tehnološki_menadžment_sem

7/29/2019 tehnoloki_menadment_sem

1/15

Sadraj1.0 UVOD............................................................................................................................. 2

2.0 OKVIR ZA TEHNOLOKI MENADMENT ......................................................... 3

3.0 OSNOVNE KATEGORIJE U UPRAVLJANJU TEHNOLOGIJOM .................... 4

3.1 RESURSI .................................................................................................................... 5

3.2 POSLOVNO OKRUENJE ....................................................................................... 6

3.3 STRUKTURA I MENADMENT ORGANIZACIJE ............................................... 7

3.4 PLANIRANJE I UPRAVLJANJE PROJEKTIMA .................................................... 8

3.5 MENADMENT LJUDSKIH RESURSA ................................................................. 9

4.0 EKONOMSKI FAKTORI U POSLOVANJU PREDUZEA ................................. 9

5.0. ZAOKRETI PARADIGME UPRAVLJANJA............................................................. 106.0 NOVA PARADIGMA UPRAVLJANJA PREDUZEEM..................................... 11

7.0 PROJEKCIJA PROMJENA U 21. VEKU .................................................................... 13

8.0 ZAKLJUAK.................................................................................................................. 14

LITERATURA: ....................................................................................................................... 15


2/15

1.0UVODTehnologija obuhvata skup onih znanja i vjetina koje se odnose na fizike, hemijske i

druge procese prerade ili obrade sirovina i poluproizvoda, na osnovu kojih se data tehnologija

primjenjuje u proizvodnji. Odreena tehnologija pretpostavlja i raspolaganje odgovarajuom,prema prirodi datog procesa specijalizovanom opremom, energetskim izvorima i

materijalima. Obrnuto odreena oprema i drugi pratei uslovi nalau primjenu odgovarajuetehnologije.

1

Postoji vie definicija upravljanja. Prema Fajolu upravljati znai predviati,planiratikomandovati, koordinirati i kontrolisati. Masi Daglas smatraju da je to proces kroz koji

odabrana grupa ljudi usmjerava sve zaposlene u kompanijiprema zajenikomzadatom cilju.Po Kuncu i O'Donelu to je koordiniranje razliitih resursa u procesu planiranja,organizovanja, usmjeravanja i kontroleusmjereno prema zajeniko utvrenim ciljevima.Upravljanje je proces planiranja,organizovanja, motivisanja i kontrole u cilju postizanja

odreenih ciljeva preduzea.Upravljanje je univerzalna aktivnost, jer su njegovi principi promjenljivi u svimoblastima ekonomije i drutva (proizvodnja, bankarstvo, trgovina, poljoprivreda, sport,vojska, umjetnost, zdravstvo, religija, meunarodno poslovanje itd..).Ukratko, moemo rei da je upravljanje (ili menadment) vetina da se poslovi

obaveuzpomo ljudi, to znai da menaderi (koji su odgovorni za ostvarivanje ciljeva uupreduzeu ne uestvuju neposredno u ostvarivanju ciljeva preduzea.

Postoje etiri aktivnosti upravljanja (upravljake aktivnosti) to su: Planiranjepostavljanje ciljeva i odreivanje toka akcije za njihovo postizanje. Organizovanjerasporeivanje i dodjeljivanje posla radi postizanja ciljeva. Liderstvo (ilivostvo) usmjeravanje zaposlenih motivisanje Kontrolautvrivanje standarda, merenje rezultata, utvrivanje rezultata odreenom

normom, preduzimanje korektivnih akcija tj. obezbjeuje da ostvareni rezultatiodgovaraju planiranim.

Slika1

2

1Uroevi,, Mikijelj, D. Tehnologija (drugo izdanje), Ekonomski fakultet Beograd, 19772


3/15

2.0OKVIR ZA TEHNOLOKI MENADMENTOpadanje konkurentnosti amerike privrede u 1970-tim i 1980-tim godinama postalo je

predmet ozbiljne zabrinutosti ljudi u amerikoj privredi, administraciji i sistemuobrazovanja. Pokrenut je itavniz inicijativa kako bi se ustanovili uzroci ovog pada iformulisao adekvatan odgoor na izazov koji se pojavio. Vrlo brzo je postignut konsenzus da

znaajan dio napora treba usmjeriti k poboljanju tehnolokog menadmenta. To jeobjaenjeno zakljukom da je pad konkuretnosti rezultat greaka u upravljanju postojeimtehnoligijama i tehnologijama u razvoju, a ne u nesposobnosti u razvoju novih tehnologija.

Tehnologija igra glavnu ulogu izmeu interakcija izmeu pojedinca, drutva i prirode.Tehnoloka unapreenja imaju vane efekte na svaki od ovih entiteta, ali i svaki entitet utiena njih. Tehnoloki menadment ukljuuje razvoj i razumjevanje ovih odnosa i bavi se njimana racionalan i efektivan nain.

