TEHNIČKI FAKULTET TEHNIČKI FAKULTET ČAČAKČAČAK

OPERATIVNI SISTEMIOPERATIVNI SISTEMI

Prof. Živadin Micić Student: Prof. Živadin Micić Student: Vladan NešićVladan Nešić

broj indeksa: broj indeksa: 3731/023731/02

PREZENTACIJA OBLASTIPREZENTACIJA OBLASTI::

I Uvod u operativne sistemeI Uvod u operativne sisteme

II Upravljanje sistemom datoteka, II Upravljanje sistemom datoteka, podacima, informacijama podacima, informacijama

III Kontrola izvršavanja programa i III Kontrola izvršavanja programa i upravljanje prekidima upravljanje prekidima

IV Pogled na OS sa aspekta razvoja IV Pogled na OS sa aspekta razvoja sistemasistema

V OS i podrške komunikacijamaV OS i podrške komunikacijama

VI Upravljanje radom u mrežiVI Upravljanje radom u mreži

II oblast oblast

Uvod u operativne sisteme Uvod u operativne sisteme

3 3 slajda vreme trajanjaslajda vreme trajanja 1 1'' 12 12""

1.1 Instaliranje Windows-a 981.1 Instaliranje Windows-a 98

Za instaliranje Windows-a 98 moraju bitiZa instaliranje Windows-a 98 moraju biti

zadovoljeni sledeći hardverski minimumi:zadovoljeni sledeći hardverski minimumi:

486 DX166MHz ili Pentium procesor486 DX166MHz ili Pentium procesor

Čvrst disk sa najmanje 125 MB slobodnogČvrst disk sa najmanje 125 MB slobodnog

prostoraprostora

Jedinice za CD-ROM i flopi disk Jedinice za CD-ROM i flopi disk

1.2 Instaliranje Windows-a 98 1.2 Instaliranje Windows-a 98 preko Windows-a95 preko Windows-a95

1.1. Zatvoriti sve otvorene prozore. Ubaciti Windows 98Zatvoriti sve otvorene prozore. Ubaciti Windows 98

CD-ROM u CD-ROM jedinicu,CD-ROM u CD-ROM jedinicu,

2.2. Dvostruki klik na ikonu My Computer a zatim Dvostruki klik na ikonu My Computer a zatim

dvostruki klik na CD-ROM jedinicu,dvostruki klik na CD-ROM jedinicu,

3.3. Dvostruko kliknuti na Dvostruko kliknuti na Setup,Setup,

4.4. KliknutiKliknuti nana Continue, Continue,

5.5. Kliknuti na Kliknuti na OK,OK,

6.6. Pročitati Pročitati License AgrementLicense Agrement i označiti opciju i označiti opciju

I Accept The AgreementI Accept The Agreement a zatim kliknuti na a zatim kliknuti na NextNext , ,

1.3 Instaliranje Windows-a 98 1.3 Instaliranje Windows-a 98 preko Windows-a95preko Windows-a95

7. Uneti identifikacioni broj a zatim kliknuti na7. Uneti identifikacioni broj a zatim kliknuti na Next,Next,

8. Proveriti da li su tačni podaci o identifikaciji 8. Proveriti da li su tačni podaci o identifikaciji

mreže, zatim kliknuti na mreže, zatim kliknuti na NextNext , ,

9. Kliknuti na zemlju ili područje, zatim kliknuti9. Kliknuti na zemlju ili područje, zatim kliknuti na na NextNext , ,

10. Kliknuti na 10. Kliknuti na NextNext da bi počeli sa izradom pokretačke da bi počeli sa izradom pokretačke

(start up) diskete,(start up) diskete,

11. Uklonite pokretačku disketu iz disketne jedinice11. Uklonite pokretačku disketu iz disketne jedinice

a zatim kliknuti na a zatim kliknuti na Next.Next.

ProgramProgram Setup Setup u u Windows-u 98Windows-u 98 se zatvara, računar se zatvara, računar

se ponovo pokreće i aktivira se ponovo pokreće i aktivira Windows 98.Windows 98.

