TEHLİKE VE RİSK

DEĞERLENDİRME ANALİZİ

EL KİTABI

HAZIRLAYAN

ÖZKAN ÖZGÜR

İSG UZMANI

DETAM YAYINLARI

2/27

İÇİNDEKİLER

1. Çalışma Şartlarının İyileştirilmesi kimin

yükümlülüğündedir ?

2. Tehlike Ve Risk Kavramları

3. Risk Analizi ve Değerlendirmesi ne demektir ?

4. Risk Analizi ve Değerlendirmesi neden ve ne zaman

yapılmalıdır ?

5. Risk Analizi ve Değerlendirmesi çalışmalarının yürütülmesinden

kim sorumludur ?

6. Risk analizi ve değerlendirmesinde hangi metotlar

seçilmelidir ?

7. Risk analizi ve değerlendirmesi nasıl uygulanmalıdır ?

8. Kontrol Öncesi - Tehlike ve Risk Değerlendirmesi

9. Sonuçların Değerlendirilmesi

10. Tehlike ve Risklerin Kontrolü

11. Kontrol Sonrası Tehlike Ve Riskin Değerlendirmesi

12 . Doküman Hazırlama

13. Risk Analizlerinin Yararları

14. Olasılık Hesaplamasına Bir Örnek

15. İlgili Dokümanlar

3/27

1. Çalışma Şartlarının İyileştirilmesi Kimin

Yükümlülüğündedir ?

İşyerlerinde, çalışma ortam ve şartlarından kaynaklanan,

çalışanların sağlık, güvenlik ve vücut bütünlüğünü olumsuz

etkileyebilecek bir çok tehlikeler bulunmaktadır.

Çalışma ortam ve çevresinde bulunan bu tehlikelerden

kaynaklanabilecek risklerin çalışanlara, işletmeye ve çevreye zarar

vermesi her an için ihtimal dahilinde bulunmaktadır.

İş güvenliği mevzuatımız, işvereni, çalışma şartlarını

iyileştirmek, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak ve

sürekliliğini sağlamakla yükümlü kılmıştır.

Dünya da yaygınlaşan yeni İş sağlığı ve güvenliği

yaklaşımlarında ve AB mevzuatında “Tehlike ve Risk” gibi dikkat

çekici iki kavram yer almaktadır. Ülkemiz için oldukça yeni sayılan

bu kavramların uygulayıcılar tarafından iyi anlaşılmasında büyük

yarar bulunmaktadır.

2. Tehlike Ve Risk Kavramları

Tehlike

Çalışma çevresinin, fiziki kusurları ve insanların hatalı davranışları

gibi, çalışma ortam ve şartlarında var olan, ya da dışarıdan

gelebilecek kapsamı belirlenmemiş, maruz kimselere, işyerine ve

çevreye zarar ya da hasar verme potansiyeline, Tehlike,

Risk:

İşyerinde, meydana gelebilecek, maruz kimselere veya çalışma

çevresine zarar ya da hasar verici nitelikteki bir olayın, meydana

gelme ihtimali ile zarar verme derecesinin bileşkesine, Risk,

denmektedir.

3. Risk Analizi Ve Değerlendirmesi Ne Demektir ?

Tehlikeleri belirlemek, riskleri ortaya çıkarmak, yok etmek veya

kabul edilebilir seviyeye indirmek için, sistematik bir yöntemle, nitel

ve/veya nicel metotlar kullanılarak yapılan çalışmalardır.

4/27

4. Risk Analiz Ve Değerlendirmesi Neden Ve Ne Zaman

Yapılmalıdır ?

İnsanlar hayatlarını devam ettirmek ve ihtiyaçlarını sağlamak için bir

çok ekonomik faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Artan nüfus ve gelişen

ihtiyaçlar ihtiyaç duyulan mal ve hizmetlerin bol ve çeşitli üretimini

gerekli kılmaktadır. Bu üretim faaliyetleri sırasında çalışan insanlar

çok çeşitli sağlık ve güvenlik tehlikeleri ile karşı karşıya

kalmaktadır.

Bu tehlike ve risklerden korunmak için sistemli bir şekilde

tehlikelerin belirlenmesi ve risklerin değerlendirilmesi çalışmalarına

ihtiyaç duyulmaktadır.

