Teatr w starożytnej Grecji

Narodziny teatru

Dionizje, w staroż. Atenach święta ku czci Dionizosa; Dionizje Wielkie, wprowadzone przez Pizystrata, obchodzono przy końcu marca, Dionizje Małe — w grudniu; z Dionizjami wiążą się narodziny gr. tragedii i komedii.

Dionizos (Bakchos, Bachus), mit. gr. bóg sił witalnych natury, ekstazy rel. i wina, związany również z życiem pozagrobowym; syn Zeusa i Semele; najważniejsze święta ku czci D. to ateńskie Dionizje i rzym. bachanalie.

Teatr w Epidauros (II / III p.n.e.)

Za kolebkę teatru europejskiego uważa się starożytną Grecję, w której ukształtowały się podstawowe gatunki dramatyczne: tragedia i komedia, przejęte również przez starożytny Rzym. Po upadku państw starożytnych elementy widowisk teatralnych przeszły głównie do uroczystości dworskich oraz zachowały się w tradycji ludowej sztuki widowiskowej.

Budowa teatru greckiego

Strój aktora teatru antycznego

Aktorzy występowali w długich, powłóczystych szatach. Buty na wysokich koturnach sprawiały, iż postaci były lepiej widoczne. Maski wyrażały uczucia i wzmacniały głos.

Wyznaczniki tragedii antycznej

FUNKCJA TRAGEDII - wywołanie u widza wstrząsu uczuciowego, czyli katharsis, spowodowanego przez uczucia litości, trwogi, które mają towarzyszyć widzowi w czasie obcowania ze sztuką

CECHY TRAGEDII ANTYCZNEJ- zasada trzech jedności (czasu, miejsca, akcji)- zasada decorum - zasada niezmienności charakterów- zasada nieprzedstawiania krwawych wydarzeń na scenie- istnienie chóru - bohaterowie to wybitne jednostki - tytuł od imienia głównego bohatera

ROLA CHÓRU - dopowiadanie zdarzeń preakcji - tworzenie nastroju lirycznego - wspomaganie tworzenia napięcia emocjonalnego - uprzedzanie faktów

Trzej wielcy tragicy greccy

Ajschylos Sofokles Eurypides

Ajschylos

żył w latach 525-456 p.n.e.

wywodził się z zamożnej rodziny; pierwszą swoją sztukę napisał, gdy miał 25 lat, ale prawdziwy sukces odniósł już jako człowiek dojrzały

jego najsłynniejsze tragedie to: Persowie, Prometeusz skowany, Agamemnon, Ofiarnice

w swoich utworach mocno podkreślał wartości moralne uznawane przez polis: sprawiedliwość, umiar, roztropność, odwagę, respektowanie umów

Sofokles

żył w latach 496 – 406 p. n. e.

wedle tradycji miał napisać 123 sztuki, choć do naszych czasów zachowało się 7, najsłynniejsze to: Antygona, Król Edyp, Elektra

wg Arystotelesa to on wprowadził na scenę trzeciego aktora, powiększył chór z 12 do 15 osób i jako pierwszy posługiwał się malowanymi dekoracjami; o bohaterach swoich tragedii miał się wyrazić: „Ja przedstawiam ludzi takimi, jakimi być powinni, Eurypides zaś, jakimi są.”

Eurypides

żył w latach 485 - 406 p. n. e.

w swoich utworach wiele uwagi poświęcał psychologicznemu portretowi bohatera, szczególne mistrzostwo wykazywał w charakteryzowaniu postaci kobiecych. Właśnie najlepszym dramatem Eurypidesa jest Medea, tragedia kobiecej zazdrości, silniejszej niż wszystkie uczucia, nawet niż miłość do dzieci. We wszystkich zdarzeniach starał się widzieć człowieka i pobudki, jakie kierowały jego czynami.

Eurypides przełamał stosowane dotąd formy stylistyczne - język jest prostszy, codzienny, bliższy słuchaczom. Dalsze wzmocnienie partii solowej przyniosło rozbudowanie dialogów i ograniczenie roli chóru.

Słowniczek terminów

TRAGEDIA – gatunek dramatyczny wykształcony w antyku; utwór przeznaczony na scenę, który przedstawia nieprzezwyciężony konflikt między dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi (bogami, losem, prawem), prowadzący do nieuchronnej klęski bohatera, czyli katastrofy.

HAMARTIA – wina ciążąca na bohaterze tragedii, który błędnie oceniając sytuację, sam ściąga na siebie klęskę.

CHÓR – zbiorowy komentator wydarzeń w tragedii greckiej; tworzyło go na ogół od kilku do kilkunastu mężczyzn.

PROLOG – scena wstępna określająca temat utworu.

PARODOS – pieśń chóru wchodzącego na scenę.

EKSODOS - pieśń chóru schodzącego ze sceny.

EPEISODION – w dzisiejszej terminologii akt lub scena.

STASIMON – pieśń chóru rozdzielająca epeisodia.

OpracowaniePodkarpackie Towarzystwo Edukacji Alternatywnej

„Wszechnica” w Krośnie

Teatr w starożytnej GrecjiKurs M3 – Nowy Targ – 2005 r.

mgr Małgorzata Włodarczyk

Zespół Szkół Ekonomicznych w Nowym Targu

Bibliografia

1. M. Boniowska (red): Foliogramy dla szkoły, Wydawnictwo Szkolne PWN, W-wa 2002 r.

2. K. Mrowcewicz: Przeszłość to dziś, Wydawnictwo STENTOR, W-wa 2002 r.