Godine 1987, grupa eksperata okupljena oko National Research Council-a (NRC) ehHidden Competitive Advantage na tehnoloki menadment, kao na do tada sakrivenukonkurentsku prednost amerike privrede. Preporueno da je se preduzmu sve potrebne mjereda se uspostavi nacionalna svijest shvatanja strategijske vanosti tehnolokog menadmenta ida se podre istraivanja u ovoj oblasti. Zakljuak grupe oko NRC-a bio je da su potrebeamerike privrede za tehnolokim menadmentom sadrane u sledeim pitanjima:

1. Kako integrisati tehnologiju u sveukupne strategijske ciljeve kompanije2. Kako uvoditi i gasiti tehnologiju sve efikasnije3. Kako efektivnije procjenjivati tehnologije4. Kako obavljati transfer tehnologija na najbolji nain5. Kako skratiti vrijeme razvoja novog proizvoda6. Kako upravljati velikim, kompleksnim multidisciplinarnim i multikompanijskimprojektima ili sistemima7. Kako upravljati koritenjem tehnologije unutar organizacije

Godine 1987., Amerika asocijacija tehnikih drutava utvrdila je stav o neophodnostiizgradnje veeg razumjevanja i svesnosti svih postavki vezanih za tehnoloki menadment.Potvrena je vanost tehnolokog menadmenta za konkurentnost amerike privrede izakljuenoneophodnost zaokreta paradigme u pravcu definisanja upravljanja u uslovimanovog okruenja kreiranog nagovjetavanjem tahnoloke revolucije. Zakljuci ove i slinihanaliza, dali su 1988. godine okvir za tehnoloki menadment kaonaune discipline, kojatreba da se bazira na sledeim aksiomima:

1. Vanost uslunih djelatnosti. Ova disciplina se ne odnosi samo na proizvodnedjelatnosti, ve se sa istom vanou mora odnositi i na uslune djelatnosti. iako jesnana proizvodnja glavni izvor inovacija i tehnologija, uslune djelatnosti su u ovomtrenutku najvei svjetski ekonomski sektor i glavni pokreta ekonomskog rasta.

2. Globalni kontekst. Sva pitanja u vezi sa upravljanjem tehnologijom treba da buduposmatrana u globalnom kontekstu. Visoki trokovi tehnoloki inovacija zahtjevaeee sklapanje globalnih alijansi.

3. Porast koliine informacija. Revolucija u informacionim tehnologijama e senastaviti i koliina informacija raspoloivih menaderima e rasti. Kritino je pitanjekako apsorbovati i upravljati tolikim informacijama i kako procjeniti njihov uticaj na

kompaniju i drutvo.


4/15

4. Tehnologija kao roba na tritu. Istraivanje i razvoj unutar kompanije podstiutehnoloki progres, ali i svjetsko trite nudi sve efektivnije i efikasnije tehnologijekroz mehanizme transfera. Dakle danas ve imamo kupovinu i prodaju tehnologija natritu i time mogunost jednistavnijeg strategijskom planiranja poslovanjaorganizacije.

5. Osnovni inioci. Sledeih pet osnovnih inioca omoguavaju primjenu neketehnologije u proizvodnoj ili uslunoj organizaciji: 1) Tehniki i finansijski resursi,2) poslovno okruenje, 3) organizaciona struktura, 4) projekti, i 5) ljud.

6. ivotni ciklus tehnologije. Dodatna dimenzija je ivotni ciklus tehnologije, to je ustvari razvojni put tehnologije od njenog nastanka do njenog gaenja, i obuhvata etapeod koncepta dorecikliranja kako je to prikazano na slici 2.

Slika 2 Etape u ivotnom ciklusu proizvod/ tehnologije

3

3.0OSNOVNE KATEGORIJE U UPRAVLJANJU TEHNOLOGIJOMNa poetku treeg milenijuma svjedoci smo drastinih promjena u poslovnomokruenju. Stoga se trae novi pristupi, tj. nove paradigme upravljanja koje e bitiodgovarajue za ovo novo okruenje.

Def 1: Paradigma je primer za ugled, uzor, tipian, model, ali i okvir ideja

koji omoguava razumjevanje neega.

Jedinstvena tema za celokupno polje tehnolokog menadmenta je tehnologija kaokreator bogastva.

Kao posljedica globalnog poslovnog okruenja i brzih promjena tehnoogije postojevisokodinamini uslovi u kojima funkcioniu proizvodne i uslune organizacije. Na slici3 prikazana je lista trendova promjena u proizvodnim i uslunim djelatnostima.

3Ivan Bagari, Menadment informacionih tehnologija, Univerzitet Singidunum, Beograd 2010, strana 36.


5/15

Slika 3 Lista trendova promjena u proizvodnim i uslunim djelatnostima

4

Da bi mogli da prihvate promjene menaderi u organizaciji moraju da razmotresledee osnovne kategorije u upravljanju tehnologijom:

1.0Resursi2.0Poslovno okruenje3.0Struktura i mneadment organizacije4.0Planiranje i upravljanje projektima, i5.0Menadment ljudskih resursa

3.1 RESURSI

Efikasno koritenje resursa je kritini aspekt menadmenta tehno-ekonomskihpreduzea. Racionalno i produktivno koritenje raspoloivih ureaja, opreme, alata,materijala, energije, metoda, softvera, kvalifikovane radne snage, informacija, intelektualnih

preimustava i finansijskih resursa je presudno u obezbjeenju konkurentskog statusakompanije.

U pogledu konkurentnosti, sledee oblasti ss smatraju vanim, a njihovo stalnoistraivanje, procjena, pretresanje i primjena zasluuju visok prioritet.

4Ivan Bagari, Menadment informacionih tehnologija, Univerzitet Singidunum, Beograd 2010, strana 37.