Risk Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları

a. İşe başlamada

- İşyerinin kurulup üretime başlamasından hemen sonra, ya da

- İşyerinin daha önce kurulmuş ve risk analizi ve değerlendirme

çalışmalarının hiç yapılmamış olması halinde,

b. Değişiklik durumunda

- İşyerinde, iş, yer, el, teknoloji değişikliği,

- Yeni ve ciddi bir tehlikenin ortaya çıkması, ya da

- Uygulamaların gözden geçirilirken yeni bir durumun tespit

edilmiş olması, durumlarından birinin gerçekleşmesi halinde,

c. İş kazası, meslek hastalığı, olay vb. durumunda

İşyerinin tamamını ya da büyük kısmını etkileyebilecek bir kaza, iş

kazası, meslek hastalığı ya da olay vb. durumun meydana gelmiş

olması halinde

d. Düzenli aralıklarla:

İşyerinden ve etkilenme alanından kaynaklanan tehlikelerin ve bu

tehlikeler sonucu ortaya çıkan risklerin yapısına ve faaliyetlerdeki ya

da işteki değişimin derecesine bağlı olarak düzenli aralıklarla

yapılacak, ancak bu zaman aralığı hiç bir zaman 3 (üç) yılı

geçmeyecektir.

5/27

6/27

5. Risk Analizi Ve Değerlendirmesi Çalışmalarının

Yürütülmesinden Kim Sorumludur ?

Her işveren; işyerinin, tehlikeli bölgeler ve etkilenme alanı

dahil olmak üzere, yer seçiminden başlayarak, iş ekipmanlarının

kullanım ömrünün bütün safhalarını, ham, yarı mamul, mamul

maddeler ile işin yapım ve yürütüm tekniklerinin tamamını

kapsayacak şekilde Risk Değerlendirmesi yapmak ya da uzman kişi

veya kuruluşlara yaptırmak ve risk değerlendirilmesi sonuçlarını da

dikkate alarak bir “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Prosedürü”

hazırlamakla yükümlüdür.

6. Risk Analizi Ve Değerlendirmesinde Hangi Metotlar

Seçilmelidir ?

Risk değerlendirmesi işleminden beklenen faydanın

sağlanması ve sonrasında isabetli kararların alınabilmesi için;

uygulanacak metot, bu konuda özel olarak geliştirilmiş ve uygunluğu

kabul edilen nitel ve nicel metotlar içinden doğru olarak seçilmeli ve

uygulanmalıdır.

7. Risk Analizi Ve Değerlendirilmesi Nasıl

Uygulanmalıdır ?

İşyerindeki tehlikelerin, sistematik bir yolla, gözden

geçirilerek belirlenmesine, risklerin doğru olarak tespit ve

değerlendirilmesine imkan veren bir dizi mantık adımı halinde

uygulanmalıdır.

7/27

Risk Analizi ve Değerlendirmesi Beş temel adımdan

oluşur:

İşyeri sağlık ve güvenlik risk yönetim yöntemi 5 temel adımdan

oluşur. Bunlar;

1. Tehlikelerin tanınması

2. Tehlikelerden kaynaklanan risklerin değerlendirilmesi,

3. Riskleri önlemek veya azaltmak için kontrol tedbirlerine

karar verilmesi

4. Kontrol tedbirlerinin uygulanması,

5. Alınan tedbirlerin etkinliğinin izlenmesi ve kontrol

edilmesi

Tanımlanan tehlikelerle ilgili herhangi bir mevzuat , standart, rehber veya malzeme güvenlik veri formu var mı?

Bu konuda elinizde bulunan rehber, mevzuat uygulama kodu veya harmonize standart varsa takip et

Adım - 2 Riskleri Değerlendir

Adım - 3 Kontrol tedbirlerine karar ver

Adım - 4 Kontrol

Tedbirlerini Uygula

Adım - 5 Tedbirlerin İzle ve kontrol et

Adım - 1 Tehlikeleri Belirlenmesi Evet

Hayır

8/27

İşletme Faaliyetlerinin Sınıflandırılması

Sürekli yapılan işler.(üretim,boyama vs.)

Seyrek yapılanlar.(bakım, temizlik)

Ağır ve tehlikeli işler kapsamına girenler.

Firma sahası içinde yapılanlar, dışında yapılanlar.

Kimyasal ,mekanik, biyolojik, elektriksel

faaliyetler.

Tehlikelerin Tanımlanması

Şu üç soru tehlikeleri tanımlamamıza olanak tanır;

1.Bir zarar kaynağı var mı? (KAYNAK)

2.Zarar nasıl meydana geldi? (YOL)

3.Kim veya Ne zarar Gördü? (ETKİ)

Tehlikelerin Sınıflandırılması

A) Mekanik

B) Elektrik

C) Radyasyon

D) Kimyasal ya da Biyolojik Maddeler.

