UntitledWprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawd si Dla
nauczyciela
Postpujce procesy urbanizacyjne prowadz do rozwoju miast
i stref podmiejskich. Wzrost powiza spoecznoekonomicznych
pomidzy miastami prowadzi do powstania pewnych form skupienia
miast, nazywanych te typami zespoów miejskich. Na tej lekcji
poznasz tendencje zmian ukadu osadniczego w Polsce.
Twoje cele
ródo: domena publiczna, dostpny w internecie: pixabay.com.
Tendencje zmian ukadu osadniczego w Polsce
Ukad osadniczy zmienia si pod wpywem czynników gospodarczych
i spoecznych. Nie bez znaczenia s te decyzje wadz
administracyjnych. Po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej
w 2004 roku polskie miasta mog korzysta z funduszy
unijnych (funduszy regionalnych, strukturalnych, funduszy zwizanych
z rozwojem przemysu), co stanowi wany czynnik rozwoju.
Wsparcie ze strony Unii umoliwio realizacj wielu nowych inwestycji,
a to z kolei spowodowao wzrost potencjau ekonomicznego
wielu polskich miast. W 2017 roku w Polsce istniay 923
miasta, wród których przewaay miasta rednie i mae. Do
najwikszych aglomeracji w Polsce zaliczamy Warszaw, Kraków,
ód, Wrocaw, Pozna, Gdask i Szczecin.
Wokó duych miast wystpuj strefy podmiejskie, czyli obszary, które
maj silne powizania spoecznogospodarcze z miastem. Stref
podmiejsk z miastem czy sie komunikacyjna, a tradycyjna
wiejska zabudowa ustpuje miejsca zabudowie willowej czy
rezydencjonalnej. W strefach podmiejskich znajduj si te
obiekty usugowe, takie jak stacje paliw, obiekty gastronomiczne czy
strefy handlu wielkopowierzchniowego. Jeeli do granic duego miasta
z wielu stron przylegaj mniejsze miejscowoci, mówimy wówczas
o aglomeracji monocentrycznej, która stanowi jeden wielki
obszar zabudowany. W Polsce do aglomeracji monocentrycznych
nale: aglomeracja warszawska, krakowska, poznaska
i ódzka.
Aglomeracje te maj jeden gówny orodek miejski, a naokoo s
przyronite miasta satelitarne oraz zurbanizowane wsie. Innym typem
aglomeracji jest aglomeracja policentryczna, czyli zespó wielu
miast, które peni równorzdne funkcje. Nie ma w nich miasta
dominujcego. Najbardziej znanym przykadem aglomeracji
policentrycznej (konurbacji) jest konurbacja górnolska. Inn znan
konurbacj w Polsce jest Trójmiasto.
Od koca XX wieku odnotowuje si znaczny spadek ludnoci
w niektórych miastach w Polsce. Zjawisko to nazywa
si depopulacj. Gównym powodem depopulacji jest znikomy lub
ujemny wspóczynnik przyrostu naturalnego, odpyw ludnoci
w kierunku miast, które lepiej prosperuj ekonomicznie,
a take odpyw ludnoci poza granice kraju oraz coraz bardziej
widoczna tendencja polegajca na przenoszeniu si bogatej ludnoci
miejskiej na tereny wiejskie. Ludzie ci nadal pracuj
w miastach, ale mieszkaj na terenach wiejskich.
W Polsce obserwujemy równie proces deglomeracji, który
przyczynia si wanie do rozwoju terenów podmiejskich. Wiele
miejscowoci podmiejskich w wyniku silnego rozwoju uzyskuje
z czasem prawa miejskie, gdy przestaje tam dominowa rolnictwo.
Intensywny rozwój tych terenów jest moliwy przede wszystkim dziki
dostpnoci terenów budowlanych, ale take dziaalnoci wadz
samorzdowych i niszym podatkom.
Wspóczesne przemiany w osadnictwie wiejskim
Przemiany gospodarcze i spoeczne maj istotny wpyw na przemiany
w osadnictwie wiejskim. Do zmian funkcjonalnych wsi zalicza si
stopniowe odchodzenie od pierwotnej funkcji zwizanej
z rolnictwem; mieszkacy wsi coraz czciej podejmuj dziaalno
gospodarcz o charakterze nierolniczym. Na terenach wschodniej,
poudniowowschodniej i poudniowej Polski, które charakteryzuj
si silnymi tradycjami rolniczymi i sabym rozwojem
gospodarczym, zauwaa si stay odpyw modych ludzi (zwaszcza kobiet).
Nastpstwem tego procesu jest zaburzenie struktury pci i wieku,
co prowadzi do stopniowego wyludniania wsi.
Sownik aglomeracja monocentryczna
obszar zurbanizowany o duym skupieniu ludnoci utrzymujcej si
z dziaalnoci pozarolniczej; zazwyczaj skada si
z dominujcego orodka centralnego oraz przylegajcych do niego
miast mniejszych, np. aglomeracja Warszawy, odzi
deglomeracja
depopulacja
aglomeracja policentryczna skadajca si z miast o podobnej
wielkoci, wród których nie ma wyranie wyróniajcego si gównego
orodka, np. konurbacja górnolska
urbanizacja
ródo: Encyklopedia PWN
Zapoznaj si z tendencjami zmian ukadu osadniczego. Jakie inne
czynniki moesz wymieni?