6/15

1. Metoda za procjenu uinka. Tradicionalne mjere uinka su zastarjele. Specifinostinovih tehnologija utiu na metode optih i finansijskih procjena uinka, kao to surizici, kvalitet procesa i proizvoda, ulazak na trite, konkurentsko pozicioniranje ikratka i dugorona profitabilnost. Poslednjih godina pokualo se uvoenjem novemetode izraunavanja trokova tipa Activity Based Costing (ABC).

2. Metode za mjerenje performansi tehnologija. Treba razvijati i primjenjivatipouzdane metode mjerenja 1) performansi 2) konkuretnosti specifinih tehnologija satrita. Problem je vei kod novih tehnologija koje nisu testirane u konkurentskomokruenju.

3. Merenje koristi od I&R aktivnosti. Korist od istraivanja i razvoja moe bitiraznovrsna. Treba razviti i sistemski primjenjivati 1) identifikaciju privremenih koristi

od I&R, 2) mjerne kriterije za poreenje razultata I&R projekta.4. Alijanse kao alternative rivalitetu. Surova konkurencija u obliku pomjeranja udjela

na tritu i preuzimanja akcija nije neophodno najefikasniji nain koritenjadragocjenih resursa. To prouzrokuje visok stepen nesigurnosti i dezorganizuje

privredne institucije. Stoga, bitno je znati sledee: Da li alijanse mogu ponuditi uspjene alternative internim I&R

aktivnostima? Ako je odgovor pozitivan, kako sastaviti platformu

pregovora o novim proizvodima i tehnologijama.

Koliko su efektivne vladine inicijative uvoenja novih tehnologija(preko npr. Inkubatora ili tehnopolisa) i otvaranje velikih industrijskih

firmi prema spoljnim zahtjevima.

Da li Joint Venture-i i razmjena informacija izmeu velike i malekompanije koristi snage i nadoknauje slabosti svake od njih.

3.2 POSLOVNO OKRUENJEOrganizacije funkcioniu u socio-tehno-ekonomskom okruenju i u interakciji su sa

njim. Unutar konteksta tehnolokog menadmenta, interesovanje je primarno fokusirano natehnoloke faktore, aktivnosti i planove. U vezi sa tim ovdje postavljamo dva pitanja:

A. Kako tehnoloke promjene unutar organizacije utiu na okruenje?B. Kako faktori okruenje utiu na tehnoloke promjene unutar organizacije?

A. Uticaj tehnolokih promjena u organizaciji na okruenje:Uvoenje nove tehnologije na trite ini udar na drutvo, njegovu privredu i prirodno

okruenje. Posledice tog udara utiu na nivo (ne)prihvatanja i/ili (ne)poeljnostinatehnologije u zavisnosti od sistema vrijednosti drutva.

Bilo koja tehnoloka promjena koja utie na javnost u velikim sredinama i/ili na prirodnusredinu postaje predmet potencijalne upotrebe snaga javnosti na razliitim instuticionalnimnivoima. Zakonodavana, administrativna i nadzorna mainerija mogu se aktivirati 1) radidejstvovanja protiv neeljenih posljedica nove tehnologije, ali i suprotno 2) mogu olakavatinjeno irenje ukoliko javnost procjeni da oa pomae javno blagostanje.Stoga se unutar organizacije zahtjeva 1) paljiva procjena svake tehnologije koja moe biti

briga drutva, i 2) prethodna procjena rizika od uvoenja tehnologije u proizvodnju ili njenogjavnog izlaganja.


7/15

B. Uticaj faktora okruenja na tehnoloke promjene u organizaciji:Prvi faktor okruenja je trina pozicijaproizvoda ili usluga organizacije. To je konanamera uspeha organizacije. Obaveza je organizacje da prvede indikatore trita na svojeoperativne odluke i strategijske planove.

Drugi fakor okruenja koji utie na poslovnu strategiju organizacije su konkuretni na

tritu. Stoga, nijedna kompanija ne sme da ignorie ta konkurenti rade, posebno kada je upitanju tehnoloka problematika. Da bi ostala konkurentna, kompanija mora sagledati iprocjeniti tehnoloke prilike prije drugih, i unijeti to u tehnoloke planove, a ovi se morajuukljuiti u poslovne planove kompanije.Sledea razmatranja su prioritetna:

1. Integracija tehnolokih i strategijskih planova. Tehnoloko planiranje ujkljuujeodluke koje se odnose na izbor I&R projekata, doodjeljivanje resursa, i izradu

vremenskog rasporeda implementacije. Takoe, ono takoe sadri i izbor tehnologijeza proizvodni proces i plan sticanja tih tehnologija (sopstvenim snaga ili nabavkom na

tritu). Svaka od ovih odluka mora biti ukljuena u strategijski plan.2. Udar tree strane na tehnoloke promjene. Koji su uticaji regulative tree strane

(npr. Sudske odluke, zakonodavne i regulatorne akcije odluke osiguravajuihdrutava) na odluke organizacije danabavi i implementira pojedine tehnologije.Oiglednoje da ovi spoljni faktori djeuluju na asticanje i koritenje tehnologija, kao ina trinu politiku.

3. Poveanje uticaja korisnika na izbor i primjenu tehnologija. Potrebno je: 1) vierazumjevanja povratnog mehanizma od korisnika ka proizvoau tehnologije, i 2)

jaanje uticaja korisnika na izbor i primjenu tehnologije. Trgovine bi u tom sluajuupuivale podatke o stvarnim potrebama trita, tako da se proizvodi koji teritunissu potrebni ne bi proizvodili pod pritiskom nauke i tehnologije. Potroai i javnomnjenje bi tako imali udeo u stvaranju nove tehnologije to bi uticalo na njeno lake

prihvatanje na tritu.

