Doç. Dr. Ender Ateşman

TermTÜRK

Hacettepe Üniversitesi

Terminoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi

Terminoloji Çalışması

Hacettepe Çeviri Atölyesi, 18 Ağustos 2014

Gündem

*Terminolojinin önemi

*Bilim alanında terminoloji

*Yöntemler ve ilkeler

*Terminoloji çalışması için araçlar

Kaostan Düzene

Terminoloji nedir?

Terminoloji = bir özel alana ait söz dağarcığı

Terminoloji = bir özel alandaki kavramların ve

belirtimlerin toplamı

Bir özel alanda etkili bir iletişim sağlanabilmesi için

kavramlar / terimler doğru kullanılmalıdır.

Terminoloji çalışması nedir?

Terimbilimin elde ettiği sonuçlardan yararlanarak, bir özel alandaki (bilim, bilgi veya teknik) terimlerin

• derlenmesi,

• tanımlanması ve

• düzenlenerek kullanıma sunulmasına

yönelik çalışmadır.

Terim çalışmaları,

• tek dilli ya da çok dilli olabilir,

• tek bir alanı ya da birden çok alanı kapsayabilir,

• betimleyici ya da standartlaştırıcı olabilir.

Ne değildir?

Terminoloji Çalışması,

*sözlükçe (glossary) hazırlamak değildir,

*sözlük çalışması değildir,

*yalnızca çevirmenlerin sorunu değildir.

Neden Terminoloji Çalışması?

*Özel iletişimin temeli olarak terminoloji

*Yasalar, yönetmelikler ve uluslararası işbirliği

*Terminoloji ve ekonomi

*Özel sektör ve terminoloji

*Çevirmenler için terminoloji

*Terminoloji ve bilgisayar çevirisi

bilimsel ve teknik iletişim sağlanamaz.

Terminoloji olmazsa...

Bilimsel ve teknik iletişim sağlanamazsa

bilgi aktarımı olmaz.

Bilgi aktarımı olmazsaeğitim ve araştırma yapılamaz,

düşünsel ve ekonomik ilerleme sağlanamaz.

Bu da

GERİ KALMIŞLIĞA VE SOYUTLANMAYA

neden olur.Heribert Picht

Bilim alanında terminoloji

Bütün alanlarda bilginin artmasıyla birlikte kavramlar

ve terimler de arttı!

Bilimsel metinlerin anlaşılabilmesi için terimler

bilinmelidir.

Genellikle bu kavramlar evrenseldir.

Terminoloji: Masraf - Yarar

*Nitelikli terminoloji çalışması masraflıdır (pahalıdır).

* Sonuçlardan yararlanan kişiler arttıkça ucuza mal olur.

*Çalışmaya ne kadar «erken» başlanırsa çalışma o kadar

etkili olur.

Semiyotik Üçgen

nesne (somut ya da soyut)

belirtimkavram

Sözlük maddesi

sözcükanlam

anlam

anlam

anlam

anlam

Terminolojik kayıt

kavrambelirtim

belirtim

belirtim

belirtim

belirtim

Betimleyici çalışma

Terminolojik kayıt

kavrambelirtim

belirtim

belirtim

belirtim

belirtim

Standartlaştırıcı çalışma

İlke 1: Kavram Odaklı

Kavram odaklılık

Bir kavrama ait bütün bilgiler, bütün dillerdeki

belirtimler dâhil tek bir kayıt altında toplanır.

Yani,

bütün eş anlamlılar, kısaltmalar, eş değerliler aynı

kayıtta,

bütün eş yazımlılar, çok anlamlılar farklı kayıtlarda

yer alır.

İlke 2: Belirtimler özerktir

Belirtimin özerkliği

Bir kavrama ait bütün belirtimler ayrı birer blok

olarak kaydedilmelidir.

İlke 3:Veri Kategorilerine İlişkin

İlkeler

1. Öğesellik

Veri kategorilerinin yalnızca tek bir veri içermesi.

2. Granüllük

Veri kategorilerinin mümkün olduğunca hassas

olarak tanımlanması.

Sınıflandırmayazıcı 1

vuruşlu yazıcı 1.1

vuruşlu olmayan yazıcı 1.2

karakter vuruşlu yazıcı 1.1.2

nokta vuruşlu yazıcı 1.1.2

mürekkep püskürtmeli yazıcı 1.2.2

lazer yazıcı 1.2.2

düşük hızlı yazıcı 1.3

yüksek hızlı yazıcı 1.4

satır yazıcı 1.5

sayfa yazıcı 1.6

siyah beyaz yazıcı 1.7

renkli yazıcı 1.8

yüksek hızlı sayfa yazıcı 1.4/1.6

renkli lazer yazıcı 1.2.2/1.8

Terminoloji çalışmasında iş süreci

Doç. Dr. Ender Ateşman 19

Başlangıç

Hazırlık

Derleme

TanımlamaYayınlama

Güncelleme

Terminoloji Yönetim Yazılımları

CAT Yazılımlarıyla bütünleşik yazılımlar

Across

DejaVu

MemoQ

MemSource

Star Transit

Bağımsız Yazılımlar

MultiTerm

Termweb

TermWiki

Terimlerin Türetilmesi

*Terimleştirme

kapsama alanı,

*Türetme

soğutucu, istemci, verici,

*Ödünçlemeradar, pilot, termometre

*Kısaltma

akü, sms, radar

*Birleştirme

AB Genel Sekreterliği, su soğutmalı

Örnek: Bilgi Güvenliği

Terimleri

Dinlediğiniz için teşekkür ederim.

Doç. Dr. Ender Ateşman

TermTÜRK

Hacettepe Üniversitesi

Terminoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi