Upload
bihpu2
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
1/171
LUN VN TT NGHIP
Su tm, xy dng v s dng h
thng bi tp ha hc hnh thnh vpht trin khi nim axit baz trong
ch ng trnh ha hc v ctrung hcph thng (nng cao)
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
2/171
1
PHN I: M U
1. L do chn ti
i mi gio dc l mt trong nhng nhim v quan trng ca ngnh
gio dc o to trong giai on hin nay. i mi ni dung, phng php
dy hc c hiu qu cao cn trang b cho hc sinh h thng kin thc c bn
vng chc.Trn c s hc sinh bit vn dng sng to kin thc gii quyt
cc vn hc tp v thc tin cuc sng.
Mc tiu ca nh trng ph thng l trang b kin thc ph thng c
bn tng i hon chnh gip hc sinh nm vng hiu bit khoa hc. Mn
ha hc gp mt phn quan trng trong mc tiu o to trng ph thng.
Chng trnh ha hc ph thng bao gm cc khi nim ho hc c bn ban
u v dn pht trin nhng khi nim , vic ging dy ha hc ph thng
phi ch n nhiu khi nim, axit baz l mt trong nhng khi nim c
bn, c tm quan trng i vi khoa hc ha hc. hiu v truyn th y ni dung v s hnh thnh v pht trin khi nim axit baz. Gio vin
cn nm vng qu trnh hnh thnh pht trin khi nim ny m bo vic
ging dy c hiu qu p ng nhu cu gio dc.
Trong chng trnh ph thng khi nim axit baz c cp rt
sm ngay t phn m u v ha hc lp 8 v c cng c cc lp v cp
hc tip theo. Khi nim axit baz trong chngtrnh ph thng c hnh
thnh v pht trin qua nhiu giai on, l mt trong nhng ti c tm quan
trng c bit.
Axitbaz l cc hp cht quan trng v ph bin, c nhiu ng dng
trong i sng, trong sn xut v nghin cu khoa hc.
Cc phn ng xy ra trong dung dch thng lin quan n khi nim
axitbaz.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
3/171
2
Khi nim axit baz v phn ng axit baz cho php h thng ha
cc hp cht ha hc, phn loi cc phn ng cc cht, gii thch cc hin
tng ha hc, chn tc nhn phn ng, cht xc tc
Sn phm tng tc axit baz hoc axit hay baz vi hp cht khc
u c ngha v mt thc tin. Nhiu phn ng ha hc v thc cht cng l
phn ng axit baz .
Vic hnh thnh khi nim axit baz ph thng t hiu qu cao khi
ngi gio vin nm vng ni dung v h thng qu trnh hnh thnh v pht
trin khi nim trong ton b chng trnh ph thng. ng thi gio vins dng phng php dy hc c hiu qu, ging dy c k hoch v lu ti
c im ca tng giai on c mt h thng bi tp c bn a dng phong
ph theo cc mc nhn thc khc nhau trong qu trnh hnh thnh v pht
trin khi nim axit baz.
Vi nhng l do trn, ti chn ti: Su tm, xy dng v s dng
h thng bi tp ha hc hnh thnh v pht trin khi nim axit baztrong chng trnh ha hc v ctrung hc ph thng(nng cao)
2. Khch th nghin cu
Qu trnh dy hc ha hc trng THPT
3. i tng v phm vi nghin cu
H thng bi tp ha hc hnh thnh v pht trin khi nim axit baz
trong chng trnh ha hc v c THPT (nng cao).4. Mc ch v nhim v nghin cu
a. Mc ch nghin cu:
Nghin cu la chn xy dng h thng bi tp ha hc v phng
php s dng chng trong vic hnh thnh v pht trin khi nim axitbaz
trong chng trnh ha hc v c THPT (nng cao).
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
4/171
3
b. Nhim v nghin cu.
-Nghin cu c s l lun v qu trnh hnh thnh khi nim ha hc
v ngha tc dng ca bi tp ha hc trong vic hnh thnh khi nim ha
hc cho hc sinh bc THPT.
- Phn tch chng trnh sch gio khoa phn ha hc v c bc THPT
xc nh ni dung v dung lng khi nim axit baz .
- La chn, xy dng h thng bi tp ha hc v axit baz trong
chng trnh ha hc v c THPT chng trnh nng cao.
- Nghin cu phng php s dng h thng bi tp trn hnh thnh
khi nim axit baz.
- Thc nghim s phm xc nh tnh ph hp ca h thng bi tp
trn v kim nghim tnh hiu qu ca cc xut.
6. Phng php nghin cu
S dng phi hp cc phng php sau:
-Nhm cc phng php nghin cu l lun.-Nhm cc phng php nghin cu thc tin.
- Phng php hi tho chuyn , trao i kinh nghim.
- Phng php thc nghim s phm v x l thng tin.
7. Gi thuyt khoa hc
Trong dy hc ha hc nu gio vin xc nh ng ni hm v ngoi
din ca khi nim ng thi la chn xy dng c 1 h thng bi tp hahc a dng phong ph cc mc nhn thc khc nhau t s dng
chng 1 cch hp l v p dng nhng bin php rn luyn tch cc theo
hng dy hc tch cc, chng ta c th pht huy c t cht, nng lc sng
to, kh nng t duy ca hc sinh. T nng cao hiu qu ca vic dy hc.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
5/171
4
8. ng gp mi ca ti
- Phn tch qu trnh hnh thnh v pht trin khi nim axit baz
trong chng trnh ha hc ph thng.
- Xy dng v su tm: H thng cc bi tp c bn, nng cao nhm
hnh thnh khi nim axit baz trong chng trnh ha hc v c trung hc
ph thng (nng cao).
- xut phng php s dng h thng bi tp trong vic hnh thnh
khi nim axit baz trong chng trnh ha hc ph thng.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
6/171
5
PHN II: NI DUNG
Chng 1:C S L LUNV THC TIN CA TI
1.1. Nhng c s phng php lun ca s hnh thnh khi nim
ha hc
1.1.1. nh ngha khi nim [27]
Khi nim l hnh thc phn nh s vt v hin tng t cc mt ca
cc du hiu v cc mi quan h ch yu ca chng. Ni dung ca khi nimc m t bng li, bng cc k hiu ca ngnh khoa hc. Lnin nhn xt:
khi nim- sn phm cao nht ca tr tu, sn phm cao nht ca vt cht.
Trong l thuyt nhn thc, khi nim c xem xt nh l mt trong cc hnh
thc phn ng mt mc t duy tru tng.
Trong dy hc ho hc, khi nim l dng khi qut ho ca kin thc
v hnh thc t duy ca hc sinh trong qu trnh nm vng kin thc. S hnhthnh khi nim l mt trong cc vn trung tm quan trng ca qu trnh
dy hc ho hc. S hnh thnh khi nim chnh l qu trnh nhn thc c s
dng cc thao tc t duy khcnhau nhn thc cc du hiu, cc mi quan
h ca khi nim. S s dng cc khi nim trong qu trnh nhn thc chnh
l qu trnh hc cch t duy, thc hin qu trnh tm kim sng to. V vy n
kch thch s pht trin tr thng minh ca hc sinh.
1.1.2. Cutrc ca khi nim [27]
Khi nim bao gm hai mt dung lng v ni dung, chng c mi lin
h cht ch vi nhau.
Dung lng ca khi nim (ngoi din) c c trng bng s i
tng c khi qut trong khi nim. Dung lng phn nh mt s lng
ca qu trnh nhn thc.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
7/171
6
V d: Dung lng ca khi nim axit THCS l tt c cc cht c
cha nguyn t H kt hp vi gc axit, THPT bao gm cc cht c kh
nng nhng Hcho cc cht khc, c th xy ra trong cc dung mi, cng c
th l dung mi nc hoc cc dung mi khc nc, c th xy ra gia cc
cht ho hc trong cc phn ng ho hc,
Ni dung ca khi nim (ni hm) l s tng hp cc du hiu c
bn, du hiu bn cht chnh ca khi nim, ni dung chnh ca khi nim
phn nh mt cht lng ca kin thc th hin mc su rng ca khi
nim trong nhn thc. Ni dung ca khi nim axit THCS l c mt nguyn
t H lin kt vi gc axit; baz l cht c nhm hiroxyl lin kt vi nguyn
t kim loi v phn ng axit-baz l phn ng gia axit v baz.
Ni dung ca khi nim axit THPT l nhng cht c kh nng
nhng ion H cho baz , cn phn ng axit-baz l phn ng c s trao i
H gia cc cht phn ng.
Dung lng v ni dung l c tnh logic ca khi nim. Khi pht trin
mt khi nim th dung lng ca n c m rng v ni dung ca n c
o su, cc mi lin h ca n vi cc khi nim khc c thay i, m
rng v pht trin ln. Nh vy cu trc ca khi nim nh l h thng cc
du hiu c bn m c m ra qua ni dung khi nim.
1.1.3. C s phng php lun hnh thnh khi nim ho hc [27]
Th gii vt cht xung quanh chng ta l ngun gc to ra cc khinim. S hnh thnh khi nim l mt qu trnh nhn thc phc tp, c da
trn logic ca s nhn thc khoa hc v s chuyn bin khch quan t khng
bit n hiu bit trong nhn thc ca con ngi.
Phng php lun ca qu trnh hnh thnh khi nim l hc thuyt
nhn thc ca Lnin: T trc quan sinh ng n t duy tru tng v t
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
8/171
7
n thc tin l con ng bin chng ca s nhn thc chn l, nhn thc
thc tin khch quan. Nhng iu thu nhn c t trc quan sinh ng
(cm gic, tri gic biu tng) l im xut phtban u ca vic dyv hc
cc khi nim ho hc.
Con ng nhn thc, hnh thnh khi nim c m t bng s
sau:
S vn ng ca nhn thc t cm gic n t duy tru tng l s
vn ng ng thi ca kin thc t hin tng n bn cht. S chuyn i
ca t duy (cm gic n tru tng) trong qu trnh hnh thnh khi nimv s vn dng khi nim o su, m rng kh nng nhn thc v dung
lng v ni dung trong nhn thc ca cc c th. V vy trong qu trnh
hnh thnh khi nim cn xc lp mi lin h cht ch ca khi nim vi
biu tng, s tru tng l thuyt vi thc nghim v nhng kt lun v ni
dung ca khi nim phi c hnh thnh trong hot ng thc tin, vn
dng khi nim.Trong dy hc, s hnh thnh khi nim c th i theo mi lin h h
thng ca qu trnh nhn thc ni chung: T trc quan sinh ng cm gic
s phn nh tri gic biu tngkhi nim.
Qu trnh hnh thnh khi nim bng s t duy l thuyt c rt
ngn bc nghin cu thc nghim v tng cng mc l thuyt, thay s
Trc quan
Cm gic
Tri gic
Biut n
Khi nim(nhngha)
Hnhthnh
T duy tru t ng
Khiqut
Vndng
Thc tin
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
9/171
8
quan st thc tin (th nghim ho hc) bng m hnh, phng tin k thut v
s dng rng ri phng php nu vn , xut gi thuyt, suy din -din
dch, m hnh ho thc hin cc bc i khi qut ho l thuyt. Qu trnh
ny khng lm gim vai tr thc nghim ho hc, hoc cc s kin, kinh
nghim c ca hc sinh hay php qui np trong dy hc.
V vy tu theo ni dung khi nim, logic bn trong ca n m gio
vin c th chn cc con ng hnh thnh khi nim t trc quan hay t t
duy l thuyt khi hnh thnh biu tng khi qut hnh thnh khi nim.
1.1.4. Nguyn tc hnh thnh khi nim ho hc trng phthng [27]
Trn c s l lun dy hc v tm l dy hc cng vi tnh cht c th
v quy lut ca s nhn thc ho hc m s hnh thnh cc khi nim ho hc
trong dy hc ho hc ph thng cn m bo cc nguyn tc sau:
1. S hnh thnh khi nim ho hc cn i t cc v d v i tng,
hin tng ho hc in hnh, phn tch, xc nh ng ni dung cakhi nim.
2. Cn t khi nim nghin cu ban u trong s pht trin (theo dung
lng-ni dung) ca nv cc mi linhvi cc khi nim khc.m bo
tnh nh hng pht trin ca khi nim.
3. C s thng nht hp l cc mt cm gic trong ni dung ca khi nim,
php qui np v suy din trong hot ngt duy hnh thnh khi nim.4. Tng cng s dng cc k hiu, ngn ng ho hc nh l mt hnh
thc biu th khi nim v vn dng chng trong hc tp.
5. C s thng nht trong m t nh lng v nh tnh ca khi nim.
6. Cn ch n tnh thng nht ca nhng nt ring bit, c th v
chung nht trong khi nim v cc mi lin h qua li gia chng.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
10/171
9
7. S hnh thnh khi nim phi c thc hin trong cc hot ng
hc tp th hin cc mi quan h kin thc v k nng, kin thc v thc tin.
8. Tng cng kh nng vn dng ca cc khi nim c hnh
thnh qua hot ng hc tp ti u ho s pht trin t duy hc sinh.
Nh vy nhng con ng phng php lun ca s hnh thnh khi
nim ho hc c xc nh vi s cn nhc, tnh ton n cu trc ca khi
nim, tnh cht v vai tr ca n trong ton b h thng khi nim ho hc
ph thng.
1.2. Cc giai on quan trng ca s hnh thnh khi nim hohc [27].
Qu trnh hnh thnh khi nim ho hc trng ph thng bao gm
cc giai on: S hnh thnh khi nim, s pht trin khi nim v s lin kt
cc khi nim c lin quan trong ni dung ca n.