II II oblastoblast Upravljanje sistemom datoteka, Upravljanje sistemom datoteka,

podacima,informacijamapodacima,informacijama

3 3 slajda vreme trajanjaslajda vreme trajanja 1 1‘ 55"‘ 55"

2.1 Osnovne nar2.1 Osnovne nareedbe za rad sa dbe za rad sa datotekamadatotekama u MS DOS-u u MS DOS-u

Komanda Komanda COPYCOPY služi za kopiranje datoteka služi za kopiranje datoteka

COPYCOPY [ [ d1:] ime1 [d1:] ime1 [ d2:] [d2:] [ ime2] [ime2] [ /V] [/V] [ /Y] /Y]

dd11- oznaka jedinice sa koje se kopira- oznaka jedinice sa koje se kopira,,d2 d2 - oznaka jedinice na koju se kopira,- oznaka jedinice na koju se kopira,ime 1 ime 1 - ime izvorne datoteke i njen tip,- ime izvorne datoteke i njen tip,ime 2 ime 2 - ime kopije i njen tip,- ime kopije i njen tip,/V/V - provera prilikom kopiranja, - provera prilikom kopiranja,/Y/Y - neće se postaviti kontrolno pitanje pre zamene - neće se postaviti kontrolno pitanje pre zamene

datoteke, ako ta datoteka već postoji.datoteke, ako ta datoteka već postoji.

2.2 Osnovne nar2.2 Osnovne nareedbe za rad sa dbe za rad sa datotekamadatotekamau MS DOS-uu MS DOS-u

Komanda Komanda DELDEL služi za brisanje datoteka sa služi za brisanje datoteka sanavedene ili sa aktivne jedinice.navedene ili sa aktivne jedinice.

DEL DEL [[d:d:]] [[putput]] ime ime [[/P/P]]

d d - oznaka jedinice na kojoj se datoteka briše,- oznaka jedinice na kojoj se datoteka briše,put -put - staza kojom se dolazi do datoteke koja se staza kojom se dolazi do datoteke koja se

briše, briše, ime -ime - ime datoteke sa ekstenzijom koja se briše ime datoteke sa ekstenzijom koja se briše/P -/P - zahtev za zahtev za potvrdom pre brisanja svake datoteke potvrdom pre brisanja svake datoteke

2.3 Osnovne nar2.3 Osnovne nareedbe za rad sa dbe za rad sa datotekamadatotekama u MS DOS-u u MS DOS-u

Promena imena datoteke vrši se naredbomPromena imena datoteke vrši se naredbomRENAMERENAME (promeni ime) ili skraćeno (promeni ime) ili skraćeno RENREN

REN ime1 ime2REN ime1 ime2

ime1ime1 – ime datoteke kojoj se ime menja – ime datoteke kojoj se ime menjaime2 ime2 – novo ime datoteke – novo ime datoteke Prikaz sadržaja datoteke na monitoru izvršavaPrikaz sadržaja datoteke na monitoru izvršavase naredbom se naredbom TYPETYPE

TYPE imeTYPE ime

imeime – ime datoteke čiji sadržaj hoćemo da prikažemo – ime datoteke čiji sadržaj hoćemo da prikažemo

III III oblastoblast Kontrola izvršavanja programa i Kontrola izvršavanja programa i upravljanje prekidima upravljanje prekidima

3 3 slajda vreme trajanjaslajda vreme trajanja 1‘ 35" 1‘ 35"

3.1 3.1 Nasilno zatvaranje programaNasilno zatvaranje programa

Jedna od manifestacija Jedna od manifestacija grešaka u programugrešaka u programu

je i njihovo zaglavljivanje, to jest program možeje i njihovo zaglavljivanje, to jest program može

zapasti u stanje ”mrtve petlje”, kada stalno izvr-zapasti u stanje ”mrtve petlje”, kada stalno izvr-

šava isti program i iz tog stanja ne može izaći.šava isti program i iz tog stanja ne može izaći.

U takvim slučajevima pomaže U takvim slučajevima pomaže Close ProgramClose Program

koji se poziva istovremenim pritiskom na taste-koji se poziva istovremenim pritiskom na taste-

re Ctrl+Alt+Del.re Ctrl+Alt+Del.

3.2 3.2 Nasilno zatvaranje programaNasilno zatvaranje programa

Close Program Close Program dijalog sadržidijalog sadrži

listu aktivnih programa kao i trilistu aktivnih programa kao i tri

tastera:tastera:

- - CancelCancel (zatvara ovaj dijalog), (zatvara ovaj dijalog),

- - Shut Down Shut Down (započinje procedu(započinje procedu

gašenja Windows-a),gašenja Windows-a),

- - End Task End Task ( zatvara program koji ( zatvara program koji ”ne”ne

odgovara” (not responding) na odgovara” (not responding) na poziv poziv

Windows-a).Windows-a).