...
rozwoju rolnictwa
rozwoju cywilizacji
rozwoju osadnictwa
Stwierdzenie Prawda Fasz
Wie jest zamieszkiwana przez ludno, która
w wikszej czci jest zatrudniona w przemyle
i usugach.
i usugami.
zrónicowaniem przetrzennym.
Aglomeracja monocentryczna
Aglomeracja policentryczna
aglomeracja poznaska
aglomeracja trójmiejska
aglomeracja warszawska
aglomeracja krakowska
aglomeracja ódzka
aglomeracja górnolska
wiczenie 4
Lublin
Kraków
Warszawa
Pozna
Szczecin
Wrocaw
ód
Gdask
Struktura aglomeracji miejskiej ródo: Englishsquare.pl sp. z o.o.,
CC BY-SA 3.0, hps://creavecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
Wpisz liter oznaczajc stref, w której obserwuje si:
a) odpyw ludnoci zamoniejszej i napyw na jej miejsce ludnoci o
niszych zasobach
finansowych: lub
wiczenie 6
Wymie cztery miasta w Polsce, w których odnotowano najwikszy spadek
liczby ludnoci po 2000 roku.
3. Najwiksze miasto w Polsce.
4. Miasto w rodkowej Polsce, które w ostatnich latach znacznie si
wyludnia.
5. Inaczej aglomeracja policentryczna.
7. Proces majcy na celu zahamowanie wzrostu zagszczenia
ludnoci.
8. Orodek, który otrzyma prawa miejskie.
9. Jednostka osadnicza o zwartej, skupionej lub rozproszonej
zabudowie i istotn funkcj rolnicz.
10. Aglomeracja monocentryczna w województwie wielkopolskim.
wiczenie 8
Podaj przyczyny zmniejszania si w ostatnich latach w Polsce liczby
ludnoci w miastach powyej 200 tysicy mieszkaców.
Przedmiot: geografia
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres
podstawowy, klasa III
Podstawa programowa
Ucze:
6. wyjania zmiany procesów urbanizacyjnych i osadnictwa
wiejskiego w Polsce, wic je z przemianami spoecznymi
i gospodarczymi.
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne
Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja
Formy zaj: praca indywidualna, praca w parach, praca zespou
klasowego
rodki dydaktyczne: komputery z gonikami, suchawkami
i dostpem do internetu, zasoby multimedialne zawarte
w emateriale, tablica interaktywna
Materiay pomocnicze:
W. Maik, Osadnictwo jako przedmiot bada geograficznych, [w:]
Czowiek i przestrze, B. Kortus (red.), Instytut Geografii
i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagielloskiego, Kraków
2001, s. 101–111. Dostpny w internecie: denali.geo.edu.pl
(dostp 17.02.2021).
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzajca
Nauczyciel prosi wskazan osob o odczytanie tematu lekcji.
Nastpnie zadaje uczniom pytanie, z czym kojarzy im si
osadnictwo. Prosi wybranego ucznia lub uczennic o zapisywanie
propozycji na tablicy. Nauczyciel przedstawia cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel przedstawia uczniom treci zawarte w pierwszej czci
sekcji „Przeczytaj” w formie pogadanki. Nastpnie, po krótkim
wprowadzeniu dotyczcym wspóczesnych przemian w osadnictwie
wiejskim, nauczyciel otwiera dyskusj na temat przyczyn
i skutków tych przemian. Moderuje dyskusj, czuwa nad
poprawnoci wypowiedzi uczniów, po zakoczeniu dyskusji krótko
podsumowuje j. Nauczyciel dzieli uczniów na pary. Uczniowie
analizuj grafik interaktywn i wykonuj polecenie zawarte
w tej czci emateriau. Wskazani uczniowie przedstawiaj swoje
odpowiedzi. Nauczyciel czuwa nad ich poprawnoci, w razie
potrzeby uzupenia. Uczniowie wykonuj kilka wskazanych przez
nauczyciela wicze z czci „Sprawd si”
Faza podsumowujca
Omówienie ewentualnych problemów z rozwizaniem wicze
z sekcji „Sprawd si”. Nauczyciel omawia przebieg zaj, wskazuje
mocne i sabe strony pracy uczniów, udzielajc im tym samym
informacji zwrotnej na temat ich pracy na lekcji. Nauczyciel ocenia
prac uczniów, biorc pod uwag ich moliwoci i zaangaowanie.
Wybrany ucze podsumowuje zajcia, zwracajc uwag na nabyte
umiejtnoci.
Praca domowa
Odszukaj dane statystyczne zwizane ze zmianami liczby ludnoci dla
miejscowoci, w której mieszkasz. Jaka tendencja dominuje
w analizowanych przez ciebie danych? Z czym zwizany moe
by napyw/ubytek ludnoci?
Grafika interaktywna moe zosta wykorzystana podczas innych lekcji
dotyczcych urbanizacji i aglomeracji (np. zakres podstawowy:
VIII. 14), a take podczas lekcji Nowe funkcje wsi.