E) Yangın ve Patlama

F) Ergonomik (Hareket, pozisyon, eğilme, ışık v.b)

Bazı Tehlikeler;

Kayma ve Düşmeler

Zehirli madde kullanımı

Alet, Malzeme Düşmesi

Yangın, Patlama

Mesleki Hastalıklar

Sıcak Soğuk Dengesizlikleri

Elektrik Çarpması

Çalışanların saldırısı

9/27

Tehlikeler Nasıl Belirlenir?

Yasal Şartların incelenmesi,

Kaza Raporlarının, envanterlerinin, kitaplarının

sektörel istatistiklerin incelenmesi,

Tesis yapısı, yerleşimi incelenerek.

Faaliyetlerin yapılış şekli, iş akış şemaları.

Standartlar incelenerek.

Daha önce alınmış tedbirler, alınabilecek tedbirler

incelenerek.

Kullanılan malzemeler.

Politika, Tetkik Sonuçları vs.

8. Kontrol Öncesi - Tehlike ve Risk Değerlendirmesi

Tehlike sınıflandırması, tehlikenin risk değeri ve tehlikenin

doğuracağı sonuçlarla ilgili bir yaptırım olup olmadığının

incelenmesi ile belirlenir, ve tanımlanan her tehlikeye bir öncelik

derecesi (puan) verilir.

Birim yöneticileri tarafından gerekli görülmesi ve/veya iş görülen

yer veya ülke koşullarının zorunlu kılması durumunda, aşağıda

verilen kriterler dışında da kriterler eklenebilir.

Puanlamanın mümkün olduğunca objektif olması için, birimin İSG

sorumlusu ve birim Yöneticisi'nin yapacağı ayrı ayrı puanlamanın

yanısıra bir-iki kişi tarafından puanlama yapılması önerilmektedir.

Farklı kişiler tarafından yapılan puanlama sonuçlarının ortalaması

alınarak, nihai puanlar tam sayı olarak belirlenir. Nihai puanların

çarpımı alınarak, öncelik derecesinin objektif biçimde

değerlendirilmesi için bir baz oluşturulur.

Elde edilen veriler Birim Yöneticisi ve İSG Sorumlusu tarafından

gözden geçirilerek, nihai öncelik derecesi belirlenir.

Her bir kriter için aşağıda verilen puan cetveli doğrultusunda

puanlama yapılır:

10/27

Olasılık :

1 Çok Küçük Yılda Bir

2 Küçük Üç Üç Ayda Bir

3 Orta Ayda Bir

4 Yüksek Haftada Bir

5 Çok Yüksek Her gün

Etki (Şiddet) :

1 Çok Hafif İş Saati Kaybı Yok, İlkyardım Gerektiren

2 Hafif İş Günü Kaybı Yok, İlk Yardım Gerektiren

3 Orta Hafif Yaralanma, Tedavi Gerekir

4 Ciddi Ölüm, Ciddi Yaralanma, Meslek Hastalığı

5 Çok Ciddi Birden Çok Ölüm, Sürekli İş Göremezlik

Risk = Olasılık x Etki (Şiddet)

11/27

RİSK MATRİSİ

RİSK ETKİ (ŞİDDET)

İHTİMAL 5

ÇOK CİDDİ 4

CİDDİ 3

ORTA 2

HAFİF 1

ÇOK HAFİF

5

ÇOK

YÜKSEK

25 20 15 10 5

4

YÜKSEK 20 16 12 8 4

3

ORTA 15 12 9 6 3

2

DÜŞÜK 10 8 6 4 2

1

ÇOK DÜŞÜK 5 4 3 2 1

9. Sonuçların Değerlendirilmesi

Belirlenen öncelik derecesine ve birimin ayırabileceği kaynaklara

göre, tehlikeler arasında öncelikli görülenlerin değerlendirilmesi

aşağıda verilen yöntemler doğrultusunda kararlaştırılır.

12/27

9.1. YÖNTEM I

I. Öncelikli Tehlikeler : Değerlendirme sonucunda 16 (dahil) ya da

üzerinde puan alan konular: ( x > 16 )

Tehlike kontrol altında tutulur.

Kontrol için dokümante edilmiş prosedür/talimatlar

oluşturulur.

İzleme ve ölçme planı yapılır ve kayıtları tutulur.

İyileştirmeye yönelik düzeltici ve önleyici faaliyetleri

belirlenir, dokümante edilir, uygulanır ve takip edilir.

