tobias gomberti da sxvebi socialuri demokratiis safuZvlebilibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/08733.pdf · de mok ra ti is ar si sa da sxva kon cef ci e bis gan gan s x va

tobias gomberti da sxvebi

socialuri demokratiis safuZvlebi

socialuri demokratiis kursi 1

gamomcemeli:

fridrix ebertis fondi

Tbilisi

ISBN 978-9941-0-3792-4

publikacia ar gamoxatavs fridrix ebertis fondis mosazrebas.

pasuxismgebloba statiebis Sinaarsze ekisrebaT avtorebs.

tobias gomberti da sxvebi

socialuri

demokratiis safuZvlebi

socialuri demokratiis kursi 1

4.2. libertarizmi Tu...

socialuri demokratia 93

4.3. eqskursi: sabaziso Rirebulebebis,

ZiriTadi uflebebisa da instrumentebis triada 97

4.4. pozitiuri Tu negatiuri

Tavisuflebebi uflebebi 102

4.5. saxelmwifos samoqmedo valdebulebebi 105

5. nacionaluri modelebi 107

5.1. aSS 108

5.2. didi britaneTi 115

5.3. germania 123

5.4. iaponia 131

5.5. SvedeTi 138

6. daskvna 146

bibliografia 149

saWiro literatura 154

avtorebis Sesaxeb 159

Sinaarsi

winasityvaoba 4

1. ra aris socialuri demokratia? 6

2. sabaziso Rirebulebebi 9

2.1. Tavisufleba 11

2.2. Tanasworoba/samarTlianoba 19

2.3. solidaroba 37

2.4. raze saubroben sxvebi? 40

2.5. sabaziso Rirebulebebi praqtikaSi 43

3. sazogadoebrivi modelebis Sedareba 59

3.1. sabazro kapitalizmi da demokratia 62

3.2. liberaluri poziciebi 67

3.3. konservatiuli poziciebi 70

3.4. socialuri demokratia da

demokratiuli socializmi 72

4. Tomas maieris socialuri

demokratiis Teoria 86

4.1. aTvlis wertili 89

4 5

wi na sity va o ba

po li ti kas mka fio ori en ti re bi sWir de ba. mxo lod is, vi sac gar-

k ve viT Se uZ lia Ca mo a ya li bos da sa xu li miz ne bi, mo a xer xebs maT

miR we vas da am miz ne bis mxar da We ra sac mo i po vebs. ami tom am wig n Si

gvsurs gan vi xi loT is, Tu ras war mo ad gens so ci a lu ri de mok ra-

tia 21-e sa u ku ne Si, ra fa se u lo be bi udevs mas sa fuZ v lad, ra miz-

ne bi aqvs da ro gor Se iZ le ba ma Ti praq ti ka Si gan xor ci e le ba.

cxa dia, rom so ci a lu ri de mok ra tia ar gax lavT ur ye vi, er Txel

da sa mu da mod gaq va ve bu li kon s t ruq cia. is mud mi vad sa xec v li le-

bas ga nic dis da de mok ra ti u li brZo lis Se de gad mi iR we va. ami tom

am kre bul Si mza pa su xebs ar gTa va zobT, er Tob liv msje lo ba Si

mo na wi le o bis T vis giw vevT.

mo ce mu li wig ni, pir vel rig Si, so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mi-

is sas wav lo prog ra me bis T vis aris gan kuT v ni li da ga mo i ye ne ba,

ro gorc mniS v ne lo va ni sa xel m ZR va ne lo ma sa la, Tum ca is ma Tac

da a in te re sebs, vi sac surs ga ec nos so ci a lu ri de mok ra ti is prob-

le ma ti kas da aq ti u rad Ca e bas mi si gan xil vis pro ces Si.

da sawyis Si naS ro mi gTa va zobT sxva das x va mid go mas so ci a lu ri de-

mok ra ti is mi marT, ro me lic iseT sa ba zi so Ri re bu le bebs efuZ-

ne ba, ro go re bi caa Ta vi suf le ba, sa mar T li a no ba da so li da ro ba.

Sem d gom ga ni xi le ba so ci a lur de mok ra ti a sa da sxva po li ti kur

mim di na re o bebs So ris ar se bu li gan s x va ve be bi. To mas ma i e ris so-

ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is sa fuZ vel ze av to re bi xu Ti qvey nis

so ci a lu ri de mok ra ti is praq ti kul ga moc di le bas gan mar ta ven.

naS ro mi „so ci a lu ri de mok ra ti is sa fuZ v le bi” sa xel m ZR va ne lo Ta

seriis pir ve li na wi lia. wig ne bis ga mo ce ma so ci a lu ri de mok ra ti-

is aka de mi is sxva sas wav lo kur se bis T vi sac aris da geg mi li.

gvsurs gu li Ta di mad lo ba ga da vu xa doT to bi as gom ber t sa da

mar tin tim pes. wig nis udi de si na wi li to bi as gom ber t ma Se ad gi na,

xo lo ram de ni me Ta vis da we ra Si mas mar tin tim pe da ex ma ra. maT ve

iTa ves mo ce mu li wig nis re daq ti re ba, ra Sic ori vem gan sa kuT re-

bu li cod na da ga moc di le ba ga mo av li na. mxo lod Tav da u zo ga vi

Sro mi Ta da mon do me biT gax da Se saZ le be li kre bu lis aseT mok le

dro Si ga mo ce ma. mad lo bas mo vax se nebT maT, ase ve pro eq tis mo na-

wi le yve la sxva av tors sa ucxoo Ta nam S rom lo bis T vis.

so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mi is sim bo lo kom pa sia. aka de mi is ba-

za ze frid rix eber tis fon di iZ le va Se saZ leb lo bas, gan xi lul

iq nes sxva das x va Tval saz ri si da ga ir k ves ori en ti re bi. mo xa ru li

viq ne biT, Tu Cve ni naS ro mi xels Se giwyobT sa ku Ta ri po li ti ku ri

gzis gan sazR v ra Si. so ci a lu ri de mok ra ti is si cocx li su na ri a no-

bas swo red is ga na pi ro bebs, rom igi mo qa la qe Ta mudmivi in te re-

si sa da mis w ra fe bis sa ga nia.

kris ti an kre li

di req to ri

so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mia

iulia ble zi u si

pro eq tis xel m ZR va ne li

„so ci a lu ri de mok ra ti is kur si”

6 7

ganmarteba

aucilebelia

„socialuri

demokratiis”

mecnieruli

definiciebi

praqtikuli

midgoma

ra aris socialuri

demokratia?

oTxi pasuxi

vin aris marTali?

me oTxe in te res de ba, ro go ri iq ne ba Se de gi, Tu ki ar ga iT va lis wi nebs

cne bis uk ve dam k vid re bul gan mar te bas. anu, kiTx va exe ba so ci a lu ri

de mok ra ti is ar si sa da sxva kon cef ci e bis gan gan s x va ve bis dad ge nas.

ase rom, Tu vin mes „so ci a lur de mok ra ti a ze” sa u ba ri surs, jer un da

gan mar tos, ras gu lis x mobs kon k re tu lad da vin aris mi si ad re sa ti.

so ci a lu ri de mok ra tia ar gax lavT er T m niS v ne lo va ni cne ba – is

mra val wax na go va nia da gan s x va ve bu li Ri re bu le bi Ti war mod ge ne bi

ukav Sir de ba. es cne ba so ci a lu ri mux tis mqo nea, vi na i dan is ze moq-

me debs sa zo ga do e ba ze da sxva das x va in te res Ta jgu fi iT va lis wi-

nebs an uar yofs mas.

war mod ge ni li oTxi kiTx va mig va niS nebs, rom cne bis ga mo ye ne bam de

sa Wi roa mi si mka fi od gan sazR v ra da mas Tan da kav Si re bu li so ci a-

lu ri gan wyo be bis cod na.

Te o ri ul dis ku si eb Si „so ci a lu ri de mok ra ti is” cne bis gan sazR v-

re ba sxva das x vag va ria – mi si er Ti a ni da yve las T vis sa val de bu lo

gan mar te ba ar ar se bobs.

da ma inc, sad miv ya varT am gan s x va ve bul de fi ni ci ebs? Tu sa mec ni-

e ro dis ku si a Si Ca veb me biT, ter mi no lo gi u ri sa fuZ v le bi da ma Ti

gan mar te be bi un da Se va da roT, ase ve Se va mow moT, ra ar gu men te bi

ar se bobs cne bis ama Tu im gan sazR v re bis T vis. aq ve un da mox des ar se-

bu li em pi ri u li Se de ge bis Se da re ba da imis gar k ve va, ar se bobs Tu

ara de fi ni ci eb Si gar k ve u li wi na aR m de go be bi, aris Tu ara em pi ri ul

mo na ce meb Si Se u sa ba mo ba da swo rad ga ni mar te ba Tu ara wya ro e bi.

mec ni e ru li Tval saz ri siT, yve la es kiTx va Zal ze mniS v ne lo va nia.

ada mi a nebs, rom le bic sa mec ni e ro kvle ve biT pro fe si u lad ar ari an

da ka ve bu li da mxo lod sa zo ga do eb riv-po li ti kur aq ti vo bas av le-

nen (Ta vi su fal dros), ar se bu li Te o ri e bis sa fuZ v li a ni Ses wav lis-

T vis sak ma ri si dro ar rCe baT. ro gor un da vi moq me doT, rom mec ni-

e ru li de fi ni ci e bi da Te o ri u li sa fuZ v le bi da viwye bas ar mi e ces?

1. ra aris so ci a lu ri de mok ra tia?

„so ci a lu ri de mok ra tia – nu Tu es cne ba Ta vis Ta vad ga sa ge bi ar

aris? cne ba, ro me lic gu lis x mobs, rom de mok ra tia sa zo ga do e bis

yve la wev ris T vis xel mi saw v do mia da so ci a lu rad da ba lan se bu li.

nu Tu es cxa di ar aris?”, – am bobs zo gi er Ti.

„so ci a lu ri de mok ra tia – es xom uk ve gan va xor ci e leT ger ma ni a Si?

es so ci a lu ri sa baz ro eko no mi ka, e. w. ger ma nu li mo de li ar aris?„,

– kiTxu lo ben sxve bi.

„so ci a lu ri de mok ra tia ger ma ni is so ci al-de mok ra ti ul par ti as

niS navs da es mxo lod so ci al-de mok ra te bis saq mea, anu, es ma Ti Te o-

riaa”, – fiq robs me sa me.

„so ci a lu ri de mok ra tia – da ra tom ara de mok ra ti u li so ci a liz mi?

es xom uf ro mi Re bu li cne baa?”, – aseT kiTx vas svams me oTxe.

cne bis gan sazR v ri sas aman Se saZ loa ga u geb ro bam de mig viy va nos –

bo los da bo los, vin aris mar Ta li? es ter mi no lo gi u ri ka ma Ti

ba bi lo nis god lis Se ne bas hgavs - sak ma od dam R le lia da nak le bad

Se de gi a nic.

pir vel rig Si, sa er To ena ze un da Sev Tan x m deT, rac sxva das x va Tval-

saz ri sis gar k ve va sa da gan mar te bas gag vi ad vi lebs. sa nam gan s x va ve bul

mi mar Tu le beb ze vi ka ma TebT, sjobs Tav da pir ve lad sa er To aT v lis

wer ti li vi po voT.

so ci a lur de mok ra ti a ze das mu li oTxi kiTx va mig va niS nebs, rom

oTxi ve mxa re so ci a lu ri de mok ra ti is mniS v ne lo van as peq tebs exe-

ba. zo gi er Ti maT ga ni sa ub robs mis sa fuZ v leb sa Tu wi na pi ro beb ze,

ase ve ima ze, ras un da ve lo doT an ra aris mo sa lod ne li so ci a lu ri

de mok ra ti is gan.

sxve bi sva men kiTx vas, Tu ri si miR we va mo xer x da, anu, ar se bu li sa zo-

ga do e bis em pi ri ul Se fa se bas ax de nen.

me sa mes ain te re sebs, Tu vin Se iZ le ba Ca iT va los so ci a lu ri de mok-

ra ti is Se sa xeb sa zo ga do eb ri vi war mod ge ne bis ma ta reb lad. es kiTx-

vac sru li ad ga mar T le bu lia.

8 9

Tavisufleba!

Tanasworoba!

Zmoba!

gaerTianebuli

erebis

organizaciis

adamianis

uflebebis Sesaxeb

paqtebi, rogorc

safuZveli

sabaziso

Rirebulebebi da

ZiriTadi uflebebi

sxvadasxva midgoma

Teoriuli done:

Tomas maieri,

socialuri

demokratiis

Teoria

2. sa ba zi so Ri re bu le be bi

„Ta vi suf le ba! Ta nas wo ro ba! Zmo ba!” – es saf ran ge Tis re vo lu ci is

lo zun gi gax l daT. da dRe sac de mok ra ti u li par ti e bi mniS v ne lo-

van wi lad am sa ba zi so Ri re bu le be bis er T gul ni ari an. mo ce mu li

Ri re bu le be bi bur Ju a zi u li epo qis wi aR Si iS va, ma Ti „tri um fu li

svla” msof li os mas S ta biT ki ara ug vi a nes me-20 sa u ku nis Sua wle-

bi dan da iwyo. maT sa fuZ vel ze Ca mo ya lib da Zi ri Ta di moTxov ne bi

sa xel m wi fo e bi sa da sa zo ga do e be bis mi marT.

yo ve li ve es asa xu lia ga er Ti a ne bu li ere bis or ga ni za ci is sa mar T-

leb riv do ku men teb Si.1966 wels ga er Ti a ne bu li ere bis or ga ni za ci am

ada mi a nis uf le be bis Se sa xeb ori paq ti mi i Ro, rom le bi Tac Zi ri Ta di

sa mo qa la qo, po li ti ku ri, eko no mi ku ri, so ci a lu ri da kul tu ru li

uf le be bi sa yo vel Tao gax da, vi na i dan msof li os qvey ne bis ab so lu-

tur ma um rav le so bam mo ax di na ma Ti ra ti fi ci re ba. Zi ri Ta di uf le-

be bi un da uz run vel yof des sa ba zi so Ri re bu le be bis sa mar T leb ri vi

moTxov ne bis sa xiT Ca mo ya li be bas.

ama ve dros, un da aRi niS nos, rom msof lio Ta na me gob ro bis mi er dad-

ge ni li Zi ri Ta di uf le be bi bevr qve ya na Si da uc ve li rCe ba. ada mi a nis

uf le be bi uxe Sad ir R ve va im sa xel m wi fo eb Sic, rom leb mac xse ne bul

paq tebs mo a we res xe li.

am de nad, bevr sa zo ga do e ba Si ada mi a nis Zi ri Ta di uf le be bi ar aris

uz run vel yo fi li da, Se sa ba mi sad, ver xer x de ba sa ba zi so Ri re bu le-

be bis re a li ze ba. es aRar gax lavT Te o ri u li sa kiTxi, es cal ke ul

qve ya na sa da re gi on Si sxva das x va sa zo ga do eb ri vi jgu fis ur Ti er-

T ga ge bi sa da Zal Ta Ta na far do bis sa kiTxia.

mi u xe da vad ami sa, sabaziso Ri re bu le be bi da ma Ti Zi ri Ta di uf le be-

bis sa xiT uz run vel yo fa po li ti ku ri kur sis Se fa se bis mniS v ne lo-

va ni kri te ri u mi da ori en ti ria; ami tom ama Tu im qvey nis po li ti-

ku ri gan vi Ta re bis mi mar Tu le bis ana li zi swo red am sa kiTxiT iwye ba.

sa ba zi so Ri re bu le be bi da po li ti kis Zi ri Ta di kur si ger ma ni a Si

2007 wels gan sa kuT re bu lad far Tod ga ni xi le bo da. ori ve msxvil ma

sa xal xo par ti am, so ci al-de mok ra ti ul ma par ti am da qris ti an-de-

mok ra ti ul ma kav Sir ma, Se i mu Sa va da da am t ki ca axa li par ti u li

prog ra me bi, rom leb Sic sxva sa kiTxeb Tan er Tad gan xi lu lia Ta na-

Cven gvsurs sxva das x va mid go ma Se mog Ta va zoT, xo lo ro me lia maT

So ris uf ro da ma je re be li, es mkiTx ve lis T vis mig vin d via. aR niS nu li

sa kiTxe bi dan ik ve Te ba Sem de gi as peq te bi: met wi lad nor ma ti u li, anu, so ci a lu ri de mok ra ti is prin ci peb sa da sa ba zi so Ri re bu le beb ze

da fuZ ne bu li, Te o ri u li, ro mel Sic sa u ba ria so ci a lu ri de mok ra ti is

Te o ri a ze, da em pi ri u li, ro me lic de ta lu rad ga ni xi lavs sxva das-

x va qve ya na Si so ci a lu ri de mok ra ti is gan xor ci e le bis ma ga li Tebs.

naS ro mis sxva das x va Tav Si aR niS nul sam do nes mi mo vi xi lavT.

nor ma ti u li do ne, pir vel rig Si, mom dev no or Tav Si (me-2 da me-3

Ta ve bi) aisa xe ba. maT Si uf ro de ta lu rad gan vi xi lavT sa ba zi so Ri re-

bu le bebs, ker Zod, Ta vi suf le bas, sa mar T li a no ba sa da so li da ro bas,

ase ve sa kiTxs, Tu ro gor re a liz de bian isi ni gan s x va ve bul sa zo ga-

do eb riv mo de leb Si (li be ra liz mis, kon ser va tiz mi sa da so ci a liz-

mis/so ci a lu ri de mok ra ti is kon teq s t Si).

Te o ri u li do ne war mod ge ni lia me-4 Tav Si, ro mel Sic asa xu lia

To mas ma i e ris so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is Zi ri Ta di de bu le-

be bi. ar Ce va ni ma i e ris Te o ri a ze Se va Ce reT, rad gan is, Cve ni az riT,

zed mi wev niT srul yo fi li da Ta na mim dev ru li naS ro mia, ro me lic,

amas Ta na ve, sxva das x va do nes aer Ti a nebs.

me-5 Ta vi em pi ri ul do ne ze msje lobs da sxva das x va qvey nis ma ga li-

Tebs gvTa va zobs. isic To mas ma i e ris Te o ri as efuZ ne ba. ise ve, ro gorc

mis wig n Si „so ci a lu ri de mok ra ti is praq ti ka”, aqac xaz gas mu lia is

ga re mo e ba, rom so ci a lu ri de mok ra ti is gan xor ci e le ba sxva das x va

sa Su a le bi Ta da sxvadasxvagvari war ma te bi Taa Se saZ le be li.

10 11

sabaziso

Rirebulebebi

da ZiriTadi

uflebebi,

rogorc

politikuri

kompasi

„

2.1. Ta vi suf le ba

Ta vi suf le ba sa ba zi so Ri re bu le baa, ro mel sac po li ti ku ri pro ce-

sis yve la mo na wi le mTli a nad izi a rebs. mas kav Si ri aqvs gan ma naT-

leb lur az rov ne bas Tan da bur Ju a zi u li epo qis da sawyis Tan. ise Ti

fi lo so fo se bi, ro go re bic ari an jon lo ki, Jan Jak ru so, ima nu el

kan ti, karl mar q si, ase ve kri ti ku li Te o ri is war mo mad gen le bi sxva-

das x va is to ri ul dro Si msje lob d nen da wer d nen Ta vi suf le bis

re a li ze bis Se saZ leb lo beb ze.

Ta vi suf le bis Se sa xeb dis ku si as, zo ga dad, sa mi Zi ri Ta di kiTx va

ax l da Tan:

ro gor un da ga ni mar tos Ta vi suf le ba?

ro gor Se iZ le ba Ta vi suf le bis re a li ze ba an ga ran ti re ba sa zo-

ga do e ba Si?

sad aris Ta vi suf le bis zRva ri sa zo ga do e ba Si?

„Ta vi suf le bis” cne bis gan sazR v ris T vis, pir vel rig Si, in g li se li

fo lo so fo sis, jon lo kis, de fi ni ci as mo iS ve li e ben xol me:

lo kis swav le biT, as x va ve ben Ta vi suf le bis. sam gan zo mi le bas: Ta vi-

suf le ba sa ku Ta ri pi rov ne bis mi marT, Ta vi suf le ba sa ku Ta ri az re-

bi sa da grZno be bis mi marT da im niv Te bis gan kar g vis Ta vi suf le ba,

rom leb sac ada mi a ni ka no ni e rad flobs. Ta vi suf le bis es sa mi gan-

zo mi le ba asa xu lia uam rav kon s ti tu ci a sa da ada mi a nis Zi ri Ta di

uf le be bis Ca mo naT val Si. mra va li Te o ria jon lo kis Ta vi suf le bis

de fi ni ci as efuZ ne ba da mis in ter p re ta ci as ax dens.

med ro ve etap ze sa ba zi so po li ti ku ri Ri re bu le be bis gan mar te bi sa

da re a li ze bis sa kiTxi.

nor ma ti ul do ne ze so ci a lu ri de mok ra ti ac sa ba zi so Ri re bu le beb sa

da Zi ri Tad uf le beb zea ori en ti re bu li. ma Ti nor ma ti u li sta tu si

da praq ti ku li gan xor ci e le ba po li ti kis sak van Zo sa kiTxia, er T g-

va ri po li ti ku ri kom pa si.

me-18 sa u ku nis gan ma naT leb lo bis epo qi dan mo yo le bu li, sa ba zi so

Ri re bu le be bis de fi ni cia mud mi vad sa xec v li le bas ga nic di da. ic v-

le bo da ase ve am Ri re bu le ba Ta ur Ti er T da mo ki de bu le ba.

dRes Zi ri Ta dad sa u ba ria sam sa ba zi so Ri re bu le ba ze – Ta vi suf le-

ba ze, Ta nas wo ro ba ze/sa mar T li a no ba sa da so li da ro ba ze.

„ada mi a nis bu ne bi Ti Ta vi suf le ba ima Si mdgo ma re obs, rom igi ar

emor Ci le ba ara na ir am q vey ni ur upi ra tes Za las an ada mi a nis ne ba sa Tu

sa ka non m deb lo Za la uf le bas da sa xel m ZR va ne lod mxo lod bu ne bis ka-

nons aRi a rebs.

ada mi a nis Ta vi suf le ba sa zo ga do e ba Si gax lavT is, rom ar da e mor-

Ci los sxva sa ka non m deb lo Za la uf le bas, gar da imi sa, ro me lic sa zo-

ga do eb ri vi Tan x mo biT mi iR we va, da ar da e mor Ci los ra i me ne bas an ar

Se izRu dos ra i me ka no niT, gar da imi sa, ro mel sac ka non m de be li mis T vis

ga mocxa de bu li ndo bis far g leb Si mi i Rebs” (Locke, 1977, gv. 213-214)

„Tavisuflebis”

saTaveebi

rogor ganimarteba

„Tavisufleba”? –

magaliTi

12 13

Tavisufleba,

rogorc bunebiTi

ufleba

rogor SeiZleba

Tavisuflebis

garantireba

da realizeba

sazogadoebaSi?

bunebrivi

Tanasworoba

da Tanabari

Tavisufleba

mi si Zi ri Ta di mo saz re bis Ta nax mad, sa zo ga do e ba Si sa ku Ta ri pi rov-

ne bis gan kar g vis Ta vi suf le ba ya lib de ba, ro gorc sa ku Tar pi rov-

ne ba ze sa kuT re bis uf le ba, xo lo az ri sa da grZno bis Ta vi suf le bis

uz run vel yo fa xde ba ga dawy ve ti le be bis mi Re ba sa da po li ti ku ri

Za la uf le bis gan xor ci e le ba Si ada mi a nis mo na wi le o biT. rac Se e xe ba

ka no ni e rad mo po ve bu li sag nis gan kar g vas, amis T vis sa Wi roa ne bis mi e ri

ada mi a nis T vis xel mi saw v do mi, Ta vi su fa li baz ris ar se bo ba. am g va-

rad, sa zo ga do e ba ub ra lod ki ar inar Cu nebs bu ne biT Ta vi suf le bebs,

ara med ax dens maT re a li ze bas sa zo ga do eb ri vi nor me bis far g leb Si.

sur. 1. jon lo kis Ta vi suf le bis cne ba

lo ki amo dis iqi dan, rom

aR niS nu li Ta vi suf le be bi

yo vel ada mi ans bu ne bis gan

eni We ba, anu, isi ni sa zo ga do e-

ba Si ki ar war mo So bi lan, ara-

med „da sa ba mi dan” ar se bo ben.

Tum ca aR niS nu li „bu ne bi Ti

uf le be bi” sa zo ga do e ba Si

sa xec v li le bas ga nic dis. isi-

ni ya lib de bi an moTxov ne bis

sa xiT, rom leb sac Sem d gom

yo ve li ada mi a ni sa zo ga do e-

bas uye nebs.

lo kis ar gu men ta ci is ar si

da sxva das x va fi lo so fi u ri

va ri a cia dRem de aq tu a lu ria da Ta vi suf le bis, ro gorc sa ba zi so

Ri re bu le bis, gan mar te bi sas mas kvlav iS ve li e ben. lo ki miC ne u lia

li be ra liz mis erT-erT udi des mo az rov ned.

aR niS nu li de fi ni ci is po pu la ro bis mi u xe da vad, ar un da dag va viwy-

des, rom saq me gvaqvs is to ri ul teq s t Tan, rom lis ga ge ba mi si war-

mo So bis kon teq s tis ga uT va lis wi neb lad ar aris mar Te bu li da mi si

ub ra lod gad mo ta na Ta na med ro ve dro Si Se uZ le be lia. es aS ka ra

xde ba, Tu vu pa su xebT kiTx vas – ro gor aris Se saZ le be li sa zo ga do-

e ba Si Ta vi suf le bis ga ran ti re ba an re a li ze ba.

is to ri u li dis ku si is kon teq s t Si mniS v ne lo va nia, rom lo ki (da

Sem d gom gan ma naT leb lo bis epo qis bev ri sxva fi lo so fo si) ewi na aR-

m de ge ba mo saz re bas, rom lis Ta nax mad, uam ra vi ara Ta vi su fa li ada-

mi a nis ar se bo ba bu neb ri vi uTa nas wo ro bi Taa gan pi ro be bu li. ab so-

lu tis tur sa zo ga do e ba Si, sa dac mo nar qe bi sa ku Tar Za la uf le bas

RvTa eb riv war mo mav lo bas mi a wer d nen, bu neb ri vi Ta nas wo ro bi sa da

mis gan ga mom di na re Ta na ba ri Ta vi suf le bis qa da ge ba re vo lu ci u ri

mov le na iyo.

Tum ca lo ki ar kma yo fil de ba bu ne bis gan mi ni We bu li Ta na ba ri Ta vi-

suf le biT da cdi lobs sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me bis gziT da ner gos

sa zo ga do e ba Si bu ne bi Ti Ta vi suf le ba.

m

i

n

-

-

i

i

-

s

m

-

i

i

jon lo ki (1632–1704) – li be ra liz-

mis erT-er Ti pir ve li da Tval sa Ci no

war mo mad ge ne li.

lok ma ga na vi Ta ra em pi riz mi, rom lis

mi xed viT, ada mi a ne bi ga moc di le bis sa-

fuZ vel ze swav lo ben. am moZR v re bis Ta-

nax mad, sxva das x va ga moc di le bis Se da-

re ba Te o ri u li az rov ne bis amo sa va li

wer ti lia.

1690 wels jon lok ma ga mo aq vey na sa-

xel m wi fo mar T vis ori traq ta ti, rom-

leb Sic man in g li sis mo nar qi is Te o ri u-

li sa fuZ v le bi eW v q veS da a ye na da Ta vi-

su fal ne ba ze da fuZ ne bu li sa zo ga do eb-

ri vi wyo bis kon cef cia war mo ad gi na. Tavisufleba

sakuTari pirovnebis gankargvis Tavisufleba

bunebriv mdgomareobaSi

sazogadoebaSi

demokratiuli gziT miRweuli sazogadoebrivi SeTanxmebaZiriTadi uflebebi transformirdeba sazogadoebaSi da sazogadoebis meSveobiT

Tavisufleba, rogorc “pirovnebaze sakuTrebis ufleba”, daculia sazogadoebis mier

“azrisa da grZnobis” Tavisufleba realizdeba sazogadoebis mier politikuri avtonomiisa da demokratiuli uflebebis saSualebiT

mocemulia bunebiT sagnis qonis ufleba SromiT moipoveba

kamaTis SemTxvevaSi: gansazRvravs Zlieris ufleba

mocemulia bunebiT

SeiZleba Seilaxos sxvebis mier

ekonomikuri avtonomia SesaZlebelia yvela adamianisTvis

azrisa da grZnobis Tavisufleba

kanonierad mopovebuli sagnebis gankargvis Tavisufleba

14 15

Tavisufleba

mxolod

mdidrebisTvis?

Tavisuflebisa

da Zalauflebis

Tanafardoba

„unarebis

ganviTarebis unari”

jon lokis

Tavisuflebis

cnebis kritika

rusos mxridan

ideali:

Tavisufali

da Tanaswori

adamianebis erToba

ru so, pir vel rig Si, sa zo ga do e ba Si ar se bu li re a lu ri Ta vi suf le-

biT in te res de ba. is ga ni xi lavs Ta na med ro ve sa zo ga do e bas da as k v nis,

rom ga mocxa de bu li Ta vi suf le ba mxo lod mdid re bis T vi saa xel mi-

saw v do mi. amis xaz ga sas me lad mas moh yavs erT-er Ti mdid ris sity-

ve bi, ro me lic Ra ri bebs sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me bis ken mo u wo debs

da cal m x riv Ta vi suf le bas hpir de ba:

Ta vi suf le ba, ru sos sity ve biT rom vTqvaT, Se iZ le ba ga mo vi ye noT,

ro gorc er T g va ri „da za ve bis Se Tan x me ba”. ami tom gan sa kuT re bu li

yu radRe ba un da mi eq ces imas, Tu ram de nad re a li ze bu lia da pi re-

bu li Ta vi suf le ba sa zo ga do e bis yve la wev ris T vis.

ru sos kri ti kis me sa me pun q ti Se i cavs Ta vi suf le bis sxva mniS v ne-

lo van as peqts – mis da mo ki de bu le bas Za la uf le bas Tan. Tu lo kis

(da ma nam de ki dev uf ro me tad to mas hob zis) Tval saz ri siT, xal xi

un da ax den des ka non m deb lo bis legitimacias da ara auci leb lad

mis, realizebas, ru sos po zi cia ra di ka lu rad de mok ra ti u lia. mi si

ar gu men ta ci iT, ada mi a ni mxo lod ma Sin aris Ta vi su fa li, anu, sa ku-

Ta ri po li ti ku ri ne bis gar da ara fers emor Ci le ba, Tu eq vem de ba-

re ba im ka no nebs, ro mel Ta mi Re ba Sic Ta vad mo na wi le ob da.

Ta vi si kri ti kis me oTxe pun q t Si ru so mniS v ne lov nad ga nav r cobs

Ta vi suf le bis lo ki se ul cne bas: mi si az riT, ada mi a nis Ta vi suf le ba

ga mom di na re obs iqi dan, rom mas bu ne bis gan eni We ba ara ub ra lod „una-

re bi”, ara med am una re bis gan vi Ta re bis una ri (Sdr. Benner/Brüggen, 1996, gv. 24). am de nad, de mok ra ti u li sa zo ga do e bis mTa va ri amo ca naa ada-

mi a nis gan vi Ta re ba da mi si in di vi du a lo bis ga mov le nis xel Sewyo ba.

lo kis Te o ria Ta vi suf le-

bis re a li ze bis sa kiTx Si

kri ti kis qar cecx l Si jer

ki dev me-18 sa u ku ne Si ga ex-

via. mi si um niS v ne lo va ne si

opo nen ti al baT Jan Jak

ru so gax l daT, ro me lic

eda ve bo da an av r cob da mis

Te o ri as oTx Zi ri Tad pun-

q t Si:

1. kar gi sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me bis miR we va Se saZ le be lia mxo lod

im pi ro biT, Tu sa zo ga do e bis Seq m nis pro ces Si yve la ada mi a ni daT-

mobs Ta vis bu ne biT uf le bebs da sa nac v lod sa mo qa la qo uf le bebs

mi i Rebs.

2. Ta na med ro ve, bur Ju a zi ul-mo nar qi u li sa zo ga do e bis sa zo ga do-

eb ri vi Se Tan x me ba ar aris kar gi sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me ba.

3. Ta vi suf le bis sa i me dod re a li ze ba mxo lod im Sem Tx ve va Si Se iZ-

le ba, Tu ka no ne bis Se sa xeb ga dawy ve ti le be bi sa zo ga do e bis yve la

wev ris mi er mi i Re ba. mxo lod ma Sin da e mor Ci le ba yo ve li ada mi a ni

sa ku Tar ne bas, rac imas niS navs, rom is Ta vi su fa li gax de ba.

4. ru sos T vis „Ta vi suf le ba” gan vi Ta re bis ide as Ta naa da kav Si re bu li:

is yo vel ada mi an Si xe davs „una re bis gan vi Ta re bis unars” („per fec-ti bi lité”) (Benner/Brüggen, 1996, gv. 24). es „una re bi” ar aris wi nas-

war gan sazR v ru li mo ce mu lo ba, isi ni swav li sa da sa zo ga do e ba Si

cxov re bis pro ces Si vi Tar de bian.

Se saZ loa kri ti kis pir vel ma pun q t ma ga ga o coT: ra tom un da daT mos

ada mi an ma yve la Ta vi si bu ne bi Ti uf le ba, ra Ta Semdgom da ib ru nos

isi ni sa zo ga do e bis gan? xom ar uRebs es kars ti ra ni as? ru sos am

moTxov nis ra di ka liz mi bev r Si gan c vif re bas iw vevs. is am uki du-

res for mu li re bas imis xaz ga sas me lad ir Cevs, rom sa zo ga do e ba Si

Ta vi suf le ba mxo lod im Sem Tx ve va Si mi iR we va, Tu mas Si aRar iq ne ba

e. w. Tbi li ad gi le bi da sam f lo be lo e bi da, Se sa ba mi sad, ar iq ne ba

so ci a lu ri uTa nas wo ro ba. ide a lad mas Ta vi su fa li da Ta nas wo ri

ada mi a ne bis er To ba mi aC nia.

-

i

r

-

i

k

c

s

-

Jan Jak ru so (1712–1778) – erT-er Ti fi lo-

so fo si, rom lis Te o ri ul ma naS ro meb ma sa fuZ-

ve li mo um za da saf ran ge Tis re vo lu ci as.

ru som Se i mu Sa va fun da men tu ri traq ta ti

sa zo ga do e ba Si ar se bu li uTa nas wo ro bis gan-

vi Ta re bis Se sa xeb, ro mel Sic mo ce mu lia mi si

ro gorc fi lo so fi u ri, ise is to ri ul-em pi ri-

u li mid go me bi.

sxva mniS v ne lo van naS ro meb Si gan xi lu lia,

er Ti mxriv, de mok ra ti u li sa xel m wi fos Te o-

ria da, me o re mxriv, aR z r dis prob le me bi.

„mo di ga ver Ti an deT, – mi mar Ta man maT (Ra ri bebs. – av to ris Se niS v na), – ra Ta da vic vaT sus te bi Cag v ris gan, Se va ka voT pa tiv moy-va re e bi da uz run vel v yoT qo ne ba maT T vis, vi sac is ekuT v nis: mo di Se vi mu Sa oT sa mar T li a no bi sa da mSvi do bis de bu le be bi, ro mel Ta dac vis val de bu le ba yve las da e kis re ba, rom le bic mi u ker Zo e be li iq ne ba da er T g va rad ga mo as wo rebs be dis ukuR mar To bas, vi na i dan er T na ir ur Ti er T val de bu le bebs da a kis rebs Za la uf le bis mqo ne da sust ada mi a nebs. er Ti sity viT, imis ma giv rad, rom Cve ni Za le bi sa-ku Ta ri Ta vis wi na aR m deg miv mar ToT, mo di ga va er Ti a noT isi ni erT, umaR les Za la uf le ba Si.„ (Ro us seau, 1997, gv. 215-217)

16 17

kanti

Tavisuflebis

zRvari

ganpirobebulia

moraliT da

dakavSirebulia

saerTo

keTildReobasTan

sad aris

Tavisuflebis

zRvari

sazogadoebaSi?

ori pasuxi

monteskie

kan ti Ta vi suf le bis ki dev uf ro far To for mu li re bas gvTa va zobs

da axal sa fe xur ze ah yavs is, vi na i dan Ta vi suf le bis SezRud vas uf ro

ab s t raq tu lad aRiq vams: ne bis mi e ri qme de ba imis mi xed viT un da Se fas-

des, Tu ram de na daa Se saZ le be li mi si, ro gorc sa yo vel Tao ka no nis,

ga mo ye ne ba. for mu li re bis am g va ri ga far To e ba gu lis x mobs ara mar-

to ka no nis dac vis, ara med ase ve ka no nis far g leb Si Ta vi suf le biT

sar geb lo bis sa kiTxs. Tva li Se vav loT mar tiv ma ga liTs: vTqvaT, ar

ik r Za le ba did ga ba ri te bi a ni, ma Ra li ga mav lo bis av to man qa nis mox ma-

re ba, ro me lic bevr saw vavs sa Wi ro ebs da, am de nad, sa zi a noa ga re mos-

T vis. Tu amas er Ti a ni, sa yo vel Tao ka no nis sa xes miv cemT, se ri o zul

eko lo gi ur prob le mas mi vi RebT.

kan tis mi xed viT, Ta vi suf-

le bis zRva ri mo ra liT ga ni-

sazR v re ba, xo lo in di vi dis

Ta vi suf le bis zRvru li niS-

nu li sa er To ke Til dRe o baa.

Tum ca cal ke u li pi rov ne bis

Ta vi suf le bis zRva ri ar aris

sak ma ri si mTe li sa zo ga do-

e bis Ta vi suf le bis zRvris

dad ge nis T vis. ker Zod, aq sa u-

ba ria ara mar to ima ze, rom

ar da iS vas in di vi dis Ta vi-

suf le bis SezRud va an mas Si

Ca re va, ara med ima ze dac, rom Ta vi suf le bis sazR v re bi ga far Tov des

maT T vis, vi si Ta vi suf le bac izRu de ba. sa zo ga do e bis far g leb Si es

im Sem Tx ve va Si mi iR we va, Tu yve la ada mi a ni Ta na ba ri Ta vi suf le biT

sar geb lobs. ger ma ni is so ci al-de mok ra ti u li par ti is ham bur gis

prog ra ma Si vkiTxu lobT: „yo ve li ada mi a ni mo wo de bu lia Ta vi suf-

le bis ken da aqvs una ri, iyos Ta vi su fa li. Se uZ lia Tu ara mas, icxov-

ros am mo wo de bis Se sa ba mi sad, sa zo ga do e ba gan sazR v ravs.”

uax les Te o ri eb Si – ma ga li Tad, no be lis pre mi is la u re a tis, in do-

e li amar tia se nis, kon cef ci a Si – sa u ba ria „TviT re a li za ci is Se saZ-

leb lo beb ze”. es gu lis x mobs sa zo ga do eb riv cxov re ba Si aq ti ur

mo na wi le o bas, ro me lic sak ma od scil de ba fis ka lur Ta nas wo ro bas.1

sa kiTxi, Tu sa dam de vrcel de ba Ta vi suf le ba (in di vi dis Ta vi suf-

le ba sa zo ga do e bis, ase ve sa xel m wi fos mi marT), dRem de sa ka ma Toa.

iq ne ba es sa te le fo no sa ub re bis mos me nis prob le ma Tu sa gan ge bo

Sem Tx ve va Si Tav dac vis mi nis t ris brZa ne ba sam g zav ro TviT m f ri na-

vis Ca mog de bis Se sa xeb – sxva mra val kiTx vas Tan er Tad es gax lavT

Ta vi suf le bis zRvris Ta o ba ze sa zo ga do eb ri vi dis ku si is sa ga ni.

dRem de Ta vi suf le bis zRvris gan sazR v ri sas or fi lo so fi ur mo saz-

re bas iS ve li e ben:

mon tes ki es mi xed viT, Ta vi-

suf le bis zRva ri aris ka no-

nis dac vis val de bu le ba,

ro me lic efuZ ne ba uf le bas

– mi si dac va yve la sxva mo qa-

la qe sac mo eTxo vos.

„er Ti Se xed viT, de mok ra ti is pi ro beb Si xalxs yve laf ris

ke Te ba Se uZ lia, ra sac mo i sur vebs. mag ram po li ti ku ri Ta vi suf le ba

su lac ar niS navs, ake To is, rac gin da. sa xel m wi fo Si, anu, sa zo ga-

do e ba Si, sa dac ka no ne bi ar se bobs, Ta vi suf le ba aris uf le ba, ake To

is, ri si ke Te bis uf le bac gaqvs, da ar iyo iZu le bu li, ake To is, rac

gek r Za le ba. un da ga i az ro, ra aris da mo u ki deb lo ba da ra – Ta vi-

suf le ba. Ta vi suf le ba gax lavT uf le ba, ake To yo ve li ve is, rac ka-

no niT daS ve bu lia. Tu mo qa la qe ake Tebs imas, rac ka no niT ek r Za le-

ba, ma Sin mas aRar hqo nia Ta vi suf le ba, vi na i dan sxveb sac Se eZ le baT

ima ves ke Te ba.” (Montesquieu, 1992, gv. 212-213)

„am de nad, ar se bobs er Ta der Ti ka te go ri u li im pe ra ti vi,

ker Zod: mo i qe ci mxo lod im maq si mas mi xed viT, ro mel sac isur veb di,

rom sa yo vel Tao ka no ni gam x da ri yo.” (Kant, 1995, gv. 51)

Sarl lui de mon tes kie (1689–

1755) – sa mar Tal m cod ne da fi lo-

so fo si-mo ra lis ti. sa xe li ga iT q va,

pir vel rig Si, traq ta tiT „ka non-

Tasulis Se sa xeb” (1748).

is mo iTxov da kon s ti tu ci ur mo-

nar qi as da xe li suf le bis ga da na wi-

le bas (sa ka non m deb lo, aR mas ru le-

bel da sa sa mar T lo xe li suf le beb-

ze).

k

l

s

T

n

T

T

s

e

d

b

a

s

ima nu el kan ti (1724–1804) – dRem de erT-er Ti yve la ze gav le ni a ni ger ma-ne li fi lo so fo si gan ma naT leb lo bis epo qi sa. mis naS ro meb Si gan xi lu lia praq ti ku lad yve la im d ro in de li fi-lo so fi u ri sfe ro.

Zi ri Ta di naS ro me bi: „wmin da go ne-bis kri ti ka” (1781), „praq ti ku li go ne-bis kri ti ka” (1788), „msje lo bis una ris kri ti ka” (1790), „sa yo vel Tao mSvi do-bi sa ken” (1795), „mo ra lis me ta fi zi kis

sa fuZ v le bi” (1796/97).

1 ger ma ni is fe de ra lu ri mTav ro bis pir vel or mox se ne ba Si si Ra ri bi sa da sim did ris Se sa xeb ga mo i ye ne ba si Ra ri bis do nis ara mxo lod sa kuT riv ma te ri a lu ri in di ka to ri, ara med mas Si gaT va lis wi ne bu lia so ci a lu ri in k lu zi i sa da eq s k lu zi is maC ve ne be lic.

18 19

Tanasworoba Tu

samarTlianoba?

gansxvaveba

filosofiur

terminologiasa

da dRevandel

politikur

frazeologias

Soris

Tavisufleba

da socialuri

demokratia

2.2. Ta nas wo ro ba/sa mar T li a no ba

ro de sac surT da a sa xe lon me o re sa ba zi so Ri re bu le ba, bev ri ib ne va

xol me: es Ri re bu le ba „Ta nas wo ro baa” Tu „sa mar T li a no ba”?

ase Ti oraz rov ne ba ad vi lad aix s ne ba fi lo so fi ur-is to ri ul kon-

teq s t Si:

sur. 2. sa mar T li a ni sa zo ga do e ba da sa ba zi so Ri re bu le be bi

saf ran ge Tis re vo lu ci is dro i dan mo yo le bu li, sam sa ba zi so Ri re-

bu le bad miC ne u lia „Ta vi suf le ba, Ta nas wo ro ba da so li da ro ba”.

fi lo so fi u ri Tval saz ri siT, sa mar T li an sa zo ga do e ba ze sa u ba ri im

Sem Tx ve va Si Se iZ le ba, Tu sa mi ve Ri re bu le ba re a li ze bu lia.

imav d ro u lad, „Ta nas wo ro bis” Ri re bu le bis gan xil vi sas war mo i So ba

kiTx va, Tu ro gor Se iZ le ba ga mo i yu re bo des ma te ri a lu ri da ara ma-

te ri a lu ri ke Til dRe o bis sa mar T li a ni ga da na wi le ba. me -20 sa u ku-

nis 80-iani wle bi dan vrcel de ba Tval saz ri si, rom „sa mar T li a no ba”,

ro gorc Zi ri Ta di Ri re bu le ba, ga mo ye ne bul un da iq nes „Ta nas wo ro-

bis” cne bis gan ga sa mij nad da mis da sa zus teb lad. dRe is T vis mi Re bu-

lia sa u ba ri „Ta vi suf le ba ze, sa mar T li a no ba sa da so li da ro ba ze”.

Tum ca Rirs, rom am sa kiTxs fi lo so fi u ri kuTxi Tac ga vec noT.

„Ta vi suf le bis” cne bis gan gan s x va ve biT, ro me lic Se iZ le ba cal ke ul

ada mi ans mi e sa da gos, „Ta nas wo ro ba” da ”sa mar T li a no ba” far do bi Ti

cne be bia: yo ve li ada mi a ni da mi si in di vi du a lu ri Ta vi suf le ba sa zo-

ga do e bis sxva wev rebs Se e far de ba.

Tu Ta vi suf le bis Se sa xeb

war mo e bul dis ku si ebs ga viT-

va lis wi nebT, Se iZ le ba so ci-

a lu ri de mok ra ti is mi marT

Sem de gi moTxov ne bi Ca mo va ya-

li boT:

moTxov ne bi so ci a lu ri de mok-ra ti is mi marT, rom le bic Ta-vi suf le bis Se sa xeb war mo e bul dis ku si eb Si ga mo ik ve Ta:

• pi rov ne bis Ta vi suf le ba, ise ve, ro gorc sa zo ga do eb-riv cxov re ba Si da mis ga-dawy ve ti le beb Si aq ti u ri mo na wi le o ba, mTli a no ba Si, uz run vel yo fi li da ga ran-ti re bu li un da iyos.

• Ta vi suf le ba gu lis x mobs, rom yo vel ada mi ans re a lu-rad un da Se eZ los Ta vi suf-le biT sar geb lo ba. auci-le be lia sa zo ga do eb ri vi Za-lis x me va da in s ti tu te bi, rom le bic amas uz run vel yo fen. Ta-vi suf le bis, ro gorc Zi ri Ta di uf le bis, for ma lu ri aRi a re ba sak ma ri si ar aris.

• Ta vi suf le ba gu lis x mobs po li ti ku ri ga dawy ve ti le be bis de-mok ra ti u li gziT mi Re bas.

• Ta vi suf le ba gu lis x mobs, rom ada mi a ne bi pa su xis m geb lo biT da go niv ru lad moq me de ben. es aris er T g va ri moTxov na de mok ra-ti ul sa zo ga do e ba Si aR z r di sa da ga naT le bis mi marT.

„Ta vi suf le ba” gsdp-is ham bur gis prog ra ma Si:

„Ta vi suf le ba niS navs, iyo sa ku Ta ri

cxov re bis Se moq me di. yo ve li ada mi-

a ni mo wo de bu lia Ta vi suf le bis ken

da aqvs una ri, iyos Ta vi su fa li. Se-

uZ lia Tu ara mas, icxov ros am mo-

wo de bis Se sa ba mi sad, sa zo ga do e ba

gan sazR v ravs. is un da iyos Ta vi su-

fa li da mam ci re be li da mo ki de bu le-

bis gan, ga Wir ve bi sa da Si Sis gan,;mas

un da hqon des Se saZ leb lo ba, ga na-

vi Ta ros Ta vi si ni Wi da gac no bi e-

re bu li pa su xis m geb lo biT mi i Ros

mo na wi le o ba sa zo ga do eb riv da po-

li ti kur cxov re ba Si. mxo lod mas,

vinc sak ma ri sa daa uz run vel yo fi li

so ci a lu rad, Se uZ lia isar geb los

sa ku Ta ri Ta vi suf le biT.” (ham bur-

gis prog ra ma, 2007, gv. 15)

Tavisufleba Tanasworoba solidaroba

samarTliani sazogadoeba

20 21

rTuli

amocana: rogor

davasabuToT

„samarTliani

uTanasworoba”?

oTxi midgoma

„samarTlia-

nobisadmi”

Tanasworoba da

samarTlianoba,

rogorc

fardobiTi cnebebi

Tanasworoba da

samarTlianoba,

rogorc cnebebi,

mkafio ganmartebas

moiTxovs

am de nad, Ta nas wo ro bis moTxov na gu lis x mobs, rom ar ar se bobs sa zo-

ga do e bis mi er aRi a re bu li ar gu men te bi, rom le bi Tac Se iZ le ba ke Til-

dRe o bis ara Ta na ba ri ga da na wi le bis le gi ti ma cia.

ase Tia „Ta nas wo ro bi sa” da „sa mar T li a no bis” cne be bis zo ga di gan sazR-

v re ba ni, ro mlebic arc er Ti sa mec ni e ro Te o ria ar ewi na aR m de ge ba.

amas Ta na ve, sa in te re soa, Tu ro gor xde ba am Te o ri eb Si „ara Ta na ba ri

ga da na wi le bis” sa mar T li a no bis da sa bu Te ba. ar se bobs da sa bu Te bi sa

da de fi ni ci is sak ma od gan s x va ve bu li va ri an te bi, ro mel Ta sa fuZ v-

li a ni gan xil va am Ja mad Se uZ le be lia. mag ram po li ti kiT da in te re-

se bu li ada mi a ni, cxa dia, das vams kiTx vas, Tu ro gor dgin de ba mim di-

na re po li ti ka Si, yo vel dRi ur cxov re ba Si, ram de nad „sa mar T li a ni”

an „usa mar T loa” esa Tu is po li ti ku ri wi na da de ba.

qve moT gTa va zobT „sa mar T li a no bis” cne bi sad mi oTx sxva das x va

mid go mas, ro mel Ta Se sa xeb me -20 sa u ku nis 80-ian da 90-ian wleb Si

Te o ri u li Tu po li ti ku ri dis ku si e bi imar Te bo da. gan s x va ve bu li

de fi ni ci e bi sa da mid go me bis mi xed viT aS ka raa, rom sa mar T li a no bis

er T m niS v ne lo va ni da sa bu Te ba ar ar se bobs da saq me gvaqvs sa ka ma To

po li ti kur mo ti va ci as Tan. es oTxi mid go ma gax lavT:

jon ro ul zis sa mar T li a no bis li be ra lu ri Te o ria,

sa mar T li a no bis li be ra lu ri Te o ri e bis so ci a lis tu ri kri-

ti ka,

aRi a re ba da ga da na wi le ba – nen si fre ze ris gan sazR v re ba,

sa mar T li a no bis po li ti ku ri gan zo mi le be bi.

amas Ta na ve, fi lo so fi u ri Tval saz ri siT, uf ro far To cne baa „sa mar-

T li a no ba”. Sem de gi ci ta tiT av to ri „sa mar T li a no bis” cne bis zust

gan sazR v ras cdi lobs:

am g va rad, sa mar T li a no ba aS ka rad mo iTxovs gar k ve ul wi na pi ro bebs:

ada mi ans Se iZ le ba mi aC n des, rom mas usa mar T lod eq ce vi an, Tum ca

re a lu rad Se saZ le be lia, ga da na wi le bis Tval saz ri siT „sa mar T li-

a ni” si tu a cia iyos. ra aris sa mar T li a ni da ra – ara, mxo lod ada-

mi a ne bis ur Ti er T da mo ki de bu le biT Se iZ le ba dad gin des. am g va rad,

sa mar T li a no ba gu lis x mobs,

rom xde ba (su li e ri da/an ma te ri a lu ri) ke Til dRe o bis sa zo ga-

do eb ri vi ga da na wi le ba

da rom ke Til dRe o bis ga da na wi le ba yve las mi er aRi a re bu li,

le gi ti mu ri kri te ri u me bis Se sa ba mi sad xor ci el de ba.

mxo lod ma Sin, ro de sac es ori ve wi na pi ro ba Ses ru le bu lia, Se iZ-

le ba vi sa ub roT „sa mar T li a no ba ze”.