3.3STRUKTURA I MENADMENT ORGANIZACIJEBrze tehnoloke promjene praene intenzivnom glbalnom konkurancijom stvaraju

ozbiljne probleme u strukturiranju i upravljanju organizacijama u svakom sektoru privrede. U

proizvodnim djelatnostima gdje su instalirani visokosofticirani informatiki i komunikacionisistemi, gdje je proizvodnja bazirana na raunarima, i gdje je direktna veza sa kupcimasvakodnevna i uobiajena, neophodno je angaovati visoko obuene kadrove. Menadmenttrai sposobne kadrove koji su u stanju da poveavaju produktivnost i skrauju vreme do

trita.To su faktori koji smanjuju potrebu za hijerarhijskim(vertikalnim) organizacionim

strukturama i podravaju tzv. ravnu(horizontalnu) strukturu. Ako su informatiki iproizvodni sistemi organizacije raunarski integrisani, onda postoji mogunost koordinacijebez kanjenja, tj. u realnom vremenu izmeu razliitih segmenata organizacije.Generalno, organizacione strukture djeluju interaktivno sa tehnolokim stanjem u jednojorganizaciji i nameu jedan niz tema za analizu modernim menaderima. Te teme suprioritetna pitanja u oblasti organizacione strukture:

1. Reorganizacije tehnolokih aktivnosti u kompanijama. Pitanje reorganizacije seobino posmatra u sklopu dileme centralizacije versus decentralizacija. Treba voditirauna da razliite vrste kompanija zahtjevaju razliita reorganizaciona rjeenja. Usvakom sluaju, predlaganje promjena organizacinih strruktura zahtjeva boljerazumjevanje postojeih motiva i rjeenja u reorganizovanim kompanijama.


8/15

2. Procjena udara reorganizacije na tehnike aktivnosti. Reorganizacija moedirektno uticati na tehnike aktivnosti kompanije (istraivanje, razvoj, proizvodniproces), ali i na interakciju ovih aktivnosti sa prodajom i marketingom. Nakon

reorganizacije, potrebno je, pored procjena oekivanja u pogledu i trokova togpostupka, uraditi i objektivnu ex post (povratnu) procjenu rezultata reorganizacije.

3. Efekti organizacionih struktura na efikasnost razvojnog ciklusa proizvoda.Kljuno pitanje se ovdje odnosi na pravovremenost i organizaciju I&R, tehnikogprojektovanja,i ostalih inioca razvojnog procesa proizvoda. Za uspjeh je potrebnakoordinacija izmeu I&R, tehnikog projektovanja proizvodnog procesa, poslovanja imarketinke grupe.

3.4PLANIRANJE I UPRAVLJANJE PROJEKTIMAKompleksni projekti istraivanja i razvoja zahtjevaju mobilizaciju znaajnih resursa i

koordinaciju aktivnosti u razliitim laboratorijama i ponekad razliitim zemljama.Upravljanje takvim projektima je sloen zadatak koji zahtjeva veliku vjetinu. Slini izazovipostoje i kod projektovanja, razvoja i marketinga novih industrijskih proizvodagdje je

potrebno angaovati kadrove iz razliitih sektora, sredina i disciplina. Generalno, kodkompleksnih projekata, gdje je ukljueno vie kompanija ili institucija, tekoe menadera

projekta se oigledno uveavaju.Jedan od vanih zadataka organizacije je da izabere samo one projekte istraivanja i

razvoja koji imaju potencijal za buduu eksploataciju u saglasnosti sa strategijom razvojakompanije. Projekti istraivanja i razvoja kao deo inovacionog procesa predstavljaju izazovmenadmentu koji mora pomiriti viziju naunog i ininjerskog kadra kompanije sa jednestrane, sa planovima top menadmenta sa druge strane, i potom to prevesti u poslovni plan

kompanije. Planiranje i upravljanej projektima zahtjeva poklapanje posebne panje sledeimaktivnostima:1. Izbor portfolija projekta: Organizacije imaju nekoliko, a ponekad i vei broj

projekata u toku. Ne samo da te projekte treba stalno nadzirati i procjenjivati njihovu

potencijalnu korist za za organizaciju, ve ih treba stalno porediti sa novimprilikama. Stoga je, stalno procjenjivanje i utvrdjvanje prioriteta jako vaan deoaktivnosti menadmenta I&R.

2. Zapoinjanje inoovacionih ideja u organizaciji: ka nanie ili ka navie. Uorganizacijama sa dugoronom poslovnom strategijom strateke odluke i operativni

planovi, odobreni od strane top menadmenta, prevode se u konkretene programe iprojekte. Meutim, takve instrukcije ne moraju ne moraju odgovarati idejama i

aspiracijama naunog i strunog kadra iz inovacionog lanca. Stoga je potrebno stvoritiravnoteu izmeu ve dve strane unutar organizacije.3. Naknadna analiza projekta: esto je potrebno uraditi naknadnu analizu projekta po

njegovom zavretku sa aspekta, kako uspjenih tako i neuspjenih rezultata.Razumjevanje slinosti i razliitosti projekata sa istim ishodom moe biti od pomoiza donoenje odluka.Ponekad je neophodno shvatiti meusobnu povezanost izmeu

projekta i ostatka organizacije, ili izmeu projekta i spoljnog okruenja,i njihoveefekte na uspjeh ili neuspjeh projekta.


