 lokaliteta:

Sjevernica (1), u dužini 100m sa desne obale i korita vodotoka, MZ Bioče Dromira (2) , u dužini od 300m, sa desne obale i korita, vodotoka, MZ Bioče Šujaci (3), u dužini od 250m sa desne obale i korita vodotoka, MZ Bioče Mrtanje (4), u dužini 200m, sa desne obale i korita vodotoka, MZ Bioče Mravinje (5), u dužini 300m sa desne obale i korita vodotoka, MZ Bioče Bioče (6), od mosta za Lijevu rijeku pa nizvodno od mosta ispod ušća Male rijeke u

Moraču i krak Male rijeke u dužini od 250m, iz korita vodotoka, MZ Bioče Smokovac (7), u dužini 600m+300m spruda, iz korita vodotoka, MZ Bioče Moračica (8), u dužini od 500m iz korita vodotoka, MZ Bioče Pocić (9), u dužini od 150m iz korita vodotoka, MZ Bioče Duga (10), u dužini 350m, sa lijeve obale i korita vodotoka, MZ Bioče Lakat (11), u dužini od 150m iz korita vodotoka, MZ Rogami Duklja (12), uzvodno 500m od željezničkog mosta pa 100m u dužini sa lijeve obale i

korita vodotoka, MZ Rogami Dahna (13), u dužini od 500m iz korita vodotoka, MZ Donja Gorica Kučin brod (14), u dužini od 150m, sa desne obale i korita vodotoka, MZ Donja Gorica Radovina (15), u dužini od 300m, sa lijeve, desna obala i korita vodotoka, MZ

Lješkopolje Mišurica (16), u dužini od 500m sa desne obale i korita vodotoka, MZ Lješkopolje Zabrani (17), u dužini od 100m, sa lijeve obale i korita vodotoka, ispod Mišurice, MZ

Botun Beglaci (18), u dužini 2.250m, sa lijeve, desne obale i korita vodotoka, MZ Ponari.

Koncesija na lokalitetu Beglaci predstavlja rješenje koje će se sprovesti u posebnoj proceduri, shodno »Glavnom projektu regulacije donjeg toka rijeke Morače«

Maljuge (19), uzvodno od lokacije Best Blok (Muljage), u dužini 200m, sa desne obale vodotoka, MZ Donja Gorica.

2.3 Vode 1. Razbijene karstno-pukotinske izdani: Za veći broj ovih izdani nisu vršena hidrogeološka istraživanja radi definisanja

njihovih slivnih područja niti prostornog položaja izdani. Do podataka i podloga uglavnom se dolazilo u sklopu rješavanja drugih zadataka, na osnovu podataka o geološkoj građi i tektonskom sklopu šireg regiona a naročito na osnovu podataka sakupljenih za potrebe izrade Osnovne hidrogeološke karte.

Na obodu Lješkopoljskog luga, zapadno od Podgorice, na skoro 30 lokacija izlivaju se podzemne vode Mareze, dajući minimum 1,5-2,5 m3/s, srednje vode izvorskog horizonta su do 10m3/s dok maksimalne vode ne prelaze 20 m3/s. Količine voda koje se izlivaju preko izvorskog horizonta upućuju na veličinu njegovog sliva od minimum 200 km2. Ako se godišnje dinamičke rezerve računaju preko srednje izdašnosti, iznose 315,36x10 na šesti m3. To su vode sa temperaturom između 9,8-10 stepeni C, ukupnom tvrdoćom između 7,8 i 8,9 stepeni dH, mineralizacijom između 250 i 330 mg/l i koncentracijom karakterističnih anjonai katjona koji te vode svrstavaju u magnezijum-kalcijum-hloridnohidrokarbonatni tip. Ove vode analizirane su i na koncentraciju gvožđa i na 41 mikroelemenat a dobijeni rezultati ukazuju na veoma kvalitetne vode. Ležište je zbog svoje količine i kvaliteta od neprocjenjive


226

vrijednosti ne samo za Glavni grad, već za Crnu Goru u cjelini. Sa ovih izvora većim dijelom snadbijeva se Podgorica.

Izdan Kraljičino oko je stalno karstno vrelo na sjevernom obodu Lješkopoljskog luga, oko 1 km sjeverozapadno od vrela Mareze, na kontaktu limnoglacijalnih sedimenata tog luga sa krečnjacima karstne zaravni zvane Buržina, koji predstavlja prevoj između istočnih ogranaka Sađevca na zapadu (k.302 m) i zapadnih ogranaka Veljeg brda na istoku (k.283 m). Vode ovog vrela izbijaju na koti od oko 35 m. Izdan koja daje vodu Kraljičinom oku je u prostoru skaršćenih i kavernoznih krečanjaka Buržina, što je dokazano bojenjem podzemnih voda koje poniru južnim i jugozapadnim rubom Zorskog luga i ponovo se pojavljuju u Kraljičinom oku. Pretpostavlja se da je glavno slivno područje sa koga se prehranjuje Kraljičino oko tamo gdje je i slivno područje vrela Mareze. Izdašnost ovog vrela je u minimumu preko 20 l/s vode, gdje u sušno doba godine pada ispod 50 l/s a u kišnom iznosi preko 1.000 l/s. Pretpostavlja se da pored dinamičkih, ima i statičke rezerve. Za dinamičke, pri minimalnoj izdašnosti od 20 l/s dobijaju se količine od 630,7x10 na šesti m3. Vode su u sušno doba godine bez boje, mirisa i ukusa, sa temperaturama od oko 11-12 stepeni C, sa pH 6,8, ukupne tvrdoće 3,40 mg-ekv/l a njen hemijski sastav ukazuje da su magnezijum kalcijum hloridno hidrokarbonatnog tipa. Međutim, u kišno doba se mute a otpadne vode gravitirajućih naselja u prostoru kastne zaravni Buržina mogu uticati na zagađivanje. Ovo vrelo ostavlja prostor za definisanje mogućnosti korišćenja njegovih voda.

Na krajnjem sjevernom obodu Ćemovskog polja izbijaju vode Ribničkih vrela čiji prostorni položaj i veličina sliva nisu definisani. Riječ je o prostranom i bogatom ležištu čiji su Izvori stalnog karaktera ali sa velikim oscilacijama i bez izvršenih mjerenja. Polazeći od pretpostavke minimalne izdašnosti od 100 l/s, dinamičke rezerve bi iznosile 31,5x10 na šesti m3. Statičke rezerve nisu procjenjivane. Vode su analizirane na 32 mikroelementa i analize ukazuju na njihovu dozvoljenu koncentraciju. Dio dinamičkih i znatan dio statičkih rezervi moguće je koristiti adekvatnim zahvatima u samom izvorskom horizontu.

Izdan Vučji studenci nalazi se na krajnjem sjeverozapadu Džanovića luga u prostoru Donjeg Zagarača. U izvorištu ima preko 10 mikrolokacija na kojima izbijaju vode. Nizvodno postoji još niz povremenih karstnih vrela kao što su Modro oko, Oko Kraučice, Blizanci i sl. Prema procjenama, u sušno doba godine mogu se zahvatiti vode u količini od preko 100 l/s izuzetnog kvaliteta. Vode su bistre, čiste, bez ukusa i mirisa sa temperaturom od 11-12 tepena C, sa pH oko 7, sa dH od 8-8,50, sa koncentracijom karakterističnih anjonai katjona koji te vode svrstavaju u magnezijum-kalcijum-hloridnohidrokarbonatni tip. Analiza na 32 hidroelementa nije pokazala koncentracije koje bi vode učinila neupotrebljivim za piće. Neophodno je izvršiti istraživanja radi određivanja zone saniratne zaštite a vode se mogu koristiti u znatno većim količinama i to ne samo za piće već i za druge potrebe.

Izdan Straganica je slivnog područja oko 100 km od Gornje Morače, Manastira Duge do Zlatice. Istraživanja su pokazala da su hidrogeološki uslovi pogodni za zahvatanje podzemnih voda i konstatovana je izdašnost veća od 11 l/s. Istraživanja kvaliteta vršena su samo u određenom periodu godine pa ih je neohodno dopuniti ali se može konstatovati da izvorište nije ozbiljnije ugroženo hemijski i bakteriološki. Voda je bez boje, mirisa i svojstvenog je ukusa sa temperaturom od 10 stepeni C.

Izdan vrela Svetigora kao stalnog vrela nalazi se pored Manastira Morače sa desne strane rijeke, na padinama Prisoja. Vode na samom vrelu izbijaju dosta koncentrisano iz kaverni u masivnim krečnjacima na k. oko 300 m. U sušnom dobu godine izdašnost pada na oko 10 l/s a u kišnom prelazi 200 l/s. Dinamičke rezerve za ovu izdašnost iznose 0,312 x 10 na šesti m3. Vode su kvalitetne, bez boje, mirisa i ukusa, sa temperaturama ispod 10 stepeni C, sa pH 7,3, ukupne tvrdoće 2,90 mg-ekv/l a njihov hemijski sastav ukazuje da su magnezijum kalcijum hloridno hidrokarbonatnog tipa. Svakako da su jedan od razloga za izbor lokacije za Manastir Morača. Za ovi izdan nije potrebno predviđati posebne mjere zaštite izuzev u zoni neposrednog izvorišta, u pov. Od oko 100 m2. Jasno je da za ovo vrelo treba definisati prostorni položaj i veličinu sliva kao i rasprostranjenje izdani.

Izdan vrela Smokovac nalazi se u koritu rijeke Morače sa lijeve strane, sjeverno od Zlatice na kori oko 50 m nv i stalno je karstno vrelo. Može se pretpostaviti da vrelo dobija dio ili sve vode iz okolnih terena a ne od vodotoka rijeke Morače. Razlika u izdašnosti između minimuma i maksimuma je čak 1.000 l/s (od 1 l/s do 1.000 l/s). U sušnom dobu godine mogu


227

se zahvatiti vode u količinama od preko 100 l/s, uglavnom od statičkih rezervi. Dinamičke rezerve izdani ovog vrela, uz pretpostavku minimalne izdašnosti od 1 l/s, iznose 31 x 10 na šesti m3.

Vode izdani Smokovac, kada su van uticaja voda iz korita Morače, su bistre, čiste, bez boje, mirisa i ukusa, sa temperaturama od oko 10 stepeni C, sa pH oko 7, ukupne tvrdoće preko 3 mg-ekv/l a njen hemijski sastav ukazuje da su magnezijum kalcijum hloridno hidrokarbonatnog tipa. Pri vodostajima Morače koji plave izvorište, vode tog vrela dobijaju drugi kvalitet i drugačije fizičke i hemijske karakteristike. U slučaju potrebe za korišćenjem voda ove izdani, adekvatnim zahvatom (hidrotehničke konstrukcije) trebalo bi odstraniti uticaj voda rijeke Morače pri visokim vodostajima.

Izdan Iverak nalazi se ispod lokalnog seoskog puta koji spaja Pričelje i Donje Šume na koti od 36 m. Slivno područje mu je oko 5 km. Orijentacione dinamičke rezerve, poistovijećene sa dobijenom izdašnošću u periodu srednjih voda, iznose 12 l/s gdje, pri ovom kapacitetu crpljenja, nije došlo do značajnije promjene u depresiji bunara. Izvedene hemijske i bakteriološke analize u sklopu hidrogeoloških istraživanja ukazuju da je voda bez boje mirisa i svojstvenog je ukusa, odnoso da odgovara za piće. Sdaržaj rastvorenih gasova kiseonika i ugljendioksida je u optimalnim koncentracijama, pri temperaturi vode od 13 stepeni C, što ove vode čini veoma kvalitetnim. Ovo izvorište ima više prednosti za vodosnadbijevanje Pipera: vodu nije potrebno prečišćavati izuzev uobičajenih tretmana za svako izvorište, uspostavljanje zona saniratne zaštite ne bi predstavljalo problem jer je naseljenost mala a lokacija bunara van zone industrijskih zagađivača a mogućnost pristupa i energetskog napajanja je povoljna.

Na području Pipera nalazi se i izvor Studeno, iznad sela Pričelje, na koti od 290 m, sa slivnim područjem od oko 10 km2 na prostoru Gornjih Crnaca, Duge i Golih strana, koje je utvrđeno dosadašnjim hidrogeološkim istraživanjima. Izmjerena izdašnost ovog izvora, dijela koji se preliva, iznosi 0,6 l/s a postoji pretpostavka da je znatno veća. Detaljna hidrogeološka istraživanja nisu rađena pa nema podataka o rezervama kao ni hemijskom i bakteriološkom sastavu ali je urađen Projekat hidrogeoloških istraživanja (1986.) radi definisanja uslova isticanja podzemnih voda.

Osim ovog izvora, na istočnom rubu Drezge u ataru sela Vukovića i i Baći nalaze se estavele (u kišnom periodu), odnosno jame sa vodom (u sušnom peiodu) Jame Markovića i Jame Vukovića. Prema procjenama, u sušno doba godine, na dobro definisanoj mikrolokaciji izdani Jama Vukovića mogu zahvatiti podzemne vode i do 100 l/s, što govori i o mogućim statičkim rezervama. Vode ove izdani su bistre i čiste, bez ukusa i mirisa, sa temperaturama od oko 11 stepeni C i pripadaju magnezijum-kalcijum-hloridnohidrokarbonatnom tipu. Sa ove Jame moguće je zahvatiti znatno više podzemnih voda u odnosu na sadašnji nivo korišćenja.

Izdan vrela Čista jama nalazi se na jugozapadnom dijelu Ćafskog luga, na koti od oko 35 m i povremeno je karstno vrelo. Osmatranja i mjerenja nisu vršena ali se na osnovu crpljenja voda u sušno doba godine mogu pretpostaviti statičke rezerve od preko 100 l/s. Vode ove izdani su kvalitetne, sa temperaturama od oko 13 stepeni C, sa pH oko 7, sa dH oko 10-12 i koncentracijom karakterističnih katjona i anjona koje ih svrstavaju magnezijum-kalcijum-hloridnohidrokarbonatni tip. Analiza je vršena na preko 30 mikroelemenata. Vode se mogu koristiti u znatno većem obimu za potrebe navodnjavanja a odgovarajućim istraživanjima potrebno je definisati količine i režim eksploatacije.

Na južnom rubu Ćafskog luga nalazi se i izdan vrela Pogana jama kao povremeno karstno vrelo sličnih karakteristika kao i Čista jama ali sa većom mogućnošću zagađenja od voda rijeke Matice koja u sušno doba ponire u Oko Matice te bi odgovarajućim mjerama trebali spriječiti njeno poniranje u ovu estavelu.

U prostoru Fundine nalazi se više stalnih izvora čija je minimalna izdašnost 6 l/s. Među njima su najpoznatiji Točak Rašovića i Ljuarski izvor, kaptirani za lokalne potrebe. Izvor Mosor ima stalni karakter sa minimalnom izdašnošću od oko 2 l/s, takođe kaptiran za lokalne potrebe. Izvor Korita se nalazi se u rejonu Korita sa izdašnošću od oko 0,5 l/s u minimumu. Izvor Radeća je stalni izvor čija izdašnost u minimumu iznosi oko 0,5 l/s. Izdani Izvora Milješ su povremena vrela na sjeverozapadnm obodu masiva Dečić koja u sušno doba ne daju vodu ali u kišno su iskopanog bunara crpljene količine i do 50 l/s koje ne


228

obaraju nivo podzemnih voda. Može se zaključiti da se sa ovog izvorišta mogu crpiti vode u količinama i do 100 l/s. To su statičke rezerve koje iznose 3.153,6 x 10 na šesti m3. Ovome treba dodati dinamičke rezerve koje se ne mogu procijeniti. Izvor Traboin nalazi se na koti od oko 400 mnm u krečnjačkom masivu. Minimalna izdašnost je procijenjena na oko 2 l/s. Dugo tokom godine na ovim vrelima ističu količine i preko 100 l/.Izvor je djelimično kaptiran. Izvor Kuć nalazi se u kanjonu Cijevne sa desne strane na oko 350 m iznad rijeke. Minimalna izdašnost procjenjena je na oko 1 l/s. Izdan vrela Krvenica je povremeno karstno vrelo na jugozapadnom kontaktu masiva Bratilje i Tuškog polja. U sušno doba mogu se zahvatiti vode od preko 50 l/s.

Izvor Dobra voda nalazi se u izvorišnom dijelu Brskutske rijeke sa izdašnošću oko 5 l/s. Izvor Ljeskovac nalazi se u izvorištu Brskutske rijeke izdašnosti oko 2 l/s u minimumu i kaptiran je za lokalne potrebe.

Vrela Šogića nalaze se jugozapadno od brda Lužnice. Izdašnost, prema procjenama, iznosi 5 l/s.

Od ostalih izvora povremenog karaktera najznačajniji su izvori obodom lugova, kao što su: Pogana jama, Vrela Golača, Oko Matice, Crno oko, zatim vrela i estavele u kanjonu Morače kao što su: Duga, Morava, Lazbe, Kolovratske, Lanjevik, Mostine, Podkuk, Priboj, Dulo i dr.

2. Zbijene izdani: Zbijene izdani u slivu rijeke Morače prisutne su u Ćemovskom polju i njegovom širem

regionu koji pripada Zetskoj ravnici. Prema rezultatima hidrodinamičke analize izdani u području Ćemovskog polja, od ukupnih 1800 mm padavina u vodonosnu sredinu se infiltrira oko 1200 mm. Pored infiltracije od padavina, izdan se prihranjuje i iz vodotoka Cijevne i Morače. Na osnovu navedenih hidrodinamičkih analiza, utvrđeno je da se na području Ćemovskog polja može zahvatiti 3,0 m3/s podzemnih voda, bez značajnog sniženja nivoa, a da su eksploatacione rezerve podzemnih voda u cijeloj Zetskoj ravnici oko 10 m3/s.

Osim Morače, na ovom području ima i nekoliko kraćih vodotoka, koji izviru južnim obodom drenirajući u manjem obimu podzemnu izdan sa ulivom u Skadarsko jezero. Tu spadaju: Plavnica, Zetica, Gostiljska rijeka, Pijavnik, Svijanac, Mala mrka, Velika mrka, Rujela i Zbjela.

2.4 Šume

Prigradske šume 1. Opasanica-Travska gora ukupne površine 4.282,33 ha. Visoke šume čine 3.792,18

ha, šume za ostale namjene 280,90 ha i neobraslo zemljište 209,25 ha. Zastupljene vrste: Jela (Abies alba), Bukva (Fagus moesiaca), Smrča (Pecea abies).

2. Vučji potok ukupne površine 1.465,62 ha. Visoke šume čine 1.174,76 ha, šume za ostale namjene 212,15 ha i neobraslo zemljište 78,71 ha. Zastupljene vrste: Jela (Abies alba), Bukva (Fagus moesiaca),Meki lišćari.

3. Kuči ukupne površine 1.753,15 ha. Izdanačke šume čine 70,25 ha, šikare 521,40 ha i neobraslo zemljište 1.161,50 ha. Zastupljene vrste: Cer (Quercus cerris).

4. Kržanja-Žijevo ukupne površine 6.641,50 ha. Visoke devastirane šume bukve čine 1.364,50 ha, šikare 23,50 ha, šume za ostale namjene 400,50 ha i neobraslo zemljište 4.853,00 ha. Zastupljene vrste: Munika (Pinus heldreichi), Bukva (Fagus moesiaca), Cer(Quercus cerris).

5. Cijevna-Zatrijebač ukupne površine 3.366,40 ha. Visoke šume čine 179,00 ha, šikare 128,00 ha i neobraslo zemljište 3.059,40 ha. Zastupljene vrste: Cer (Quercus cerris), Bukva (Fagus moesiaca).

6. Dečić-Božaj ukupne površine 1.444,50 ha. Visoke šume čine 173,50 ha, šume za ostale namjene 255,00 ha i neobraslo zemljište 1.016,00 ha. Zastupljene vrste: Crni grab (Ostrya carpinifolia), Bukva (Fagus moesiaca).


229

7. Lješanska nahija-Komani ukupne površine 3.294,35 ha. Visoke devastirane šume čine 268,15 ha, šikare 147,55 ha i neobraslo zemljište 2.878,65 ha. Zastupljene vrste: Cer (Quercus cerris), Bukva (Fagus moesiaca), Topola (Populus nigra).

8. Velje brdbo-Lužnica ukupne površine 1.250,00 ha. Visoke šume čine 251,00 ha, šikare 361,00 ha i neobraslo zemljište 638,00 ha. Zastupljene vrste : Crni bor (Pinus nigra), Medunac (Quercus pubescens), Cer (Quercus cerris).

9. Piperi ukupne površine 4.622,35 ha. Visoke šume čine 1.563,70 ha, izdanačke šume 43,50 ha, šikare 296,85 ha, šume za ostale namjene 764,45 ha i neobraslo zemljište 1.953,85 ha. Zastupljene vrste: Jela (Abies alba), Bukva (Fagus moesiaca), Crni bor (Pinus nigra), Cer (Quercus cerris), Smrča (Pecea abies), Munika (Pinus heldreichii).

10. Brotnjik – Trmanje ukupne površine 3.225,60 ha. Visoke šume čine 906,15 ha šikare 474,40 ha, šume za ostale namjene 310,00 ha i neobraslo zemljište 1.535,05 ha. Zastupljene vrste: Bukva (Fagus moesiaca), Cer (Quercus cerris), Munika (Pinus heldreichii).

11. Zeta ukupne površine 429,65 ha. Visoke šume čine 34,95 ha, šikare 21,55 ha, neobraslo zemljište 373,15 ha. Zastupljene vrste: Topola (Populus nigra), Medunac (Quercus pubescens).

12. Orahovo – Radeća ukupne površine 6.110,65 ha. Visoke devastirane šume čine 1.991,50 ha, izdanačke šume 14,40 ha, šikare 391,85 ha, šume za ostale namjene: 760,00 ha i neobraslo zemljište 2.952,90 ha. Zastupljene vrste: Bukva (Fagus moesiaca), Cer (Quercus cerris), Munika (Pinus heldreichii).

13. Trebješnica – Lijeva rijeka ukupne površine 430,00 ha. Visoke šume čine 156,90 ha, šikare 11,25 ha i neobraslo zemljište 261,85 ha. Zastupljena vrsta Bukva (Fagus moesiaca).

14. Bratonožići – Mala rijeka ukupne površine 1.575,60 ha. Šikare čine 101,25 ha i neobraslo zemljište 1.474,35 ha. Zastupljena vrsta Cer (Quercus cerris). Prema Programu gazdovanja šumama i Izvođačkom projektu za 2010. godinu sječivi

etat, odnosno drvna površina za sječenje ustupljena je ugovorima o koncesiji: -Gazdinskoj jedinici „Opasanica-Travska gora“ na period od 10 godina po kome sječivni etet iznosi 188.548 m3 drvne mase ili na godišnjem nivou 18.854 m3. Otvorenost ove gazdinske jedinice je 8,8 m/ha ili ukupna dužina šumskih puteva iznosi 37 km. Ova GJ zaključila je Ugovor o pravu na korišćenje šuma i izgradnju i održavanje šumskih saobraćajnica sa DOO „Veraki“ Podgorica, na period od 7godina, u površini od 4.277 ha, odnosno bruto drvne mase u iznosu od 1.1687 m3. Cijena koncesione naknade iznosi 19 €/m3 za četinare i 9 €/m3 za lišćare, a cijena posebne naknade, propisane Zakonom o šumama, iznosi 5 €/m3 za četinare i 3 €/m3 za lišćare. Navedenim Ugovorom precizirano je usklađivanje koncesione naknade za svaku narednu godinu, prema kretanju cijena u djelatnostima šumarstva i drvo-prerade. -Gazdinskoj jedinici „Vučiji potok“ koji ima sječivi etat cca 6.000 m3 drvne mase.Ova gazdinska jedinica bila je data na korišćenje „Vukmanu Kruščiću“ Mojkovac, ali je ugovor raskinut 2011. godine od strane Uprave za šume zbog neizvršavanja preuzetih obaveza. Za ovu GJ očekuje se raspisivanje konkursa početkom 2012. godine.


230

DODATAK POGLAVLJU br. 3 „EKONOMSKO-PROIZVODNI SISTEM“

3.1.1. Preduzetništvo Struktura registrovanih privrednih subjekata u Glavnom gradu

Organizacioni oblik 2006 2007 2008 2009 2010

AD 137 160 155 152 205

DOO 4921 6278 7049 7555 9588

Preduzetnici 2732 3082 3158 3182 4510

OD 113 102 103 96 178

Zadruge 36 35 35 35 45

NVO 72 89 87 84 119

Ustanove 214 226 243 257 326

Dio stranog društva 118 132 147 152 237

KD 11 11 11 10 13

Fondovi 6 8 8 7 8

Ostali 3 7 7 10 13

UKUPNO 8363 10130 11003 11540 15242

Izvor: Centralni registar Privrednog suda u Podgorici

3.2.1 Uvoz/Izvoz Pregled privrednih društava iz Podgorice koja su u grupi TOP 50 crnogorskih izvoznika i uvoznika u 2011.god.

IZVOZ UVOZ

KAP KAP Plantaže KIPS PODGORICA

Hemomont Montenegro Airlines

Otpadaš Voli trade d.o.o.

Jugoprodukt Stadion d.o.o.

Montenegro defence industry Neregelia d.o.o. Stratus Rokšped

Mont Metal Coca – Cola Helenic

Cofis Montenegro Ina-Crna Gora

Regal-Inpex GH d.o.o. Crnogorski telekom A.D.

S Press Bar-Kod PODGORICA

Genex Farmegra d.o.o. Okov d.o.o.

Alliance d.o.o.

Cemex Montenegro

DND Company

Kafe Product d.o.o. Plataže

Novi Volvox

TCK Montenegro d.o.o.

Hemomont

CT Computers ME d.o.o. Ljetopis Automotive d.o.o.

Ledo

Swisslion Takovo

Good-Commerce d.o.o.

Montecco INC Philip Morris Montenegro

DM Delta


231

3.2. Proizvodni sistem Radi podsticaja investitora za privođenje namjeni ključnih biznis zona u Glavnom

gradu, Odlukom o naknadi za komunalno opremanje građevinskog zemljišta iz 2011.godine propisana su sledeća umanjenja:

- za objekte namjenjene za proizvodnju, odnosno preradu poljoprivrednih proizvoda u zahvatu DUP-a „Agroindustrijska zona“ za 60%,

- za objekte namjenjene industrijskoj proizvodnji u zahvatu DUP-a „Industrijska zona A“ za 50%,

- za skladišta i servise otvorenog i poluotvorenog tipa za 25%.

3.5 Elektroenergetski sektor Proizvodni kapaciteti u Crnoj Gori Ukupna nominalna snaga svih elektrana u elektroenergetskom sistemu (EES) Crne

Gore je 868 MW, od čega se 658 MW (76%) odnosi na hidroelektrane, a 210 MW (24%) na termoelektranu sa jednim blokom. Prosječna (prema bilansu) godišnja proizvodnja kreće se oko 2.800 GWh na pragu elektrana ali su zbog velike zavisnosti od hidroloških prilika, izražene oscilacije u ostvarenju ukupne proizvodnje po godinama.

HE "Perućica" je najstarija crnogorska velika elektrana. Ukupna instalisana snaga je 307 MW ali je, usled nedostatka na odvodnim organima, maksimalna dozvoljena snaga 285 MW. Projektovana godišnja proizvodnja elektrane je 932 GWh. HE "Perućica" koristi vode sliva reke Zete koje imaju izuzetno visok energetski potencijal usled velike visinske razlike (oko 535 m) na kratkom rastojanju izmedu Nikšićkog polja i Bjelopavlićke ravnice. Akumulacije u Nikšićkom polju značajno doprinose kvalitetu proizvodnje elektrane.

HE "Piva"je akumulaciono pribransko postrojenje sa jednom od najvecih betonsko – lučnih brana u svijetu. Ima tri agregata. Ukupna instalisana snaga je 342 MW a godišnja proizvodnja se planira na oko 760 GWh u skladu sa potrebama Elektroprivrede Srbije (EPS), saglasno Ugovoru o dugoročnoj poslovno – tehničkoj saradnji EPCG i EPS.

Male hidroelektrane (ukupno sedam sa 11 agregata, ukupne instalisane snage 9 MW), čija se godišnja proizvodnja planira na 21 GWh, su: ''Podgor'' (1937. god.), ''Rijeka Crnojevića'' (1948. god.), ''Rijeka Mušovica'' (1959.god.), ''Slap Zete'' (1952. god.), ''Glava Zete'' (1954. god.),''Šavnik'' (1957. god.) i ''Lijeva Rijeka'' (1987.god.). Ranije procjene da ove elektrane zbog relativno malog kapaciteta, varijacija proizvodnih mogućnosti i visokih operativnih troškova, u perspektivi ne mogu biti konkurentne na tržištu, u poslednje vrijeme se donekle relativizuju. Procjenjuje se da one najveće, uz angažovanje investitora sa iskustvom, mogu povećati održivost a vremenom naći mjesto na konkurentnom tržištu električne energije.

TE "Pljevlja" za sada je jedina crnogorska termoelektrana. Sastoji se od jednog agregata instalisane snage 210 MW mada su, izvorno, kapaciteti elektrane planirani za dva bloka od po 210 MW, pa su neka postrojenja (dimnjak i deponija za ugalj) i građena u skladu sa tim. Snabdijevanje Termoelektrane vodom za hlađenje i druge potrebe vrši se iz akumulacije Otilovići, kapaciteta18 miliona m3.

3.6 Poljoprivreda Udruženja poljoprivrednih proizvođača

Udruženje poljoprivrednih proizvođača Glavnog grada-Podgorice je neprofitabilna organizacija koja ima svojstvo pravnog lica čiji su ciljevi: predstavljanje i zastupanje interesa poljoprivrednika, ostvarivanje uticaja na poboljšanje stanja u poljoprivredi i razvoj poljoprivrede, poboljšanje konkurentnosti poljoprivrednika na domaćem i inostranom tržištu, saradnja sa domaćim, kao i stranim udruženjima i institucijama, pružanje stručne


232

pomoći i podrške članovima Udruženja u različitim oblastima (porezi, pravna pitanja, zaštita domaće proizvodnje i sl.), zaštita domaće proizvodnje i sl

Na teritoriji Glavnog grada formirano je 14 poljoprivrednih udruženja i 7 zadruga od čega su 2 aktivne (ZZ „Bubulj“ Podgorica i ZZ „Cijevna“ Podgorica) i 5 neaktivnih zadruga. Udruženja su: Udruženje voćara i vinogradara Kuča, Udruženje poljoprivrednih proizvođača Kuča, Udruženje poljoprivrednika Malesije, Udruženje vinogradara i voćara Malesije, Udruženje proizvođača ljekovitog bilja, Udruženje proizvođača duvanaZete i Malesije, Udruženje poljoprivrednih proizvođača „Ratar“ Mojanovići, Udruženje poljoprivrednih proizvođača Piperi, Udruženje poljoprivrednih proizvođača Zatrijebač, Udruženje poljoprivrednih proizvođača Komana,Bandića i Zagarača, Udruženje vinogradara Lješanske nahije, Udruženje poljoprivrednih proizvođača Lijeve Rijeke,Brskuta i Pelevog brijega, Udruženje poljoprivrednih proizvođača Donje Gorice, Udruženje pčelara Podgorice.

Zadruge su: ZZ „Bubulj“-Podgorica –farma koza i proizvodnja kozjeg sira, ZZ „Cijevna“-Podgorica –proizvodnja sira, PZ“ Mataguži“-Podgorica, ZZ „Tuzi“-Donji Milješ-Podgorica, PZ „Kuće Rakića“-Podgorica, ZZ Koći-Drešaj-Podgorica, AZ „Potkomovlje“ –Lijeva Rijeka-Podgorica.

Poljoprivredna porodična gazdinstva prema površini korišćenog poljoprivrednog zemljišta

Crna Gora (br.gazdinstava) Podgorica (br.gazdinstava)

Bez zemljišta 581 114

<0,10 ha 2.514 448

0,10<0,50 ha 15.418 3.513

0,50<1,00 ha 8.465 1.411

1,00<2,00 ha 8.865 939 2,00<3,00 ha 4.076 302

3,00<4,00 ha 2.256 128

4,00<5,00 ha 1.287 61

5,00<6,00 ha 1.056 45

6,00<8,00 ha 1.066 67 8,00<10,00 ha 588 20

10,00<15,00 ha 814 42

15,00<20,00 ha 342 36

20,00<30,00 ha 323 40

30,00<50,00 ha 312 42

50,00<100,00 ha 436 42 100,00 ha I vise 425 26

U K U P N O 48.824 7.276

Izvor: Monstat-Popis poljoprivrede 2010.g

Proširenje asortimana i povećanje plasmana AD „Plodovi Crne Gore

U kompaniji AD „Plodovi Crne Gore“ planirana su dva pilot projekta. 1. Pilot projekat I Kompanija ima u planu da u svoj asortiman uvrsti pečurke, borovnice i ljekovito bilje. Za potrebe realizacije ovog projekta koristiće se postojeći Otkupni centar u Lijevoj Rijeci koji je u vlasništvu Glavnog grada. Opremu Otkupnog centra (vlasništvo zadruge „Potkomovlje“) čine: selekciona traka na prijemu, rezač za pečurke, mašina za baliranje i vakumiranje ljekovitog bilja, blanšer za pečurke, poluautomatski dozator za ljekovito bilje, hladnjača za čuvanje i ksladištenje šumskih plodova na temperaturi od -20 C, sušara za ljekovito bilje, dva pick-up automobila za potrebe sakupljanja i otkupašumskih plodova i ljekovitog bilja. Na ovaj način stvorene su pretpostavke za realizaciju ovog projekta. 2. Pilot projekat II Za realizaciju ideje povećanja otkupa i plasmana prozvoda trgovinskim lancima i hotelsko-ugostiteljskim objektima potrebna je dodatna oprema i to: dva teretna vozila nosivosti 3-5 t, mašina za pakovanje i vakumiranje poljoprivrednih proizvoda te zapošljavanje dva vozača.


233

3.6.3 Stočarstvo

Stočari sa područja Glavnog grada koriste oko 70 katuna i podkatuna i to: Građeni, Korita, Hun, Koštica, Mokra, Bogi do, Rikavac, Carine, Žijevo, Laz, Pričelje, Turjak, Pelevski katuni, Biočki katuni, Seostrički katuni, Madžgalj, Silevik, Margarita, Katunište, Preslo, Velja rupa, Slana rupa, Mršenov do, Priljepak, Kamena rupa, Bindža, Sumor - Greben, Popovići, Bušat, Rupa Ljakova, Prouš, Rupa Mićkova, Crna planina, Savovića katuni, Kurlaj Canovića, Maglič, Širokar, Milovića zakon, Radovče, Razdolje, Rupe, Zrzava i Latičko, koji su aktivni. U 2010. godini 121 farmer-stočar izdigao je ukupno 1.820 uslovnih grla, odnosno 665 goveda, 74 junadi, 8161 ovcu, 708 koza i 94 konja.

3.7 Lov

Stanje populacije divljači u lovištima “Podgorica I”, “Podgorica II” i “Podgorica III”

Vrsta divljači Proljećno brojno stanje(01.04.2011.)

Gajene vrste divljači Ukupno jedinki Odnos polova - Medvjed 8 1:1

- Srna 63 1:1,3

- Divokoza 120 1:1,1

- Prepelica 19.000 1:1

- Fazan 1.980 1:4,6 - Grlica 9.000 1:1

- Jarebica Kamenjarka 1.476 1:1

- Bekasina 1.250 1:1

- Šumska šljuka 16.000 1:1

- Zec 7.270 1:1 - Liska 1.240 1:1

- Divlji golubovi (sve vrste) 9.100 1:1

- Divlje patke (sve vrste) 8.700 1:1

- Vuk 24 1:1

- Lisica 3.000 1:1

- Jazavac 365 1:1 - Kuna Bjelica 1.900 1:1

- Kuna Zlatica 1.500 1:1

- Divlja svinja 200 1:1

- Svraka 8.000 1:1

- Siva vrana 6.000 1:1

Izvor: Lovački organizacija Podgorica

Plan odstrela divljači po vrstama za lovnu sezonu 2011/12

Vrsta divljači Planirano za odstrel

- Šljuka 540

- Grlica 200

- Prepelica 200

- Bekasin 159 - Divlji golub pećinar 212

- Divlji golub grivaš 48

- Gugutka 100

- Patka ćubasta 50

- Patka krdža 72 - Patka glavata 60

- Patka zviždaljka 48

- Patka čegrtaljka 48

- Patka gluvara 50

- Guska obična 28 - Fazan 100

Izvor: Lovačka organizacija Podgorica


234

DODATAK POGLAVLJU br. 4 „USLUGE“

4.1 Komunalne usluge

Na dan 31.12.2010.godine bilo je evidentirano ukupno 53.569 aktivnih potrošača vode, od čega pravnih lica 4.507 a domaćinstva 49.062 (20.530 potrošača individualni sektor i 28.532 potrošača stambeni sektor). Tokom 2010. godine ispostavljeno je 473.532 računa potrošačima, od čega 30.696 pravnim licima i 442.836 domaćinstvima (265.476 kolektivne stambene zgrade i 177.360 privatne kuće).

Fakturisana količina i vrijednost vode po kategorijama potrošača

R.b. Kategorija potrošača

Količina (m³)

Procenat učešća

Cijena po m³ (sa PDV-om)

Vrijednost (€) Procenat učešća

1 Pravna lica 1.914.671 12,96 1,330 2.593.709,13 39,43

2 Ustanove 1.015.136 6,87 1,146 1.142.041,32 17,36 3 Zgrade 5.131.970 34,74 0,240 1.231.715,06 18,73

4 Kuće 6.710.373 45,43 0,240 1.610.450,91 24,48

Ukupno 14.772.150 100,00 6.577.916,42 100,00

Izvor: Izvještaj o radu Javnog preduzeća „Vodovod i kanalizacija“ – Podgorica za 2010. godinu.

Prikaz potisnute, fakturisane vode i gubitaka na mreži, 2010

R.b. Elementi Ostvareno

1 Potisnuto u m³ (a+b) 38.644.397

a) Vodovodni sistem Podgorica 37.178.320

-PS Mareza 22.548.678

-PS Zagorič 7.039.090

-PS Ćemovsko Polje 7.590.552 b) Vodovodni sistem Tuzi (Tuzi, Milješ i Dinoša) 1.466.077

2 Fakturisane količine u m³ 14.772.151

-Privreda 1.914.672

-Ustanove 1.015.136

-Domaćinstva 11.842.343 3 Gubici u m³ (1-2) 23.872.246

U % (3:1) 61,77%

Izvor: Izvještaj o radu Javnog preduzeća „Vodovod i kanalizacija“ – Podgorica za 2010. godinu.

4.2 Informaciono-komunikacione tehnologije i usluge

Pregled podataka Crnogorskog Telekoma za 2011.god.

Grad Servis Tip korisnika Broj

Podgorica

FTTx Fizička lica (F) 156 Pravna lica (P) 19

ISDN BRI F 906

P 1025

ISDN PRI P 173

MAX Telefonija 2 P 11

MAX Telefonija 30 P 1 MAX Telefonija 4 P 25

PSTN Direktni F 42501

P 8260

PSTN Dvojnik F 517

P 2 Telefon (Ruralni) F 744

P 39

ukupno 54379



235

DODATAK POGLAVLJU br. 5 „SAOBRAĆAJ“

5.1 Drumski saobraćaj Frekventnost saobraćaja u Glavnom gradu U decembru 2011.godine bilo registrovano ukupno 58.623 vozila (na nivou Crne Gore

oko 200.000), od čega je 89% automobila. Pregled broja registrovanih vozila u Podgorici i gradskim opštinama, 2010

Broj motornih vozila u Podgorici fizičkih lica pravnih lica

58623 46409 12214

Broj motornih vozila Golubovci fizičkih lica pravnih lica

4579 4136

443

Broj motornih vozila Tuzi fizičkih lica pravnih lica

3202 2900

302

Izvor: MUP i JU

Saobraćajne težnje koje iz Crne Gore i međunarodnog prostora vode ka Podgorici

(postojeća saobraćajna mreža na radni dan u 2010. godini) pokazuju frekventnost i opterećenje gradskih saobraćajnica. Ukupan broj putnika iz pravca Bijelog Polja izvan glavne turističke sezone iznosi oko 2.000 /radni dan a iz pravca Nikšića više od 15.000.

Tranzitni tokovi putnika izvan glavne turističke sezone relaciji Bijelo Polje – Bar iznose oko 400 /radni dan a na relaciji Nikšić – Bar 1.000 /radni dan. Saobraćajne težnje teretnog saobraćaja izvan glavne turističke sezone iznose oko 500 tona/radni dan iz pravca Bjelo Polje, dok iz pravca Bara iznose više od 1.900 tona/radni dan. Na relaciji Bijelo Polje – Nikšić iznose 190 tona/radni dan, na relaciji Nikšić – Bar oko 260 tona/radni dan, dok na relaciji Srbija – Bar iznose 400 tona/radni dan.

U samom Glavnom gradu najizraženije saobraćajne težnje izražene su na relacijama: Tološi – Novi Grad; Tološi – Donja Gorica; Tološi – Nova Varoš; Tološi – Zabjelo; Zabjelo – Novi Grad; Zabjelo – Nova Varoš; Donja Gorica – Novi Grad; Stara Varoš – Novi Grad; Stara Varoš – Nova Varoš.

Saobraćajna signalizacija

Krajem 2011.godine u Glavnom gradu postavljeno je 5020 vertikalnih znakova, a

horizontalnih kako slijedi: - pješački prelazi, ostrava I zaustavne linije ………….. 20 000 m2, - pune uzdužne linije ……………………………………… 28 100 m2, - isprekidane linije …………………………………………. 45 600 m2, - parking površine ………………………………………… 5 500 m2 - jednosmjerne strelice …………………………………… 1 000 - dvosmjerne strelice ……………………………………… 780 - oznaka BUS ……………………………………………… 110


236

- oznaka ŠKOLA ………………………………………… 360 - oznaka TAXI ……………………………………………… 200 - oznaka rezervisan parking…………………..…………… 50

Rok trajanja horizontalne signalizacije je kratak, do 6 mjeseci,pa se oznake obnavljaju 2 puta godišnje uz izdvajanje značajnih sredstava. Tzv. „Toplim postupkom“ sa rokom trajanja od 4 godine obilježene su 23 saobraćajnice ukupne površine od 7.522,80 m2 , čime se postigao efekat uštede u narednim godinama za 20 – 30 %.