S la chn phng php hnh thnh cc khi nim c th cn cn c
vo c im ca khi nim, mc nhn thc ca khi nim (dung lng
ca khi nim), mc kin thc ca hc sinh, vai tr, ngha v tm quan
trng ca khi nim trong chng trnh ho hc ph thng.
1.2.1. S hnh thnh khi nim [27].
Trong qu trnh dy hc ho hc, h thng cc khi nim ho hc c
hnh thnh dn dn v pht trin trn c s cc hc thuyt ho hc khc nhau.
Thng qua cc qu trnh ny m dung lng v ni dung ca khi nim c
m rng, o su dn.
Hnh thnh khi nim ho hc c bn nht c thc hin ngay t cc
bi hc ho hc u tin THCS. Cc khi nim ho hc c bn c hnh
thnhbng hai con ng khi qut qui np t cc ti liu cm gic v con
ng kt lun suy din t cc qui lut, hc thuyt, nh lut bit lp
lun, khi qut thnh khi nim.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
11/171
10
i vi giai on u ca s dy hc ho hc (THCS) s hnh thnh
khi nim bng con ng khi qut qui np l c trng nht, c s ca n l
s khi qut ho t cc t liu thc nghim hnh thnh khi nim.
+ Khi qut quy np l phng php xy dng khi nim i t thc
nghim hay cc t liu nghin cu khi qut thnh khi nim (nh
ngha)Bc u, chn v d thc nghim, t liu hay s kn in hnh, em
phn tch, so snh tm ra cc du hiu chung ca khi nim. Trong cc du
hiu chung , xc nh du hiu bn cht, t rt ra nh ngha khi nim
v tin ti vn dng khi nim. Sau thit lp mi lin h gia khi nim c hnh thnh vi cc khi nim gn k. S hnh thnh khi nim bng con
ng khi qut qui np c thc hin theo mt logic xc nh bao gm cc
giai on:
1. Phn tch, so snh cc i tng in hnh lm r cc du hiu
chung ca khi nim.
2. La chn v lm chnh xc ho cc du hiu bn cht tc l tch duhiu bn cht khi cc du hiu khng bn cht.
3. Pht biu nh ngha v khi nim.
4. Thit lp cc mi lin h gia khi nim vi cc khi nim khc
v phn chia gii hn vi cc khi nim gn k.
5. Xc nh v tr ca khi nim trong s phn loi tng ng v vn
dng khi nim c hnh thnh.+ Suy din - din dch l phng php xy dng khi nim bng con
ng lp lun theo logic nhn thc. Phng php ny thng c dng
xy dng khi nim ho hc sau khi nghin cu ni dung l thuyt c bn.
Bc u cn chn tin cho s kt lun ca khi nim, tip theo a ra
nh ngha khi nim, phn tch nh ngha lm sng t cc du hiu bn
cht, sau thit lp mi lin h vi cc khi nim gn k v vn dng. S
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
12/171
11
hnh thnh khi nim bng con ng suy din l thuyt c s dng hnh
thnh cc khi nim tru tng bng cch lp lun theo logic hnh thc xut
pht t cc hc thuyt, qui lut, nh lut m phn tch cc hin tng tm ra
nt bn cht ca khi nim. V d nh cc khi nim nguyn t, ng v, lin
kt ho hc, ho tr, obitan nguyn tCu trc ca logic hnh thnh khi
nim bng con ng suy din l thuyt bao gm:
1. S la chn tin xut pht cho kt lun ca khi nim.
2. Nu kt lun v nh ngha khi nim v lm chnh xc ho cc du
hiu bn cht ca n.3. Xc nh v tr ca khi nim trong h thng kin thc l thuyt v
milin h vi cc khi nim khc.
4. Chnh xc ho khi nim, phn bit vi cc khi nim gn k, m
rng khi nim trong cc tnh hung ring bit.
5. Vn dng khi nim vo vic gii cc bi tp nhn thc khc nhau.
Nh vy cc khi nim ho hc c th c hnh thnh bng cc con
ng nh:
* T th nghim ho hc cc qui luts m t nh tnh, nh
lngkhi qut nt bn cht khi nimvn dng.V d: Cc khi nim
phn ng ho hc, n mn in ho, nh hng ca nng , nhit , xc tc
n tc phn ng ho hc, s in li
* T s t duy l thuyt da trn cc hc thuyt phn tch cc hin
tng tm ra nt bn cht t hnh thnh khi nim.
V d: Cc khi nim lin kt ho hc, ho tr, s oxiho, s lai ho cc
obitan, phn ng oxiho kh.
* T s m t kinh nghim i n gii thch l thuyt v ni hm ca
khi nim
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
13/171
12
V d: Phn tch cu trc phn t cc cht hu c qua m hnh gii
thch v tnh cht cc loi hp cht hu c, phn tch cu trc tinh th, cc
dng mng tinh th gii thch tnh cht cc cht c cu trc, dng mng tinh
th tng ng.
1.2.2. S pht trin khi nim [27]
Trong chng trnh ho hc ph thng, cc khi nim hnh thnh
giai on u nghin cu ho hc THCS c pht trin lin tc theo ba
con ng c bn l: S o su khi nim hay tng ni dung ca khi
nim. S o su bn cht ca khi nim bng cch m ra qui lut mi bntrong khi nim v thay i cc mi lin h bn trong gia cc thnh t ca
chnh bn trong khi nim.
Khi nim axit-baz THCS nghin cu phn t hp cht c cha
nguyn t H (axit) hay cha nhm nguyn t OH(baz).Khi nimny c
pht trin THPT bng cch o su bn cht ca khi nim l c s cho v
nhn proton v phn ng axit-baz lphnng c s trao i proton. Nhvy, ni dung ca khi nim tng ln vi c nhng cht khng c nguyn
t H cng c tnh axit (nh ion 2Cu ) hay vi nhng cht khng c nhm OH
cng c tnh baz (nh 3NH ). Cng vi khi nim axit-baz , khi nim
mui cng c mrng v pht trin hn THPT (mui l nhng cht),
v do dung dch mui c th c mi trng axit, baz hay trung tnh tu
thuc vo thnh phn cu to ca mui. Cc khi nim ho hc c bn khccng c pht trin bng con ng ny.
S m rng khi nim bng cch tng dung lng ca khi nim hay
cn gi l con ng m rng din. Cckhi nim c pht trin bng cch
khi qut cc i tng mi trong khi nim ny. Khi nim axit-baz c bn
cht l s cho nhn proton. Cc cht c th khng c du hiu l nguyn t H
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
14/171
13
hay nhm nguyn t OH nhng vn th hin tnh cht axit hay baz . T s
m rng din ca khi nim m cn xc nhcc mi lin h mi gia khi
nim v s phn loi cc i tng. Vi cch m rng din m khi nim ho
hc c pht trin dn, cc khi nim cht, PHH c pht trin a dng
v ngy cng i su vo bncht ca chng.
1.2.3. S lin kt cc khi nim [27].
S pht trin khi nim c hon thin bi s lin kt ca cc khi
nim tc l s thng nht ca chng trong mt h thng kin thc trn c c
l thuyt xc nh. Trong dy hc ho hc s lin kt khi nim c thchin khi tng kt kin thc nhm thit lp mi lin h gia cc khi nim
c mt ci nhn khi qut v tng mng kin thc trong ton b chng trnh.
Nh l h thng kin thc theo cc khi nim ln: Kim loi, phi kim, lin kt
ho hc, cu to nguyn t,hirocacbon, hp cht c nhm chc
S lin kt cc khi nim c tin hnh bng s khi qut su l thuyt
trn c s l thuyt ch o vi s s dng rng ri mi lin h trong mn hcv lin mn hc.
S hnh thnh, pht trinkhi nim i hi s t chc hp l hot ng
ng b ca gio vin v hc sinh. Gio vin t chc cho hc sinh tm ti,
khm ph nhng du hiu bn cht ca khi nim, khi qut trong nhn xt,
nh ngha v vn dng trong cc tnh hung hc tp, thc tin c lin quan.
1.3. Khi nim axit-baz trong chng trnh HHPT.1.3.1. Khi nim axit baz trong chng trnh THCS (Thuyt
nguyn t, phn t)
1.3.1.1. Thuyt nguyn t, phn t
Sau khi c nghin cu v cht v s bin i ca cht, hc sinh tm
hiu v cu to ca cht bit r nguyn nhn s bin i . Nhng nguyn
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
15/171
14
liu ban u cu to nn cc cht l nhng nguyn t ha hc, nguyn t ha
hc gm nhng ht v cng b nh gi l nguyn t.
Cc cht u c to nn t nhng ht v cng nh, trung ho v in
gi l nhuyn t. C hng chc triu cht khc nhau nhng ch c trn mt
trm loi nguyn t.
VD: Nguyn t Hiro : H - 1 nguyn t hiro
Cht c th do mt hoc nhiu nguyn t ha hc cu to nn. Mi n
cht hay hp cht u gm mt tp hp v cng nh (ht vi m) tham gia
trong phn ng ha hc th hin y tnh cht ha hc ca mt cht . Phn
t l ht i din cho cht, gm mt s nguyn t lin kt vi nhau v th
hin y tnh cht ho hc ca cht. Phn t c th b chia nh trong phn
ng ha hc.
VD: Nc tinh khit gm cc phn t H2O, trong cc phn ng ha hc
c th chia thnh H v O
Hp cht c to thnh t hai nguyn t tr ln. Phn t l ht vi mi din cho cht m nguyn t li l ht vi m i din cho nguyn t. Vy
phn t ca hp cht gm t hai nguyn t tr ln v l nhng nguyn t
khc loi. VD : HNO3: 1 nguyn t H, 1 nguyn t N v 3 nguyn t O
1.3.1.2. Khi nim axit baz trong chng trnh THCS:
Trong qu trnh tip thu kin thc, hc sinh dn dn tm hiu v thnh
phn ca cc hp cht, quen dn vi mt s hp cht v c: oxit, axit, baz,muitrong cc bi v oxi-s chy, hiro, nc. Mc d quen vi tn gi
axit baz nhng n khi tm hiu tnh cht ha hc ca nc, thnh phn
cc hp cht v c, hc sinh mi c tm hiu v thnh phn ca axit baz
VD: H2O ha hp vi mt s oxit kim loi to ra hp cht thuc loi baz
Na2O + H2O 2 NaOH ; CaO + H2O Ca(OH)2
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
16/171
15
nhn bit cc dung dch l axit hay baz, da vo s bin i mu
ca giy qu tm. Dung dch baz i mu qu tm thnh xanh. Dung dch
axit i mu qu tm thnh .
Thnh phn ha hc ca axit: l hp cht m phn t gm mt gc axit
lin kt vi mt hay nhiu nguyn t hiro (H)
Axit clohiric : HCl gc axit Cl : Clorua lin kt mt nguyn t H
Axit sunfuric: H2SO4 gc axit =SO4: Sunfat lin kt hai nguyn t H
Thnh phn ha hc ca baz : l hp cht m phn t gm mt
nguyn t kim loi lin kt vi mt hay nhiu nhm OH (hiroxit)
Ba(OH)2: Kim loi Ba lin kt vi 2 nhm OH
NaOH : Kim loi Na lin kt vi 1 nhm OH
Sau khi bit khi qut v thnh phn ha hc ca axit baz ,hc
sinh tip tc tm hiu v nhng tnh cht ha hc v nhng quan h gia axit
baz v quan h gia axit, baz v nhng hp cht v c khc.nh ngha axit: L hp cht m phn t gm c mt hay nhiu nguyn
t H lin kt vi gc axit.
VD: 1 nguyn t H lin kt vi gc clorua: HCl
3 nguyn t H lin kt vi gc photphat: H3PO4
nh ngha axit cn c th da vo tnh cht ha hc ca chng. Axit l
hp cht m thnh phn c nguyn t H, nguyn t H ny c th thay th
bng nguyn t kim loi to thnh mui
VD: HCl : nguyn t hiro c th thay th bng kim loi (Fe, Al,
Zn,) trong phn ng th gia kim loi vi axit
Zn + 2 HCl ZnCl2 + H2 ; Fe + H2SO4 FeSO4 + H2
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
17/171
16
nh ngha baz: L hp cht m phn t c mt nguyn t kim loi
lin kt vi mt hay nhiu nhm hiroxit (- OH)
Cng thc chung M(OH)y trong y l ha tr ca kim loi M
VD : Fe(OH)2, Cu(OH)2, Ca(OH)2,
nh ngha baz da vo tnh cht ha hc. Baz l hp cht c phn
ng trung ha vi axit, to thnh mui v nc. Phn ng axit baz to
thnh mui v nc gi l phn ng trung ha
NaOH + HCl NaCl + H2O ; 2NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2H2O
1.3.2 Thuyt axit bazca Areniuyt [12]
- Thuyt axit baz xut pht t thuyt in li ca Areniuyt cho rng,
axit l nhng cht khi ha tan trong nc th phn li cho cation hiro +H , cn
baz l nhng cht khi ha tan trong nc th phn li cho anion hiroxyl -OH
.Th d, HCl l axit, NaOH l baz
+ -
+ -
HCl H +Cl
NaOH Na +OH
- Phn ng trung ha l phn ng gia axit v baz, to ra mui v
nc (l cht in li yu). Th d : HCl + NaOH NaCl + H2O
- Phn ng thy phn ca mui l phn ng gia ion ca mui vi
nc, kt qu lm cn bng phn li ca nc thay i, dn n mi trng
ca dung dch thay i. Th d, s thy phn ca Na2CO3
Na2CO3 2Na+
+ 2-3CO
2-
3CO + 2H O -
3HCO +-OH
Thuyt ca Areniuyt l thuyt axit baz sm nht. N gii thch c
nhiu tnh cht v phn ng ca cc axit, baz trong dung dch nc. Tuy nhin
thuyt ny c nhiu hn ch. N ch p dng ng cho dung mi l nc,
khng p dng c cho tt c cc dung mi, ng thi n cha thy c vai
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
18/171
17
tr quyt nh ca dung mi trong s phn li ca axit, baz.Mtkhc, thuyt
Areniuyt khng gii thch c cc phn ng to ra mui ging nh phn ng
trung ha m trong li khng c H+hoc -OH tham gia. Th d :
NH3(k) + HCl(k) NH4Cl
V vy cn nghin cu chi tit cc phn ng xy ra trong cc mi
trng khng nc, cng nh nhng trng hp khng c s tham gia ca
dung mi nhm b sung v khi qut cc lun im ca Areniuyt. Hin nhin
rng, bt k mt thuyt axit baz khi qut hn cng bao hm c cc lun
im ca Areniuyt v coi n nh mt trng hp ring.Hin nay c mt s thuyt axit baz tng qut hn. c p dng
rng ri nht l 3 thuyt: Thuyt cc h dung mi do hai nh bc hc ngi
M l Kei v Franklin cng b vo nm 1905. Thuyt proton c cng b
vo nm 1923 ng thi bi nh ha hc an Mch Bronstet v nh ha hc
ngi Anh Lauri. Thuyt electron cng c ngh vo nm 1923 do nh
ha hc M Liuyt. Mc d cc thuyt ny xut pht t nhng lun im khc
nhau nhng chng khng chng i li nhau m h tr cho nhau.
Vn t ra l t mt h c th v tin hnh tng tc mt iu
kin nht nh, ngi ta s s dng thuyt no trong cc thuyt nu ra
cho thch hp.
Sau y chng ta s xem xt mt s thuyt axit baz ni trn
1.3.3 Thuyt axit baz ca Bronstet v Lauri [12]
Bronstet v Lauri a ra thuyt axit baz tng qut hn vi nh
ngha axit, baz ch lin quan ti proton: Axit l cht c kh nng cho proton,
baz l cht c kh nng nhn proton. V vy, thuyt axit baz ca Bronstet
v Lauri cn c gi l thuyt proton.
Th d, trong nc, 3CH COOH l axit v n nhng proton cho nc, cn
phn t 2H O l baz v n nhn proton tr thnh+
3H O :
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
19/171
18
3CH COOH + 2H O -
3CH COO ++
3H O (a)
Trong phn ng ca amoniac vi nc, 3NH l baz v n nhn proton
ca 2H O cn 2H O l axit v n nhng proton cho 3NH
2H O+ 3NH +
4NH +-OH (b)
Xt phn ng (a): Theo chiu thun, axit 3CH COOH nhng proton
tr thnh -3CH COO , baz 2H O nhn proton v tr thnh+
3H O . Theo chiu
nghch -3CH COO nhn proton t tr thnh 3CH COOH , cn+
3H O th
nhng proton cho-
3CH COO tr thnh2H O . Theo nh ngha ca
Bronstet -3CH COO l baz v+
3H O l axit.Ngi ta gi cp 3CH COOH -
-
3CH COO v cp+
3H O - 2H O l nhng cp axit baz lin hp.
Xt phn ng (b): Theo chiu thun, baz 3NH nhn proton tr
thnh +4NH , cn axit 2H O nhng proton tr thnh-OH . Theo chiu
nghch, +4NH nhng proton cho-OH tr thnh 2H O , cn
-OH nhn
proton t +4NH tr thnh 2H O . Theo nh ngha ca Bronstet+
4NH l axit
v -OH l baz . Ngi ta gi cp +4NH - 3NH v cp 2H O --OH l nhng
cp axit baz lin hp.Nu k hiu cp th nht l A1- B1, cp th hai l A2-
B2, th hai phn ng axit baz trn u c vit nh sau:
A1 + B2 B1 + A2
Axit 1 Baz2 Baz1 Axit2
y l phng trnh tng qut ca phn ng axit baz theo Bronstet.
phn ng nyc s chuyn proton t axit 1 cho baz 2 v t axit 2 cho
baz 1.Nh vy s chuyn proton l bn cht ca phn ng axit baz theo
Bronstet.
Cc phn ng axit baz khc cng xy ra s chuyn proton theo
phng trnh tng qut nu trn:
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
20/171
19
Axit 1 + Bz 2 Baz 1 + Axit 2
HCN + 2H O -CN + +3H O (c)
+
4NH +2-
3CO 3NH +-
3HCO (d)
-
2 4H PO + 2H O 2-
4HPO ++
3H O (e)
Nh vy tt c cc phn ng axit baz u bao gm hai cp axit baz
lin hp nm trong mt cn bng. Mt axit khng th hnh thnh baz lin hp
ca n nu khng c mt baz khc. Ngc li, mt baz cng khng th hnh
thnh axit lin hp vi n nu khng c mt axit khc. i vi mt cp axit
baz lin hp: axit cng d cho proton(lc axit cng mnh) th baz lin hpca n cng kh nhn proton (lc baz cng yu)v ngc li.
Cc v d trn chnh l nhng phn ng ion thu gn biu din bn cht ca
nhiu phn ng axit baz c th khc nhau.
Bng 1.1: mnh tng i ca cc cp axit baz lin hp
Axit Baz lin hp
Axit pecloricHClO
4
4ClO
Ion pecloratAxit bromhiric HBr Br Ion bromuaAxit nitric HNO3 3NO
Ion nitrat
Ion hiroxyl -OH H2O NcAxit triclo axetic Cl3CCOOH Cl3CCOO
-Ion tricloaxetat
Ion hirosunfat 4HSO
2
4SO Ion sunfat
Axit photphoricH3PO4
2 4H PO Ion ihir
phtphat
Axit nitrHNO2
2NO
Ion nitritAxit flohiric HF F- Ion floruaAxit formic HCOOH HCOO
-Ion format
Axit axetic CH3COOH CH3COO-
Ion axetat
Axit cacbonic CO2 + H2O 3HCO Ion hirocacbonat
Axit sunfuhiric H2S HS- Ion hiro sunfua
Ion amoni+
4NH NH3 Amoniac
Axit xianhiric HCN CN- Ion xianuaIon hiro sunfua HS- 2-S Ion sunfua
Mnh
Yu
Yu
Rtyu
Mnh
Rty
u
Lc
axittng
Lc
baz
tng
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
21/171
20
Nc H2O -OH Ion hiroxylRu etylic C2H5OH C2H5O
-Ion etylat
Amoniac NH3 2NH
Ion amitHiro H2 H
- Ion hirua
Metan CH4 3CH Anion metyl
Bng 1.1. Sp xp cc cp axit baz lin hp theo mnh yu tng
i gia chng. Theo trt t t trn xung di, lc axit gim dn v lc baz
ca cc baz lin hp tng dn. Cc axit t +3H O tr ln l cc axit mnh.
Cc baz t -OH tr xung l cc baz mnh. V th, s dng bng 1.1 ta c
th xt on c chiu hng ca phn ng axit baz.V d : Hy cho bit hin tng xy ra khi nh dung dch 2Na S vo
dung dch HCl . Theo bng 1.1 axit HCl mnh hn axit 2H S v-HS rt
nhiu, do cc phn ng sau hu nh xy ra hon ton nn c kh hidro
sunfua thot ra:
HCl + 2-S -HS + -Cl
HCl + -HS 2H S +-Cl
Cc axit BronstetLauri u cha proton, v vy, chng cn c gi
l axit protonic. Cc axit protonic c th l phn t trung ha nh HCl ,
2 4H SO , 3 4H PO ,l anion nh-
4HSO ,-
2 4H PO ,-HS ,l cation nh +3H O ,
+
4NH ,3+
2 6[Fe(H O) ] ,Cn cc baz Bronstet-Lauri c th l phn t trung
ha nh 3NH , 2R-NH , 2R CO (R l gc hu c hoc halogen), piriin,
2H Ol anion nh2-
4HPO ,-OH , -Cl , -2NH , cc cation nh
+
2 3H N- NH ,
3+
3 5[Pt(NH ) (OH)] ,2+
2 5[Fe(H O) (OH)] ,
Thuyt Proton gii thch c tnh cht baz ca cc hp cht hu c
nh amin, ete, xeton v thioeteNh c cc cp electron t do, khi kt hp
proton, cc hp cht ny to thnh cc cation oni. Nhng ion ny l axit lin
hp ca cc hp cht .Di y ch ra cc phng trnh kt hp proton vo
cc nhm chc ca cc hp cht hu c trn:
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
22/171
21
N: N H
+
+ H+
O:.. + H
+ O-H..
Nh trn bit, cc dung mi c chia thnh dung mi proton v
dung mi khng proton. Cc dung mi proton khng nhng c kh nng cho
proton m cn c th kt hp vi proton. Th d, vi t cch l dung mi, axit
axetic khan tng tc vi c 3NH v HCl :
3CH COOH + 3NH -
3CH COO ++
4NH
3CH COOH + HCl +
3 2CH COOH +-Cl
Phn ng th nht xy ra hon ton, phn ng th hai xy ra l thunnghch.
Cng nh axit axetic khan, cc dung mi proton khc, chng hn, nh
nc, amoniac lng u c coi l dung mi lng tnh. Bi v chng u c
kh nng kt hp vi proton v kh nng cho proton (ccphn ng t (a) n
(l) trn)
Cc dung mi khng proton l cc dung mi trung tnh (nh benzen,
toluen, tetraclorua cacbon, icloetan). Kh nng kt hp hoc cho proton
ca chng rt yu.
Thuyt proton tng qut hn thuyt axit baz ca Areniuyt. Cc axit
Bronstet rt a dng, khng ch bao gm nhng cht phn li trong nc thnh
proton m c nhng cht khng phn li trong nc thnh proton nh H2
,
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
23/171
22
4CH Cc hiroxit kim nh NaOH, KOH,theo Areniuyt l baz, nhng
theo Bronstet Lauri th ch c -OH trong l baz, hn na, khng phi
ch c -OH m tt c nhng cht c kh nng nhn proton u l baz. Mt
khc, thuyt axit baz ca Areniuyt ch p dng cho dung mi nc, cn
theo thuyt Brosntet-Lauri c th p dng cho bt k dung mi no: H2O, NH3
lng, HF lng hay 3CH COOH khanv k c khi khng c dung mi nh:
3NH (k) + HCl (k) NH4Cl(r)
Tuy vy, thuyt proton ch gii hn cho nhng phn ng axit baz
trong c s trao i proton. C nhiu qu trnh tng tc, trong cc cht
th hin tnh axit v tnh cht baz, nhng theo thuyt proton khng cho l
phn ng axit baz, bi v khng c s trao i proton. Chng hn,
phn ng ca oxit kim loi v oxit phi kim to ra mui.
VD : CaO + SO3 CaSO4
Hoc phn ng gia SOCl2 v K2CO3 trong SO2lng :
SOCl2 + K2CO3 2KCl + 2SO2
u im ni bt nht l thuyt proton cho php nh gi nh lng lc axit
baz ca cc cht .
1.3.4 Tch s Ion ca nc [12].
Phn t nc va c th cho proton va c th nhn proton. Hai qu
trnh c m t bi cn bng t ionha ca nc :
2H O + 2H O +
3H O + -OH
i vi cn bng ny ta c :+ -
3
2
H O OH
2
H O
a .aK =
a
Qu trnh t ion ha ca nc cck yu, 250 C, = 1,81 . 910 ,
ngha l c 555 triu phn t nc mi c 1 ion +3H O v 1 ion-OH . V th,
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
24/171
23
0
20
40
60
80
100
120
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
hot ca cc ion chnh bng nng , cn nc coi l nc nguyn cht
nn hot chp nhn l 1. Ta c :
K = [ +3H O ].[ -OH ] hoc vit gn l K = [+H ].[ -OH ]
K l hng s in li ca nc. N ph thuc vo nhit . Nh vy mt
nhit xc nh, tch nng ca ion +3H O vi nng ion-OH l mt
hng s. Hng s ny c gi l tch s ion ca nc, k hiu l2H O
K v c
trng nh lng cho s t phn li ca nc. Gi tr2H O
K c th tnh t 0G
ca phn ng in li ca nc 250
C nh sau :
2
0
H O
79,89.1000ln K 32,23
8,314.298
G
RT
=>2H O
K = 1,007. 1410 1. 1410
Nh vy, khi tng nng ion hiro trong dung dch th nng ion hiroxyl
s gim xung v ngc li, khi bit nng ca ion +3H O trong dung dch s
tnh c nng ca ion-
OH v ngc li.Qu trnh phn li ca nc l thu nhit : 2 2H O
+
3H O +-OH
Hoc n gin : 2H O +H + -OH 0298 58 /H kJ mol
V vy, theo nguyn l L Sa-t-li, nhit tng, qu trnh phn li ca nc
tng ln, ngha l tch s ion ca nc tng ln khi nhit tng xem hnh 1.1
v bng 1.2
Hnh 1.1: S ph thuc tch s ion ca nc vo nhit
KH2O
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
25/171
24
toC
Bng 1.2: S ph thuc ca pH, tch s ion ca ncvo nhit
Nhit (0 C)2
14
H OK .10 pH ca mi trng
trung tnh0 0,11 7,48
10 0,29 7,27
20 0,68 7,08
25 1,0 7,0
30 1,46 6,92
50 5,47 6,63100 55,0 6,13
200 400 5,7
1.3.5. Hng s phn li axit v baz[12]
1.3.5.1. Lc axit.
a) Lc axit :Lc axit ( mnh yu ca axit) ca axit proton trong dung dch nc c
xc nh bi mc din bin ca cn bng sau :
HA + 2H O +
3H O +-A (1.1)
+ -
3
2
[H O ].[A ]K =
[H O].[HA](1.2)
V [H2O] thay i khng ng k nn c th gp vo hng s K thnh Ka:
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
26/171
25
+ -
3a
[H O ].[A ]K =
HA(1.3)
hoc c th vit n gin l+ -
a[H ].[A ]K =
[HA] (1.4)
Ka c trng nh lng cho s phn li ca axit theo phng trnh 1.1.Ka
c gi l hng s axit. mt nhit nht nh, Kacng ln (axit phn li
cng nhiu) th axit cng mnh. Do , c th dng Ka c trng nh
lng cho mnh ca axit.
Cc axit mnh hn
+
3H O (xem bng 1.1) phn li hu nh hon tontrong nc. Chng hn, i vi axit clohiric :
HCl + 2H O +
3H O +-Cl
Trong dung dch ch tn ti cc ion -Cl , +3H O , khng c phn t HCl .
V vy, khng th xc nh c hng s axit ca axit clohiric.
Cc axit yu, thng phn ng rt t vi nc, trong dd nng ion+
3H O v-
A nh, nng HA ln nn Kanh. V vy, so snh lc axit cachng, ngoi vic s dng gi tr Ka, thun tin hn, ngi ta cn thng
dng gi tr pKa :-[A ]
pK = -lgK = pH- lga a [HA]
Ngc vi khi dng Ka, gi tr pKacng ln th axit cng yu.
i vi cc axit mnh, Ka 1, do pKa< 1 , tc pKac gi tr m.
Cc gi tr Ka
v pKai vi mt s axit yu c ch ra bng sau :
Bng 1.3: Cc gi tr Ka v pKai vi mt s axit yu 250 C
Axit Ka pKa Axit Ka pKa
-
4HSO 21,0.10 2,00
-
2 4H PO 6,31.810 7,20
3 4H PO 7,5.310 2,12
-
4NH 5,5.1010 9,30
HNO2 7,2.410 3,14 HCN
106,5.10 9,19
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
27/171
26
HF 6,5. 410 3,192-
4HPO 1,26.1210 11,90
3CH COOH 4,75.510 4,757 -HS 3,00.
1310 12,50
CO2+H2O(H2CO3) 4,5.710 6,35
H2S 1,0.710 7,00
Da vo bng 1.3 ta thy, axit -4HSO mnh hn axit 3 4H PO v axit
3 4H PO li mnh hn axit HNO2i vi axit a chc, qu trnh phn li ca
mi nc s tng ng vi mt gi tr Kanht nh v1 2 na a aK > K > ... > K . VD
i vi axit 3 4H PO : 1 2 3a a aK > K > K . i vi cc axit yu c hai i lng
hng s axit Kav in li u c gi tr nh hn nhiu so vi 1. Tuy
nhin, chng c nhng im khc nhau c bn l: gi tr Kai vi mt axit
khng thay i theo nng , cn gi tr in li li ph thuc vo nng
ca dung dch.
VD: i vi axit axetic khi nng khi nng gim t 0,1 mol/lxung 0,01 mol/l th in li tng ln t 1,3 ln 4,3% :
Nng mol/l (%) [ +H ] pH
0,1 1,3 0,0013 2,88
0,01 4,3 0,0004 3,88
S d nh vy l v gim nng axit tc l tng nng nc lm
cho cn bng 1.1 chuyn dch v pha phn li thm (theo nguyn l L Sa-t-li) dn ti tng . Tuy vy, s pha long dung dch lm gim nng ion
+H trong dung dch t 0,0013 mol/l xung cn 0,0004 mol/l ngha l lm cho
dung dch km axit i (pH tng t 2,88 ln 3,88).
b) Xc nh hng s axit
Hng s axit c th c xc nh theo nhiu phng php khc nhau:
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
28/171
27
Hng s Kac th tnh theo phng php lp chu trnh Booc Hab
da trn cc d kin nhit ng nh: nng lng ion ha, i lc electron, nhit
hirat ha, nhit ha tan, nng lng t do GipSau t phng trnh:
0 lnG RT K a
Ta xc nh c hng s axit Ka .
Hoc c th da vo in li ca axit xc nh c bng thc nghim
VD: 025 C, dung dch axit CH3COOH 0,01 M c in li =
4,3%. Hy tnh hng s axit Kaca axit axetic 025 C.
Theo h thc lin h gia hng s phn li Kav in li ta c:2 2
5C 0,01.(0,043)K = K = K =1,8.101- 1- 0,043a a a
1.3.5.2. Lc Baz[12].
a) Lc Baz.
Baz quen thuc nht l ion hiroxyl-OH n c to ra do sphn li ca
cc hiroxit kim loi, hoc do phn ng chim proton ca nc:
NaOH(r) 2H O +(aq)
Na +-
(aq)OH
NH3(aq)
+2
H O +4NH +-OH
-F +2
H O ( )
HFaq
+ -OH
Hiroxit ca cc kim loi kim th (tr Be) u l nhng baz mnh.
Trong NaOH, KOH v 2Ca(OH) c dng ph bin nht. Cc baz mnh
phn li hon ton trong nc nn to ra dung dch cha ion hiroxyl vi nng
ln. Cc baz yu ch to ra cc ion hiroxyl nng nh. biu din
lc baz ( mnh yu ca baz) ngi ta s dng hng s baz bK .
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
29/171
28
i vi cc hiroxit kim loi:
M(OH)nn+M + -nOH
bK =n+ - n
n
[M ][OH ]
[M(OH) ](1.5)
i vi cc baz nhn proton t nc (k hiu l B), ta c:
B(aq) + H2O+BH
+ -OH (1.6)
bK =+ -
[ ] [ ]
[ ]
BH OH
B
(1.7)
Hm s baz bK thng nh nn thun tin ngi ta thng dng i
lng bpK
bpK =- lg bK = lgb
1
K ( 1.8)
mt nhit lng nht nh, gi tr bK cng ln (p bK cng nh) th baz
cng mnh,bK cng nh (p
bK cng ln) th baz cng yu. Bng 1.4 chobit gi tr bK v p bK camt s baz thng gp. Ion
-OH phn ng vi
nc to ra nc v chnh n:-OH + H2O
-OH + H2O
Nu nh p dng biu thc (1.6) (ion -OH ng vai tr baz B) th ta c
bK ca-OH bng 1.
Bng 1.4: Hng s bazbK v p
bK i vi mt s baz yu 25o
C.Baz bK P bK baz bK P bK
-OH 1 0 3NH 1,8.510 4,7
2-S 7,7. 210 1,1 6 5 2C H NH 4,2.1010 9,38
2 5 3(C H O) N 5,2.410 3,28 CH3COO
-5,7. 1010 9,24
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
30/171
29
2-
3CO 2,4.410 3,62 -F 1,5.
1110 10,82
3 3)(CH N 6,3.510 4,20
-
3NO 4,0.11610 15,4
C N
1,39. 510 4,70 -Cl 3. 2310 22,5
Bng 1.4 cho thy anion ca cc axit yu nh 2H S , HCN, 2 3H CO l cc
baz tng i mnh, cn cc anion ca cc axit mnh nh 3HNO , HCl l
cc baz rt yu. Bng 1.1 thy NH3, -F v cc baz ng trn -OH u l cc
baz yu hn-OH (k hiu l B). V th trong qu trnh cnh tranh chim
proton, -OH lun thng chng, do cn bng sau lun lch v pha tri,
ngha l : B + H2O BH+
+ -OH .
Ngc li cc baz mnh nh -OH v cc cht ng di -OH trong
bng 1.1 l cc baz mnh, do , trong phn ng vi nc chng s chim
hon ton proton v to ra -OH t nc.
-OH + H2O H2O + -OH
2-NH + H2O(1) NH3(k) +
-OH
Tm li, axit no cho proton mnh hn H3O+
cn -OH cn cc baz no
nhn proton mnh hn -OH th l baz mnh.
1.3.6. Khi nim v pH, pK v cht ch th axit-baz :
1.3.6.1. Khi nim v pH v pK[12].
Cn bng gia cc ion +3H O v-OH khng ch tn ti trong nc
nguyn cht m cn trong tt c cc dung dch long ca cc cht trong nc.
V vy h thc: K= [ +3H O ].[-OH ] hoc vit gn l K=[ +H ] c th c trng
cho tnh axit v tnh baz ca cc mi trng khc nhau.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
31/171
30
Bi v2H O
K 0, nn khng c mt dung dch nc no m , nng
ca ion +H hoc ca ion -OHbng khng. V vy, trong bt k mt dung
dch nc no cng lun tn ti ng thi cc ion +H v -OH .
i vi nc nguyn cht 2980K, ta c:
[ +H ].[ -OH ]=1,00.10-14
[ +H ]=[ -OH ]=10-7
mol/l
V vy, ngi ta c th dng nng ion +H v -OH nh gi mi
trng ca dung dch. nhit 298K, bt k dung dch nc no m
[ +H ]=[ -OH ]=10-7 mol/l u c gi l c mi trng trung tnh. Khi dung
dch c nng [ +H ] > 10-7 mol/l v [ -OH ] < 10-7mol/l th c gi l c
mi trng axit. Khi dung dch c [ +H ] < 10-7 v [ -OH ] > 10-7mol/l th c
gi l dung dch c mi trng baz .
biu th mc axit hay baz ca mi trng thay cho nng ion+H , ngi ta dng mt i lng khc tin hn, l ch s hiro k hiu l
pH v c nh ngha nh sau:
pH=-lg[ +H ]=lg+
1
H
Tng t nh vy, ngi ta nh ngha ch s hiroxyl pOH v pK nh sau:
pOH=-lg[ -OH ]=lg-
1
OH
pK=-lgK=lg1
K
v trong dung dch nc [ +H ].[ -OH ]=2H O
K nn ta c:
pH + pOH = p2H O
K
298K, pH + pOH = p2H O
K = 14
Mi trng s l trung tnh khi pH = 7 v pOH = 7
Mi trng s l axit khi pH < 7 v pOH > 7
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
32/171
31
Mi trng s l baz khi pH > 7 v pOH < 7
Gi tr pH ca mi trng cng nh hn 7 th mi trng cng axit, pH cng
ln hn 7 th mi trng cng baz
Tch sion ca nc thay i theo nhit , v vy cc nhit khc nhit
phng, mi trng s l trung tnh khi pH ca dung dch ln hn hoc nh
hn 7.
1.3.6.2. Cht ch th axit-baz[12].
Chng trnh ho hc ph thng c cp n cc cht ch th ax it-
baz. l cc cht m khi i mu chng cho bit nng cc ion hiro(ch s hiro pH) trong dung dch. Mi cht ch th axit-baz ch bin i mu
trong mt khong pH nht nh, c trnh by bng sau:
Bng 1.5: Khongi mu ca mt s ch th axitbaz
Cht ch th Mu axitKhong pH
thay i muP
nIK Mu baz
Thylmolblue 1,2-2,8 1,7 VngMetyldacam 3,2-4,4 3,4 Vng
Bromophenol Vng 3,0-4,6 3,9 Xanh
Bromopresol green Vng 4,0-5,6 4,7 Xanh
Metyl 4,8-6,0 5,0 Vng
Bromothymolblue Vng 6,0-7,6 7,1 Xanh
Litmus 5,0-8,0 6,5 Xanh
Phenol Vng 6,6-8,0 7,9
Phenol phtalein Khng mu 8,2-10 9,4 Hng
Thymol Blue Vng 9,0-9,6 8,9 Xanh
Alizarin vng Vng 10,1-12,0 11,2
Alizarin 11,0-12,4 11,7 Tm
Ch thch:
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
33/171
32
pnI
K l hng s axit-baz ca cht ch th, In l ch vit tt ca t
Indicator ngha l cht ch th
V d: Vitamin C l mt axit yu (axit ascorbic), mt khi lng mu
cht ny c xc nh bng cch chun vi dung dch NaOH. C th
dng metyl hay phenolphtalein lm cht ch th hay khng?
Tr li: Cht ch th l phenolphtalein
1.3.7. Dung dch m [12].
Dung dch im l dung dch c gi tr pH khng i khi pha long
hoc khi lm c hoc thay i rt t khi thm mt lng nh axit mnh haybaz mnh.
Cc dung dch m c thnh phn nh sau:
- Axit yu v mui ca n, chng hn nh dung dch ca CH3COOH v
NaCH3COO.
- Baz yu v mui ca n, chng hn nh dung dch ca NH 3 vNH4Cl.
- Mt mui trung tnh v mt mui axit, chng hn nh dung dch ca
Na2CO3 v NaHCO3.
- Hai mui axit c hng s axit khc nhau, chng hn nh dung dch
ca NaH2PO4 v Na2HPO4.
C hai cht trn vi nhau to thnh mt dung dch m c gi l mt
cp m.
1.3.7.1. Tnh pH ca dung dch m [12].
a) Dung dch m pha t axit yu v mui ca n.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
34/171
33
Th d: Tnh pH ca dung dch gm CH3COOH c nng ban u l
Ca (mol/l) v NaCH3COO c nng ban u l Cm (mol/l).
Trong dung dch, mui NaCH3COO phn li hon ton nn nng ban u
ca ion 3CH COO trong dung dch bng Cm (mol/l). Xt cn bng ca
CH3COOH v 3CH COO trong dung dch.
CH3COOH H+
+ 3CH COO
Nng ban u(mol/l) Ca H+
Cm
Bin thin nng (mol/l) -x +x +x
Nng cn bng Cax X Cm + x
V Kaca axit CH3COOH nh nn qu trnh phn li ca axit l yu nn
c th coi Cax Ca v Cm + x Cm.
Khi ta c th vit :+[H ].Cm
Ca= Ka Suy ra :
+[H ] = Ka .Ca
Cm
V pH = p Ka - lgCa + lgCm hay pH = p aK + lgCm
Ca (7.18)
y l biu thc tng qut tnh pH ca dung dch m pha t mt
axit yu v mui ca n.
b) Dung dch m pha t baz yu v mui ca n.
Th d: Tnh pH ca dung dch hn hp gm NH3c nng ban u
l Cb (mol/l) v NH4Cl c nng ban u l Cm (mol/l).
Trong dung dch mui NH4Cl phn li hon ton nn nng +
4NH bngCm (mol/l).
Tng t nh cn bng sau trong mt dd axit, ta tnh c:
Kb =[OH ].Cm
C
b
Suy ra : [OH ] = Kb .Cb
Cm
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
35/171
34
pOH = pKb - lgCb
Cm
pH = 14pKb - lgCb
Cm
(1.10)
y l biu thc tng qut tnh pH ca dung dch m pha t baz
yu v mui ca n. T cc biu thc 1.9, 1.10 ta thy pH ca dung dch m
khng nhng ph thuc vo hng s axit yu hoc hng s baz ca baz yu
m cn ph thuc vo t l nng ca mui v axit hoc nng ca mi v
baz. Do , axit yu v mui ca n hoc baz yu v mui ca n ta c th
pha c cc dung dch m ca pH khc nhau bng cch thay i t l mui
v axit hoc mui v baz.1.3.7.2. Tc dng ca dung dch m [12].
- Dung dch m c kh nng gi cho pH ca n khng thay i khi b
pha long hay lm c hn khng nhiu. S d dung dch m c tc dng
l v khi b pha long hay lm c th nng ca mui v axit hay ca mui
v baz trong dung dch u lm gim hoc tng nh nhau nn t s ca cc
nng vn khng thay i lm cho pH ca dung dch khng thay i(xem cng thc tnh pH ca dung dch m 1.9 v 1.10).
- Dung dch m c kh nng gi cho pH ca dung dch thay i rt it
khi thm vo dung dch mt lng nh baz mnh hay axit mnh.
Bng 1.6 ch ra cc gi tr pH khi thm mt lng KOH hay mt
lng axit HCl vo dung dch m to bi axit CH3COOH 0,1M v
CH3COOK 0,1M.Bng 1.6: Gi tr ca pH ca dung dch m CH3COOH 0,1M v
CH3COOK 0,1M khi thm mt lng baz mnh hay axit mnh.
Lng
KOH
thm vo
[ +H ] (mol/l)
trong dung
dch m
pH ca
dung dch
m
lng HCl
thm vo
(mol/l)
[ +H ]
(mol/l)
trong dung
pH ca
dung dch
m
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
36/171
35
(mol/l) dch m
0,0 1,75.10-5
4,757 0,0 1,75.10-5
7,57
0,0001 1,77.10-5
4,758 0,0001 1,75.10-5
4,756
0,001 1,72.10-5
7,766 0,001 1,79.10-5
4,748
0,005 1,58.10-5
4,801 0,005 1,93.10-5
4,713
0,010 1,43.10-5
4,844 0,010 2,14.10-5
4,670
0,050 0,583.10-5
5,234 0,050 5,25.10-5
4,280
Dung dch m c vai tr quan trng trong phng th nghim v trong
cng nghip ho hc. N c kh nng duy tr pH dung dch n nh thc hin
phn ng tng hp v c, tng hp hu c, c bit l cc phn ng ln men v
nhiu phn ng khc. Trong c th ca ng vt cao cp, c bit l ngi, pH
trong dch t bo, trong mu v trong nhng dch khc dao ng trong mt
khong rt hp l nh cc h m. Th d, pH ca mu ch thay i trong khong
7,307,42 (trung bnh 7,42) l do trong mu c cc h m sau:
- Axit cacbonic v mui bicacbonat MHCO3 (M =K, Na).
- Mononatri photphat NaH2PO4 v inatri photphat NaH2PO4.
- Hemoglobin v kali hemoglobinat.
- Axit hu c v mui ca axit hu c.
1.3.8. Phn ng axit-baz[12]
* S dung mi phn ca mui
Xt v mt hnh thc, phn ng trao i gia cc thnh phn ca mui
vi cc thnh phn ca dung mi c gi lphn ngdung mi phn. Trong
trng hp dung mi l nc th ngi ta gi lphn ng thu phn.
Th d:
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
37/171
36
CH3COONa + H2O CH3COOH + NaOH (1.10)
Sau y s vn dng l thuyt v phn ng axit baz xem xt bn
cht ca phn ng dung mi phn.
1.3.8.1. S thu phn ca mui
Theo quan im ca thuyt Areniuyt th s thu phn l phn ng
ngc vi phn ng trung ho. Chng hn nh phn ng thu phn (1.10),
mui tc dng vi nc to thnh axit v baz.
Theo quan im ca thuyt Brestet, bn cht ca phn ng (1.10) cbiu hin phn ng ion thu gn ca n:
HOH + -3CH COO -OH + CH3COOH (1.11)
Phn ng (1.11) cng c dng ca phn ng axit baz kiu:
Axit 1 + Baz 2 Baz1 + Axit2
Tuy nhin, phn ng (1.11) c im khc bit l baz 1 ( -OH ) mnh
hn so vi baz2 ( -3CH COO ), tc l phn ng 1.11 xy ra ngc vi chiu
din bin bnh thng ca phn ng axit baz Brostet. Xt theo c hai quan
im th u thy s thy phn l phn ng ngc vi phn ng trung ho,
vy m n vn xy ra c. Nguyn nhn chnh l do yu t nng tc
ng ti cn bng cc phn ng .
Ta hy xt s thu phn ca 4 loi mui da vo axit hoc baz canhng ion hp thnh mui so vi nc. Xt nh th cho php tin on phn
ng thu phn ca mui to ra mi trng g.
a) Mui to thnh t baz mnh v axit mnh
Thuc loi ny c cc mui peclorat, clorat, nitrat, clorua, bromua,
ioua ca cc cation kim loi kim, kim ph (tr Be), h lantan v h actini.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
38/171
37
Th d: NaCl, MgBr2, La(NO3)3 , Ba(ClO4)2, Ac(CLO3)3.
Bi v cc ion gc axit cc mui ny u l cc baz yu hn nc (bng
1.1) nn chng khng phn ng vi nc theo kiu phn ng axit baz
Brostet, l ch phn ng to ra cc ion hirat ho theo kiu axit baz Liuyt
nh sau:
x+M + 2nH O 2 n[M(H O) ]x+
(cation hirat ho)
y-A + 2nH O y-
2 n[A(H O) ] (anion hirat ho)
V lc axit baz ca cc cation hirat ho v anion hirat ho loitrn u yu hn nc nn chng khng phn ng tip vi nc .
Nh vy, mui loi ny khng th thu phn, mi trng vn trung
tnh.
b) Mui to thnh baz mnh v axit yu:
Thuc loi ny c mui xianxua, axetat, cacbonat, sufua, photphat,fomiat ca cation kim loi kim, kim th (tr Be) h lantan, h actini.
Th d: KCN, Ba(CH3COO)2 , Na2S, Na3PO4, La(HCOO)3
Khi tan trong nc cc mui loi trn s phn li hon ton thnh cc
cation v cc anion. V cc cation ca cc mui u khng b thu phn
(mc a xt), cn cc anion u c lc baz mnh hn nc nn ch c cc
anion phn ng vi nc:
-A + 2H O HA +-OH
Baz1 Axit 2 Axit1 Baz
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
39/171
38
Trong phn ng thu phn trn, anion -A ginh proton ca nc
to ra axit yu HA v gii phng ra bazmnh -OH lm cho dung dch c
mi trng baz.
Th d, xt phn ng thu phn mui K(HCOO) v Na3PO4
HCOO + 2H O HCOOH +-OH
3-
4PO + 2H O 2-
4HPO +-OH
2-
4HPO + H O
2
-2 4H PO +-OH
-
2 4H PO + 2H O 3 4H PO +-OH
Phn ng thu phn ion fomiat to ra axit fomic l axit yu v baz-OH lm cho dung dch c mi trng baz.
Phn ng thu phn ion photphat chi xy ra nc 1 v nc 2 l chnh,
cn nc 3 xy ra rt yu v ion -OH sinh ra nc 1 v nc 2 ngn cn s
to thnh axit photphoric nc 3. Dung dch c mi trng baz.
c) Mui to thnh t baz yu v axit mnh
in hnh ca loi mui ny l cc mui peclorat, clorat, nitrat, clorua,
bromua, ionua ca amoni v a s cc kim loi pha phi ca bng tun
hon. V nh: NH4Cl, Be Br2, AlCl3, Fe(ClO4)3, CrCl3
i vi loi mui ny ch c cc cation phn ng ng k vi nc:
4NH + 2H O NH3 + 3H O
x+M + 2 2H O (x-1)+M(OH) + 3H O
Thc ra qu trnh thu phn cation kim loi cacc mui ny xy ra nh sau:
x+M + n 2H O (x-1)+
2 n-1[M(OH)(H O) ] + 3H O
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
40/171
39
Axit 1 Baz2 Baz1 Axit2
M: 2+Be , 2+Zn , 3+Al , 3+Fe , 3+Cr , 2+Cu
S d nh vy l v tt c cc ion trong dung dch nc u b hirat
ho. Vn chnh l cc ion hirat ho c lc axit hay baz mnh hn
nc khng. Nu lc axit hoc baz ca chng mnh hn nc th chng mi
c kh nng tham gia phn ng axit baz vi nc, ngha l tham gia phn
ng thu phn. Cn nu lc axit hoc baz ca chng yu hn nc th chng
ch tn ti trong dung dch nc di dng ion hirat ha. cc phn ng
trn, cho gn thng ngi ta hay vit ion n gin m khng vit ion
hirat ho.
Mt s cation kim loi hirat ho th hin lc axit manh hn nc rt
nhiu. l nhng cation c bn knh nh, in tch ln. Th d:
[Cu(H2O)4]2+
,[Al(H2O)6]
3+,[Fe(H2O)6]
3+, [Cr(H2O)6]
3+.Tham gia phn ng
thu phn kh mnh.
Th d, phn ng thu phn NH4NO3 v Al(NO3)3nh sau:
4NH + 2H O NH3 + 3H O
[Al(H2O)6]3+
+ 2H O [Al(OH)(H2O)5 ]2+
+ 3H O (nc 1)
[Al(OH)(H2O)5 ]2+
+ 2H O [Al(OH)2(H2O)4 ]+
+ 3H O (nc 2)
[Al(OH)2(H2O)4 ]+
+ 2H O [Al(OH)3(H2O)3 ] + 3H O (nc 3)
Th d: lm sch nc, ngi ta ho tan mt t phn nhm kali
K2Al2(SO4)3.24H2O vo mt lng ln nc. Do dung dch rt long, phn
ng thu phn ion Al3+xy ra n cng to ra [Al(OH)3(H2O) ] kt ta keo
hp th cc cht bn l lng v cc vi khun c trong nc lng xung y
lm trong nc.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
41/171
40
d) Mui ca baz yu v axit yu.
Thuc loi ny c mui xianua, axetat, cacbonat, sunfua ca cc kim
loi bn phi ca bng tun hon v ca ion amoni. Th d: Al 2S3,
Cr2(CO3)3, NH4CH3COO, NH4CN
Tr mui amoni ra, cc mui loi ny rt t tan nhng khi tan th phn
li hon ton thnh cc ion. Phn ng ca cc ion vi nc c th xy ra hon
ton do sn phm thu phn l cht kt ta, bay hi, hoc in li yu. Th d,
nhm sunfua khi tng tc vi nc to ra nhm hiroxit kt ta v kh
hirosunfua bay ln ch li rt t Al3+ v S2-trong dung dch:
Al2S3 (r) + 6 H2O(1) 2 Al(OH)3 + 3 H2S(k)
Mui amoni ca axit yu khi tantrong nc in li hon ton thnh cc
ion. Cc cation v anion ca chng u phn ng vi nc nhng mc c
khc nhau ph thuc vo mnh ca axit amoni v baz anion to thnh
mui . Th d phn ng thu phn amoni axetic:+
4NH + H2O NH3 ++
3H O +4a, NH
K = 5,6.10-10
-
3CH COO + H2O 3CH COOH +-OH -
3b, CH COOK = 5,7.10
-10
mnh ca axit +4NH v ca baz-
3CH COO gn nh nhau nn mi
trng ca dung dch gn nh trung tnh.
1.3.8.2. Tnh axit, baz ca dung dch mui.
a) Xt thu phn ca mui to thnh t baz mnh v axit yu.
Nh mc 1.3.8.1b thy anion gc axit mui loi ny l baz mnh
hn nc. Th d: i vi mui NaA, anion A-l baz mnh hn nc:
-A + H2O HA +-OH
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
42/171
41
Phn ng thu phn lphn ng thun nghch nn c th p dng nh
lut tc dng khi lng cho cn bng thu phn trn v vit c phng
trnh ca hng s thu phn nh sau:
-
tp -
[HA][OH ]K =
[A ]
Ta thy hng s thu phn ca anion -A chnh l hng s baz, Kb,A-.
Ka,HA =2H O
K
T ta c th vit: tpK = Kb,A-= 2H
a, HA
KK
O (1.12)
Quan h ny cho php tnh c hng s thu phn, v gi tr Kathng
d dng thy trong cc bng tracu.
Phng trnh (1.12) cho thy hng s thu phn tpK t l nghch vi
hng s phn li axit ca axit HA. Nh vy, axit HA cng yu, Kacng nh th
Ktpca mui cng ln, ngha l s thu phn ca mui cng mnh.
Nh vy, hng s thu phn Ktpv thu phn tp u c th c
trng cho mc thu phn ca mui.
Bit hng s thu phn Ktpca anion A-, ta c th tnh pH ca dung
dch phn ng thu phn mui NaA tng t nh tnh pH ca dung dch
baz A .
Th d:Tnh nng ion -OH v pH ca dung dch NaCN 0,10M. Bit
Kaca HCN 250C l 6,2.10
-10..
i vi mui NaCN, ch c anion -CN l tham gia phn ng thu phn.
-CN + H2O HCN +-OH Ktp
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
43/171
42
Nng ban u(mol/l) 0,10
Nng cn bng(mol/l) 0,10 -x x x
Vy: Ktp = 2- -14
H -5
- -10
a
K[HCN][OH ] 1.10= = =1,6.10
[CN ] K 6,2.10O
Thay nng cc cht vo ta c:
Ktp =2
-6x.x x =1,6.100,1 - x 1,10
( vi 0,10 x 0,1)
x = -[OH ] = 1,3.10-3
mol/l.
Ta thy rng : 0,10 x = 0,101,3.10-3 0,1 nh lm gn trn.
pOH = -lg1,3.10-10
= 2,89
pH = 142,89 = 11,11
Nh vy dung dch c mi trng kim .
b) Xt s thu phn ca mui to thnh t baz yu v axit mnh.
Nh ta thy mc1.3.8.1c cation kim loi mui loi ny to ra ion
hirat ho vi lc axit mnh hn nc. cho gn, ta vit ion n gin:
+ +
2 3M + 2H O MOH + H O
hoc + +4 2 3 3NH + H O NH + H O
Lp lun tng t nh trn ta s c kt qu:
2H
tp
b
KK =
KO
(1.13)
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
44/171
43
v 2H Otpb
K =
K .C(1.14)
Phng trnh (1.13) cho thy hng s thu phn Ktp t l nghch vi
hng s phn li baz ca baz MOH hoc baz NH3.
Nh vy, baz cng yu, Kbcng nh th Ktpca mui cng ln, ngha
l s thu phn ca mui cng mnh.
Cn t phng trnh (1.14) ta cng thy: Khi nng ca mui cng nh
th thu phn ca mui cng ln, ngha l mui b thu phn cng mnh.
Da vo phng trnh (1.14) ta cng c th tnh c Ktp. Sau c th
tnh pH ca dung dch mui thu phn tng t nh tnh pH ca dung dch
axit yu .
Th d: Tnh nng ion H+v pH ca dung dch NH4Cl 0,10M. Bit
Kbca NH3 l 1,8.10-5. i vi mui ny ch c cation +4NH l tham gia phn
ng thu phn.
+
4NH + 2H O 3NH ++
3H O Ktp
Nng ban u (mol/l) 0,10 0 0
Nng cn bng (mol/l) 0,10-x x x
+ -14-103 3 2
+ -5
4 b
KH O[NH ][H O ] x.x 10K = = = = = 5,6.10[NH ] (0,10- x) K 1,8.10
vi 0,10 x 0,1 ta c:
2 -11 -6x = 5,5.10 x = 7,4.10 (r rng l 0,107,4.10-6 0,10).
pH = - lg[H+
]= -lg 7,4.10-6
= 5,14
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
45/171
44
Dung dch c mi trng axit ng nh d on.
c) Xt s thu phn ca mui to thnh t baz yu v axit yu
Nh mc 1.3.8.1d ta thy, i vi mui ny,c cation M+v mui -A u
tham gia phn ng thu phn. +3H O v-OH sinh ra trong hai qu trnh thu
phn s phn ng vi nhau.
M+
+ 2 2H O MOH ++
3H O (a)
-A + 2H O HA +-OH (b)
+
3H O +-OH 2 2H O (c)
M+
+ 2H O +-A MOH + HA (d)
Phng trnh tng (d) l tng ca ba phng trnh trn v hng s
cn bng i vi phng trnh tng qut s bng tch cc hng s cn bng
ca ba phng trnh phn ng hp thnh:
i vi phng trnh (a) c: Ktp.M+ = 22
H O
b,H O
K
K
i vi phng trnh loi (b) ta c: -tp,AH2
a,HA
KK =
KO
i vi phng trnh loi (c) ta c:H O2
1K =
K
Vy i vi phng trnh tng qut (d) ta c:2 2H H
tp
b, MOH a,HA H2
K K 1K = . .
KK KO O
O, suy ra tpK =
2H
b a
K
K .KO
(1.15)
Tip theo ta c th tnh thu phn ca mui MA.
M+
+ -A + 2H O MOH + HA
Nng ban u(mol/l) C C
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
46/171
45
Bin thin nng (mol/l) -tp
. C -tp
.C +tp
.C +tp
.C
Nng cn bng (mol/l) C - tp
.C C - tp
.C tp
.C tp
.C
Thay nng vo ta c:
tpK =2 2 2
tp tp
2 2 2
tp tp
( ) .C ( )=
C (1- ) (1- )
Trong trng hp tp
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
47/171
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
48/171
47
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
49/171
48
Chng 2:
XY DNG H THNG BI TP HO HC V AXIT BAZ TRONG CHNG TRNH HO HC V C THPT
(NNG CAO)
2.1. Phn tch s hnh thnh v pht trin khi nim axit baz
trong chng trnh ha hc ph thng .
2.1.1 S hnh thnh khi nim axit baz cp THCS2.1.1.1 S hnh thnh khi nim axit baz lp 8
Hc sinh c lm quen vi tn gi axitbaz mt s bi hc v PTHH
v CTHH, tnh theo CTHH v PTHH (bi 21, bi 23,SGK lp 8).Tuy
nhin, n bi Nc (bi 36) , hc sinh bt u c hiu v axit baz c
th hn:
* Hnh thnh khi nim baz:
Th nghim: cho vo bt s (hoc ng nghim) mt cc nh vi sng -
canxi oxit CaO. Rt mt t nc vo vi sng. Nhng mt mu giy qu tm
vo dd nc vi. Hin tng xy ra?
Nhn xt: C hi nc bc ln, canxi oxit rn chuyn thnh cht nho
l vi ti - canxi hiroxit Ca(OH)2. Phn ng ta nhiu nhit. Nguyn nhn l
do c phn ng CaO ha hp vi nc:
CaO + 2H O
2NaOH + H2.
DD nc vi lm i mu qu tm thnh xanh. Tng t nh vy H2O
cng ha hp vi Na2O, K2Oto ra natri hiroxit NaOH, kali hiroxit
KOH
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
50/171
49
Kt lun: Nh vy, hp cht to ra do oxit baz ha hp vi nc
thuc loi baz. DD baz lm i mu qu tm thnh xanh.
* Hnh thnh khi nim axit:
Th nghim: Nc ha hp vi iphotpho pentaoxit P2O5 to ra axit
photphoric H3PO4 :
P2O5 + 3H2O 2 H3PO4
DD axit H3PO4lm i mu giy qu tm thnh .
Nc cng ha hp vi nhiu oxit axit khc nh SO2 , SO3, N2O5to
ra axit tng ng.
Kt lun: Hp cht to ra do nc ha hp vi oxit axit thuc loi axit.
DD axit lm i mu qu tm thnh .
Tip sau , bi 37 (SGK 8):Axit Baz Mui hc sinh tip tc
c tm hiu v thnh phn, cng thc, phn loi v cch gi tn axit, baz.
* Axit:
Khi nim: Phn t axit gm c mt hay nhiu nguyn t hiro lin ktvi gc axit, cc nguyn t hiro ny c th thay th bng cc nguyn t kim
loi.
Cng thc:Gm mt hay nhiu nguyn t H v gc axit.
Phn loi :Da vo thnh phn phn t, axit c chia lm hai loi:
- Axit khng c oxi( HCl, H2S)- Axit c oxi ( H2SO4, H3PO4, HNO3, H2SO4)* Baz
Khi nim: Phn t baz gm c mt nguyn t kim loi lin kt vi
mt hay nhiu nhm hiroxit ( - OH).
Cng thc :Gm mt nguyn t kim loi (M) v mt hay nhiu nhm
hiroxit OH
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
51/171
50
Phn loi: da vo tnh tan ca baz chia lm hai loi
- Baz tan c trong nc gi l kimVD : NaOH, KOH, Ca(OH)2,
- Baz khng tan trong ncVD : Cu(OH)2 , Mg(OH)2,
2.1.1.2 S cng c khi nim axit baz lp 9
Khi nim axit baz c cng c ngay chng 1- SGK 9 (chng 1:Cc
loi hp cht v c; bi 3,4,7,8: Tnh cht ha hc ca axit, ca baz v mt
s axit, baz quan trng )
* Axit:
1. Tnh cht ha hc
1.1.Axit lm i mu cht ch th mu: dd axit lm i mu qu tm
thnh
Trong ha hc, qu tm l cht ch th mu nhn bit dd axit.
1.2. Axit tc dng vi kim loi: DD axit tc dng c vi nhiu kimloi to thnh mui v gii phng kh hiro .
Ch : Axit nitric HNO3 v H2SO4c tc dng c vi nhiu kim loi,
nhng ni chung khng gii phng kh hiro (tnh cht ny s c hc
THPT )
1.3. Axit tc dng vi baz : Axit tc dng vi baz to thnh mui v
ncPhn ng ca axit vi baz c gi l phn ng trung ha
1.4. Axit tc dng vi oxit baz: Axit tc dng vi baz to thnh mui
v nc
Ngoi ra axit cn tc dng vi mui
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
52/171
51
2. Axit mnh v axit yu :
2.1 Axit yu c cc tnh cht ha hc sau: phn ng chm vi kim loi,
vi mui cacbonat, dd dn in km
VD : HCl, HNO3 , H2SO4
2.2 Axit mnh c cc tnh cht ha hc sau: phn ng nhanh vi kim
loi, vi mui cacbonat, dd dn in tt
VD : H2S, H2CO3
3. Mt s axit quan trng
SGK HH 9 a ra bi tnh cht ha hc v cc ng dng quan trng ca
axit HCl v axit H2SO4. Tip theo v axit-baz l bi: Sn sut axit sunfuric
trong cng nghip
Tip theo , bi 12(SGK HH9), tnh cht ha hc ca axit baz
c cng c li qua: Mi quan h gia cc loi hp cht v c . bi ny,
hc sinh c h thng li mi quan h gia cc loi hp cht v c v nhng
phn ng ha hc minh ha cho mi quan h gia cc loi hp cht v cNh vy, kt thc chng trnh ha hc THCS, khi nim axit baz
mi ch dng li du hiu nhn bit. Quan nim v axit baz thng
nht cc axit baz thnh nhng nhm hp cht v c, hc sinh quen vi mt
s axit baz quen thuc v tnh cht in hnh m cha hiu c bn cht
ca chng, cha hiu r nguyn nhn tnh cht ca axit baz v mt nh
lng ca tnh cht . Mc d hc sinh bit c mt s axit baz mnh vyu quen thuc nhng cha hiu nh mt cch c h thng.
Mc ch khi nghin cu khi nim axit baz giai on ny l hc
sinh phn bit khi nim axit baz vi cc khi nim v cc hp cht v c
khc (oxit, mui). Hc sinh d dng nhn bit c nhng axit baz khi
thy r thnh phn H vOH trong phn t. Hc sinh nm c nhng tnh
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
53/171
52
cht c bn c trng, cch nhn bit hai loi hp cht ny.Trong giai on
ny, hc sinh khng th thy +4NH cng l mt axit v NH3cng l mt baz
mc d n khng c thnh phn ha hc nh nh ngha c nghin cu.