Ta nas wo ro ba ki ma te ri a lu ri da su li e ri ke Til dRe o bis ga da na-

wi le bis gan sa kuT re bu li for maa:

„ra aris sa mar T li a no ba? Se iZ le ba ki ase Ti kiTx vis das ma? ro de-

sac vam bobT „ra aris”, vgu lis x mobT ra i me sa gans. sa mar T li a no ba ki

ar gax lavT sa ga ni. sa mar T li a no ba far do bi Ti ka te go riaa. is mo i cavs

ada mi a ne bis er T ma neT Tan da mo ki de bu le bas. gar k ve u li ti pis ur Ti er-

To be bi xa si aT de ba, ro gorc sa mar T li a ni. Se sa ba mi sad, un da iT q vas ara

„ra aris sa mar T li a no ba?”, ara med un da da is vas kiTx va ”ra Si mdgo ma re-

obs sa mar T li a no ba?” [...] sa mar T li a no ba vlin de ba ima Si, Tu ro go ria

in di vi dis mdgo ma re o ba mis er To ba Si, sa zo ga do e ba Si, ro go ri da mo ki-

de bu le ba aqvs mas sxva ada mi a neb Tan, rom leb Ta nac is ur Ti er Tobs. [...]

ada mi a nebs aqvT moTxov ni le ba, ga ar k vi on Ta vi an Ti ad gi li sxveb Tan

ur Ti er To ba Si, da ad gi non, Tu ro gor xde ba ma Ti aR q ma, ma Ti Se fa se-

ba. [...] Tu in di vi dis TviT Se fa se ba em Tx ve va imas, ro gorc aRiq me ba is

sxve bis mi er, am Sem Tx ve va Si igi mi iC nevs, rom mas sa mar T li a nad eq ce-

vi an. am g va ri Se fa se ba imis mi xed viT ya lib de ba, mi a ni We ben, Se uzRu da-

ven Tu Ca mo ar T me ven ada mi ans ma te ri a lur da su li er ke Til dRe o bas.

„ (Heinrichs, 2002, gv. 207-208)

„Ta nas wo ro ba gax lavT [so ci a lu ri] [...] wes ri gis amo sa va li wer ti li da

ara Se de gi. ga da na wi le bis kri te ri u me bis gan sazR v ri sas sa Wi roa sa ba zi so

nor mis dad ge na, rom lis sa fuZ vel ze dac sa mar T li a nad Ca iT v le ba ga da na-

wi le ba, ro me lic nor mas scil de ba. ga da na wi le bis es pir ve la di nor maa

ariT me ti ku li to lo ba, anu, ga da sa na wi le be li ke Til dRe o bis Se far de ba

mim Reb Ta ra o de no bas Tan. sa mar T li a no bis gan gan s x va ve biT, Ta nas wo ro bas

ar esa Wi ro e ba kri te ri u me bis gan sazR v ra. [...] Tu kon k re tul Sem Tx ve va Si

ke Til dRe o bis ga da na wi le bis kri te ri u me bi ar ar se bobs da ar ar se bobs

sa fuZ ve li imis T vis, rom erTs me ti mi e ces da me o res – nak le bi, ma Sin

TviT ne bo bis ga mo sa ricxad Ta na ba ri ga da na wi le ba un da mox des.” (Heinrichs, 2002, gv. 211-212)

22

warmosaxviTi

eqsperimenti:

Tavisufali,

Tanaswori da

mizanmimarTuli

individebis

„sawyisi

mdgomareoba”

„maqsiminis wesi”

gadanawilebis

samarTlianobis

axali ganmarteba

jon roulzi

„samarTliani

sabaziso wesrigis”

Seqmna

jon lo kis msgav sad, ro ul zi er T g var sawyis mdgo ma re o ba ze sa ub-

robs. amas Ta na ve, is gu lis x mobs ada mi a ne bis ara bu neb riv mdgo ma-

re o bas, ro me lic odes Rac re a lu rad ar se bob da, ara med hi po Te zur

mdgo ma re o bas, ro de sac er T ma neTs mxo lod sa ku Ta ri in te re se bis-

T vis meb r Zo li, Ta vi su fa li da Ta nas wo ri ada mi a ne bi xvde bi an da

sa mar T li a no bis er Ti an prin ci peb ze Tan x m de bi an.

ro ulzs mi aC nia, rom sa mar T li a nia sa ba zi so wes ri gi da mid go me bi,

rom leb ze dac er To bis (an sa zo ga do e bis) wev re bi sa mar T li a no bis

pi ro beb Si kon sen su sis sa fuZ vel ze Tan x m de bi an.

war mo sax vi Ti eq s pe ri men ti ima sac gu lis x mobs, rom in di vi dis sa zo-

ga do eb ri vi mdgo ma re o ba jer ga ur k ve ve lia. ami tom, ro ul zis az riT,

ada mi a ne bi da in te re se bu li un da iy v nen, rom sa zo ga do e bis yve la ze

da uc vel ma wev r ma maq si ma lu rad ga i um jo be sos mdgo ma re o ba („maq-

si mi nis we si”).

ro ul zis rTu li Te o ri i dan gvsurs ga mov yoT ori, yve la ze mniS v-

ne lo va ni prin ci pi, ro mel Ta meS ve o bi Tac Se vec de biT Se va mow moT,

Tu ras Se iZ le ba ewo dos sa mar T li a ni.

ro ul zis erT-er Ti dam sa xu re ba is aris, rom man sa zo ga do eb ri vi

ke Til dRe o bis ga da na wi le bis Se sa xeb kla si ku ri li be ra lu ri dis-

ku sia ga na vi Ta ra Te o ri is sa xiT, ro me lic ga da na wi le bis sa mar T-

li a no bas ax le bu rad gan sazR v ravs. amiT ro ul z ma Ta vi suf le be bis

uz run vel yo fis pre ten zi is mqo ne li be ra lu ri tra di cia Ta nas wo-

ro bi sa da sa mar T li a no bis so ci al-de mok ra ti ul ide ebs da u kav Si ra.

2.2.1. jon ro ul zis

sa mar T li a no bis Te o ria2

fi lo so fi ur de ba teb Si,

ro gorc we si, jon roul zis

sa mar T li a no bis Te o ria ga ni-

xi le ba xol me.

li be ra lur tra di ci a ze

da fuZ ne bu li Te o ria man jer

ki dev 1971 wels ga mo aq vey na.

am naS roms gan sa kuT re bu li

po li ti ku ri re zo nan si me-20

saukunis 80-ian da 90-ian

wleb Si moh y va. is tet Ce ri sa da

re i ga nis epo qis sa baz ro ra di-

ka liz mis, ase ve hel mut ko lis mTav ro bis mi er ga mocxa de bu li „su li-

er-mo ra lu ri gar da te xis” al ter na ti vad ga ni xi le bo da (is to ri u li

kon teq s tis Se da re bis T vis: Nida-Rümelin, 1997, gv. 15-16). jon ro ul zis

Te o ri am mwva ve dis ku sia so ci al-de mok ra ti ul wre eb Si ga mo iw via.

Ta vis Te o ri a Si ro ul zi Se is wav lis in te res Ta kon f liq tis re gu-

li re bis sa kiTxs sa zo ga do e ba Si, rom lis wev re bi sa mar T li a nad da

Ta nam S rom lo bis sa fuZ vel ze un da cdi lob d nen de fi ci tu ri ke Til-

dRe o bis ga da na wi le bas. amis T vis sa Wi roa ur Ti er T sa wi na aR m de go

in te re se bis tran s for ma cia „sa mar T li an sa ba zi so wes ri gad„, ro mel-

sac aqvs spe ci fi ku ri in s ti tu te bi (kon s ti tu cia, po li ti kur-eko no-

mi ku ri Car Co e bi da a. S.). Ta vis Te o ri a Si ro ulzs surs gan mar tos

sa mar T li a ni wes ri gis kri te ri u me bi da prin ci pe bi.

is ey r d no ba Sem degs:

Se saZ le be lia sa mar T li a no bis ise Ti Zi ri Ta di ide e bi sa da sa-

er To prin ci pe bis Ca mo ya li be ba, rom le bic yve las T vis mi sa Re bi

iq ne ba;

Ta na med ro ve de mok ra ti e bis mniS v ne lo va ni ni Sa nia is, rom mo qa-

la qe ebs er T ma ne Ti Ta vi su fal da Ta nas wor ada mi a ne bad mi aC ni-

aT;

am sa fuZ vel ze Se saZ le be lia so ci a lu ri Ta nam S rom lo bis prin-

ci pe bis Ca mo ya li be ba.

2 av to rebs ar aqvT gan z ra xu li, sru lad war mo ad gi non jon ro ul zis Te o ria. ma Ti mi-za nia, praq ti ku li ma ga li Te biT ga ni xi lon sa mar T li a no bis gan mar te bis prob le me bi, rom le bic xSi rad war mo i So ba mim di na re po li ti kis far g leb Si.

jon ro ul zi (1921–2002) – li be ra lu ri

mi mar Tu le bis erT-er Ti cno bi li fi lo-

so fo si-mo ra lis ti. har var d Si po li ti kur

fi lo so fi as as wav li da.

1971 wels ga mo aq vey na yve la ze gax ma u-

re bu li naS ro mi „sa mar T li a no bis Te o ria”.

me-20 saukunis 80-ian da 90-ian wleb Si

mis ma Te o ri am da sa ba mi mis ca far To dis-

ku si as, maT So ris, so ci al-de mok rat Ta

wre eb Si

da va le ba dis ku si i sa da Sem d go mi mu Sa o bis T vis

jon ro ul zi gvTa va zobs, Ca va ta roT war mo sax vi Ti eq s pe ri men ti.

iRebT mis wi na da de bas?

ma Sin war mo id gi neT, rom Ta vi su fa li, Ta nas wo ri da ra ci o na lu rad

mo az rov ne ada mi a ne bis kre ba Si mo na wi le obT:

ro mel prin ci peb ze Se giZ li aT Se Tan x m deT?

ro me li prin ci pe bia sa ka ma To?

ra ar gu men te biT Se iZ le ba sa ka ma To pun q te bis ga qar wy le ba?

ro me li prin ci pe bia gan xor ci e le bu li Ta na med ro ve ger ma ni is fe de-

ra ci ul res pub li ka Si? ro me li ar aris?

23

24

„araTanabari,

magram samarTliani

gadanawilebis”

winapirobebi

praqtikuli

magaliTi

ori ZiriTadi

principi

ZiriTadi

Tavisuflebebi

diferenciaciis

principi

„ara Ta na ba ri, mag ram sa mar T li a ni ga da na wi le bis” pir vel wi na pi ro bas

ro ul zi ara Ta na ba ri ga da na wi le bis Se saZ lo Se de geb Tan akav Si rebs:

ro de sac amiT yve la mo ge bu li rCe ba, maT So ris, sa zo ga do e bis yve-

la ze sus ti wev ri, ma Sin ara Ta na ba ri ga da na wi le ba (mi si Se de gi dan

ga mom di na re) Se iZ le ba da va xa si a ToT, ro gorc sa mar T li a ni. am de nad,

sa u ba ria dro Si ga xan g r Z li ve bul efeq t ze.

me o re wi na pi ro ba da kav Si re bu lia „sa mar T li an xel mi saw v do mo bas-

Tan”: ara Ta na ba ri ga da na wi le ba mxo lod im Sem Tx ve va Sia ga mar T le-

bu li, Tu Ta nam de bo ba da sa zo ga do eb ri vi mdgo ma re o ba yve las T vis

xel mi saw v do mia, anu, „yve la ada mi ans Ta na ba ri San si un da hqon des„.

„di fe ren ci a ci is prin ci pi” me tad sa ka ma Toa ro gorc sa mec ni e ro, ise

po li ti kur wre eb Si. Tum ca sa nam Se vec de biT, vu pa su xoT kiTx vas,

ram de nad mar Te bu lia sa mar T li a no bis de fi ni cia, kar gi iq ne bo da,

ro ul zis ar gu men te bi praq ti ku li ma ga li Te biT Seg ve mow me bi na. qve-

moT, Car Co Si, war mod ge ni lia po li ti ku ri ar gu men te bi, ro mel Ta

„sa mar T li a no bis” Se mow me ba ro ul zis „prin ci pe bis” gaT va lis wi ne-

biT Se iZ le ba.5 Se e ca deT war mo id gi noT, ras mi iC nev diT sa mar T li-

a nad Seg r Z ne be bis do ne ze.

Ta vis „sa mar T li a no bis Te o ri a Si” jon ro ul zi or prin cips aya li bebs:

pir ve li prin ci pi exe ba Zi ri Ta di Ta vi suf le be bis er Tob li o bas,

rom le bic yo vel pi rov ne ba ze un da vrcel de bo des, ra Ta man SeZ los

sa ku Ta ri Ta vi suf le be bis ga mo ye ne ba. „Ta na ba ri Ta vi suf le be bis sis-

te mis” cne ba mi u Ti Tebs, rom ne bis mi e ri qme de ba un da ga i mij nos kon-

k re tu li pi rov ne bis gan. am Sem Tx ve va Si Se iZ le ba vi sa ub roT „ka no-

nis wi na Se Ta nas wo ro ba ze” da pi rov ne bis ga ran ti re bul uf le beb ze.

pir vel prin cips praq ti ku lad yve la av to ri aRi a rebs.

ro ul zi (li be ra lu ri tra di ci is Ta nax mad) amo dis iqi dan, rom pir-

vel prin cips me o ris mi marT ab so lu tu ri upi ra te so ba eni We ba.4

pir ve li prin ci pis gan gan s x va ve biT, ro me lic, mTli a no ba Si, ar iw vevs

az r Ta sxva das x va o bas, me o re prin ci pi, e. w. di fe ren ci a ci is prin-

ci pi, sa ka ma Toa. aq ro ul zi gvTa va zobs ab s t raq tul nor mas, rom lis

Ta nax mad, uTa nas wo ro mid go ma Se iZ le ba sa mar T li a nad Ca iT va los.

ara Ta na ba ri, mag ram sa mar T li a ni ga da na wi le ba un da ukav Sir de bo-

des or wi na pi ro bas:

1. man sar ge be li nak le bad war ma te bu lebs un da mo u ta nos,

2. Ta nam de bo ba da sa zo ga do eb ri vi mdgo ma re o ba xel mi saw v do mi un da

iyos ne bis mi e ri ada mi a nis T vis.

ppppirrrr ve li prprprpr nnnnin ci ppppi exxxxebbb baaa ZZZZirrr ri aaTa di aaTa vi ssssuf lebbb be bbbbissss rrrer T bbbob li o bbababassss,

1-li prin ci pi:

„yo vel in di vids Ta na ba ri uf le ba un da hqon des Ta na ba ri Zi ri Ta di Ta vi-

suf le be bis zo gad sis te ma ze, ro me lic yve la da nar Ce ni ada mi a nis T vis ar se-

bul msgavs sis te mebs esa da ge ba.” (Rawls, 1979, gv. 81)3

me-2 prin ci pi:

„so ci a lu ri da eko no mi ku ri uTa nas wo ro ba Sem deg na i rad un da iyos or ga ni-

ze bu li: a) man yve la ze di di sar ge be li nak le bad war ma te bu lebs un da mo u ta nos

da b) yve las T vis xel mi saw v do mi un da ga xa dos Ta nam de bo ba da sa zo ga do eb ri vi

mdgo ma re o ba, rac San se bis sa mar T li a ni Ta nas wo ro bis pi ro beb Si mi iR we va.” (,

Rawls, 1979, gv. 336)

3 es for mu li re ba az rob ri vad ex mi a ne ba kan tis ide as: ”swo ria ne bis mi e ri qme de ba, rom-li Tac, an rom lis maq si mas mi xed vi Tac, yo ve li ada mi a nis TviT ne bo bis Ta vi suf le ba Se-e Tav se ba yo ve li ada mi a nis Ta vi suf le bas, sa yo vel Tao ka no nis Se sa ba mi sad.” (Kant, 1963, gv. 33)

4 ma i ers mi aC nia, rom es Se xe du le ba prob le mu ria ro gorc Si na ar sob ri vad, ise lo gi-ku rad (Sdr. gv. 93 da mom dev no gver de bi).

5 ro ul zis uTa nas wo ro mid go mis mxo lod di fe ren ci a ci is prin ci pis sa fuZ vel ze ax s na ar iq ne bo da mar Te bu li. ro ul zi amo dis iqi dan, rom sa mar T li a no ba ori ve prin ci pis er T d ro u lad dac vas gu lis x mobs.

dis ku sia: prog re si re ba di sa Se mo sav lo ga da sa xa di – ki Tu ara?mi u xe da vad imi sa, rom sa zo ga do e bis na wi li pa ul kir x ho fis da ul-

t ra li be ra le bis ar gu men ta ci is wi na aR m de gia, msgav si mo saz re bac im-sa xu rebs kri ti kul ana lizs.

pa ul kir x hof ma, ro gorc ger ma ni is qris ti an-de mok ra ti u li kav-Si ris ”Crdi lo va ni ka bi ne tis” fi nan s Ta mi nis t r ma, bun des ta gis 2005 wlis sa ar Cev no kam pa ni is dros 25%-iani er Ti a ni sa Se mo sav lo ga da sa-xa dis Se mo Re ba mo iTxo va, ma Sin, ro ca ger ma ni a Si uk ve ram de ni me aT-w le u lis gan mav lo ba Si prog re si re ba di da beg v ra moq me debs: pir vel rig Si, ar se bobs da u beg ra vi sa ba zi so Tan xa, xo lo am Tan xa ze ma Ral Se mo sa val ze prog re si re ba di da beg v ra vrcel de ba. es imas niS navs, rom ga da sa xads yo ve li ada mi a ni im ga nak ve Tis mi xed viT ix dis, ro mel-sac mi si mTli a ni Se mo sav lis ode no ba Se e sa ba me ba.

kiTx va:ram de nad sa mar T li a nia ori ve mo de li, Tu maT jon ro ul zis mi-

xed viT gan vi xi lavT?

25

26 27

usamarTloba

yvelasTvis

mogebiani gaxdes?

gadanawilebis

samarTlianoba Tu

xelmisawvdomobis

samarTlianoba

sazogadoebrivi

realoba

rogor SeiZleba

sazogadoebaSi

gabatonebuli

uTanasworobisa

da usamarTlobis

axsna?

SeiZleba ki

so ci a lis tu ri po zi ci e bis dam c vel ni ewi na aR m de ge bi an ro ul zis

va ra uds, rom eko no mi kur uTa nas wo ro bas yve las T vis (da, pir vel

rig Si, sa zo ga do e bis yve la ze sus ti wev re bis T vis) Se uZ lia sar geb-

lo bis mo ta na. ma Ti mo saz re biT, amiT uTa nas wo ro ba da usa mar T lo ba

ki dev uf ro ma tu lobs. bo lo wle bis kvle ve bis em pi ri u li Se de ge bi

swo red ama ze mi u Ti Tebs.7

me-20 saukunis 80-iani wle bi dan ro ul zi mu Sa ob da so ci a lu ri de mok-

ra ti is Te o ri is Seq m na ze da zru nav da Se sa ba mi si dis ku si e bis Ca ta-

re ba ze.

az r Ta sxvadasxvaobas gan sa kuT re bul mniS v ne lo bas isic sZens, rom

mas Se uZ lia ga mo iw vi os gan xeT qi le ba so ci a lu ri de mok ra ti is T vis

me tad ar se biT miz nob riv jgu febs So ris, ro go re bic ari an da saq-

me bu le bi da umu Sev re bi. Se sam C ne via, rom es miz nob ri vi jgu fe bi

dRe sac – ise ve, ro gorc is to ri u lad – emij ne bi an er T ma neTs Ta vi-

suf le bi sa da Ta nas wo ro bis sa kiTx Si.

me mar cxe ne po li ti kos Ta So ris gan s x va ve be bi Te o ri ul do ne ze dac

ik ve Te ba. sa mar T li a no bis Se sa xeb dis ku si a Si, pir vel rig Si, ori

sa wi na aR m de go mo de li upi ris pir de ba er T ma neTs: er Ti mxriv, so ci a-

lu ri da ma te ri a lu ri ke Til dRe o bis sa mar T li a ni ga da na wi le ba da,

me o re mxriv, so ci a lu ri Se saZ leb lo be bis sa mar T li a ni xel mi saw v-

do mo ba, anu, sxva das x va jgu fis sa zo ga do eb ri vi aRi a re bis sa kiTxi –

Tu ram de nad xel mi saw v do mia maT T vis sa zo ga do eb ri vi mdgo ma re o ba

(anu, so ci a lu ri sta tu sis sa kiTxi). es gax lavT dis ku sia, ro me lic

Te o ri ul do ne ze mim di na re obs da po li ti ka Sic aisa xe ba. ne bis mi er

Sem Tx ve va Si, mka fio wi na aR m de go ba, er Ti mxriv, ga da na wi le bis sa mar-

T li a no ba sa da, me o re mxriv, xel mi saw v do mo bis sa mar T li a no bas So ris

ar se bi Tad er T ma ne Tis mi marT wi nas war ara ke Til gan wyo bas efuZ ne ba.

swo red is Te o re ti ko se bi, rom le bic xaz gas miT aR niS na ven xel mi-

saw v do mo bis sa mar T li a no bas, prin cip Si, ar uar yo fen ga da na wi le bis

auci leb lo bas. aq met wi lad sa u ba ria sa mar T li a no bis cne bi sad mi

kom p leq sur mid go ma ze, rom lis kon teq s t Sic eko no mi ku ri uTa nas-

wo ro ba sa mar T li a no bis prob le maa.

aq ve gTa va zobT nen si fre ze ris sa mar T li a no bis or gan zo mi le bi a ni

cne bis mok le mi mo xil vas, ro mel Sic gan sa kuT re biT eTav se ba er T-

ma neTs sa mar T li a no bis ori gan zo mi le ba.

2.2.2. sa mar T li a no bis li be ra lu ri kon cef ci e bis so ci a lis tu ri kri ti ka

ha in rix sis da ro ul zis mi er Ca mo ya li be bu li sa mar T li a no bi sa da

Ta nas wo ro bis cne be bis ze moT moy va ni li gan sazR v re ba ni fi lo so fi-

u ri xa si a Ti saa.6 am de nad, isi ni mo i ca ven cne bebs da ara sa zo ga do-

eb riv re a lo bas. de fi ni ci is Tval saz ri siT, ar aris mniS v ne lo va ni,

ram de nad re a li ze bu lia sa mar T li a no ba sa zo ga do e ba Si.

Tum ca sa ba zi so Ri re bu le be bis so ci a lu ri gan xor ci e le ba, ra sak vir-

ve lia, ar se bi Ti sa kiTxia; ami tom mas mniS v ne lo va ni ad gi li uka via

sa mar T li a no bis so ci a lis tur kon cef ci eb Si.

ro gorc we si, es kon cef ci e bi ga ba to ne bu li uTa nas wo ro bi sa da usa-

mar T lo bis gan mar te bis auci leb lo bi dan amo dis. is faq ti, rom sa zo-

ga do e bis mowyo bis prin ci pebs ar miv ya varT Ta nas wor da sa mar T li an

ga da na wi le bas Tan, si Ra ri bi sa da sim did ris sta tis ti kiT das tur de ba.

am g va rad, uTa nas wo ro ba da usa mar T lo ba ar aris sa war moo ube du ri

Sem Tx ve va an er T je ra dad war moq m nil dis ba lan s ze re aq cia, is sis-

te mu ri so ci a lu ri prob le maa. uTa nas wo ro bi sa da usa mar T lo bis

sawyi sad, pir vel rig Si (da ara mar to), ka pi ta lis tu ri sa baz ro eko-

no mi kis sa war moo pi ro be bia miC ne u li.

aqe dan ga mom di na re, bo lo 150 wlis gan mav lo ba Si so ci a lis tu ri

kon cef ci e bis ar gu men ta cia or Zi ri Tad RerZs efuZ ne ba: isi ni iTxo-

ven, er Ti mxriv, sa zo ga do eb ri vi sim did ris ga da na wi le bas da, me o-

re mxriv, dov la Tis war mo e bi sa da mo po ve bis sa Su a le bis Sec v las,

ra Ta yve las Se eZ los Ta vi suf le biT sar geb lo ba. yve la ada mi a nis

Ta vi suf le bis mi saR we vad auci le be lia Ta nas wo ro ba – es aris ma Ti

Zi ri Ta di idea.

ro ul zi ar eTan x me ba amas da Ta vis kon cef ci a Si mi u Ti Tebs, rom

so ci a lu ri sa baz ro eko no mi ka sa u ke Te so pi ro bebs qmnis nak le bad

war ma te bu li ada mi a ne bis T vis.

„aq ba to nobs mxo lod Ta vi suf le ba, Ta nas wo ro ba, sa kuT re ba [...]…Ta vi suf le ba! vi-

na i dan sa qon lis, vTqvaT, sa mu Sao Za lis, myid ve li da gam yid ve li mxo lod sa ku Tar

Ta vi su fal ne bas emor Ci le bi an. isi ni de ben xel Sek ru le bas, ro gorc Ta vi su fa li, sa-

mar T leb ri vad Ta nas wo ri ada mi a ne bi. [...] Ta nas wo ro ba! vi na i dan isi ni ur Ti er To ben

er T ma neT Tan, ro gorc sa qon lis me sa kuT re e bi, da ek vi va lents ek vi va len t ze cvli an.

sa kuT re ba! vi na i dan yo ve li maT ga ni flobs imas, rac ekuT v nis.” (Marx, 1998, gv. 189-190)

6 amas Ta na ve, ha in rix si war mo ad gens ara ra i me li be ra lur Te o ri as, ara med ra di ka lu ri fi lo so fi is sa zo ga do eb riv-fi lo so fi ur as peqts.

7 am g var kvle vebs ga ne kuT v ne ba: Bourdieu et al., 1997; Cas tel, 2000; Schul t he is/Schulz, 2005.

28 29

samarTlianobas

mravalganzo-

milebiani

strategia

esaWiroeba

„participatoruli

(monawileobis)

paritetis” idea

samarTlianobis

organzomilebiani

cneba

praqtikuli

magaliTebi

biT, Tu gaT va lis wi ne bu li

iq ne ba sta tu si sa da eko no-

mi ku ri in te re se bis Se lax vis

spe ci fi ku ri Ta na far do ba.

me o re ma ga li Tis T vis Se iZ-

le ba ga mo vi ye noT umu Se var-

Ta stig ma ti za cia da izo la-

cia Cvens sa zo ga do e ba Si. ma-

Ti izo la cia met wi lad cu di

ma te ri a lu ri mdgo ma re o biT aris gan pi ro be bu li. Tum ca em pi ri-

u li kvle ve bi gviC ve nebs, rom sa zo ga do eb ri vi aRi a re ba da pa ti-

vis ce ma, anu, sa zo ga do eb ri vi sta tu si, am ada mi a ne bis T vis ase ve

mniS v ne lo va ni prob le maa.

sa mar T li a no bi sa da sa zo ga do eb riv pro ce seb Si mi si yve la wev ris

Ta na mo na wi le o bis mi saR we vad sa Wi roa ise Ti stra te gi e bis Se mu Sa-

ve ba, rom leb Sic orive gan zo mi le ba sak ma ri sad iq ne ba gaT va lis-

wi ne bu li.

Tav da pir ve lad fre ze ri aR wers ana li ti kur me Tods, rom li Tac

uTa nas wo ro bi sa da usa mar T lo bis Ses wav la Se iZ le ba. amas Ta na ve,

is ax dens sa mar T li a no bis sa ku Ta ri xed vis nor ma ti ul for mu li-

re bas. sa mar T li a no bad igi „par ti ci pa to rul pa ri tets” ga ni xi-

lavs.

2.2.3. nen si fre ze ris sa mar T li a no bis

or gan zo mi le bi a ni cne ba

sa mar T li a no bis kon cef ci a Si nen si fre ze ri Se e ca da Se er bi le bi na

da pi ris pi re ba ga na wi le bis/ga da na wi le bis sa mar T li a no bis mom x-

re Ta da xel mi saw v do mo bis sa mar T li a no bis li be ra lur ar gu men-

ta ci as So ris da sa mar T li a no bis or gan zo mi le bi a ni cne ba Se mog-

v Ta va za:

fre ze ris Te zi si ima Si mdgo ma re obs, rom ne bis mi e ri usa mar T lo-

ba an dis k ri mi na cia gu lis x mobs ro gorc eko no mi ku ri in te re se bis Se lax vas, ise ara sak ma ris aRi a re bas, oRond spe ci fi ku ri Ta na far-

do biT:

sur. 3. nen si fre ze ris sa mar T li a no bis cne ba

ma ga li Tad, ho mo seq su a lis te bis dis k ri mi na cia, pir vel rig Si, sta-

tu si sa da sa zo ga do eb ri vi aRi a re bis kon teq s t Si mim di na re obs.

ama ve dros, is da kav Si re bu lia fi nan su ri da beg v ris dros re gis t-

ri re bu li er T s qe si a ni oja xu ri wyvi le bis dis k ri mi na ci as Tan. am-

g va rad, „sa mar T li a no bis” miR we va Se saZ le be lia mxo lod im pi ro-

aRia

reb

is k

ul

tu

ra

saz

oga

do

ebr

ivi

stat

usi

s sa

kiT

xi

ekonomikuri ganzomileba

“ekonomikuri uTanasworoba”

samarTlianoba

„sa Wi roa Te o ri ul do ne ze Se mu Sav des sa mar T li a no bis or gan zo mi le-

bi a ni kon cef cia, ro me lic SeZ lebs so ci a lu ri Ta nas wo ro bis le gi ti mu ri

moTxov ne bis Se Tan x me bas ar se bu li gan s x va ve be bis aRi a re bis le gi ti mur

moTxov neb Tan. praq ti kul do ne ze, sa u ba ria ori en ti re bis sap rog ra mo po-

li ti ku ri sqe mis Seq m na ze, ro me lic Se saZ leb lo bas iZ le va, ga da na wi le bis

po li ti kis upi ra te so be bi Se Tan x m des aRi a re bis po li ti kis upi ra te so beb-

Tan.” (Fraser, 2003, gv. 17-18)

nen si fre ze ri (dab. 1947) – po li to-

lo gi is pro fe so ri niu-ior kis spe ci-

a lu ri kvle ve bis axal sko la Si. miC ne-

u lia fe mi niz mis erT-erT Tval sa Ci no

Te o re ti ko sad.

aqvs naS ro me bi fe mi niz mis, sa mar T li-

a no bi sa da kri ti ku li Te o ri e bis sfe-

ro Si.

„Ce mi kon cef ci is ar si par ti ci pa to rul pa ri tet Si mdgo ma re obs. am

nor mis Ta nax mad, sa mar T li a no ba mo iTxovs sa zo ga do eb riv Za lis x me vas,

ro me lic sa zo ga do e bis yve la (zrdas ru li) wev ris Ta nas wor ur Ti er T-

da mo ki de bu le bas uz run vel yofs. imis T vis, rom par ti ci pa to ru li pa ri-

te ti re a lu ri gax des, sa Wi roa ori pi ro bis Ses ru le ba. pir ve li pi ro ba

gu lis x mobs imas, rom ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le ba un da uz run-

vel yof des yo ve li mo na wi lis „xmis uf le bas” da da mo u ki deb lo bas. me amas

obi eq tur pi ro bas vu wo deb di. is Ta vi dan ve ga mo ricxavs eko no mi ku ri da-

mo ki de bu le bi sa da uTa nas wo ro bis iseT for meb sa da do ne ebs, rom le bic

afer xebs pa ri te tul Ta na mo na wi le o bas. [...] me o re pi ro ba gu lis x mobs in-

s ti tu ci o na li ze bul kul tu rul-Ri re bu le biT mo de lebs, rom le bic uz-

run vel yofs yve la mo na wi lis Ta nas wor pa ti vis ce mas da sa zo ga do eb ri vi

pa ti vis ce mis mo po ve bis T vis sa Wi ro San se bis Ta nas wo ro bas. me amas par ti-

ci pa to ru li pa ri te tis in ter su bi eq tur pi ro bas vu wo deb di.” (Fraser, 2001, gv. 54-55)

30 31

„arareformator-

uli reformebis”

amosavali wertili

kriteriumi

samarTliani

(usamarTlo)

uTanasworobisTvis

samarTlianobis

uzrunvelyofis

ori strategia

tran s for ma ci u li stra te gi is ken mog vi wo de ben so ci a lis te bi:

isi ni Ta vi su fa li sa baz ro eko no mi kis so ci a lis tu ri eko no mi ku ri

wyo biT Ca nac v le bas gvTa va zo ben.

fre ze ri arc erT am stra te gi as ar eTan x me ba da maT upi ris pi rebs

me sa me stra te gi as, ro mel sac igi (an d re gor cis kval dak val) „ara-

re for ma to rul re for mebs” uwo debs. am grZel da ar c Tu ga sa geb

ter mins is so ci al-de mok ra ti ul pro eqts ukav Si rebs:

„ara re for ma to ru li re for me bis” stra te gia aris cda er T g va ri

xi dis ga de bi sa sa mar T li a no bis so ci a lur-li be ra lur da so ci a-

lis tur kon cef ci ebs So ris.

ax la fre zer ma – ro ul zis msgav sad – un da da a sa xe los kri te ri-

u mi, rom lis sa Su a le bi Tac Se saZ le be lia da das tur des an ga mo i-

ricxos sa mar T li a ni an usa mar T lo uTa nas wo ro ba ori ve gan zo mi-

le ba Si. is Sem deg kri te ri ums gvTa va zobs:

es na bi je bi (ori ve gan zo mi le bis ana li zi kon k re tul usa mar T lo-

bas Tan, kri te ri u mis ga mo ye ne bas Tan da al ter na ti veb Tan mi mar Te-

biT) fre ze ris T vis, pir vel rig Si, de mok ra ti u li mo la pa ra ke bi sa

da Se Tan x me bis sa kiTxia.

cxa dia, aq sa sar geb lo iq ne bo da praq ti ku li tes ti, ma ga li Tad,

„sa mo qa la qo dazR ve vis” an „fiq si re bu li (pauSaluri) ga da sa xa dis”

Se sa xeb dis ku si is (Sdr. gv. 47 da mom dev no gver de bi) ana li zi.

fre ze ri ga ni xi lavs usa mar T lo bas Tan brZo lis or gan s x va ve bul

sa zo ga do eb riv stra te gi as (Fraser, 2003, gv. 102-103): afir ma ci as

(ar se bul pi ro beb Tan Se gu e ba) da tran s for ma ci as (gar daq m na).

ase, li be ra lu ri sa er To ke Til dRe o bis sa xel m wi fo Ta vi su fa li

sa baz ro eko no mi kis nak lo va ne be bis kom pen si re bis T vis afir ma ci-

ul stra te gi as iye nebs. amiT ka pi ta li sa da Sro mis eko no mi ku ri

uTa nas wo ro ba ar uq m de ba, Tum ca sus t de ba.

„ami tom ori ve gan zo mi le bis T vis moq me debs er Ti da igi ve kri te ri u mi,

rom li Tac er T ma ne Tis gan ga nas x va ve ben ga mar T le bul da ga u mar T le bel

pre ten zi ebs. mi u xe da vad imi sa, Tu ras Tan aris da kav Si re bu li prob le ma

– ga da na wi le bas Tan Tu aRi a re bas Tan, ori ve Sem Tx ve va Si pre ten zi is mqo ne

ada mi a neb ma un da da a das tu ron, rom mi Re bu li zo me bi ar aZ levs maT sa zo-

ga do eb riv cxov re ba Si Ta nas wo ruf le bi a ni mo na wi le o bis Se saZ leb lo bas.” (Fraser, 2003, gv. 57-58)

na bi je bi:

1. ana li zi: ra uTa nas wo ro bas Tan gvaqvs saq me? ra Si ga mo i xa te ba ori ve gan-

zo mi le ba?

2. kri te ri u mis ga mo ye ne ba: ro gor uS lis xels par ti ci pa to ru li pa ri te-

tis gan xor ci e le bas sa zo ga do e ba Si mi Re bu li zo me bi/we se bi?

3. al ter na ti ve bi: ra cvli le be bi Ta da stra te gi e biT Se iZ le ba par ti ci pa-

to ru li pa ri te tis uz run vel yo fa?

„for diz mis pe ri od Si [am stra te gi am] me mar cxe ne po li ti kos Ta na wi lis

so ci al-de mok ra ti ul xed vas da Ri da as va. aseT per s peq ti va Si so ci al-

de mok ra tia ga moC n da ara mxo lod ro gorc mar ti vi kom p ro mi si – er Ti

mxriv, afir ma ci ul li be ra lur sa yo vel Tao ke Til dRe o bis sa xel m-

wi fos da, me o re mxriv, tran s for ma ci ul so ci a lis tur sa xel m wi fos

So ris, ara med is met wi lad aRiq me bo da di na mi kur re Ji mad, ro me lic

per s peq ti va Si tran s for ma ci u li gax de bo da. Tav da pir ve li idea is iyo,

rom mom x da ri yo ga da na wi le bis aS ka ra afir ma ci u li re for me bis in s ti-

tu ci o na li za cia, maT So ris, ise Te bis, ro go re bi caa so ci a lu ri dax ma-

re bis mi Re bis sa yo vel Tao uf le ba, Zli er prog re si re ba di da beg v ra,

mak ro e ko no mi ku ri po li ti ku ri Ro nis Zi e be bi sru li da saq me bis uz run-

vel sa yo fad, far To, ara sa baz ro sa xel m wi fo seq to ri da sa xel m wi fo

da/an ko leq ti u ri sa kuT re bis ar se bi Ti na wi li. mi u xe da vad imi sa, rom

arc er Ti es po li ti ku ri Ro nis Zi e ba prin ci pu lad ar cvli da ka pi ta-

lis tu ri sa zo ga do e bis struq tu ras, mo sa lod ne li iyo, rom, mTli a no-

ba Si, isi ni ka pi ta li sa da Sro mis Zal Ta Ta na far do ba ze am uka nas k ne lis

sa sar geb lod imoq me deb d nen da per s peq ti va Si xels Se uwyob d nen tran s-

for ma ci as. cxa dia, es mo lo di ni su lac ar aris sa fuZ vels mok le bu li.

mag ram sa bo lo od mas ar ewe ra gan xor ci e le ba, vi na i dan sul ma le ne o-

li be ra liz m ma am eq s pe ri ments bo lo mo u Ro.” (Fraser, 2003, gv. 110-111)

32 33

moTxovnilebis

Sesabamisi

samarTlianoba

uTanasworo

gadanawilebis

politikuri

argumentebi

SromiTi wvlilis

Sesabamisi

samarTlianoba

Tum ca me mar cxe ne e bic iye ne ben ar gu men tad Sro mi Ti wvli lis faq-

tors, ro gorc sa mar T li a no bis kri te ri ums: „Ro ni e ri mxre bi uf-

ro met tvirTs un da ezi de bod nen”, – ase Tia kar gad cno bi li

ar gu men ti Sro mi Ti wvli lis Se sa xeb. vi sac me ti aqvs, me ti un da ga-

i Ros sa er To ke Til dRe o bis T vis. so ci a luri dazR vevis sis te ma Si

(umu Sev ro bi sa da sa pen sio dazR ve va) amas ukav Sir de ba so ci a lu ri

sta tu sis Se nar Cu ne bis ga ran ti ac: vi sac me ti aqvs ga dax di li so ci-

a lur fon d Si, mets mi i Rebs sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si.

ana lo gi u ri ar gu men ti Se saZ loa kri ti ku lad iq nes ga mo ye ne bu li

sa war mo Si Sro mis anazRa u re bas Tan da kav Si re biT: Se i ta na ki gam ge-

o bis Tav m j do ma rem sa war mos eko no mi kur war ma te ba Si me ti wvli-

li, vid re kon ve i er ze mo mu Sa ve qal ba ton ma? sa bir Jo ana li ti ko sis

Sro ma nam d vi lad uf ro efeq ti a nia, vid re med dis?

am g va rad, aS ka raa, rom Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi si sa mar T li a no-

bis kri te ri ums sxva das x va po li ti ku ri ba na kis war mo mad gen le bi

iye ne ben. Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi si sa mar T li a no ba dam k vid r da,

ro gorc ara Ta na ba ri ga da na wi le bis sa sar geb lo ar gu men ti. Tum ca

es, pir vel rig Si, pi ro bi Ti ar gu men ta ciaa, rad gan sa zo ga do e ba Si

Zal Ta Ta na far do ba sa da mo la pa ra ke bis pro ce sis Se de geb zea da-

mo ki de bu li.

moTxov ni le bis Se sa ba mi si sa mar T li a no bis far g leb Si is me ba kiTx-

va – ra sa xis ke Til dRe o ba un da mi i Ron ada mi a neb ma Ta vi an Ti so-

ci a lu ri mdgo ma re o bi dan ga mom di na re. ma ga li Tad, avad m yof ada-

mi ans gar k ve u li do nis mov la-pat ro no ba esa Wi ro e ba. jan m r Tel

ada mi ans ar Se uZ lia mi i Ros es mom sa xu re ba, vi na i dan ar sWir de ba

an mi si moTxov ni le ba ar aris sa zo ga do e bis mi er aRi a re bu li. so-

ci a lu ri ser vi se bis ume te so ba, so ci a lu ri sa mar T lis ko deq sis

Ta nax mad, moTxov ni le bis Se sa ba mis sa mar T li a no ba zea ori en ti re-

bu li. am de nad, Cvens sa zo ga do eb riv sis te ma Sic moTxov ni le bis Se-

sa ba mi si sa mar T li a no ba ga mo i ye ne ba, ro gorc le gi ti mu ri sa fuZ-

ve li.

ori ve ar gu men ta cia kvlav ik ve Te ba po li ti kur dis ku si eb Si.

2.2.4. sa mar T li a no bis po li ti ku ri gan zo mi le ba – „Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mis sa mar T li a no ba sa” da „moTxov nileba Se sa ba mis sa mar T li a no bas” So ris

fi lo so fi ur ma dis ku si am dag va nax va, rom sa mar T li a no bis gan mar-

te ba sxva das x vag va rad Se iZ le ba da fi lo so fi u ri de fi ni ci e bis

efeq tic SezRu du lia, vi na i dan saq me gvaqvs cne bis pi ro biT gan-

sazR v re bas Tan, ro me lic mim di na re sa zo ga do eb ri vi dis ku si e bis

far g leb Si sa zo ga do e bis sxva das x va jguf Si (prof kav Si re bi, dam-

saq me bel Ta aso ci a ci e bi an par ti e bi) ya lib de ba.

sa bo lo od – da fi lo so fi ur dis ku si a Si es uk ve ga mo ik ve Ta – sa-

mar T li a no bis sa kiTxi ukav Sir de ba ma te ri a lu ri da ara ma te ri a-

lu ri ke Til dRe o bis ga da na wi le bas („ga da na wi le bis sa mar T li a no-

ba”), ro me lic fas de ba, ro gorc sa mar T li a ni an usa mar T lo.

ama ve dros, po li ti kur dis ku si eb Si dam k vid r da sa mar T li a no bis

ki dev ori cne ba, rom le bic ke Til dRe o bis ga da na wi le bas sxva das-

x va kuTxiT ga ni xi la vs da mis le gi ti ma ci as ax de ns.

sa mar T li a no ba Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi sad Tu „Sro ma kvlav

mo ge bi a ni un da gax des?” bur Ju a zi u li ba na kis war mo mad gen le bi –

pir vel rig Si, Ta vi su fal de mok rat Ta par tia da qris ti an-de mok-

ra ti u li kav Si ri/qris ti an-so ci a lu ri kav Si ri – mu dam xaz gas miT

aR niS na ven, rom Sro mi Ti wvli li amar T lebs ke Til dRe o bis ga da-

na wi le bi sas ar se bul upi ra te so bebs. am de nad, Sro mi Ti wvli lis

Se sa ba mi si sa mar T li a no ba gu lis x mobs, rom ga da na wi le bis sa mar T-

li a no ba in di vi dis wvli lis mi xed viT Se iZ le ba Se fas des.

ma ga li Tis T vis Se iZ le ba mo viy va noT sa me di ci no dazR ve vis Se na-

ta nis ze da zRva ri: wliuri Se mo sav lis gar k ve u li ode no bis miR-

we vis Sem deg Se saZ le be li xde ba ker Zo kom pa ni a Si dazR ve va (da,

am de nad, avad m yo fo bis Sem Tx ve va Si uke Te si mom sa xu re bis mi Re ba).

me mar cxe ne po li ti ko se bis um rav le so ba am g var ar gu men tebs skep-

ti ku rad aRiq vams an sa er Tod uar yofs.

34 35

„Sansebis

samarTlianoba”

Sansebis

samarTlianobis

definicia

memarcxene banakSi

ganxeTqilebas

iwvevs

aqcentebis

gadanacvleba

samarTlianobis

irgvliv

warmoebul

diskusiebSi

„Tanasworoba”

„Sansebis

Tanasworoba”

le lo ba (ara mxo lod so ci al-de mok ra te bis T vis) da da de bi Tad axa si a Tebs

bran d tis epo qis prog re sul po li ti kas. es axal Seq m ni li cne ba, prin cip Si,

aRi a reb da sa zo ga do e ba Si ar se bul uTa nas wo ro bas da yu radRe bas Zi ri Ta-

dad ga naT le bis po li ti ka ze amax vi leb da. ga naT le bis sis te mi sa da eko no-

mi kis sa xel m wi fo seq to ris ga far To e ba mniS v ne lo va ni ar gu men ti iyo mo-

sax le o bi sa da amom r Ce vel Ta axa li fe ne bis mi zid vis T vis. amas Ta na ve, uTa-

nas wo ro ba ga ni xi le bo da ara mar to ma te ri a lu ri ke Til dRe o bis ga da na-

wi le bis, ara med sa zo ga do e ba Si ga naT le bis San se bis ar se bo bis kuTxiTac.

imas, rom ma te ri a lu ri re sur se bis ara Ta na ba ri ga da na wi le ba da ga naT le-

bis ara Ta na ba ri Se saZ leb lo be bi er T ma neTs av seb da, so ci al-de mok ra te bi

kar gad xe dav d nen. li be ra le bi ki aq cents ara „Ta nas wo ro bi sa” da „San se bis

Ta nas wo ro bis” cne be bis ga dak ve Ta ze, ara med met wi lad „Ta nas wo ro bis” „San-

se bis Ta nas wo ro biT” Ca nac v le ba ze ake Teb d nen. swo red San se bis Ta nas wo ro-

ba Se e sa ba me bo da li be ra lur xed vas da swo red am g va rad gax da Se saZ le be li so ci al-li be ra lu ri po li ti kis gan xor ci e le ba.

axa li mid go ma axal sa zo ga do eb riv vi Ta re ba sa da axal po li ti kur ten den-

ci ebs mo as wa veb da. am Tval saz ri siT, „San se bis Ta nas wo ro bis” cne ba sak ma od

da ma xa si a Te be li gax da. is im etap ze da i ner ga, ro de sac so ci a lu ri sa xel-

m wi fos po zi ti ur ma ga ge bam eko no mi ku ri si tu a ci is sta bi li za cia mo i ta na.

so ci al-de mok rat Ta mmar T ve lo bis me sa me pe ri od Si, kan c ler ger hard Sre-

de ris dros, cne ba „San se bis Ta nas wo ro ba” Se ic va la. cne biT „San se bis sa-

mar T li a no ba”, ro me lic yu radRe bas Zi ri Ta dad ga da na wi le bis as peq teb ze

amax vi lebs. mo ce mu li cne ba xazs us vams, rom sa zo ga do e ba Si ar se bu li San-

se bi ma te ri a lu ri da ara ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le ba zea da mo-

ki de bu li. es re sur se bi ki – es ma Sin de li xe li suf le bis ar gu men ti iyo

– eko no mi ku ri Tval saz ri siT, SezRu du li gax lavT.

SezRu du li San se bi „sa mar T li a nad” un da ga da na wi le bu li yo. aq Sre de ris

po li ti ka „Sro mi Ti wvli lis Se sa ba mi si sa mar T li a no bis” prin cips ey r d no-

bo da: for mu la „mxar da We ra da mom Txov ne lo ba” gu lis x mobs, er Ti mxriv,

San se bi sa da ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le bas, da, me o re mxriv, Se-

sa ba mis Se ta nil wvlils,

po li ti ku ri dis ku si e bis dros swo red San se bis sa mar T li a no bis de fi ni ci-

as Se aqvs gan xeT qi le ba me mar cxe ne ba nak Si. gan sa kuT re bul az r Ta sxva das x-

va o bas iw vevs, pir vel rig Si, kiTx ve bi:

re a lu rad ar se bobs Tu ara – da Tu ar se bobs, ra mo cu lo biT – re-

sur se bis vi Tom obi eq tu ri SezRud ve bi? Tu sa u ba ria po li ti kur ga-

dawy ve ti le beb ze, rom le bic sxvag va ric Se iZ le bo da yo fi li yo (mag., sa-

2.2.5. eq s kur si: Ta nas wo ro ba da sa mar T li a no ba, ro gorc so ci al-de mok ra ti u li cne be bi

”sa mar T li a no bis” cne bis fi lo so fi ur gan mar te beb Tan er Tad sa in te re-

soa ga dav xe doT sak van Zo po li ti ku ri cne be bis mo nac v le o bas ger ma ni is

fe de ra ci u li res pub li kis so ci al-de mok ra ti is is to ri is gan mav lo ba Si.

es dak vir ve ba Se saZ leb lo bas gvaZ levs da vi na xoT, Tu ro gor xde bo da aq-

cen te bis ga da nac v le ba sa mar T li a no bis Se sa xeb war mo e bul dis ku si eb Si,

rom le bic, mar Ta lia, Te o ri u li dis ku si e bis gan da mo u ki deb lad, mag ram sa-

bo lo od ma Ti gaT va lis wi ne biT mim di na re ob da.

po li ti kur cne ba Ta gan sazR v ri sas yu radRe ba so ci al-de mok ra ti ul ga-

moc di le ba ze Se va Ce reT, vi na i dan ger ma ni is fe de ra ci u li res pub li kis

par ti ul lan d Saf t Si swo red so ci al-de mok ra te bi aRiq me bi an so ci a lu ri

sa mar T li a no bis par ti ad.

rac Se e xe ba so ci al-de mok rat Ta xe li suf le ba Si yof nis sxva das x va pe ri-

ods, sak van Zo cne be bis mo nac v le o ba Se e sa ba me ba ama Tu im etap ze war mod-

ge nil gan s x va ve bul mo saz re bebs imis Ta o ba ze, Tu ro gor Se iZ le ba sa mar T-

li a no bis po li ti kis gan xor ci e le ba an Ca mo ya li be ba sa xel m wi fo sax s re bis

sa Su a le biT. Sem deg cne ba „Ta nas wo ro ba” Se ic va la „San se bis Ta nas wo ro-

biT”, ro mel sac mog vi a ne biT „San se bis sa mar T li a no ba” Ca e nac v la.

gan sa kuT re biT 1959 wlam de, ro de sac ger ma nel ma so ci al-de mok ra teb ma

bad-go des ber g Si par ti is yri lo ba ze amom r Ce vel Ta axal fe nebs mi mar Tes,

„Ta nas wo ro bis” cne ba me mar cxe ne ide o lo gi is jer ki dev mniS v ne lo va ni

na wi li iyo. is sa zo ga do eb ri vi cxov re bis yve la sfe ros mo i cav da. amas Ta na-

ve, ma Ti yu radRe bis cen t r Si Sro mis sa kiTxi iyo. Ta nas wo ro ba, upir ve les

yov li sa, sa war moo ur Ti er To beb Si ar se bu li ara Ta vi suf le bi sa da eq s p-

lu a ta ci is daZ le vad aRiq me bo da. sam To metalurgiuli warmoebis marTvaSi

da saq me bul Ta Ta na mo na wi le o bis re gu la ci e bis dam t ki ce biT dawye bu li,

1950-iani wle bis sa ga fic vo moZ ra o biT dam Tav re bu li, rom leb sac dRes iS-

vi a Tad Tu ix se ne ben, so ci al-de mok ra te bi iR v wod nen me ti Ta nas wo ro bis T-

vis, anu, da saq me bul Ta me ti Ta na mo na wi le o bis T vis, Sro mi sa da cxov re bis

prob le me bis ga daW ris miz niT. sa bo loo Se de gi er T m niS v ne lo va ni ar aR-

moC n da, vi na i dan, miuxedavad imisa, rom sawarmos Tu kompaniis marTvaSi

Tanamonawileobis kutxit nawilobrivi warmateba iqna mirweuli,Sro miT

ur Ti er To beb Si Ta nas wo ro bis Se sa xeb moTxov ne bi Se us ru le be li dar Ca.

vi li bran d ti sa da so ci al-li be ra lu ri ko a li ci is epo qa Si dam k vid r da

„San se bis Ta nas wo ro bis” cne ba, ro mel sac dRe sac ar da u kar gavs mom xib v-

36 37

solidarobis

definicia

solidarobisa

da socialuri

cnobierebis

kavSiri

solidaroba,

rogorc

yoveldRiuri

TanamSromlobis

gamomxatveli

cneba?

samarTlianoba

da socialuri

demokratia

2.3. so li da ro ba

„so li da ro bis” (an saf ran ge Tis re vo lu ci is pe ri od Si „Zmo bis”)

cne ba yve la ze nak leb ka maTs iw vevs. sa va ra u dod, es imas ukav Sir-

de ba, rom so li da ro ba, zo ga dad, ada mi a no bas Tan aris ga i gi ve bu li

da rTu lia mi si Te o ri ul Wril Si gan xil va.