3.3.33 Nasilno zatvaranje programaNasilno zatvaranje programa

Ako se pritisne Ako se pritisne Ctrl+Alt+DelCtrl+Alt+Del dok je dok je

Close ProgramClose Program dijalog aktivan sistem dijalog aktivan sistem ćeće

se restartovati. Time se rad se restartovati. Time se rad WindowsWindows-a-a

završava na neregularan način što do-završava na neregularan način što do-

vodi do pojave grešaka u sistemu zavodi do pojave grešaka u sistemu za

zapis datoteka, kao i gubljenje informa-zapis datoteka, kao i gubljenje informa-

cija koje nisu sačuvane. cija koje nisu sačuvane.

IV oblastIV oblast

Pogled na OS sa aspekta Pogled na OS sa aspekta razvoja sistemarazvoja sistema

33 slajda vreme trajanja slajda vreme trajanja 1 1‘ 59"‘ 59"

4.1 Windows Millennium Edition4.1 Windows Millennium Edition

Novine Novine Windows-a MEWindows-a ME u odnosu u odnosu na Windows 98:na Windows 98: Izmenjen grafički interfejs (aliIzmenjen grafički interfejs (aliveoma sličan Windows-u 2000)veoma sličan Windows-u 2000) Control Panel i folderi imaju noviControl Panel i folderi imaju noviiizgledzgled Display Favorites opcija u StartDisplay Favorites opcija u Startmmeniju (najčešće korišćeni progra-eniju (najčešće korišćeni progra-mi)mi) Opcija za sortiranje linkova unu-Opcija za sortiranje linkova unu-tar opcije Taskbar&StartMenutar opcije Taskbar&StartMenu

4.2 Windows Millennium Edition4.2 Windows Millennium Edition Još neke od novina su:Još neke od novina su: Media PlayerMedia Player sa mogućnošću sa mogućnošćureprodukcije MP3 fajlova i kreiranjareprodukcije MP3 fajlova i kreiranjaplay liste, kao iplay liste, kao i gledanje DVDgledanje DVDffilmova,ilmova, System File ProtectionSystem File Protection (zaštita (zaštitasistemskih fajlova),sistemskih fajlova), Po prvi put Windows ozbiljnoPo prvi put Windows ozbiljnopodržava USB uređaje bez podržava USB uređaje bez isključivanja i restartovanjaisključivanja i restartovanjaračunara. računara.

4.3 Windows Millennium Edition4.3 Windows Millennium Edition

Nove opcije su i:Nove opcije su i: HibernateHibernate ( umesto da se isključe ( umesto da se isključesve aplikacije sadržaj RAM-a sesve aplikacije sadržaj RAM-a sesnimi na disk i pri sledećem uključe-snimi na disk i pri sledećem uključe-nju računara nanju računara nastavlja stavlja se sa radom,se sa radom, System RestoreSystem Restore (Windows ME (Windows MEtokom rada snima u Restore direk-tokom rada snima u Restore direk-torijumu tekući rad, tj. praktično ovatorijumu tekući rad, tj. praktično ovaopcija omogućuje jednu grešku iopcija omogućuje jednu grešku ijednu klasičnu UNDO opciju).jednu klasičnu UNDO opciju).

V V oblastoblast

OS i podrške komunikacijama OS i podrške komunikacijama

44 slajda vreme trajanja slajda vreme trajanja 2‘ 52" 2‘ 52"

5.1 Podrške komunikacijama5.1 Podrške komunikacijama

Naziv Internet potiče od dve reči InternacionalNaziv Internet potiče od dve reči Internacionalnetwork što znači međunarodna mreža. Glavnenetwork što znači međunarodna mreža. Glavneusluge to jest servisi koje pruža Internet su:usluge to jest servisi koje pruža Internet su:1.1. Svetom razapeta mreža (WWW),Svetom razapeta mreža (WWW),2.2. Elektronska pošta (E-mail),Elektronska pošta (E-mail),3.3. Diskusione grupe (Usenet Newsgroups),Diskusione grupe (Usenet Newsgroups),4.4. Protokol za prenos fajlova (FTP),Protokol za prenos fajlova (FTP),5.5. Daljinsko upravljanje na drugi računar Daljinsko upravljanje na drugi računar

(Telnet),(Telnet),6.6. Konverzacija u realnom vremenu (IRC),Konverzacija u realnom vremenu (IRC),7.7. Pretraživanje fajlova (Gopher),Pretraživanje fajlova (Gopher),8.8. Istovremeno pretraživanje desetine baze Istovremeno pretraživanje desetine baze

podataka (WAIS).podataka (WAIS).

5.2 5.2 OUTLOOK OUTLOOK EXSPRESSEXSPRESSProgram Outlook express služiProgram Outlook express služiza generisanje i slanje elektron-za generisanje i slanje elektron-skih poruka, kao i njihovo prima-skih poruka, kao i njihovo prima-nje i čuvanje u računaru.nje i čuvanje u računaru.