1. öncelikli tehlikelerin, kontroller sonucu 2. önceliğe

indirilmesi hedeflenir.

Mümkün olduğu yerde iyileştirmelerin rakamsal olarak

takibi yapılır ve kaydı tutulur.

Personele, ihtiyaç duyulan eğitimler verilir.

Bu konulardaki tüm uygulamanın belirli periyotlarla

denetlenmesi sağlanır, yönetime raporlanır.

II. Öncelikli Tehlikeler : Değerlendirme sonucunda 9 üzerinde ve

16 altında puan alan konular : ( 9 < x < 16)

Tehlike kontrol altında tutulur.

Gerekli görüldüğü takdirde kontrol için talimatlar

oluşturulur.

Mümkün olduğunda izlenirliği ve ölçülmesi sağlanır ve

kayıtlar tutulur.

İyileştirmeye yönelik düzeltici ve önleyici faaliyetler

belirlenir ve uygulanması ve takibi yapılır.

2. öncelikli tehlikelerin, kontroller sonucu 3. önceliğe

indirilmesi hedeflenir.

Personele, ihtiyaç duyulan eğitimler verilir.

13/27

Bu konulardaki tüm uygulamaların belirli

periyotlarda denetlenmesi sağlanır.

III. Öncelikli Tehlikeler : Değerlendirme sonucunda 9 (dahil)

altında ya da 4 üzerinde puan alan konular : ( 4 < x ≤ 9 )

Önlemler planlanan uygulamalar kısmında tarif

edilir ve uygulama kontrolleri yapılır.

Personele ihtiyaç duyulan eğitimler verilir.

IV. Öncelikli Tehlikeler : Değerlendirme sonucunda 4 ve altında

puan alan konular : ( x ≤ 4 )

Gelecekte önemli bir tehlikeyi oluşturmaması için,

incelenir ve gerekirse önlemler planlanan

uygulamalar kısmında tarif edilir.

Uygulama kontrolleri yapılır ve personele ihtiyaç

duyulan eğitimler verilir.

9.2. YÖNTEM II

1 20, 25,

15, 16

Yüksek Risk

Bu risklerle ilgili hemen çalışma yapılmalı

2 10, 12,

8, 9

Dikkate Alınması Gerek Risk

Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk müdahale

yapılmalı

3 4, 5, 6,

1, 2, 3

Kabul Edilebilir Risk

Acil tedbir gerektirmeyebilir.

14/27

10. Tehlike ve Risklerin Kontrolü

Belirlenen tehlikeler ve sebep olacağı risklerin azaltılmasına veya

kontrol altına alınmasına yönelik önleyici faaliyetler planlanır. Bu

faaliyetlerin yanısıra sürekli iyileştirmeyi sağlamak için gerekli

uygulamalar da tanımlanır. Örneğin: Riskin ne şekilde kontrol altına

alınacağı, kullanılması gerekli talimat veya prosedürler, planlanan

eğitimler vb.

Tehlikenin ve riskin tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmasa

da, tehlikenin ve riskin azaltılması, uygulanan kontrol sistemleri ile

sağlanabilir. Bu kontrol sistemleri aşağıdaki gibidir:

o Faaliyetlerin tanımlanan kurallar içinde (prosedür,

talimat, uyarılar vb.) içinde yürütülmesi.

o Mühendislik / Teknik Kontrol. (Kişisel Koruyucu

Ekipman ve Giysiler, Güvenlik Ekipman ve

malzemeleri, vb.)

11. Kontrol Sonrası Tehlike Ve Riskin Değerlendirmesi

Kontrol sonrası Tehlike ve Riski belirlemek için bir çok metot

geliştirilebilir. Biz burada sık kullanılan iki yöntemden

bahsedeceğiz.

15/27

11.1. YÖNTEM I

Kontrol faaliyetleri sonrası Tehlikeye bağlı "Risk"in değeri

hesaplanırken aşağıdaki yöntem izlenir :

İlgili doküman

Mevcut değil 0 puan

Mevcut ancak yetersiz 3 Puan

Mevcut ve yeterli 5 puan

Eğitim / Bilinçlendirme

Mevcut değil 0 puan

Mevcut ancak yetersiz 3 Puan

Mevcut ve yeterli 5 puan

16/27

Performans Değerlendirmesi

Mevcut değil 0 puan

Mevcut ancak yetersiz 3 Puan

Mevcut ve yeterli 5 puan

Kontrol işlemleri için yapılan değerlendirmeler toplanarak "Risk

değeri’’ ve "Öncelik Derecesi" belirlenir.