Tu sxva das x va av tors8 da ve ses xe biT, so li da ro bis zo ga di gan mar-

te ba Sem deg na i rad Se iZ le ba:

ko leq ti u ri ur Ti er T pa su xis m geb lo bis grZno ba, ro me lic

gan pi ro be bu lia sa er To in te re se biT,

ga mo i xa te ba Ta na me gob ro bis T vis sa si ke To qce va Si, Tun dac zog-

jer sa ku Ta ri in te re se bis sa wi na aR m de god,

da scil de ba ur Ti er T sa mar T li a no bis for ma lu ri moTxov nis

far g lebs.

am de nad, „so li da ro ba” er Ti a ni „so ci a lu ri cno bi e re baa”, ro me-

lic msgavs cxov re bis wes sa da sa er To Ri re bu le bebs efuZ ne ba.

ame ri ke li so ci o lo gi da fi lo so fo si-mo ra lis ti uol ze ri ima-

sac mi u Ti Tebs, rac Se iZ le ba er T g va rad mar Te bu lic ki iyos – so-

li da ro ba Se saZ loa gar k ve ul xi faT sac Se i cav des, „Tu is mxo lod

grZno ba, Ta nam S rom lo bis emo ci u ri su ro ga tia da ara nam d vi li,

cocxa li, yo vel dRi u ri Ta nam S rom lo bis gan sa xi e re ba” (Wal zer, 1997, gv. 32).

es yo vel dRi u ri Ta nam S rom lo ba mo i cavs sa zo ga do eb riv in s ti tu-

teb sa da struq tu rebs, sa dac Se saZ le be lia so li da ro bis miR we va,

rac xels uwyobs so ci a lu ri usaf r Txo e bis dam ya re bas.

so li da ro bam, Ta vis Ta vad, Se iZ le ba eq s k lu zi u ri, dis k ri mi na ci u-

li for ma mi i Ros. amis ma ga li Tia me mar j ve ne eq s t re mis tu li kor-

po ra ci u li su lis k ve Te ba. de mok ra ti u li sa zo ga do e bis T vis, ro-

me lic Ria, plu ra lis tur sa mo qa la qo sa zo ga do e bas efuZ ne ba da

mas Tan er Tad vi Tar de ba, so li da ro bis es man ki e ri for ma udi de si

sa SiS ro e baa, ro me lic jer ki dev ar aris sa Ta na dod Se fa se bu li.

xel m wi fo fi nan se bi sa da so ci a lu ri dazR ve vis sis te mis sfe ro eb Si)?

Se iZ le ba Tu ara sa mar T li a nad Ca iT va los sa zo ga do e ba Si ar se bu-

li val de bu le be bi sa Tu Se Ra va Te bis ar Ce u li for ma (mag. er Ti

mxriv, sa ga da sa xa do tvir Tis Sem su bu qe ba me war me e bis T vis, da me o-

re mxriv) so ci a lu ri xar je bis Sem ci re ba?

imis mi u xe da vad, Tu ro go ri pa su xe bi ga e ce ma am kiTx vebs, aS ka raa,

rom sa mar T li a no bis cne ba sa ka ma To rCe ba ro gorc Te o ri u li, ise po-

li ti ku ri kuTxiT.

moTxov ne bi so ci a lu ri de mok ra ti is mi marT,

rom le bic sa mar T li a no bis Se sa xeb war mo e bul dis ku si eb Si ga mo ik ve Ta:

sa mar T li a no ba fun da men tu ri Ri re bu le baa, ro me lic ma te ri a lu ri da

ara ma te ri a lu ri re sur se bis ga da na wi le bas Tan aris da kav Si re bu li. amas-

Ta na ve, so ci a lu ri de mok ra tia ver Tan x m de ba sa mar T li a no bis er Ti an

gan mar te ba ze. ro gorc le gi-

ti ma ci is sa fuZ ve li, „sa mar-

T li a no ba” sa zo ga do eb ri vad

mniS v ne lo va ni ar gu men tia,

Tum ca Te o ri u li Tval saz-

ri siT is sa ka ma To gax lavT.

cxa dia, rom „sa mar T li a no ba”

sa zo ga do eb ri vi cxov re bis

sxva das x va sfe ros Tan mi mar-

Te biT sxva das x vag va rad un-

da ga ni xi le bo des.

Ta nas wo ro ba, ro gorc ke-

Til dRe o bis Ta na ba ri ga-

da na wi le ba, Ta vis Ta vad ar

sa Wi ro ebs da sa bu Te bas. mi si

SezRud va sa mar T li a no bis

prin ci pi dan ga mom di na re un-

da ga ni xi le bo des.

Se uZ le be lia re a lu ri Ta vi-

suf le bis war mod ge na Ta nas-

wo ro bis ga re Se.

„sa mar T li a no ba” gsdp-is ham bur gis prog ra ma Si:

„sa mar T li a no ba efuZ ne ba yo ve li ada-

mi a nis Ta nas wor Rir se bas. is gu lis x mobs Ta na-

bar Ta vi suf le bas da cxov re bis Ta na bar San-

sebs, war mo mav lo bi sa da sqe sis mi u xe da vad, rac

niS navs mo na wi le o bis Ta na bar Se saZ leb lo bebs

ga naT le bis, Sro mis, so ci a lu ri usaf r Txo e bis,

kul tu ri sa da de mok ra ti is kuTxiT, ase ve sa zo-

ga do eb ri vi ke Til dRe o bis Ta na bar xel mi saw v-

do mo bas. iq, sa dac Se mo sav le bi sa da sa kuT re bis

ara Ta na ba ri ga da na wi le ba yofs sa zo ga do e bas

maT ze, vinc sxvebs gan kar gavs, da maT ze, vinc sxvis

gan kar gu le ba Sia, igi la xavs Ta na bar Ta vi suf le-

bas da, am de nad, usa mar T loa. aqe dan ga mom di na re,

sa mar T li a no ba mo iTxovs met Ta nas wo ro bas Se mo-

sav le bis, sa kuT re bi sa da Za la uf le bis ga da na wi-

le ba Si. [...] yo ve li ada mi a nis wvli li aRi a re bu li

da pa tiv ce mu li un da iyos. sa mar T li a nad iT v le ba

Se mo sav le bi sa da sa kuT re bis ga da na wi le ba, ro me-

lic Se ta ni li wvli lis Se sa ba mi sad xor ci el de ba.

sa kuT re ba aval de bu lebs: vi sac sa Su a lo ze me ti

Se mo sa va li aqvs, flobs met sa kuT re bas, vid re

sxve bi, uf ro me tad un da iz ru nos sa zo ga do e bis

ke Til dRe o bis T vis.” (ham bur gis prog ra ma, 2007,

gv. 15-16)

8 ma ga li Tad, Hondrich da sxve bi, 1994; Ca ri gi et, 2003.

38 39

solidarobas

samarTlianoba

da Tavisufleba

esaWiroeba

da saS ve bi zRvris ga da lax va ma Sin xde ba, ro ca gar k ve u li Ta na me-

gob ro bis er Ti a no ba sxva Ta dis k ri mi na ci iT saz r do obs.

ami tom so li da ro ba de mok ra ti ul sa zo ga do e ba Si Ta vi suf le bi sa

da Ta nas wo ro bis re a li ze bis ga re Se ar un da ga ni xi le bo des.

cne bis gan sazR v ris er T g va ri sir Tu lis mi u xe da vad, mas so ci a lur

is to ri a Si mu dam mniS v ne lo va ni ad gi li eka va mo qa la qe Ta ur Ti-

er T da mo ki de bu le bis kon teq s t Si. am kuTxiT, msxvi li sa dazR ve vo

struq tu re bi (umu Sev ro bis, jan m r Te lo bis, sa pen sio da ube du ri

Sem Tx ve vis gan dazR ve va) da saq me bul Ta so li da ru li in s ti tu te bi

ari an. ma Ti Seq m na me-19 saukunis 90-in da me-20 saukunis 20-ian

wlebSi, pir vel rig Si, da saq me bul Ta da so ci a lis t Ta/so ci al-de-

mok rat Ta udi des ze wo las ukav Sir de bo da. TviT bis mar kis kon-

ser va ti u li mTav ro bac iZu le bu li iyo, an ga ri Si ga e wia maT T vis.

ko o pe ra ci u li Ta nam S rom lo bac so li da ro bis prin cips efuZ ne ba,

ro de sac mi si wev re bi, sa er To in te re se bi dan ga mom di na re, qmni an

Ta na me gob ro bas, ro mel sac Ses wevs una ri, mniS v ne lo van wi lad Se a-

sus tos sa baz ro kon ku ren ci is gav le na.

so li da ro ba ga na pi ro bebs ima sac, rom yve la wev ris in te res Ta Se-

Tan x me ba qme di To bis zrdas iw vevs. am de nad, so li da ro ba war mo-

iq m ne ba im pi ro biT, Tu po li ti ku ri ar gu men ti re bis dros gaT va-

lis wi ne bu lia gan s x va ve bu li, mag ram, pir vel rig Si, sa er To in te-

re se bi.

solidaroba

da socialuri

demokratia

s

d

d

moTxov ne bi so ci a lu ri de mok ra ti is mi marT, rom le bic

so li da ro bis Se sa xeb war mo e bul dis ku si eb Si ga mo ik ve Ta:

sa zo ga do eb riv in s ti tu tebs Se uZ li aT so li da ro bis, ro gorc

sa zo ga do e bis so ci a lu ri er Ti a no bis, sti mu li re ba da ara mi si

war moq m na.

so ci a lu ri de mok ra ti is far g leb Si Ses wav lil un da iq nes, Tu

ra sa xiT moq me de ben sa zo ga do e ba Si so li da ro ba ze sa xel m wi fo

da sa mo qa la qo sa zo ga do e bis in s ti tu te bi.

so li da ro ba yo vel T vis Ta vi suf le bi sa da Ta nas wo ro bis re a li-

ze bas Tan kav Sir Si un da ga ni xi le bo des.

„so li da ro ba” gsdp-is

ham bur gis prog ra ma Si:

„so li da ro ba niS navs ur Ti er T da mo ki de bu le-

bas, er Ti a no ba sa da dax ma re bas. es gax lavT ada mi-

a ne bis mzad yof na, mxar Si amo ud g nen er T ma neTs da

dax ma re bis xe li ga u wo don. is vlin de ba Zli er Ta

da sus t Ta, Ta o ba Ta da xal x Ta So ris ur Ti er To-

beb Si. so li da ro ba war mo Sobs Za las cvli le be-

bis T vis – ase Tia mu Sa Ta moZ ra o bis ga moc di le ba.

so li da ro ba uzar ma za ri Za laa, ro me lic aer Ti-

a nebs Cvens sa zo ga do e bas spon ta nu ri da in di vi-

du a lu ri dax ma re bis T vis mzad yof na Si, er Ti a ni

we se bi Ta da or ga ni za ci e biT, so ci a lur sa xel m-

wi fo Si, ro gorc po li ti ku rad ga ran ti re bu li da

or ga ni ze bu li so li da ro bis for ma Si.” (ham bur gis

prog ra ma, 2007, gv. 16)

40 41

Tavisufleba,

Tavisufleba,

Tavisufleba

Wrel TaigulSi

yvelasTvis raime

moiZebneba

yuradRebis

centrSia „RvTis

Semoqmedeba”

Ta vi su fal de mok rat Ta par ti is (Tdp/FDP) sa mi sa ba zi so Ri re bu le ba: Ta vi suf le ba, Ta vi suf le ba da Ta vi suf le ba Tdp-s ar ga aC nia Zi ri Ta di prin ci pe bis prog ra ma. Tum ca Tu par ti is

1977 wlis yri lo bis „vis ba de nis prin ci pebs” ga dav xe davT, da vi na xavT,

rom aS ka raa ma Ti cal m x ri vi ori en ta cia Ta vi suf le ba ze, ro gorc

sa ba zi so Ri re bu le ba ze. es arc aris ga sak vi ri im par ti is gan, ro me-

lic po li ti ku ri li be ra liz mi dan iRebs sa Ta ves. Tum ca es sak ma od

cal m x ri vi kon cef ciaa. Tu gavixsenebT jon lo kis, po li ti ku ri li-

be ra liz mis erT-er Ti fu Zem deb lis, swav le bas, dav r w mun de biT, rom

sa zo ga do e bis Se sa xeb mis moZR v re ba Si erT-er Ti Zi ri Ta di ad gi li sa-

mar T li a no bis as peq tebs uka via. Tdp ki cdi lobs Ta vi si prin ci pe bi

Ta vi suf le bis cne bas da u kav Si ros. ise Ti for mu li re be bi, ro go re bi-

caa „Ta vi suf le ba prog re sia” an „Ta vi suf le ba mo mav lis sa win da ria”,

mi a niS nebs Ta vi su fal de mok rat Ta xe lov nur mcde lo ba ze, mo iS ve li on

sa ba zi so Ri re bu le ba, rom lis mniS v ne lo ba ise dac aRi a re bu lia. ase ve

aS ka raa, rom sa zo ga do e ba, ro me lic mxo lod Ta vi suf le bas ey r d no ba,

amas Ta na ve, sa mar T li a no bi sa da so li da ro bis mniS v ne lo bas ak ni nebs,

Za li an ma le Ta vi si so ci a lu ri er Ti a no bis Se nar Cu ne bis prob le mas

Se e ja xe ba.

Wrel Ta i gul Si yve las T vis ra i me mo i Zeb ne ba: „kav Si ri 90/mwva ne e bi” (Bündnis 90 /Die Grünen)„mwva ne e bi” Zi ri Tad ad gils ada mi a nis TviT ga mor k ve vis sa kiTxs uT-

mo ben. isi ni gvTa va zo ben sa mar T li a no bis mra val kom po nen ti an cne bas,

rac de fi ni ci as bun do vans xdis. ga da na wi le bis sa mar T li a no bas, ro me-

lic uc v le li rCe ba, ema te ba mo na wi le o bis sa mar T li a no ba, Ta o ba Ta

So ris sa mar T li a no ba, sqes Ta So ris sa mar T li a no ba da sa er Ta So ri so

sa mar T li a no ba. Ti To e u li maT ga ni, cxa dia, mar Te bu lia, mag ram ro de-

sac yve la am as peq tis Ca moT v la er T na i ri ran gi re bi Ta Tu pri o ri te-

tu lo biT xde ba, ke Til gan wyo bi li an kri ti ku li mkiTx ve li ver iRebs

mka fio gan mar te bas, ra aris sa mar T li a no ba.

ro gorc eko lo gi ur par ti as Se e fe re ba, „mwva ne e bi” sa ba zi so Ri re bu-

le bebs av r co ben da ma te bi Ti moTxov niT – xe li Se ewyos mdgrad gan-

vi Ta re bas po li ti kis yve la sfe ro Si. mag ram ro de sac mdgra di gan vi-

Ta re bis moTxov na, ro me lic Ta vis Ta vad mniS v ne lo va nia, eq ce va ise Ti

sa ba zi so Ri re bu le be bis gver diT, ro go re bi caa Ta vi suf le ba, sa mar T-

li a no ba da so li da ro ba, yo ve li ve es nak le bad da ma je re be li xde ba.

2.4. ra ze sa ub ro ben sxve bi?av to ri: mar tin tim pe

po li ti kur praq ti ka Si sa ba zi so Ri re bu le be bis sa kiTxs mxo lod so-

ci al-de mok ra te bi ar mi mar Ta ven, sxva par ti e bic ax de nen am Ri re bu-

le be bis in ter p re ta ci as Ta vi anT prog ra meb Si an msgavs Zi ri Tad do-

ku men teb Si. gvsurs mok led ga gac noT ma Ti zo gi er Ti mid go ma. amas Ta-

na ve, ar gvaqvs srul yo fi le bis pre ten zia da ar Cav w v de biT se man ti-

kur de ta lebs, Se vec de biT mxo lod zo ga dad war mo gid gi noT ger ma ni-

is ram de ni me par ti is prog ra ma.

yu radRe bis cen t r Sia „RvTis Se moq me de ba”: qris ti an-de mok ra ti u li kav Si ri (qdk/CDU)qdk-is sa ba zi so Ri re bu le bebs ga ne kuT v ne ba Ta vi suf le ba, sa mar T li a-

no ba da so li da ro ba. mis axal Zi ri Ta di prin ci pe bis prog ra ma Si, ro-

me lic 2007 wlis de kem ber Si, ha no ver Si, par ti is yri lo ba ze mi i Res, es

sa mi Ri re bu le ba de ta lu ra daa gan mar te bu li. mi u xe da vad imi sa, rom,

er Ti Se xed viT, aR niS nu li Ri re bu le be bi gsdp-is ham bur gis prog ra-

mis iden tu ria, de ta lu ri Ses wav li sas gar k ve u li gan s x va ve be bi ik ve-

Te ba. qdk gan sa kuT re bul yu radRe bas uT mobs ada mi a nis qris ti a nul

arss, ro gorc RvTis Se moq me de bas. qdk-is T vis mTa va ri amo sa va li wer-

ti li qris ti a nu li re li giaa, xo lo so ci al-de mok rat TaT vis re li-

gia erT-er Ti sa ba zi so Ri re bu le ba gax lavT. (ba va ri is qris ti an-so-

ci a lu ri kav Si ri am Zi ri Tad ori en ta ci as ki dev uf ro ga mok ve Ti lad

war mo a Cens da mas er sa da pat ri o tiz m ze me mar j ve ne kon ser va ti u li

ori en ta ci iT av r cobs.)

amis gar da, yu radRe bas ipy robs is faq ti, rom qdk Ta vi suf le bis cne-

bas gsdp-is gan gan s x va ve bu lad gan sazR v ravs. pir vel rig Si, qdk Ta vi-

suf le bis uf ro de ta lur for mu li re bas ax dens, vid re da nar Ce ni ori

sa ba zi so Ri re bu le bi sas; amas Ta na ve, Zi ri Ta di prin ci pe bis prog ra mis

Seq m nis mTe li pro ce si wa ri mar Ta lo zun giT: „axa li sa mar T li a no ba

me ti Ta vi suf le bis xar j ze”. aS ka raa, rom qdk-is pri o ri te ti swo red

Ta vi suf le baa, gsdp-is Sem Tx ve va Si ki sa ba zi so Ri re bu le bebs Ta na-

ba ri mniS v ne lo ba eni We ba. gar da ami sa, qdk-is prog ra ma Si uf ro me ti

yu radRe ba eT mo ba dam cav, anu, ne ga ti ur Ta vi suf le bebs, vid re Se saZ-

leb lo be bis, po zi ti ur Ta vi suf le bebs.

42

jer kidev Ziebis

stadiaSi

2.5. sa ba zi so Ri re bu le be bi praq ti ka Si

mas Sem deg, rac daw v ri le biT Sev Cer diT sa ba zi so Ri re bu le beb ze

Te o ri u li kuTxiT, Tqve ni yu radRe ba praq ti ka ze dac gvsurs Se va Ce-

roT. ra ro li eni We ba sa ba zi so Ri re bu le bebs so ci a lu ri de mok ra-

ti is T vis yo vel dRi ur po li ti kur dis ku si a Si? sxva das x va dar gi dan

moy va ni li ma ga li Te bi mkiTx vels axal ide ebs STa a go nebs da msje-

lo bis sti muls mis cems.

2.5.1. ga naT le bis po li ti ka

mas ter geg ma „sko la qmnis mo mav lis per s peq ti vas” – prog re su li sa gan ma naT leb lo po li ti kis re a li ze ba mu ni ci pa lur do ne ze9

av to ri: mark her te ri

mas Sem deg, rac 2003 wli dan, mos wav le Ta sa gan ma naT leb lo miR we ve bis

Se fa se bis sa er Ta So ri so prog ra mis (PISA) kvle ve bis pir ve li Se de ge biT,

ger ma ni is ga naT le bis sis te ma Si ar se bu li xar ve ze bi ga mov lin da, fe de-

ra lur, cal ke u li mi wi sa da mu ni ci pa lur do ne ze ar cxre ba dis ku sia

Te ma ze, Tu ro go ri un da iyos qvey nis ga naT le bis sis te ma. am de ba teb Si

ga ni xi le ba is faq ti, rom ger ma ni a Si, pir vel rig Si, sxva qvey neb Tan Se da-

re biT, bav S ve bi sa da mo zar de bis aka de mi u ri mos w re ba mWid ro daa da kav-

Si re bu li maT so ci a lur war mo mav lo bas Tan. da ma inc, ro go ri un da iyos

so ci a lu rad sa mar T li a ni da so li da rul prin ci peb ze da fuZ ne bu li sko-

la, ro me lic yve las er T d ro u lad sTa va zobs ga naT le bi sa da pro fe si is

ar Cev nis Ta vi suf le bas?

so ci al-de mok ra ti ul ma par ti am ham Si ga ni xi la aR niS nu li sa kiTxi da

Se i mu Sa va in teg ri re bu li, so ci al-de mok ra ti u li mas ter geg ma „sko la

qmnis mo mav lis per s peq ti vas”. ham Si, ro gorc uSu a lod fe de ra lu ri mi-

wi sad mi daq vem de ba re bul qa laq Si, ram de ni me sko la fun q ci o ni rebs da,

am de nad, is pa su xis m ge be lia „sas ko lo ga naT le bis mo ma val ze ori en ti re-

bul gan vi Ta re ba ze”.

ra tom mas ter geg ma?ham Si, sa dac mmar T ve li Za la qris ti an-de mok ra ti u li kav Si ri sa da Ta-

vi su fal de mok rat Ta par ti is ko a li cia gax lavT, sas ko lo po li ti ka

dRem de kon k re tu li ga re mo e bis Se sa ba mi sad ya lib de ba, rac imas niS navs,

jer ki dev Zi e bis sta di a Si: par tia „me mar cxe ne e bi” (Die Linke) par tia „me mar cxe ne ebs„, ro me lic po li ti ku ri or ga ni za ci e bis –

„me mar cxe ne e bi. de mok ra ti u li so ci a liz mis par tia” (Die Linke.PDS) da „Sro ma da so ci a lu ri sa mar T li a no ba – sa ar Cev no al ter na ti-

va” (WASG) – Ser wy mis Se de gad war mo iS va, jer ar ga aC nia sa ku Ta ri

Zi ri Ta di prin ci pe bis prog ra ma. do ku men t Si „sap rog ra mo Te zi-

se bi”, ro me lic sa fuZ v lad da e do am ori par ti is ga er Ti a ne bas,

mo ce mu lia sa ba zi so Ri re bu le be bis ram de ni me zo ga di gan mar te ba.

mas Si sa u ba ria de mok ra ti a ze, Ta vi suf le ba ze, Ta nas wo ro ba ze, sa-

mar T li a no ba ze, in ter na ci o na liz m sa da so li da ro ba ze, ro gorc

fun da men tur Ri re bu le biT ori en ti reb ze. is to ri u li Tval saz-

ri siT, sa nu ge So is aris, rom „me mar cxe ne e bi„ aS ka rad aRi a re ben

in di vi du a lur Ta vi suf le bas, rom lis ga re Sec Ta nas wo ro bas pi-

rov ne bis uuna ro bas Tan da ga re faq to reb ze da mo ki de bu le bas Tan

miv ya varT. ase ve er T m niS v ne lo va nia gan cxa de ba – da aq so ci a lu-

ri de mok ra ti is mom x re ni dag ve Tan x me bi an – rom Ta vi suf le ba Ta-

nas wo ro bis ga re Se niS navs Ta vi suf le bas mxo lod mdid re bis T vis.

swo red Ta vi suf le bi sa da Ta nas wo ro bis ur Ti er T da mo ki de bu le-

ba gax lavT par tia „me mar cxe ne e bis” saprog ra mo dis ku si is sa ga ni,

ro me lic yu radRe biT un da iq nes Ses wav li li.

9 ma ga li Ti ey r d no ba sko lis gan vi Ta re bis geg mas, ro me lic gsdp-is mi er ham Si Se mu Sav da.

praqt

ikul

i magaliT

ebi

43

44 45

prog re su li po li ti ku ri Za le bis sat ki va ri ar gax lavT; es aris war-

ma te bu li gan vi Ta re bis ga dam wy ve ti wi na pi ro ba qa la qis struq tu ru li

gar daq m nis kon teq s t Si.

Ta vi suf le ba, ro mel sac Cven vgu lis x mobT, aris yve la bav S v ze zrun va mTe li dRis gan mav lo ba Simas ter geg mis pir ve li sak van Zo prin ci pi mo i cavs mom sa xu re bis uz run-

vel yo fas mTe li dRis gan mav lo ba Si. xa ris xi a ni zrun va iwye ba jer ki dev

ba ga-ba Ris asak Si – er Ti dan sam wlam de – da mSo bel Ta moTxov ni le bebs

iT va lis wi nebs, Sem deg grZel de ba kva li fi ci u ri pe da go gi u ri aR z r diT

sa bav S vo ba Reb Si – sa mi dan eqvs wlam de – da bo los mo i cavs Sem d gom

sas ko lo ga naT le bas – Ria ga xan g r Z li ve bu li dRis for miT, ara mar-

to dawye biT sko leb Si, ara med 14 wlis asa kam de. yo ve li ve es mSob lebs

Se saZ leb lo bas aZ levs, Se a Tav son oja xu ri da pro fe si u li saq mi a no ba.

qa la qis xe li suf le ba bav S v Ta aR z r dis we sebs ar ad gens, is qmnis zo gad

pi ro bebs imis T vis, rom mSob lebs Ta vi su fa li ar Cev nis Se saZ leb lo ba

mi e ceT. am g va rad, Ta vi suf le ba aris ara SeZ le bu li oja xe bis Ta vi suf-

le ba, hqon deT Zi Zis ay va nis Se saZ leb lo ba, ara med niS navs Ta vi suf le bas

yve la oja xis T vis, ra Ta maT SeZ lon sa ku Ta ri Ca na fiq ris gan xor ci e le-

ba.

so ci a lu ri sa mar T li a no ba moq me de ba Si – ra i o nu li zo ga di sko le bi axal Se saZ leb lo bebs qmni anmas ter geg mis ki dev er Ti sak van Zo prin ci pi gu lis x mobs uf ro Ria da

moq ni li sas ko lo sis te mis Seq m nas qa laq ha mis Svi di ve ra i on Si. yo vel

ra i ons un da hqon des Se saZ leb lo ba, gas ces ne bis mi e ri sa xis ates ta ti.

amis mi za nia da iZ li os mos wav le Ta mos w re bis maT so ci a lur war mo mav-

lo ba ze da mo ki de bu le ba. so ci a lu ri sa mar T li a no ba ga naT le bis sfe-

ro Si Ta nas wo ro biT da re a lu ri sa mo mav lo per s peq ti viT iwye ba, rac

swav lis mom dev no sa fe xur ze ga das v li sas er T na i rad xel mi saw v dom Se-

saZ leb lo bebs qmnis. am g va rad, in teg ra cia da in di vi du a lu ri una re bis

sti mu li re ba ar aris ur Ti er T sa wi na aR m de go mov le ne bi, isi ni uf ro

av se ben er T ma neTs. e. w. ra i o nul zo gad sko leb Si (so ci al-de mok ra ti u-

li par ti is mo de li Crdi lo eT ra in-ves t fa li is T vis) me xu Te da me eq v-

se sa er To kla se bis dam Tav re bis Sem deg mos wav le ebs eZ le vaT ar Cev nis

sa Su a le ba – ga nag r Zon in teg ri re bu li swav la me a Te kla sis CaT v liT,

an is wav lon sas wav le bel Si, ro me lic da i yo fa Zi ri Ta di sko lis, re a-

lu ri sko li sa da gim na zi is na ka de bad, Tum ca yo ve li ve es rCe ba sko lis

far g leb Si, er Ti a ni pe da go gi u ri ko leq ti vis Se nar Cu ne biT. bev ri ram

aris Se sac v le li ad gi leb ze: aR niS nu li mu Sa Ta ra i o nis, he rin ge nis, ra-

rom Tu ro me li me sko la Si mos wav le Ta raodenoba sag r Z nob lad iz r de-

ba an mcir de ba, xde ba mi Se ne ba, kla se bis da xur va an ga da ta na da a. S., sa nam si tu a cia ar da re gu lir de ba. amis Sem deg sko la axa li ga re mo e bis

Se sa ba mi sad moq me debs.

es nam d vi lad ver ga mod ge ba mu ni ci pa lu ri sas ko lo sis te mis sta bi-lu ri gan vi Ta re bis sa fuZ v lad.axa li sas ko lo kon cef ci is Se mu Sa ve bis ki dev er Ti mo ti va cia gax l daT

imis aRi a re ba, rom ara mar to sas ko lo sis te ma, ara med bav S ve bi sa da

mo zar de bis dax ma re bis sam sa xu re bi, pro fe si u li ga naT le bi sa da Sro-

mi Ti baz ris xel Sewyo bis da we se bu le be bi, ase ve axal gaz r do bis in teg-

ra ci is mxar da We ra mniS v ne lo va ni faq to re bia bav S ve bi sa da mo zar de bis

war ma te bu li ga naT le bis mi saR we vad. mas ter geg ma re a lu ri si tu a ci is

ana lizs ey r d no ba da ga ni xi lavs grZel va di an miz neb sa da ope ra ti u li

moq me de bis sfe ro ebs, ro mel Ta meS ve o bi Tac xde ba ga naT le bis efeq ti a-

no bis gaz r da da Se de ge bis ga um jo be se ba.

so ci al-de mok ra ti u li mas ter geg mada sa xu li amo ca na gu lis x mob da sko le bis mar T vis so ci al-de mok ra ti-

u li al ter na ti u li kon cef ci is war d ge nas sa qa la qo sab Wos mmar T ve li

um rav le so bis T vis. mis auci leb lo ba ze mety ve lebs ara mar to yov lis-

mom c ve li PISA-kvle ve bis Se de ge bi, ara med Sem de gi ori in di ka to ric,

rom le bic mka fi od mi u Ti Tebs ar se bu li sas ko lo po li ti kis wa ru ma-

teb lo ba ze:

yo vel w li u ri ga moS ve bis abi tu ri en t Ta wi li, rom leb mac sim wi-

fis ates ta ti mi i Res, ham Si 30%-ze nak lebs Se ad gens, rac Crdi lo-

eT ra in-ves t fa li i sad mi daq vem de ba re bul sxva qa la qeb Tan Se da re biT

sag r Z nob lad da ba li maC ve ne be lia. me zo bel qa laq mi un s ter Si es wi li

50%-s Se ad gens.

ma Sin, ro ca qa la qis mdi dar kvar ta leb Si gim na zi a Si ga da sul mos-

wav le Ta ra o de no ba da ax lo e biT 50%-ia, mu Sa Ta iseT kla si kur ra i on-

Si, ro go ri caa he rin ge ni, es wi li mxo lod 19,5%-s aR wevs.

imav d ro u lad, pir vel rig Si, so ci a lur-de mog ra fi u li mdgo ma re o ba

iTxovs Ca re vas. 2015 wlis T vis mo sa lod ne lia, rom im mos wav le Ta ra o-

de no ba, rom le bic dawye bi Ti dan sa Su a lo sko la Si ga dav len, 2005 wel-

Tan Se da re biT TiT q mis me oTxe diT Sem cir de ba. uk ve 2010 wels ham Si

da ba de bu li yo ve li me o re bav S vi emig ran t Ta oja xi dan iq ne ba. axal gaz r-

do bis in teg ra cia da mi si yve la una ris maq si ma lu ri ga mo ye ne ba mxo lod

praqt

ikul

i magaliT

ebi

praqt

ikul

i magaliT

ebi

46 47

2.5.2. so ci a lu ri po li ti ka

„sa mo qa la qo dazR ve va” Tu „fiq si re bu li (pa u Sa lu ri) ga da sa xa di”

– jan dac vis sa mar T li a ni po li ti kis sa kiTxi av to re bi: kris ti na ren t c Si da mar tin tim pe

2004 wlis jan dac vis mo der ni za ci is ka non Si (GMG) – ise ve, ro gorc ma nam de

mi Re bul ka no neb Si jan dac vis sis te mis „re for mi re bis” Se sa xeb – TiT q mis

mTe li yu radRe ba sa val de bu lo sa me di ci no dazR ve vis (ssd) sis te mis xar j-

viT na wils da eT mo. am Ja mad ki mTa va ri sa fiq ra li am sis te mis Se mo sav le bia.

did da vas iw vevs sa kiTxi, Tu ro gor un da mox des ssd-is Se mo sav le bis sta-

bi li ze ba da aq tu a lur po li ti kur ga mow ve veb Tan Se Tav se ba. da Za bu lo bis

mi ze zi isaa, rom, er Ti mxriv, iz r de ba xan Si Se sul dazR ve ul Ta ra o de no ba

da, me o re mxriv, mo sax le o bis Se mo sav le bis sul uf ro me ti ode no ba mi e-

di ne ba im Se mo sav leb Si, romlebic ar gaiTvaliswineba sa me di ci no mom sa xu-

re bis so li da ru li da fi nan se bis Se na ta nis da an ga ri Se bi sas. rac Se e xe ba am

ga mow ve veb ze swor po li ti kur re aq ci as, aq er Ti a ni az ri ar ar se bobs, pi ri-

qiT – bun des ta gis 2005 wlis wi na sa ar Cev no kam pa ni is dros qris ti an-de mok-

ra ti u li kav Si ri sa da so ci al-de mok ra ti u li par ti is mi er war mod ge ni li

iyo ssd-is ori, er T ma ne Tis gan sru li ad gan s x va ve bu li mo de li. vi na i dan

xSi rad sa ja ro dis ku si eb Si ori ve mo de li, rom le bic ga i gi ve bu lia „sa-

mo qa la qo dazR ve vas Tan” da „fiq si re bul ga da sa xad Tan”, sxva das x vag va rad

ga ni mar te ba, kar gi iq ne bo da gag ver k via, Tu ras gu lis x mob da ger ma ni is es

ori udi de si par tia.

„sa mo qa la qo dazR ve va”so ci al-de mok ra ti u li par tia iTxovs ssd-is Sem d gom srul yo fas „sa mo-

qa la qo dazR ve vis” mi mar Tu le biT, rom lis dro sac, per s peq ti va Si, yve la

mo qa la qe ga da sa xads Se mo sav le bis Se sa ba mi sad Se i tans. Se na ta nis ode no bis

da an ga ri Se ba un da xde bo des ara mar to da qi ra ve bu li Sro mis Se de gad mi-

Re bu li anazRa u re bis, ara med yve la sa xis xel fa si sa Tu Se mo sav lis gaT-

va lis wi ne biT. „sa mo qa la qo dazR ve vis” Sem Tx ve va Si ssd mo ma val Sic dazR ve-

ul Ta da dam saq me bel Ta Se na ta ne biT da fi nan s de ba. dazR ve ul Ta me uR le e bi,

ro mel Tac sa ku Ta ri Se mo sa va li ar ga aC ni aT, maT Tan er Tad da ezR ve vi an,

xo lo Svi lebs Se na ta ne bis ga re Se Ta vad sa dazR ve vo or ga ni za cia da azR vevs.

„fiq si re bu li ga da sa xa di„am mo dels Ta vad qris ti an-de mok ra ti u li kav Si ri „jan m r Te lo bis pre mi as”

uwo debs. is gu lis x mobs yo vel T vi ur er Ti an ga da sa xads, ro me lic ssd-is

yve la wev ris T vis er T na i ria, xo lo dam saq meb lis wi li da sa beg ri Se mo sav-

i o nu li zo ga di sko la pir ve lad mis cems ad gi lob riv bav S vebs re a lu ri

sko li sa Tu gim na zi is do nis ga naT le bis mi Re bis Se saZ leb lo bas. qa la qis

ki dev sa mi sxva ra i o ni ase ve pir ve lad SeZ lebs gim na zi is kur sis swav le-

bas. mTli a no ba Si, dRe van de li de mog ra fi u li ten den ci e bis gaT va lis wi-

ne biT, zo ga di sko le bis dam k vid re bis ga re Se qa la qis verc er Ti ra i o ni

ver Se i nar Cu neb da ar se bul sa gan ma naT leb lo sis te mas.

so li da ro bis re a lu ri az ri – so ci a lu ri dax ma re bis bi u je ti sa gan ma naT leb lo kon cef ci is me sa me sak van Zo ele men tia so ci a lu ri dax-

ma re bis bi u je ti. am Sem Tx ve va Si gaT va lis wi ne bu lia is ga re mo e ba, rom

sxva das x va sko la Si mxar da We ris gan s x va ve bu li moTxov ni le be bi da wi-

na pi ro be bia. iq, sa dac di dia im mos wav le e bis wi li, rom le bic mig ran t-

Ta oja xe bi dan ari an, da so ci a lu ri prob le me bi yo vel dRi ur sas ko lo

cxov re ba Si aisa xe ba, sko lis bi u je te bi mi mar Tu lia Cve u li sas ko lo

pro ce sis Se nar Cu ne bis ken, ma ga li Tad, sas ko lo wig ne bis Se Ze nis, eq s kur-

si eb Si mo na wi le o bis, kve bi sa da aR m z r de lo bi Ti saq mi a no bis mxar da-

sa We rad, ma Sin, ro ca sxva sko leb Si aR niS nu li sax s re bi swav le bis xa-

ris xis amaR le bas, ga xan g r Z li ve bul kla sebs, sxva das x va pro eq t sa Tu

aR Wur vi lo bas xmar de ba. amas ab sur dul Se de ge bam de miv ya varT: iq, sa-

dac mxar da We ris uzar ma za ri moTxov ni le baa, re a lu ri Se saZ leb lo be bi

me tad mwi ria. so ci a lu ri dax ma re bis bi u je ti zed me ti bi u rok ra ti is

ga re Se un da moq me deb des: yo ve li mos wav lis T vis, ro me lic dax ma re bas

sa Wi ro ebs, sko la iRebs da ma te biT bi u jets, ro me lic gan sa kuT re bu lad

rTul Sem Tx ve va Si Se saZ loa 10%-iT ga i zar dos. am bi u je ti dan fi nan s de-

ba spe ci a lu ri moTxov ni le be bi da sko las eZ le va Se saZ leb lo ba, Zi ri-

Ta di sas ko lo bi u je ti ise gan kar gos, ro gorc amas sxva sko le bi ake Te-

ben. es kon cef cia Zi re u lad gan s x vav de ba ma nam de mi Re bu li prin ci pis gan,

anu, erT mos wav le ze gaT v li li bi u je ti re bis gan. sa u ba ria so li da ro ba-

ze, ro mel sac fi nan su rad Zli e ri sko le bi sus ti sko le bis mi marT un da

iCen d nen, ra Ta mos wav le ebs mxar da We ri sa da war ma te bu li ga naT le bis

mi Re bis er T na i ri San si mi e ces mTe li qa la qis mas S ta biT.

di a log Si er Tob li vi pro eq ti, ro me lic par ti is ad gi lob ri vi or ga ni za ci e bi sa

da sa qa la qo sab Wos fraq ci is mi er Se mu Sav da, gan sa xil ve lad wa red gi-

na qa la qis Svid ra i on Si mowyo bi li Sex ved re bis far g leb Si Sek re bil

mSob lebs, pe da go gebs, mos wav le ebs, ase ve da in te re se bul mo qa la qe ebs.

yu radRe bis cen t r Si aR moC n da sa kiTxi, Tu ro gor un da iq nes re a li ze-

bu li war mod ge ni li Ro nis Zi e be bi qa la qis Ti To e ul ra i on Si.

praqt

ikul

i magaliT

ebi

praqt

ikul

i magaliT

ebi

48 49

qris ti an-de mok ra ti u li kav Si ris mtki ce biT, mi si mo de lic so li da ru lia.

mi si az riT, „fiq si re bu li ga da sa xa dis” mniS v ne lo va ni ele men ti gax lavT sa-

ga da sa xa do re sur se bis mo zid va, rom lis sa Su a le bi Tac jan dac vis sis te mis

da fi nan se ba Si ga da sa xa de bis yve la ga dam x de li mo na wi le obs. niS navs ki es

fi nan su ri val de bu le be bis sa mar T li an ga da na wi le bas? sa ga da sa xa do sis te-

mis sa Su a le biT da fi nan se ba mci re da sa Su a lo Se mo sav le bis mqo ne ada mi a ne-

bis met da beg v ras gu lis x mobs, ma Sin, ro ca ma Ral Se mo sav li a ni mo qa la qe e bis

wi li mTli an sa ga da sa xa do Se mo sav leb Si mud mi vad ik lebs, rac, sxva Ta So-

ris, bo lo aT w le ul Si war mo e bu li fi nan su ri po li ti kis Se de gi caa. ana-

lo gi u ri su ra Tia „fiq si re bu li ga da sa xa dis” Sem Tx ve va Si. vi na i dan yo ve li

mo qa la qe er Ti da ima ve ode no bis „jan m r Te lo bis pre mi as” ix dis, da bal Se-

mo sav li a ni mo qa la qe e bi me ti fi nan su ri wne xis qveS eq ce vi an. cxa dia, bev rad

sa mar T li a ni iq ne bo da prin ci pi, rom lis mi xed vi Tac, Ta na mo na wi le o ba fi-

nan su ri mdgo ma re o biT ga ni sazR v re ba, rac uf ro me tad „sa mo qa la qo dazR-

ve vis” arss mi e sa da ge ba: er Ti mxriv, Se na ta ne bis (prog re si re ba dis da ara

fiq si re bu lis) sa Su a le biT da fi nan se bis Se nar Cu ne biT da, me o re mxriv, da-

ma te bi Ti sa xis Se mo sav le bis (da qi ra ve bu li Sro miT mi Re bu li Se mo sav le bis

gar da) mo zid viT. so li da ro bis prin cips ewi na aR m de ge ba is ga re mo e bac, rom

„fiq si re bu li ga da sa xa dis” mo del Si sa xel m wi fo mo xe le e bi gan sa kuT re bul

mdgo ma re o bas mo ma val Sic inar Cu ne ben da ksd-Si ar se bu li kon ku ren tu li

struq tu re bi uc v le lad rCe ba (for ma lu rad ma inc).

sa mar T li a no bas ukav Sir de ba ase ve fi nan su ri val de bu le bis sa kiTxi, anu,

mo sax le o bis ro me li jgu fe bis T vi saa mo sa lod ne li mi si Sem ci re ba Tu mo-

ma te ba. am kuTxiT es ori mo de li sak ma od gan s x vav de ba er T ma ne Tis gan:

„sa mo qa la qo dazR ve vis” mo de lis pi ro beb Si or S vi li a ni oja xi sak mao fi-

nan sur Se Ra vaTs mi i Reb da, xo lo „fiq si re bu li ga da sa xa dis” Se mo Re bis

Sem Tx ve va Si ima ve oja xis wli u ri da na kar gi 900 ev rom de iq ne bo da. gan s x-

va ve bu li su ra Tia mar to xe la mo qa la qe Ta jguf Si: „fiq si re bu li ga da sa xa-

di” maT Se saZ leb lo bas mis cem da, we li wad Si 1.300 ev ro ze me ti da e zo gaT,

xo lo „sa mo qa la qo dazR ve viT” maT fi nan su ri tvir Ti Se um su buq de bo daT,

Tum ca sak ma od um niS v ne lod.

so li da ro bis kuTxiT, ad vi li asax s ne lia, Tu ra tom eni We ba „sa mo qa la qo

dazR ve vas” upi ra te so ba „fiq si re bul ga da sa xad Tan” Se da re biT. sa mar T li-

a no bis prin ci pi dan ga mom di na re ki mniS v ne lo va nia, ro me li gan zo mi le baa

Cven T vis upi ra te si: ga da na wi le bis sa mar T li a no ba, mo na wi le o bis sa mar T-

li a no ba, moTxov ni le bis Se sa ba mi si sa mar T li a no ba Tu Sro mi Ti wvli lis

Se sa ba mi si sa mar T li a no ba? Cven ar gvsurs da arc gvaqvs gan z ra xu li, wa-

var T vaT mkiTx vels Se saZ leb lo ba, Ta vad upa su xos am kiTx vas.

lis 6,5%-s Se ad gens. dam saq me bel Ta Se na ta ne bi – ise ve, ro gorc so ci a lu ri

sa dazR ve vo or ga ni za ci e bis Se na ta ne bi – mi e di ne ba spe ci a lur fon d Si, sa-

i da nac fi nan s de bi an is dazR ve u le bi, ro mel Ta „fiq si re bu li ga da sa xa di”

Se mo sav le bis 7%-s aRe ma te ba. gar da ami sa, am fon di dan fi nan s de ba dam saq-

me bel Ta mi er sa me di ci no dazR ve vis fon d Si Se ta ni li ga da sa xa de bi. ssd-is

wev r Ta Svi le bis dazR ve va sa ga da sa xa do sax s re bi dan da fi nan se bas gu lis-

x mobs.

ker Zo sa me di ci no dazR ve vis (ksd) mo ma va li ger ma ni is sa me di ci no dazR ve vis sis te mis da ma xa si a Te be li erT-er Ti

ni Sa ni gax lavT is, rom mo qa la qe Ta garkveuli na wi li ar mo na wi le obs

so li da rul da fi nan se ba Si. ese ni ari an sa xel m wi fo mo xe le e bi, ro mel-

Ta sa me di ci no dazR ve vas sa xel m wi fo uz run vel yofs, da da mo u ki deb eli

mewarmeebi, rom leb sac sa val de bu lo dazR ve va ar mo eTxo ve baT, mi u xe da-

vad ma Ti Se mo sav le bis ode no bi sa. da qi ra ve bul da saq me bu lebs, ro mel Ta

Se mo sa va li sa val de bu lo dazR ve vis zRvars aRe ma te ba, Se uZ li aT ksd-iT

isar geb lon. yo ve li ve amas imas Tan miv ya varT, rom mo sax le o bis gar k ve-

u li jgu fe bis Se na ta ne bi jan dac vis sis te mis so li da ru li da fi nan se bis

T vis xel mi uw v do me li rCe ba. sxva das x va po li ti ku ri mid go miT, saq me

gvaqvs prob le mas Tan an, pi ri qiT, jan dac vis sis te ma Si ar se bu li kon ku-

ren ci is po zi ti ur ga mov li ne bas Tan.

„sa mo qa la qo dazR ve vis” an „fiq si re bu li ga da sa xa dis” Se mo Re ba ksd-ze sxva das x vag va rad imoq me debs. ma Sin, ro ca „sa mo qa la qo dazR ve vis” mi-

za ni ksd-is so li da ru li da fi nan se bis sis te ma Si Car T vaa, „fiq si re bu-

li ga da sa xa di” cdi lobs ar Se e xos ksd-is pri vi le gi ebs. ufro metic,

savaraudoa, rom kerZod dazRveul pirTa Svilebi dafinansdebian

moxdeba saxelmwifo gadasaxadebis xarjze.

so li da ru li da fi nan se ba – sa mar T li a ni Ta na mo na wi le o ba Se mo sav le bis Se sa ba mi sadcxa dia, rom „sa mo qa la qo dazR ve vis” Zi ri Ta di ma xa si a Te be li so li da-

ro bis gaZ li e re baa: sa er To sa dazR ve vo sis te mis far g leb Si yve la mo-

qa la qe mo na wi le obs jan dac vis da fi nan se ba Si. es imas ar niS navs, rom

kon ku ren cia aRar iq ne ba. uq m de ba sxva das x va dam zR ve vis kal ku la ci is

gan s x va ve bu li mo de le bis Ta na ar se bo ba. amis ma giv rad mkvid r de ba „sa-

mar T li a ni kon ku ren cia” sa val de bu lo nor me bi sa da er Ti a ni pi ro be-

bis da ner g viT. dam zR vev Ta kon ku ren cia un da mim di na re ob des uke Te si

mom sa xu re bis miz niT da ara „mo ge bi a ni ris ke bis” (uf ro axal gaz r da da

jan m r Te li dazR ve u le bis) ar Ce vis xar j ze.

praqt

ikul

i magaliT

ebi

praqt

ikul

i magaliT

ebi

50 51

na wi lob ri vi ugu le bel yo fa, gan sa kuT re biT aR mo sav leT ger ma ni a Si,

am pro ce sis yve la ze aS ka ra ma xa si a Te be li gax lavT.

gan vi xi lavT am ten den ci is ram de ni me mi zezs. ma ga li Tad, mom sa xu re bi-

sa da in for ma ci is sfe ro e bis mniS v ne lo bis zrda iTxovs Sro mis sxvag-

var, uf ro moq nil or ga ni ze bas, vid re war mo e bis ad rin de li me To di

mo iTxov da. kon ku ren ci is pi ro beb Si, ro me lic ara mar to sa war mo ebs

So ris, ara med sa war mos Sig niT, sxva das x va jguf sa Tu gan yo fi le bas

So ri sac mim di na re obs, so ci a lu ri uz run vel yo fis sfe ro swra fad iq-

ce va er T g var „moq ni lo bis re zer vad”. sa war mo e bi, rom le bic axer xe ben

da saq me bul Ta so ci a lu ri uf le be bis SezRud vas an srul ig no ri re bas,

kon ku ren tul, Tum ca xan mok le upi ra te so bas iRe ben.

ada mi an Ta um rav le so ba di di wu xi liT adev nebs Tvals am ten den ci as.

frid rix eber tis fon dis mi er Ca ta re bu li kvle vis Ta nax mad, ga mo-

kiTxul Ta 63%-ma ga nacxa da, rom sa zo ga do e ba Si mim di na re cvli le be bi

maT Si SiSs iw vevs (Neugebauer 2007). am mdgo ma re o bas, ro de sac eko no-

mi ka Si da Sro miT ba zar ze mim di na re cvli le be bis ga mo sa zo ga do e bis

far To wre eb Si sa er To uime do ba vrcel de ba, fran g ma so ci o log ma

pi er bur di em „pre ka ri te ti” uwo da. amas Ta na ve, mxo lod Sem ci re bul

xel fa seb ze an mok le va di an Sro miT xel Sek ru le beb ze ar aris sa u ba ri;

ara nak leb sa gu lis x moa, Tu ro gor ga nic di an ada mi a ne bi mo ma val Tan

da kav Si re bul ga ur k vev lo bas.

„pre ka ri te ti” ar aris mar to iq, sa dac „pre ka ru lad” mo mu Sa ve ni ari-

an. sa war mo Si dro e biT da saq me bul Ta ar se bo bis ga mo mud mi vi sa mu Sao

ad gi lis mqo ne ada mi a ne bi Za li an da uc ve lad grZno ben Tavs. maT wi na-

Sea Sro mi Ti ur Ti er To be bis gan s x va ve bu li for ma, ro me lic maT SeS-

fo Te bas iw vevs; ami tom isi ni mzad ari an wa vid nen daT mo beb ze Sro mis

anazRa u re bis an sa mu Sao pi ro be bis kuTxiT, ra sac sxva Sem Tx ve va Si

ar da sTan x m de bod nen. mud mi vi sa mu Sao ad gi lis mqo ne ada mi a neb sa da

umu Se var Ta So ris myo fi „pre ka ru lad” da saq me bu le bi Tavs ha er Si ga-

mo ki de bu lad grZno ben. maT ki dev uf ro daq ve i Te bis eSi ni aT da nor-

ma lu ri Sro mi Ti ur Ti er To be bis do nis miR we va ze oc ne bo ben.

re a lo ba ki xSi rad ise Tia, rom am ada mi a nebs mud mi vi aras ta bi lu ro-

bis Seg r Z ne biT uwevT cxov re ba.

ra gav le nas ax dens es ten den cia so ci a lu ri de mok ra ti is pro eq t ze?

Zne lia ga da a fa so is mniS v ne lo ba, ro mel sac ad re so ci a lu ri de mok-

ra tia nor ma lur Sro miT ur Ti er To bebs ani Web da. mis war mod ge na Si

2.5.3. Sro mi Ti baz ris po li ti ka

xan g r Z li vi uime do bis mdgo ma re o ba Si? Sro mis axa li sam ya ro da so ci a lu ri de mok ra ti is Ri re bu le be biav to ri: ma ti as na i si

ro gorc me o re msof lio omis dam Tav re bi dan ram de ni me aT w le u lis

gan mav lo ba Si Can da, ger ma ni am mo a xer xa ka pi ta li sa da Sro mis in te-

re sebs So ris kom p ro mi sis miR we va. 1949 wli dan mo yo le bu li, anu,

eko no mi ku ri zrdis pe ri od Si, ro me lic sak ma od did xans gag r Zel da,

da qi ra ve bu li Sro ma nor ma lur mov le nad Ca mo ya lib da. da qi ra ve bu li

Sro mis Se saZ leb lo bas Tan er Tad ada mi an ma mo i po va so ci a lu ri uz-

run vel yo fis uf le ba, rac gu lis x mobs ga ran ti re bul sa pen sio uf le-

bebs, sam sa xu ri dan daTxov nis gan dac vas, Sro mis dac vas, sa war moebis

mar T va Si Tanamo na wi le o bis uf le bas, ase ve uf le bas sa val de bu lo sa-

ta ri fo nor me bis dac va ze (Dörre 2005).

sa xel m wi fos mxri dan da cul am g var da qi ra ve bul Sro mas, e. w. nor ma-

lur Sro miT ur Ti er To bebs (nSu), moh y va ara mar to mSro mel Ta ma te-

ri a lu ri ke Til dRe o ba, ara med gar k ve u li sa zo ga do eb ri vi aRi a re bac.

es pe ri o di, ro me lic dRe van de li ga da sa xe di dan har mo ni u lad ga mo i-

yu re ba, su lac ar yo fi la ukon f liq to. kom p ro mi si um kac res brZo la-

Si mi iR we o da da, sa u ke Te so Sem Tx ve va Si, igi sul mci re diT axer xeb da

sa zo ga do eb ri vi sim did ris ara Ta na ba ri ga da na wi le bis Tan da Ta no biT

daZ le vas. mag ram, mTli a no ba Si, mo sax le o bis udi des na wils mi aC n da,

rom sa ku Ta ri Sro mis xar j ze ne la, mag ram ueW ve lad SeZ leb da cxov-

re bis do nis amaR le bas.

Tum ca, me-20 saukunis 80-iani wle bi dan mo yo le bu li, nSu Tan da Ta no-

biT ik lebs. mi u xe da vad imi sa, rom da saq me bul Ta um rav le so ba dRem de

nor ma lu ri sa xel Sek ru le bo pi ro be biT sar geb lobs, ma Ti ra o de no ba

swra fad mcir de ba. da saq me bul Ta ra o de no bis zrda Se i niS ne ba ab so-

lu tu rad sxva ti pis da saq me ba Si, ro go ri caa: aras ru li sa mu Sao dRis

gan mav lo ba Si mu Sa o ba, da qi ra ve bu li Sro ma, mok le va di a ni an er T je-

ra di da saq me ba.10 wne xis qveS mo eq ca ara mar to mud mi vi da srul ga nak-

ve Ti a ni da saq me ba, ara med so ci a lu ri uz run vel yo fis sis te mac. sa pen-

sio uz run vel yo fis na wi lob ri vi pri va ti za cia, sam sa xu ri dan daTxov-

nis gan dam ca vi me qa niz me bis Se sus te ba da sa ta ri fo xel Sek ru le be bis

praqt

ikul

i magaliT

ebi

praqt

ikul

i magaliT

ebi

10 Tu aras rul ga nak veT ze da saq me bul Ta ra o de no ba 1991 wels 5 mln iyo, 2003 wels 9 mln-s ga da a War ba.

52 53

so ci a lu ri de mok ra ti is T vis mniS v ne lo va nia Ta vi suf le be bis po zi ti-

u ri, re a lis tu ri da so ci a lu ri per s peq ti ve bis gan vi Ta re ba. amis T vis

sa Wi roa Ta vi suf le be bis uz run vel yo fis axa li ko leq ti u ri in s t ru-

men te bi. moq ni li Sro mi Ti ur Ti er To be bis Ta vi suf le be bis po ten ci a-

lis re a li ze ba far To sa zo ga do e bis sa ke Til dRe od mxo lod im Sem Tx-

ve va Si Se iZ le ba, Tu is gar da u va li cxov re bi se u li ris ke bis pi ris pir

be dis ana ba ra ar iq ne ba mi to ve bu li.

sa mar T li a no baZi ri Ta dad swo red Sro mi Ti saq mi a no ba gan sazR v ravs, ra aris sa mar T-

li a ni, vis ra uf le ba aqvs da ra ze. di di xnis gan mav lo ba Si ada mi a nis

Sro mi Ti wvli li ga da na wi le ba Si mi si mo na wi le o bis uf le bas gan sazR-

v rav da. jer ki dev ma Sin sa mar T li a no bis gan mar te bi sas dgin de bo da

mka fio zRva ri, ma ga li Tad, sqes Ta So ris, ra sac Ta vis Ta vad miv yav diT

pa su xis m geb lo bis in di vi du a li za ci is ten den ci am de.

es nor me bi sak ma od sta bi lu ri aR moC n da, Tum ca Sro mis Ta na med ro-

ve sam ya ro Si war mo iS va ab so lu tu rad afeT qe ba sa Si Si usa mar T lo ba,

ro de sac Sro mis mi xed viT ga da na wi le bis prin ci pi kvlav moq me debs,

Sro mi Ti Se mo sav le bi ki sul uf ro nak le bad xel mi saw v do mi xde ba. is,

rom ada mi a ni dro e biT an xSi rad kar gavs sa mu Sao ad gils, Cve u leb ri-

vi mov le naa dRe van de li e. w. al ter na ti u li („pre ka ru li”) da saq me-

bis T vis. Tum ca es su lac ar niS navs imas, rom si tu a cia le gi ti mu ria.

„pre ka ru lad” mo mu Sa ve Ta gan bev ri mza daa ib r Zo los sa mu Sao ad gi lis

mo sa po veb lad. Tu maT es ar ga mos diT, im das k v nam de mi di an, rom me ti

Za lis x me vaa sa Wi ro. am g va ri in di vi du a li za cia ar Tu lebs sa zo ga do e-

ba Si mzar di uTa nas wo ro bis aR q mas. ase Se saZ loa „sa mar T li a no ba” „Ta-

nas wo ro bis” sa pi ris pi ro cne bad iq ces.

so ci a lu ri de mok ra ti is pro eq tis erT-er Ti moTxov na sa mar T li a-

no bi sa da Ta nas wo ro bis po zi ti u ri Tan x mo bis miR we vaa. po li ti ku ri

Tval saz ri siT, es imas niS navs, rom in di vi du a lu ri Za lis x me va ma nam

un da iz r de bo des, sa nam ada mi ans re a lu rad Za luZs si tu a ci a ze ze moq-

me de ba. mxo lod am Sem Tx ve va Si aqvs az ri me ti in di vi du a lu ri pa su-

xis m geb lo bis moTxov nas.

so li da ro ba ko leq ti u ri so ci a lu ri usaf r Txo e bis sis te mis res t ruq tu ri za cia,

sa dac in s ti tu ci o na lu ri so li da ro ba da saq me bis Zvel sis te ma Si aisa-

xe bo da, Se iZ le ba gan vi xi loT, ro gorc so li da ru li qme de be bis sa er-

es gax l daT so ci a lu ri sa xel m wi fos erT-er Ti um niS v ne lo va ne si faq-

to ri sa mi sa ba zi so Ri re bu le bis for mi re bis T vis. is mra val ada mi ans

(ara yve las) uR vi Zeb da usaf r Txo e bis Seg r Z ne bas da po zi ti u ri Ta vi-

suf le be bis re a li ze bis auci le be li wi na pi ro ba iyo. is, rac re a lu-

rad xde bo da ga da na wi le bis kuTxiT (sa mar T li a no bis T vis), Zi ri Ta dad

da saq me bis sis te ma ze iyo da mo ki de bu li. mTli a no ba Si, so ci a lu ri uz-

run vel yo fis sis te ma cxov re bi se u li ris ke bis so li da rul daZ le va ze

gax l daT ori en ti re bu li. so ci a lur ma usaf r Txo e bam, ro me lic nor-

ma lu ri Sro mi Ti ur Ti er To be bis sa fuZ vel ze iq na miR we u li, mo sax-

le o bis mniS v ne lo van na wil Si da aC qa ra so ci a lu ri de mok ra ti is sa mi

sa ba zi so Ri re bu le bis iden ti fi ka cia. swo red ami tom Ta vis sap rog ra-

mo do ku men teb Si so ci al-de mok ra ti ul ma par ti am gan-

sa kuT re bu li mniS v ne lo ba n Su-s da, pir vel rig Si, srul da saq me bas

mi a ni Wa. erT-er Ti Zi ri Ta di Ca na fiq ri par ti i sa, ro me lic so ci a-

lu ri de mok ra ti is ken mi is w ra fo da, gax l daT yve la Sromisunariani

adamianisaTvis nor ma lu ri Sro mi Ti ur Ti er To be bis Seq m na.

amas Ta na ve, nSu-is moS las Sem deg si tu a ci am de miv ya varT: so ci a lu ri

de mok ra ti is Ri re bu le bebs kvlav mo sax le o bis di di mxar da We ra aqvs,

Tum ca isi ni er T m niS v ne lov nad aRar aso cir de bi an gar k ve ul po li-

ti kur Za las Tan. amis Zi ri Ta di mi ze zia Sro mis sam ya ro Si mom x da ri

cvli le be bi da ga da uW re li po li ti ku ri amo ca ne bi, rom leb Sic igu-

lis x me ba moq ni li so ci a lu ri usaf r Txo e bis miR we va. ras niS navs yo ve-

li ve es so ci a lu ri de mok ra ti is kon cef ci i sa da mis mi er aRi a re bu li

sa ba zi so Ri re bu le be bis T vis?

Ta vi suf le baSro mis axa li sam ya ro, cxa dia, axal po ten ci ur Ta vi suf le bebs Se i-

cavs. da saq me bul Ta mci re, Tum ca Se sam C ne vi jgu fis T vis, e. w. fri-

lan se re bi sa da TviT da saq me bu le bis T vis, rom le bic zem d gom Ta mi Ti-

Te be bis ga re Se as ru le ben sa mu Sa o ebs pro eq te bis sa xiT, far To Ta-

vi suf le biT sar geb lo ba Se iZ le ba sak ma od mo ge bi a ni aR moC n des. maT

Se uZ li aT Ta vi an Ti moq ni lo bis T vis Sro miT ba zar ze sak ma od kar gi

anazRa u re bac mo iTxo von. sak ma ri si re sur se bis ar se bo bis Sem Tx ve va Si

isi ni SeZ le ben mok le va di a ni umu Sev ro ba ga mo i ye non, ro gorc sa ku Ta-

ri kva li fi ka ci is amaR le bis sa Su a le ba. mag ram „pre ka ru lad” da saq me-

bul Ta umravlesobisTvis, vinc ver sar geb lobs nor ma lu ri Sro mi Ti

pi ro be biT, msgav si si tu a cia gu lis x mobs Rrma kri ziss, ro me lic Zli-

er zRu davs ro gorc po zi ti ur, ise ne ga ti ur Ta vi suf le bebs.

praqt

ikul

i magaliT

ebi

praqt

ikul

i magaliT

ebi

54 55

2.5.4. umaR le si ga naT le bis po li ti ka

swav lis ga da sa xa di – so ci a lu ri de mok ra ti is sa ba zi so Ri re bu le be bis Se u racx yo fa?av to ri: fre de ri ke bo li

umaR le si ga naT le bis Car Co ka no nis (HRG) mi xed viT, 2005 wlam de stu-

den te bis T vis ga ran ti re bu li iyo ufa so umaR le si ga naT le ba. es ka-

no ni gax lavT umaR le si ga naT le bis fe de ra lu ri sa mar T leb ri vi ba za,

rom lis gan xor ci e le bis T vis pa su xis m ge be li ari an fe de ra lu ri mi we-

bi.

fe de ra lur ma mi web ma, ro mel Ta kom pe ten ci a sac ga ne kuT v ne ba sa gan ma-

naT leb lo po li ti ka, swav lis ga da sa xa dis Se mo Re bis moTxov na sa ku Ta-

ri uf le ba mo si le bis SezRud vad aRiq ves. ami tom 2002 wels ba va ri is,

ba den-vi ur tem ber gis, ham bur gis, za a ris, saq so ni i sa da saq so nia-an hal-

tis mi web ma fe de ra lur sa kon s ti tu cio sa sa mar T lo Si (fss) Se i ta nes

sa Ci va ri, ro me lic 2005 wels dak ma yo fil da. am ga dawy ve ti le bis Ta nax-

mad, yo vel mi was eni We ba uf le ba, Ta vad air Ci os sa sur ve li mo de li: fa-

si a ni an ufa so umaR le si ga naT le ba. sxva das x va fe de ra lur mi wa ze gan s-

x va ve bu li mo de lebi moq me debs da isi ni mom dev no wleb Si, sa va ra u dod,

kvlav Se ic v le bian. 16-idan Svid ma fe de ra lur ma mi wam (ba den-vi ur tem-

ber gi, ba va ria, ham bur gi, he se ni, qve mo saq so nia, za a ri da Crdi lo e Ti

ra i ni-ves t fa lia) bo lo ori wlis gan mav lo ba Si pir ve li ve se mes t ri dan

fa si a ni umaR le si ga naT le ba Se mo i Ro. ga da sa xa dis ode no bebi sxva das x-

va mi wa ze gan s x va ve bu lia da er Ti se mes t ris T vis 500 ev ros aR wevs.

Ti u rin gi is, ra in land-pfal ci sa da saq so ni is mi web ze pir ve li umaR-

le si ga naT le ba ufa so rCe ba. stu den te bis T vis, rom le bic as ru le ben

Cve u leb riv sa gan ma naT leb lo kurss da ga nag r Zo ben swav las, sxva das-

x vag va ri we se bi moq me debs. ma ga li Tad, ra in land-pfal cis mi wam mi i Ro

spe ci a lu ri ka no ni swav lis sa fa su ris Se sa xeb. am ka no nis Ta nax mad,

stu den tebs Se uZ li aT dad ge ni li sas wav lo va da ara ume tes 1,75-jer

ga ag r Ze lon, ris Sem de gac maT er Ti se mes t ris T vis 650 ev ros ga dax-

da mo u wevT. saq so nia, Slez vig-hol S ta i ni, mek len burg-wi na po me ra nia,

ber li ni da bran den bur gi uars am bo ben swav lis yo vel g var ga da sa-

xad ze.

swav lis ga da sa xa dis Se mo Re bis sa kiTxi mWid ro daa da kav Si re bu li

imas Tan, Tu ro me li par tiaa fe de ra lu ri mi wis xe li suf le bis sa Ta ve-

To kri zi sis ele men ti. dRe van del si tu a ci a Si „ze da” da „qve da” do ne-

e bis sa zo ga do eb ri vi dis ku sia, rom lis far g leb Sic es sis te me bi Se iq-

m na, ic v le ba xSi ri da pi ris pi re biT „Si da” da „ga re” do ne ebs So ris. es

ga mij nu li mxa re e bi er T ma neTs ar ga mo ricxa ven, Tum ca maT sru li ad

gan s x va ve bul sa zo ga do eb riv da pi ris pi re be bam de miv ya varT.

sa war mo Si ar se bu li kon ku ren cia da kav Si re bu lia gan c das Tan, rom Se-

saZ lebelia ne bis mi er mo men t Si Seg c va lon uf ro dam yo li, WiS k ris win

mom lo di ne ada mi a niT. yo ve li ve es su lac ar iZ le va karg sa fuZ vels

so li da ro bis T vis. „Sig niT” myo fi ada mi a ne bi „ga reT” myo febs saf r-

Txed aRiq va men da pi ri qiT, swo red ko leq ti u ri so ci a lu ri usaf r-

Txo e bis ele men te bi ba debs „pre ka ru lad” mo mu Sa ve eb sa da umu Sev reb-

Si imis Seg r Z ne bas, rom isi ni war moq m ni an ba ri e rebs, ro mel Ta ga moc

maT „ga reT” yof na mo u wevT.

gan vi Ta re bis Ta na med ro ve ten den cia war mo Sobs kiTx vas - ram de nad

Se saZ le be lia ki dev so li da ro ba Sro mis axal sam ya ro Si. ax le bu ri

so li da ro bis per s peq ti vis Tval saz ri siT, mo ma va li so ci a lu ri de-

mok ra ti is ar se biT ele men tad so ci a lu ri usaf r Txo e bis qme di Ti in-

s t ru men te bi un da mo i az re bo des. mo sax le o bis Tval Si is un da gax des

axa li so ci a lu ri dac vis ndo bis faq to ri. es in s t ru men te bi uf ro

me tad Sro mi Ti pro ce se bi dan ga ri yu li ada mi a ne bis mi marT un da iq nes

ga mo ye ne bu li, rac Ta vis Ta vad Se am su bu qebs da Za bu lo bas „Sig niT” da

„ga reT” myof Ta So ris.

Sro mis Ta na med ro ve sam ya ro Si so ci a lu ri de mok ra ti is sa ba zi so Ri-

re bu le be bi aRar aris er T m niS v ne lov nad da kav Si re bu li Sro mas Tan,

ro gorc aseT Tan, Tum ca es ur Ti erT da mo ki de bu le ba jer ki dev sak-

ma ri sia imis T vis, rom mo ce mu li sa mi cne bis ar sis Se sa xeb axa li de ba-

te bi ga i mar Tos.

Sro mis axal sam ya ro Si Ta vi suf le bis, sa mar T li a no bi sa da so li da ro-

bis ad gi lis gan sazR v ra so ci a lu ri de mok ra ti is su lis k ve Te bis mqo ne

po li ti ku ri or ga ni za ci e bis erT-er Ti mTa va ri amo ca na gax lavT. bo-

los da bo los, ara fe ri ar mi a niS nebs ima ze, rom mo ma val Si Sro mi Ti

saq mi a no ba da kar gavs Ta vis mniS v ne lo bas, ro gorc sa zo ga do eb ri vi Ta-

na mo na wi le o bi sa da aRi a re bis sa gu lis x mo faq to ri. so ci a lu ri de-

mok ra ti is sa xe Sem d gom Sic ar se bi Tad imiT ga ni sazR v re ba, Tu ro gor

iS ro me ben ada mi a ne bi sa zo ga do e ba Si.

praqt

ikul

i magaliT

ebi

praqt

ikul

i magaliT

ebi

56 57

– ga naT le ba mos wav le Ta so ci a lur fe na ze da Se mo sav le bis ode no ba zea

da mo ki de bu li. swav lis ga da sa xa dis Se mo Re biT pi rov ne bis Ta vi su fa li

gan vi Ta re bis uf le ba uf ro mWid rod ukav Sir de ba fi nan sur faq tors.

amis gar da, fa si a ni ga naT le ba ar aris mi si uke Te si xa ris xis ga ran tia.

am de nad, sa xel m wi fom ar un da mo ix s nas fi nan su ri pa su xis m geb lo ba

ger ma ni is umaR le si sas wav leb le bis wi na Se. wle bis gan mav lo ba Si ger-

ma ni a Si ga naT le bis da fi nan se bis do ne eko no mi ku ri Ta nam S rom lo bi sa

da gan vi Ta re bis or ga ni za ci is (OECD) wev ri qvey ne bis sa Su a lo maC ve-

ne bel ze da ba lia. ga naT le ba Si Seq m ni li mdgo ma re o ba ar aris ga mow-

ve u li sax s re bis uqon lo biT, es ma Ti ga da na wi le bi sa da po li ti ku ri

ne bis sa kiTxia. ar se bobs sa SiS ro e ba, rom swav lis ga da sa xa dis Se mo Re-

bis Sem deg sa xel m wi fo ki dev uf ro Se am ci rebs Ta vis wvlils umaR le-

si ga naT le bis da fi nan se ba Si, vi na i dan stu den tebs da fi nan se bis axal

wya rod ga ni xi lavs. es ga mo iw vevs mxo lod fi nan su ri tvir Tis ga da ba-

re bas da ara ger ma ni is umaR le si sas wav leb le bis aR Wur vis do ni sa da

ga naT le bis xa ris xis amaR le bas.

sa mar T li a no bafa si a ni ga naT le bis mom x re ni sa xel m wi fo re sur se bis kle ba ze mi u Ti-

Te ben da aR niS na ven, rom dad ga dro, umaR le si ga naT le bis da fi nan se-

ba stu den teb ma ikis ron. ma Ti ar gu men ta cia imas ey r d no ba, rom umaR-

les sas wav leb lebs afi nan se ben ga da sa xa de bis ga dam x de le bi, rom leb-

mac Se saZ loa Ta vis dro ze verc ki mi i Res umaR le si ga naT le ba. yve la

stu den t ma er T na i ri ga da sa xa di un da ga da i xa dos da, vi na i dan ger ma-

ni is umaR les sas wav leb leb Si met wi lad umaR le si ga naT le bis mqo ne

ada mi a ne bis Svi le bi swav lo ben, pir vel rig Si, swo red am uka nas k nelT

un da da e kis roT fi nan su ri val de bu le ba.

amis mo wi na aR m de ge ni ki ga moT q va men mo saz re bas, rom umaR le si ga naT-

le ba ar un da iyos da mo ki de bu li mo qa la qe Ta so ci a lur war mo mav lo-

ba ze da/an eko no mi kur mdgo ma re o ba ze; es faq to re bi ar un da gan sazR-

v rav des ada mi a nis sa mo mav lo per s peq ti vas. swav lis ga da sa xa di, pir vel

rig Si, so ci a lu rad da uc vel ada mi a nebs am Zi mebs. ma Si nac ki, Tu maT

kre di tis aRe bis Se saZ leb lo bas miv cemT, un da ga viT va lis wi noT, rom

so ci a lu rad cu dad uz run vel yo fi li fe ne bi nak le bad ari an mzad va-

le bis aRe bis T vis da, am de nad, xSi rad Tavs ari de ben fa si an ga naT le-

bas. San se bis Ta nas wo ro bis miR we va Se saZ le be lia mxo lod im pi ro biT,

Tu yve las T vis ga ran ti re bu li iq ne ba po zi ti u ri Ta vi suf le be bi, rom-

leb sac uni ver si te te bis xel mi saw v do mo bac ga ne kuT v ne ba. Tu sa mo mav-

Si. qris ti an-de mok ra ti ul ma kav Sir ma/qris ti an-so ci a lur ma kav Sir ma

da Ta vi su fal de mok rat Ta par ti am mxa ri da u Wi res swav lis ga da sa xa-

dis pir ve li ve se mes t ri dan Se mo Re bas. so ci al-de mok ra te bi, „mwva ne e-

bi” da „me mar cxe ne e bi” ki mo iTxo ven, rom pir ve li umaR le si ga naT le ba

ufa so iyos.

Tu swav lis mo sur ne axal gaz r do bas umaR le si ga naT le bis mi Re bis

Ta vi suf le ba Se ezRu de ba da swav lis ga da sa xa di yvel gan iq ne ba Se-

mo Re bu li, so ci a lu ri de mok ra ti is Tval saz ri siT, dad ge ba sa ba zi so

Ri re bu le be bis – Ta vi suf le bis, sa mar T li a no bi sa da so li da ro bis –

SezRud vis sa kiTxi, Tum ca am uka nas k nels am kon teq s t Si nak le bi mniS-

v ne lo ba eni We ba.

Ta vi suf le bager ma ni is umaR les sas wav leb leb Si ar se bu li si tu a cia mas me di a Si sak-

ma od mu qi fe re bi Taa war mod ge ni li. es gax lavT pe da go gi u ri kad re-

bis qronikuli de fi ci ti, ara sak ma ri si sas wav lo far To bi da cu di

aR Wur vi lo ba, ri si daZ le vac, fa si a ni ga naT le bis mom x re Ta az riT,

mxo lod swav lis ga da sa xa di Taa Se saZ le be li. stu den tebs, rom le bic

Ta vad ix di an swav lis sa fa surs, eni We baT uf le ba, uf ro xa ris xi a ni

ga naT le ba mo iTxo von. pe da go ge bi met pa su xis m geb lo bas un da grZnob-

d nen maT Si na Se, vi na i dan swo red stu den te bis wya lo biT iRe ben Sro-

mis anazRa u re bas. imav d ro u lad, ar se bu li ar gu men te bis mi xed viT,

yo ve li ve es kvlav mo aq cevs stu den tebs umaR le si sas wav leb le bis

yu radRe bis cen t r Si da am sas wav leb lebs uf ro moq ni li da mom xib v-

le li me To de bis ga mo ye ne ba mo u wevT, ra Ta me ti stu den ti mi i zi don.

am Tval saz ri siT, stu den tebs me ti Ta vi suf le ba eZ le vaT, ra Ta ze gav-

le na mo ax di non uni ver si te te bis po li ti ka ze.

dis ku si is me o re mxa res fa si a ni ga naT le bis mo wi na aR m de ge ni dga nan.

ma Ti az riT, ga naT le ba yve la ada mi a nis T vis un da iyos xel mi saw v do-

mi. umaR les sas wav leb lebs akis ri aT val de bu le ba, sa zo ga do e bis sa-

si ke Tod imoq me don da qvey nis eko no mi kur, so ci a lur da kul tu rul

gan vi Ta re ba Si Ta vi an Ti wvli li Se i ta non. glo ba li ze bul msof li o Si

ne bis mi e ri ada mi a nis war ma te ba sa gan ma naT leb lo da we se bu le be bis, maT

So ris, umaR le si sas wav leb le bis, Ta vi su fal xel mi saw v do mo ba zea da-

mo ki de bu li. kar gi da Ta vi su fa li ga naT le ba qme di Ti da war ma te bu li

sa zo ga do e bis sa win da ria. mis ga re Se Se uZ le be lia mo qa la qe Ta mo na wi-

le o ba po li ti kur da sa zo ga do eb riv cxov re ba Si. ger ma ni is wi na Se dgas

prob le ma, ro mel ze dac, sxva Ta So ris, PISA-kvle vis Se de ge bi mi a niS nebs

praqt

ikul

i magaliT

ebi

praqt

ikul

i magaliT

ebi

58 59

ra aris ga mo sa xu li

yda ze?

is, rac yda ze

naC ve ne bi ar aris –

ram de ni me

ko men ta ri

in ter p re ta ci a ze

ko or di na teb ze ka-

3. sa zo ga do eb ri vi mo de le bis Se da re ba

Jur nal „Spi ge lis” 2007 wlis 22 oq tom b ris ga mo ce mas pro vo ka ci-

u li yda hqon da:

„Spi ge li”: no me ri 43/2007, wya ro: www.spiegel-online.de, 22.10.2007

ka ri ka tu ra ze ga mo sa xu lia gsdp-is zo gi er Ti li de ri, rom le bic,

sa va ra u dod, Stor m Si mox v d nen da Ta vi sa maS ve lo navs Se a fa res.

ka pi ta ni ger hard Sre de ri Ca sa Zi rad gan wi rul gem ze rCe ba, gre-

go ri gi zim da os kar la fon ten ma ki sxva sa maS ve lo na vis mo Zeb na

mo a xer xes. sa Ta ur Si „ro de sac Cven gver dig verd vcu ravT” sity ve-

bis Ta ma Sia, vi na i dan sity vas „vcu ravT” me o re mniS v ne lo bac aqvs

– „ar vi ciT”, ker Zod, am Sem Tx ve va Si „ar vi ciT”, sa iT miv cu ravT;

uf ro me tic, su raT ze asa xu lia ka tas t ro fa, rom lis Se de ga dac

ada mi a ne bi yo vel g var ori en ta ci as kar ga ven.

ras fiq robT „Spi ge lis” am yda ze? ro go raa mas ze war mod ge ni li

par ti is (am Sem Tx ve va Si, gsdp-is) mdgo ma re o ba?

sa gu lis x moa, rom „Spi ge li”, Tu in di vi du a lur Se fa se bebs Tavs

ava ri debT, aq mo xer xe bu lad iye nebs me ta fo ras: is mi u Ti Tebs po-

li ti ka Si ar se bul SiS ze da mka fio ori en ta ci is de fi cit ze, ris

lo dac Za la Si dar Ce ba fa si a ni ga naT le bis mom x re Ta mo saz re ba, rom

umaR le si ga naT le bis mqo ne ada mi a nebs me ti Se mo sa va li aqvT, vid re

maT, vi sac es ga naT le ba ar mi u Ria, ma Sin sa mar T li a ni sa ga da sa xa do sis-

te ma uz run vel yofs, rom Ro ni er ma mxreb ma uf ro me ti tvir Ti zi don.

sa xel m wi fom ga naT le ba rac Se iZ le ba me ti ada mi a nis T vis un da ga xa dos

xel mi saw v do mi. es da fiq si re bu lia ga er Ti a ne bu li ere bis or ga ni za ci-

is 1966 wlis qar ti a Si, ro me lic xel mo we ri li da ra ti fi ci re bu lia

ger ma ni is mi er. eko no mi ku ri, so ci a lu ri da kul tu ru li uf le be bis

Se sa xeb sa er Ta So ri so paq tis moTxov niT, sa gan ma naT leb lo da we se bu-

le beb Si swav la ufa so un da iyos.

so ci a lu ri de mok ra tia da umaR le si ga naT le bis da fi nan se bis mo ma va liso ci al-de mok ra ti ul ma par ti am Ta vis yri lo ba ze ham bur g Si mi i Ro

ga dawy ve ti le ba, rom lis Ta nax mad, „pir ve li umaR le si ga naT le ba ger-

ma nis ne bis mi er umaR les sas wav le bel Si, mTli a no ba Si, ufa so un da gax-

des”. amis gar da, „gsdp em x ro ba ga naT le bis Ta na bar San sebs, so ci a-

lu ri war mo mav lo bi sa da fi nan su ri Se saZ leb lo be bis mi u xe da vad”. es

ga dawy ve ti le ba ham bur g Si mi Re bul par ti is axal Zi ri Ta di prin ci pe-

bis prog ra ma Si aisa xa. prog ra ma Si we ria, rom gsdp-s gan z ra xu li aqvs,

„ga zar dos umaR le si ga naT le bis Ta vi su fa li xel mi saw v do mo ba da im

stu den te bis wi li, rom le bic ga naT le bis da ba li do nis mqo ne oja xe-

bi dan ari an”. gar da ami sa, mas Si xaz gas mi Taa aR niS nu li, rom „auci le be-

lia ga naT le bis sfe ro Si sa xel m wi fo mxar da We ris [...] Sem d go mi gaz r da

moTxov ni le bis Se sa ba mi sad”.

sa Wi roa fe de ra ci i sa da mi we bis er Tob li vi Za lis x me va, ra TaA ger-

ma ni is uni ver si te teb Si ga i zar dos stu den te bis, ase ve pe da gog Ta ra-

o de no ba. so ci al-de mok ra te bi emxrobian ga naT le bis xel Sewyo bis Se-

sa xeb fe de ra lu ri ka no niT gaT va lis wi ne bu li sis te mis (BAföG-System)

ga far To e bas da sti pen di e bis prog ra me bis mxar da We ras.

ger ma ni am un da ga zar dos ga naT le bis da fi nan se ba, vi na i dan, ro de sac

sa u ba ria swav lis ga da sa xa dis Se mo Re ba ze, xSi rad po li ti kur ga dawy-

ve ti le beb Tan da Zal Ta ga da na wi le bas Tan uf ro gvaqvs saq me, vid re

sa zo ga do e bis obi eq tur sa Wi ro e beb Tan. swav lis ga da sa xa dis Se mo Re-

biT prob le ma ver ga dawy de ba, vi na i dan, so ci a lu ri de mok ra ti is ga ge-

biT, es, pir vel rig Si, Ta vi suf le bi sa da sa mar T li a no bis re a li ze bas

aye nebs zi ans.

praqt

ikul

i magaliT

ebi

60 61

ra aris sa Wi ro

na vi ga ci is T vis?

ma Ti auci le be lia

„sa zo ga do eb riv-

po li ti ku ri

kom pa si”

kiTx va

ko or di na te bi sa da

na vi ga ci is Se sa xeb

ra ti ul par ti eb sa da or ga ni za ci eb Si am sa kiTx ze mud mi vi dis ku-

si e bi mim di na re obs.

na vi ga ci is T vis sa Wi roa ori ar se bi Ti wi na pi ro ba: un da ico deT

sa ku Ta ri po zi cia – ga da ta ni Ti mniS v ne lo biT, un da ges mo deT, ra

mdgo ma re o ba Sia sa zo ga do e ba da pi ra dad Tqven ra ad gi li gi ka vi-

aT am sa zo ga do e ba Si.

me o re wi na pi ro ba gu lis x mobs Se Tan x me bas im po li ti kur kur s ze,

rom li Tac gsurT iaroT.

ori ve – sawyi si wer ti lic da mi za nic (an da re a lo ba da ori en-

ti ri) – kon ku ri re ba di sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri kon cef ci e bis

far g leb Si ga ni xi le ba. ro gorc li be ra lebs, kon ser va to rebs, so-

ci a lis tebs, ise so ci al-de mok ra tebs sa ku Ta ri ar gu men te bi moh-

yavT, ra Ta sawyi si wer ti li sa da miz nis im g va ri for mu li re ba mo-

a xer xon, ro me lic Se saZ le bels gax dis maT „na vi ga ci as” sa sur ve li

mi mar Tu le biT.

ro de sac vsa ub robT so ci al-de mok ra ti a ze, ro gorc sa zo ga do eb-

riv mo del ze, ko or di nat Ta Se saZ lo sis te ma ze an sa zo ga do eb riv

mi mar Tu le ba ze, auci le be lia igi sxva sa zo ga do eb ri vi mo de le bis

kon teq s t Si iq nes gan xi lu li.

ga moc ka tas t ro fa gar da u va lia. am g va ri mo saz re ba, ro me lic xSi-

rad gvxvde ba, ise ve, ro gorc Jur na lis Sar Ji, cxa dia, ga da War be-

bu li Se fa se baa. yo vel ada mi ans sa ku Ta ri „po li ti kur-sa zo ga do-

eb ri vi kom pa si” aqvs, xo lo de mok ra ti ul par ti eb Si (su ler Tia,

ro mel Si) ara mxo lod daS ve bu lia, ara med auci le be li caa ko or-

di na teb ze ka ma Ti, ris Sem de gac ga dawy ve ti le ba de mok ra ti u lad

mi i Re ba.

Ta nac gsdp-is „Ca Zir va sa” Tu ka tas t ro fa ze sa u ba ri ga da War be bu-

lia: po li ti ku ri gar da te xa – ro me lic xel m ZR va ne lo bis Sec v-

li sa da bun des ta gis ar Cev neb Si wa ru ma teb lo bis Sem deg ara Tu

Cve u leb ri vi mov le naa, ara med auci le be lic kia – su lac ar aris

ka tas t ro fa.

arc brZa ne be bis eniT sa u ba ri Se e sa ba me ba par ti a Si ga dawy ve ti le-

be bis mi Re bis de mok ra ti ul prin cips. da saS ve bia, Tu ada mi a ne bi,

sa Wi ro e bi sa mebr, ko or di na teb ze ka ma To ben da maT sa ku Tar „sa zo-

ga do eb riv-po li ti kur kom pass” usa da ge ben. yda ze asa xu li si tu a-

cia ki po li ti kis av to ri ta ru li ga ge baa, rac sru li ad ar Se e sa-

ba me ba de mok ra ti is moTxov nebs.

„sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri kom pa si” gax lavT is, ra sac su raT ze

ver da i na xavT – Tum ca swo red is aris po li ti ku ri kur sis gan m-

sazR v re li wi na pi ro ba. ax la mo di „na vi ga ci as” Se vud geT.

„sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri kom pa si” gu lis x mobs po li ti ku ri mi-

mar Tu le be bis cod nas, rom lis sa Su a le bi Tac Se saZ le be lia sa ku-

Ta ri ad gil m de ba re o bis aR we ra da „na vi ga cia”.

xSi rad es „na vi ga cia”, xa tov nad rom vTqvaT, mim di na re po li ti ku-

ri ga dawy ve ti le be bis aRel ve bul zRva Si xde ba: ma Si nac ki, ro de-

sac saq me nak le bad mniS v ne lo van ga dawy ve ti le bebs Se e xe ba, ma Ti

mi Re bi sas yo vel T vis gaT va lis wi ne bu lia po li ti ku ri pro ce sis

mo na wi le Ta pi ra di po zi ci e bi.

amis upi ra te so ba (da, imav d ro u lad, aR we ris sir Tu le) is aris,

rom yo vel Cven gans sa ku Ta ri kom pa si aqvs. am g va rad, ar ga mo va,

mar ti vad „Ca mo vu ri goT yve las kom pa si”. un da mo va xer xoT Se Tan x-

me ba zo gi erT ko or di nat ze. ra sa xiT iq ne ba es ga mo ye ne bu li „na vi-

ga ci is” pro ces Si, Ti To e u li ada mi a ni Ta vad gan sazR v ravs. de mok-

62 63

da Za bu lo ba

eko no mi kis for ma sa

da sa zo ga do eb riv

for mas So ris

ori sak van Zo cne ba:

„sa baz ro

ka pi ta liz mi” da

„de mok ra tia”

wi na aR m de go be bi

de mok ra ti a sa da

sa baz ro

ka pi ta lizms So ris

ke Til dRe o bas So ris, rom lis miR we va de mok ra ti u li prin ci pe-

bis sa fuZ vel zea Se saZ le be li;

sa xel m wi fos rCe ba mxo lod amo ca na – uz run vel yos sim S vi de da

wes ri gi.

de mok ra tia ewi na aR m de ge ba sa baz ro ka pi ta lizms, ro de sac Ta vi-

su fa li me war me o ba ar se bi Tad izRu de ba an ik r Za le ba de mok ra-

ti u lad mi Re bu li ga dawy ve ti le be bis sa fuZ vel ze;

sa xel m wi fos Ca re va de mok ra ti u lad mi Re bu li ga dawy ve ti le be-

bis far g leb Si – ma ga li Tad, ker Zo sa kuT re bis eq s p rop ri a cia

sa zo ga do e bis sa si ke Tod – zRu davs pi rov ne bis gan vi Ta re ba sa da

Ta vi suf le bas, anu, ere va ada mi a nis pi rad sfe ro Si.

Tval sa Ci no e bis T vis Se iZ le ba de mok ra ti a sa da sa baz ro ka pi ta-

lizms So ris da Za bu lo ba Sem deg na i rad av sa xoT:

******************************

sur. 4. ko or di nat Ta sis te ma sa zo ga do eb ri vi

mo de le bis kla si fi ci re bis T vis

rac Se e xe ba eko no mi kis for ma sa da ba zars, ik ve Te ba ori po lu si

– „ko or di ni re bu li” da „ara ko or di ni re bu li”: er Ti mxriv, ara-

ko or di ni re bu li, Ta vis Tavs min do bi li ba za ri da, me o re mxriv,

re gu li re bu li ba za ri da ko or di ni re bu li eko no mi ka.

3.1. sa baz ro ka pi ta liz mi da de mok ra tia

sa nam sxva das x va ko or di nats gan vi xi lavT, da ma te biT un da gan v-

sazR v roT ori cne ba, rom le bic Cvens dRe van del sa zo ga do eb riv

mowyo ba ze ar se biT ze gav le nas ax dens: sa baz ro ka pi ta liz mi da de-

mok ra tia.

sa baz ro ka pi ta liz mi aRiq me ba sis te mad, sa dac

Se iZ le ba sa qon lis Ta vi su fa li gac v la ba zar ze;

pro duq ci is war mo e ba efuZ ne ba ka pi ta lis tur sis te mas, anu,

pir vel rig Si, sa war moo sa Su a le ba Ta ker Zo eko no mi kur gan kar-

g vas;

ar se bobs, er Ti mxriv, da qi ra ve bu li Sro ma da, me o re mxriv, ka-

pi ta lis mflo be le bi;

Ta vad baz ris gar da, ar ar se bobs ra i me in s ti tu ti, ro me lic mas

are gu li rebs da zo ga di Ta ma Sis we sebs ad gens.

de mok ra tia is to ri u li mo na po va ria, ro me lic

efuZ ne ba sa xel m wi fos far g leb Si sa zo ga do e bis yve la wev ris T-

vis Ta na ba ri Ta vi suf le bis ide as;

uz run vel yofs po li ti kur av to no mi as um rav le so bis de mok ra-

ti u lad mi Re bu li ga dawy ve ti le be bis sa fuZ vel ze;

sa Wi ro ebs Zli er sa zo ga do e bas (sa xel m wi fos), ra Ta man uz run-

vel yos sa yo vel Tao Car Tu lo ba.

es mci re gan mar te be bic ki gviC ve nebs, rom sa zo ga do e ba Si, ro mel-

sac surs ro gorc sa baz ro ka pi ta liz mi, ise de mok ra tia, gar da u va-

lia wi na aR m de go be bi wmin da sa baz ro ka pi ta liz mis ga mov li ne beb sa

da sa zo ga do eb ri vi mowyo bis de mok ra ti ul prin ci pebs So ris.

sa baz ro ka pi ta liz mi ewi na aR m de ge ba de mok ra ti as, ro de sac

gar k ve u li jgu fis mi er sawar mo o sa Su a le be bis ker Zo gan kar g va

ga na pi ro bebs sim did ris ara Ta na bar ga da na wi le bas, rac ewi na aR-

m de ge ba „Ta na bar Ta vi suf le bas” da sa zo ga do eb riv cxov re ba Si

sa yo vel Tao Car Tu lo bas;

dam saq meb leb sa da da saq me bu lebs So ris Za la uf leb ri vi uTa nas-

wo ro ba im de nad mZaf r de ba, rom is ewi na aR m de ge ba da saq me bul Ta

cxov re bi se ul TviT ga mor k ve vas;

sa baz ro ka pi ta liz mi war mo Sobs da pi ris pi re bas, er Ti mxriv maT,

vinc mo ge bis ken mi il t vis da, me o re mxriv, mTe li sa zo ga do e bis

f

koordinirebuli

Tavisufali demokratiuli

arakoordinirebuli

avtoritaruli

saxelmwifos da ekonomikis forma

ekonomikis forma/bazari

64 65

Tu sa zo ga do eb ri vi

mo de lis Ca na fiq ri

da re a lo ba

er T ma neTs

scil de ba, ri Tia es

ga mow ve u li?

er Ti mxriv: Cui bo-

no? vis T vis aris es

mo ge bi a ni?

ro gor

kla si fi cir de ba

sa zo ga do eb ri vi

mo de le bi?

sur. 5. Ca na fiq ri da re a lu ri po zi cia

aq is me ba sa in te re so kiTx va: Tu kon k re tu li sa zo ga do eb ri vi mo-

de lis po zi ci is ide a lu ri da re a lu ri ver si e bi er T ma neTs scil-

de ba, ri Tia es ga mow ve u li? (am Sem Tx ve va Si Cven ga mov ricxavT Sec-

do mas aR q ma Si.)

ajo bebs, da i max sov roT ko or di nat Ta ori ve sis te ma, sa dac war-

mod ge ni lia sa zo ga do eb ri vi mo de le bis kla si fi ka cia, rom Sem deg

SeZ loT imis Se mow me ba, da gex ma re baT Tu ara qve moT mo ce mu li

gan mar te be bi.

imis T vis, rom vu pa su xoT Se kiTx vas Ca na fiq r sa da re a lo bas So ris

ar se bu li gan s x va ve bis Se sa xeb, sa Wi roa, er Ti mxriv, sa zo ga do eb-

ri vi mo de le bis uf ro de ta lu ri Ses wav la da, me o re mxriv, em pi-

ri ul mo na ce meb ze day r d no biT Se mow me ba imi sa, Tu ras mi aR wi es

re a lu rad qvey neb ma, rom le bic kon k re tul mo de leb ze iy v nen an

ari an ori en ti re bu li. Tu Ca na fiq r sa da si nam d vi les So ris di di

uf s k ru lia, es Se saZ loa ga mow ve u li iyos mcda ri ri to ri kiT (ma-

ga li Tad, xe li suf le bis Se nar Cu ne bis miz niT), ro de sac cal ke u li

ada mi a nis ker Zo in te re se bis ken mi mar Tu li qme de be bi war moC n de ba,

ro gorc sa yo vel Tao ke Til dRe o bis T vis zrun va. imis T vis, rom an-

kes ze ar wa mo e go, un da da is vas Se kiTx va: Cui bo no? vis T vis aris es

mo ge bi a ni? vis in te re sebs icavs aR niS nu li ar gu men ta cia?

an es aris Te o ri u li xar ve zi, ro de sac Ta na med ro ve sa zo ga do-

eb riv pi ro beb Si em pi ri u li mo na ce me bi ar Se e sa ba me ba Te o ri ul

moTxov nebs.

me o re Rer Zi – es aris da Za bu lo ba, er Ti mxriv, av to ri ta ru li

mmar T ve lo bis mqo ne sa xel m wi fo sa da, me o re mxriv, yo ve li mo qa-

la qis Ta vi suf le beb ze da fuZ ne bul, de mok ra ti ul wyo bas So ris.

„sa baz ro ka pi ta liz mi” da „de mok ra tia” gax lavT ori mniS v ne lo va-

ni cne ba, ro mel Ta sa Su a le bi Tac Se iZ le ba sa zo ga do e bis ko or di-

na te bis aR we ra. po li ti ku ri Te o ri e bis kla si fi ka cia da mo ki de bu-

lia ima ze, Tu ro gor gan mar ta ven isi ni aR niS nul ko or di na tebs

da ra mi mar Tu le biT un da vi Tar de bo des sa zo ga do e ba am Te o ri e-

bis Se sa ba mi sad.

aq Cnde ba kiTx va, Tu ro gor Se iZ le ba da va la goT sa zo ga do eb ri-

vi mowyo bis gan s x va ve bu li kon cef ci e bi da mo de le bi ko or di nat-

Ta mocemul sis te ma Si:

li be ra lu ri po zi cia,

kon ser va ti u li po zi cia,

so ci a lis tu ri po zi cia,

so ci al-de mok ra ti u li po zi cia.

iq neb ra mem Se ga yov naT? Tu swra fad Se Ze liT da va le bis Ses ru le-

ba?

Tu co ta Se yov n diT, es Sec do mad ar CaT va loT. Se saZ loa amas

Ta vi si mi ze ze bi hqon des. da vi na xavT, rom saq me sis te mur prob le-

mas Tan gvaqvs.

Se saZ loa Sem de gi di fe ren ci re ba ga mo gad geT: Se e ca deT Tav da pir-

ve lad ko or di nat Ta sis te ma imis mi xed viT Se av soT, Tu ra Ca na-

fiq ri Se iZ le ba hqon des ama Tu im sa zo ga do eb riv mo dels. Sem deg

ki da fiq r diT, ro go ria am mo de le bis „re a lu ri po zi cia”, po li ti-

kis Tqve ne u li ga ge bi dan ga mom di na re.

“Canafiqri”

koordinirebuli

Tavisufalidemokratiuli

arakoordi-nirebuli

avtoritaruli

saxelmwifos da

ekonomikis forma

ekonomikis forma/

bazari

arakoordi-nirebuli

“realuri pozicia”:

koordinirebuli

Tavisufali

demokratiuli

avtoritaruli

saxelmwifos da

ekonomikis forma

ekonomikis forma/

bazari

da va le ba dis ku si i sa da Sem d go mi mu Sa o bis T vis:

da a la geT ko or di nat Ta sis te ma Si ze moT aR niS nu li sa zo ga do eb-

ri vi mo de le bi. mo i fiq reT Tqve ni ar gu men te bi da kon t rar gu men te bi.

sa nam kiTx vas ga nag r ZobT, mo niS neT ko or di nat Ta sis te ma Si Se sa ba mi si

wer ti le bi.

66 67

li be ra lu ri

kon cef ci is

Zi ri Ta di

de bu le be bi

erT-er Ti yve la ze

cno bi li

neoli be ra li:

f. a. fon ha i e ki

me o re mxriv:

uto piz mi,

ro gorc di ag no zi?

utopizmi,

ro gorc fu fu ne ba

sa zo ga do eb ri vi

mowyo bis oTxi

kon cef cia

3.2. li be ra lu ri po zi ci e bi

baz ri sa da de mok ra ti is ur Ti er T kav Si ris far g leb Si li be ra le bi

yu radRe bas Ta vi su fal ba zar ze amax vi le ben da aq cen ti Ta vi su-

fal me war me o ba ze ga da aqvT. de mok ra ti u li ga dawy ve ti le be bi mi-

i Re ba Zi ri Ta dad saxelmwifos do ne ze, rom lis amo ca na mxo lod

Ta vi su fa li baz ris uz run vel yo faa. li be ra lu ri kon cef ci is zo-

gi er Ti Zi ri Ta di de bu le ba ase Tia:

ba za ri Zi ri Ta dad TviT re gu li re bas ax dens, ra Ta ma te ri a lu-

ri da ara ma te ri a lu ri ke Til dRe o ba sa zo ga do e ba Si ar se bu li

moTxov ni le bis ken iyos mi mar Tu li.

Ta vi suf le bas ab so lu tu ri pri o ri te ti eni We ba Ta nas wo ro bi sa

da so li da ro bis mi marT, xo lo pi rov ne bas – sa zo ga do e bis mi marT.

Ta vi suf le ba uSu a lod baz ris meS ve o biT re a liz de ba. Ta vi su fa-

li baz ris (ar se bi Ti) SezRud va zo ga dad Ta vi suf le bis SezRud-

vas Ta naa ga i gi ve bu li da, am de nad, da uS ve be lia.

sa xel m wi fos ekis re ba val de bu le ba, Seq m nas baz ris T vis usaf r Txo

ga re mo da mi ni ma lu ri so ci a lu ri dax ma re ba aR mo u Ci nos ada mi a-

nebs, rom le bic une bu rad mZi me mdgo ma re o ba Si aR moC n d nen, Tum ca

Zi ri Ta di so ci a lu ri uf le be bis dac va ze sa u ba ri ar aris. es viw-

ro po li ti ku ri sfe ro de mok ra ti u lad re gu lir de ba. sa xel m wi-

fo sa zo ga do e ba Si mxo lod zo ga di wes ri gis Se nar Cu ne bis T vi saa

pa su xis m ge be li.

ada mi a nis ar si, pir vel rig Si, gu lis x mobs ada mi a ne bis Ta vi suf-

le bas, rom le bic er T ma ne Tis gan Sro mi Ti wvli liT gan s x vav de bi an

da sar geb lis gaz r dis miz niT cxov ro ben. baz ris Ta vi suf le bas

sa xel m wi fos gan Ta vi suf le ba ema te ba: sa xel m wi fos mxo lod imis

ga ran ti re ba eva le ba, rom sa zo ga do e ba ar xel yof des pi rov ne bis

av to no mi as. sa xel m wi fo un da uz run vel yof des Ta vi su fa li ada-

mi a ne bis dac vas, Tum ca ar un da zRu dav des maT Ta vi suf le bas.

li be ra lu ri kon cef ci e bi mxars uWers da mo u ki de be li cen t ra lu-

ri ban kis ar se bo bas, rom lis amo ca naa va lu tis sta bi lu ro bis uz-

run vel yo fa („mo ne ta riz mi”).

is to ri u li Tval saz ri siT, li be ra liz mi bur Ju a zi u li sa zo ga do e-

bis sak ma od ad re ul sta di a ze Ca mo ya lib da. am mi mar Tu le bis erT-

er Ti yve la ze gav le ni a ni fi lo so fo si da „ma mam Ta va ri” gax l daT

jon lo ki (1632–1704) (Sdr. gv. 11 da mom dev no gver de bi).

li be ra liz mis kla si kur ma for mam sa xel m wi fo eb ri vi mowyo bis (da

es Se iZ le ba imas niS nav des, rom aR niS nu li sa zo ga do eb ri vi mo de-

li grZel va di an per s peq ti va Sic ki ga nu xor ci e le be lia, e. i., dRe-

van de li Tval Ta xed viT, is uto pi u ri gax lavT. es su lac ar niS-

navs imas, rom ide a le bis kri ti kaa sa Wi ro. kri ti kas im sa xu rebs

ise Ti po li ti ku ri uto piz mi, ro me lic xels uS lis imas, ri si xor-

c Ses x mac dRe van del pi ro beb Si re a lu ri iq ne bo da. am Sem Tx ve va Si

Se iZ le ba sa u ba ri me o re ri gis val de bu le ba ze, ker Zod, ro de sac

po li ti ku ri ide e bis de mok ra ti u li sa Su a le be biT gan xor ci e le ba

re a lu ria.

uto piz mi sa zo ga do eb ri vi qme de be bis ga re Se – es aris wmin da

wylis fu fu ne ba, ro me lic mxo lod met-nak le bad SeZ le bu li ada-

mi a ne bis T vi saa xel mi saw v do mi. Sec do ma iq ne ba, ro me li me sa zo ga-

do eb riv-po li ti ku ri Te o ria uto pi ad mxo lod imi tom Se fas des,

rom mi si gan xor ci e le bis ne ba arc yo fi la. uto pi as Tan saq me ma Sin

gvaqvs, Tu kon k re tu li stra te gi is far g leb Si cal ke u li po li ti-

ku ri jgu fis qme de bebs gan vi xi lavT.

am de nad, Cven gan vi xi leT Tqve ni „kom pa si” da is, Tu ro gor Se-

iZ le ba po li ti kur dek la ra ci eb sa da re a lur po li ti kas So ris

ar se bu li zRvris Se fa se ba. po li ti ku ri mim di na re o be bi sa da Te o-

ri e bis Se sa xeb qve moT mo ce mu li mi mo xil vi Ti teq s te bis kiTx vi sas

sa zo ga do eb riv-po li ti kur ko or di nat Ta sis te ma Si sa ku Ta ri war-

mod ge ne bis ad gil m de ba re o bis gan sazR v ras gir CevT.

aq ve gTa va zobT sxva das x va sa zo ga do eb ri vi mowyo bis aR we ri lo bas,

rom le bic da ma xa si a Te be lia li be ra liz mis, kon ser va tiz mis, so ci-

a liz mi sa da so ci a lu ri de mok ra ti is T vis. Tum ca sa zo ga do eb ri vi

mo de le bis mok le mi mo xil va Se saZ loa er T g va rad ga mar ti ve bul

su raTs iZ le o des; Se vec de biT war mo vad gi noT Ti To e u li mim di na-

re o bis ar se bi Ti ar gu men te bi. aR we ris bo los Se mog Ta va zebT ase-

ve kon cef ci e bis re a lis tur Se mad ge nels.

vi na i dan war mod ge ni li da xa si a Te be bi mci re zo mis ga mo mxo lod

sqe ma tur su raTs iZ le va, yo ve li mo de lis Sem deg da ma te bi Ti li-

te ra tu ris si as gTa va zobT.

68 69

li be ra liz mis

kla si ku ri for ma

axa li li be ra le bis

me o re ma ga li Ti:

vil helm ri op ke

sur des sa baz ro eko no mi ka [...] xo lo sa baz ro eko no mi ka – es aris Ta-

vi su fa li ba za ri, Ta vi su fa li fa se bi da elas ti ku ri xar je bi, rac

niS navs mwar mo eb lis unars, mi e sa da gos moTxov ni le bas da da eq vem de-

ba ros mas. ne ga ti u ri kuTxiT, es aris uSu a lo da pi ris pi re ba mo no-

po li as Tan, kon cen t ra ci a sa da im in te res Ta jgu fe bis anar qi as Tan,

rom le bic pe ne lo pas saq m ro e bis msgav sa daa gav r ce le bu li yve la

qve ya na Si. sa baz ro eko no mi ka niS navs, rom ko leq ti viz mis uar yo fi-

li prin ci pis ma giv rad vir CevT re gu li re bis er Ta derT prin cips,

ro me lic gan sa kuT re bu lad di fe ren ci re bul da ma Ral teq no lo gi ur

sa zo ga do e bas esa da ge ba. mag ram imis T vis, rom re a lu rad iq nes uz run-

vel yo fi li sa me ur neo pro ce sis re gu li re ba, is nam d vi li, mo no po-

li e bis mier mos yid vis gan Ta vi su fa li un da iyos” (Röpke, 1946, gv. 74).aq uk ve ik ve Te ba wi na aR m de go ba, ro me lic bev ri li be ra lu ri po zi-

ci is T vi saa da ma xa si a Te be li: er Ti mxriv, xde ba (Zi ri Ta dad) TviT re-

gu li re ba di, ma re gu li re be li po li ti kis mar wu xe bis gan Ta vi su fa-

li baz ris pro pa gan di re ba, me o re mxriv ki – mo no po li e bis mkac ri

kri ti ka da sa xel m wi fo kon t ro lis moTxov na, ra Ta mo no po li e bis

Seq m nis ga mo ar Se sus t des kon ku ren cia. mag ram es ewi na aR m de ge ba

„Ta vi su fa li baz ris” arss: sa va ra u dod, ba zars miv ya varT da pi ris pi-

re bam de, rom lis re gu li re ba mas Ta vad ar Se uZ lia. am g va rad, sa xel-

m wi fos Ca re va ma inc auci le be li xde ba.

amis gar da, axa li li be ra le bi amo di an iqi dan, rom Ta vi su fa li ba-

za ri Ta vis Ta vad uz run vel yofs pi rov ne bis sak ma ris Ta vi suf le bas.

esaa Tval saz ri si, ro me lic ar das tur de ba sa baz ro ka pi ta liz mis

re a lu ri Se de ge bis gan xil vi sas.

me-20 saukunis 60-iani wle bi dan Ca mo ya lib da axali li be ra lu ri

kvle vi Ti struq tu re bis, po li ti ku ri kon sul ta ci e bis, eko no mi kis

in s ti tu te bi sa da lo bis te bis far To qse li. am qsel ma ar se bi Tad

mo am za da „ne o li be ra lu ri ga dat ri a le ba”, ro me lic me-20 saukunis

80-ian wleb Si, tet Ce ri sa da re i ga nis dros mox da.13

axal li be ra lur po zi ci ebs, ro gorc we si, mxars uWe ren ka pi ta lis

mflo be le bi da isi ni, vi sac uz run vel yo fi li cxov re ba aqvs (anu,

Zi ri Ta dad, me war me e bi da bur Ju a zi u li in te li gen cia). ase rom,

axa li li be ra liz mi or ma gad eli ta ru li sa zo ga do eb ri vi mo de-

lia: is me sa kuT re Ta wre eb Si Ca mo ya lib da da swo red maT in te re-

sebs icavs.

ara eko no mi ku ri wyo bis!) sfe ro Si dRe van del so ci al-de mok ra ti ul

ide o lo gi a ze di di gav le na mo ax di na (Sdr. qve viT, gv. 72 da mom dev-

no gver de bi).

me-20 sa u ku nis pir vel na xe var Si as pa rez ze ga moC n d nen ne o li be ra le-

bi11, rom leb mac – Tu is to ri ul

Wril Si Sev xe davT – ga am Zaf res

lo kis ga wo nas wo re bu li po zi-

cia.

frid rix av gust fon ha i eks12

mi aC nia, rom Ta vi suf le bi sa da

de mok ra ti is re a li ze ba Se saZ-

le be lia mxo lod eko no mi ku ri

sis te mis far g leb Si, ro me lic Se uzRu dav ker Zo sa kuT re ba sa da kon-

ku ren ci as efuZ ne ba. sa zo ga do e ba, mi si az riT, war mo i So ba, ro gorc

„spon ta nu ri wes ri gi”, ro mel Sic eko no mi ku ri su bi eq te bi baz ris sa-

Su a le biT Ta vi suf lad Se di an kon taq t Si da kon ku ri re ben er T ma-

neT Tan. amas Ta na ve, sa xel m wi fos amo ca na mxo lod is aris, rom da ad-

gi nos cal ke u li pi rov ne bis qce vis zo ga di we se bi sxva ada mi a neb Tan

mi mar Te biT (Sdr. Co nert, 2002, gv. 287). im faqts, rom Ta vi suf le bi Ta

da de mok ra ti iT sar geb lo ba re a lu rad mxo lod um ci re so bas Tu

Se uZ lia, ha i e kis „spon ta nur wes rig Si” di di mniS v ne lo ba ar eni We ba.

is, rom aR vi rax s ni li ka pi ta liz mis far g leb Si cal ke u li pi rov ne bis

eko no mi ku ri Ta vi suf le ba sxva ada mi a ne bis eko no mi kur si dux Wi res

da Ta vi suf le bis de fi cits iw vevs, ase ve ar ga ni xi le ba prob le mad.

fon ha i e kis ar gu men ta ci is ukeT gac no ba ko ner tis naS rom Si Se giZ-

li aT.

vil helm ri op kes ar gu men ta ci a Sic Se im C ne va di di zRva ri, ro me lic

ar se bobs axa li li be ra le bis ide a leb sa da si nam d vi les So ris. mi si

az riT, li be ra liz mi so ci a liz mis ti ra nu li sa zo ga do eb ri vi wyo bis

er Ta der Ti al ter na ti vaa: „mas, vi sac ar un da ko leq ti viz mi, un da

frid rix av gust fon ha i e ki (1899–1992) – av s-t ri e li eko no mis ti da li be ra liz mis erT-er Ti Tval sa Ci no war mo mad ge ne li me-20 sa u ku ne Si.

Ta vi su fa li baz ris mud mi vi dam c ve li da sa-xel m wi fos mxri dan ne bis mi e ri Ca re vis wi na aR-m de gi; am de nad, so ci a liz mis sas tik mo wi na aR m-de ged mi iC ne va.

11 mom dev no teq s t Si Cven vi ye nebT ter mins „axa li li be ra lu ri”, rom li Tac aR v niS navT Te o ri ul mid go mas, ro me lic me-20 sa u ku nis pir vel na xe var Si kla si ku ri li be ra liz mis sa fuZ vel ze war mo iS va da Sem d gom me-20 saukunis 80-iani wle bi dan gan vi Tar da. bo lo wleb Si me mar cxe ne po li ti ko sebs So ris ter min ma „ne o li be ra li” uar yo fi Ti mniS v ne lo-ba Se i Zi na, ro gorc er T g var ma „sab r Zo lo Se Za xil ma”. ro gorc ar un da aRiq vam deT axal li be ra lur kon cef ci ebs, ar se bobs imis sa SiS ro e ba, rom Ta na med ro ve sa zo ga do e bis yve la ne ga ti ur mov le nas „ne o li be ra lu ris” iar li yi mi ek ras. imis T vis, rom Ta vi ava ri-doT ana li ti ku ri Tval saz ri siT ara zust ar gu men ta ci as, Cvens naS rom Si ga mo vi ye nebT ter mins „axa li li be ra lu ri”.

12 aq un da aRi niS nos, rom fon ha i e kis ar gu men ta cia zo gi erT Zi ri Tad sa kiTx Si gan s x vav-de ba sxva axa li li be ra lu ri kon cef ci e bis gan (ma ga li Tad, rac Se e xe ba sa zo ga do e bis wyo ba sa da is to ri is in ter p re ta ci as). ase rom, fon ha i e ki, ro me lic me tad gav le ni an fi gu rad aris miC ne u li, Ta vad axal li be ra lebs So ris sak ma od sa ka ma To Te o re ti ko-sad rCe ba.

13 Si na ar sob ri vad sa in te re so sta tia „ne o li be ra lu ri qse lis” war mo So bis Se sa xeb ix. wig n Si: Plehwe/Wal pen, 2001.

da ma te bi Ti li te ra tu ra axa li li be ra le bi sa da ma Ti kri ti ko se bis Se sa xeb:

frid rix av gust fon

ha i e ki, gza mo no bis ken,

ci u ri xi, 1946.

vil helm ri op ke,

Ta na med ro ve

sa zo ga do e bis

kri zi si, ci u ri xi, 1942.

vil helm ri op ke,

Ci vi tas Humana.

sa zo ga do e bi sa

da eko no mi kis

re for mi re bis

Zi ri Ta di

sa kiTxe bi, ci u ri xi,

1946.

han s ge org ko ner ti,

ne o li be ra liz mis

ide o lo gi is

eq s kur si –

f. a. fon ha i e kis

swav le bis

ma ga liT ze,

ix. ko ner tis

naS ro mi, 2002,

gv. 275-296.

de vid har vi,

ne o li be ra liz mis mok-

le is to ria, ci u ri xi,

2007.

70 71

3.3. kon ser va ti u li po zi ci e bi

yve la ze rTu li gad mo sa ce mi kon ser va to re bis po zi ciaa. amas aqvs

ro gorc is to ri u li, ise sis te mu ri mi ze ze bi.

is to ri u li Tval saz ri siT, kon ser va to re bi – ama ze sa xel wo de bac

mety ve lebs – ar se bul ze da mis Se nar Cu ne ba ze ari an ori en ti re-

bu li. ase rom, ra i me da mo u ki de be li, er Ti a ni is to ri u li ide is

ga mo yo fa sak ma od rTu lia. mok led rom vTqvaT, kon ser va to re bi

mu dam ar se bob d nen, Tum ca kon ser va tiz mi – aras d ros.

saf ran ge Tis re vo lu ci is dros da res tav ra ci is epo qa Si me-19 sa-

u ku nis pir vel me sa med Si kon ser va to re bi wo deb riv pri vi le gi ebs

da did g va ro van Ta in te re sebs icav d nen. ger ma ni is im pe ri is Seq m nis

pe ri od Si isi ni mci re ger ma nu li sa xel m wi fo e bis mxa res id g nen,

Sem deg im pe ri is Se nar Cu ne bas mo iTxov d nen, xo lo va i ma ris res pub-

li kis wleb Si Zi ri Ta dad im pe ri is aR d ge nas em x ro bod nen da de-

mok ra ti is wi na aR m deg ga mo di od nen. me-20 saukunis 80-ian wleb Si

kon ser va to re bi uf ro me tad axa li li be ra le bis kla si kur Ri re-

bu le bebs ey r d no bod nen dame-19 saukunis 70-iani wle bis re for-

mebs ewi na aR m de ge bod nen. ma Ti qce vis er Ti a ni xa zis gan sazR v ra

Se uZ le be lia.

mi u xe da vad ami sa, Se iZ le ba da va sa xe loT kon ser va ti u li az rov ne-

bis ram de ni me ar se bi Ti ele men ti – Zi ri Ta dad, mim di na re pe ri o-

dis T vis:

kon ser va to re bi ori en ti re bu li ari an, ro gorc we si, iseT

fun da men tur Ri re bu le beb ze, ro go re bi caa oja xi, pi ra di pa su-

xis m geb lo ba da ke Til sin di si e ri Sro ma. di di yu radRe ba eT mo ba

tra di ci ebs.

sa xel m wi fo, ro gorc we si, aris im Ri re bu le ba Ta „umaR le si

wes ri gis” ga mo xa tu le ba, rom le bic asa xu lia er Si. am „umaR le si

wes ri giT” gan pi ro be bu lia, ro gorc we si, mZlav ri ierar qi u li

ti pis az rov ne ba da sa zo ga do e bis (Sro mi Ti) eli te bi sad mi po zi-

ti u ri da mo ki de bu le ba. amis Se de gad sa zo ga do eb ri vi uTa nas wo-

ro ba da saS ve bi xde ba.

ger ma ni a Si, ise ve, ro gorc bevr sxva qve ya na Si, kon ser va ti u-

li az rov ne ba mi mar Tu lia qris ti a ni ada mi a nis xa tis ken. ka To li-

ku ri so ci a lu ri swav le bis mniS v ne lo va ni de bu le be bi (qvel moq-

me de ba, sub si di a ro bis prin ci pi) kon ser va ti ul Ri re bu le be bad

mo ix se ni e ba.

bo lo wleb Si kon ser va to re bi iye ne ben ter mins „axa li bur Ju a-

zi u lo ba” (Sdr. Buchstein/Hein/Jörke, 2007, gv. 201). is gu lis x mobs mo qa la qes, ro me lic Ta vis cxov re bas iseT Ri re bu le-

beb ze agebs, ro go re bi caa oja xi, ke Til sin di si e re ba, er T gu le ba,

zrdi lo ba, pa su xis m geb lo biT eki de ba sa zo ga do eb riv da pro fe si-

ul val de bu le bebs. ai, udo di fa bi os gan mar te ba: „dRes, iyo bur-

Ju a zi u li, niS navs er T d ro u lad tkbo bas da tvirTs, siy va ruls da

da pi ris pi re bas, da na kargs da ke Til dRe o bas, Ta vi suf le bas – pir-

vel rig Si, ro gorc val de bu le bis Ses ru le bis Ta vi suf le bas, war-

ma te bas – ro gorc sa ku Ta ri Za lis x me vis Se degs, ama ve dros, zo mi er

tkbo bas, ise, rom arc val de bu le ba da arc Za lis x me va ar ag yav des

ab so lu tur xa ris x Si. iyo bur Ju a zi u li, niS navs, Se i nar Cu no mu dam

in di vi du a lu ri mid go ma, yo vel T vis ga iT va lis wi no sa zo ga do eb ri vi

in te re se bi, sus te bi sa da ga Wir ve bul Ta sat ki va ri, e. i. Ta vi suf le-

ba sa da Ta nas wo ro bas Tan er Tad Zmo ba sac izi a reb de” (di Fabio, 2005, gv. 138-139). am de nad, „axa li bur Ju a zi u lo bis” cne ba Si aisa xa in di vi-

du a lu ri Ta vi suf le bis ga ge ba, ro me lic mi mar Tu lia, pir vel rig Si,

in di vi dis mo ra lis ken. esaa mi si mka fio gan s x va ve ba ada mi a nis sa xis

so ci a lis tu ri, so ci al-de mok ra ti u li, ase ve li be ra lu ri ga ge bis-

gan.

me-20 saukunis 80-iani wle bi dan, ro de sac hel mut ko lis fe-

de ra lur ma mTav ro bam ge zi „su li er-mo ra lu ri gar da te xis ken”

aiRo, kon ser va tiz m ma Se i sis x l xor ca, er Ti mxriv, qris ti a nul-

kon ser va ti u li Ri re bu le be bi da, me o re mxriv, eko no mi ku ri li-

be ra liz mi. mas Sem deg, rac xe li suf le ba Si an ge la mer ke li mo-

vi da, am kon cef ci as da e ma ta so ci al-de mok ra ti u li ele men te bi

da mid go me bi (Tum ca uf ro sus ti da sa xe Sec v li li for miT). aman

na wi lob riv ga na pi ro ba – swo red oja xis po li ti kis sfe ro Si –

sa gu lis x mo po ten ci a li kon f liq ti sa „mo der nis teb sa” da „kon-

ser va to rebs” So ris, qris ti an-de mok ra ti u li kav Si ris ri geb Si.

am de nad, rTu li amo ca naa, er T m niS v ne lov nad mi a kuT v no kon ser va-

tiz mi ro me li me erT par ti as an is to ri ul kon s tan tas.

uf ro mka fi od ik ve Te ba kon ser va to re bis miz nob ri vi jgu fi: igu-

lis x me ba, pir vel rig Si, SeZ le bu li ada mi a ne bi me war me Ta da in te-

leq tu al Ta sferodan, ase ve sa ek le sio (met wi lad ka To li ku ri)

wre e bi.

kon ser va tiz mi:

ori en tireba

ar se bul ze

kon ser va ti u li

az rov ne bis

sa fuZ v le bi

„axa li

bur Ju a zi u lo ba”

da ma te bi Ti li te ra tu ra kon ser va tiz mis Se sa xeb:

udo di fa bio,

Ta vi suf le bis

kul tu ra, mi un xe ni,

2005.

edgar iun gi,

germania da

kon ser va ti u li

re vo lu cia,

mi un xe ni, 1932.

martin

gra i fen ha ge ni,

kon ser va tiz mis

di le ma ger ma ni a Si,

mi un xe ni, 1971.

72 73

3.4. so ci a lu ri de mok ra tia da de mok ra ti u li so ci a liz mide mok ra ti ul so ci a lizms, ro gorc lo gi kur mo dels, da so ci al-

de mok ra ti as, ro gorc po li ti kur Za las, aqvs xan g r Z li vi (ide u ri)

tra di cia, ro me lic mWid ro daa da kav Si re bu li mu Sa Ta moZ ra o bis

war mo So bas Tan. kon ser va ti u li da li be ra lu ri kon cef ci e bis gan

gan s x va ve biT, es po li ti ku ri lo gi ku ri mo de li sak ma od moq ni li

aR moC n da. sa u ba ria lo gi kur mo del ze, ro me lic mu dam iT va lis wi-

neb da kon k re tul is to ri ul kon teqsts. ga dav xe doT am sa zo ga do eb-

ri vi mim di na re o bis ide is is to ri as.

3.4.1. mu Sa Ta moZ ra o bis ide o lo ge bi

„ro dis war mo iS va de mok ra ti u li so ci a liz mis idea?” – am Se kiTx-

vis T vis pa su xis ga ce ma me tad rTu lia. her man dun ke ri am bobs: „so ci-

a liz mis is to ria ka cob ri o bis is to ri as Tan er Tad iwye ba” (Duncker, 1931, gv. 9). sxve bi so ci a lis tur ide as ad re ul qris ti a no bas Tan

akav Si re ben. me sa me ni ki am ide o lo gi is dam fuZ neb le bad ad re ul

frang an in g li sel so ci a lis tebs mo ix se ni e ben.

so ci a liz mis ele men tebs ka cob ri o bis gan vi Ta re bis sxva das x va etap-

ze na xavT. yve la mo saz re bas Ta vi si sa fuZ ve li da ga mar T le ba aqvs.

Tum ca saq me gvaqvs da mab ne vel Se kiTx vas Tan, vi na i dan nak le bad

mniS v ne lo va nia, ro dis war mo iS va ra i me idea; uf ro ar se bi Tia, ro-

dis da iwyo man moq me de ba.

am Se kiTx vis T vis pa su xis ga ce ma sak ma od ad vi lia: so ci a liz mis ide-

am re a lu ri Za la mu Sa Ta moZ ra o bis da ar se bas Tan er Tad Se i Zi na –

ger ma ni a Si es in dus t ri a li za ci is dros, me-19 sa u ku ne Si mox da.

mo ce mul wig n Si ver Se mog Ta va zebT so ci a lis tu ri ide o lo gi is

mTel is to ri as, mxo lod mniS v ne lo van gar dam tex da kul mi na ci ur

mo men teb ze Sev Cer de biT.

1848 wli dan me-19 sa u ku nis bo lom de:

po li ti ku ri mim di na re o bis war mo So ba

1848 we li ar aris mxo lod ger ma ni is bur Ju a zi u li re vo lu ci is

we li. am wels Se iq m na „ko mu nis tu ri par ti is ma ni fes tic”, naS ro mi,

ro me lic karl mar q s ma da frid rix en gel s ma er Tob li vad, dak ve-

TiT da we res.

maT pir ve lad Ca mo a ya li bes mu-

Sa Ta moZ ra o bis prog ra ma ga sa-

ge bi eniT.

am po li ti ku ri prog ra mis Te o-

ri u li sa fuZ v le bi mog vi a ne biT

Se mu Sav da, pir vel rig Si, karl

mar q sis naS ro meb Si. im d ro in de-

li so ci a liz mis, ro gorc lo-

gi ku ri mo de lis, Zi ri Ta di de-

bu le be bi ase Tia:

mar q si amo dis iqi dan, rom (sa baz ro) ka pi ta lizms miv ya varT mra-

va li ada mi a nis uTa nas wo ro ba sa da ara Ta vi suf le bam de, mci re

ra o de no bis „Ta vi su fal Ta” mi marT. erT mxa re ze dga nan ka pi ta-

lis mflo be le bi, xo lo me o re ze – isi ni, vi sac ka pi ta li ar aqvs

da ami tom Ta vi si Sro mis ga yid va uwevs, ro gorc da qi ra ve bul

Za las. sa baz ro ka pi ta liz mi imas efuZ ne ba, rom da qi ra ve bu le bi

Ta vi an Ti Sro mis T vis ima ze nak leb anazRa u re bas iRe ben, vid re

aris Ri re bu le ba imi sa, ra sac sa war moo pro ces Si qmni an. am g va-

rad, ka pi ta lis mflo be lebs sul uf ro me ti ka pi ta lis dag ro ve-

ba („aku mu li re ba”) Se uZ li aT. amas Ta na ve, ar aris mniS v ne lo va ni,

vis ekuT v nis ka pi ta li – re a lur pi rebs, msxvil kom pa ni ebs Tu

fi nan sur da we se bu le bebs.

ka pi ta lis mflo bel Ta So ris ar se bu li kon ku ren ci i sa da mud mi-

vi ze wo lis ga mo – mo ax di non me ti ka pi ta lis aku mu li re ba, ra Ta

xe la xa li in ves ti re ba ga na xor ci e lon da pro duq cia kon ku ren-

teb ze iafad awar mo on – da qi ra ve bu le bi sul uf ro met ze wo-

las ga nic di an. isi ni uf ro in ten si u rad mu Sa o ben, Tum ca kvlav

Ra ri be bad rCe bi an. imav d ro u lad, war mo i So ba War bi sa war moo

sa Su a le be bi. am Sem Tx ve va Si sa qo ne li ar iq ce va fu lad, ar xde ba

ka pi ta lis war mo e ba Si da ban de ba an da is nad gur de ba War b war mo-

e bis kri zi se bis dros ga sa Re bis baz re bis nak le bo bis ga mo. mar-

q sis mi xed viT, zo ga dad, es ga na pi ro bebs imas, rom eko no mi ku ri

kri zi se bi (sa baz ro) ka pi ta lis tu ri sis te mis ar se bi Ti (da auci-

le be li) Se mad ge ne lia.

Ta nas wo ro bi sa da Ta vi suf le bis arar se bo ba, ro me lic (sa baz ro)

ka pi ta liz mis sis te mur Se de gad ga ni xi le ba, ewi na aR m de ge ba yve-

la ada mi a nis Ta na ba ri Ta vi suf le bis ken swraf vas.

am de nad, WeS ma ri ti de mok ra ti is re a li ze ba Se saZ le be lia mxo-

lod im pi ro biT, Tu sa war moo sa Su a le be bi mTe li sa zo ga do e bis

Ta nas wo ro bi sa

da Ta vi suf le bis

arar se bo ba, ro-

gorc ma xa si a Te-

be li

konkurencia da

da qi ra ve bu leb ze

ze wo la

mo de lis

is to ri u li

gan vi Ta re ba

ro dis da iwyo

moq me de ba „so ci a-

liz m ma”,

ro gorc ide am?

m

S

g

a

r

S

m

l

g

b

karl mar q si (1818–1883) – ga mo Ce ni li

so ci al-eko no mis ti da me-19 sa u ku nis

erT-er Ti udi de si fi lo so fo si.

dRem de gan sa kuT re bul mniS v ne lo-

bas inar Cu nebs mi si ka pi ta liz mis eko-

no mi ku ri ana li zi, ro me lic scil de ba

ro gorc mi si kri ti ko se bis, ise mar q sis

Te o ri is mim dev re bis ga mar ti ve bu li

Se fa se be bis far g lebs.

74 75

viT, swo red sa xel m wi fos Se sa xeb am kon cef ci is gan xor ci e le ba

iyo. ami tom mi si Zi ri Ta di moTxov ne bi gax l daT sa yo vel Tao da

pir da pi ri ar Cev ne bis uf le ba da mu Sa Ta emansipacia ma Ti ga er Ti-

a ne be bis Seq m niT.

la sa lis az riT, isi ni sa xel m wi fos dax ma re biT un da Seq m ni li yvnen.

am mo saz re biT la sal ma so ci a lu ri de mok ra ti i sa da de mok ra ti-

u li so ci a liz mis Se sa xeb dis ku si a Si uk ve ori sak van Zo pun q ti

Se mo i ta na: pir ve li iyo de mok ra ti u li sa xel m wi fos da mi si so ci-

a lu ri wi na pi ro be bis sa kiTxi, xo lo me o re – ro me li stra te gi is

sa Su a le biT Se iZ le bo da mu Sa Ta in te re se bis sa u ke Te sod dac va.

sa xel m wi fos Se sa xeb

la sa lis kon cef cia

vil helm lib k nex t ma da

av gust be bel ma ga ak ri-

ti kes. ma Ti kri ti kis

sa miz ne, pir vel rig Si,

la sa li se u li aras ru-

li prog ra ma gax da: ma-

Ti az riT, pre sis, Sek-

re bi sa da ga er Ti a ne bis Ta vi suf le bis, ase ve sa xel m wi fos Zi re u li

gar daq m nis ga re Se mu Sa Ta in te re se bis dac va sa xel m wi fo Si an sa-

xel m wi fos mi er Se uZ le be li iyo.

1875 wels go Ta Si ger ma ni is sa yo vel Tao mu Sa Ta kav Si ri da so ci-

al-de mok ra ti u li mu Sa Ta par tia ger ma ni is so ci a lis tur mu Sa Ta

par ti ad ga er Ti an d nen. am de nad, bis mar kis dros, so ci a lis te bis

wi na aR m deg mi Re bu li ka no ne bis mi u xe da vad, ger ma ni is im pe ri a Si

so ci al-de mok ra ti is gav r ce le bis sa fuZ ve li Se iq m na. Tum ca ukve

mo na po va ri gax de ba, xo lo ka pi ta lis ga mo ye ne bis Se sa xeb ga dawy-

ve ti le bebs de mok ra ti u li struq tu re bi mi i Re ben. amas Ta na ve,

ker Zo sa kuT re ba ze – gav r ce le bu li az ris mi u xe da vad – es gan-

zo ga de ba ar vrcel de ba.

ada mi a nis mar q sis tu li sa xe, ro gorc we si, wi na aR m de go bas efuZ-

ne ba: prin cip Si, Ta vi su fa li, Ta nas wo ri da so li da ru li ada mi-

a ne bi uTa nas wo ro, ara Ta vi su fal da maq si ma lur mo ge ba ze ori-

en ti re bul sis te ma Si cxov ro ben. ada mi a nis am g va ri sa xe mZlavr

nor ma ti ul ele ments Se i cavs.

mar q si sa da en gel sis Te o ri e bi, sxva da nar Cen Te o ri eb Tan da swav-

le beb Tan er Tad, mu Sa Ta moZ ra o bis mniS v ne lo va ni amo sa va li wer-

ti lia.

Tum ca am po li ti ku ri prog-

ra mis gav le na sak ma od SezRu-

du li aR moC n da, al baT imi-

tom - rom mar q s ma da en gel s ma

Ta vi anT ana liz Si ar ga iT va-

lis wi nes ara er Ti Zal ze mniS-

v ne lo va ni faq to ri. sa u ba ria,

pir vel rig Si, ima ze, Tu ra

da mo ki de bu le ba aqvs so ci a-

lizms sa xel m wi fos Tan.

swo red es sa kiTxe bi iq na das mu li fer di nand la sa lis mi er. mi si

mo saz re be bis mniS v ne lo va ni mo men te bi ase Ti gax lavT:

la sa li, pir vel rig Si, iqi dan amo dis, rom ne bis mi e ri sa xel m wi fo-

eb riv-sa mar T leb ri vi sis te mis sa fuZ ve li ada mi a nis Ta vi suf le ba

un da iyos. mi si az riT, aqe dan ga mom di na re obs, rom sa zo ga do e bis

Zi ri Ta di ka no ne bi mTe li xal xis sa mar T leb riv TviT Seg ne bas un da

asa xav des.

sa xel m wi fos am g va ri mo de lis mi xed viT, is, prin cip Si, Ta vi su fa li

ada mi a ne bis er To baa. im dro is T vis am g va ri mo saz re ba nam d vi li

pro vo ka cia gax l daT, vi na i dan pru si is sa xel m wi fo da ram de ni me

wlis Sem deg Seq m ni li ger ma ni is im pe ria mo nar qi ul-ierar qi u li

struq tu riT ga mo ir Ce od nen.

me oTxe wo de bis, anu, mu Sa Ta kla sis, da niS nu le ba, la sa lis mi xed-

la sa lis Zi ri Ta di

moTxov ne bi

av gust be be li da

vil helm lib k nex ti

1875 wlis ga ma-

er Ti a ne be li par-

ti u li yri lo ba

go Ta Si

la sa li da

gsmk-is da ar se ba

la sa lis

wa nam ZR v re bi

fer di nand la sa li (1825–1864) –

ger ma ni is sa yo vel Tao mu Sa Ta kav-

Si ris (gsmk) erT-er Ti da ma ar se be li

la if cig Si 1863 wels.

Ta vis naS rom Si „Se Ze ni li uf le-

be bis sis te ma” igi de mok ra ti u li

sa xel m wi fos mo de lis sa sar geb lod

ga mo dis.sa

lll

vvvi

aaav

ttt

ssas

lll

lll

TT

vil helm lib k nex ti (1826–1900) da av gust be be li (1840–1913) – ger ma ni is so ci al-de-mok ra ti u li mu Sa Ta par ti is mTa va ri da ma-ar seb le bi aize nax Si 1869 wels. isi ni iy v nen ag reT ve (Crdi lo eT ger ma nu li) ra ix s ta gis (1867–1870) pir ve li so ci al-de mok ra ti de pu-ta te bi. libknexti gax l daT ase ve ga zeT „for-

ver t sis„ mTa va ri re daq to ri 1890 wli dan.

„es aris sa xel m wi fo, rom lis fun q ciaa, uz run vel yos Ta vi suf le bis gan vi Ta re-

ba, ada mi a nis mod g mis mis w ra fe ba Ta vi suf le bis ken. sa xel m wi fos am g va ri mo wo de-

ba aris ara mxo lod pi rov nu li Ta vi suf le bi sa da cal ke u li ada mi a nis qo ne bis

dac va, rom leb Tan er Tad, bur Ju a zi is ga ge biT, is TiT qos uk ve sa xel m wi fos Se mad-

ge ne lia, ara med sa xel m wi fos da niS nu le ba uf ro is aris, rom am ada mi an Ta ga er-

Ti a ne ba mi iy va nos im mdgo ma re o bam de, im miz ne bam de da yo fis iseT sa fe xu ram de,

ro mel Ta miR we va sac isi ni cal-cal ke ver SeZ leb d nen, ra Ta maT Se eZ loT ga naT-

le bis, Za la uf le bi sa da Ta vi suf le bis ise Ti mo cu lo bis aT vi se ba, ro me lic cal-

ke u li maT ga nis T vis ub ra lod mi uR we ve li iq ne bo da”. sa xel m wi fos mi za nia „ada mi-

a nis mod g mis aR z r da da gan vi Ta re ba Ta vi suf le bis T vis„ (Lassale 1987, gv. 222-223.)

76 77

vel ze. am re vi zi is Zi ri Ta di das k v na is iyo, rom sa zo ga do e bi sa

da ka pi ta lis tu ri sa xel m wi fos Sec v la Se saZ le be lia re for me bis

gziT. maT mi aC n daT, rom ka pi ta liz mi Ta vis Ta vad ar da in g re va;

uf ro me tic, mi si kri zi se bi ki ar gaR r mav de ba, ara med Se sus t de-

ba. prof kav Si re bi sa da ko o pe ra ci u li struq tu re bis gaZ li e re biT

Se saZ le be li iq ne bo da sa zo ga do e ba Si ise Ti re for me bis ga ta re ba,

rom le bic mas sa bo lo od so ci a liz mam de mi iy van da. prof kav Si ris

moR va we adolf fon el m ma re vi zi o nis tu li prog ra mis ar si Sem-

deg na i rad Ca mo a ya li ba:

ro za luq sem bur gi

ewi na aR m de ge bo da ber-

n S ta i nis po zi ci as da

mi u Ti Teb da, rom ka-

pi ta liz mi Ta vi si Si-

da struq tu ris ga mo

mid re ki lia ka pi ta lis

mflo bel Ta So ris ar-

se bu li mud mi vi kon ku-

ren ci i sken.

war mo e bis ka pi ta lis tu ri sa Su a le ba sa Wi ro ebs mud miv eq s pan si as

da im sfe ro e bis mi ta ce bas, rom le bic ma nam de ka pi ta lis T vis sa-

in te re so ar iyo. is ar eTan x me bo da re vo lu ci i sa da re for me bis

ga mij v nas:

ro za luq sem bur gic ar iyo sa par la men to mu Sa o bis wi na aR m de gi,

arsebobda mniS v ne lo va ni kon f liq tu ri mo men te bi, romlebic mog-

vi a ne biT Ria da pi ris pi re ba Si ga da i zar da da mu Sa Ta moZ ra o bis

gan xeT qi le bis mi ze zi gax da.

3.4.2. gan xeT qi le ba mu Sa Ta moZ ra o ba Si

jer ki dev me-19 sa u ku nis 90-ian wleb Si so ci al-de mok ra teb ma wa-

mo iwyes ka ma Ti erT-erT Te o ri ul sa kiTx ze: mi va Tu ara ka pi ta-

liz mi (sa bo loo) kri zi sam de, ris Se de ga dac mu Sa Ta moZ ra o ba pro-

le ta ru li kla sob ri vi brZo lis sa Su a le biT ka pi ta lizms daZ levs

da so ci a lizms mi aR wevs? da ra igu lis x me ba so ci al-de mok ra ti is

stra te gi a Si?

am „re vi zi o niz mis dis ku si a Si” Se iZ le ba uxe Sad ga mov yoT sa mi Zi-

ri Ta di ba na ki (Sdr. Euchner/Grebing da sxve bi, 2005, gv. 168; Grebing, 2007, gv. 66–94).

karl ka uc ki sa da av gust be-

be lis ir g v liv ga er Ti a ne bu-

li jgu fi ime dov neb da, rom

so ci a liz m ze ga das v la Se saZ-

le be li iqneboda sa par la men-

to um rav le so bi sa da kar gad

or ga ni ze bu li mu Se bis sa Su a-

le biT. amas Ta na ve, is aR niS-

nav da, rom ka i ze ru li xe li suf le bis mzard ra di ka lur po li ti kas

da mis im pe ri a lis tur, mi li ta ris tul xa si aTs Se iZ le bo da wi na-

aR m de go bis, par la men tis ga re aq ci e bi sa da ma sob ri vi ga fic ve bis

auci leb lo ba ga mo ew via. ar ga mo i ricxe bo da, rom so ci a liz m ze ga-

das v la mu Sa Ta moZ ra o bis Za lis mi e ri ze wo liT mom x da ri yo.

is to ri u li gan vi Ta re bis

aR niS nul xed vas Tan er Tad

war mo iS va e. w. re vi zi o niz-

mi, ro me lic Zi ri Ta dad edu-

ard ber n S ta i nis sa xel Ta naa

da kav Si re bu li da ro me lic

aris mar q sis tu li swav le bis

kri ti ku li Se fa se ba sta tis-

ti ku ri mo na ce me bis sa fuZ-

ro za luq sem bur gi

Te o ri u li ka ma Ti

da sa mi Zi ri Ta di

ba na ki

karl ka uc ki sa da

av gust be be lis

ir g v liv ga er Ti-

a ne bu li jgu fi

re vi zi o nis te bi,

ma ga li Tad, edu-

ard ber n S ta i ni

ro za luq sem bur gic ar iyo sa par la men to mu Sa o bis wi na aR m de gi,

daa

iss

ii-

fii

karl ka uc ki (1854–1938) – ger ma ni is so ci-

al-de mok ra ti u li par ti is Te o ri u li beW d vi-

Ti or ga nos, ga zeT „di noie ca it”-is, dam fuZ-

ne be li da ga mom ce me li. mniS v ne lo va ni wvli li

Se i ta na gsdp-Si mar q siz mis sa fuZ v le bis gav r-

ce le ba Si. edu ard ber n S ta in Tan er Tad gax l-

daT er fur tis prog ra mis mTa va ri av to ri.

i,i,

u-u-

nnii

edu ard ber n S ta i ni (1850–1932) – „re vi-

zi o niz mis” erT-er Ti yve la ze gav le ni a-

ni war mo mad ge ne li so ci al-de mok ra ti a Si.

Ta vis 1899 wels ga moq vey ne bul naS rom Si

„so ci a liz mis wi na pi ro be bi da so ci al-de-

mok ra ti is amo ca ne bi” mar q sizms ak ri ti keb da.

ka uc kis Tan er Tad iyo 1891 wlis er fur tis

prog ra mis erT-er Ti Zi ri Ta di av to ri.

r

e

n

m

p

d

m

m

s

r

ro za luq sem bur gi (1871–1919) – po lo ne Ti-

sa da lit vis sa me fos so ci al-de mok ra ti u li

par ti is erT-er Ti da ma ar se be li.1899 wli dan

is ber lin Sia. ger ma ni is so ci al-de mok ra ti u li

par ti is me mar cxe ne frTis wam y va ni Te o re ti-

ko si; ker Zod, Se i mu Sa va im pe ri a liz mis Te o-

ria.1918 wels mo na wi le ob da ger ma ni is ko mu-

nis tu ri par ti is da ar se ba Si.1919 wels fra i-

ko ris ofic reb ma mok les.

„evo lu ci is gziT re vo lu ci am de – Ta na mim dev ru li de mok ra ti za ci i sa da sa-

zo ga do eb ri vi struq tu re bis so ci a li za ci is sa Su a le biT ka pi ta lis tu ri sa zo-

ga do e bis sru li gar da sax va so ci a lis tu rad – es gax lavT mok led re vi zi o nis-

t Ta pozicia par ti a Si” (ci ti re bu lia: Euchner /Grebing da sxve bi, 2005, gv. 171).

„so ci al-de mok ra ti i saT vis yo vel dRi u ri praq ti ku li brZo la so ci a lu ri

re for me bis T vis, mSro me li xal xis mdgo ma re o bis ga sa um jo be seb lad, jer ki dev

ar se bu li wyo bis pi ro beb Si, de mok ra ti u li in s ti tu te bis T vis pro le ta ru li

kla sob ri vi brZo lis al baT er Ta der Ti gzaa, ro me lic mi mar Tu lia sa bo loo

miz nis miR we vis ken – po li ti ku ri Za la uf le bis mo po ve bi sa da da qi ra ve bu li

Sro mis sis te mis ga uq me bis ken. so ci al-de mok ra ti i saT vis so ci a lur re for-

meb sa da so ci a lur re vo lu ci as So ris uwy ve ti kav Si ri ar se bobs, ro de sac

so ci a lu ri re for me bi sa Su a le baa, xo lo so ci a lu ri ga dat ri a le ba – mi za ni”

(Luxemburg, 1899, gv. 369).

78 79

m ni li yo. re for mis tu li po zi ci is dam c vel ni ki am t ki ceb d nen, rom

ar se bu li sa zo ga do e ba da sa xel m wi fo mud mi vi re for mi re bis gziT

de mok ra ti ul so ci a liz mam de un da gan vi Ta re bu li yo.

gan s x va ve bu li mid go me bi sa xel m wi fos sxva das x va mo del Sic aisa-

xe bo da:

sur. 6. sab Wo e bis sis te ma da or ga ni ze bu li ka pi ta liz mi

„de mok ra ti u li so ci a liz mi”, gsdp-is war mod ge niT, gu lis x mobs

sa par la men to de mok ra ti is gan vi Ta re bas, ase ve po li ti ku ri da

eko no mi ku ri sfe ro e bis ga mij v nas. ori ve sfe ro Si – ro gorc po-

li ti kur Si, ise eko no mi kur Si – auci le be lia de mok ra ti za cia,

mSro mel Ta da mTe li sa zo ga do e bis in te re se bis gaT va lis wi ne biT.

am g va rad, „de mok ra ti u li so ci a liz mi” gu lis x mobs so ci a lis tu ri

eko no mi kis kom p leq sur ur Ti er T Sev se ba sa da ur Ti er T q me de bas

mSro mel Ta mZlavr war mo mad gen lo beb Tan (prof kav Si re bi, da saq-

me bul Ta Tanamo na wi le o ba sa war mos Tu kompaniis mar T va Si, ase ve

sa par la men to de mok ra ti as Tan.

Tum ca so ci a liz mis mi saR we vad is ara sak ma ri sad mi aC n da. igi ase ve

mniS v ne lo bas ani Web da par la men tis ga re mu Sa Ta moZ ra o bas.

mu Sa Ta moZ ra o bi sa da ger ma ni is so ci al-de mok ra ti u li par ti is

es sa mi mim di na re o ba jer ki dev inar Cu neb da er To bas ka i ze ru li

xe li suf le bis ze wo lis fon ze. mag ram mas Sem deg, rac gsdp-is um-

rav le so bam mxa ri da u Wi ra omis kre di tebs, gsdp-s da mo u ki de be li

so ci al-de mok ra ti u li par tia ga mo e yo da pir ve li msof lio omis

dam Tav re bis Sem deg dad ga sa kiTxi, Tu ro gor un da Seq m ni li yo de-

mok ra ti u li sa zo ga do e ba, mu Sa Ta moZ ra o ba Si gan xeT qi le ba mox da.

1919 we li da va i ma ris res pub li kis Seq m na

mi u xe da vad wi na aR m de go bi sa kon ser va ti u li, na ci o na lis tu ri da

re aq ci u li Za le bis mxri dan, ase ve ko mu nis te bis mxri dan, 1919 wels

ger ma ni is so ci al-de mok ra ti ul ma par ti am va i ma ris pir ve li res-

pub li kis mTav ro ba Seq m na. me mar cxe ne Za le bis am is to ri ul ma San s-

ma, da mo u ki deb lad Ca mo e ya li be bi naT sa xel m wi fo po li ti ka, ki dev

uf ro me tad ga moa aS ka ra va so ci a lis tur moZ ra o ba Si ar se bu li wi-

na aR m de go be bi.

ma Sin, ro de sac ko mu nis te bi da so ci a lis te bis na wi li mu Sa Ta da

ja ris kac Ta sab Wo e bis sa xel m wi fos Seq m nas mo iTxov d nen, so ci al-

de mok ra te bi war mo mad gen lo bi Ti de mok ra ti is dam k vid re bas cdi-

lob d nen da am mxriv me-20 saukunis 20-ian wleb Si gar k ve ul war-

ma te beb sac ki mi aR wi es.

so ci al-de mok ra ti ul ar gu men ta ci as mka fi od aya li bebs fric naf-

ta li:

mok led rom vTqvaT, dis ku si is Zi ri Ta di sa ga ni gax l daT re vo lu ci-

i sa da re for me bis mi marT da mo ki de bu le ba. erT („re vo lu ci ur”) mxa-

res ba to nob da az ri, rom sa Wi ro iyo ar se bu li sa kuT re bis for mi sa

da sa xel m wi fo eb ri vi wyo bis dan g re va, ra Ta axa li sa zo ga do e ba Seq-

de mok ra ti u li

so ci a liz mi,

ro gorc idea

gan xeT qi le ba

mu Sa Ta moZ ra o ba Si

sa xel m wi fos

for mi re bis ori

Se saZ leb lo ba

1919 wels

is to ri is

gan s x va ve bu li

xed ve bi

„ma Sin, ro de sac ka pi ta liz mi jer ki dev sru li ad Ta vi su fa li iyo, ara-

or ga ni ze bu li ka pi ta liz mis al ter na ti vad mxo lod zo ga dad eko no mi kis

so ci a lis tu ri or ga ni ze ba mi iC ne o da. [...] Sem d gom Tan da Ta no biT ga ir k va,

rom Ta vad ka pi ta liz mis struq tu ra cva le ba dia da, sa nam da im s x v re va, mi si

mod re kac Se saZ le be lia” (Naphtali, 1929; ci ti re bu lia: Euchner/Grebing da

sxve bi, 2005, gv. 305).

sabWoebis sistema “organizebuli

kapitalizmi”

Zalauflebis gadanawilebaze dafuZnebuli warmomadgenlobiTi demokratia

ekonomika, rogorc damoukidebelisfero, sadac dasaqmebulebi sawarmos marTvaSi monawileoben da arsebobs profkavSirebi

“sabWoebis” arCeva “pirvelad erTeulebSi”

sabWoebi, rogorc saxelmwifo Zalauflebis matarebelni, uSualod asruleben sakanonmdeblo, sasamarTlo da samTavrobo funqciebs

mandatis mqone pirebi axorcieleben amomrCevelTa nebas

pirveli msoflio omis Semdeg germaniis zogierT qalaqSi Seqmnilia “muSaTa da jariskacTa sabWoebi”

saxelmwifos modelebi da revoluciisa Tu

reformebis sakiTxi

80 81

3.4.4. gsdp dRes – axa li ga mow ve ve bi, axa li pa su xe bi

mu Sa Ta moZ ra o bis is to ri is mi mo xil viT ga mo ik ve Ta stra te gi u-

li dis ku sia sa xel m wi fo sa da sa zo ga do e bis fun q ci e bis Se sa xeb.

dRe sac „de mok ra ti u li so ci a liz mi” rCe ba gsdp-is mTa var miz nad,

rom lis mi saR we va dac iR v wis igi. is ga i gi ve bu li iyo sa zo ga do e-

bas Tan, sa dac re a lu rad ba to nob da Ta vi suf le ba, sa mar T li a no ba

da so li da ro ba. ham bur gis prog ra mis Ta nax mad, gsdp-is moq me de bis

prin ci pi swo red „so ci a lu ri de mok ra tia” un da iyos. aq igu lis x-

me ba de mok ra ti u li so ci a liz mis miR we va de mok ra ti u li ga dawy ve-

ti le be bis gziT da Zi ri Ta di po li ti ku ri, eko no mi ku ri da kul-

tu ru li uf le be bis re a li ze biT.

am Ja mad so ci al-de mok ra ti is wi na Se dgas axa li ga mow ve va, ro me lic

da kav Si re bu lia baz re bis Sem d gom glo ba li za ci as Tan da mo iTxovs

fi nan su ri baz re bis ze gav le na sa da Sro mi Ti baz ris cvli le beb ze

re a gi re bas, ase ve ga dawy ve ti le bis mi Re bas, Tu ro gor Se iZ le ba sa-

baz ro ka pi ta liz m sa da de mok ra ti as So ris axa li ba lan sis miR we va,

sxva sity ve biT rom vTqvaT, ro gor Se iZ le ba „de mok ra ti u li so ci-

a liz mis” miR we va ar se bul pi ro beb Si. gsdp-is ham bur gis prog ra ma

mka fi od mi u Ti Tebs ima ze, rom war mo iS va ara mar to axa li kiTx ve bi,

ara med ma Tze pir ve li pa su xe bic (Sdr. ase ve me-6 Ta vi).

ko or di ni re bul eko no mi kas da war mo mad gen lo biT de mok ra ti as

ema te ba po li ti kis pri ma ti, ra sac gsdp-is ham bur gis prog ra mac

aR niS navs da rac mo mav lis xed vaa ro gorc ev ro pul, ise msof lio

do ne ze:

demokratiuli

so ci a liz mi,

ro gorc mi za ni -

so ci a lu ri

de mok ra tia,

ro gorc moq me de bis

prin ci pi

dRe van de li

ga mow ve va

.1959 wlis

go des ber gis

prog ra ma: „kon ku-

ren cia –

ram de na dac es

Se saZ le be lia,

da geg m va –

ram de na dac es sa-

Wi roa!”

mar q siz mis gan

ga mij v na

1959 wlis ger ma ni a Si gsdp-is go des ber gis prog ra ma asa xav da „Ta-

vi su fa li baz ris” ar se biT so ci al-de mok ra ti ul for mu las: „kon-

ku ren cia – ram de na dac es Se saZ le be lia, da geg m va – ram de na dac es

sa Wi roa!” (Dowe/Klotzbach, 2004, gv. 332). es mid go ma ar ewi na aR m de-

ge bo da „de mok ra ti u li so ci a liz mis”, ro gorc „axa li so ci a lu ri

da eko no mi ku ri wes ri gis”, prin ci pebs, Tum ca, imav d ro u lad, iT va-

lis wi neb da sa baz ro ka pi ta liz mis re a lo bas mi si ar se bi Ti re gu-

li re bi sa da po li ti kis pri ma tis pi ro beb Si. amas Ta na ve, so ci al-

de mok ra te bi emij ne bod nen geg mur eko no mi kas, rom lis prin ci pe bi

sab Wo Ta kav Sir Si gan xor ci el da.

3.4.3. de mok ra ti u li so ci a liz mi Tu sa xel m wi fo so ci a liz mi

me o re msof lio omis Sem deg uf ro mka fio gax da gan s x va ve ba ger-

ma ni is so ci al-de mok ra ti u li par ti is de mok ra ti ul so ci a liz m-

ze ori en ti re bul mid go meb sa da sa xel m wi fo so ci a liz mis ide ebs

So ris. 1959 wlis go des ber gis prog ra mis mi Re biT gsdp ofi ci-

a lu rad ga e mij na mar q sizms, ro gorc msof l m xed ve lo bas (Tum ca

ara yve la mis pos tu lats), maT So ris, so ci a liz mis ken mi mar Tu li

sa zo ga do e bis „bu neb ri vi gan vi Ta re bis” ide as. so ci a liz mi uf ro

me tad ga ni mar te bo da, ro gorc „mud mi vi amo ca na„, rom lis da sa bu-

Te ba Se saZ le be li iyo sxva das x va re li gi u ri Tu fi lo so fi u ri

mo ti viT. de mok ra ti u li so ci a liz mis da xa si a Te ba Si ga dam wy vet

rols as ru leb da sa mi sa ba zi so Ri re bu le ba – „Ta vi suf le ba, sa-

mar T li a no ba da so li da ro ba”. am sa ba zi so Ri re bu le beb ze aages

so ci al-de mok ra teb ma Ta vi an Ti Zi ri Ta di moTxov ne bi, maT So ris,

Ta vi suf le bi sa da de mok ra ti is dac vis kuTxiT.

Ta vi suf le bis am g va ri ga ge biT de mok ra ti u li so ci a liz mi er T m-

niS v ne lov nad emij ne bo da to ta li ta rul re Ji mebs, ker Zod, aR mo-

sav le Tis blo kis e. w. sa xal xo de mok ra ti ebs.

„ar ar se bobs so ci a liz mi Ta vi suf le bis ga re Se. so ci a liz mis gan xor ci e-

le ba mxo lod de mok ra ti is gzi Taa Se saZ le be li, xo lo de mok ra ti is das ru-

le ba mxo lod so ci a liz mis sa Su a le biT Se iZ le ba” (so ci a lis tu ri in ter na-

ci o na lis prin ci pe bis dek la ra cia, ma i nis fran k fur ti, 1951, ci ti re bu lia:

Dowe/Klotzbach, 2004, gv. 269).

„Cve ni is to ria gam s W va lu lia de mok ra ti u li so ci a liz mis ide iT, Ta-

vi su fa li da Ta nas wo ri ada mi a ne bis sa zo ga do e bis su lis k ve Te biT, sa dac

re a li ze bu lia Cve ni sa ba zi so Ri re bu le be bi. es idea mo iTxovs iseT eko-

no mi kur, sa xel m wi fo eb riv da sa zo ga do eb riv wyo bas, sa dac yve la ada mi-

a nis T vis ga ran ti re bu lia Zi ri Ta di sa mo qa la qo, po li ti ku ri, so ci a lu ri

da eko no mi ku ri uf le be bi, sa dac yve la ada mi a ni eq s p lu a ta ci is, Cag v ri sa

da Za la do bis ga re Se, e. i. so ci a lu ri da ada mi a nu ri usaf r Txo e bis pi ro-

beb Si cxov robs. de mok ra ti u li so ci a liz mi rCe ba Cven T vis Ta vi su fa li,

sa mar T li a ni da so li da ru li sa zo ga do e bis per s peq ti vad, rom lis gan xor-

ci e le ba Cven T vis mud mi vi amo ca naa. Cve ni moq me de bis prin ci pi so ci a lu ri

de mok ra tiaa.” (ham bur gis prog ra ma, 2007, gv. 16-17).