9/15

3.5MENADMENT LJUDSKIH RESURSANedavni napredak u oblasti komunikacionih tehnologija, transportnih sistema,,

informacionih sistema, proizvodnje integrisane sa raunarom , automatizacije office-a,drastino je promenio karakter ljudskih resursa modernih proizvodnih i uslunih preduzea.Takodje, dolo je do znaajnih promjena prostorinih i vremenskih karakteristika radnogmjesta. Radne lokacije, obim poslovanja, kritina vremenski faktor, zahtjeva klasifikacija i

parametri poslovanja predstavljaju jezgro problematike kojom e se baviti menadmentbuduih organizacije.

Najvei izazov za organizaciju je potpuno iskorienje sposobnosti zaposlenih. Stoga,regrutacija, selekcija, obuka, odgovarajue smetanje, formiranje timova i motivacijazaposlenih imaju prioritet za organizaciju. Ove aktivnosti posebno dobijaju na znaaju kadase oraganizacijasuoi sa stalnompromenom poslovnog okruenja.

Stoga, organizacija treba posebo panju da usmjeri na sledee momente:

1. Efekti tehnolokih promjena na kvalifikaciju radne snage. Uvoenje novih inaprednih tenologija na radna mjesta odmah rezultira sa razliitim zahtjevima zanove kvalifikacije zaposleni. Veliina i priroda promjena e biti pod stalnim uticajemekonomskih analiza i tipa privredne djelatnosti koja je u pitanju.

2. Priagodjavanje i obuka radne snage po zahtjevima novih tehnologija. Kada sedonese odluka o usvajanju novih tehnologija, a pre njenog uvodjenja, menadmentmora odrediti potrebne kvalifikacije radne snage da bi se nova tehnologija uspjenokoristila. Menadment, takodje, mora izraditi operativne planove za prelaz na novu

tehnologiju sa minimalnim prekidima rada i minimalnim negativnim efektima poradnu snagu. Iskustva drugih mogu ukazati menadmentu na potrebne tipove

prekvalifikacije, preobuavanja, treninga i premetanja.3. Zastarelost znanja zaposlenih. Porast naunog znanja i velika brzina tehnolokih

promena ine zastarjelim znanje koje su zaposleni stekli tokom svog formalnogobrazovanja ili tokom predhodnog radnog ciklusa. Stoga, postoji potreba za stalnim

programom obrazovanja za profesionalni kadar . Menadment zato treba da izradistrategiju i planoveobrazovanja za razliite sluajeve.

4. Socijalne posljedice tehnolokih promjena.Tehnologija je najvaniji izvor promenaljudskog iskustva. Njen udar na na nae svakodnevne ivotne, socijalno-ekonomskustrukturu , politiki sistem i zapoljavanje, stvara posledice koje je neophodno

razumeti i zahteva razvoj pouzdanih modela predvianja. Organizacija traba daprepozna socijalne grupe koje postoje unutar nje, kako bi im se pomoglo da izadju na

kraj sa novim ili promenjenim tehnologijama. To mogu biti radni parovi, samohrani

roditelji, ili osobe sa velikim porodinim obavezama, radnici sa prekidima u karijeri,ili radnici premeteni zbog tehnologije.

4.0EKONOMSKI FAKTORI U POSLOVANJU PREDUZEAGlavne promjene u svetskoj privredi danas ukljuuju brze tehnoloke promjene i brzo

irenje tehnologije, poveanu tehnoloku kompleksnost, nove uslune tehnologije zasnovane

na raunarima i globalizaciju konkurencije i trita. Ovo zahtjeva promjenu dominantneparadigme putem koje se upravlaj preduzeem. Upravo se tehnoloki menadment fokusira


10/15

na rjeenju problema upravljanja tehnolokim promjenama sa ciljem podizanjakonkurentnosti poslovanja preduzea. Na poetku, analiziraemo kako se ta paradigmamjenjala i kako izgleda nova paradigma upravljanja koja se pomalja.

Svako preduzee danas sadri 6 osnovnih ekonomskih faktora , i to:

1. Kapital,2. Radnu snagu,3. Menadment,4. Proizvode,5. Materijalne i energetske resurse,6. Tehnologiju.Kapital obezbedjuje finansijsku mo, a radna snaga i menadment obezbedjuje

organizacionu sposobnost, vetine i znanje za izvodjenje proizvodnih operacija. Proizvodidaju izlaze u formi robe , procesa i usluga, koji kroz marketing i prodaju poveavaju kapitalproizvodnog poslovanja, a resursi obezbedjuju materijale i energiju potrebne za proizvodne

procese. Tehnologija predstavlja znanje, vetine, tehnike i alate potrebne za transformacijuresursa a proizvode poslovanja.

Svakim od ovih est ekonomskih faktora preduzea potrebnoje upravljati , to zahtjevapanju do detalja, odgovornost, analizu, planiranje, implementaciju, nadzor i disciplinu iprocenu. Na primjer, upravljanje kapitalom ukljuuje prikupljanje kapitala, odluivanje otronju i kontroli troenja kapitala kao raspodjeli profita. Radna snaga i menadment takoezahtjevaju upravljanje, ukljuivajui organizovanje,upravljanje kadrovima,procenukadrova,nagradjivanje i stvaranje timova. Proizvodi zahtjevaju upravljanje projektovanjem,

proizvodnjom, marketingom i odravanjem. Resursi zahtjevaju menadment, ukljuujuisticanje,preradu, sakupljanje, itd. Slino, tehnologija zahtjeva menadment, ukljuujuitehnoloku strategiju i tehnoloko planiranje, istraivanje i razvoj, inovacije u proizvodima,procesima i uslugama.