Saobraćaj u mirovanju

U centralnom dijelu grada utvrđene su tri zone za parkiranje sa posebnim režimom

naplate. Prva zona ima 79 + 162 parking mjesta. Obuhvata ulice: Karađorđevu, Njegoševu (od

Bulevara Svetog Petra do Karađorđeve), Stanka Dragojevića (od Bulevara Svetog Petra do Vučedolske) i Vučedolsku. Parkiranje je ograničeno na 1 h.

Druga zona ima 129 + 398 parking mjesta. Obuhvata ulice: Bokešku, Njegoševu (od Bokeške do Ivana Crnojevića), 19. decembra, Slobode (od Hercegovačke do Ivana Crnojevića) i ulicu između Gradskog stadiona i KIC-a. Parkiranje je ograničeno na 2 h.

Treća zona i ima 288 + 191 parking mjesta. Obuhvata ulice: Balšića, Hercegovačku, Miljana Vukova, Novaka Miloševa i Vuka Karadžića. Parkiranje je ograničeno na 3h. Širu gradsku zonu čine:

Prva zona u Ul. Moskovskoj sa 162 parking mjesta. Druga zona obuhvata ulice: Svetozara Markovića, Arh. Milana Popovića, Vasa

Raičkovića, Bulevar Sv.Petra Cetinskog, Ivana Vujoševića, ukupno 398 parking mjesta. Treća zona obuhvata ulice: Serdara Jola Piletića, Ljubljansku ulicu, Ivana Milutinovića

(kod Bazena), ukupno 191 parking mjesta. Ukupan broj parkirališta iznosi 4.000………..provjeriti u tekstu. Infrastruktura za nemotorizovane učesnike u saobraćaju U 2009. godini obilježena je biciklistička ruta “Top Trail N0 4, Verzija 2-dopunjena,

koja polazi i završava u centru Glavnog grada.

Pregledna mapa rute: projekat\mape\0 pregledna mapa.jpg km

1 Podgorica - Danilovgrad 24 2 Danilovgrad - Dolovi – Gornje Morakovo - Štitovo - Konjsko – Vučje 66 3 Vučje - Lukavica - Borovo Brdo - Javorje - Krnja Jela - Boan – Šavnik 60 4 Šavnik - kanjon Nevidio - Duži - Dubrovsko - Bezuje - Dubljevići - Borkovići – Plužine 57 5 Plužine - Smriječno - Ravno – Plužine 42 6 Plužine -Trsa - Nedajno - kanjon Sušice - Mala Crna Gora – Žabljak 60 7 Žabljak - Njegovuđa - Studenci - Gomile - Konate - Podstarac - Grkovo - Vratlo - Lipovo –

Kolašin 76

8 Kolašin - Mateševo - Veruša – Rikavačko jezero 48 9 Rikavačko jezero - Konat - Medun – Podgorica 53

ukupna dužina: 485

Javni prevoz putnika

Predlog novih i izmijenjenih linija JMPP: Prva linija "Konik – Zabjelo" predstavljala bi direktno povezivanje istočnog dijela

grada preko centralnog sa južnim. Povezala bi naselje Konik sa naseljima: Masline, Nova Varoš i Zabjelo i omogućila dodatno povezivanje sa trgovačkim centrom Delta City.


237

Druga linija "Stari Aerodrom – Tološi" povezala bi naselje Stari Aerodrom u istočnom dijelu grada sa naseljem Tološi na sjeverozapadnom i povećala frekvenciju vožnji u centru grada. Takođe bi omogućila brzo i neposredno povezivanje naselja Tološi i Mareze sa centrom. U tom slučaju, linija " Željeznička stanica - Tološi – Mareza", koja vozi samo do naselja Tološi, podijelila bi se na samostalne linije “Željeznička stanica – Studentski dom” i “Željeznička stanica – Titex – Tološi”.

Treća linija "Zabjelo – Stara Zlatica" zadovoljila bi potrebe prevoza iz južnog u sjeverni dio grada i omogućila direktno povezivanje naselja Zabjelo sa centrom grada i naseljem Stara Zlatica.

Takođe bi se ukinula linija 10A Masline (Doljani) – Zabjelo i uvele korekcije i optimizacija toka na nekim gradskim linijama kao i optimizacija mogućnosti presijedanja između gradskih i prigradskih linija, koje se najčešće srijeću na mostu Braće Zlatičana.

Sa korekcijom linije "41-42, Podgorica – Tuzi – Vranj – Vladne" uvelo bi se postupno povezivanje prigradske opštine i naselja Tološi, jer bi se korigovana linija ukrštala sa linijom '' Podgorica – Mataguži". Trenutno, neposredno povezivanje na pomenutim linijama nije uređeno, jer sa obje linije upravljaju različiti prevoznici.

Uvela bi se i nova kružna "shuttle bus" linija koja bi povezala aerodrome i željeznicu sa frekvencijom od 20 minuta.

Auto taksi prevoz Komparativni pregled broja taksi vozila u regionu i EU zoni na 1000 stanovnika

Grad ili država Broj taksista na 1000 stanovnika

Švedska sa izvršenom deregulacijom 1,63 Holandija - 4 najveća grada 1,8

Holandija – ukupno 1,2

Zagreb 1,68

Beograd 4,68

Nikšić 1,72 Budva 10,8

Bar 5,3

Podgorica 4,5

Izvor: Studija dugoročnog razvopja javnog gradskog i prigradskog saobraćaja u Podgorici, 2010

Pregled cijena taksi prevoza u nekim evropskim gradovima

Dužina vožnje i grad (5 km) Cijena vožnje u eurima

Brisel 4,51

Amsterdam 8,25 Zagreb 7,17

London 8,56

Beograd 2,28

Podgorica 2,25

Izvor: Studija dugoročnog razvopja javnog gradskog i prigradskog saobraćaja u Podgorici, 2010


238

DODATAK POGLAVLJU br. 6 „ŽIVOTNA SREDINA“

Konvencija o dostupnosti informacijama u oblasti životne sredine, učešću javnosti u donošenju odluka i pristupu pravosuđu u pitanjima koja se odnose na životnu sredinu – Aarhus konvenciju (1998.)obavezuje vlade i nadležne organe, pa čak i privatni sektor, da se otvore za javnost i učine dostupnim informacije koje se odnose na životnu sredinu te da obezbjede ostvarivanje prava koja predstavljaju tri osnovna stuba Konvencije i to:

- pravo na obavještenost kao pravo svakog pojedinaca da od javnih organa dobije informacije o životnoj sredini (npr. informacije o koncentracijama teških metala u vodi za piće u određenom gradu) koje nije uslovljeno obavezom obrazlaganja istog niti statusom državljanina ili legalnog boravka u toj zemlji. Konvencija definiše pravila o načinu traženja informacija, rok za odgovor, razloge odbijanja zahtjeva i pravna sredstva u slučaju neopravdanog odbijanja;

- pravo na učešće javnosti u određenim aktivnostima navedenim u Prilogu I Konvencije, odnosno obavezu vlade da konsultuje javnost prilikom davanja predloga za te aktivnosti (na pr. izgradnja postrojenja za spaljivanje čvrstog otpada u nekom gradu, predlozi u vezi sa prostornim planiranjem razvoja grada ili donošenje zakonskih propisa iz ove oblasti (na pr. zakona o otpadu). Dodatno, strane ugovornice odlučuju i o primjeni ove odredbe kada su u pitanju druge aktivnosti koje nisu navedene u Prilogu I u skladu sa nacionalnim propisima, ukoliko mogu imati značajan uticaj na životnu sredinu. Obavještavanje i učešće javnosti omogućava se u ranoj fazi postupka donošenja odluke, kad su sve opcĳe još otvorene i kada ono može biti djelotvorno ;

- pravo na pravdu koje omogućava svakom pojedincu da pokrene postupak kod suda ili drugog nezavisnog tijela kada nije dobio tražene informacije ili mu nije omogućeno da učestvuje u procesu odlučivanja o pitanjima životne sredine. Isto pravo odnosi se i na slučajeve u kojima neka osoba ili javni organ krše nacionalne zakone o životnoj sredini ili u kojima je ugroženo pravo na zdravu životnu sredinu.

Pri tome Konvencija štiti pojedinca od svih vrsta sankcija, gonjenja ili uznemiravanja zbog ostvarivanja prava koja su njome propisana.

6.1 Profil pojedinih segmenata životne sredine Vazduh Sistematska automatska mjerenja imisionih koncentracija zagađujućih materija u

vazduhu tokom vršena su u mreži mjernih mjesta. U Podgorici je to bila lokacija “NOVA VAROŠ”- Bulevar „Svetog Petra Cetinjskog na kojoj su vršena kontinuirana mjerenja navedenih parametara, kao i 24h uzorkovanje vazduha i analiza na sadržaj fluorida.

Sve izmjerene vrijednosti sumpor dioksida (jednočasovne srednje vrijednosti i dnevne srednje vrijednosti), značajno su ispod propisanih graničnih vrijednost od 300μg/m3 odnosno 110μg/m3.

Jednočasovna srednja vrijednost azot dioksida je jedan put prelazila propisanu graničnu vrijednosti (200 μg/m3), ali je srednja godišnja vrijednost azot dioksida bila ispod propisane granične vrijednosti.

Jednočasovna srednja vrijednost azot dioksida je četiri puta prelazila propisanu vrijednost gornje granice ocjenjivanja od 140μg/m3, a četrnaest puta propisanu vrijednost od 100μg/m3 za donju granicu ocjenjivanja kvaliteta vazduha za zaštitu zdravlja ljudi, što je u granicama dozvoljenog prekoračenja u toku jedne godine (dozvoljeni broj prekoračenja u oba slučaja na godišnjem nivou je 18 puta).

Srednja godišnja vrijednost azot dioksida na ovoj lokaciji je 28,95 μg/m3 (dozvoljena godišnja srednja vrijednost je 40μg/m3).


239

Maksimalna dnevna osmočasovna srednja vrijednost ozona je jedan put tokom 2010. godine prelazila propisanu ciljnu vrijednosti od 120 μg/m3 koja, shodno Uredbi ne smije biti prekoračena više od 25 puta u toku kalendarske godine.

Izmjerene srednje dnevne vrijednosti PM10 čestica su samo 1 put od ukupno 352 mjerenja u toku jedne godine prelazile Uredbom propisanu graničnu vrijednost, što je granicama dozvoljenog prekoračenja od 35 puta godišnje.

Godišnja srednja vrijednost PM10 čestica od 28,25μg/m3 je ispod propisane granične vrijednosti.

Sa aspekta zaštite zdravlja ljudi, veoma značajan parametar su praškaste materije radijusa ispod 2,5μm tj. PM2,5 i njihova srednja godišnja vrijednost je bila ispod propisane ciljne vrijednosti. Kada su u pitanju sadržaji teških metala u PM10 analize su pokazale da sadržaj olova računat kao srednja vrijednost nedjeljnih uzoraka je značajno ispod propisane granične godišnje srednje vrijednosti. Rezultati analize uzoraka PM10 na sadržaj arsena, kadmijuma, nikla i žive pokazuju da je sadržaj ovih metala bio ispod ciljnih vrijednosti propisanih sa ciljem zaštite zdravlja ljudi.