Toplam Değer Öncelik

0-6 puan 1

7-10 puan 2

11 ve yukarısı 3

17/27

11.2. YÖNTEM II

Faaliyet/prosese ait tehlike ve risklerin, planlanan faaliyetler sonrası;

aşağıda belirtilen parametrelerin değerlendirilmesi yapılarak, öncelik

sırasının indirilmesi hedeflenir.

Kontrol faaliyetleri sonrası Tehlikeye bağlı “Risk”in değeri

hesaplanırken aşağıdaki yöntem izlenir :

Proses/Faaliyete ilişkin tehlike ve riskin kontrolü

için; doküman hazırlanması gerekiyorsa ve “ilgili

doküman” mevcut ise “1” değilse “0” rakamı verilerek

değerlendirme yapılır.

Proses/Faaliyete ilişkin tehlike ve riskin kontrolü

için; “eğitim ve bilinçlendirme” yapılmışsa “1”

yapılmamışsa “0” rakamı verilerek değerlendirme yapılır.

Proses/Faaliyete ilişkin tehlike ve riskin kontrolü

için; iç denetimlerde dahil olmak üzere “performans

değerlendirme” sonuçları olumlu ise “1” olumsuz ise “0”

rakamı verilerek değerlendirme yapılır.

Çarpım Katsayısı :

Tabloda Risk hesabı yapılırken yukarıda belirtilen 1 veya 0

değerleri yerlerine yazılır. Daha sonra her biri ayrı ayrı aşağıda

belirtilen katsayılar ile çarpılır.

İlgili doküman : 1

Performans değerlendirme : 2

Eğitim ve bilinçlendirme : 3

18/27

Kontrol sonrası Risk =

K.Ö. Risk – [(İlgili Doküman için (1 veya 0)*1)

+ (Performans Değerlendirme için (1 veya 0)*2)

+ (Eğitim ve Bilinçlendirme için (1 veya 0)*3)]

şeklinde hesaplanarak Kontrol sonrası risk değeri belirlenir.

K.Ö. : Kontrol Öncesi Risk

Hedeflenen kontrol faaliyetleri uygulamalarıyla riskin azaltılmasıdır.

12 . Doküman Hazırlama

Risk değerlendirmesi çalışmaları sırasında, takip edilen

işlemler ve elde edilen sonuçlar her kademede uygun ve yeterli

detayları içerecek şekilde doküman haline getirilmelidir.

13. Risk Analizlerinin Yararları

Firma veya tesisin güvenliği, başka bir deyişle kaza

ve hasar potansiyelini belirler.

Kaza ve hasar potansiyelini en uygun koşullarla

iyileştirme olanağı sağlar.

Kaza, can ve mal kaybı olanağını en aza

indirip,firmanın verimliliğini, dolayısı ile

piyasadaki rekabet gücünü arttırır.

Tesislerde yapılacak değişiklik işlemlerinde en

ekonomik ve güvenli yolun seçilmesini sağlar.

19/27

Firmanın genişletilmesi, yeni tesislerin kurulması

vb. durumlarda yetkililerden daha çabuk izin

alınmasını sağlar.

Kredi kurumlarından çabuk ve iyi koşullarda kredi

alınmasını sağlar.

Uluslararası kuruluşlardan,uygun koşullarla kredi

alınmasını sağlar.

Sigorta primlerinin optimum düzeyde olmasını ve

aşırı sigortadan kaçınılmasını sağlar.

Çalışanların ve ortaklarının güvenini sağlar.

14. Olasılık Hesaplamasına Bir Örnek;

Sanayi sitelerinde presler çok kullanılan tezgahlardandır. Kazaların

en sık görüldüğü tezgahlar arasındadır. Kazalar daha çok maalesef

uzuv kaybı ile sonuçlanır. Seri imalat yapılan, ayak ve el ile

kumanda edilen bir preste operatörün herhangi bir kazaya maruz

kalmamasını nasıl garanti edebiliriz ? El ile kumanda edilen preste

anahtar hatasını (elektronik sistem harası) iyi bir bakım ve kontrol ile

önleyebiliriz fakat tamamen ortadan kaldıramayız. Bu örnek için,

bakım ve kontrollerin, presteki bu olası hata riskini 5 milyonda bire

indirdiğini farz edelim (bu kabul gerçek dışı değildir). İlk bakışta bu

riski daha fazla aşağı çekebilmek için yapacağımız çok fazla bir şey

yokmuş gibi gözükmektedir. Dakikada 60 işlem yapılan bir preste,

her 5 milyon işlemde bir anahtar hatası (sistem hatası) ortaya çıkarsa;

60 işlem/dakika X 60 dakika/saat X 8 saat/gün X 6 gün/hafta X 28,9

hafta = 5 milyon

Bu bize bir pres operatörünün her 29 haftada bir kaza riski

ile karşı karşıya kaldığını gösterir.