Outlook express se pokreće:Outlook express se pokreće:Klikom na ikonu Outlook ExpKlikom na ikonu Outlook Exp--

ress,ress,Start→Programs→Outlook Exp-Start→Programs→Outlook Exp-

ress.ress.

5.3 5.3 OUTLOOK OUTLOOK EXPRESSEXPRESSDirektorijumi Outlook Express-a:Direktorijumi Outlook Express-a:

InboxInbox čuva sve poruke dobi- čuva sve poruke dobi-jene od servera,jene od servera,

OutboxOutbox čuva sve poruke koje čuva sve poruke kojetreba poslati,treba poslati,

Sent ItemsSent Items čuva kopije poslatih čuva kopije poslatihporuka,poruka,

Deleted ItemsDeleted Items čuva sve izbrisa- čuva sve izbrisa-ne poruke,ne poruke,

DraftsDrafts čuva poruke koje se ne čuva poruke koje se ne šalju odmah, već ih treba u bilošalju odmah, već ih treba u bilokom trenutku dopuniti ili poslati.kom trenutku dopuniti ili poslati.

5.4 5.4 OUTLOOK OUTLOOK EXPRESSEXPRESS Klikom na ikonu Send/RecvKlikom na ikonu Send/RecvOutlook Express će uspostavitiOutlook Express će uspostavitivezu sa serverom preko progra-vezu sa serverom preko progra-ma Dial-up Connection.ma Dial-up Connection.Outlook Express će preuzeti noveOutlook Express će preuzeti noveporuke, smestiti ih u direktorijumporuke, smestiti ih u direktorijumInbox, i poslati poruke koje čeka-Inbox, i poslati poruke koje čeka-ju u direktorijumu Outbox.ju u direktorijumu Outbox.Poruke u Inbox-u sadrže podatakPoruke u Inbox-u sadrže podatakod koga je poruka poslata (From)od koga je poruka poslata (From)šta je sadržaj poruke (Subjekt) išta je sadržaj poruke (Subjekt) ikada je primljena (Received).kada je primljena (Received).

VI oblastVI oblast

Upravljanje radom u mreži Upravljanje radom u mreži

4 slajda vreme trajanja 1‘ 43"

6.1 Postavljanje korisničke lozinke6.1 Postavljanje korisničke lozinke

Password ili korisnička lozi-

nka koristi se zazaštitu raču-

nara od neželjenih korisnika.

Put do Password-a:• Start,

→Settings,

→Control Panel,

→Password.

6.2 Postavljanje korisničke lozinke6.2 Postavljanje korisničke lozinke

Aktiviranjem kartice ChangePasswords možemo da izvrši-mo promenu lozinke samog Windows-a ili neke promenudruge lozinke. Windows dozvo-ljlava da isti računar upotreblja-va više korisnika naizmeničnopri čemu svako od njih možeimati sopstvenu konfiguraciju,raspored prozora i slično.

6.3 Postavljanje korisničke lozinke6.3 Postavljanje korisničke lozinkeAktiviranjem kartice korisnički profili

(User Profils) dobijamo sledeće

opcije:• Svi korisnici ovog računara koriste

iste preference i desktop podešavanja,• Korisnici mogu da sami zadaju svoje

preference i desktop podešavanja.

Windows sam uključuje lična podešava-

nja kada se korisnik uloguje (prijavi).

LiteraturaLiteratura OPERATIVNI SISTEMI dr. Živadin MicićOPERATIVNI SISTEMI dr. Živadin Micić OPERATIVNI SISTEMI-PRAKTIKUM ZA VEŽBE elekronskoOPERATIVNI SISTEMI-PRAKTIKUM ZA VEŽBE elekronsko

izdanje na adresi http://www.kg.ac.yu/Udzbenici.htm-2000izdanje na adresi http://www.kg.ac.yu/Udzbenici.htm-2000 OSNOVI INFORMATIKE I RAČUNARSTVA za 7. razred OŠOSNOVI INFORMATIKE I RAČUNARSTVA za 7. razred OŠ TEHNIČKO OBRAZOVANJE za 8. razred OŠTEHNIČKO OBRAZOVANJE za 8. razred OŠ Časopis ”PC press” brojevi za oktobar i novembar 2002.Časopis ”PC press” brojevi za oktobar i novembar 2002.

godinegodine Časopis ”Svet kompjutera” brojevi za februar i avgust 2000.Časopis ”Svet kompjutera” brojevi za februar i avgust 2000.

godinegodine Microsoft Windows 98 Korak po korak prevod Vladan MirkovićMicrosoft Windows 98 Korak po korak prevod Vladan Mirković