Sadržaj benzo (a) pirena izračunat kao srednja vrijednost nedjeljnih uzoraka bio je ispod 1ng/m3 koliko iznosi ciljna vrijednost propisana sa ciljem zaštite zdravlja ljudi i rokom postizanja do 2015. godine, ali iznad gornje granice ocjenjivanja za zaštitu zdravlja ljudi.

Sve maksimalne osmočasovne srednje vrijednosti ugljen monoksida na ovoj lokaciji (351 dan validnih mjerenja) su bile ispod propisane granične vrijednosti.

Srednja godišnja koncentracija benzena iznosila je 2,31μg/m3 je ispod propisane norme.

Srednje dnevne i srednja godišnja koncentracija fluorida su bile ispod propisanih normi, a srednja godišnja koncentracija od 0,84μg/m3 je bila ispod propisanog kritičnog nivoa (1μg/m3) za zaštitu ekosistema.

U Podgorici vršena su povremena mjerenja kvaliteta vazduha na prometnim raskrsnicama. Tokom 56 dana mjerenja, na svakoj od pet prometnih raskrsnica izmjerene su visoke koncentracije PM10 čestica, koje prelaze propisane norme, kao srednje dnevne vrijednosti. Na lokaciji Zabjelo (pored magistralnog puta) 21 put su izmjerene vrijednosti bile iznad dozvoljenih dok su na raskrsnicama kod „Ei Niša”, KBC CG i Centralne banke prekoračenja izmjerena 26 puta.

Jednočasovne srednje vrijednosti azot dioksida nijesu prelazile propisane granične vrijednosti, ali prelaze norme donje granice ocjenjivanja na svim lokacijama. Uočene su značajno visoke koncentracije azot monoksida, odnosno srednje vrijednosti azot dioksida, za ovaj period mjerenja.

Sadržaj benzo(a)pirena na svim lokacijama prelazi propisanu ciljnu vrijednost za srednju koncentraciju na godišnjem nivou, kao i gornje granice ocjenjivanja za zaštitu zdravlja ljudi.

Sadržaj olova u PM10 česticama, kao srednja vrijednost svih osam sedmodnevnih kampanji mjerenja, prelazi propisanu normu za srednju godišnju vrijednost na lokacijama pored bulevara “Sv.Petra Cetinjskog” i na raskrsnici kod KBC CG. Gornja granica ocjenjivanja sa aspekta uticaja ovog polutanta na zdravlje ljudi prekoračena je na svih pet raskrsnica.

Jednočasovne i dnevne srednje vrijednosti sumpor dioksida su u svim ispitivanjima, na svih pet mjernih mjesta bile ispod propisanih imisionih normi i donje granice ocjenjivanja kvaliteta vazduha.

Maksimalne 8h srednje dnevne vrijednosti ozona, posebno tokom proljeća i ranog ljeta su bile visoke, ali ni u jednom slučaju nijesu prelazile propisanu ciljnu vrijednost.

Maksimalne 8h srednje vrijednosti ugljen monoksida na svim lokacijama su bile ispod imisionih graničnih vrijednosti, sa trendom povećanja u zimskim mjesecima.

Srednja vrijednost benzena, ni na jednoj od pet raskrsnica nije prelazila propisanu normu za ovaj polutant, na godišnjem nivou.


240

Voda Kontrola kvaliteta površinskih i podzemnih voda vrši se u skladu sa Zakonom o

vodama (”Sl. list RCG“, br. 27/07 i „Sl. list CG“, br. 32/11) i pratećom podzakonskom regulativom.

Biohemijska potrošnja kiseonika (BPK5) je mjera količine kiseonika koja je potrebna mikroorganizmima u vodi da oksiduju organski ugljenik i dijelom organski azot, čime se indirektno određuje i količina organskih materija u vodi.Ovaj parametar definiše ocjenu zagađenosti voda i efikasnost postupka prečišćavanja otpadnih voda. Praćenjem stanja u 2010. godini zabilježena su odstupanja na mjernim mjestima: gradski kolektor i Grbavci (rijeka Morača).

Povećani sadržaj fosfata može dovesti do procesa eutrofikacije. Mjerenjima u 2010. godini konstatovana je povećane koncentracije fosfata u rijeci Morači na mjernim mjestima: gradska plaža, gradski kolektor, Grbavci i Vukovci.

Jedinjenja koja sadrže azot se u vodotocima ponašaju kao nutrijenti i izazivaju nedostatak kiseonika i time utiču na izumiranje živog svijeta. Na navedenim mjernim mjestima na teritoriji Glavnog grada nisu izmjerene vrijednosti za nitrate iznad granicama dozvoljenih koncentracija.

Morača je na profilima Pernica i Zlatica svrstana u A1 klasu, a na nizvodnim, u A2. Odnos Ca/Mg je bio u A3 klasi duž čitavog toka, a kod Pernice ˝van klase˝. Na uzvodnom dijelu toka, gdje se očekuju čiste vode, van propisane klase je bio sadržaj amonijaka i fosfata, zatim nitrita (Pernica) i saturacije i deterdženata na profilu Zlatica.Ovaj dio toka je izuzetno osjetljiv na zagađenje, zbog ekstremno malog proticaja tokom ljeta. Već kod Gradske plaže raste sadržaj nitrita, amonijaka i fosfata (A3). Ispod Gradskog kolektora ˝van klase˝ su bili BPK5, sadržaj amonijaka, nitrita, fosfata,fenola, fekalnih i koli bakterija. Povećan je sadržaj deterdženata i rastvorenog gvožđa. Ovdje preovlađuju procesi razgradnje organske materije. Međutim, na nizvodnim profilima dolazi do promjene smjera biohemijskih reakcija. Preovlađuju procesi produkcije biomase, pa BPK5 opada, a saturacija kiseonikom raste i nalazi se u opsegu ˝van klase˝. Ovdje su i dalje fosfati i nitriti ˝van klase˝, dok se sadržaj amonijaka, fenola, koli i fekalnih bakterija smanjuje.

Vode Skadarskog jezera su svrstane u A2CK2 klasu. Mjerodavna vrijednost temperature vode je bila van propisane klase, tj. u A3 klasi na svim profilima. Povećana saturacija ukazuje na dominirajuće procese produkcije kiseonika. Osim kod Virpazara, Plavnice i Ckla, gdje je bila u A3 klasi, na svim ostalim profilima saturacija je bila ˝van klase˝. BPK5, kao indikator suprotnog biohemijskog procesa, bio je van propisane klase samo kod Moračnika i Starčeva (A3). Nitriti su bili u propisanoj klasi samo kod Ckla, u litoralu su bili ˝van klase˝, a kod Podhuma i u pelagijalu, u A3. Mikrobiološki parametri su bili u okviru propisane klase. Prema mjerenim parametrima, voda je bila ispravna za kupanje.

Analizirane su takođe i podzemne vode prve izdani Zetske ravnice. Na osnovu dobijenih rezultata te vode svrstane su u A klasu. Ipak pojedina mjerenja pokazuju da je na mjernom mjestu Farmaci sadržaj gvožđa, amonijaka i deterdženata je bio u A3 klasi, a sadržaj fosfata u A2 klasi. U Grbavcima sadržaj deterdženata je bio u A2 klasi. U Gostilju, elektroprovodljivost, sulfati i deterdženti bili su u A2 klasi, a fosfati „ van klase „. U Golubovcima elektroprovodljivost i sulfati su bili u A2 klasi. U Vranju, elektroprovodljivost i deterdženti su bili u A2 klasi, nitrati u A3 klasi, a fosfati „van klase„. U Drešaju, elektroprovodljivost i amonijak su bili u A2 klasi, a fosfati „ van klase „. U Mitrovićima ( Cijevna ), samo su deterdženti bili u A2 klasi. Na osnovu navedenog od koncentrisanih izvora zagađenja, koji najznačajnije utiču na kvalitet podzemnih voda, izdvajaju se otpadne vode naselja i industrije. Kao najpoznatiji primjer zagađenja podzemnih voda gradskim i industrijskim otpadnim vodama između ostalih je i Fluvijoglacijalna izdan Ćemovskog polja, dio proticajnog profila uz Moraču. Od rasutih izvora zagađenja najznačajniji su uticaji rasipanja čvrstog i tečnog otpada po slivnim površinama, a nijesu zanemarljivi ni ostali uticaji (sječa šuma, boravak ljudi i životinja na slivu, kao i druge aktivnosti na slivu sa kojeg se izvorišta prihranjuju)


241

Zemljište Praćenje stanja zemljišta podrzumjeva uzimanje uzoraka na odgovarajućim

lokacijama i vršenje analize na moguće prisustvo opasnih i štetnih neorganskih materija (kadmijum, olovo, živa, arsen, hrom, nikal, fluor, bakar, molibden,bor,cink i kobalt) i opasnih i štetnih organskih materija (policiklični aromatični ugljovodonici, polihlorovani bifenili, PCB kongeneri,organo kalajna jedinjenja, triazini, ditiokarbamati, karbamati, hlorfenoksi i organohlorni pesticidi). Uzorci zemljišta u blizini trafostanica ispitivani su na mogući sadržaj polihlorovanih bifenila i, na određenim lokacijama, dioksina i furana.

Na području opštine Podgorica uzorkovanje je izvršeno na šest lokacija D. Gorica 1 i 2 Srpska 1 i 2 Ćem. polje 1 i 2. Rezultati ispitivanja zagađenosti zemljišta na teritoriji Podgorice u 2010. godini ukazuju da na pojedinim lokacijama postoji odstupanje od norme propisane pravilnikom u pogledu sadržaja neorganskih polutanata (hrom i nikal) i organskih polutanata (poliaromatičnih ugljovodonika), dok je sadržaj ostalih neorganskih i organskih polutanata ispod MDK normiranih pravilnikom. Na osnovu analize rezultata i njihovog poređenja, može se konstatovati značajno smanjenje koncentracija neorganskih polutanata nikla(Ni) i olova (Pb) u na skoro svim lokacijama u odnosu na prethodnu godinu.