Riske maruziyet burada "çok seyrek", bununla birlikte presteki

20/27

anahtar hatası ortaya çıkarsa kaza olma olasılığı hemen hemen kesin

gözükmektedir.

Kontrol tedbirleri bu kazanın ortaya çıkma olasılığını azaltmaya

dönük olarak uygulanmalıdır. Bir işletme için her 29 haftada bir,

ciddi bir kaza ile karşılaşmak kabul edilemez. Tehlikenin konumu

kaza olasılığını etkiler. Unutulmamalıdır ki "olasılığı"

değerlendirdiğimizde biz sadece bir kazanın olma olasılığını

değerlendiriyoruz. Olasılığın değerlendirilmesinin bir parçası olarak,

bir kişinin ne kadar sürede veya sıklıkta bir risk altında olduğunu

dikkate almalıyız. Bununla birlikte bu durum, bir kazanın olma

kesinliğinden daha az önemlidir.

21/27

EK I : TEHLİKELER, TEHLİKELİ DURUMLAR VE TEHLİKELİ

HADİSELERE AİT MİSALLER

NO TEHLİKELER

Tehlikeli durumlar ve tehlikeli hadiseler

1

Mekanik Tehlikeler

-İş parçasının veya makine parçalarının, sebep olduğu, misal olarak;

a) Şekil

b) Bulunduğu yer

c) Kütle veya kararlılık (yer çekiminin tesiri altında hareket eden

elemanların potansiyel enerjisi)

d) Kütle ve hız (kontrollü veya kontrolsüz hareket eden elemanların

kinetik enerjisi)

e) Yetersiz mekanik dayanım

-aşağıdaki sebepler ile makinede potansiyel enerjinin birikimi, misal

olarak;

f) Elastik elemanlar (yaylar)

g) Basınç altındaki gazlar veya sıvılar,

h) Vakum tesiri

1.1 Ezilme tehlikesi

1.2 Makaslama tehlikesi

1.3 Kesme veya bölme tehlikesi

1.4 Takılma tehlikesi

1.5 Kapma veya yakalama tehlikesi

1.6 Darbe tehlikesi

1.7 Delme veya saplanma tehlikesi

1.8 Sürtünme veya aşınma tehlikesi

1.9 Yüksek basınçlı sıvıların fışkırma tehlikesi

2. Elektrik tehlikesi aşağıdaki sebeplerden meydana gelebilir

2.1 Personelin elektrik taşıyan parçalar ile teması (doğrudan doğruya)

2.2 Personelin arıza durumunda elektrik taşıyan parçalar ile teması (dolaylı)

2.3 Yüksek gerilim taşıyan parçalara yaklaşma

2.4 Elektrostatik olaylar

2.5 Kısa devre, aşırı yük, vb. sebepler ile kimyevi etkilerin, eriyen parçaların

çıkması gibi termik radyasyon veya diğer olaylar (fenomen)

3 Termik Tehlikeler (aşağıdaki tehlikeler ile sonuçlanan)

3.1 Aşırı sıcak malzeme veya nesne, alev, veya ısı kaynaklarından yayılan

radyasyon veya patlama ile temas neticesinde ortaya çıkan yanıklar

3.2 Sıcak veya soğuk ortamın meydana getirdiği sağlığa zararlı etkiler

4. Gürültünün meydana getirdiği tehlikeler, (aşağıdakiler ile sonuçlanır) :

4.1 İşitme kaybı, diğer psikolojik rahatsızlıklar, denge kaybı, dikkat dağılması

gibi )

22/27

4.2 Konuşmaların akustik sinyaller ile v.b’leri ile girişimi

5 Titreşimin sebep olduğu tehlikeler

5.1 Elde tutularak kullanılan makineler çeşitli sinir sistemi ve damarlara ait

rahatsızlıklara sebep olur;

5.2 Bütün vücudu etkileyen titreşim, bilhassa uygun olmayan vücut duruşu

olduğunda.

