Mainski fakultet u Kragujevcu 1

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

TEHNIKO CRTANJE SA TEHNIKO CRTANJE SA KOMPJUTERSKOM GRAFIKOMKOMPJUTERSKOM GRAFIKOM

Predavanja Lekcija 1

Mainski fakultet u Kragujevcu 2

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

SADRAJ PREDMETA

Nacrtnu geometriju Tehniko crtanje Kompjutersku grafiku

Sadraj predmeta Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom obuhvata tri celine:

Mainski fakultet u Kragujevcu 3

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

TEHNIKO CRTANJE U MAINSTVU

Za uspeno odvijanje procesa projektovanja, konstruisanja, izrade i kontrole proizvoda neophodno je usklaeno delovanje svih uesnika u tom procesu

To se moe postii samo odgovarajuom razmenom informacija

Jedan od najboljih naina razmene informacija u tehnici je grafika komunikacija primenom tehnikih crtea

Tehniki crte predstavlja univerzalni jezik komunikacije tehnikih lica u oblasti mainstva

Tehniko crtanje je tehnika disciplina koja omoguava da se trodimenzionalni objekat prikae u ravni crtea

Mainski fakultet u Kragujevcu 4

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

TEHNIKO CRTANJE U MAINSTVU

Osnovni cilj mainskog tehnikog crtanja je da se kroz crte ili skup crtea u potpunosti jednoznano definiu oblik, funkcija, dimenzije, vrsta obrade, materijal, kvalitet i druge karakteristike mainskih delova i sklopova

U tehnikom crtanju predmeti se prikazuju tako da se jednostavno mogu odrediti sve dimenzije predmeta

Za razumevanje tehnikog crtea u mainstvu potrebno je da tehniki crte bude jasan, pregledan i precizan

Tehniko crtanje se bazira na principima nacrtne geometrije, u kombinaciji sa pravilima tehnikog crtanja, koja su propisana radi postizanja jednobraznosti

Mainski fakultet u Kragujevcu 5

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

Proces stvaranja i primene pravila u cilju postizanja jednobraznosti i bolje razmene informacija naziva se standardizacija, a propisana pravila su standardi

Primenom standarda postiu se sledei ciljevi: poboljanje kvaliteta proizvoda, pogodan izbor raznih parametara i drugih karakteristika

industrijskih proizvoda, poveanje ekonominosti, otklanjanje nesporazuma u trgovini, zatita interesa potroaa, olakana razmenljivost mainskih delova i sklopova uvoenjem

tipizacije i unifikacije

STANDARDI

Mainski fakultet u Kragujevcu 6

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

Standardi mogu biti: meunarodni (ISO standardi), nacionalni (nemaki DIN, ruski GOST, ameriki

ANSI standardi itd.), interni (npr. fabriki standardi)

STANDARDI

Mainski fakultet u Kragujevcu 7

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

STANDARDI

Pravila tehnikog crtanja su definisana nacionalnim standardima koji su usklaeni sa meunarodnim standardima ISO (International Standard Organisation)

Sve industrijski razvijene zemlje imaju nacionalne standarde

Srpske standarde donosi Institut za standardizaciju Srbije i oni imaju status Zakona koji se mora primenjivati

Pored oblika, dimenzija, materijala, kvaliteta i ostalih osobina proizvoda, standardima se takoe propisuje nain oznaavanja, izgled tehnike dokumentacije, pakovanje, transport i dr.

Oznake srpskih standarda poinju skraenicom SRPS

Mainski fakultet u Kragujevcu 8

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

Srpski standardi se oznaavaju prema sledeoj strukturi:

SRPS X. XX. XXX

Grana - veliko slovo abecedeSRP - srpski S - standard

Glavna grupa - veliko slovo abecede

Broj standarda - trocifren brojGrupa - jednocifren broj

STANDARDI

Mainski fakultet u Kragujevcu 9

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom UVOD

Najznaajniji SRPS standardi za tehniko crtanje

Naslov Oznaka

Tehniko pismoSRPS A.A0.101, SRPS A.A0.102,SRPS A.A0.103

Formati crtea SRPS A.A0.104Razmere SRPS A.A0.106Opti principi prikazivanja SRPS A.A0.110Zaglavlja SRPS M.A0.040Sastavnice SRPS M.A0.041Kotiranje SRPS A.A0.114Tolerancije oblika i poloaja SRPS M.A1.243Oznaavanje stanja povrina SRPS M.A0.065

STANDARDI

Mainski fakultet u Kragujevcu 10

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103)

OPTI STANDARDI U TEHNIKOM CRTANJU

Za ispisivanje natpisa, oznaka i brojeva u tehnikim crteima koristi se tehniko pismo

Tehniko pismo sadri mala i velika slova irilice, latinice i grkog alfabeta, arapske i rimske cifre i znake interpunkcije