Problemi upravljanja ovim ekonomskim faktorima preduzea javljaju se zbog:1. Njihove pojedinane kompleksnosti i2. Medjusobne povezanosti faktora.Svaki ekonomski faktor ima svoju kompleksnost. Na primjer, forme kapitala ukljuuju

gotovinu, zalihe, potraivanja,akcijski kapital. Forme tehnologije ukljuuju tehnologije uokviru proizvoda, tehnologije u okviru proizvodnje, tehnologije u okviru usluga, tehnologije

u okviru aktivnosti menadmenta.

Medjusobne povezanosti faktora takodje stvaraju probleme. Na primjer, odluka vezana za

iskoritavanje kapitala ne moe se donjeti izolovano, ve mora biti donesena imajui u vidusve ostale ekonomske faktore, tj. Radnu snagu, organizaciju, proizvode, resurse i tehnologiju.

5.0. ZAOKRETI PARADIGME UPRAVLJANJA

Razmotrimo kako su kompleksnost i integracija ekonomskog faktora tehnologija u tokuistorijskog razvoja uticali na promjene paradigme onoga to zovemo dobrom upravljako

praksom.

Prv zakret paradigme dobre upravljake prakse odigrao se u vrijeme industrijskerevolucije u engleskoj u 18 vjeku kada je tehnoloka inovacija parna maina prouzrokovala


11/15

promjene predhodno uspostavljene paradigme upravljanja u tekstilnoj industriji. Model

proizvodnje se tada promenio od proizvodnje u kunoj radinosti u fabrikoj organizovanuproizvodnju. Nova paradigma ukljuivala je vlasnika kao rukovodioca i radnu sangu lociranuu fabriku sredinu.

Drugi veliki zaokret paradigme dobre upravljake prakse desio se sredinom 19. veka

sa pojavom koncepta medjusobno zamenivih sastavnih delova u proizvodnji.Trei veliki zaokret paradigme desio se u 19 veku kada je Frank Church inovirao

raunovodstvo trokova proizvodnje bazirajui gana direktnim trokovima materijala i radnesnage i fiksnim trokovima odredjenim kao proporcionalni deo direktnih tokova.

etvrti veliki zaokret paradigme desio se takodje u 19 veku sa Frederick Taylor-ovimkonceptom naunog menadmenta. Njegova osnovna ideja bila je da sve proizvodneoperacije mogu biti nauno analizirane i optimizirane. Menadment obavlja analizu operacijai sastavlja procedure a radnici ih izvravaju. Negativna posljedica ovoga koncepta bio jegubitak mogueg doprinosa radnika u odluivanju o proizvodnim operacijama.

Peti zaokret paradigme izveo je 20-tih godina 20. veka Henry Ford kada je predstavio

koncept montane linije kao reenje organizacije proizvodnje.

esti zaokret paradigme desio se nakon II svetskog rata i bazirao se na usredsredjivanjujapanskog menadmenta na kvalitet proizvodnje. Tada je uvedena i nova metoda zafleksibilnu proizvodnju, proizvodnja just-in-time,kontinualno poboljanje proizvodnje i brzoreagovanje na promene.

Sedmi veliki zaokret paradigme dobre upravljake prakse bio je isprovociran udrugoj polovini 20 veka pojavom i primenom raunara i komunikacionih tehnologija kaouslunih tehnologija. Interne uslune tehnologije su uticale na promene u raunovostvu ikontroli poslovnja, tehnici i proizvodnji, i organizaciji preduzea. Eksterne uslunetehnologije imale su uticaj na promene kvaliteta i kvaliteta usluga u bankarstvu, trgovini,

transportu, komunikacijama itd.

Osmi veliki zaokret desio se u drugoj polovini 20. veka, i bio je posledica usmeravanja

napora ka tehnolokim promenama i inovacijama i globalizaciji trita tehnologije. Upredhodnom periodu korist od tehnolokih inovacija uglavnom je bila zarobljena unutarnacionalnih okvira inovatora, s obzirom na to da su se nove tenolgije sporo irile svijetom.

Nakon Drugog svetskog rata, SAD su se usredsredile na odbrambene tenologije investirajuivelike finansijske resurse, Japan, i Njemaka su rekonstruisali svoju privredu sa teitem nacivilne programe, ali su i jedni i drugi u toj tehnolokoj trci poeli da se oslanjaju i na

pozajmljivanje novih tehnologija od drugi zemalja. U pojedinim sluajevima, preimplementacije ovih tehnologija oni su ih poboljavali ili usavravali. Kao rezultat ovihzaikreta u politici nabavke novih tehnologija u svetu se ubrzalo, dovodei do globalizacijetehnologija, globalizacije njihove proizvodnje i prodaje.