6 Radyasyonun sebep olduğu tehlikeler

6.1 Düşük frekans, radyo frekans radyasyonu, Mikro dalgalar

6.2 Kızıl ötesi, görünür ve mor ötesi dalgalar

6.3 X ve gamma ışınları

6.4 Alfa, Beta Işınları, elektron veya iyon ışınları, Nötronlar

6.5 Lazerler

7

Makinelerde işlenen, kullanılan veya tüketilen malzeme veya

cisimlerin sebep olduğu Tehlikeler, mesela

7.1 Zararlı zehirli korozif ve/veya tahriş edici sıvıların, gazların, dumanın,

tütsünün ve tozun teneffüs veya teması edilmesi sureti ile olan tehlikeler

7.2 Yangın veya patlama tehlikesi

7.3 Biyolojik mesela mantar ve mikro biyolojik (virüs veya bakteri) tehlikeler

8 Makine tasarımında ergonomik prensiplerin ihmal edilmesinin sebep

olduğu tehlikeler

8.1 Sağlıksız vücut duruşu veya aşırı efor sarf etme

8.2 İnsan el-kol ayak-bacak anatomisinin yeteri kadar göz önüne alınmaması

8.3 Şahsi koruyucu donanım kullanılmasının ihmal edilmesi

8.4 Ortamın yetersiz aydınlatılması

8.5 Aşırı zihin yükü veya zihinin yük altında olması, gerilme (stres), vb.

8.6 İnsan hatası, insan davranışı

8.7 El kumandalarının yetersiz tasarımı, yerleştirilmesi

8.8 Görüntü ekran birimlerinin yetersiz tasarımı, yerleştirilmesi

9 Tehlikelerin Kombinasyonu (birleşik Tehlikeler)

10 Beklenmeyen çalışma, beklenmeyen hızda, aşırı hızda çalışma (veya

benzeri düzensiz çalışmalar)

10.1 Kumanda sisteminin kesilmesi/bozulması

10.2 Enerji beslemesinin kesildikten sonra tekrar kurulması

10.3 Elektrik donanımları üzerinde harici tesirler

10.4 Diğer harici tesirler (yer çekim, rüzgar vb.)

10.5 Yazılımdaki hatalar

10.6 Operatör tarafından meydana getirilen hatalar (insan karakteri ve

23/27

kabiliyeti ile makine arasındaki uyumsuzluğun sebep olduğu bk.8.6)

11 Mümkün olan en uygun şartlarda makinenin durmasının imkansızlığı

12 Takımın dönüş hızlarındaki değişmeler

13 Güç beslemesindeki arızalar

14 Kumanda devresindeki arızalar

15 Bağlama elemanlarındaki hatalar

16 Çalışma esnasındaki parçalanmalar

17 Cisimlerin veya akışkanların fırlaması, fışkırması

18 Makine kararlılığının kaybolması, ters dönmesi

19 Kişilerin tökezlemesi, kayması, düşmesi (makine ile alakalı olarak)

Hareket sebebi ile olan ilave tehlikeler, tehlikeli durumlar ve tehlikeli hadiseler

20 Hareket fonksiyonu ile ilgili olarak

20.1 Motorun çalışması esnasında hareket etmesi

20.2 Sürücü yerinde olmaksızın hareket etme

20.3 Bütün parçaların güvenli konumda olmaksızın hareket etmesi

20.4 Pedal ile kumanda edilen makinede aşırı hız

20.5 Hareket esnasında aşırı salınım

20.6 Makinenin yavaşlama, durma ve hareketsiz kalma kabiliyetindeki

yetersizlik

21 Çalışma mahallinin (sürücü mahalli dahil) makine üzerine bağlantısı

21.1 Çalışma mahalline ( mahallinden / mahallinde ) ulaşma esnasında

personelin düşmesi

21.2 Çalışma mahallinde egzoz gazı / oksijen noksanlığı olması

21.3 Yangın ( sürücü mahallinin yanabilen yapıda olması/ yangın

söndürücülerinin olmayışı

21.4

Çalışma mahallinde mekanik tehlikeler:

-Tekerlekler ile temas,

-Devrilme,

-Cisimlerin düşmesi, cisimlerden geçmesi,

-Yüksek devirde dönen parçaların parçalanması,

-Makine parçaları veya takımları ile personelin temas etmesi (pedal

kumandalı makinelerde).