Tehniko pismo moe biti pravo ili koso, pod uglom od 15 prema vertikali

Sve veliine tehnikog pisma odreuju se u zavisnosti od nazivne visine h velikih slova i brojeva

Mainski fakultet u Kragujevcu 11

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103)

Standardom su propisane nazivnevisine h tehnikog pisma: 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14 i 20 mm

Nazivna visina tehnikog pisma odreuje se prema veliini raspoloivog prostora, pri emu se vodi rauna o lepoti i preglednosti crtea

Mainski fakultet u Kragujevcu 12

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

Karakteristike Tip A Tip B

Visina velikih slova h (14/14)h (10/10)h

Visina malih slova c (10/14)h (7/10)h

Rastojanje izmeu slova ili brojki a (2/14)h (2/10)h

Najmanje rastojanje izmeu osnovnih linija b (22/14)h (16/10)h

Najmanje rastojanje izmeu rei e (6/14)h (6/10)h

Debljina linija d (1/14)h (1/10)h

Veliine tehnikog pismaTEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103)

Mainski fakultet u Kragujevcu 13

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TEHNIKO PISMO (SRPS A.A0.101, 102 i 103)Latinino pismo tipa B - koso irilino pismo tipa B - koso

Mainski fakultet u Kragujevcu 14

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Tehniki crtei se crtaju na formatima hartije odreenog odnosa duine stranica i standardnih veliina

Korienje standardnih formata omoguuje: racionalno korienje papira jednobrazno previjanje lake uvanje u arhivama

Mainski fakultet u Kragujevcu 15

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Kao osnovni format uzet je pravougaonik ija je povrina

Odnos stranica je

Iz tih uslova izraunate su duine stranica a=1189 mm i b=841 mm

21mba =

2: =ba

841

1 m2

84110

00

10001189

Mainski fakultet u Kragujevcu 16

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Osnovni format je oznaen sa A0

Manji formati se dobijaju polovljenjemveeg formata po duoj stranici, a njihove oznake su A1, A2, A3 i A4

Mainski fakultet u Kragujevcu 17

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Oznake formata osnovnih veliina

Mere, mm

A0 841 1189A1 594 841A2 420 594A3 297 420A4 210 297

Oznake formata produenih

veliina

Mere, mm

A3 3 420 891A3 4 420 1189A4 3 297 630A4 4 297 841A4 5 297 1051

Mainski fakultet u Kragujevcu 18

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Kod svih formata, osim kod formata A4, dua stranica jehorizontalna

Prostor za crtanje na svakom formatu je ogranienokvirom crtea

Okvir crtea, mmOznakaformata Normalna

irinaNajmanja

irinaA0, A1 20 10

A2, A3, A4 10 7

Mainski fakultet u Kragujevcu 19

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)Kada je potrebno kopije crtea odlagati u registratore i slino, onda se du leve ivice okvira crtea ostavlje polje za buenje i odlaganje

Uokviravanje formata A2

Mainski fakultet u Kragujevcu 20

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Na svim formatima moraju biti ucrtane etiri oznake za centriranje, radi lakeg postavljanja crtea prilikom fotokopiranja i sl.

Oznake za centriranje se ucrtavaju na krajevima dve ose simetrije opseenogformata i to linijama debljine 0,5 mm, poev od ivice opseenog formata i duine oko 5 mm preko okvira crtea

Oznake za centriranje

Mainski fakultet u Kragujevcu 21

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Radi lakeg postavljanja obrasca mogu se ucrtati oznake za orijentaciju u obliku strelica, jedna na kraoj, a druga na duoj strani, i to u istoj liniji kao i oznake za centriranje

Oznake za orijentaciju

Mainski fakultet u Kragujevcu 22

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104) Na formatima moe biti ucrtana referentna metrika skala bez

brojki, minimalne duine 100 mm, podeljena na podeljke od po 10 mm i irine 5 mm

Da bi se olakalo opsecanje, na uglovima formata za crtee ucrtavaju se oznake za opsecanjeu vidu dve kratke crte duine od oko 10 mm

Mainski fakultet u Kragujevcu 23

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)

Na svim veliinama formata moe biti ucrtan sistem referentne mree radi lakeg pronalaenja detalja, unoenja izmena i sl.