82 83

par tia

„me mar cxe ne e bis”

da xa si a Te ba

„me mar cxe ne e bi”

sap rog ra mo

Te zi se bi

sap rog ra mo Te zi se bis gar da, Ca mov T v liT ki dev ram de ni me punqts,

rom le bic „me mar cxe ne ebs” da maT sap rog ra mo miz nebs axa si a Tebs:

par tia „me mar cxe ne e bi” aris kre bi Ti po li ti ku ri moZ ra o ba,

ro me lic aer Ti a nebs ger ma ni is so ci a lis tu ri er Ti a ni par ti is yo-

fil kad rebs, gul ga te xil yo fil so ci al-de mok ra tebs, axa li so-

ci a lu ri moZ ra o be bis na wils, prof kav Sir lebs, sap ro tes to eleq-

to ra tis war mo mad gen lebs, me tad prag ma tu lad gan wyo bil mu ni ci-

pa lu ri do nis po li ti ko sebs, ko mu nis tebs da a. S. yve la am jgufs

par ti a Si sxva das x va so ci a lu ri idea Se mo aqvs. er Ti a ni lo gi ku ri

mo de li Tu kon cef cia me mar cxe ne ebs (jer) ar ga aC ni aT.

sa zo ga do eb riv wre eb Si „me mar cxe ne ebs” xSi rad „sap ro tes to

par ti ad” mo ix se ni e ben. es ter mi ni ar gax lavT zus ti, vi na i dan is

ga u mar T leb lad Se i cavs or as peqts. jer er Ti, sa u ba ria ima ze, vin

aris par tia „me mar cxe ne e bis” amom r Ce ve li. aR mo sav leT da da sav-

leT ger ma ni a Si es jgu fe bi sak ma od gan s x vav de bi an er T ma ne Tis gan.

me o re as peq ti mo i cavs par ti is po li ti kur stra te gi as da po li-

ti kur miz nebs, rom le bic ase ve sak ma od gan s x va ve bu lia ger ma ni is

fe de ra lu ri mi we bis do ne ze da zo ga dad qve ya na Si.

im mci re ra o de no bis sa mec ni e ro naS ro meb Si, rom le bic „me mar-

cxe ne ebs” eZR v ne ba, is ga ni xi le ba ara er T m niS v ne lov nad he te ro ge-

nul, ara med wi na aR m de go be biT aR sav se or ga ni za ci ad. er Ti mxriv,

igi Tavs prag ma tul da zo mi er Ta na med ro ve par ti ad war mo ad gens,

sxva Sem Tx ve va Si ki em x ro ba or To doq sul ide o lo gi as TiT q mis

eq s t re mis tu li ele men te biT (Sdr. Decker da sxve bi, 2007, gv. 327). di di uf s k ru lia, er Ti mxriv, maT mi er gan cxa de bul prin ci pul

gan z rax veb sa da, me o re mxriv, sxva das x va mi wis par la men t Si war mo-

e bul prag ma tul po li ti kas So ris, ro me lic xSi rad ma Ti gan cxa-

de be bis arss ewi na aR m de ge ba.

rac Se e xe ba par tia „me mar cxe ne e bis” fe no mens, gar k ve u li dro un da

ga vi des, ra Ta ga ir k ves, ra iq ne ba mi si mdgra di po li ti kis Se mad ge-

ne li. yve la Sem Tx ve va Si sa Wi roa me mar cxe ne Ta ide o lo gi is Se sa xeb

po li ti ku ri dis ku si e bis war mo e ba.

Tu so ci al-de mok ra ti ul, li be ra lur da kon ser va ti ul ide-

ur kon cef ci ebs yu radRe biT gan vi xi lavT, da vi na xavT, rom saq me

gvaqvs al ter na ti ul mo de leb Tan da rom mo saz re ba, vi Tom da sxva-

das x va par ti is prog ra me bi praq ti ku lad msgav sia, ab so lu tu rad

mcda ri gax lavT.

3.4.5. eq s kur si: par tia „me mar cxe ne e bi” da mi si wi na aR m de go be bi

1990 wlis gar da te xis Sem deg aR mo sav leT ger ma ni a Si da ar s da ki-

dev er Ti me mar cxe ne par tia – de mok ra ti u li so ci a liz mis par tia, ro gorc ger ma ni is so ci a lis tu ri er Ti a ni par ti is mem k vid re. mog-

vi a ne biT es par tia da par tia „Sro ma da so ci a lu ri sa mar T li a no ba

– sa ar Cev no al ter na ti va” ga er Ti an d nen par ti ad sa xel wo de biT „me-

mar cxe ne e bi”, ro mel mac da sav leT ger ma ni is ram de ni me fe de ra lur

mi wa ze gar k ve ul war ma te bebs mi aR wia.

po li ti kur speq t r Si par tia „me mar cxe ne e bis” ad gi lis gan sazR v ra

sak ma od rTu li amo ca naa, vi na i dan mi si ide o lo gia jer ki dev Ca-

mo ya li be bis sta di a Sia. 2007 wels am par ti am mxo lod „sap rog ra mo

Te zi se bi” da am t ki ca da ara par ti is prog ra ma kla si ku ri for miT.

aR niS nu li Te zi se bis mi xed viT, par tia „me mar cxe ne e bi” de mok ra ti u-

li so ci a liz mis ide ebs izi a rebs:

„baz rebs esa Wi ro e ba po li ti ku ri re gu li re ba, glo ba li za ci is epo qa Si ki – sa-er Ta So ri so do ne ze dac. Cve ni prin ci pia: kon ku ren cia – ram de na dac Se saZ le be lia, sa xel m wi fo re gu li re ba – ram de na dac sa Wi roa” (ham bur gis prog ra ma, 2007, gv. 43).

„de mok ra tia, Ta vi suf le ba, Ta nas wo ro ba, sa mar T li a no ba, in ter na ci o na liz mi da

so li da ro ba Cve ni fun da men tu ri Ri re bu le bi Ti ori en ti re bia, rom le bic ga nu yof-

lad aris da kav Si re bu li mSvi do bas Tan, bu ne bis Se nar Cu ne bas Tan da eman si pa ci as Tan.

po li ti ku ri miz ne bis Se mu Sa ve bi sas me mar cxe ne e bis Zi ri Ta di da say r de ni de mok ra-

ti u li so ci a liz mis ide e bia.

me mar cxe ne e bis po li ti ku ri Za lis x me va miz ne bis, gze bi sa da fun da men tu ri Ri re-

bu le bi Ti ori en ti re bis ur Ti er T da mo ki de bu le bas efuZ ne ba. Ta vi suf le ba da so-

ci a lu ri sa mar T li a no ba, de mok ra tia da so ci a liz mi er T ma neTs ga na pi ro bebs: Ta-

nas wo ro ba in di vi du a lu ri Ta vi suf le bis ga re Se diq ta ti Ta da Cag v riT mTav r de ba.

Ta vi suf le ba Ta nas wo ro bis ga re Se aris Ta vi suf le ba mxo lod mdid re bis T vis. Ta vi-

su fa li arc is ada mi a nia, ro me lic Cag ravs da eq s p lu a ta ci as uwevs sxva ada mi a nebs.

mi za ni de mok ra ti u li so ci a liz mi sa, ro mel mac ka pi ta liz mi tran s for ma ci is

pro ces Si un da ga da la xos, gax lavT sa zo ga do e ba, sa dac sxva ada mi a nis Ta vi suf le ba

aris ara zRva ri, ara med pi ro ba sa ku Ta ri Ta vi suf le bi sa.” (par tia „me mar cxe ne e bis”

Te zi se bi, 2007, gv. 2)

84 85

sxva das x va wya ros

Se far de ba „ada mi a-

nis so ci al-de mok-

ra ti ul sa xe Si”

ase Ti cxri le bi sak ma od ga mar ti ve bul su raTs xa tavs, Tum ca gar-

k ve ul ten den ci a ze mi u Ti Tebs:

li be ra lu ri Te o ri e bi, ro gorc we si, efuZ ne ba mo saz re bas, rom

ada mi ans ego iz mi amoZ ra vebs. es ego iz mi Se iZ le ba si cocx li su-

na ri a ni iyos, Tu is da cu li iq ne ba sxva ada mi a ne bis (da sa xel m-

wi fos) mi marT, ra Ta yo vel ada mi ans mi e ni Wos „sar geb lis maq si-

mi za ci is Ta vi suf le ba”.

so ci a lis tu ri Te o ri e bi, tra di ci u lad, iqi dan amo dis, rom

sa zo ga do e ba, ro mel sac ada mi a ni im sa xu rebs, Se iZ le ba „axal ma

ada mi a neb ma” Seq m nan (Sdr. Adler, 1926 da Heinrichs, 2002, gv. 308–314). am Te o ri e bis mi xed viT, ada mi a ne bi is to ri u lad im de nad

„ga fu We bu le bi” ari an ka pi ta lis tu ri sa zo ga do e bi Ta da so ci a-

lu ri uTa nas wo ro biT, rom da kar ges una ri, aRiq van sa zo ga do-

eb ri vi in te re se bi, ro gorc sa ku Ta ri, da so li da ru lad da ic van

isi ni. am de nad, aR z r di sa da ga naT le bis amo ca na is un da iyos,

rom (er Tob li vad) ga da i la xos so ci a lur sa ar se bo pi ro beb sa

da Ta vi su fa li, so li da ru li ada mi a ne bis mis w ra fe bebs So ris

ar se bu li gan s x va ve ba.

so ci al-de mok ra ti u li an T ro po lo gia – yo vel Sem Tx ve va Si, ase

we ren ma i e ri da bra i e ri – cdi lobs ipo vos ba lan si ada mi a nis

ego is tur in te re seb sa da mTe li sa zo ga do e bis ke Til dRe o bas

So ris da isi ni sa er To mniS v ne lam de mi iy va nos. ami tom so ci al-

de mok ra te bi „da sa bu Te bu li in te re se bis” da ba lan se ba ze sa ub-

ro ben.

3.4.6. ada mi a nis so ci al-de mok ra ti u li sa xe?

rTu li iq ne bo da ada mi a nis so ci al-de mok ra ti u li sa xis pov na. am

sa xis T vis mra va li wya ro da mid go me bis plu ra liz mia da ma xa si a-

Te be li.

so ci al-de mok ra ti as aqvs Se xe bis wer ti le bi mu Sa Ta moZ ra o bis

tra di ci eb Tan, li be ra lur Te o ri as Tan, qris ti a nul da iuda is-

tur swav le beb Tan, ase ve hu ma nis tur da mar q sis tul Te o ri eb Tan.

is iR v wis yo ve li ada mi a nis Ta vi suf le bis T vis, ise ve, ro gorc li-

be ra li zi, ama ve dros, mar q sis tu li kon cef ci is msgav sad aana li-

zebs Zi ri Ta di uf le be bis re a li ze bis gza ze ar se bul sa zo ga do eb-

riv ba ri e rebs.

ma i e ri da bra i e ri Ta vi anT naS rom Si „so ci a lu ri de mok ra ti is mo-

ma va li” Se e cad nen, ada mi a nis li ber ta rul (axal li be ra lur) da

so ci al-de mok ra ti ul sa xe ebs So ris ar se bu li gan s x va ve be bi cxri-

lis sa xiT gad mo e caT. cal ke svet Si sa o ri en ta ci od da va ma teT

„ada mi a nis so ci a lis tu ri sa xe”:

wya ro: Meyer/Breyer, 2005, gv. 33 –

bo lo sve ti da ma te bu lia t. gom ber tis mi er.

„libertaruli

demokratia”

„socialuri

demokratia”

„socialisturi

demokratia”

anTropologia

skeptikuri anTropologia

realisturi anTro-pologia

normatiuli, utopiuri anTropologia

Tavisuflebis

gageba

Tavisuflebis negatiuri gageba

Tavisuflebis po-zitiuri gageba

Tavisuflebis pozitiuri gageba

qcevis

motivacia

sakuTari interesebi

sakuTari da sazogadoebrivi interesebi

sazogadoebrivi interesebi rogorc,

adamianis saxe

racionalur-anga-riSiani egoisti

urTierTgagebaze orientirebuli pirovneba

mebrZoli da momavlis „axal adamianze~ orientirebuli pirovneba

da ma te bi Ti

li te ra tu ra:

val ter oih ne ri,

hel ga gre bin gi da

sxve bi,

so ci a lu ri ide e bis

is to ria ger ma ni-

a Si. so ci a liz mi

– ka To li ku ri so-

ci a lu ri swav le ba

– pro tes tan tu li

so ci a lu ri eTi ka.

cno ba ri, me-2 ga-

mo ce ma, vis ba de ni,

2005, gv. 13-595.

To mas ma i e ri da

ni kol bra i e ri,

so ci a lu ri de mok-

ra ti is mo ma va li,

bo ni, 2005.

di ter do ve, kurt

klot c ba xi (red.)

(2004), ger ma ni is

so ci al-de mok ra-

ti is sap rog ra mo

do ku men te bi, 4,

ga da mu Sa ve bu li da

aq tu a li ze bu li

ga mo ce ma, bo ni.

86 87

ra aris so ci a lu ri

de mok ra tia?

sa mi pa su xi

das x va aso ci a ci as, ro mel Ta gar k ve va mxo lod er Tob li vi Za le biT

Se iZ le ba. amas Ta na ve, es ter mi ni uk ve Se i cavs ar se biT nor ma ti ul

ele ments: ra sa er To we seb sa da nor mebs Se iZ le ba da vey r d noT, Tu

saq me so ci a lu ri de mok ra ti is gan xor ci e le bas Se e xe ba.

sa ba zi so Ri re bu le be bis gan xil vam dag va nax va, rom sxva das x va fi-

lo so fi u ri ar gu men ti Se iZ le ba dag vex ma ros sa kiTxis gar k ve va Si,

Tum ca es argumentebi ara sak ma ri sia, ro gorc nor ma ti u li sa fuZ-

ve li, vi na i dan sa u ba ria mra val wax na go van da sa ka ma To de fi ni ci-

eb ze. so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is T vis un da mo i Zeb nos spe-

ci a lu ri nor ma ti u li sa fuZ ve li, ro gorc Sem d go mi msje lo bis

amo sa va li wer ti li.

me o re kiTx va – „so ci a lu ri de mok ra tia – es xom uk ve gan va xor ci e-

leT ger ma ni a Si? es so ci a lu ri sa baz ro eko no mi ka, e. w. ger ma nu li

mo de li ar aris?” – Se iZ le ba gan vi xi loT de ta lu rad, sxva das x va

qvey nis ga moc di le bis far g leb Si (Sdr. gv. 107 da mom dev no gver-

de bi). vfiq robT, mkiTx ve lis T vis cxa dia, rom Se uZ le be lia „so-

ci a lu ri de mok ra ti is er T ba Sad miR we va” (ro gorc 100-met ri a ni

rbo lis Sem Tx ve va Si). amas Ta na ve, ar se bobs sxva das x va sa zo ga do eb-

ri vi mo de lis far To speq t ri, ro mel Ta mi mar Tu le bi Tac gan s x va-

ve bul in te res Ta jgu febs surT „na vi ga cia”. „ger ma nul mo del ze”

an „so ci a lur sa baz ro eko no mi ka ze” mi Ti Te ba sak ma ri si ar aris,

vi na i dan am g va ri mi Ti Te ba ar iT va lis wi nebs sxva das x va so ci a lur-

po li ti ku ri jgu fis in te re sebs.

me sa me Tval saz ri si – „so ci a lu ri de mok ra tia ger ma ni is so ci al-

de mok ra ti ul par ti as niS navs da es mxo lod so ci al-de mok ra te bis

saq mea, anu, es ma Ti Te o riaa” – did eWvs iw vevs.

„so ci a lur de mok ra ti a ze”, ro gorc par ti a sa da po li ti kur mim di-

na re o ba ze, mi Ti Te ba, prin cip Si, mar Te bu lia, Tum ca is ar iZ le va

amom wu rav pa suxs:

4. To mas ma i e ris so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ria

sa ba zi so Ri re bu le be bis Se sa xeb ar se bu li dis ku sia da wi na Ta veb-

Si mo ce mu li sxva das x va sa zo ga do eb ri vi mo de lis mi mo xil va ima ze

mi u Ti Tebs, rom so ci a lur de mok ra ti as Ta vi si ide u ri tra di cia

aqvs. is emij ne ba sxva lo gi kur mo de lebs da im de nad mra val wax na-

go va nia, rom mi si ax s nis T vis ar kma ra mxo lod sa ba zi so Ri re bu le-

be bis – Ta vi suf le bis, Ta nas wo ro bi sa da so li da ro bis – ro gorc

sa mar T li a ni sa zo ga do e bis sa fuZ v lis, xse ne ba, ase ve li be ra liz-

mis, kon ser va tiz mi sa da so ci a liz mis moS ve li e ba.

mo ce mu li naS ro mis da sawyis Si sa u ba ri iyo so ci a lu ri de mok ra ti is

Te o ri a ze. „so ci a lu ri de mok ra ti is” Te ma ze ar gu men ti re bu li dis-

ku si is war mar T vis T vis mi si mka fio gan mar te baa sa Wi ro.

amas Ta na ve, da sa xe le bu li iyo oTxi Tval saz ri si so ci a lur de mok-

ra ti a ze. ki dev er Txel mok led Se gax se nebT sam maT gans:

„so ci a lu ri de mok ra tia – nu Tu es cne ba Ta vis Ta vad ga sa ge bi ar aris?

cne ba, ro me lic gu lis x mobs, rom de mok ra tia sa zo ga do e bis yve la

wev ris T vis xel mi saw v do mia da so ci a lu rad da ba lan se bu li. nu Tu

es cxa di ar aris?”, – am bobs zo gi er Ti.

„so ci a lu ri de mok ra tia – es xom uk ve gan va xor ci e leT ger ma ni a-

Si? es so ci a lu ri sa baz ro eko no mi ka, e. w. ger ma nu li mo de li ar

aris?”, – kiTxu lo ben sxve bi.

„so ci a lu ri de mok ra tia ger ma ni is so ci al-de mok ra ti ul par ti as

niS navs da es mxo lod so ci al-de mok ra te bis saq mea, anu, es ma Ti

Te o riaa”, – fiq robs me sa me.

es kiTx ve bi – Tu Te o ri as praq ti kul-po li ti ku ri Tval saz ri siT

gan vi xi lavT – sav se biT ko req tu lia. sa Wi roa maT T vis pa su xe bis

ga ce ma, Tu so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is po li ti kur cxov re-

ba Si ga mo ye ne ba gsurT.

pir vel kiTx vas „so ci a lu ri de mok ra tia – nu Tu es cne ba Ta vis Ta-

vad ga sa ge bi ar aris?” – ze moT uk ve vu pa su xeT. sa Wi roa „so ci a lu-

ri de mok ra ti is” cne bis zus ti gan sazR v ra, vi na i dan is iw vevs sxva-

88 89

4.1. amo sa va li wer ti li

ma i e ris so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is T vis amo sa va li wer ti-

lia (ze moT das mu li) kiTx va, Tu ra da mo ki de bu le baa de mok ra ti a-

sa da sa baz ro ka pi ta lizms So ris.

ori ve – de mok ra ti ac da sa baz ro ka pi ta liz mic – Cve ni sa zo ga-

do eb ri vi sis te mis mniS v ne lo va ni as peq te bia, rom le bic da Za bu li

ur Ti er T q me de bis Se de gad Ca mo ya lib da.

sur. 7. sa baz ro ka pi ta liz mi sa da de mok ra ti is

ur Ti er T da mo ki de bu le ba

er Ti mxriv, ma i e ri acxa debs, rom ka pi ta liz mi da de mok ra tia er-

T ma neTs av sebs da sa baz ro ka pi ta liz mi de mok ra ti is war mo So bi sa

da sta bi li za ci is wi na pi ro ba iyo. me o re mxriv, is adas tu rebs maT

So ris ar se bul „er T g var da Za bu lo bas”, vi na i dan ara re gu li re bu-

li ba za ri ewi na aR m de ge ba sa yo vel Tao Car Tu lo bis T vis sa Wi ro

wi na pi ro bebs.

am de nad, ma i e ri eko no mi ku ri sis te mi sa da de mok ra ti is ur Ti er-

amosavali kiTxva:

ra kavSiria

demokratiasa

da sabazro

kapitalizms Soris?

warmoSobis

winapiroba da

arastabilurobis

faqtori? rogor

Seefardeba

sabazro

kapitalizmi

demokratias?

socialuri

demokratia,

rogorc logikuri

modeli

am g va rad, so ci a lur de mok ra ti as, ro gorc lo gi kur mo dels, da

so ci al-de mok ra ti as, ro gorc par ti as (an mim di na re o bas) sxva das x-

va Se xe bis wer ti li aqvs, Tum ca isi ni iden tu ri ar arian. ro gorc

lo gi ku ri mo de li, so ci a lu ri de mok ra tia Sem deg miz nebs em sa xu-

re ba: mec ni e ru lad Se is wav los nor me bi da Ri re bu le be bi, mo ax-

di nos ma Ti tran s for ma cia Zi ri Tad uf le be bad da am uf le be bis

re a li ze ba sxva das x va qve ya na Si. ram de nad ga i zi a re ben po li ti ku ri

par ti e bi am ide ebs, es uk ve sxva sa kiTxia.

am de nad, mom dev no gver deb ze sa u ba ri iq ne ba ara so ci al-de mok ra-

ti a ze, ara med lo gi kur mo del ze, ro me lic me-20 saukunis 80-iani

da 90-iani wle bi dan mim di na re dis ku si a Si Ca mo ya lib da.

amo sa val wer ti lad da msje lo bis Te mad gan vi xi lavT To mas ma i e-

ris so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri as, ro mel Sic ga er Ti a ne bu lia

sxva das x va ide u ri mim di na re o ba, rom le bic moq me deb da da kvla vac

moq me debs so ci a lu ri de mok ra ti is Se sa xeb war mo e bul dis ku si a ze.

„so ci a lu ri de mok ra tia – dRe van del leq si kon Si – gu lis x mobs de mok-

ra ti is Te o ri is sa ba zi so ter min sac da po li ti ku ri mim di na re o bis prog-

ra mis da sa xe le ba sac. mi u xe da vad imi sa, rom es ori ve, xSi rad ga mo ye ne bu li

ga moT q ma ur Ti er T da kav Si re bu lia, saq me gvaqvs or, er T ma ne Tis gan aS ka rad

gan s x va ve bul as peq t Tan sxva das x va miz nob ri vi mid go miT. so ci a lu ri de-

mok ra ti is Te o ria ar aris mi mar Tu li ra i me po li ti ku ri Za lis ken – arc

Ta vis nor ma ti ul sa fuZ vel Si, arc gan mar te bis kuTxiT, arc mi si re a li-

ze bis sxva das x va gzis Se da re bi sas – Tum ca, ra sak vir ve lia, mi si re a li ze-

bis yo ve li na bi ji da mo ki de bu lia ima ze, mo i Zeb ne ba Tu ara po li ti ku ri

Za la, ro me lic mxars da u Wers am Te o ri is Se sa ba mis praq ti kul sa moq me do

prog ra mas. sxva das x va po li ti kur Za las Se uZ lia, Ta vis mxriv, ga mo i ye nos

ter mi ni „so ci a lu ri de mok ra tia” iq, sa dac mi si ga mo ye ne ba, ma Ti az riT,

mo ge bi a nia, imis mi u xe da vad, Tu ram de nad upa su xebs so ci a lu ri de mok ra-

tia maT po li ti kur mis w ra fe bebs an zo gad mid go mebs.” (Meyer, 2005, gv. 12)

daZabuli urTierTqmedeba dademokratiis potenciuri moryeva

sabazro kapitalizmi

produqciis Tavisufali

warmoeba saqonlis

Tavisufali

gacvla

demokratiaTavisufleba yvela

adamianisTvis

ZiriTadi uflebebi

demokratiulad miRebuli

gadawyvetilebebi

rogorc winapiroba da stabilizaciis faqtori

90 91

4.1.2. da sa bu Te ba de mok ra ti e bis Se da re bi Ti ana li zis mi xed viT

To mas ma i e ri ey r d no ba ase ve sxva das x va em pi ri ul ana lizs, rom le-

bic de mok ra ti e bis sta bi lu ro bis kvle vis far g leb Si tar de bo da.

tran s for ma ci is kvle vis em pi ri u li Se de ge bic – Ses wav lil iq-

na, pir vel rig Si, yo fi li sab Wo Ta kav Si ris qvey ne bi – mi u Ti Tebs,

rom Ta vi su fa li sa baz ro eko no mi ka po zi ti ur, mas ta bi li ze bel

gav le nas ax dens axal gaz r da de mok ra ti eb ze. da pi ri qiT: em pi ri u-

li Se de ge bi cxad yofs, rom iq, sa dac eko no mi ka ere va po li ti kur

sfe ro Si, sa dac de mok ra ti u li Car Tu lo ba mo no po li e bi sa da kla-

ne bis in te re sebs em sa xu re ba, de mok ra tia aras rul fa so va ni, uf ro

zus tad – for ma lu ri xde ba.

am de nad, so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is gan z rax vaa, ara mxo lod

Se is wav los sa xel m wi fos for ma lu ri struq tu ra, ara med em pi ri-

u la dac Se a mow mos, ram de nad Se uZ li aT ada mi a nebs de mok ra ti u li

struq tu re bi sa da Zi ri Ta di uf le be bis ga mo ye ne ba.

mTli a no ba Si, ma i ers mi aC nia, rom Ta vi su fa li sa baz ro eko no mi ka

„xels uwyobs” de mok ra ti is gan vi Ta re bas (Sdr. Dahl, 2000, gv. 140; Meyer, 2005, gv. 581).

Tum ca es ar niS navs, rom, ma i e ris az riT, de mok ra ti a sa da ka pi-

ta lizms So ris „mar ti vi” da up rob le mo ur Ti er To baa. es ze moT

aR niS nu li wi na aR m de go be bis gaT va lis wi ne bi Tac das tur de ba. cxa-

dia, sa Wi roa dRe is T vis aq tu a lu ri dis ku sia mi si is to ri u li as-

peq te bis gan gan vas x va voT.

To bas ori Te zi sis sa Su a le biT aR wers: is, er Ti mxriv, aana li-

zebs de mok ra ti e bis war mo So bis is to ri ul ga re mo e bebs da, me o re

mxriv, em pi ri u lad ik v levs de mok ra ti i sa da sa baz ro eko no mi kis

ur Ti er T da mo ki de bu le bas dRe van del sa zo ga do e beb Si.

er Ti Se xed viT, arc er Ti es Te zi si ar aris mar ti vi: mi u xe da vad

imi sa, rom Te o ri u li xa si a Ti saa, ori ve, ro gorc es uk ve vnaxeT,

po li ti ku ri ka ma Tis sa ga ni gax lavT.

ra tom icavs ma i e ri am Te ziss, ara er Ti ar se bi Ti kon t rar gu men tis

mi u xe da vad?

4.1.1. is to ri u li da sa bu Te ba

pir vel rig Si, sa u ba ria is to ri ul ar gu men t ze: ma i e ri ey r d no ba

imas, rom is to ri u lad, ro gorc we si, de mok ra ti e bi Ta vi su fa li

baz re bis war mo So bis Sem deg an am pro ces Tan uSu a lo kav Sir Si

iq m ne bo da. ev ro pis qvey neb Si sxva das x va etap ze de mok ra tia „bur-

Ju a zi u li sa zo ga do e bis mo de lad” Ca mo ya lib da:

Ta vi su fa li baz re bi, eko no mi ku ri bur Ju a zia da Ta vi suf le be bi

da ma Ti sa xel m wi fo eb ri vi uz run vel yo fa ur Ti er T kav Sir Si vi-

Tar de bo da – is to ri u li Tval saz ri siT, isi ni ga nu yo fel ni ari an.

dasabuTeba

demokratiebis

stabilurobis

kvlevis

safuZvelze

erTgvari

daZabuloba

demokratiasa da

kapitalizms Soris

rogor asabuTebs

maieri Tavis

Teziss?

istoriuli

argumenti

„bur Ju a zi u li sa zo ga do e ba – es aris eko no mi ku ri, so ci a lu ri da po-

li ti ku ri wes ri gis mo de li, ro mel mac ga da la xa ab so lu tiz mi, mem k vid-

re o bi Ti wo deb ri vi pri vi le gi e bi da kle ri ka lu ri me ur ve o ba, ro me lic

am k vid rebs sa mar T leb ri vad re gu li re bad in di vi du a lur Ta vi suf le bas

yve las T vis, uz run vel yofs ada mi a ne bis Ta nacxov re bas go niv ru li we se-

bis Se sa ba mi sad, ax dens eko no mi kis or ga ni ze bas ka non m deb lo biT re gu li-

re bu li kon ku ren ci i sa da baz ris sa fuZ vel ze, uz run vel yofs go niv rul

sa ar se bo San sebs, er Ti mxriv, li be ra lu ri sa mar T leb ri vi da kon s ti tu-

ci u ri sa xel m wi fos Se sa ba mi sad zRu davs sa xel m wi fo Za la uf le bas da, me-

o re mxriv, sa zo ga do e bis, ar Cev ne bi sa da war mo mad gen lo bi Ti or ga no e bis

sa Su a le biT qme dobau na ri an mo qa la qe Ta ne ba ze da mo ki de buls xdis mas.”

(Kocka, 1995, gv. 23)

92 93

balansi sabazro

kapitalizmsa

da demokratias

Soris, rogorc

mxareTa

molaparakebis

miRweva

socialuri

demokratiis

Teoriis amocana:

liberaluri

Rirebulebebis

SenarCuneba

sur. 8. de mok ra ti is Te o ri is pa ra doq si

4.2. li ber ta riz mi Tu so ci a lu ri de mok ra tia

nor ma ti u li, Te o ri u li da em pi ri u li Tval saz ri siT, so ci a lu ri

de mok ra ti is Te o ria gan s x vav de ba li ber ta ru li de mok ra ti is Te-

o ri is gan. ori ves sa Ta ve li be ra lur de mok ra ti a Sia, ro me lic gan-

ma naT leb lo bis epo qa Si, me-17 da me-18 sa u ku ne eb Si Ca mo ya lib da.

cne be bi „li ber ta ru li” da „li be ra lu ri de mok ra tia” sxva das x va

sa mec ni e ro naS rom Si gan s x va ve bu lad ga ni mar te ba. ami tom dis ku si-

is T vis gan sa kuT re biT mniS v ne lo va nia mka fio, er Ti a ni de fi ni cia.

xaz gas miT un da aRi niS nos, rom li ber ta riz mi da so ci a lu ri de-

mok ra tia ide a lu ri kon cef ci e bia, rom le bic wmin da sa xiT, cxa dia,

ar gvxvde ba. li ber ta riz mi da so ci a lu ri de mok ra tia uf ro me-

tad ga ni xi le ba, ro gorc po lu se bi, ro mel Ta So ris Se saZ le be lia

demokratiis Teoriis paradoqsi

sabazro kapitalizmi,

rogorc demokratiis

warmoSobisa da

stabilizaciis winapiroba

sabazro kapitalizmi

uTanasworobisa da arastabilurobis

saSualebiT anadgurebs demokratiuli

legitimurobisa da stabilurobis

safuZvels

demokratiis Teoriis

sakvanZo SekiTxva

sad aris resursebis gadanawilebis

procesSi uTanasworobis zRvari,

romlis miRmac izRudeba politikuri

Tanasworoba, demokratiis

mdgradoba, Tavisuflebebis

realizeba?

am sakvanZo SekiTxvas

libertaruli Teoria da

socialuri demokratiis

Teoria sxvadasxvagvarad

upasuxeben

sad ewi na aR m de ge ba sa baz ro ka pi ta liz mi de mok ra ti as:

sa baz ro ka pi ta lizms ada mi a nebs So ris (eko no mi kur) uTa nas wo ro bam de miv-ya varT.

ma te ri a lu ri re sur se bis gan s x va ve bu lad ga da na wi le bis Se de gad war mo i So-ba ara Ta na ba ri Se saZ leb lo be bi sa zo ga do eb riv cxov re ba sa da de mok ra ti-ul pro ce seb Si mo na wi le o bis T vis.

sa baz ro ka pi ta liz mi sul uf ro glo ba lu ri xde ba, ama ve dros, de mok ra ti-u li mo na wi le o ba na ci o na lu ri Car Co e biT Se mo i far g le ba.

am de nad, cal ke ul qve ya na Si sa baz ro ka pi ta liz mi de mok ra ti ul

struq tu rebs emuq re ba.

sa baz ro ka pi ta liz mi war mo Sobs cen t ris ke nul Za lebs, rom le bic

zrdi s uTa nas wo ro ba sa da aras ta bi lu ro bas, rac saf r Txes uq m nis

de mok ra ti u li le gi ti mu ro bi sa da sta bi lu ro bis sa fuZ v lebs.

sa zo ga do e ba Si Ta vi su fal ba zar sa da yve la ada mi a nis Ta vi suf le bas

So ris er T g va ri wi na aR m de go baa.

sa baz ro ka pi ta liz m sa da de mok ra ti as So ris er T g va ri da Za bu lo ba

ar se bobs, – am bobs ma i e ri.

ar Se iZ le ba am da Za bu lo bis ga uq me ba an mis T vis Ta vis ari de ba, Se-

iZ le ba mxo lod mi si mar T va – ase Tia kvin te sen cia is to ri u li da

em pi ri u li kvle vi sa, ro mel sac ma i e ri Ta vi si ar gu men ta ci is T vis iS-

ve li ebs.

li be ra liz mi sa da so ci a lu ri de mok ra ti is sxva das x va lo gi ku ri

mo de lis Ses wav lis Se de gad ma i e ri aseT das k v nam de mi dis: uaris

Tqma Ta vi suf le bis ken swraf va ze, ro me lic is to ri u lad li be ra-

liz mis ide ur tra di ci as Ta naa da kav Si re bu li, ise Ti ve sa be dis we ro

Sec do ma iq ne bo da, ro go ri caa axa li li be ra liz mis SezRud ve bis ga-

zi a re ba. li be ra liz mi sa da so ci a lu ri de mok ra ti is ur Ti er To bi-

sad mi di fe ren ci re bu li mid go ma aR niS nu li Te o ri is mniS v ne lo va ni

ele men tia.

Ta vis Te o ri a Si ma i e ri as x va vebs „ide a lis or tips”, rom le bic

li be ra lu ri Te o ri i dan aR mo cen da: er Ti mxriv, „li ber ta riz mis”

tips da, me o re mxriv, „so ci a lu ri de mok ra ti is” tips.

94 95

socialuri

demokratia

kiTxva mxareTa

Sesaxeb

magaliTi: germaniis

ZiriTadi kanonis

SemuSaveba

liberaluri

demokratia

libertaruli

demokratia

ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis (cne bis T vis ix. qve viT, gv. 102 da mom-

dev no gver de bi) mi ni We ba,

ada mi a nis uf le be bis for ma lu ri moq me de ba.

so ci a lu ri de mok ra ti is ma xa si a Teb le bia:

Zi ri Ta di uf le be bi sa zo ga do eb riv da eko no mi kur sfe ro eb Si,

sa zo ga do eb ri vi wyo ba, ro me lic Se e sa ba me ba Zi ri Tad uf le bebs

(ro gorc for ma lu rad, ise re a lur moq me de ba Si!),

for ma lu rad da re a lu rad moq me di ne ga ti u ri da po zi ti u ri Ta-

vi suf le be bi (amis Se sa xeb de ta lu rad ix. qve viT).

am de nad, ma i e ris az riT, li ber ta ru li da so ci a lu ri de mok ra-

ti e bis ide a lur mo de lebs So ris Te o ri u li gan s x va ve baa, rac

cal ke u li mim di na re o bi sa da par ti is kon k re tu li po li ti ku ri

mid go me bis ma ga liT ze das tur de ba, Tum ca es gan s x va ve ba amiT ar

amo i wu re ba.

de mok ra ti a sa da sa baz ro ka pi ta lizms So ris da Za bu lo bis nor-

ma ti u li mo wes ri ge ba Se uZ le be lia. is sxva das x va sa zo ga do eb ri-

vi jgu fis ur Ti er T q me de bis sa Su a le biT ga da i la xe ba. maT So ris

Zal Ta Ta na far do ba mud mi vad ic v le ba da amis Se de gad sxva das x-

va qve ya na Si sa baz ro ka pi ta liz mi sa da de mok ra ti is ur Ti er To bis

axa li for ma iq m ne ba.

sa baz ro ka pi ta liz m sa da de mok ra ti as So ris ar se bu li da Za bu li,

rTu li ur Ti er To bi sa da mi si Ca mo ya li be bis ma ga li Tad Se iZ le ba

gan vi xi loT ger ma ni is Zi ri Ta di ka no ni Zi ri Ta di po li ti ku ri, so-

ci a lu ri, eko no mi ku ri da kul tu ru li uf le be bis Se sa xeb sa er Ta-

So ri so paq teb Tan mi mar Te biT (Sdr. qve viT, gv. 99-100).

1949 wlis Zi ri Ta di ka no ni mka fi od afiq si rebs ar se biT dam cav Ta-

vi suf le bebs, na cis tu ri re Ji mis ga moc di le bis gaT va lis wi ne biT.

ama ve dros, axal gaz r da fe de ra ci ul res pub li ka Si, er Ti mxriv,

bur Ju a zi ul Za leb sa da, me o re mxriv, me mar cxe ne ebs So ris Zal Ta

Ta na far do bam ga na pi ro ba is, rom Se saZ leb lo be bis Ta vi suf le beb-

ma ara sak ma ri si asax va hpo va Zi ri Tad ka non Si. amis Se de gia iuri-

di ul wre eb Si Zi ri Ta di ka no nis sxva das x vag va ri in ter p re ta cia:

erT mxa res mTavar sa kiTxad pir vel mux leb Si mo ce mu li Zi ri Ta di

uf le be bis gan mar te ba mi aC nia, xo lo uf ro kri ti ku lad gan wyo bi-

li na wi lis az riT, ga dam wy ve ti mniS v ne lo bis iyo da aris (ker Zo)

sa zo ga do e be bis kon k re tu li mowyo bis Se sa ba mi sad da la ge ba.

sur. 9. li be ra lu ri, li ber ta ru li da so ci a lu ri

de mok ra ti e bis Se da re ba

li be ra lu ri de mok ra ti is sa er To sa Ta ve e bi

da kav Si re bu lia li be ra liz mis ev ro pul tra di ci as Tan (Sdr. ze-

moT, gv. 11 da mom dev no gver de bi)

da gu lis x mobs sa xel m wi fo eb riv-sa mar T leb riv da plu ra lis-

tur de mok ra ti as,

ro me lic ada mi a nis uf le bebs efuZ ne ba.

li ber ta ru li de mok ra ti is T vis,14, ro gorc ide a lu ri lo gi ku ri

mo de lis T vis, da ma xa si a Te be lia:

so ci a lu rad Se uzRu da vi sa kuT re ba,

TviT re gu li re ba di ba za ri,

de mok ra ti is po li ti kur do ne ze SezRud va da amis Se de gad

libertaruli Tu socialuri demokratia

libertaruli demokratia liberaluri demokratia socialuri demokratia

libertaruli

demokratia efuZneba:

liberaluri

demokratia xasiaTdeba:

socialuri

demokratia efuZneba:

14 Cven vxe davT, rom „li ber ta riz mi” an li ber ta ru li mo de li mTli a no ba Si em Tx ve va imas, ra ze dac ze moT sa u ba ri iyo, ro gorc axal li be ra lur mid go ma ze. axa li ter mi nis Se-mo Re biT ma i ers, pir vel rig Si, sur da aRe niS na, rom is to ri u li li be ra liz mi ar un da iyos ga i gi ve bu li axa li li be ra liz mis mar tiv SezRud veb Tan, amas Ta na ve, li be ra liz mi so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is mniS v ne lo va ni Se mad ge ne lia.

96 97

sabaziso

Rirebulebebis,

ZiriTadi

uflebebisa da

instrumentebis

triada

ra aris SeZlebis-

dagvarad farTo

saargumentacio

baza?

sami done

saerTaSoriso

paqtebi

SedarebisTvis

gadamwyveti kiTxva:

rogor realizdeba

Tavisufleba

sazogadoebaSi?

4.3. eq s kur si: sa ba zi so Ri re bu le be bis, Zi ri Ta di uf le be bi sa da in s t ru men te bis tri a da

pir vel na wil Si da vi na xeT, rom po li ti ku ri Te o ria da fi lo so fia

sa mi sa ba zi so Ri re bu le bis – Ta vi suf le bis, Ta nas wo ro bi sa da so li-

da ro bis – sak ma od gan s x va ve bul kon cef ci ebs gvTa va zobs. am de nad,

saq me gvaqvs „kon cef ci e bis plu ra liz m Tan”, ro me lic yve la po li ti-

kur lo gi kur mo del sa da mim di na re o bas sa ku Tar daRs as vams.

yov lis mom c ve li Te o ri is Se mu Sa ve bis T vis kon cef ci e bis plu ra liz mi

gar k ve u li prob le maa: Tu Te o ria mxo lod cal ke ul as peqts an lo-

gi kur jaWvs mo i cavs, ma Sin is kar gavs zo gad xa si aTs da mi si ar gu men-

ta cia po ten ci u rad emij ne ba sxva fi lo so fi ur, eTi kur an re li gi ur

tra di ci ebs.

aqe dan ga mom di na re, so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ria – To mas ma i e ris

az riT – SeZ le bis dag va rad far To sa ar gu men ta cio sa fuZ vels un da

ir Cev des. Ta nac un da vi po voT ar gu men ta ci is ise Ti do ne, ro me lic

Ta vi su fa lia kul tu ru li spe ci fi kis gan, amas Ta na ve, aR we ri lia yve-

la ze far To, de mok ra ti u lad le gi ti mur far g leb Si.

am de nad, sa ba zi so Ri re bu le be bis do ne, ro gorc ar gu men ta ci is sa-

fuZ ve li, ga mo i ricxe ba – mar Ta lia, isi ni mniS v ne lo van sa ar gu men ta-

cio kon teqsts qmni an, mag ram cva le bad ni ari an da gan sazR v rul kul-

tu ras mi e kuT v ne bi an.

am ri gad, so ci a lu ri de mok ra ti is da sa bu Te bis T vis swo ri ar gu men-

ta cia sxva do ne ze un da mo i Zeb nos. zo ga dad, sa mi do ne ik ve Te ba:

sur. 10. sa ba zi so Ri re bu le be bis, Zi ri Ta di uf le be bi sa

da in s t ru men te bis ur Ti er T da mo ki de bu le ba

sa kuT re bis sa kiTxi (Sdr. Haverkate, 1992) (ger ma ni is Zi ri Tad ka non-

Si da sa er Ta So ri so paq teb Si Ca moT v li li Zi ri Ta di uf le be bis

Se sa da reb lad ag reT ve ix. cxri li qve viT, gv. 99-100).

me-20 saukunis 60-iani wle bis sa er Ta So ri so paq te bi ne ga ti u ri da

po zi ti u ri Ta vi suf le be bis bev rad far To for mu li re bebs Se i-

cavs, rac sa er Ta So ri so ko ni un q tu riT, ase ve im d ro in de li sa zo-

ga do eb ri vi gan vi Ta re bis ze moq me de biT aix s ne ba.

mag ram, ro gorc ze moT uk ve aRi niS na, ro de sac baz ri sa da de mok-

ra ti is ur Ti er To ba zea sa u ba ri, sa mec ni e ro Te o ri e bic gan s x va ve-

bul pa su xebs iZ le va.

pir vel rig Si, gan s x va ve baa e. w. li ber ta riz mis Te o ri ul mim di na-

re o beb sa da so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri as So ris, ro de sac sa-

u ba ria ima ze, Tu ro go ria (an ro go ri un da iyos) de mok ra ti i sa da

baz ris ur Ti er T mi mar Te ba da ra ar gu men te bi ar se bobs amis T vis.

ori ve Te o ri ul mim di na re o bas er Ti sa Ta ve aqvs: li ber ta riz mi,

ro me lic is to ri u lad me-17 sa u ku ni dan vi Tar de bo da.

Tum ca sak van Zo sa kiTxad rCe ba is, Tu ro gor Se iZ le ba sa zo ga do-

e ba Si yo ve li ada mi a nis Ta vi suf le bis re a li ze ba. sxva das x va sa mec-

ni e ro Te o ria am kiTx vas sxva das x vag va rad upa su xebs.

imis T vis, rom es gan s x va ve bu li pa su xe bi Se va fa soT, sa Wi roa „Ta vi-

suf le be bis” cne bis uf ro mka fi od gan sazR v ra.

sa nam „Ta vi suf le be bis” gan s x va ve bul de fi ni ci ebs gan vi xi lavT, er-

Ti mxriv, li ber ta riz mis da, me o re mxriv, so ci a lu ri de mok ra ti is

far g leb Si, ki dev er Ti ram un da ga var k vi oT: ra tom vsa ub robT

„Ta vi suf le beb ze”? ra tom ar vam bobT ub ra lod „Ta vi suf le bas” an

„sa ba zi so Ri re bu le bebs”?

susurr 1100 ssaababazziisoso RRiirerebbuulelebbeebibiss ZZiiririTTaadidi uufflelebbeebibissaa

sabaziso Rirebulebebi:Tavisufleba,

Tanasworoba, solidaroba

Grundrechte

koncefciebis pluralizmi

ra?

rogor unda Camoyalibdes

urTierToba calkeul

adamiansa da

sazogadoebas Soris?

GrundrechteZiriTadi uflebebi

instrumentebi

saerTaSoriso paqtebis

erTiani safuZveli

sxvadasxvagvari realizeba

sxvadasxva saxelmwifoSi

rogor?

romeli wesebi da kanonebi?

riT?

risi meSveobiT realizdeba

ZiriTadi uflebebi?

98 99

saerTaSoriso

paqtebisa da

germaniis ZiriTadi

kanonis Sedareba

sabaziso

Rirebulebebi

ZiriTadi uflebebi

instrumentebi

ni is Zi ri Ta di ka no ni sa da sa er Ta So ri so paq te bis Se da re bi sas: sa ba zi so Ri re bu le be bis – Ta vi suf le bis, Ta nas wo ro bi sa da so li-

da ro bis – do ne ze un da dad gin des, ra da mo ki de bu le ba aqvs cal ke-

ul ada mi ans sa zo ga do e bas Tan da ro gor un da iyos or ga ni ze bu li

cxov re ba sa zo ga do e ba Si. war mod ge ne bi sa zo ga do e ba ze, ro me lic Ta-

vis T vis ir Cevs da iye nebs sa ba zi so Ri re bu le bebs, ro gorc ze moT

ga moC n da, sxva das x va sa zo ga do eb riv-po li ti ku ri da sa zo ga do eb riv-

fi lo so fi u ri mid go mi dan mom di na re obs.

Zi ri Ta di uf le be bis do ne ze sa ba zi so Ri re bu le be bi sa zo ga do e bis T-

vis sa val de bu lo, de mok ra ti u lad le gi ti mur sa moq me do nor me bad

tran s for mir de ba. isi ni (ro gorc sa ba zi so Ri re bu le be bi) kon cef ci-

e bis plu ra lizms ki ar Se e sa ba me bi an, ara med awes ri ge ben ada mi a ne bis

Ta nacxov re bas, mi u xe da vad sa zo ga do eb ri vi da sa bu Te bi sa.

in s t ru men te bis do ne ze ga ni sazR v re ba sa zo ga do eb ri vi in s ti tu te-

bis for me bi, ro mel Ta meS ve o bi Tac sa xel m wi fo e bi da sa xel m wi fo Ta

ga er Ti a ne be bi axor ci e le ben qme de bas, ro me lic mo qa la qe e bis T vis

mi ni We bu li Zi ri Ta di uf le be bi dan ga mom di na re obs. sxva das x va qvey-

nis Tu kul tu ris ma ga liT ze isi ni gan s x vav de bi an er T ma ne Tis gan, zog

Sem Tx ve va Si – sak ma od mka fi od, ro gorc amas kvle ve bi adas tu rebs.

am de nad, Tu mo vi sur vebT, so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is T vis uf-

ro far To sa ar gu men ta cio ba za avir Ci oT, sa fuZ v lad Zi ri Ta di uf-

le be bis do ne un da avi RoT. ma i e ri Ta vi si ar gu men ta ci is T vis Zi ri-

Ta di po li ti ku ri, eko no mi ku ri da kul tu ru li uf le be bis Se sa xeb

or sa er Ta So ri so paqts ir Cevs. am ar Cev nis sa sar geb lod ram de ni me

mo men ti mety ve lebs:

es paq te bi aris Zi ri Ta di uf le be bis sa yo vel Ta od aRi a re bu li da

sa mar T leb ri vad sa val de bu lo wya ro, ro me lic scil de ba sxva das x va

kul tu ri sa da qvey nis spe ci fi kas. ma Ti ra ti fi ci re ba mox da 140-ze

met sa xel m wi fo Si, sa dac isi ni moq me di ka non m deb lo bis na wi lia.

aR niS nu li paq te bi mi mar Tu lia sa zo ga do eb ri vi gan vi Ta re bis ken da

Zi ri Ta di uf le be bis re a li ze bis ken sa er Ta So ri so Ta nam S rom lo bis

far g leb Si. sa xel m wi fo e bi iRe ben val de bu le bas, ga a um jo be son Zi-

ri Ta di uf le be bis faq tob ri vi re a li za cia.

mi Ti Te bu li paq te bi Se i cavs uf le be bis gan sa kuT re bu lad far To da

zust for mu li re bebs, ro mel Ta gan xor ci e le bis moTxov na Se iZ le ba

yo vel ma ada mi an ma wa mo a ye nos.

bo lo ar gu men ti gan sa kuT re bu lad da ma je reb lad aisa xe ba ger ma-

* 1966 wlis 19 de kem b ris sa er Ta So ri so paq ti sa mo qa la qo da po li ti ku ri uf le be bis Se sa xeb (ci ti re bu lia: Heidelmeyer, 1997, gv. 235–244)

** 1966 wlis 19 de kem b ris sa er Ta So ri so paq ti eko no mi ku ri, so ci a lu ri da kul tu ru li uf le be bis Se sa xeb (ci ti re bu lia: Heidelmeyer, 1997, gv. 244–250)

regulirebis

sfero

germaniis ZiriTadi

kanoni

saerTaSoriso

paqtebi

pirovnebis

ufleba

„adamianis Rirseba

xelSeuxebelia. misi

pativiscema da dacva mTeli

saxelmwifo xelisuflebis

movaleobaa.”

(mux. 1)

„sicocxlis ufleba TiToeuli

adamianis ganuyofeli uflebaa.

es ufleba daculia kanoniT.

aravis ar SeiZleba TviTneburad

waerTvas sicocxle.”

(mux. 6, naw. 1, gpspu)*

„(1) yvelas aqvs pirovnuli

Tavisuflebis da piradi

xelSeuxeblobis ufleba.”

(mux. 9, naw. 1, gpspu)*

Sromis ufleba „(1) yvela germanels aqvs

ufleba, Tavisuflad airCios

profesia, samuSao adgili da

saswavlebeli. profesiuli

saqmianoba SeiZleba

daregulirdes kanoniT an

kanonis safuZvelze.

(2) dauSvebelia raime

samuSaos Sesrulebis

iZuleba, garda zogadad

miRebulisa, rogorc

yvelasTvis Tanaswori

sazogadoebrivi SromiTi

„(1) am paqtis monawile

saxelmwifoebi aRiareben Sromis

uflebas, romelic moicavs

TiToeuli adamianis uflebas,

moipovos saarsebo saxsrebi

sakuTari SromiT, romelsac

Tavisuflad airCevs an

Tavisuflad dasTanxmdeba, da

miiReben saTanado zomebs am

uflebis uzrunvelyofisaTvis.