21.5 Çalışma mahallinden yetersiz görüş

21.6 Yetersiz aydınlatma

21.7 Yetersiz oturma yeri

21.8 Çalışma mahallinde gürültü,

21.9 Çalışma mahallinde titreşim

21.10 Yetersiz tahliye/acil çıkış imkanları

24/27

22 Kumanda sistemi sebebi ile

22.1 Kumandalar/kumanda tertibatlarının uygunsuz olarak yerleştirilmesi

22.2 Tahrik modu ve/veya kumandaların hareket modunun uygunsuz olarak

tasarımlanması

23 Makinenin taşınmasından doğanlar (Kararlılık noksanlığı)

24 Güç kaynağı ve güçün iletilmesine bağlı olarak

24.1 Motor ve akülerden kaynaklanan tehlikeler

24.2 Makineler arasında gücün iletilmesinden kaynaklanan tehlikeler

24.3 Ekleme ve yedekte çekmeden kaynaklanan tehlikeler

25 Üçüncü kişilere / kişilerden tehlikeler

25.1 Yetkisiz kullanma / çalıştırma

25.2 Durdurulduğu konumdan kayma

25.3 Görmenin veya akustik ikaz vasıtalarının yetersizliği / noksanlığı

26 Sürücüye /Operatöre yetersiz talimat verilmesi

Kaldırma sebebi ile olan ilave tehlikeler, tehlikeli durumlar ve tehlikeli hadiseler

27 Mekanik tehlikeler ve tehlikeli hadiseler

27.1 Aşağıdakiler sebebi ile yüklerin düşmesi, çarpışması, makinenin yana

yatması

27.1.1 Kararlılık noksanlığı

27.1.2 Kontrol edilemeyen yükleme, boşalma, devrilme, momentin aşırı olması

27.1.3 Hareketlerin kontrol edilemeyen genliği

27.1.4 Yüklerin beklenmeyen / istenmeyen hareketleri

27.1.5 Yetersiz tutma tertibatları / aksesuarları

27.1.6 Birden fazla makinenin çarpışması

27.2 Kişilerin yük desteklerine ulaşması

27.3 Raydan çıkma

27.4 Parçaların yetersiz mekanik dayanımı

27.5 Makara, tamburların tasarımındaki yetersizlik

27.6 Makinedeki zincir, halat ve kaldırma aksesuarlarının yetersiz seçimi /

birleştirilmesi

27.7 Sürtünme kaybı sebebi ile yükün aşağıya kayması

27.8 Normal olmayan montaj / deneme / kullanma / bakım sebebi ile

27.9 Yük ile kişi arasındaki etkiler (yükün yaptığı darbe / karşı ağırlık )

28 Elektrik tehlikesi

28.1 Aydınlatmadan kaynaklanan

29 Ergonomik prensiplerin ihmali sebebi ile meydana gelen tehlikeler

29.1 Sürücü mahallindeki yetersiz görüş

25/27

Yeraltında çalışma sebebi ile olan ilave tehlikeler, tehlikeli durumlar ve tehlikeli

hadiseler

30 Aşağıdakiler sebebi ile olan mekanik tehlikeler ve tehlikeli hadiseler;

30.1 Güçle çalışan tavan desteklerindeki kararlılık noksanlığı

30.2 Raylar üzerinde yürüyen makinenin hızlanma veya fren tertibatındaki

bozukluk

30.3 Raylar üzerinde yürüyen makinenin ölü adam kumandasındaki bozukluk

veya noksanlık

31 Kişilerin hareketlerinin kısıtlanması

32 Yangın ve patlama

33 Gaz, toz vb. emisyonu

Kişilerin taşınması, kaldırılması sebebi ile olan ilave tehlikeler, tehlikeli durumlar

ve tehlikeli hadiseler

34 Aşağıdakiler sebebi ile olan mekanik tehlikeler ve tehlikeli hadiseler;

34.1 Yetersiz mekanik dayanım – yetersiz güvenlik katsayısı

34.2 Yük kontrolünde bozukluk

34.3 İnsan taşıyıcılarındaki kumanda bozuklukları (fonksiyon,öncelik)

34.4 İnsan taşıyıcısının aşırı hızlanması

35 İnsan taşıyıcısından kişilerin düşmesi

36 İnsan taşıyıcısının düşmesi, devrilmesi

37 İnsan hataları, insan davranışları

15. İlgili Dokümanlar

DETAM Yayın ve Dokümanları

TS 18001 (OHSAS) Yönetim Sistemi Standardı

TS EN 1050 Makinelerde Güvenlik – Risk Değerlendirilmesi

Prensipleri

26/27

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

DENETİM EĞİTİM DANIŞMANLIK

VE MÜHENDİSLİK LTD. ŞTİ.

ŞEREFLİ SOKAK NO:35

06580 MEBUSEVLER-ANKARA

TEL : 0 312 222 31 06- 07

FAX : 0 312 223 31 00

http://www.detam.com.tr

e-mail : detam@detam.com.tr

27/27