Broj podataka mora biti deljiv sa dva Duina podeljka referentne mree ne sme biti

manja od 25 mm, a ni vea od 75 mm Podeljci referentne mree du vertikalnih strana

obrazaca obeleavaju se velikim slovima abecede (u smeru odozgo nadole), a du horizontalnih strana brojevima (u smeru sleva nadesno)

Slova i brojevi se piu uspravno

Sistem referentne mree

Mainski fakultet u Kragujevcu 24

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

FORMATI TEHNIKIH CRTEA (SRPS A.A0.104)Sistem referentne mree

Mainski fakultet u Kragujevcu 25

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

ZAGLAVLJA ZA CRTEE (SRPS M.A0.040)

Svaki tehniki crte mora imati zaglavlje koje slui za upisivanje osnovnih podataka potrebnih za oznaavanje, razvrstavanje i upotrebu crtea

Zaglavlje je uokvireni deo povrine u donjem desnom uglu crtea

Osnovni podaci koje mora sadrati zaglavlje su: naziv crtea razmera broj crtea naziv firme u kojoj je crte izraen imena i potpisi osoba odgovornih za crte

Mainski fakultet u Kragujevcu 26

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

ZAGLAVLJA ZA CRTEE (SRPS M.A0.040)

Zaglavlje za crtee detalja

Mainski fakultet u Kragujevcu 27

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

ZAGLAVLJA ZA CRTEE (SRPS M.A0.040)

Zaglavlje za crte sklopa sa sastavnicom oblika A

Mainski fakultet u Kragujevcu 28

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

SASTAVNICE (SRPS M.A0.041)

Sastavnica je popis svih standardnih i nestandardnih delova i materijala koji su potrebni za sastavljanje celine prikazane crteom

Kada se sastavnica koristi na crteu koji ima zaglavlje, tada se ona crta iznad zaglavlja i ispunjava odozdo na gore prema rednom broju pozicija

3

2

1Poz. Kol. Jm. Naziv Standard-izabrane karakteristike Primedba

Sastavnica oblika A

Mainski fakultet u Kragujevcu 29

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

RAZMERE (SRPS A.A0.106)

Predmeti se u tehnikim crteima mogu prikazati u stvarnoj veliini, uveano ili umanjeno

Razmera je odnos duine linije na crteu i duine u prirodi koju ta linija predstavlja

Izbor razmere zavisi od veliine predmeta i njegovesloenosti

Predmeti velikih dimenzija i jednostavnog oblika crtaju se umanjeno

Predmeti malih dimenzija i sloenog oblika ponekad se moraju jasnije prikazati, pa se tada crtaju uveano

Bez obzira na to da li je predmet nacrtan u stvarnoj veliini, uveano ili umanjeno, pri kotiranju u crte se unose stvarne mere predmeta

Mainski fakultet u Kragujevcu 30

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

RAZMERE (SRPS A.A0.106)

Stvarnaveliina

1:1

1:2 1:5 1:101:20 1:50 1:100

1:200 1:500 1:1000 2:1 5:1 10:120:1 50:1 100:1

Uveanje

Umanjenje

Razmera se upisuje u odgovarajue polje zaglavlja Oznaka razmere sadri re razmera ili samo brojke Primer: Razmera 1:5 ili samo 1:5

Mainski fakultet u Kragujevcu 31

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

Debljina linije, mmOznakaformata Debela TankaA0, A1 0,7 0,35

A2, A3, A4 0,5 0,25

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Standardom su propisane vrste linija koje se mogu upotrebljavati u mainskom tehnikom crtanju

Svaka linija ima svoj naziv, oznaku, tano propisan oblik, debljinu i primenu

Na crteima se koriste dve debljine linija iji je odnos 2:1. Standardne debljine linija su: 0,25; 0,35; 0,5; 0,7; 1,0; 1,4 i 2,0 mm

Mainski fakultet u Kragujevcu 32

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Tip linije Opis Primena

A Puna debela Konture i nezaklonjene ivice

B Puna tanka

Kotne i pomone kotnelinije, pokazne linije, linije rafure, konture zaokrenutih preseka

C Puna tanka, izvuena slobodnom rukomOgraniavanje deliminih preseka, prekida

D Puna tanka cik-cak

Slui kao i linija C, ali na jednom crteu uvek koristiti samo jedan tip linije

Mainski fakultet u Kragujevcu 33

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Tip linije Opis Primena

E Isprekidana debela Crtanje zaklonjenih ivica i kontura

F Isprekidana tanka Slui kao i linija E, ali na jednom crteu uvek koristiti samo jedan tip linije

G Crta-taka-crta, tanka Osne linije, simetrale i putanje

H

Crta-taka-crta, tanka, zadebljana na krajevima i mestima promene pravca

Crtanje tragova ravni preseka

Mainski fakultet u Kragujevcu 34

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Tip linije Opis Primena

J Crta-taka-crta, debela

Prikazivanje povri na kojima se izvode specijalni postupci (galvanizacija, cementacija, itd)

K Crta-dve take-crta, tanka

Prikazivanje kontura susednih delova, kontura mainskih delova pre oblikovanja i meupoloaja pokretnih delova

Mainski fakultet u Kragujevcu 35

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)

Preporuene mere pojedinih vrsta linija

Mainski fakultet u Kragujevcu 36

Tehniko crtanje sa kompjuterskom grafikom Opti standardi u tehn. crt.

TIPOVI I DEBLJINE LINIJA (SRPS A.A0.110)Primeri primene nekih tipova linija