2.1.2 S cng c khi nim axit baz chng trnh ha hc lp
10 THPT
chng trnh ha hc ph thng (v c), khi nim axit baz s
c xem xt mc cao v su hn. Tuy nhin, trong chng trnh ha
hc lp 10, hc sinh vn c tip tc cng c khi nim axit baz hc
THCS qua cc bi nghin cu v cc axit v baz c th (axit clohiric, axit
sunfuric )
Cng nh THCS, khi nim axit baz lp10 c cng c li sau
khi nghin cu l thuyt ch o. cc chng 1, 2, 3, 4 hc sinh ln lt
c nghin cu cc thuyt: Thuyt electron(chng 1,2); Lin kt ha hc
(chng 3); l thuyt v phn ng ha hc (chng 4).Khi nim axit baz sau khi c nghin cu l thuyt ch o c
cng c li mt cch n gin hn (nhc li) :
Bi 31 (SGK HH10- nng cao): Dung dch hiroclorua trong nc
(dung dch axit clohiric) l mt dung dch axit mnh. Nhng tnh cht chung
ca mt axit (lm qu tm, tc dng vi baz, oxit baz, tc dng vi
mui, tc dng vi kim loi) u th hin r nt dung dch axit HCl:
Mg(OH)2 + 2HCl MgCl2 + 2H2O
CuO + 2HCl CuCl2 + H2O
CaCO3 + 2HCl CaCl2 + H2O + CO2
Fe + 2HCl FeCl2 + H2
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
54/171
53
Hay trong bi 32 (SGK HH10- nng cao) :
S bin i tnh cht trong dy axit c oxi ca clo c biu th bng
s sau :
Tnh ben v tnh axit tang
HClO HClO2 HClO3 HClO4
Kha nang oxi ha tang
R rng, do c trang b y hn c s l thuyt nn khi c cng
c khi nim axit baz, hc sinh cnghin cu su v rng hn trn cs nhng khi nim c hc trc
2.1.3 S pht trin khi nim axit baz chng trnh ha hc
lp 11 THPT.
Chng trnh HH 11 c bt u vi Thuyt in li. y l mt
thuyt quan trng trong h thng l thuyt ha hc v c bit quan trng i
vi s pht trin khi nim axit baz HHPT.
c l thuyt in li soi sng, bi 3 a ra ni dung Axit, baz v
mui . Trong chng trnh HH 11 nng cao, hc sinh c nghin cu ng
thi thuyt axit baz ca Areniuyt v Bronstet-Lauri trong khi chng
trnh HH 11 c bn, hc sinh ch nghin cu thuyt axit baz ca Areniuyt.
Khi nim axit baz, phn ng trung ha ca Areniuyt n gin, d
gii thch, hc sinh d hiu nn n c s dng lm ni dung xut pht
hc cc l thuyt khc sau ny.
Tuy nhin, hc sinh d dng nhn thy thuyt axit baz ca Areniuyt
tha nhn s tn ti c lp ca ion H+ trong H2O (mu thun vi s hirat
ha H+ca H2O c hc bi 1.2: C ch ca qu trnh in li). Ngoi
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
55/171
54
ra, thuyt axit baz ca Areniuyt cn gp nhiu kh khn v mu thun
khc i hi mt hc thuyt khc u vit gii quyt cc bt cp trn.
Thuyt axit baz ca Bronstet - Lauri c gii thiu gii quyt cc
mu thun ca Areniuyt m khng ph nhn Areniuyt (cc axit baz ca
Bronstet-Lauri vn bao gm cc axit baz ca Areniuyt) . Vai tr ca dung
mi trong qu trnh phn li phn t thnh ion nh hng n tnh axit baz
v mnh yu ca axit baz .
im khc bit ln nht khi nim axit baz giai on ny l n
c a ra cng vi cch nh gi nh lng tng ng. Nh vy hc sinh
c th nh gi mnh yu ca axit baz mt cch nh lng chnh xc
v hiu nhng nh gi trc y c hc.
Vic a vo chngtrnh ng thi hai hc thuyt ca cng mt khi
nim c tc ng ln n hc sinh. N khng ch cung cp cho hc sinh h
thng l thuyt thng nht m cn gip hc sinh thy c lch s pht trin
ca khi nim axit baz .
Nhvy khi nim v phn ng axitbaz c m rng v dung
lng v khc su v ni dung tr thnh mt b phn kin thc l thuyt c
s, l cng c hc sinh nghin cu s tng tc ca cc ion trong dd cc
cht in li, tnh axit hay baz ca cc dd trong cc dung mi khc nhau. Tuy
nhin do mc ch ca chng trnh ho hc THPT ch dng mc trang b
kin thc c bn, nn cn nhiu ni dung su hn v axitbazcha c cp n nh: thuyt axitbazca Liuyt; thuyt cc h dung mi
Trong SGK ch a thm vo tnh baz ca cc amin v anilin nhng
tnh baz vn c gii thch bng thuyt Brosntet-Lauri. Tnh axit th hon
ton s dng Brosntet-Lauri (ca hp cht phenol, ca cc axit cacboxylic )
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
56/171
55
2.1.4 S pht trin v cng c khi nim axit baz chng trnh
ha hc lp 12 THPT.
Phn ha hcv c, cc bi 29, 31, 34, 39, 41, tnh axit baz tip
tc c nhc li mc d khng ni theo thuyt no nhng hc sinh vn c
hiu theo Bronstet-Lauri .
VD: -3HCO + H+ H2O + CO2
Trong phn ng ny, ion -3HCO nhn proton, th hin tnh cht ca baz
Ca(OH)2 Ca2+
(dd) + 2 -OH (dd)
DD canxi hiroxit c nhng tnh cht chung ca mt baz tan (tc dng vi
oxit axit, axit , mui)
Sau khi kt thc chng trnh HHPT, khi nim axit baz c
nghin cu mt cch tng i y qua nhiu ln nghin cu cc thuyt v
khi nim. Ngoi ra, axit baz cn c nghin cu qua cc bi c th v
cht (cc axit, baz c th, cc cht c tnh cht axit , baz hoc lng
tnh). Khi nim axit baz c xy dng theo m hnh xoy c v c
theo m hnh ng thng, cng vi vic kt hp mt cch kho lo bi tp
ha hc s gip hc sinh bit, hiu, vn dng v nh gi khi nim axit
baz mt cch nhanh v chnh xc nht.
2.2. C s xy dng v sp xp bi tp
2.2.1 Cn c vo s hnh thnh v pht trin khi nim
Cn c vo s hnh thnh v pht trin khi nim xy dng v sp xpbi tp thnh ba loi bi tp:
- Bi tp hnh thnh khi nim axit baz.
- Bi tp cng c khi nim axit baz.
- Bi tp m rng khi nim axit baz.
- Bi tp tng hp v axit baz.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
57/171
56
2.2.2 Cn c vo cu trc ni dungchng trnh SGK THPT
Cn c vo cu trc ni dung chng trnh SGK THPT xy dng v
sp xp bi tp thnh ba loi bi tp:
- Bi tp cho lp 10
- Bi tp cho lp 11
- Bi tp cho lp 12
2.2.3 Cn c vo c s phn loi bi tp ha hc
Cn c vo cs phn loi bi tp ha hc xy dng v sp xp bi tp
thnh hai loi bi
- Bi tp t lun
- Bi tp trc nghim khch quan
2.3. H thng bi tp ha hc.
2.3.1 Bi tp hnh thnh khi nim axit baz
2.3.1.1 Bi tp hnh thnh khi nim axit bazlp 10
a.Bi tpt lunBi 1.Hy vit cc PTHH ca phn ng trong mi trng hp sau:
a) Km oxit v axit nitric
b) ng (II) oxit v axit sunfuric
c) St v axit clohiric
d) Natri cacbonat v axit sunfuric
e) Nhm hiroxit v axit clohiricf) Lu hunh (IV) oxit v natri hiroxit
Bi 2. Trong cc dy cht di y, dy cht no gm cc cht u tc dng
c vi dung dch HCl ? Vit PTHH xy ra?
a) Fe2O3 , KMnO4 , CO2
b) K , CuO , Ba(OH)2
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
58/171
57
c) CaCO3 , FeO , Cu
d) BaSO4 , NaOH , Mg(OH)2
Bi 3. Trong cc dy cht di y, dy cht no gm cc cht u tc dng
c vi dung dch NaOH ? Vit cc PTHH xy ra ?
a) BaO , HCl , FeCl2b) CO2 , HNO3 , FeCl3c) AgCl , H2SO4 , SO2d) KNO3 , HCl , Al2O3
Bi 4. C nhng cht sau: Mg, Mg(OH)2, KOH, Fe(OH)3 , FeSO4 , KCl, HCl.
Hy chn cht thch hp in vo mi s phn ng sau v lp PTHH.
a) 0t Fe2O3 + H2O
b) H2SO4 + K2SO4 + H2O
c) H2SO4 + MgSO4 + H2O
d) NaOH + NaCl + H2O
e) + CO2 K2CO3 + H2O
Bi 5.C nhng cht: CuO, BaCl2, Zn, ZnO. Cht no ni trn tc dng vi
dung dch HCl, dung dch H2SO4 long sinh ra :
a) Cht chy c trong khng kh?b) Dung dch c mu xanh lam?c) Cht kt ta mu trng khng tan trong nc v axit?d) Dung dch khng mu v nc?
Vit cc PTHH xy ra.
Bi 6. Hy tm CTHH ca nhng axit c thnh phn nguyn t nh sau:
a) H : 2,12% ; N: 29,8 % ; O : 68,08%b) H : 3,7% ; P: 37,8% ; O : 58,5%
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
59/171
58
Bi 7. C nhng baz: 2Cu(OH) , KOH, 3Fe(OH) , NaOH , 3Al(OH) ,
2Mg(OH) , 2Ba(OH) , 2Zn(OH) . Hy cho bit nhng baz no :
a) Tc dng c vi dung dch HCl?b) B phn hu nhit cao?c) Tc dng c vi kh 2CO ?d) Tc dng c vi dung dch 3FeCl ?e) i mu qu tm thnh xanh?
Bi 8.Cho 23,2 gam hn hp Fe, Cu tc dngvi HCl d, thu c 6,72 lt
kh 2H (ktc).Xc nh khi lng v nng % theo khi lng cc kim
loi trong hn hp u.
Bi 9. Cho mt lng bt st d vo 50 ml dd axit sunfuric. Phn ng xong,
thu c 4,48 lt kh hiro (ktc).
a) Vit phng trnh ho hc.b) Tnh khi lng st tham gia phn ng.c) Tnh nng mol ca dung dch axit dng.
Bi 10.C ba l ng ba dung dch: HCl, 2 4H SO , 3KNO . Hy nhn bit mi
cht bng phng php ho hc.
Bi 11. T cc cht sau y: Na, BaO, CaO. Hy vit cc phng trnh phn
ng iu ch cc baz tng ng.
Bi 12.T S, Oxi, nc, mui n,v cc cht xc tc cn thit, cc dng c
th nghim khc, vit cc phng trnh phn ng iu ch axit sunfuric v axit
clohiric.
Bi 13. Nu v gii thch cc hin tng xy ra (nu c) khi cho:
- Kim loi st vo axit sunfuric long.
- Mui st (III) clorua tc dng vi dung dch natri hiroxit .
- Kim loi ng tc dng vi dung dch axit clohiric.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
60/171
59
- Dung dch natri cacbonat tc dng vi dung dch axit sunfuric long.
- Dung dch axit sunfuric long tc dng vi dung dch natri hiroxit.
- Dung dch axit sunfuric long tc dng vi dung dch bari hiroxit.
Bi 14.Hon thnh cc qu trnh bin i sau:
2 2 3 2 4Cl HCl BaCl Ba(NO ) BaSO
Bi 15.Trong s cc phn ng sau y, phn ng no l phn ng axit-baz?
Ti sao?
2 3 2 2Na SO +2HCl 2NaCl+H O+SO
3 3 2KHCO +NaOH NaKCO +H O
2 2FeCl +2KOH Fe(OH) +2KCl
2 4 2 4 3 23H SO + 2Al Al (SO ) +3H
Bi 16. Cho 11 gam hn hp gm Fe v Al tc dng vi axit sunfuric long
d thu c 8,96 lt kh hiro(ktc).
1.Tnh phn trm khi lng mi kim loi trong hn hp u.
2. Tnh th tch dung dch axit sunfuric 1M dng bit dng d
12% so vi l thuyt.
Bi 17.Trung ho hon ton 150 ml dung dch axit 2 4H SO 1,2M bng dung
dch 2Ba(OH) 1M.
1. Tnh th tch dung dch 2Ba(OH) dng cho phn ng trn.2. Tnh khi lng cht kt ta thu c sau phn ng.
Bi 18.Ho tan ht m gam st (II) sunfua trong dung dch 2 4H SO long thu
c x mol kh. Cng ho tan ht m gam mui trong dung dch 2 4H SO c
nng th sinh ra bao nhiu mol kh?
Bi 19.Cho 5,19 gam hn hp X gm cc kim loi Al, Ag, Fe tc dng vi
dung dch 2 4H SO long, d sinh ra 2,352 lt kh (ktc). Cng cho 5,19 gam
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
61/171
60
hn hp X trn tc dng vi dd 2 4H SO c, nng d th thu c 2,912 lt kh
2SO (ktc). Tnh hm lng phn trm ca cc kim loi trong hn hp X.
Bi 20. Ho tan ht 16 gam hn hp X gm Cu v CuS trong dung dch
2 4H SO c nng thu c 11,2 lt 2SO (ktc).
1. Vit PTHH ca phn ng xy ra.2. Tnh khi lng mi cht trong hn hp X.
b. Bi tp trc nghim khch quan
1. Cho mt lng d axit clohidric tc dngvi 6,54g km (Zn = 65,47). Th
tch hiro thu c (o ktc) l bao nhiu?