6.2 Upravljanje otpadom Prema dostupnim podacima godišnja količina pojedinih posebnih vrsta otpad za

teritoriju Glavnog grada zajedno sa Prijestonicom Cetinje i opštinom Danilovgrad iznosi:

Vrste posebnog otpada Količina

prenosive baterije i akumulatori 9.9 t

Otpadne gume 1 185 t

Otpadna vozila 1 646 t

električni i elektronski proizvodi 1 383 t

Otpadna ambalaža 15 801 t

6.4 Zaštita od voda

Redovna zaštita od štetnog dejstva voda obuhvata radove i mjere koji se preduzimaju preventivno u periodu do nailaska velikih voda i to: - identifikacija područja za koja se smatra da postoji rizik od nastanka poplava

(poplavna područja*) - izrada karata plavnih zona i njihovo unošenje u prostorno-plansku dokumentaciju - izviđanje i osmatranje voda, terena i objekata u zoni poplava - izučavanje režima plavljenja - redovno održavanje vodnih objekata u cilju povećanja stepena sigurnosti od štetnog

dejstva voda - redovna kontrola i čišćenje atmosferskih kanala i korita bujičnih vodotoka - izvođenje zaštitnih radova radi sprječavanja erozija - institucionalna priprema i organizovanje pravnih i drugih lica čija je djelatnost vezana

za odbranu od štetnog dejstva voda - primjena neinvesticionih mjera na prostorima ugroženim poplavama prvenstveno

spriječavanjem izgradnje skupih sadržaja u ugroženim ili nedovoljno zaštićenim zonama

- pri uređenju vodotoka poštovati uslove i kriterijume za zaštitu i unapređenje životne sredine

- donijeti odgovarajuća zakonska akta kojima se propisuju uslovi izgradnje u plavnim zonama


242

Vanredna zaštita od štetnog dejstva voda preduzima se u periodu nailaska poplavnih voda i obuhvata sprovođenje neophodnih operativnih mjera: - izgradnja nasipa i regulacija rijeka - utvrđivanje poplavljenih površina i razmjere poplava - uklanjanje eventualnih prepreka na kanalima za odvodnjavanje - prosijecanje deponija pored kanala za odvodnjavanje za prihvatanje vode sa

poplavljenih površina - lokalna zaštita područja, naselja i dobara - uključivanje u rad pokretnih crpnih stanica - uvođenje dežurstva u svim institucijama koje su učesnici sistema zaštite od štetnog

dejstva voda u zavisnosti od stepena opasnosti Eroziona područja 1. Područje Pipera Potez Crnci - Pričelje sa površinom od oko 4 km2, sa razvijenom erozijom srednjeg i

jačeg inteziteta. 2. Područje Kuči-Fundina Potez Mosor-Vrbica, sa površinom od oko 3 km2, sa razvijenom bujičnom i

površinskom erozijom srednjeg i jačeg inteziteta. 3.Područje Brskuta Potez Korijen-Brskut-Prisoj, sa površinom oko 7 km2, sa jako razvijenom erozijom II i

III kategorije erodibilnosti i znatnom produkcijom nanosa i jakom bujičnom erozijom. 4. Područje Lijeve Rijeke Potez Nožice-Lopate, sa površinom oko 5 km2, sa jako razvijenom erozijom II i III

kategorije erodibilnosti i znatnom produkcijom nanosa i jakom bujičnom erozijom. Potez Ušće Levaje-Ptič, sa površinom oko 3 km2, sa jako razvijenom erozijom II i III

kategorije erodibilnosti i znatnom produkcijom nanosa i jakom bujičnom erozijom. 5. Područje Veruše Potez Ušće-Veruša naselje katuni-Mokra (lijeva i desna strana slivnog područja), sa

površinom oko 10 km2, sa jako razvijenom erozijom II i III kategorije erodibilnosti, znatnom produkcijom nanosa i jakom bujičnom erozijom.

6.7 Održivo korišćenje energije i energetska efikasnost Akcioni plan za održivo korišćenje energije kao resursa Glavnog grada iz maja

mjeseca 2011. ukazao je na neophodnost smanjenja emisija CO2 iz sektora saobraćaja, zgradarstva i javne rasvjete sprovođenjem mjera energetske efikasnosti, korišćenjem obnovljivih izvora energije, upravljanjem i smanjenjem potrošnje energenata, sprovođenjem edukacije, unapređenjem održivog razvoja urbanih sredina i dr.

Osnovne komponente Akcionog plana su mjere i aktivnosti u cilju smanjenja emisije CO2 na području Glavnog grada Podgorica za 21% do 2020. godine u odnosu na referentnu 2008. U skladu sa preporukama Evropske komisije, ove mjere i energetska potrošnja posmatraju se odvojeno za tri glavna sektora i to kao:

- Mjere koje proizilaze iz nacionalne energetske legislative

- Mjere za smanjenje emisija CO2 u sektoru zgradarstva Glavnog grada

- Mjere za smanjenje emisija CO2 u sektoru saobraćaja Glavnog grada

- Mjere za sektor javne rasvjete

6.9 Zaštita biodiverziteta Taksonomski spektar flore gradskog područja Podgorice čine 4 klase, 118

porodica, 545 rodova i 1227 vrsta i podvrsta. Najzastupljenije porodice su Poaceae (porodica trava), Asteraceae (glavočike) i Fabaceae (mahunarke ili leptirnjače). Udio endema je


243

prilično visok i iznosi 6.8%. Alergena flora je zastupljena sa 253 vrste, od čega 32 drvenaste koje cvjetaju u periodu od februara do aprila, zatim 76 korovskih alergenih vrsta koje cvjetaju od aprila do oktobra, kada cvjetaju i alergene trave, koje su prisutne sa 145 vrsta.

Planine su veoma bogate biljnim vrstama i njihovim zajednicama pa se neke od njih mogu smatrati razvojnim centrima flore i vegetacije, kao što su: Edraianthus montenegrinus, Silene macrantha, Valeriana pancicii, Valeriana bertiscea, Tanacetum lauratum, Phegteuma pseudorbicularis, Viola nicolai, Viola speciosa, Potentilla montenegrina, Hiaracium myriocephalum, Rhanunus montenegrina, Cerastium dinaricum i dr. Opisane su i dvije nove vrste mahovina: Orthotrichum baldaccii (za Komove) i Barbula montenegrina (za Maglić). Na području kučkih i piperskih planina raste veliki broj balkanskih endema: Acer visianii, Aspeirula doerfleri, Pancicia serbica, Geum bulgaricum i druge.

Planinski i šumski dio Podgorice još uvijek nastanjuju primjerci krupnih sisara. Medvjed (Ursus arctos), iako prorijeđen, još uvijek se može naći na tom prostoru, najviše zahvaljujući zaštiti koju uživa mečka sa mladima. Vuk (Canis lupus) nije zaštićena vrsta ali njegova populacija je i dalje dosta brojna. Od krupne divljači prisutna je (i sve je brojnija) divlja svinja. Ipak, najplemenitije životinje podgoričkih planina su srne (Capreolus capreolus) i divokoze (Rupicapra rupicapra) koje naseljavaju visoke planine. Obje vrste su prorijeđene. Od manjih sisara na prostoru Podgorice žive lisica, kuna i jazavac i njihov plijen - zec i vjeverica. Brojna je fauna sitnih sisara kao što su sitni šumski glodari, naročito slijepi miševi koji su veoma ugroženi i svi su zakonom zaštićeni.

Posebno značajan biodiverzitet zastupljen je na Skadarskom jezeru. Bogata vodena flora i vegetacija svojom dekorativnošću daju osobiti pečat čitavom jezerskom pejzažu, naročito vrste poput bijelog lokvanja (Nymphaea alba), žutog lokvanja (Nuphar luteum), kasoronje (Trapa natans) i trske (Phragmites communis). Pored toga, trska i kasoronje imale su u prošlosti veliki ekonomski značaj jer su se koristile u građevinarstvu, odnosno u ishrani.

Skadarsko jezero predstavlja jedan od najvećih ptičijih rezervata Evrope. Ornitološko bogatstvo ovog nacionalnog parka od svjetskog je značaja kada su u pitanju neke ptičije vrste. Na jezeru je do sada registrovano 281 vrsta ptica. Od toga, više od 90% čini pokretni, migratorni dio ornitofaune. Više od 80 vrsta ptica gnijezdi se na jezeru: Pelecanus crispus - pelikan, Phalacrocorax pygmeus - mali fendak, Egretta garzetta - čaplja, Larus michahellis - galeb i dr. Pelikan je na najzapadnijoj tački njegovog areala. Fendak, sa više od 2.000 parova, predstavlja jednu od najvećih kolonija ove ugrožene vrste na svijetu. Skadarsko jezero je značajno i kao zimovalište, posebno za vrstu Fulica atra - baljoška koja čini 60-80% ukupnog broja zimujućih populacija ptica na jezeru. Pored ove, još 45 vrsta ptica su redovni zimski gosti. Jezero je takođe izuzetno bogato ribom. Prisutno je čak 48 ribljih vrsta. Shodno zakonskoj regulativi u nacionalnom parku dozvoljen je tradicionalan način ribarenja. Kao posebna specifičnost, obzirom na bogatstvo biljnog i životinjskog svijeta, izdvaja se kanjon rijeke Cijevne gdje je do sada registrovano 813 vrsta biljaka a na njegovom širem području 959 biljnih vrsta. To čini približno trećinu ukupne flore Crne Gore. Kanjonske litice predstavljaju jedno od najznačajnijih staništa za ptice grabljivice kao i gnjezdilište za više vrsta lasta. Takođe, ovaj predio predstavlja važnu oblast za život gmizavaca i vodozemaca. Od opisanih i evidentiranih biljnih vrsta najviše su zastupljene: pelin (Salvia officinalis), ruzmarin, kupina, divlji šipak, kleka. Zabilježeno je 405 taxona ranga vrste i podvrste, od čega se 41 vrsta ubraja u kategoriju endemičnih, endemoreliktnih i reliktnih, dok su tri vrste zakonom zaštićene. Pored navedenih, zastupljeni su Colchicum hungaricum, endemični šafrani (Crocus dalmaticus i Crocus weldenii), romuleje (Romulea bulbocodium i Romulea linaresii) i vrsta HermodactyIus tuberosus. Na ovom prostoru žive floristički rariteti Sternbergia colchiciflora i Romulea linaresii subsp. graeca, koji su u Crnoj Gori prisutni samo na još jedom lokalitetu. Na brdu Gorica raste nekoliko dekorativnih vrsta iz familije orhideja. Od drvenastih vrsta značajan je divlji badem (Amygdalus webii), endemični žbun Rhamnus orbiculata, kao i ostaci prvobitne šumske vegetacije: česmin (Quercus trojana), bjelograbić (Carpinus orientalis), crni jasen (Fraxinus ornus) i drugo. Sađena šuma (uglavnom alepski bor i čempres) u potpunosti potiskuje autohtonu floru. Od drvenastih vrsta najčešće se sreću hrastovi: bjel (Quercus lanugionosa), cer (Quercus cerris), jasen (Fraximus ornus), crnograb


244

(Ostiya carpinifolia), klen (Acer campestre), makljen (Acer monspessulanum). Ovo brdo u florističkom pogledu predstavlja pravu prirodnu, botaničku baštu.

Pošumljavanje je vršeno jednogodišnjim i dvogodišnjim sadnicama alepskog bora (Pinus halepensis Mill.) koji učestvuje sa 70% i čempresa (Cupressus sempervirens L.) sa 30%. Šuma pripada trećem razredu kvaliteta. Prirodnu potencijalnu vegetaciju predstavlja zajednica makedonskog hrasta (Quercetum trojanae montenegrinum). U spratu drveća pojavljuju se i Carpinus orientalis, Fraxinus ornus, Celtis australis, Quercus pubescens, Pistacia terebinthus a u spratu žbunja: Phullirea media, Paliurus spina-christi, Acer monspessulanum, Punica granatum, Juniperus oxycedrus, Ruscus aculeatus, Asparagus acutifolius, Rubus ulmifolius, Rhamnus orbiculata i sl. Dugotrajnim antropogenim aktivnostima prirodni tip vegetacije znatno je izmijenjen i preko niza degradacionih stadijuma doveden do nivoa zajednice suvih livada i kamenjara.

Agrarno-ruralni prostor Zetske ravnice ima faunu karakterističnu za prostore sa izraženim prisustvom sinantropnih vrsta (naročito ptica), odnosno vrsta koje su prilagođene životu uz čovjeka. Ćemovsko polje je, pored složene flore i još uvijek nedovoljno poznate faune insekata, prostor na kome su zastupljene i neke veoma rijetke ptice.

Kada je u pitanju tzv. urbani biodiverzitet, posebno treba izdvojiti Njegošev park koji se nalazi na lijevoj obali rijeke Morače, u strogom gradskom centru. Karakteriše ga dendroflora koju čine uglavnom zimzelene vrste: Pinus halepensis - alepski bor, Pinus nigra - crni bor, Pinus pinea - bor pinjol, Cupresus sempervirens - čempres. Pinus halepensis. Quercus ilex - hrast crnika i Celtis australis – košćela srijeću se u relativno malom broju i uglavnom se radi o mladim sadnicama. Uz samu obalu rijeke nalaze se vrste Ficus carica – smokva, Punica granatum - nar ili šipak i Paliurus aculeatus - drača. Žbunaste vrste i vrste nižeg drveća dominiraju rubnom zonom parka. Vrste Viburnum tinus - leprika, Laurus nobilis - lovor i Nerium oleander - oleander svojom vitalnošću i dekorativnošću daju pečat ovom parku. Slična dendroflora karakteriše i Karađorđev park. Što se tiče autohtonih vrsta u Karađaorđevom parku zastupljene su: Pinus halepensis, Quercus ilex, Celtis australis, Laurus nobilis, Viburnum tinus, Nerium oleander i samo nekoliko samoniklih stabala Ficus carica. Najzastupljeniji je Pinus halepensis i predstavlja najstariju floru ovog parka. Podmladak parka čine Quercus ilex i Celtis australis.


245

DODATAK POGLAVLJU br. 7 „KULTURA I SPORT“

7.1 Kultura Pored navedenih objekata i ustanova kulture, kulturnu ponudu Glavnog grada čine i

10 privatnih galerija i to: "Umjetnički paviljon", ULUCG, "Art", "Centar", "Most", "Sveti Đorđe", "Pizana","Tiodorović", "Gayo", "All".

Bioskopi koji funkcionišu su: JU KIC "Budo Tomović" i Cineplexx”-jedini 3D bioskop u Crnoj Gori koji se nalazi u objektu „Delta city”. Ranije je svoju djelatnost obavljao i bioskop „25.maj” na Koniku. Međutim, trenutno se ovaj prostor koristi kao depo za potrebe Gradskog pozorišta. Budući da je Konik dio grada sa malo kulturnih sadržaja, po izgradnji novog objekta Gradskog pozorišta ovaj bioskop bi opet trebalo staviti u funkciju.

Jačanju međunarodne saradnje, kulturnih veza i razmjeni znanja i ideja doprinose i pet stranih kulturno-informativnih centara i to: Francuski kulturni centar, Britanski savjet, Italijanski kulturni centar, Američki ugao i KIC „Moskva” kojima se ostvaruju kulturne veze i razmena znanja i ideja. Takođe je prisutan i Kulturni centar Bošnjaka i Muslimana Crne Gore. Za dva poslednja, Glavni grad obezbjeđuje prostorne uslove bez naknade.

Kulturne manifestacije koje se odvijaju pod pokroviteljstvom Glavnog grada Podgorice su: Festival internacionalnog alternativnog teatra FIAT, DEUS, "Podgoričko kulturno ljeto", "Naša radost", "Dan najboljih", "Maturski koncert", Međunarodni književni festival kratke priče „Odakle zovem”.

"Decembarska umjetnička scena" - DUS nudi niz programa iz oblasti pozorišne, muzičke, likovne i filmske umetnosti i književnosti i smatra se najbogatijim kulturnim događajem takve vrste u Pogorici.

"Podgoričko kulturno ljeto" - Na nekoj od otvorenih scena Podogrice mogu se pratiti koncerti I dramska izvođenja. Ova manifestacija poznata je i po savremenoj orjentaciji, pa mladima nudi I koncerte savremene rock i jazz muzike koji se održavaju na krovu Kulturno-informativnog centra Budo Tomović.

U Podgorici se organizuje muzički festival za mališane "Naša radost" koji ima međunarodni karakter i postoji blizu tri decenije.

Od 2006. godine Podgorica je dobila i svoj prvi međunarodni Sajam knjiga.

Nepokretna kulturna dobra Duklja je arheološki lokalitet na mjestu nekadašnjeg centra rimske provincije. Na

njemu je otkriven i istražen dio arhitektonskih kompleksa i objekata - cetverougaoni forum sa monumentalnom civilnom bazilikom, nekoliko sakralnih gradjevina (hramovi boginja Rome i Dijane) sa brojnim skulpturama, reljefnim medaljonima i natpisima, terme sa bazenima i podnim mozaicima, vile, ulice sa trijumfalnim slavolukom, nekropole isl.

Medun predstavlja ostatke ilirskog utvrđenog grada na 12 kilometara severoistočno od Podgorice. Podignut je u III ili IV veku naše ere i dopunjen sa nekoliko objekata nastalih krajem XVIII i početkom XIX vijeka. Današnji izgled daju uglavnom ostaci srednjevjekovnog utvrđenja podignutog na mjestu ilirske akropole sa mjestimično očuvanim zidovima dvije polukružne ugaone kule, odbrambenim zidovima u tzv. kiklopskoj tehnici, kapijom i objektima iz kasnog srednjeg vijeka. Među ostacima srednjevjekovnog utvrđenja nalazi se crkva arhiđakonu Stefanu i crkva sv. Đorđu. Kuća izgrađena ispod srednjevjekovnog utvrđenja u drugoj polovini XIX vijeka u kojoj je živio Marko Miljanov, pretvorena u Memorijalni muzej.

Među 6 spomenika druge kategorije nalazi se arheološki lokalitet na Zlatici iz ranovizantijskog perioda koji nauka tretira kao najznačajniji, ne samo u Crnoj Gori, već i u širem regionu. Otkriven je samo djelimično. Zbog nedostatka finansijskih sredstava, obustavljeni su radovi na konzervaciji i uređenju građevinskih ostatka započeti osamdesetih godina prošlog vijeka. Pored ovog lokaliteta, u spomenike druge kategorije spada Crkva Sv. Đorđa pod Goricom, manastir Dajbabe, dvorski kompleks na Kruševcu, nekropola u Gostilju i arheološki lokalitet Mljace u Zeti.

Spomenike kulture III kategorije čine 20 sakralnih objekata ili njihovih ostataka, zatim, naselje Vranjina, srednjevjekovni grad Oblun u Zeti, srednjevjekovno utvrđenje Balšin grad,


246

arheološki lokalitet u selu Sukuruć u Tuzima, stari most na ušću Ribnice u Moraču, tri tvrđeve (tzv. Nemanjin grad iznad ušća Ribnice u Moraču, Planinica u Dinoši i Dečić u Tuzima) dvije osnovne škole (Stara Varoš i Gradac), Kula Camovića u Vuksanlekićima kod Tuza, zatim, Sahat kula, Kuća Čubranovića i tamnica „Jusovača” koje se nalaze u Staroj Varoši.

Predložen je upis u registar zaštićenih spomenika kulture ukupno 12 novih objekata ili urbanih aglomeracija na prostoru Glavnog grada. To su: Gimnazija „Slobodan Škerović”, „Banja”-staro gradsko kupatilo, zgrada Skupštine Glavnog grada, stambeno-poslovni objekti u Bokeškoj ulici, zgrada JU Umjetnička škola za muziku i balet „Vasa Pavić”, zgrada na uglu Ulice Novaka Miloševa kod raskrsnice sa UL. Marka Miljanova, zgrada Privrednog suda, objekat na obali Morače ispod pješačkog mosta, tzv. Labud-plaža, hotel „Podgorica”, Kusleova kuća i Crkva Sv: Antuna u Tuzima.

Kulturno umjetnička društva: - KUD „Aluminijum” - KUD „Budo Tomović” - KUD „Mirko Srzentić” - KUD „Stanko Dragojević” (hor) - KUD „Željezničar” - KUD „Stara varoš” - KUD „Zeta” - KUD „Ljubo Božanović” Drezga - KUD „Đurđevdansko kolo” Zagorič - KUD „Crvena Stijena” Tološi - NVO Folklorni ansambl „Monte folk” - NVO Folklorni ansambl „Crna Gora”.

7.2 Sport Pregled sportskih objekata

Sportski objekti Broj

Gradski stadion 1

Sportski centar "Morača" 1

Teniski tereni 14

Tereni za boćanje 1 Trim staze 2

Fudbalski tereni 9

Otvoreni sportsko-rekreativni tereni 11

Školski objekti za fizičko vaspitanje 19

Otvoreni bazeni 2

Izvor: Sekretarijat za kulturu i sport

Sportske manifestacije:

- „Trofej Skadarsko jezero 2012“ - Međunarodni atletski maraton –Podgorica - Međunarodni ženski turnir „Royal Cup“ - Tradicionalna međunarodna atletska trka „Oslobođenje Podgorice („Memorijal Veliša

Mugoša“) - Proglašenje najuspješnjih sportista Podgorice - Memorijalni košarkaški turnir „Milutin-Mikica Petrović“

Jedan od najvažijih sportskih događaja u Glavnom gradu je međunarodni Podgorički maraton.

Osim toga, u okviru gradskog projekta "Podgorica - zona bez droge" popularozovane su sportske škole.


247

Broj: 01 - ___________ Podgorica, __________ 2012. godine SKUPŠTINA GLAVNOG GRADA- PODGORICE PREDSJEDNIK SKUPŠTINE

Slobodan Stojanović

Documents

STRATEŠKI PLAN RAZVOJA GLAVNOG GRADA - …database.uom.me/_czr-uom/repository/(234244)SP Podgorica.pdf · Strateški plan razvoja Glavnog grada-Podgorice 2012-2017 16. Ana Novaković,