(2) am paqtis monawile

saxelmwifoTa RonisZiebani

zemoaRniSnuli uflebis sruli

ganxorcielebis mizniT moicavs

profesiul-teqnikuri swavlebisa

da momzadebis programebs,

gzebsa da meTodebs ganuxreli

ekonomikuri,

socialuri da kulturuli

ganviTarebisa da sruli

sawarmoo dasaqmebisa

iseT pirobebSi, romlebic

uzrunvelyofs

adamianis ZiriTad politikur da

ekonomikur Tavisuflebebs.„

(mux. 6, gpesku)**

100 101

gan vi Ta re bis

per s peq ti va,

ro mel sac

sa er Ta So ri so

paq te bi Se i cavs

mag ram:

sa er Ta So ri so

paq te bi mTel

msof li o Si

ir R ve va, vi na i dan

Zi ri Ta di

uf le be bis

gan xor ci e le bis

me qa niz me bi

ara sak ma ri sia

ori ve sa er Ta So ri so paq ti Se i cavs mra val m x riv mi mo xil vas, Tu ro gor un-

da gan xor ci el des Zi ri Ta di uf le be bi Tan da Ta no biT, sa er Ta So ri so Ta nam-

S rom lo bis gziT. eko no mi ku ri, so ci a lu ri da kul tu ru li uf le be bis Se sa-

xeb paq t Si we ria:

am de nad, sa er Ta So ri so paq te bi gan vi Ta re bis per s peq ti vas Se i cavs; isi ni

aval de bu le ben sa xel m wi fo ebs, „yve la sa Ta na do sa Su a le biT” Se uwyon xe li

Zi ri Ta di eko no mi ku ri, so ci a lu ri da kul tu ru li uf le be bis gan xor ci e-

le bas mo qa la qe TaT vis mi ni We bu li po li ti ku ri uf le be bis sa fuZ vel ze. es

gu lis x mobs sa xel m wi fo e bi sad mi mo wo de bas qme de bis ken da aq ti u ri sa xel-

m wi fos mo dels.

swo red aq ti u ri, qme di Ti sa xel m wi fo, ro me lic ara mxo lod ani Webs, ara med

aq ti u ri qme de be biT uz run vel yofs ki dec Zi ri Tad uf le bebs, ewi na aR m de ge-

ba li ber ta rul de mok ra ti as.

mag ram frTxi lad: bevr qve ya na Si Zi ri Ta di uf le be bis re a li ze bis mdgo ma-

re o ba sa va la loa. maT dek la ri re ba sa da gan xor ci e le bas So ris di di uf-

s k ru lia. am de nad, sru li ad ga sa ge bia das mu li kri ti ku li Se kiTx ve bi, Tu

ram de nad Ri re bu lia sa er Ta So ri so paq te bi. aS ka raa ise Ti sa er Ta So ri so

in s ti tu te bis nak le bo ba, rom leb sac Za luZT am uf le be bis gan xor ci e le bis

uz run vel yo fa.

Tum ca un da aRi niS nos, rom, ger ma ni is Zi ri Tad ka non Tan Se da re biT, sa er Ta-

So ri so paq te bi Se i cavs Zi ri Ta di uf le be bis bev rad zust for mu li re bebs,

rom le bic so ci a lu ri de mok ra ti is nor me bis Se mu Sa ve bis sa fuZ v lad ga mod-

ge ba.

mi u xe da vad imi sa, rom Zi ri Ta di ka no nis me-20 mux li ger ma ni is fe de ra ci ul

res pub li kas de mok ra ti ul da so ci a lur fe de ra lur sa xel m wi fod aRi a-

rebs, mas Si Zal ze SezRu du la daa asa xu li sa er Ta So ri so paq teb Si gan sazR v-

ru li sa moq me do val de bu le be bi.

is, rom sa xel m wi fos aq ti u ri ro li Zi ri Ta di uf le be bis gan xor ci e le bis

saq me Si sa da voa, kar gad Cans am uf le be bis uf ro de ta lu ri gan xil vi sas.

aq ve aS ka ra xde ba isic, rom li ber ta riz mi Ta vis Tavs ewi na aR m de ge ba.

regulirebis

sfero

germaniis

ZiriTadi kanoni

saerTaSoriso

paqtebi

sakuTreba/

cxovrebis done

„(1) sakuTreba da memkvidreobis ufleba garantirebulia. maTi Sinaarsi da farglebi ganisazRvreba kanonebiT.(2) sakuTreba avaldebulebs. misiT sargebloba imavdroulad unda emsaxurebodes sazogadoebis

keTildReobas.” (mux. 14)

„(1) am paqtis monawile saxelmwifoebi aRiareben TiToeuli adamianis uflebas, hqondes saTanado cxovrebis done TavisTvis da Tavisi ojaxisTvis, hqondes saTanado kveba, tansacmeli da bina, agreTve uflebas, ganuwyvetliv iumjobesebdes cxovrebis pirobebs. paqtis monawile saxelmwifoebi, romlebic aRiareben, rom am mxriv didi mniSvneloba aqvs Tavisufal Tanxmobaze dafuZnebul saerTaSoriso TanamSromlobas, miiReben saTanado zomebs am uflebis ganxorcielebis uzrunvelyofisaTvis.” (mux. 11, gpesku)**

ganaTleba „(1) yvelas aqvs ufleba sakuTari pirovnebis Tavisufal ganviTarebaze ise, rom ar SeizRudos sxvaTa ufleba, konstituciuri wesrigi an eTikuri normebi.” (mux. 2)

„(1) saskolo sakiTxebs mTlianad saxelmwifo zedamxedvelobs. (2) uflebamosil aRmzrdelebs aqvT ufleba, Tavad gadawyviton, miiRebs Tu ara bavSvi monawileobas religiis

gakveTilebSi.” (mux. 7)

„(1) am paqtis monawile saxelmwifoebi aRiareben TiToeuli adamianis uflebas, miiRos ganaTleba. isini Tanxmdebian, rom ganaTlebamimarTul iqnes adamianis pirovnebisa da misi Rirsebis Semecnebis srulad ganviTarebisaken da ganamtkicos adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis pativis-cema.isini aseve Tanxmdebian,rom ganaTlebam yvelas misces Tavi-sufal sazogadoebaSi qmediTi monawileobis SesaZlebloba, yvela xalxs da yvela rasobriv, eTnikur da religiur jgufs Soris ganaviTaros urTierTgageba, Semw-ynareblobada megobroba, aseve xeli Seuwyos gaerTianebuli erebis organizaciis saqmianobas mSvidobis SesanarCune-blad.(2) am paqtis monawile saxelmwi-foebi aRiareben, rom zemoaRniSnuli uflebis srulad ganxorcielebisaT-vis saWiroa:a) dawyebiTi ganaTleba iyos yvelasT-vis savaldebulo da ufaso. (...)g) umaRlesi ganaTleba gaxdes yvelas-Tvis Tanabrad xelmisawvdomi,TiToeulis SesaZleblobebidan ga-momdinare, yvela SesaferisisaSualebiT, kerZod, ufaso gana-Tlebis TandaTanobiT SemoRebis gziT.” (mux. 13, gpesku)**

** ixileT gv.99

„am paq tis mo na wi le Ti To e u li sa xel m wi fo iRebs val de bu le bas, da mo u ki deb-

lad da sa er Ta So ri so dax ma re bi sa da Ta nam S rom lo bis gziT, gan sa kuT re biT eko-

no mi kur da teq ni kur sfe ro eb Si, mis T vis xel mi saw v do mi re sur se bis maq si ma lu ri

ga mo ye ne biT ga dad gas na bi je bi am paq tiT aRi a re bu li uf le be bis yve la sa Ta na do

sa Su a le biT, pir vel rig Si, sa ka non m deb lo zo me bis mi Re biT, Tan da Ta no bi Ti, sru-

li re a li za ci is T vis.” (mux. 2, naw. 1)

102 103

li ber ta riz mi:

ne ga ti u ri

Ta vi suf le be bis

ab so lu tu ri

upi ra te so ba

wi na pi ro ba

de fi ni cia:

po zi ti u ri da ne-

ga ti u ri Ta vi suf-

le be bi

li ber ta ru li

Te zi si

so ci a lu ri

de mok ra ti is Te o-

ri is Te zi si

sur. 11. ne ga ti u ri da po zi ti u ri Ta vi suf le be bi

li ber ta rul da so ci a lur de mok ra ti ebs So ris am g va ri gan s x va ve ba

mo iTxovs uf ro de ta lur gan xil vas imi sa, Tu ro gor Se e far de ba er-

T ma neTs ne ga ti u ri da po zi ti u ri Ta vi suf le be bi.

ma i e ri lo gi ku rad uar yofs li ber ta rul ar gu men ta ci as:

li ber ta ru li ar gu men ta ci iT, ne ga ti ur Ta vi suf le bebs ab so lu tu ri

upi ra te so ba eni We ba po zi ti u ri Ta vi suf le be bis mi marT, ma Sin, ro ca

so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ria maT lo gi kur, da Za bul da Ta nas wo-

ruf le bi an Ta na far do bas em x ro ba.

am de nad, so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ria uar yofs li ber ta rul Te-

ziss da adas tu rebs po zi ti u ri da ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis ur Ti-

er T kav Sirs.

ma i e ris ar gu men ta cia oTx sa fe xu ri an lo gi kas ey r d no ba: Tav da pir ve-

lad is amo dis wi na pi ro bi dan, rom, li ber ta ru li Tval saz ri si Tac,

ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis moq me de ba da gan xor ci e le ba uni ver sa lu-

ri un da iyos – li ber ta ri a nel Ta argumentis Ta nax mad, ne ga ti ur Ta-

vi suf le bebs mxo lod ab so lu tu ri upi ra te so ba un da mi e ni Wos.

4.4. po zi ti u ri Tu ne ga ti u ri Ta vi suf le be bi

li be ra lu ri de mok ra tia em-

ya re ba, pir vel rig Si, Ta vi-

suf le bebs, rom le bic sa zo-

ga do e bis yo vel wevrs un da

mi e ni Wos. isaia ber li ni ga-

nas x va vebs ne ga ti ur (for ma-

lur, dam cav) da po zi ti ur

(so ci a lur, Se saZ leb lo be-

bis) Ta vi suf le bebs.

li ber ta rul da so ci a lur

de mok ra ti ebs ga nas x va vebs

swo red is, Tu ra mniS v ne lo-

ba eni We ba ne ga ti ur da po zi-

ti ur Ta vi suf le bebs er T ma neT Tan mi mar Te biT.

ma i e ris so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri a Si es mniS v ne lo va ni pun q-

tia, ro me lic Ta vi suf le be bis Se sa xeb uf ro kon k re tu li dis ku si-

is war mar T vis Se saZ leb lo bas iZ le va. amas Ta na ve – ro gorc ze moT

uk ve aRi niS na – aq igu lis x me ba fi lo so fi u ri dis ku sia ide a lu ri

mo de le bis Se sa xeb, imis mi u xe da vad, re a lu rad ar se bobs Tu ara

es ide a lu ri mo de le bi sxva das x va qve ya na Si (wmin da sa xiT swo red

rom ar ar se bobs).

fi lo so fi u ri ar gu men ta ci is kon teq s t Si li ber ta ru li de mok ra-

tia so ci a lu ri de mok ra ti is gan Sem de giT gan s x vav de ba:

li ber ta ru li Te zi si

po zi ti u ri Ta vi suf le be bis mi ni We ba zRu davs (da anad gu rebs) ne-

ga ti ur Ta vi suf le bebs. ne ga ti ur Ta vi suf le bebs ab so lu tu ri

upi ra te so ba aqvs – ase Ti gax lavT (mok led) ber li nis Te zi si, ro-

mel sac dRes axa li li be ra liz mis bev ri war mo mad ge ne li izi a rebs.

so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is Te zi si

ne ga ti u ri da po zi ti u ri Ta vi suf le be bi Ta nab rad un da iq nes gaT-

va lis wi ne bu li, Tu for ma lu rad ma Ti moq me de ba da gan xor ci e le-

ba yve las T vi saa gan sazR v ru li.

m-

i-

o-

a

a-

a-

r

-

r

s

o-

i-

1958 wlis naS rom Si „Ta vi suf le bis

ori kon cef cia” isaia ber li ni ga nas x va-

vebs Ta vi suf le be bis or tips:

• ne ga ti ur Ta vi suf le bebs (mag., pi ra-

di xel Se u xeb lo bis uf le bas), rom-

le bic uz run vel yofs mo qa la qis dac-

vas sa xel m wi fo sa da sa zo ga do e bis

ga da me te bu li Za la uf le bis gan;

• po zi ti ur Ta vi suf le bebs (mag., ga-

naT le bis uf le bas), rom le bic axor-

ci e lebs da xels uwyobs pi rov ne bis

Ta vi suf le bas sa zo ga do e bi sa da sa-

xel m wi fos mi er mi Re bu li zo me biT.

negatiuri da pozitiuri Tavisuflebebi

ZiriTadi SekiTxva:

ra wesebi da

garemoebebi upirispirdeba

pirovnebis Tavisuflebas?

ZiriTadi SekiTxva:

ra unda gaakeTos sazogadoebam,

rom yvela adamians SeeZlos,

iyos anda gaxdes Tavisufali?

libertarizmis Tezisi:

pozitiuri Tavisuflebebis miniWeba

zRudavs(da anadgurebs) negatiur

Tavisuflebebs. negatiur Tavisuflebebs

absoluturi upiratesoba aqvs

negatiuri da pozitiuri

Tavisuflebebis urTierTkavSiri

argumentirebuli unda iqnes.

socialuri demokratiis Tezisi:

negatiuri da pozitiuri Tavisuflebebi

Tanabrad unda iqnes gaTvaliswinebuli,

Tu formalurad maTi moqmedeba da

ganxorcieleba yvelasTvisaa gansazRvruli.

negatiuri

Tavisuflebebi:

formaluri, “damcavi” uflebebi

uflebebi, romlebic pirovnebas sazogadoe-bis mxridan Carevisgan icavs

Tavisufleba arsebobs, Tu is aranairad (arsebiTad) ar izRudeba

sakmarisi formaluri moqmedeba kanonebis saSualebiT

pozitiuri

Tavisuflebebi:

uflebebi, romlebic

materialur SesaZle-

blobebs iZleva

uflebebi, romlebic

pirovnebas aZlevs

SesaZleblobas,

aqtiurad gamoiyenos

Tavisi Tavisuflebebi

socialuri uflebebi

104 105

sa xel m wi fos

sa moq me do

val de bu le be bi

um niS v ne lo va ne si

val de bu le be bi

sxva das x va

mi mar Tu le bis

in s t ru men te bi

ro dis xde ba

li ber ta ru li

Te zi sis uar yo fa?

uar yo fa ma ga li Tis

ga mo ye ne biT

das k v na:

po zi ti u ri da

ne ga ti u ri

Ta vi suf le be bis

ur Ti er T q me de ba

4.5. sa xel m wi fos sa moq me do val de bu le be bi

yo ve li ada mi a nis T vis ro gorc po zi ti u ri, ise ne ga ti u ri Ta vi suf-

le be bis re a li ze ba sa xel m wi fos sa moq me do val de bu le baa. li ber-

ta ru li sa xel m wi fos gan gan s x va ve biT, sak ma ri si ar aris Zi ri Ta di

uf le be bis mxo lod dek la ri re ba da ma Ti re a li ze bis baz ris T vis

min do ba. yo ve li ada mi a nis Zi ri Ta di uf le be bis re a lu ri gan xor-

ci e le ba met wi lad sa xel m wi fos ekis re ba.

am de nad, sa xel m wi fos aq ti u ri ro li da sa moq me do val de bu le be bi

eni We ba, pir vel rig Si, imis T vis, rom

uz run vel yos Ta vi su fa li, xel mi saw v do mi da per s peq ti u li in f-

ras t ruq tu ra cxov re bis do nis asa maR leb lad.

sa zo ga do eb ri vi ga da na wi le bis sa Su a le biT Se saZ le be li ga xa dos

ada mi an Ta aq ti u ri da da mo u ki de be li mo na wi le o ba sa zo ga do eb-

riv cxov re ba sa da de mok ra ti ul pro ce seb Si.

mo ax di nos sa baz ro eko no mi kis for ma lu ri or ga ni ze ba ise, rom

Se saZ le be li gax des de mok ra ti u li struq tu re bi sa da da saq me-

bul Ta in te re se bis Ta vi su fa li dac va.

sa xel m wi fo in s t ru men te bi, ro mel Ta saSualebiTac xde ba mo qa la-

qe Ta moTxov ne bis dak ma yo fi le ba, sxva das x va qve ya na Si gan s x va ve bu-

lia. ama ze mety ve lebs mar ti vi ma ga li Ti:

ger ma ni is fe de ra ci ul res pub li ka Si so ci a lu ri dazR ve vis sis-

te ma da sa bams me-19 sa u ku nis 90-iani wle bi dan iRebs. so ci a lu ri

dazR ve vis sis te mas ar se bi Ti mniS v ne lo ba mi e ni Wa ada mi a ne bis Rir-

se u li cxov re bis mi saR we vad. amas Ta na ve, is mSro mel Ta so li da ro-

bas efuZ ne bo da da mTav ro bis T vis – ro gorc or ga ni za to ris T vis

– uz run vel yof da mo qa la qe Ta lo i a lo bas war moq m ni li sa xel m wi-

fos mi marT.

sxva qvey neb Si – mag., skan di na vi is – gvxvde ba ga da sa xa deb ze da-

fuZ ne bu li so ci a lu ri sis te ma. ro gorc qvey ne bis Se da re biT ma

ana liz ma (Sdr. qve viT, gv. 107 da mom dev no gver de bi) dag va nax va,

am Sem Tx ve va Sic Seg viZ lia vi sa ub roT so ci a lu ri sis te mis ar se-

bo ba ze da sa xel m wi fos mi er yo ve li ada mi a nis uf le bis uz run-

li ber ta ru li Te zi sis uar yo fa xde ba ma Sin, ro de sac iq m ne ba si tu a-

cia, ro mel Sic ver xer x de ba pi rov ne bis T vis ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis

amoq me de ba, vi na i dan ar aris uz run vel yo fi li po zi ti u ri Ta vi suf le-

be bi.

am g va ri si tu a ci is war mod ge na sak ma od mar ti via: pi rov ne ba, ro mel sac

ar aqvs for ma lu rad Za la Si myo fi da re a lu rad moq me di po zi ti u ri

uf le ba ga naT le ba ze, ro mel sac ar ga aC nia Se sa ba mi si in f ras t ruq tu ra,

ra Ta mo na wi le o ba mi i Ros sa zo ga do eb riv cxov re ba Si, da ro mel sac ar

mo e po ve ba sax s re bi sa gan ma naT leb lo mom sa xu re bis Se sa Ze nad, ver ga-

mo i ye nebs Ta vis ne ga ti ur uf le bas, Ta vi suf lad ga mo xa tos sa ku Ta ri

az ri. ne ga ti u ri Ta vi suf le ba am Sem Tx ve va Si ma ku la tu rad iq ce va.

imis T vis, rom ne ga ti u ri Ta vi suf le be bi mar to for ma lu rad ki ar moq-

me deb des, ara med yve la ada mi a nis T vis xor ci el de bo des ki dec, uz run-

vel yo fi li un da iq nes po zi ti u ri Ta vi suf le be bi. es ima sac niS navs,

rom sa zo ga do e bis SeZ le bu li wev re bi Tan x m de bi an re sur se bis ga da-

na wi le ba ze. es asa xavs ne ga ti u ri (sa kuT re bis) Ta vi suf le be bis Zal ze

mci re SezRud vas.

Tu am lo gi kas gav y ve biT, ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis ab so lu tu ri upi-

ra te so ba ver xor ci el de ba. ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis moq me de ba da

re a li ze ba yve las T vis ver xer x de ba, Tu ar xde ba ma Ti gav r co ba po zi-

ti u ri Ta vi suf le be biT.

ne ga ti u ri Ta vi suf le be bi yve las T vis mxo lod im Sem Tx ve va Si gan xor ci-

el de ba, Tu po zi ti u ri, anu, „Se saZ leb lo be bis” Ta vi suf le be bic uz run-

vel yo fi li iq ne ba. for ma lu rad moq med Ta vi suf le bebs fa si ar aqvs,

Tu ar xde ba ma Ti re a li ze ba yo ve li mo qa la qis mi er sa xel m wi fos T vis

wa ye ne bu li moTxov nis sa xiT.

sa zo ga do eb ri vi, ro gorc we si, sa xel m wi fos mi er or ga ni ze bu li ke Til-

dRe o bis ga da na wi le bis ga re Se Se uZ le be lia Ta vi suf le be bis yve las T-

vis gan xor ci e le ba. ma i e ris das k v na is aris, rom ne ga ti u ri da po zi ti-

u ri Ta vi suf le be bis ga Ta nab re ba sa xel m wi fo do ne ze un da mo xer x des.

106 107

moq me de bis

val de bu le be bi da

sxva das x vag va ri

gan xor ci e le ba

xu Ti ma ga li Ti

5. qvey ne bis mo de le bi

Zi ri Ta di uf le be bi dan ga mom di na re sa moq me do val de bu le bebs sa-

xel m wi fo e bi gan s x va ve bu li in s t ru men te biT axor ci e le ben.

so ci a lu ri de mok ra ti is, ro gorc er T g va ri mza Sab lo nis, gan xil-

va da uS ve be lia – mas sxva das x va qve ya na Si sxva das x vag va ri sa xe aqvs.

mag ram vi na i dan so ci a lu ri de mok ra tia Ta vi suf le be bis for ma lu-

ri moq me de biT ar kma yo fil de ba, yo ve li qvey nis ma ga liT ze un da

Se mow m des, ram de nad Se e sa ba me ba mi si gan vi Ta re bis gza so ci a lu ri

de mok ra ti is mi mar Tu le bas, ase ve ram de nad Sed ga qve ya na Si so ci a-

lu ri de mok ra tia an ram de nad mi is w raf vis qve ya na mis ken.

am miz niT To mas ma i er ma da mis ma Ta nam S rom leb ma sxva das x va qvey-

nis em pi ri u li mo na ce me bi Se a da res; amas Ta na ve, aR sa niS na via, rom

am g var em pi ri ul Se da re bas de mok ra ti is mra va li Te o ria uar yofs.

aq moy va ni lia xu Ti mok le ma ga li Ti, rom le bic so ci a lu ri de mok-

ra ti is re a li ze bis gan s x va ve bul do ne ebs asa xavs:

aSS – Ta vi si Zi ri Ta di ma xa si a Teb le biT met wi lad li ber ta ru li

qve ya naa, sa dac Sem d ga ri so ci a lu ri de mok ra ti is mxo lod mci re

ele men te bi ar se bobs,

di di bri ta ne Ti – so ci a lu ri de mok ra ti is re a li ze bis da ba li

xa ris xi,

ger ma nia – so ci a lu ri de mok ra ti is re a li ze bis sa Su a lo xa ris xi,

iapo nia – sa dac bevr sfe ro Si di di gan s x va ve be bia da sav le Tis

qvey neb Tan Se da re biT, so ci a lu ri de mok ra ti is re a li ze bis sa Su-

a lo xa ris xiT xa si aT de ba,

Sve de Ti – so ci a lu ri de mok ra ti is re a li ze bis ma Ra li xa ris xi.

Cvens naS rom Si qvey ne bis mok le da xa si a Te biT Se mo vi far g leT.

vi sac surs uf ro sa fuZ v li a nad ga ec nos sxva das x va qvey nis Se da-

re biT ana lizs, ma i e ris Te o ri is me o re toms (Mayer, 2006) un da

ga da xe dos.

gan s x va ve bu li

in s t ru men te bi

vel yo fa ze. mi u xe da vad ami sa, sxva das x va sis te mis Se da re bam cxad-

yo, rom po zi ti u ri da ne ga ti u ri Ta vi suf le be bi gar k ve ul wi lad

sxvadasxvagvari war ma te biT xor ci el de ba.

sa xel m wi fos sa moq me do val de bu le ba Ta vi suf le be bis uz run vel-

yo fis kuTxiT (met-nak le bad war ma te bu lad) xor ci el de ba or ga ni-

ze bis ori ve for mis sa Su a le biT.

Ta vi suf le be bis gan xor ci e le bis Te ma ar amo i wu re ba kon k re tu li

in s t ru men te bis sa kiTxiT, ma Si nac, ro de sac ma Ti Se mow me ba Se saZ-

le be lia da auci le be li.

so ci a lu ri de mok ra tia aris far To lo gi ku ri mo de li, ro me lic

ar kma yo fil de ba ada mi a nis uf le be bis for ma lu ri moq me de biT.

ase ve mci rea mas Si ga mok ve Ti li fi lo so fi u ri kon s t ruq cia. is

uf ro Ria mo de lia, ro me lic ga mo i ye ne ba po li ti ku ri saq mi a no-

bis kom pa sis sa xiT, rom lis sa Su a le bi Tac mi iR we va kon k re tu li

Ta vi suf le be bis gan xor ci e le ba gan s x va ve bu li in s t ru men te bis

meSveobiT. am g va rad, ase Se saZ le be lia sa ba zi so Ri re bu le be bis – Ta vi suf le bis, Ta nas wo ro bis/sa mar T li a no bi sa da so li da ro bis – re a li ze bac.

so ci a lu ri de mok ra tia ar gax lavT Te o ri u li fu fu ne ba, is sa yo-

vel Tao ga mow ve va da praq ti ku li amo ca naa.

108 109

ras niS navs

es kon k re tu lad?

sap re zi den to

mmar T ve lo bis

sis te ma

par ti e bi, ro gorc

sa ar Cev no

kam pa ni e bis

or ga ni za to re bi

aSS:

Ta vi suf le ba da

so ci a lu ri uTa nas-

wo ro ba

Ta vi suf le ba,

ro gorc moq me de bis

umaR le si prin ci pi

ru le be bi sa da anazRa u re bis sa kiTxi in di vi du a lu ri mo la pa ra ke be bis

dros ga ni xi le ba. am Tval saz ri siT, aSS plu ra lis tu ri de mok ra ti is

ti pu ri ni mu Sia. mar Ta lia, viw ro in te re sebs gan sa kuT re bu li gav le-

na aqvs, Tum ca mxo lod im Sem Tx ve va Si, Tu kar ga daa or ga ni ze bu li da

da fi nan se bu li. far To in te re se bi, rom le bic sus ta daa or ga ni ze bu li,

nak le bad an ga riS ga sa we via. es Tavs iCens zo gi er Ti lo bis tu ri jgu fi sa

Tu me war me Ta ga er Ti a ne bis did gav le na sa da eT ni ku ri um ci re so be bis

nak leb mniS v ne lo ba Si.

ro gor aisa xe ba es mo ce mu lo ba po li ti kur sis te ma Si da ame ri ku li so-

ci a lu ri sa xel m wi fos ar qi teq tu ra Si? da Zi ri Ta di uf le be bis ro me li

kon cef cia udevs mas sa fuZ v lad?

po li ti ku ri sis te ma

aSS-ze sa ub ro ben, ro gorc sap re zi den to mmar T ve lo bis sis te ma ze du-

a lis tu ri struq tu riT, ro me lic aR mas ru le bel da sa ka non m deb lo

xe li suf le bebs mo i cavs. aR mas ru le be li xe li suf le bis sa Ta ve Si dgas

pre zi den ti, ro me lic imav d ro u lad sa xel m wi fos me Ta u ria. sa ka non m-

deb lo xe li suf le ba Sed ge ba war mo mad ge nel Ta pa la ti sa da se na tis-

gan, rom le bic er Tad kon g ress qmni an. aR mas ru le be li da sa ka non m-

deb lo xe li suf le be bi er T ma ne Tis gan ga mij nu lia da imav d ro u lad

– ur Ti er T da mo ki de bu li. „Se ka ve bi sa da ga wo nas wo re bis” („checks and ba lan ces”) prin ci pi sa xel m wi fos Se sa xeb mon tes ki e sa da jon lo kis fi-

lo so fi u ri kon cef ci e bi dan mom di na re obs da mi si amo ca naa, win aRud-

ges Za la uf le bis ga da me te bas. am sis te mis mi za nia, efeq ti a nad da ic vas

mo qa la qe Ta in di vi du a lu ri Ta vi suf le be bi xe li suf le bis ga u mar T-

le be li Ca re vis gan.

tra di ci u lad, aSS-Si par ti ebs ar aqvT ar se bi Ti gav le na; am de nad, maT

So ris kon ku ren ci as ga dam wy ve ti mniS v ne lo ba ar eni We ba. par ti e bi met-

wi lad sa ar Cev no kam pa ni e bis or ga ni za to ris fun q ci as as ru le ben, rac

kon k re tu li kan di da te bis sa ar Cev no kam pa ni e bis or ga ni ze ba sa da Ca ta-

re bas gu lis x mobs. par ti e bi ase ve ar ga mo di an gan sazR v ru li sam Tav ro-

bo prog ra me biT, da sa er Tod, maT nak le bad aqvT mka fio po li ti ku ri

prog ra me bi. kon g res Si par ti ebs nak le bi mniS v ne lo ba eni We baT, vi na i dan,

jer er Ti, maT ar uwevT mTav ro bis mxar da We ra; da me o rec – de pu ta te bi

xmas uf ro pi ra di mo saz re be bis Se sa ba mi sad aZ le ven da ara ide o lo gi u-

ri plat for mis gaT va lis wi ne biT.

5.1. aSS av to ri: iulia ble zi u si

bev ri Cven ga nis T vis aSS aris ro gorc Ta vi suf le bis, ise so ci a lu ri

uTa nas wo ro bi sa da so ci a lu ri eq s k lu zi is sim bo lo. mag ram ra ima le ba

am aso ci a ci e bis ukan da ras efuZ ne bi an isi ni? swo ria, rom aSS gax lavT

qve ya na, rom lis mo sax le o bis T vis in di vi du a lu ri Ta vi suf le ba bevr

sfe ro Sia pri o ri te tu li; ase rom, tra di ci u lad, sa zo ga do e ba skep ti-

ku ra daa gan wyo bi li Zli e ri sa xel m wi fos mi marT. amis mi ze zi ad re u li

de mok ra ti za ci is pro ces sa da amiT gan pi ro be bul po li ti kur kul tu-

ra Si un da ve Ze boT. es gav le nas ax dens mxa re eb ze, po li ti kur sis te ma-

ze, Zi ri Ta di uf le be bis mi marT da mo ki de bu le ba ze, ase ve so ci a lu ri

sa xel m wi fos mo del ze.

aSS gax l daT erT-er Ti pir ve li Ta na med ro ve ma sob ri vi de mok ra tia,

ra mac sa zo ga do e ba Si Zli e ri res pub li ku ri eTi kis Ca mo ya li be ba ga na pi-

ro ba. jer ki dev 1789 wels kon s ti tu ci iT Se mo Re bul iq na sa yo vel Tao

sa ar Cev no uf le ba. ma Sin, ro de sac ev ro pa Si de mok ra ti e bis um rav le so-

bas win us w reb da mo nar qi e bi Ta vi an Ti fes veb gad g mu li cen t ra lis tu ri

sa xel m wi fo struq tu re biT, Se iZ le ba iT q vas, rom ame ri ka Si de mok ra-

tia ame ri ku li sa xel m wi fos da ar se bas Tan er Tad, da mo u ki deb lo bis-

T vis mim di na re omis Sem deg war mo iq m na. es ga re mo e ba dRem de ax dens

gav le nas aSS-is sa xel m wi fo eb riv Seg ne ba sa da po li ti kur kul tu ra ze.

sa zo ga do e ba ma Ral Se fa se bas aZ levs in di vi du a lur Ta vi suf le bas da

upi ra te so bas pa si ur sa xel m wi fos ani Webs. amas imas Tan miv ya varT, rom

so ci a lu ri uTa nas wo ro ba ada mi an Ta Ta nacxov re bis bu neb riv Se de gad

aRiq me ba.

po li ti kur kul tu ra ze mniS v ne lov nad moq me debs ase ve li be ra liz mi,

ro me lic in di vi du a lur Ta vi suf le bas ani Webs upi ra te so bas. ev ro pis-

gan gan s x va ve biT, aSS-Si li be ra liz mi aras d ros das mu la kiTx vis niS nis

qveS ise Ti mim di na re o bis kon teq s t Si, ro go ri caa kon ser va tiz mi an so-

ci a liz mi. am de nad, is gan vi Tar da, ro gorc upi ra te si prin ci pi yo vel g-

va ri al ter na ti vis ga re Se. dRe sac Ta vi suf le ba ame ri ke li sa zo ga do e-

bis umaR le si Ri re bu le baa.

Se sa ba mi sad, mTav ro bas aqvs mci re Se saZ leb lo ba da, pir vel rig Si,

mci re am bi cia, gav le na mo ax di nos eko no mi ka ze an iTa nam S rom los da-

saq me bu leb Tan da dam saq meb leb Tan. prof kav Si re bi sus tad ari an or-

ga ni ze bu li da ar aqvT di di mniS v ne lo ba; ase rom, Sro mi Ti xel Sek-

110 111

aq ci a Ta sa bir Jo

Ri re bu le ba ze ori-

en ti re ba

so ci a lu ri

sa xel m wi fo –

ame ri ku li

pri o ri te te bis

sar ke

umu Sev ro bis

dazR ve va

„si cocx le,

Ta vi suf le ba da

bed ni e re bis ken

swraf va”

ne ga ti u ri

Ta vi suf le be bi

po zi ti u ris ga re Se

ara ko or di ni re bu-

li sa baz ro

eko no mi ka

prof kav Si re bi da dam saq me bel Ta ga er Ti a ne be bi bo lo wleb Si sul uf-

ro met wevrs kar gav d nen da isi ni ara na ir gav le nas aRar ax de nen sa ta-

ri fo mo la pa ra ke beb sa Tu sa mu Sao pi ro be bis gan sazR v ra ze. anazRa u re-

bis Ta o ba ze mo la pa ra ke be bi aSS-Si sa war moo do ne ze mim di na re obs da

da saq me bul Ta sam sa xu ri dan ga Ta vi suf le bis gan dac vis me qa niz mi Zal ze

sus tia. es eko no mi kas da gan sa kuT re biT dam saq meb lebs ma Ra li xa ris xis

moq ni lo bas ani Webs; ase rom, maT Se uZ li aT swra fad da a saq mon da ase-

ve swra fad ga a Ta vi suf lon Ta nam S ro me li. amis Se sa ba mi sad moq me debs

ga naT le bi sa da kva li fi ka ci is amaR le bis sis te ma, ro me lic da saq me bu-

lebs zo gad una reb sa da cod nas sTa va zobs.

aSS-is fi nan su ri sis te mac mTli a nad moq ni lo ba zea ori en ti re bu li. sa-

war mo e bi, ro gorc we si, ka pi ta lis baz ris sa Su a le biT fi nan s de ba, ris

ga moc aq ci a Ta sa bir Jo Ri re bu le bas da mok le va di an sa war moo mo ge bas

umaR le si pri o ri te ti eni We ba. aSS-Si TiT q mis ar xde ba sa war mo e bi sa da

ban ke bis Ser wy ma. sa war mo Ta So ris ur Ti er To ba sa baz ro prin ci pebs an

iuri di u li Za lis mqo ne xel Sek ru le bebs efuZ ne ba.

so ci a lu ri sa xel m wi fo

me-20 sa u ku nis da sawyi sam de aSS-Si Zal ze ru di men tu li so ci a lu ri uz-

run vel yo fis sis te ma ar se bob da. mxo lod mas Sem deg, rac 1937 wels mi Re-

bul iq na so ci a lu ri uz run vel yo fis ka no ni („So ci al Se cu rity ct”), es sis te ma

mTe li qvey nis mas S ta biT da i ner ga. is mo i cavs Se na ta neb ze da fuZ ne bul

sa pen sio sis te mas, so ci a lur dax ma re bas xel mok le oja xe bis, bav S ve bi sa

da mo xu ce bis T vis, ase ve umu Sev ro bis dazR ve vis fe de ra lur prog ra mas.

mi u xe da vad ami sa, aSS-Si dRes li be ra lur so ci a lur sa xel m wi fo ze sa ub-

ro ben, vi na i dan sa xel m wi fos mi er Se Ta va ze bu li mom sa xu re ba ar aris mo-

cu lo bi Ti da nak le bad uwyobs xels re sur se bis ga da na wi le bas. so ci a lu-

ri mom sa xu re bis me sa meds ker Zo fir me bi uz run vel yo fen. amis erT-er Ti

mi ze zia ame ri ke li sa zo ga do e bis po li ti ku ri kul tu ra, ase ve amas Tan da-

kav Si re bu li faq ti, rom aSS-s Zi ri Ta dad mar Tav d nen res pub li ke le bi an

de mok rat Ta me mar j ve ne frTis war mo mad gen le bi, ro mel Ta pri o ri te ti

nak le bad iyo so ci a lu ri sa xel m wi fo. Se sa ba mi sad, so ci a lu ri uz run vel-

yo fis prin ci pi Se ta ni li wvli lis ode no ba zea ori en ti re bu li da sa ar-

se bo mi ni mu mi mxo lod uki du res Sem Tx ve veb Si ga i ce ma, ra Ta Ta vi dan iq nes

aci le bu li si Ra ri bis gav r ce le ba.

umu Sev ro bis dazR ve va: mi u xe da vad imi sa, rom dax ma re bis ode no bas da

Se sa ba mis prog ra mebs cal ke u li Sta ti gan sazR v ravs, umu Sev ro bis

dazR ve vas aSS-Si cen t ra lu ri xe li suf le ba afi nan sebs. umu Sev rebs eq-

kon s ti tu cia da Zi ri Ta di uf le be bis sis te ma

ame ri kis 1789 wlis kon s ti tu cia iwye ba sity ve biT „Life, li berty and pur su it of hap pi ness” („si cocx le, Ta vi suf le ba da bed ni e re bis ken swraf va”). is acxa-

debs fe de ra lur sa xel m wi fos sap re zi den to mmar T ve lo bis sis te miT. es

gax lavT erT-er Ti uZ ve le si res pub li ku ri kon s ti tu cia, ro me lic dRem-

de Za la Sia. man Ta vi dan ve Se mo i Ro sa yo vel Tao sa ar Cev no uf le ba, Tum ca

ma Sin mi si ga mo ye ne ba mxo lod TeT r ka ni an, mi waT m f lo bel ma ma ka cebs Se eZ-

loT.

„uf le ba Ta bi li” („Bill of Rights”), ro me lic kon s ti tu ci is pir vel aT Ses wo-

re bas mo i cavs, ame ri kel mo qa la qe ebs da ma te biT ani Webs sxva das x va ga nu-

yo fel uf le bas. maT xSi rad Zi ri Tad uf le bebs uwo de ben. yve la es uf-

le ba mi mar Tu lia imis ken, rom in di vi di sa xel m wi fos mxri dan Ca re vis gan

da ic vas. sa kon s ti tu cio sa sa mar T lo sis te ma yo vel mo qa la qes aZ levs

sa Su a le bas, sasamarTlos gziT mo iTxo vos es uf le be bi.

e. w. Zi ri Ta di po li ti ku ri uf le be bis ad re u li tra di cia dRem de gan-

sazR v ravs ame ri ke li sa zo ga do e bis mi er am uf le be bis aR q mas. mi u xe da vad

imi sa, rom 2001 wlis 11 seq tem b ris Sem deg gan xor ci e le bu li an ti te ro-

ris tu li Ro nis Zi e be bis kon teq s t Si e. w. Zi ri Ta di sa mo qa la qo uf le be bi

an ne ga ti u ri Ta vi suf le be bi er T g va rad Se izRu da, isi ni aSS-Si kvlav

mTa var rols as ru le ben. amas Ta na ve, Se i niS ne ba eko no mi ku ri da so ci a-

lu ri uf le be bis, e. i. po zi ti u ri Ta vi suf le be bis di di de fi ci ti. maT

arc ame ri kis kon s ti tu cia aRi a rebs da arc aSS-s ar aqvs xel mo we ri li

sa er Ta So ri so kon ven cia, ro me lic am uf le be bis re a li ze bas gu lis x mobs.

ame ri kis kon s ti tu ci a Si so ci a lu ri sa xel m wi foc ar aris in s ti tu ci o na-

li ze bu li. amis Se de gad mo qa la qe ebs eZ le vaT mxo lod so ci a lu ri mom-

sa xu re bis mi Re bis uf le ba – im Sem Tx ve va Si, Tu isi ni sa dazR ve vo ga da-

sa xads ix di an an xel mok le ni ari an. mag ram xel mok le mo qa la qe e bis T vis

es uf le be bi ar aris ga ran ti re bu li; ase rom, kon g ress ne bis mi er dros

Se uZ lia tran s fe re bis Sewy ve tis ga dawy ve ti le bis mi Re ba.

po li ti ku ri eko no mi ka

aSS li be ra lu ri ti pis, sxvag va rad rom vTqvaT, ara ko or di ni re bul sa-

baz ro eko no mi kebs ga ne kuT v ne ba. es imas niS navs, rom sa war mo e bi Ta vi-

suf lad kon ku ri re ben er T ma neT Tan, amas Ta na ve, ar Ta nam S rom lo ben an

ar aqvT ko or di na cia mTav ro bas Tan an so ci a lur par t ni o reb Tan. aSS-

Si eko no mi ku ri aq ti vo ba Zi ri Ta dad mo ge bis mi Re bi sa da ke Til dRe o-

bis gaz r dis ke naa mi mar Tu li. (zo gi er Ti sfe ro, ro go ri caa, ma ga li Tad,

sof lis me ur ne o ba an Tav dac vi Ti mrew ve lo ba, ga mo Ti Su lia am wmin da

kon ku ren tu li me qa niz mi dan.)

112 113

so ci a lu ri

dax ma re ba

pen sia

jan dac vis sis te ma

ga naT le bis sis te ma

das k v na

aSS-is po li ti ku ri sis te mi sa da so ci a lu ri sa xel m wi fos T vis da ma xa-

si a Te be lia sus ti, pa si u ri sa xel m wi fo, rom lis mi za nia, in di vi debs

maq si ma lu ri (ne ga ti u ri) Ta vi suf le ba mi a ni Wos. Zi ri Ta di po li ti-

ku ri uf le be bi pri o ri te tiT sar geb lobs, ma Sin, ro ca so ci a lur da

eko no mi kur ef le bebs ara na i ri mniS v ne lo ba ar aqvs. amis Se de gia is,

rom sa xel m wi fo sus tad are gu li rebs ba zar sa Tu sa zo ga do e bas an

sa er Tod ar axor ci e lebs re gu la ci as da Tavs ari debs Se sa ba mis sa er-

Ta So ri so Se Tan x me bebs.

es gax lavT frag men tu li, fe de ra lu ri po li ti ku ri sis te mi sa da

li be ra lu ri, re li gi u ri da res pub li ku ri kul tu ris Se de gi. aman

mi iy va na aSS iqam de, rom mas sak ma od ma Ra li eko no mi ku ri in di ka-

v si Tvis gan mav lo ba Si eZ le vaT dax ma re ba, ro me lic ga mo nak lis Sem Tx-

ve va Si ram de ni me kvi riT Se iZ le ba gag r Zel des. umu Sev ro bis Sem we o bis

ode no baa bo lo xel fa sis 30%-idan 40%-mde.

so ci a lu ri dax ma re ba: aSS-Si so ci a lu ri dax ma re ba aris si Ra ri bis wi-

na aR m deg mi mar Tu li sa Su a le ba, ro me lic mxo lod Ra ta kebs mo i cavs da

xSi rad da Ris das mas Ta naa ga i gi ve bu li. ar se bobs ase ve prog ra me bi gan-

sazR v ru li jgu fe bis T vis, ro go re bic ari an, ma ga li Tad, um weo bav S ve bi

an xel mok le oja xe bi. fi nan su ri sax s re bis gar da, isi ni xSi rad iRe ben

kon k re tu li sa xis dax ma re bas, ro go ri caa kve bis ta lo ne bi.

pen sia: pen sia aSS-Si Se na ta ne bis xar j ze fi nan s de ba. mo qa la qe e bi ix di an

e. w. sa Se mo sav lo ga da sa xads, ro me lic maT sa pen sio uf le bas ani Webs.

es uf le ba mxo lod im ada mi a nebs eZ le vaT, rom le bic ad re xel fass

iReb d nen da Se sa ba mi si sa Se mo sav lo ga da sa xa dis ga dax da Se eZ loT, da-

nar Ce ne bi ki so ci a lu ri dax ma re bis ama ra rCe bi an. amas Ta na ve, ar se bobs

sa Se mo sav lo ga da sa xa dis ze da zRva ri, rac imas niS navs, rom di di Se mo-

sav lis mqo ne ada mi a nebs nak le bi sa ga da sa xa do val de bu le ba ekis re baT.

jan dac vis sis te ma: aSS-Si ar ar se bobs uni ver sa lu ri, sa xel m wi fos mi er

da fi nan se bu li jan dac vis sis te ma. jan dac vis sa xel m wi fo prog ra ma mo-

i cavs mxo lod sam jgufs: sam xed ro ebs, 65 wel ze me ti asa kis ada mi a nebs

da xel mok le mo qa la qe ebs; amas Ta na ve, mud mi vad iz r de ba gan sa kuT re biT

bo lo jgu fi. prob le ma isic aris, rom sul uf ro me ti eqi mi acxa debs

uars aR niS nul pa ci en t Ta mom sa xu re ba ze, vi na i dan mi aC ni aT, rom sa xel-

m wi fo anazRa u re ba am ada mi a ne bis mkur na lo bis T vis Za li an da ba lia da

eqi me bis Za lis x me vas ar Se e sa ba me ba.


sas ko lo ga naT le bis sis te ma aer Ti a nebs sa ek le sio da sa ja ro sko lebs;

amas Ta na ve, sa ja ro sko le bis or ga ni ze ba da da fi nan se ba ad gi lob riv do-

ne ze xde ba. TviT re gu li re bi sa da Car Tu lo bis kuTxiT, es sis te ma mo ge-

bi a ni gax lavT, Tum ca mas did mra val fe rov ne bas Tan da xa ris x Si uzar ma-

zar gan s x va ve beb Tan miv ya varT. vi na i dan sko le bi sa Se mo sav lo ga da sa xa-

de biT fi nan s de ba, mdi da ri mu ni ci pa li te te bi ga naT le bis sis te ma Si di di

Tan xe bis in ves ti re bas ax de nen, ma Sin, ro ca uf ro Ra rib ad gi lob riv xe-

li suf le bas ga naT le bis da fi nan se bis nak le bi sa Su a le ba aqvs. am de nad,

sas ko lo ga naT le bis xa risxs Za li an xSi rad is gan sazR v ravs, Tu sad da

ra ga re mo Si iz r de ba ada mi a ni. mi u xe da vad ami sa, ame ri kul ma ga naT le bis

sis te mam mi aR wia umaR les maC ve ne bels umaR le si ga naT le bis mqo ne ada mi-

a ne bis ra o de no bis mi xed viT.

aSS

dasaqmebis done 2006 w.

72,0% Sromisunarian (15–64 wlis) adamianTa wili mTliani mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

qalTa dasaqmebis done 2006 w.

66,1%Sromisunarian (15–64 wlis) qalTa wili mTliani mdedrobiTi sqesis mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

umuSevrobis done 2006 w. 4,1% umuSevarTa wili dasaqmebuli mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

xangrZlivi umuSevrobis done 2006 w.

0,5% xangrZlivi (12 Tve da meti) umuSevrobis wili dasaqmebuli mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

Semosavlebis uTanasworoba / jinis koeficienti 2006 w.

40,8%

Semosavlebis araTanabari gadanawilebis maCvenebeli; rac ufro maRalia igi, miT ufro didia uTanasworoba (wyaro: Human Development Report 2006)

siRaribis indeqsi 2006 w. 15,4%

siRaribis indeqsi dgeba sxvadasxva indikatoris-gan (sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, gana-Tlebis done, jandacvis xelmisawvdomoba da sxv.), 0=min. (min.) siRaribe, 100=maqs. (max.) siRaribe (wyaro: Human Development Report 2006)

ganaTleba: warmatebis socialur-ekonomikur fonze damokidebuleba 2006 w.

17,9%warmatebis socialur-ekonomikur fonze damokidebuleba (wyaro: OECD, PISA-kvleva 2006)

profkavSirebis organizebulobis xarisxi, 2003 w.

12,4%

profkavSirebSi organizebuli Sromisunariani mosaxleobis wili (wyaro: Visser, 2006 w., ’Union Membership Statistics in 24 countries’, Monthly Labor Review, vol. 129, no.1, gv. 38–49.)

114 115

socialuri

demokratiis

dabali xarisxi

socialuri

saxelmwifos

adreuli

formireba

amis miuxedavad

susti socialuri

saxelmwifo

damatebiTi

literatura:

liu hinCmani (2006),

aSS: rudimentuli

socialuri

saxelmwifo da

libertaruli

demokratia, wignSi:

Tomas maieri

(red.), socialuri

demokratiis

praqtika,

visbadeni, gv.

327–373.

vinand gelneri da

martin klaiberi

(2007), aSS-is

mmarTvelobis

sistema. Sesavali.

baden-badeni.

5.2. di di bri ta ne Ti av to ri: kris ti an kre li

so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is far g leb Si di di bri ta ne Ti so ci a lu-

ri de mok ra ti is re a li ze bis da ba li xa ris xiT xa si aT de ba. es imas niS navs,

rom aq moq me debs Zi ri Ta di so ci a lu ri da eko no mi ku ri uf le be bi sa mo-

qa la qo da po li ti kur uf le beb Tan er Tad. ase ve na wi lob riv ar se bobs

Zi ri Tad uf le beb ze da fuZ ne bu li so ci a lu ri sa xel m wi fos ele men te bi.

Tum ca so ci a lu ri uz run vel yo fa sa xel m wi fos mxri dan da bal do ne ze

xor ci el de ba. Zi ri Ta di uf le be bi for ma lu rad Za la Sia, Tum ca re a lu-

rad xSi rad ar moq me debs. ami tom di di bri ta ne Ti – Tu so ci a lu ri da

li ber ta ru li de mok ra ti is ka te go ri e biT vi xel m ZR va ne lebT – so ci a lu-

ri de mok ra ti is uki du res zRvar zea.

is faq ti, rom so ci a lu ri sa xel m wi fo did bri ta neT Si sak ma od sus ta-

daa war mod ge ni li, gak vir ve bas iw vevs, vi na i dan so ci a lu ri sa xel m wi fos

ele men te bi aq uf ro ad re gan vi Tar da, vid re ev ro pis sxva qvey neb Si. vaW-

ro bis ga far To e bas Tan da teq ni ku ri si ax le e bis gav r ce le bas Tan er Tad

me-18 sa u ku ni dan ima ta ara mar to sa war moo mo ge bam, ara med in dus t ri-

a li za ci as Tan da kav Si re bul ma so ci a lur ma prob le meb mac, ro go re bi caa:

si Ra ri be, cu di kve ba da jan m r Te lo bis ga u a re se ba, bav S v Ta Sro ma da

sus ti so ci a lu ri dac va.

aR niS nu li so ci a lu ri ga mow ve ve bis da saZ le vad did bri ta neT Si sak ma od

ad re war mo iS va so ci a lu ri sa xel m wi fos ele men te bi. Tum ca srul yo fi-

li so ci a lu ri sa xel m wi fos Seq m nam de saq me ar mi su la. amis mi ze ze bi,

pir vel rig Si, di di bri ta ne Tis po li ti kur-kul tu ru li struq tu re-

bis siR r me eb Si un da ve Ze boT. bri ta nul po li ti kur kul tu ra Si li be-

ra lizms mniS v ne lo va ni ad gi li eka va da ax lac uka via. amis sa fuZ vel ze,

mar Ta lia, gan vi Tar da Ta vi su fa li vaW ro ba da ga i zar da eko no mi ku ri ke-

Til dRe o ba, gar k ve ul wi lad ga far Tov da po li ti ku ri uf le be bic, Tum-

ca so ci a lur sa kiTxeb Si sa xel m wi fos Ca re va uar yo fi li iyo. me-18 da

me-19 sa u ku ne eb Si so ci a lu ri da eko no mi ku ri po li ti kis Ca mo ya li be ba ze

gan sa kuT re biT imoq me da li be ra le bis Ca u rev lo bis kre dom: „Government shall not in ter fe re” („mTav ro ba ar un da Ca e ri os”).

so ci a lu ri mom sa xu re bis kuTxiT sa xel m wi fos si sus tis na wi lob ri vi

kom pen si re ba qvel moq me de bi Ta da fi lan T ro pi iT xde bo da. mra va li saq-

vel moq me do or ga ni za ci i sa da ker Zo Se mo wi ru le bis sa fuZ vel ze Se iq m na

ga er Ti a ne bu li sa me fos T vis da ma xa si a Te be li da dRe sac moq me di ara sa-

to re bi aqvs, ma ga li Tad, eko no mi ku ri zrdis kuTxiT, Tum ca mo sax-

le o bis so ci a lu ri Car Tu lo bis xa ris xi me tad da ba lia.

am de nad, sxva ma Ral gan vi Ta re bul in dus t ri ul qvey neb Tan Se da re-

biT aSS-s si Ra ri bis erT-er Ti ma Ra li maC ve ne be li aqvs. sak ma od

di dia ase ve ji nis ko e fi ci en ti, ro me lic uTa nas wo ro bis do nes

asa xavs. Tu aSS-s so ci a lu ri de mok ra ti is kri te ri u me biT, ker Zod,

po zi ti u ri da ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis uz run vel yo fis kuTxiT

Se va fa sebT, qve ya na sak ma od da bal sa fe xur ze im yo fe ba. Zi ri Ta di

uf le be bis, po li ti ku ri sis te mi sa da so ci a lu ri sa xel m wi fos gan-

xil viT dgin de ba, rom yve la mi mar Tu le biT ux va daa li ber ta ru li

ele men te bi. in ter p re ta ci is sa kiTxia, Tu ro gor da va xa si a TebT

aSS-s – ro gorc da ba li xa ris xis so ci a lu ri de mok ra ti is Tu ma-

inc li ber ta rul qve ya nas. es uka nas k ne li wmin da sa xiT mxo lod

Te o ri a Si gvxvde ba, vi na i dan aSS-Sic ki ar se bobs so ci a lu ri uz-

run vel yo fis sis te ma, Tum ca Zal ze ru di men tu li.

bu Sis mTav ro ba aSS-s li ber ta ru li ide e bis su lis k ve Te biT mar-

Tav da, gan sa kuT re biT eko no mi kur da so ci a lur sfe ro eb Si; ga mo-

nak li si iyo sa Si nao da usaf r Txo e bis po li ti ka 11 seq tem b ris

mom dev no pe ri od Si. ame ri kis mTav ro bis uax le si Za lis x me va mi mar-

Tu lia imis ken, rom kvlav Sem cir des so ci a lu ri mom sa xu re ba da

mox des mi si pri va ti ze ba. Cven is Ra dag v r Ce nia, 2008 wlis sap re-

zi den to ar Cev ne bis Se de gebs da ve lo doT. mag ram vi na i dan de mok-

ra tebs, ev ro pis so ci al-de mok ra ti u li par ti e bis gan gan s x va ve biT,

so ci a lu ri sa kiTxe bi nak le bad pri o ri te tu lad mi aC ni aT, po li-

ti ku ri Tval saz ri siT did cvli le bebs ar un da ve lo doT.