6.0NOVA PARADIGMA UPRAVLJANJA PREDUZEEMPosmatrajui izloene promjene paradigmi zakljuujer se da se krajem 20. veka

nametnula nova paradigma upravljanja preduzeem koja se znaajno razlikuje od stareChurchTaylor-Ford paradigme iji su osnovni principi bili: (1) redukcija direktnih trokova

proizvodnje, (2) politika da menadment odluuje, a radnici pasivno izvavaju instrukcije, (3)proizvodnja velikog broja stavdarizovanih proizvoda na montanoj liniji sa fiksnomautomatizacijom, (4) dug ivotni ciklus proizvoda koji obezbjedjuju duge periode stabilnostiorganizacije, i (5) dominacija nacionalnih kompanija na domaem tritu.


12/15

Ovakva klasina paradigma upravljanja preduzeem je prevazidjena viestrukim uticajemskoranjih promena ekonomskog faktora tehnologija i to:

a. Prilazima japanskog menadmenta kvalitetu,b. Primjeni raunara u tehnologijama za upravljanje preduzeem,c. Proizvodnim linijama bazuranim na tehnologijama viestruke namene,d. Globalnim pristupom tritima i brzim irenjem tehnolokog procesa.

Nova paradigma generalno zahtjeva:

1. Upravljanje tehnologijom (kao ekonomskim faktorom) u preduzeu to ukljuujeupravljanje tehnologijom i upravljanje uz pomo tehnologije,

2. Upravljanje preduzeem u periodu kontrolisanih promena, kao i u periodu stabilnosti.Oba navedena zatjeva jednostavnije se nazivaju tehnoloki menadment. Stoga, zakljuujemoda paradigma tehnolokog menadmenta za upravlja nje preduzeem u smislu dobreupravljake prakse treba da ukljuuje upravo ono to je Betz (1995) izloio kao 8 vodeihprincipa za upravljanje modernim preduzeem danas, a to su:

1. Stvaranje vrednosti. Osnovna drutvena odgovornost preduzea je obezbedjenjesvih potrebnih aktivnosti koje stvaraju vrednost za drutvo. Upravo razlika izmedjulegalnih i ilegalnih preduzea je koncept prvih da izradjuju proizvode koji dodajuvrednost drutvu, a drugih da ga oduzimaju. Greka komunistike privrede bila jeupravo njena nesposobnost da posrava aktivnosti privrede koje stvaraju vrednost.Fokusiranje na privredu proizvoda preduzea (bilo to roba, procesi ili usluge), tj. na tokako oni dodaju vrednos kupca/korisnika i kako ta vrednost moe biti poveana,klju je dugorone stabilnosti preduzea.

2. Kvalitet. Kvalitet je osnovni zahtjev koji utie na konkuretnost. Kvalitet ne treba dabude posmatran kao ustupak za ustupak u odnosu na troak, ve kao neophodnoprisutan faktor. Organizacije ne mogu odrati uspjeh bez ponude kvalitetnih

proizvoda ili usluga. U visoko konkurentskom okruenju , potreban uslov zaopstanak kompanije je da je kvalitet njenih proizvoda ili usluga ekvivalentan kvalitetu

proizvoda ili usluga konkurencije pri jednakoj cjeni . postoje nekoliko kvaliteta i to :

kvalitet performansi proizvoda, kvalitet bezbjednosti i kvalitet proizvodnje. Za

dugoroni uspjeh kompanije potrebno je liderstvo i u kvslitetu i u cjeni njenihproizvoda .

3. Reagovanje. Reagovanje je neophodno za preduzee u svetu u kojem su uslovi brzopromenjivi, a svakako je 20. vek bio vek brzih promena , to e biti i 21 vek. Bilo jebrzih promena u tehnologiji, tritima, konkurenciji, komunikacijama i transportu,nacionalnim privredama, resursima, okolini, i globalnim relacijama. Moderno

preduzee mora biti sposobno da se snadje i u remenu stabilnosti i u vremenu brzihpromena. Ona mora biti u mogunosti da upravlja kratkim ciklusima u svimsektorima svog poslovanja i da trenutno reaguje na promene spoljnog okruenja ili nanove zahtjeve korisnika.

4. Agilnost. Da bi se postigla profitabilnost iz brzih odgovora na promenjene prilike natritu, neophodna je agilnost (okretnost, proaktivnost) u proizvodnim kapacitetima.Jedan od najveih trokova proizvodnje je investiranje u proizvodne kapacitete koji

potom moraju biti amortzovani za vrijeme ivotnog ciklusa proizvoda. Tehnologija sapodrkom raunara u proizvodnji ine danas moguim: (1) fleksibilne proizvodnekapaciteteza itav spektar proizvoda i (2) olakanu komunikaciju i manipulacijuizmedju snabdevaa, proizvodjaa i potroaa.

5. Inovacije. Kako sve nove tehnologije jednom sazrevaju, nijedna kompanija ne moeodravati tehnoloku prednost u odnosu na konkurenciju bez inovacija. U suprotnom,


13/15

kompanija nema mogunosti da postigne prednost u odnosu na konkurenciju putemdiferencijacije svojih proizvoda , ili sniavanjem trokova proizvodnje i podizanjemkvaliteta. Dakle, kompanija moraju biti sposobne da inoviraju i da koriste inovacije.

6. Integracija. Moderna kompanija mora biti u stanju da stekne i integrie portfoliotehnologija koji e joj dati jedinstvenu i jasnu prednost u odnosu na konkurente.