A. 1,14 lt B. 2,24 lt C. 4,48 lt D. 3,36 lt
2. Nh 100 cm3dung dch axit HCl c cha 36,5g HCl trong 1 lt vo 1 lng
canxi cacbonat d. Cho bit tn cht kh bay ra
A. Clo B. Hiro C. Cacbonic D. Cacbonat
3. Ngi ta cho axit clohiric tc dng vi nhm v oc 20 lt hiro ( ktc)
(Al = 27; Cl = 35,5). Tnh khi lng Al b axit clohiric n mn
A. 16,1 g B. 161 g C. 265 g D. 26,5 g
4. Axit H2SO4long tc dng vi Zncho sn phm no?
A. Sunfat km v kh hiro B. Sunfua km v kh hiro
C. Sunfat km v kh sunfur D. Sunfua kmv kh sunfur
5.Cho 14,7g axit sunfuric long tc dng vi Fe d (Fe=56). Tnh th tch kh
bay ra v cho bit tn cht kh.
A. 1,68 lt H2 B. 3,36 lt SO2 C. 3,36 lt H2 D. 1,68 lt SO2
6. axit sunfuric va vo mt dung dch bari clorua cha 52g mui ny.
un nng cho nc bay hi, cht rn cn li c em cn (Ba=137). Cht
rn ny cn nng bao nhiu?
A. 58,25g B. 121g C. 12,1g D. 582,5 g
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
62/171
61
7. Cho 8gam NaOH rn tan va trong dung dch 2 4H SO 0,1 M thu c
dung dch A.
a) Th tch dung dch axit dng l :
A. 1 lt. B. 0,1 lt C. 10 ml D. 100 ml
b) Khi lng cht rn thu c sau khi c cn dung dch A l:
A. 1,42 gam B. 14,2 gam C. 142 gam D. 100 gam
8. Cho dung dch 2Ba(OH) 0,2 M tc dng vi 200 ml dung dch mui natri
sunfat 0,1 M.
a ) Th tch dung dch 2Ba(OH) dng thu c kt ta ln nht l:
A. 1lt. B. 0,1 lt C. 10 ml D. 100 ml
b) Khi lng kt ta thu c sau phn ng l :
A. 2,33 gam B. 4,66 gam C. 3,12 gam D. 31,2 gam
9.Kt ta hon ton 150 ml dung dch 3FeCl 1M bng mt lng dd NaOH
va . Sau nung kt ta n khi lng khng i, c cht rn E. Khi
lng cht rn E l:
A. 36 gam B. 24 gam C. 12 gam D. 15 gam
10.C cc dung dch sau ng trong cc ng nghim: HCl, 2Ba(OH) , 2 4H SO .
C th nhn bit c cc dung dchtrn bng cch:
A. Qu tm B. Phenolphtalein C. HCl D. Ha cht khc
11.Trong phn ng no sau y, axit ch ng vai tr cht kh:
A. 2 2Cl +2HBr 2HCl+Br
B. 3 22Al+6HCl 2AlCl +3H
C. 2 2 22Cu +O + 4HCl 2CuCl +2H O
D. 2 2 2 2MnO +4HCl MnCl +Cl +2H O
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
63/171
62
12.Cho 2 gam hn hp A gm Mg, Al, Fe, Zn tan ht trong dd HCl to ra
0,05 mol kh. Cng cho 2 gam hn hp A tc dng vi2Cl (d) to ra 5,763
gam hn hp mui. Trong A, % v khi lngca st l:
A. 14 % B. 16,8 % C. 19,2 % D. 22,4 %
13.Khi lng axit sunfuric c th thu c t 1,6 tn qung c cha 60%
2FeS . Bt hiu sut cc phn ng u t 100%.
A. 1568 kg B. 1,725 tn C. 1200 kg D. 6320 kg
14. Ho tan hon ton 20g hn hpMg v Fe bng dung dch HCl d,sauphn ng thu c 11.2l kh (ktc) v dung dch X. C cn dung dch X th
thu c bao nhiu gam mui khan?
A. 71,0 gam. B. 90,0 gam C. 91,0 gam D. 55,5 gam
15.Cho cc cht sau: Na, 2H O , S, 2O . S hp cht v c c th iu ch
c l:
A. 3 B. 4 C. 5 D. 7
16.Mt s ng dng ca axit HCl l:
A. iu ch cc mui clorua.
B. Ch bin thc phm, dc phm.
C. Lm sch b mt kim loi trc khi hn.
D.Ty g kim loi trc khi sn, trng, m kim loi.
E Tt c cc p n trn
17.Trong cng nghip c th sn xut NaOH bng cch:
A. in phn dd NaCl c mng ngn B. Cho 2Na O tc dng vi 2H O .
C. Cho 2Ba(OH) td vi 2 4Na SO . D. Cho Na tc dng vi 2H O
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
64/171
63
18.Cht no trong s nhng thuc th sau y c th dng phn bit dung
dch natri sunfat v dung dch natri cacbonat:
A. Dung dch bari clorua B. Dung dch axit clohiric
C. Dung dch ch nitrat D. Dung dch bc nitrat
19.Mt hp cht c thnh phn theo khi lng: 35,96% S; 62,92% O v
1,12 % H. Hp cht ny c cng thc l:
A. 2 3H SO B. 2 4H SO C. 2 2 7H S O D. 2 2 8H S O
20.Dy axit no sau y c sp xp ng theo th t tnh axit gim dn?
A. HCl, HBr, HF B. HBr, HI, HF, HCl
C. HI, HBr, HCl, HF D. HF, HCl, HBr, HI
2.3.1.2 Bi tp hnh thnh khi nim axit baz lp 11
a. Bi tpt lun.
Bi 21.Cc kt lun sau ng hay sai? Nu sai hy sa li cho ng:
1. C nhng baz lng tnh. VD: ` 2Zn(OH) , 3Al(OH) .
2. Trong phn t baz, lun c nhm (-OH) .
3. Phn ng axit-baz l phn ng gia axit v baz
4. Cht in li l nhng cht tan trong nc v dn in.
5. Axit l nhng cht m phn t c cha nguyn t H.
6. Baz l nhng cht c kh nng nhng electron.
7. CuO l mt baz .
8. Ni 3+Al l mt axit.
9. 2H O l mt cht khng in li.
Bi 22.Cc cht cho sau y l axit, baz, lng tnh hay trung tnh? (theo
thuyt axit-baz ca Bronstet-Lauri). Hy gii thch.2-
3CO , 2 4H SO ,-
3CH COO , NaOH, 3NH ,+
4NH .
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
65/171
64
Bi 23.Vit phng trnh in li ca cc axit mnh HI v 4HClO ; cc axit
yu: 2HNO ; 2 3H SO ; cc mui: 2 4Na SO , 2 3K HPO , 4KHSO , 3 2 2 4[Ag(NH ) ] SO
Bi 24.Trong cc phn ng di y, cc cht tham gia phn ng no ng
vai tr l axit, cht no ng vai tr l baz (theo Bronstet-Lauri)
1. CuO + 2HCl 2CuCl + 2H O
2. NH4Cl + NaOH NaCl + 3NH + 2H O .
3. 2 3Fe(OH) + 3 2 4H SO 2 4 3Fe (SO ) + 6 2H O
4. 3CH COOH + 3NH 3 4CH COONH
Bi 25.Vit PTHHchng t nhm hiroxit 3Al(OH) l cht lng tnh.
Bi 26.Hon thnh cc PTHH sau dng phn t v dng ion thu gon. Nhn
xt xem cc phn ng c phi l phn ng axitbazhay khng?
1. Al + 3HNO 3 3Al(NO ) + NO + 2H O
2. HCl + CaCO3
2CaCl + 2CO + 2H O
3. 2Zn(OH) + 2NaOH 2 2Na ZnO + 2 2H O
4. 3 4Fe O + 4 2 4H SO 4FeSO + 2 4 3Fe (SO ) + 4 2H O
Bi 27. Ch dng qu tm, hy phn bit cc dung dch trong cc ng nghim
ring bit sau: 2 4H SO , HCl, NaOH, KCl, 2BaCl .
Bi 28.Trn ln 50 ml dung dch NaOH 0,2 M vi150 ml dung dch HClc dung dch A.
1.Tnh nng mol/l cc ion trong dung dch A .
2. Tnh pH ca dung dch A.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
66/171
65
Bi 29. ho tan hon ton 15 gam hn hp A (gm Mg v Fe) ngi ta
phi dng V ml dd3HNO long 0,5M. Sau phn ng thu c 8,4 lt kh NO
duy nht (ktc).
1. Tnh % khi lng mi kim loi trong A.
2. Xc nh V.
Bi 30.Trung ho hon ton 1000ml dung dch X gm HCl v 2 4H SO cn
500 ml dung dch 2Ba(OH) 0,1M, thu c 5,825 gam kt ta.
1. Tnh nng mol/l mi axit trong dung dch X.2. Tnh pH ca dung dch X v ca dung dch 2Ba(OH)
3. Tnh nng mol/l ca cc ion trong dung dch thu c sau khi trung ho
(th tch dd thay i khng ng k)
Bi 31. Thm 100ml dung dch 2 4H SO 0,2M vo bnh c cha sn 100ml
dung dch X gm NaOH 0,12 M v 2Ba(OH) 0,15 M.
1.Tnh khi lng kt ta thu c
2. Tnh pH ca dung dch thu c sau phn ng
Bi 32. Vit PTHH xy ra di dng phn t v ion:
1. 4 2 4(NH ) SO + 2Ba(OH)
2. x yFe O + 2y HCl
3. NaOH + 3NaHCO
Bi 33.Tnh th tch dung dch HCl 0,5M cha s mol +H bng s mol +H
c trong 0,3 lt dung dch 3HNO 0,2 M.
Bi 34. Chia 19,8 gam 2Zn(OH) lm hai phn bng nhau:
1. 150 ml dung dch 2 4H SO 1M vo phn mt. Tnh khi lng mui to
thnh.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
67/171
66
2. 150 ml dung dch NaOH 1M vo phn hai. Tnh khi lng mui to
thnh.
Bi 35.D on hin tng v gii thch bng cc phn ng ho hc khi:
1. Nh t ttng git dung dch NaOH (cho n d) vo dung dch 3AlCl ?
2. Nh t t tng git dung dch 3AlCl (cho n d) vo dung dch NaOH?
3. Nh t t tng git dung dch HCl vo bnh cha dung dch 2 3Na CO v
khuy u.
4. Nh t t vi git dung dch2 3Na CO vo bnh cha dung dch HCl
Bi 36.Cho vi git qu tm vo dung dch 4NH Cl , 3CH COONa , 2 4Na SO ,
KCl, 4NaHSO . Dung dch chuyn mu g? Ti sao?
Bi 37.Vit PTHHdi dng phn t ca cc PTHH c phng trnh ion thu
gn nh sau:
1. + -3 2H O + OH H O
2. + 2+3 2 22H O +Mg(OH) Mg +4H O
3. + -4 3 2NH +OH NH +H O
4. - - 2-3 3 2HCO +OH CO + H O
Bi 38.C a gam hn hp bt X gm CuO v 2 3Al O .Ngi ta thc hin cc
th nghim sau:
+ Th nghim 1: Cho X phn ng hon ton vi dung dch HCl, c cn
dung dch th thu c 4,02 gam cht rn khan.
+ Th nghim 2: Cho X phn ng va vi bt cacbon nhit cao
th thu c 0,112 lt kh (ktc).
Tm a
Bi 39.Cho 500 ml dung dch amoniac c ho tan 4,48 lt kh 3NH (ktc) tc
dng vi 450 ml dung dch 2 4H SO 1M.
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
68/171
67
1. Vit cc PTHH xy ra.
2. Tnh nng mol/l ca cc ion trong dung dch thu c. Coi cc cht
in li hon ton thnh ion v b qua s thu phn ca ion +4NH .
Bi 40.C cc l khng dn nhn ng ring bit tng dung dch long ca
cc cht: 3KNO , 3HNO , 2 4K SO , 2 4H SO , KCl, HCl.
Hy phn bit mi cht trn bng phng php ho hc.
b. Bi tp trc nghim khch quan
21.Mt dung dch c [ -OH ]= -51,75.10 . Mi trng ca dung dch ny l:
A. Axit C. Kim
B. Trung tnh D. Khng xc nh c.
22.Trong dung dch HCl 0,1 M, tch s ion ca nc l:
A. + -[H ].[OH ] > -141,0.10 A. + -[H ].[OH ] < -141,0.10
B. + -[H ].[OH ] = -141,0.10 D. Khng xc nh c.
23.Cho cc phn ng sau:
A. HCl + 2H O -Cl + +3H O (1)
B. 3NH + 2H O +
4NH -OH (2)
C. 4CuSO + 5 2H O 4CuSO .5 2H O (3)
D. -3HSO + 2H O +
3H O +2-
3SO (4)
D. -3HSO + 2H O 2 3H SO +-OH (5)
Theo thuyt Bronstet-Lauri, 2H O ngvai tr l axit trong cc phn ng:
A. (1), (2) , (3) B. (2), ( 5)
C. (2), (3), (4), (5) D. (1), (3), (4)
24. Theo Bronstet-Lauri, kt lun no sau y l ng nht?
A.Axit l cht m phn t c cha nguyn t HiroB.Axit l cht in li mnh
7/31/2019 Suu Tam Xay Dung Va Su Dung He Thong Bt Hoa Hoc de Hinh Thanh Va Phat Trien Khai Niem Axit Bazo Trong Chu
69/171
68
C.Axit tc dngc vi mi bazD. Axit l cht c kh nng cho proton.
25. Theo Bronstet-Lauri, kt lun no sau y khng ng?