Portfolio moe ukljuivati vie od jedne generacije procesnih tehnologija ilitehnologija proizvoda. Integrisanje svih resursa ukljuujui tehnologije, ljude,energiju, informacije i kvalitet uslov je za poboljanje produktivnosti i poveanjeefikasnosti. Dve vrste tehnologija moraju svakako biti integrisane: (1) tehnologije

proizvoda i proizvdnje i (2) tehnologije upravljanje kompanijom.

7. Timski rad. Nove kompleksne tehnologije , brzina promjene tehnologija iuspostavljanje visokokvalitetne i i jeftine proizvodnje zahtjevaju radnu snagu sa

visokim nivoom obuenosti uz stalno usavravanje kvalifikacija. Radnici morajuodravati profesionalni stav prema radu i biti u stanju da zajedno rade umultidisciplinarnim timovima da bi izveli i koordinirali sveukuono poslovanje

kompanije.

8. Korektnost. Kompanija mora uspostaviti fer nain za raspodjelu profita. Iz prakse jepoznato da su izvrni timovi koji su sebi obezbedjivali prekomerene premije iz profitauvek imali problema sa kooperativnou i efikasnou radne snage, odravanjem

javnog poverenja, odravanju vrednosti akcija (da bi se spreilo neprijateljskopreuzimanje), i uvanjem ivotne sredine za budue generacije.Konkretnost, uopte,smanjuje komflikte izmedju menadera , radnika, administracije i javnosti. Ona vodidugoronom preivljavanju kompanije.

7.0 PROJEKCIJA PROMJENA U 21. VEKU

Godine 1998. Pod okriljem Ntional science Foundation odrano je vano savjetovanje naUniverzitetu u Majamiju , SAD, gde su uesnici pokuali da istrauju nove pravce i budue

potrebe tehnolokog menedmenta. Najvanija pitanja koja su postavlajli bila su:

Koji faktor e sutinski uticati na pravac tehnolokog menadmenta u 21. veku? ta trebada bude sadraj tehnolokog menadmenta? Koje su potrebe trita za obrazovanjem izoblasti tehnolokog menadmenta? Koji faktori e biti pokretai promena u 21. veku?

Podloga za diskusiju bio je zajedniko prepoznavanje da brzi korak tehnolokih promjenaprimorava industriju da se mjenja. Dotaknuta je i iznudjena promena u praksi razvoja

ljudskih resursa, kao i globalizacija privrede i trita. Izloimo odgovor samo na poslednje

postavljeno pitanje.

Faktori koji e biti pokretai promena u 21. veku su:1. Tehnologija,2. Promene poslovnog okruenja,3. Komunikacija, integracija i saradnja,4. Strategijski pravci kompanije,5. Promene u organizacijskoj strukturi,6. Struktura finansijskog sektora,7. Obrazovanje i obuka.


14/15

8.0 ZAKLJUAK

Na osnovu predhodno iskazano moze se zakljuiti da se tehnologije vremenom mjenjala i

usavravala. Tehnika se definie kao skup sredstava za rad u najirem smislu rei, apronalaenje novih i usavravanje postojeih sredstava za rad zove se tehniki progres.Samim tim mjenjala su se i usavravala i sredstva za rad. Na promjenu u tehnolokom

procesu veliki uticaj imao je sam ovek ili pojedinac. ovek je djelujui na prirodu i drutvorazvijao tehnologiju primerenu svojim potrebama kao i potrebama drutva u celini.

Sve promjene imaju za cilj stalni tehnoloki napredak drutva.Tehnoloki napredakdrutva ima za cilj dostizanje performansi kao to su:

1. Efikasnost,2. Efektivnost,3. Kvalitet,4. Produktivnost,5. Fleksibolnost,6. Automatizaciju proizvodnje,7. Zatitu ivotne sredine.

U svetu se stalno pojavljuju inovacije i novine, a na oveku je da se prilagodi timinovacijama. Svet je preiveo tri tehnoloke revolucije:

1. Tehnoloka revolucija bazirana na energiji uglja i pare,2. Revolucija elektrine energije i nafte i3. Postindustrijska revolucija

Na kraju moemo zakjuiti da se tehnologija usavrava i mjenja, od one koja zapoinjeovekovom borbom za opstanak u prirodnoj sredini, do savremene u kojoj se koriste novatehnoloka sredstva koja predstavljaju osnovu drutva i opstanka.


15/15

LITERATURA:

Vladimir S Stojanovi, Univerzitet Apeiron, Banja Luka 2008Uroevi,, Mikijelj, D. Tehnologija (drugo izdanje), Ekonomski fakultet Beograd, 1977http://sh.wikipedia.org/wiki/Menad%C5%BEment

http://www.link-elearning.com/dlmaterijali/materijali/DLEOP2/SadrzajNJpdf/EOP2_20.pdfhttp://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Astronaut-
http://sh.wikipedia.org/wiki/Menad%C5%BEmenthttp://sh.wikipedia.org/wiki/Menad%C5%BEmenthttp://www.link-elearning.com/dlmaterijali/materijali/DLEOP2/SadrzajNJpdf/EOP2_20.pdfhttp://www.link-elearning.com/dlmaterijali/materijali/DLEOP2/SadrzajNJpdf/EOP2_20.pdfhttp://www.link-elearning.com/dlmaterijali/materijali/DLEOP2/SadrzajNJpdf/EOP2_20.pdfhttp://sh.wikipedia.org/wiki/Menad%C5%BEment

Documents

tehnološki_menadžment_sem