116 117

britaneTis

parlamenti

Zlieri mTavroba

omisSemdgomi

konsensusi da

„sazogadoebrivi

kontraqti”

tetCeris era

toni bleri da

leiboristuli

partia

ri uz run vel yo fis sis te ma Si yve la mo qa la qe Ca er ToT, mxar da We ril iq na

mra va li kon k re tu li zo miT; sa ja ro sam sa xu re bis ma sob ri vi ga far To e ba,

gan sa kuT re biT jan dac vi sa da ga naT le bis seq to reb Si, ga miz nu li brZo la

si Ra ri bes Tan da mi ni ma lu ri xel fa sis ode no bis Se mo Re ba – es mxo lod

mci re Ca mo naT va lia imis saC ve neb lad, rom di di bri ta ne Ti kvlav in ten-

si u rad vi Tar de bo da so ci a lu ri de mok ra ti is mi mar Tu le biT.

gan sa kuT re bu lad li be ra lu ri Sro mi Ti baz ris Se nar Cu ne bam da tet Ce-

ris eris li be ra lur ma eko no mi kur ma wyo bam, sa xel m wi fos ble ri se ul ma

av to ri ta rul ma ga ge bam da – rac ase ve mniS v ne lo va nia – di di bri ta ne-

Tis, ro gorc aSS-is mWid ro mo kav Si ris, era yis po li ti kam ga na pi ro ba is,

rom bri ta nu li „me sa me gza” sa da vo gax da.


di di bri ta ne Ti sa mar T li a nad aris miC ne u li ev ro pis erT-erT uZ ve les

de mok ra ti ad. ama ve dros, bri ta nul po li ti kur sis te mas axa si a Te ben,

ro gorc „ar Ce viT diq ta tu ras” („elec ti ve dic ta tor s hip”). ro gor esa da ge ba er-

Ti me o res?

Tu in g li sis is to ri as mok led mi mo vi xi lavT, es moC ve ne bi Ti wi na aR m de-

go ba ad vi lad gvar de ba. „sa xe lo va ni re vo lu ci is” („Glorious Re vo lu ti on”) (1688/89) dro i dan mud mi vad iz r de ba bri ta ne Tis par la men tis mniS v ne-

lo ba. sa u ku ne Ta gan mav lo ba Si uf le be bi, rom le bic mo narqs ga ne kuT v ne-

bo da, ga da di o da bri ta ne Tis par la men t ze, ro me lic qve da da ze da pa la-

te bis gan Sed ge ba. Rrma re vo lu ci u ri cvli le be bi, rom leb mac ev ro pis

bevr sa xel m wi fo Si Za la uf le bis ga da na wi le ba ga mo iw via, did bri ta neT-

Si ar mom x da ra. Za la uf le bas, ro me lic met wi lad mo nar qis xel Si iyo

kon cen t ri re bu li, am Ja mad Zi ri Ta dad bri ta ne Tis par la men ti flobs.

amis ga mo par la men ti sar geb lobs praq ti ku lad ga nu sazR v re li su ve re ni-

te tiT, ro me lic ar izRu de ba arc umaR le si sa sa mar T lo xe li suf le biT

da arc kon s ti tu ci iT. dRes umaR le si su ve re ni te ti, pir vel rig Si, qve da

pa la tis um rav le so bis fraq ci is li de ris – di di bri ta ne Tis pre mi er-mi-

nis t ris – xel Sia kon cen t ri re bu li.

mTav ro bis Za la uf le ba uf ro me tad Zli er de ba ori da ma te bi Ti faq to-

riT: jer er Ti, cen t ra lis tu ri sa xel m wi fo mowyo bis ga mo cen t ra lu ri

xe li suf le bis sa ka non m deb lo saq mi a no ba ar izRu de ba Zli e ri re gi o ne-

bi Ta Tu fe de ra lu ri mi we biT; da me o rec – mar ti vi ma Jo ri ta ru li sa ar-

Cev no uf le ba ga na pi ro bebs imas, rom sa bo lo od ar Cev neb Si mu dam er Ti

xel m wi fo so ci a lu ri uz run vel yo fis struq tu ra. Tum ca prob le mu ri

iyo da aris is faq ti, rom es sis te ma ver mo i cavs yve la xel mok le mo-

qa la qes. me-19 sa u ku ne Si did bri ta neT Si Camoyalibda mra val ricxo va ni,

gar k ve ul wi lad sak ma od Zli e ri prof kav Si re bi. ger ma ni is gan gan s x va ve-

biT, isi ni er Ti an prof kav Si rad ar ga er Ti a ne bu lan da dRem de cal-cal-

ke moq me de ben.

prof kav Si ru li moZ ra o bi dan war mo iS va1900 wels le i bo ris tu li par-

tia – bri ta nu li so ci al-de mok ra tia. pir ve li msof lio omis Sem deg

le i bo ris tu li par tia did bri ta neT Si si di diT me o re Za la gax da da

1945 wels pir ve lad mo vi da xe li suf le ba Si. mi si mmar T ve lo bis pe ri-

od Si mniS v ne lo van wi lad mo xer x da bri ta nu li so ci a lu ri sa xel m wi fos

gaZ li e re ba.

am so ci a lur sa xel m wi fos mTli a no ba Si mxa ri da u Wi ra ro gorc kon ser-

va ti ul ma, ise le i bo ris tul ma par ti am. ami tom did bri ta neT Si xSi rad

sa ub ro ben bri ta nul omis Sem d gom kon sen sus ze, anu, sa zo ga do e bis yve la

fe nas So ris „sa zo ga do eb riv kon t raq t ze” („so ci al con t ract”).

me-20 saukunis 70-iani wle bis bo los kon ser va tor ma pre mi er-mi nis t r ma

mar ga ret tet Cer ma „sa zo ga do eb ri vi kon t raq tis” das ru le ba ga mo acxa-

da da „sa xel m wi fos sazR v re bis” („fron ti ers of the sta te”) SezRud va mo iTxo va.

omis Sem d go mi po li ti ku ri kon sen su sis sa pi ris pi rod man ga nacxa da, rom

sa xel m wi fo ar aris pa su xis m ge be li sru li da saq me bis T vis. tet Ce ris mo-

saz re biT, sa xel m wi fos ne bis mi e ri Ca re va eko no mi ku ri Za le bis Ta vi su-

fal kon ku ren ci a Si mi u Re be li iyo. mi si az riT, sa xel m wi fo, pir vel rig-

Si, ima ze un da yo fi li yo kon cen t ri re bu li, rom mo ex di na eko no mi ku ri

aq ti vo bis T vis sa Wi ro ga re mos sta bi li za cia – gan sa kuT re biT fu la di

ma sis kuTxiT. kon ser va tor Ta, da ker Zod, tet Ce ris mmar T ve lo bis fa za

(1979–1997)AxasiaTdeboda pri va ti za ci iT da de re gu la ci iT bri ta ne Tis

eko no mi kis bevr seq tor Si.

tet Ce ris po li ti kis Se de gad did bri ta neT Si sag r Z nob lad ima ta si Ra-

ri bis maC ve neb leb ma da so ci a lur ma uTa nas wo ro bam. es da sxva in di ka-

to re bi cxad yofs, rom tet Ce ris eris bo lo etaps nak le bad Se iZ le ba

vu wo doT so ci a lu ri de mok ra tia.

mxo lod 1997 wels to ni ble ri sa da le i bo ris tu li par ti is ar Ce vis Sem-

deg da iwyo did ma bri ta neT ma kvlav mzar di gan vi Ta re ba so ci a lu ri de-

mok ra ti is mi mar Tu le biT. le i bo ris t Ta gan cxa de bu li mi za ni, so ci a lu-

118 119

bazris didi

mniSvneloba

moqnili SromiTi

bazari

socialuri

saxelmwifos

hibriduli xasiaTi

socialuri

demokratiis

ganviTarebis

perspeqtiva

adreuli ZiriTadi

uflebebi

xorcieldeba

Tu ara ZiriTadi

uflebebi

realurad?

fa sis ode no bas, an dam saq me bel Ta mi marT moTxov nas, aras rul ga nak veT ze

da saq me bu le bi uz run vel yon ise Ti ve xel fa si Ta da Sro mis pi ro be biT,

ro go ric srul ga nak veT ze da saq me bul TaT vi saa gaT va lis wi ne bu li.


di di bri ta ne Ti li be ra lu ri sa baz ro eko no mi kis kla si ku ri ma ga li Tia.

ko or di ni re bu li sa baz ro eko no mi ke bis gan gan s x va ve biT, kon ku ren tu li

baz re bi aq sak ma od mniS v ne lo van rols as ru le ben.

baz ris di di mniS v ne lo ba ik ve Te ba anazRa u re bis Ta o ba ze dam saq me bel-

Ta da da saq me bul Ta mo la pa ra ke be bis dros. vi na i dan dam saq me bel Ta da

da saq me bul Ta ga er Ti a ne be bi sus tad aris gan vi Ta re bu li da Ta nac daq-

saq su lia, xSi rad anazRa u re bis ode no ba da saq me bul sa da sa war mos So-

ris in di vi du a lu ri mo la pa ra ke biT dgin de ba. amas Ta na ve, mi si ode no ba

Sro mi Ti baz ris mdgo ma re o ba zea da mo ki de bu li. did bri ta neT Si praq-

ti ku lad ar ar se bobs war mo e bis mar T va Si da saq me bul Ta Ta na mo na wi le o-

bis ga moc di le ba, ro go ri caa, ma ga li Tad, ger ma ni is sam To-me ta lur gi ul

mrew ve lo ba Si.

dac vis sus ti sis te mis ga mo did bri ta neT Si da saq me bul Ta sam sa xu ri dan

ga Ta vi suf le ba sak ma od ad vi lia. Tum ca kva li fi ci u ri mu Sa ke bi, ro gorc

we si, iolad po u lo ben sa mu Sao ad gils moq nil Sro miT ba zar ze. mTli a-

no ba Si, da saq me bu le bi er T sa da ima ve sa war mo Si did xans ar Cer de bi an;

ami tom da saq me bul Ta daintereseba, aimaR lon spe ci a lu ri kva li fi ka cia,

ro me lic ama Tu im fir mas an dargs esa Wi ro e ba, da ba lia. amiT aris gan-

pi ro be bu li Sro mis Se da re biT da ba li pro duq ti u lo ba, ro me lic did

bri ta neTs sa er Ta So ri so do ne ze axa si a Tebs.

li be ra lur sa baz ro eko no mi keb Si sa war mo e bi sa in ves ti cio ka pi ta lis

mo zid vas met wi lad fi nan su ri baz re bis sa Su a le biT ax de nen da ami tom

in ves ti ci e bis swra fi uku ge biT ari an da in te re se bu li. ban ke bis meS ve o-

biT mim di na re grZel va di a ni da fi nan se bis praq ti ka aq faq tob ri vad uc-

no bia. am de nad, bri ta ne Tis eko no mi ka uf ro mok le va di an per s peq ti va sa

da swraf mo ge ba zea ori en ti re bu li.


di di bri ta ne Tis, ro gorc so ci a lu ri sa xel m wi fos, Se da re biT kvle veb-

Si is xSi rad „hib ri du lad” xa si aT de ba. es imas niS navs, rom bri ta nul

so ci a lur sa xel m wi fo ze gav le nas ax dens sxva das x va lo gi ku ri mid go ma,

rom le bic, Cve u leb riv, erT sis te ma Si ver Tav s de ba. ma ga li Tad, so ci a-

Za la imar j vebs. ko a li ci u ri mTav ro be bis Ca mo ya li be ba – zo ga de rov nu-

li kri zi se bis pe ri o de bis gar da – did bri ta neT Si arc mi Re bu lia da

arc auci le be li: xe li suf le ba Si rig ri go biT mo di an xan kon ser va to re-

bi, xan le i bo ris te bi. am ori do mi nan ti par ti is gar da, aR niS v nis Rir-

sia li be ra lu ri par tia, ro gorc me sa me an ga riS ga sa we vi Za la bri ta nul

par ti ul sis te ma Si. sxva par ti eb ma, ar se bu li ma Jo ri ta ru li sa ar Cev no

uf le bi dan ga mom di na re, ver mo a xer xes erov nul do ne ze dam k vid re ba.

cen t ra lis tu ri sa xel m wi fo mowyo ba, er Ti par ti is do mi ni re ba da su ve-

re nu li par la men ti ga na pi ro bebs imas, rom mTav ro bas po li ti kis for mi-

re bis uaR re sad di di Se saZ leb lo ba aqvs. am de nad, aq Se saZ le be lia po-

li ti ku ri kur sis swra fi da sa fuZ v li a ni cvli le ba. ase rom, so ci a lu-

ri de mok ra ti is gan vi Ta re bas did bri ta neT Si uke Te si per s peq ti va aqvs,

vid re bevr sxva qve ya na Si.

Zi ri Ta di uf le be bis sis te ma

did bri ta neT Si ase ve er T g va ri moC ve ne bi Ti wi na aR m de go ba ar se bobs Zi-

ri Tad uf le beb Tan mi mar Te biT: er Ti mxriv, „Ta vi suf le ba Ta di di qar-

ti is” („Magna Char ta”) (1215) an „uf le ba Ta Se sa xeb pe ti ci is” („Petition of Rights”) mi Re biT pir ve li Zi ri Ta di uf le be bi ga ran ti re bul iq na Se da re-

biT ad rin del etap ze – Tav da pir ve lad mo qa la qe Ta mxolod mci re jgu-

fis T vis. aR niS nu li uf le be bi, pir vel rig Si, Tav ne bo bis wi na aR m deg iyo

mi mar Tu li; am de nad, es gax l daT ne ga ti u ri Ta vi suf le be bi. me o re mxriv,

did bri ta neT Si ar ar se bobs qa Ral d ze Ca mo ya li be bu li kon s ti tu cia;

ase rom, Zi ri Ta di uf le be bis Ca mo naT va li mas Si ver iq ne ba mo ce mu li.

amas Ta na ve, 1976 wels did ma bri ta neT ma mo ax di na ro gorc Zi ri Ta di sa-

mo qa la qo da po li ti ku ri uf le be bis, ise Zi ri Ta di eko no mi ku ri, so ci-

a lu ri da kul tu ru li uf le be bis Se sa xeb ga e ros paq te bis ra ti fi ci re-

ba.1998 wels bri ta nul sa mar Tal Si ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li kon-

ven ci ac aisa xa.

am for ma lu ri aRi a re bi s mi u xe da vad, ver das tur de ba, rom did bri ta-

neT Si Zi ri Ta di uf le be bi yve la sfe ro Si re a lu rad xor ci el de ba. ma ga-

li Tad, did bri ta neT Si tra di ci u lad ma Ra lia si Ra ri bis maC ve neb le bi,

rac war mo Sobs kiTx vas – ram de nad re a li ze bu lia aq Rir se u li cxov re-

bis uf le ba.

mas Sem deg, rac xe li suf le ba Si le i bo ris tu li mTav ro ba mo vi da, zo gi er-

Ti Zi ri Ta di uf le ba uf ro me tad uz run vel yo fi li gax da, vid re ma nam de

iyo. ma ga li Tis T vis da va sa xe lebT 1999 wli dan moq med mi ni ma lu ri xel-

120 121

ganaTlebis sistema

jandacvis sistema

socialuri

dazRveva

socialuri

daxmareba


di di bri ta ne Tis sas ko lo ga naT le bis sis te ma aer Ti a nebs sa ja ro da

ker Zo – fa si an – sko lebs. bri ta nu li ga naT le bis sis te mis am g va ri

da yo fa war moq m nis si tu a ci as, ro de sac zo ga di da pro fe si u li ga naT-

le bis de fi ci tia, Tum ca xer x de ba mci re, ma Ral k va li fi ci u ri eli tis

aR z r da. mkveT ria so ci a lu ri sta tu si sa da mos wav le Ta mos w re bis ur-

Ti er T da mo ki de bu le ba. am de nad, ga naT le bis sis te mis re for mi re ba da

Sem d go mi gan vi Ta re ba iyo da aris le i bo ris tu li mTav ro bis erT-er-

Ti mTa va ri amo ca na. ama so ba Si sa xel m wi fom uk ve mi mar Ta mniS v ne lo va ni

in ves ti ci e bi ga naT le bis seq tor Si. ama ve dros, gan xor ci el da ise Ti

sa da vo Ro nis Zi e ba, ro go ri caa umaR les sas wav le bel Si swav lis ga da sa-

xa dis Se mo Re ba.

lu ri sa xel m wi fos zo gi er Ti mom sa xu re ba – vTqvaT, jan dac vis sfe ro Si

– uni ver sa lu ri prin ci piT, did bri ta neT Si mcxov re bi yve la ada mi a-

nis T vis xel mi saw v do mia, sxva mom sa xu re be bis uz run vel yo fa ki xde ba

mxo lod ma Ti sa Wi ro e bis sa fuZ v li a ni Se mow me bis Sem deg, ro me lic mra-

val ada mi ans da mam ci reb lad mi aC nia. mi u xe da vad am gan s x va ve bu li niS-

ne bi sa, di di bri ta ne Ti li be ra lur so ci a lur sa xel m wi fod ga ni xi le ba.

aq ele men ta rul ris kebs so ci a lu ri sa xel m wi fo uz run vel yofs, xo lo

yve la da nar Ce ni moTxov ni le ba, rom le bic mi ni ma lur zRvars aRe ma te ba,

Ta vi su fa li baz ris sa Su a le biT kma yo fil de ba.

jan dac vis sis te ma: jan dac vis erov nu li sam sa xu ri (National Health Ser vi ce) bri ta nu li so ci a lu ri sa xel m wi fos Rer Zia. is sa ga da sa xa do sax s re-

biT fi nan s de ba da mo sax le o bas ufa so sa me di ci no mom sa xu re biT, auci-

le be li da ma te bi Ti sa Su a le be bi Ta da me di ka men te biT uz run vel yofs.

aR niS nu li sam sa xu ris upi ra te so ba, uni ver sa lu ro bas Tan er Tad, mi si

ma Ra li gam W vir va lo baa, Tum ca aT w le u le bis gan mav lo ba Si sam sa xu ri

da fi nan se bis qro ni ku li prob le mis wi na Se dgas. amis Se de gad war mo iS va

uz run vel yo fis de fi ci ti, ro me lic sxva das x va ope ra ci is mo lo din Si

xan g r Z li vi ri ge biT ga mo i xa te bo da. amis ga mo 2000 wli dan jan dac vis

erov nul sam sa xurs di di ra o de no bis da ma te bi Ti sa xel m wi fo sax s re bi

ga mo e yo fa.

so ci a lu ri dazR ve va: erov nu li dazR ve vis sis te ma mo i cavs dazRvevas

sxvadasxva riskisgan, rogorebicaa: sibere, umuSevroba, ubeduri

SemTxveva, invalidoba da a.S. erov nu li dazR ve vis sis te ma fi nan s de ba

Se na ta ne biT, ro mel Ta ode no ba Se mo sav le bis si di diT ga ni sazR v re ba.

Tum ca mom sa xu re be bis uz run vel yo fa, ro gorc we si, er T na i ri mo cu lo-

biT xde ba da sa ba zi so moTxov ni le be bis do nes gu lis x mobs. vi sac da ma-

te bi Ti mom sa xu re ba surs, Ta vi su fa li baz ris ar Ce vans un da mi mar Tos.

so ci a lu ri dax ma re ba: erov nu li dax ma re bis sis te ma uz run vel yofs im

mo qa la qe e bis T vis xel mi saw v dom mom sa xu re bebs, rom leb sac Ta vi an Ti Se-

na ta ne bis mi xed viT ar aqvT sar geb lo bis uf le ba da ker Zo dazR ve vis

Se saZ leb lo ba sac mok le bu li ari an. es mom sa xu re be bi ga da sa xa de biT fi-

nan s de ba da moTxov ni le beb zea ori en ti re bu li, rac imas niS navs, rom

am mom sa xu re be biT sar geb lo ba mxo lod im Sem Tx ve va Si Se iZ le ba, Tu

da das tur de ba, rom ma Ti mim Re bi pi re bi nam d vi lad xel mok le ni ari an

da dax ma re bis mi Re bis ara na i ri sxva sa Su a le ba ar aqvT.

didi britaneTi

dasaqmebis done 2006 w.71,5%

Sromisunarian (15–64 wlis) adamianTa wili mTliani mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

qalTa dasaqmebis done 2006 w. 65,8%

Sromisunarian (15–64 wlis) qalTa wili mTliani mdedrobiTi sqesis mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

umuSevrobis done 2006 w. 5,3%umuSevarTa wili dasaqmebuli mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

xangrZlivi umuSevrobis done 2006 w. 1,2%

xangrZlivi (12 Tve da meti) umuSevrobis wili dasaqmebuli mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)


36%



siRaribis indeqsi dgeba sxvadasxva indikatorisgan (sicocxlis mosalodneli xangrZlivoba, ganaTlebis done, jandacvis xelmisawvdomoba da sxv.), 0=min. (min.) siRaribe, 100=maqs. (max.) siRaribe (wyaro: Human Development Report 2006)



profkavSirebis organizebulobis xarisxi 2003 w.

29,3%


122 123

socialuri

demokratiis

warmatebuli

istoria?

„germanuli

modeli”

damatebiTi

literatura:

kristian kreli

(2006), CamorCenili

Tu lideri –

britanuli

socialuri

saxelmwifo

socialuri

demokratiis

sarkeSi, wignSi:

Tomas maieri

(red.), socialuri

demokratiis

praqtika,

visbadeni, gv.

130–241.

aleqsander

petringi (2006),

didi britaneTi,

wignSi: volfgang

merkeli da sxvebi

(red.), socialuri

demokratiis

reformirebis

unari, visbadeni, gv.

119–153.

5.3. ger ma niaav to ri: kris tof eg le

im po li ti ku ri da eko no mi ku ri mdgo ma re o bis gaT va lis wi ne biT,

ro me lic ger ma ni a Si me o re msof lio omis dam Tav re bis Sem deg iyo,

fe de ra ci u li res pub li ka15 Se iZ le ba so ci a lu ri de mok ra ti is

„war ma te bu li is to ri is” ni mu Sad iq nes miC ne u li. Tu zo gi erTs na-

cis te bis ba to no bis das ru le bis Sem deg eeW ve bo da, rom ger ma nia

odes me (kvlav) SeZ leb da mSvi do bi an da de mok ra ti ul qvey nad Ca-

mo ya li be bas, dRes ger ma ni is fe de ra ci u li res pub li kis de mok ra-

ti is sta bi lu ro ba da ad gi li, ro me lic man mya rad da im k vid ra qme-

diT sa mo qa la qo sa zo ga do e ba Si, aRa ra vis aeW vebs. cxa dia, rom sa-

xel m wi fo sa da sa zo ga do e bis de mok ra ti za ci is pro ce si sa bo lo od

mxo lod me-20 saukunis 60-iani wle bis bo los Sed ga. na ciz mi dan

ga mom di na re sir cx vi li da va i ma ris res pub li kis mar cxi dRem de

ax dens gav le nas ger ma ni is po li ti kur kul tu ra ze. mis T vis da ma xa-

si a Te be lia na ci o na lis tu ri ri to ri kis uar yo fa da Rrmad gam j-

da ri skep ti ciz mi eq s t re miz mis ne bis mi e ri for mis mi marT. amas Ta-

na ve, kom p ro mi si sa da „Su a le dis” Zi e ba ger ma ne lebs mniS v ne lo van

saT no e be bad mi aC ni aT.

1945 wlis Sem deg war ma te bul ma (re)de mok ra ti za ci am da mas Tan

er Tad „eko no mi kur ma sas wa ul ma” ga na pi ro ba is, rom eko no mi ku ri

sim Z lav ris, po li ti ku ri sta bi lu ro bi sa da so ci a lu ri ba lan sis

TiT q mis uni ka lu ri Ser wy mis sa fuZ vel ze di di xnis gan mav lo ba Si

ger ma nia miC ne u li iyo ni mu Sad da sav le Tis sxva gan vi Ta re bu li

in dus t ri u li qvey ne bis T vis. ger ma nu li so ci al-de mok ra ti ac ax-

den da sa ku Ta ri Ta vis iden ti fi ka ci as fe de ra ci u li res pub li kis

so ci a lur da eko no mi kur wyo bas Tan da mas Ta vi si po li ti ku ri Ri-

re bu le be bis re a li ze bad aRiq vam da. 1976 wlis ar Cev neb Si so ci al-

de mok ra ti u li par tia „ger ma nu li mo de lis” mom x red ga mo di o da.

ger ma ni is ga er Ti a ne bis Sem deg ga mov lin da sul uf ro me ti ni Sa ni

imi sa, rom fe de ra ci u li res pub li ka kar gavs li de ris po zi ci ebs,

vi na i dan is Ca mor Ca eko no mi ku ri zrdi sa da sa mu Sao ad gi le bis

Seq m nis kuTxiT. sa gu lis x moa, rom na wi li im faq to re bi sa, rom-

le bic me-20 saukunis 80-ian wle bam de „ger ma nul mo dels” da mis

war ma te bas ga na pi ro beb da, me-20 saukunis 90-ian wleb Si ger ma ni is

„Ca mor Ce nis” mi ze zad ga ni sazR v ra. es, pir vel rig Si, exe ba sa xel-

m wi fo mar T vis sis te mas, ro me lic vi Tom da ane lebs adap ti re bas

das k v na

me-20 saukunis 90-iani wle bis bo lo dan di di bri ta ne Ti kvlav

uf ro me tad so ci a lu ri de mok ra ti is mi mar Tu le biT vi Tar de ba.

imav d ro u lad, le i bo ris tu li par ti is mi za nia, yve la mo qa la qe ga-

a er Ti a nos sa zo ga do e bis ri geb Si. es, pir vel rig Si, Sro miT saq-

mi a no ba Si ada mi a ne bis Car T viT un da gan xor ci el des. so ci a lu ri

uz run vel yo fa ar gu lis x mobs maq si ma lu rad me ti ada mi a nis T vis

ma Ra li do nis mom sa xu re bis ga we vas; igi ori en ti re bu lia xel mok-

le mo qa la qe eb ze, rom leb sac dax ma re ba nam d vi lad esa Wi ro e baT.

ama ve dros, so ci a lu ri mom sa xu re bis uz run vel yo fa yo vel T vis

da kav Si re bu lia im mo lo din Tan, rom mi si mim Re bi pi re bi aq ti u-

rad imoq me de ben TviT dax ma re bis kuTxiT.

sta bi lur ma eko no mi kur ma zrdam da Sro mi Ti baz ris ga aq ti u re-

bul ma po li ti kam di di bri ta ne Ti, er Ti mxriv, da saq me bis ma Ral

maC ve neb le bam de da si Ra ri bis Sem ci re bam de da, me o re mxriv, sa zo-

ga do eb ri vi Car Tu lo bis gaz r dam de mi iy va na. mag ram vi na i dan si Ra-

ri bis maC ve neb le bi kvlav ma Ra lia, so ci a lu ri mom sa xu re bis do ne

– da ba li da ga naT le bis mi Re bis San si – ara Ta na ba ri, di di bri ta-

ne Ti uwin de bu rad aris da ba li xa ris xis so ci a lu ri de mok ra ti is

qve ya na, ro me lic so ci a lu ri de mok ra ti is uki du res zRvar zea.

16 ad gi lis sim ci ris ga mo, sam wu xa rod, ver gan vi xi lavT ger ma ni is de mok ra ti u li res pub-li kis ma ga liTs.

124 125

politikuri

partiebis mTavari

roli

germaniis

stabilizaciaze

orientirebis

Zlieri da susti

mxareebi

negatiuri da

pozitiuri

uflebebi ZiriTad

kanonSi

Zalauflebis

danawilebisa da

urTierTkavSiris

maRali xarisxi

fun q ci e bis sa zo ga do eb riv or ga ni za ci eb ze de le gi re ba, da bo los,

so ci a lu ri par t ni o re bis mo na wi le o ba so ci a lu ri dazR ve vis sis-

te me bis mar T va Si. sa xel m wi fo Za la uf le bis am g va ri „SezRud ve bis”

ga mo ame ri kel ma po li to log ma pe ter kat cen S ta in ma ger ma ni is fe-

de ra ci ul res pub li kas „na xev rad su ve re nu li” sa xel m wi fo uwo da.

amas Ta na ve, aR sa niS na via, rom 1990 wlam de fe de rciuli res pub li-

ka sa ga reo po li ti kis sfe ro Sic ar iyo sru lad su ve re nu li.

in s ti tu ci u rad da fiq si re bul iZu le bas, sxva das x va in te ress So-

ris ba lan si dam ya re bu li yo, ger ma ni is fe de ra ci u li res pub li-

kis T vis ara na i ri zi a ni ar mo u ta nia. mis mmar T ve lo bis sis te mas

ma Ra li efeq ti a no ba da war mo mad gen lo bi To ba axa si a Tebs. par la-

men ta riz mi sxva das x va sa zo ga do eb ri vi pro ce si sad mi sak ma od Ria

aR moC n da (ma ga li Tad, axa li par ti e bis war mo So bis kuTxiT) da

sta bi lu ri mTav ro bis Seq m nis sa Su a le bas iZ le va. sa ka non m deb lo

saq mi a no ba Si Car Tu lia ga re eq s per ti za; amas Ta na ve, sis te ma tu rad

mim di na re obs kon sul ta ci e bi miz nob ri vi in te res Ta jgu fe bis war-

mo mad gen leb Tan. po li ti ku ri ne bis Ca mo ya li be ba Si mTa vari rolis

Semsruleblebi ma inc po li ti ku ri par ti e bi arian – ise ve, ro gorc

sa xel m wi fo Ta nam de bo beb ze kan di da te bis gan sazR v ri sas. amiT isi-

ni mniS v ne lo van, sa zo ga do e ba sa da sa xel m wi fos So ris Su a mav lis

fun q ci as as ru le ben. vi na i dan par ti e bi mo na wi le o ben ara mar to

fe de ra lu ri mTav ro bis, ara med 16 fe de ra lu ri mi wis mTav ro be-

bis for mi re ba Sic, isi ni iS vi a Tad gvev li ne bi an mTli a nad mmar T ve-

li an opo zi ci u ri par ti e bis rol Si. es, pir vel rig Si, exe ba ori ve

msxvil sa xal xo par ti as (so ci al-de mok ra ti u li par tia da qris ti-

an-de mok ra ti u li kav Si ri/qris ti an-so ci a lu ri kav Si ri). ase rom,

ger ma ni is fe de ra ci u li res pub li ka mud mi vad for ma lu ri Tu ara-

for ma lu ri „di di ko a li ci is” Crdil Si im yo fe ba. Ta nam S rom lo bis

mud miv ma sa Wi ro e bam ga na pi ro ba „Sua gzis po li ti kis” (man f red g.

Smid ti) ga ta re ba, gan sa kuT re biT eko no mi kur da so ci a lur sfe ro-

eb Si, rac mTli a nad Se e sa ba me ba qvey nis ze mo aR niS nul po li ti kur

kul tu ras.

Tum ca par ti ebs So ris kon ku ren ci am da mmar T ve lo bis fe de ra-

lur ma sis te mam Se iZ le ba ga mo iw vi os mniS v ne lo va ni ga dawy ve ti le-

be bis dab lok va an nak le bad op ti ma lu ri kom p ro mi se bis miR we va

par ti is po li ti kur-taq ti ku ri mo saz re be bis ga mo. msgav si pro ce-

se bi gan sa kuT re biT 1990 wli dan Se i niS ne ba, ro de sac ger ma ni is

ga er Ti a ne bis Sem deg fe de ra ci is su bi eq te bis ra o de no ba ga i zar-

sa xec v lil eko no mi kur pi ro beb Tan (glo ba li za ci as Tan) da so ci a-

lu ri sa xel m wi fos gar k ve ul struq tu reb Tan, rom le bic zo gi erT

dar g Si da saq me bis Se fer xe bas iw vevs (pir vel rig Si, da bal k va li-

fi ci u ri mu Sa ke bi sa da qa le bis T vis). Tum ca is to ri ul war ma te bad

aris miC ne u li Zi ri Ta di ka no nis moq me de ba, ro me lic Tav da pir-

ve lad mxo lod gar da ma va li pe ri o dis do ku men tad ga ni xi le bo da.

Zi ri Ta di uf le be bis sis te ma kon s ti tu ci a Si

va i ma ris res pub li kis mar cxi dan ga mom di na re, Zi ri Ta di ka no nis

pir vel 20 mux l Si, ro gorc er T g va ri wi na sa xel m wi fo eb ri vi sa mar-

Ta li, aisa xa fun da men tu ri po li ti ku ri Ta vi suf le be bi da ada mi-

a nis uf le be bi, ro mel Ta ar sis Sec v la par la ments ar Za luZs. maT

ga ne kuT v ne ba e. w. li be ra lu ri uf le be bi, rom le bic mo qa la qe e bis

pi rad cxov re bas sa xel m wi fos mxri dan Ca re vis gan icavs („ne ga ti u-

ri Ta vi suf le ba”), da de mok ra ti u li uf le be bi, rom le bic sa zo ga-

do e ba Si Car Tu lo bas uz run vel yofs („po zi ti u ri Ta vi suf le ba”).

so ci a lu ri uf le be bi, ro go ri caa, ma ga li Tad, Sro mis, sacxov re be-

li ad gi lis, ga naT le bis an mi ni ma lu ri Se mo sav lis uf le ba, Zi ri-

Tad ka non Si ar ix se ni e ba, Tum ca isi ni da fiq si re bu lia zo gi er Ti

fe de ra lu ri mi wis kon s ti tu ci eb Si. Zi ri Ta di ka no ni ar awe sebs

kon k re tul eko no mi kur sis te mas, Tum ca gan sazR v ravs gar k ve ul

ba ri e rebs ro gorc ara re gu li re ba di sa baz ro ka pi ta liz mis, ise

so ci a lis tu ri geg mu ri eko no mi kis wi na aR m deg. Zi ri Ta di ka no nis

me-14 mux l Si ga ran ti re bu lia sa kuT re bi sa da mem k vid re o bis uf-

le ba, Tum ca ama ve dros aRi re bu lia, rom sa kuT re biT sar geb lo ba

„un da em sa xu re bo des sa zo ga do e bis ke Til dRe o bas”. am pos tu lat ma

„so ci a lu ri sa baz ro eko no mi kis” kon cef ci a Si re a lis tu ri po li-

ti ku ri asax va hpo va.


sa xel m wi fo mar T vis sis te mac im g va rad Ca mo ya lib da, rom de mok-

ra ti is rye va sa mo mav lod ga mo ricxu li yo. am miz niT uz run vel yo-

fil iq na Za la uf le bis da na wi le bi sa da ur Ti er T kav Si ris ma Ra li

xa ris xi, ris Se de ga dac aR mas ru le be li xe li suf le bis uf le ba mo-

si le ba SezRu du lia ise, ro gorc msof li os arc erT sxva de mok ra-

ti a Si. aq ve un da aRi niS nos fe de ra liz mi da fe de ra lu ri mi we bis

mo na wi le o ba fe de ra lu ri ka non m deb lo bis Seq m na Si (bun des ra tis

sa Su a le biT), fe de ra lu ri sa kon s ti tu cio sa sa mar T los mniS v ne-

lo va ni sta tu si, fe de ra lu ri ban kis (mog vi a ne biT – ev ro pis cen-

t ra lu ri ban ki) da mo u ki deb lo ba, sa xel m wi fo ad mi nis t ra ci u li

126 127

konservatiul-

korporaciuli

socialuri

saxelmwifo

xelfasebTan

dakavSirebuli

damatebiTi didi

xarjebi

„kapitalizmis

rainis modeli”

warmoebis marTvaSi

Tanamonawileoba

da satarifo

avtonomia


ger ma ni is fe de ra ci u li res pub li ka Tval sa Ci no ma ga li Tia e. w.

kon ser va ti ul-kor po ra ci u li so ci a lu ri sa xel m wi fo si, ro mel-

sac „qris ti an-de mok ra ti uls” an „bis mar ki se uls” uwo de ben. es ter-

mi no lo gia mka fi od mi u Ti Tebs ima ze, rom ger ma nu li so ci a lu ri

sa xel m wi fo Se iq m na, pir vel rig Si, ara so ci al-de mok rat Ta, ara-

med kon ser va tor Ta da qris ti an-de mok rat Ta mi er. me o re msof lio

omis Sem deg so ci a lu ri sa xel m wi fos gan vi Ta re ba ze er T d ro u lad

zru nav da mi si mxar dam We ri ori par tia (qris ti an-de mok ra ti u li

kav Si ri/qris ti an-so ci a lu ri kav Si ri da so ci al-de mok ra ti u li

par tia).

di di fi nan su ri mo cu lo bis mi u xe da vad, ger ma nul so ci a lur sa-

xel m wi fos mxo lod zo mi e ri ga da na wi le ba axa si a Tebs, vi na i dan

ar se bu li so ci a lu ri gan s x va ve be bi xSi rad Se nar Cu ne bu lia. amis

ma ga li Tia sxva das x va pro fe si u li jgu fis so ci a lu ri dazR ve vi sa

da uz run vel yo fis gan s x va ve bu li sis te me bi. sa yo vel Tao so ci a-

lu ri dazR ve vis val de bu le ba mxo lod da qi ra ve biT mo mu Sa ve eb ze

vrcel de ba, da mo u ki de be li me war me e bi da sa xel m wi fo mo xe le e bi

ki so ci a lu ri ris ke bis ker Zo dazR ve viT an uz run vel yo fis spe-

ci a lu ri sis te miT (mag., sa xel m wi fo mo xe le Ta sa pen sio uz run vel-

yo fa) sar geb lo ben.

ger ma nu li so ci a lu ri sa xel m wi fos cen t r Sia or ga ni za ci u lad da-

mo u ki de be li so ci a lu ri dazR ve vis sis te me bi, rom le bic dam saq-

me bel Ta da da saq me bul Ta sa val de bu lo Se na ta ne biT fi nan s de ba.

sa Wi ro e bi sa mebr an re gu la ru lad (sa pen sio dazR ve vis msgav sad)

ga mo i yo fa sub si di e bi fe de ra lu ri bi u je ti dan. vi na i dan so ci a-

lu ri sa xel m wi fos xar je bi Zi ri Ta dad xel fa sebs ukav Sir de ba,

rac Sro mis pro duq ti u lo bis faq tors aZ vi rebs, da fi nan se bis es

sa Su a le ba afer xebs sa mu Sao ad gi le bis Seq m nas, gan sa kuT re biT

mom sa xu re bis sfe ro Si, sa dac mra val ricxo va ni per so na lia sa Wi-

ro. sa dazR ve vo anazRa u re ba ek vi va len to bis prin cips em ya re ba,

anu, rac uf ro did xans ix di da da saq me bu li Se na ta nebs, an rac

uf ro ma Ra li Se mo sa va li hqon da mas, miT uf ro me ti mom sa xu re ba

er ge ba. so ci a lu ri sa xel m wi fos am g va ri ori en ti re ba Sro miT saq-

mi a no ba ze prob le mebs uq m nis, pir vel rig Si, nak le bad sta bi lu ri

Sro mi Ti bi og ra fi is mqo ne pi rebs, vi na i dan maT so ci a lu ri dac vis

mi Re bis mxo lod SezRu du li Se saZ leb lo ba aqvT.

da da daC qa re bu li glo ba li za ci iT gan pi ro be bu li Ro nis Zi e be bi

uf ro swraf qme de bebs iTxov da. sta bi li za ci a ze ori en ti re bu li

po li ti ku ri sis te ma, ro me lic di di xnis gan mav lo ba Si war ma te bis

faq to rad iyo miC ne u li, prob le mu ri gax da. fe de ra liz mis re for-

mis far g leb Si bo lo wleb Si aS ka raa cda imi sa, rom es sis te ma ga-

dawy ve ti le be bis mi Re bis kuTxiT uf ro moq ni li gax des.


ger ma nia miC ne u lia ti pur ni mu Sad e. w. ko or di ni re bu li sa baz-

ro eko no mi ki sa, rom lis far g leb Sic sa war mo e bi fi nan s de ba ara

ka pi ta lis baz ris sa Su a le biT, ro gorc es li be ra lur sa baz ro

eko no mi ka Si xde ba, ara med par t ni o ri ban ke bis grZel va di a ni kre-

di te biT. aman ga na pi ro ba is, rom sam rew ve lo da sa ban ko seq to-

re bi er T ma neT Tan aris ga da jaW vu li, rac „ra i nis ka pi ta liz mis”

um Tav re si ma xa si a Te be lia. „mom T me ni ka pi ta lis” sa fuZ vel ze am mo-

del Si Se saZ le be lia stra te gi u li biz nes ga dawy ve ti le be bis uf ro

xan g r Z li vi per s peq ti viT mi Re ba, vid re aq ci a Ta sa bir Jo Ri re bu-

le ba ze xan mok le ori en ti re bis Sem Tx ve va Si. „ger ma ni is sa aq cio sa-

zo ga do e bis T vis” da ma xa si a Te be lia sxva qvey neb Tan Se da re biT da-

saq me bul Ta far To Ta na mo na wi le o ba ro gorc sa war mos mar T va Si

(sa mu Sao ad gi le bi sa da sa mu Sao pro ce sis or ga ni ze ba, sa kad ro

sa kiTxe bi), ise kom pa ni is mar T va Si (sa aq cio sa zo ga do e be bi sa da

sxva msxvi li kom pa ni e bis sa meT val yu reo sab Wo eb Si da saq me bul Ta

war mo mad gen le bis sa Su a le biT). yo ve li ve amas ax lavs so ci a lu ri

ur Ti er To be bi, rom le bic par t ni o ru li Ta nam S rom lo biT xa si aT-

de ba. anazRa u re bis ode no bis sa kiTxi wyde ba Ta vi su fa li mo la pa-

ra ke be biT dam saq me bel Ta da da saq me bul Ta Soris (sa ta ri fo av to-

no mia), ro mel Ta ume te so ba ga wev re bu lia sa Ta vo ga er Ti a ne beb Si.

sa ga fic vo brZo la aq sxva qvey neb Tan Se da re biT sak ma od iS vi a Tia

da met wi lad xan mok le.

Tum ca bo lo wleb Si ko or di ni re bu li sa baz ro eko no mi kis am mo-

de lis er T g va ri daS la Se i niS ne ba. amis mi ze zia, er Ti mxriv, glo-

ba li za cia da ger ma ni is sa war mo e bis Se sa ba mi si swraf va, aq ti u ri

mo na wi le o ba mi i Ron sa er Ta So ri so sa fi nan so ba zar Si, da, me o re

mxriv, sa ta ri fo da so ci a lu ri ur Ti er To be bis ero zia, vi na i dan

ro gorc prof kav Si reb ma, ise dam saq me bel Ta ga er Ti a ne beb ma da kar-

ges qme di To ba da, aqe dan ga mom di na re, – ko or di ni re bis una ri.

128 129

pensia

umuSevrobis

dazRveva

jandacvis sistema

ganaTlebis sistema

maC ve ne bel ze da ba lia. sa er Ta So ri so kvle vam mka fi od aC ve na, rom

so ci a lu ri war mo mav lo ba TiT q mis arc erT qve ya na Si ar ax dens

im g var gav le nas mos wav le Ta aka de mi ur mos w re ba ze, ro gor sac ger-

ma ni a Si; ase rom, San se bis Ta nas wo ro ba ze sa u ba ri aq zed me tia. sas-

wav lo ad gi le bis mud mi vi nak le bo bis mi u xe da vad, msof li o Si sa ma-

ga li Toa pro fe si u li ga naT le bis du a lis tu ri sis te ma, ro me lic

Se saZ le bels xdis pro fe si is uSu a lod sa war mo Si da uf le bas da

mis sas ko lo zo gad ga naT le bas Tan Se Tav se bas.

pen sia: sa val de bu lo sa pen sio dazR ve viT ga dax di li stan dar tu li

pen sia (sa war mos mxri dan da ma te bi Ti uz run vel yo fis ga re Se) Se e-

sa ba me ba sa Su a lo da u beg ra vi xel fa sis da ax lo e biT 70%-s. co ta

xnis win gan xor ci e le bu li sa pen sio re for mis Se de gad es mo na ce mi

mo ma val Si 50%-mde da i wevs. am kle bis kom pen si re bis T vis sa xel m wi-

fo mxars uWers in di vi du a lu ri dag ro ve bi Ti sa pen sio xel Sek ru-

le be bis da de bas sub si di e bi sa da sa ga da sa xa do Se Ra va Te bis sa Su a-

le biT. im Sem Tx ve va Si, Tu sa pen sio Tan xe bi so ci a lu ri dax ma re bis

do ne ze dab laa, pen si o ne ri stan dar tul pen si as iRebs.

umu Sev ro bis dazR ve va: umu Sev ro bis dazR ve vis far g leb Si ga ce mu-

li umu Sev ro bis „Sem we o ba I” Se ad gens wi na xel fa sis 60%-idan 67%-

mde, oja xu ri mdgo ma re o bis gaT va lis wi ne biT. mi si ga dax da xde ba

Se na ta ne bis ga dax dis xan g r Z li vo bi sa da mim Re bis asa kis Se sa ba-

mi sad – 6-idan 24 Tvem de. aR niS nu li va dis gas v lis Sem deg umu-

Se vars Se iZ le ba da e niS nos ga da sa xa de biT da fi nan se bu li umu Sev-

ro bis „Sem we o ba II” so ci a lu ri dax ma re bis ode no biT. umu Sev ro bis

„Sem we o ba II”-is an so ci a lu ri dax ma re bis (Sro mi su u na ro TaT vis) ga-

ce ma mi si sa Wi ro e bis Se mow me bas mo iTxovs, Sro mi su na ri an Ta gan ki

ase ve mo iTxo ve ba da mow m de ba Sro mis T vis mzad yof na. aR niS nu li

auci le be li dax ma re be bis wya lo biT so ci a lur-kul tu ru li sa ar-

se bo mi ni mu mi yve la mo qa la qis T vis ga ran ti re bu lia.

jan dac vis sis te ma: sa val de bu lo sa me di ci no dazR ve vis (ssd) sis-

te ma sxva qvey neb Tan Se da re biT karg, Tum ca sak ma od Zvir sis te mad

aris miC ne u li. bav S ve bi da da u saq me be li me uR le e bi dazR ve u li

ari an ufa sod, Se sa ba mi sad, Ta vi anT mSob leb Tan da da saq me bul me-

uR le eb Tan er Tad. so ci a lu ri mom sa xu re bis mim Re bi pi re bi av to-

ma tu rad xde bi an ssd-is wev re bi. da mo u ki de be li me war me e bi, sa-

xel m wi fo mo xe le e bi da ma Ra li Se mo sav lis mqo ne da saq me bu le bi

Ta vi suf l de bi an dazR ve vis val de bu le bis gan da Se uZ li aT (xSi rad

uf ro xel say re li pi ro be biT) ker Zod da ezR vi on.


ga naT le bis sis te ma TiT q mis mTli a nad fe de ra lu ri mi we bis kom-

pe ten ci as ga ne kuT v ne ba; mi si struq tu ra da xa ris xi re gi o ne bis

mi xed viT gan s x vav de ba. zo gi erT mi wa ze ga naT le ba sa er Ta So ri so

do nis umaR les stan dar tebs Se e sa ba me ba, da nar Cen fe de ra lur mi-

web ze ki mos wav le Ta cod nis done eko no mi ku ri Ta nam S rom lo bi-

sa da gan vi Ta re bis or ga ni za ci is (OECD) wev ri qvey ne bis sa Su a lo

germania

dasaqmebis done 2006 w. 67,5%Sromisunarian (15–64 wlis) adamianTa wili mTliani mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

qalTa dasaqmebis done 2006 w.62,2%




5,5%


Semosavlebis uTanasworoba/ jinis koeficienti 2006 w. 28,3%





19%warmatebis socialur-ekonomikur fonze damokidebuleba (wyaro: OECD, PISA-kvleva 2006)

profkavSirebis organizebulobis xarisxi2003 w.

22,6%


130 131

iaponia –

gansakuTrebuli

SemTxveva

socialuri

saxelmwifos

dabali xarisxi

socialuri

uzrunvelyofis

sistemis maRali

efeqtianoba

damatebiTi

literatura:

kristof egle

(2006), germania:

dablokili

„xuTosani” biWi,

wignSi: Tomas

maieri (red.),

socialuri

demokratiis

praqtika,

visbadeni,

gv. 273–326.

piter j.

katcenStaini

(1987), politika

da politikis

warmoeba dasavleT

germaniaSi.

naxevrad

suverenuli

saxelmwifos

formireba,

filadelfia.

manfred g. Smidti

(2007), germaniis

politikuri

sistema, miunxeni.

5.4. iapo nia16

av to ri: iun-Ceng li

aka de mi ur dis ku si eb Si iS vi a Tad Tu Sex v de biT qve ya nas, ro me lic

ise sxva das x vag va rad xa si aT de ba, ro gorc iapo nia. gan sa kuT re biT

mi si, ro gorc so ci a lu ri sa xel m wi fos Tu sa zo ga do e bis, Se fa se bis

di a pa zo nia far To – mZlav ri „so ci al-de mok ra ti u li” ele men te bis

mqo ne li be ra lur-kon ser va ti u li so ci a lu ri re Ji mi dan „mar q sis-

tu li ga ge bis uk la so sa zo ga do e bam de”.

iapo ni a Si ar se bu li mdgo ma re o bis Cve u li cne be biT aR we ra ad vi li

ar aris. 1955 wli dan mo yo le bu li, sul mci re ga mo nak li siT 1993–

1994 wleb Si, pre mi er-mi nistrs kon ser va ti u li par tia – ldp (li-

be ra lur-de mok ra ti u li par tia) – wa rad gens. iapo nia sa xel m wi fo

so ci a lu ri xar je bis ode no biT ma Ral gan vi Ta re bul in dus t ri ul

qvey nebs So ris yve la ze da bal sa fe xur zea. 2001 wels aR niS nu li

mo na ce mi iyo 16,9%, rac aSS-isa da ir lan di is Sem deg so ci a lu ri

sa xel m wi fos yve la ze da ba li xa ris xis maC ve ne be lia da ri Tac iapo-

nia bev rad Ca mor Ce ba ger ma ni as (27,4%).

imav d ro u lad iapo nia ga mo ir Ce va msof li o Si si cocx lis mo sa lod-

ne li xan g r Z li vo bis yve la ze ma Ra li maC ve neb liT, gan sa kuT re biT

qa leb Si, Cvi li bav S ve bis uaR re sad da ba li sik v di li a no biT da Se-

mo sav le bis sak ma od ga wo nas wo re bu li ga da na wi le biT. yo ve li ve es

cxad yofs iapo ni is so ci a lu ri uz run vel yo fis sis te mis efeq ti a no-

bas. amas Ta na ve, ga mo kiTxul iapo nel Ta da ax lo e biT 90% Tavs sa Su-

a lo fe nas mi a kuT v nebs.

am g va ri rTu li si tu a ci is gaT va lis wi ne biT, iapo ni is sa kiTxis gan-

xil va gan sa kuT re bul da fiq re bas sa Wi ro ebs. xSi rad iapo ni is Se-

sa xeb war mo e bu li dis ku si e bi di qo to mi ur Se kiTx vam de dah yavT:

aris Tu ara iapo nia uni ka lu ri? pa su xi Se iZ le ba iyos ro gorc

„ki”, ise „ara”. iapo ni a Si, ro gorc yve la sxva sa zo ga do e ba Si, mo i Zeb-

ne ba uni ka lu ri, ase ve zo ga di ele men te bi. aq ar aris di qo to mi u ri

al ter na ti ve bi, aq mxo lod Ta na ar se bo baa.

das k v na

„ger ma nu li mo de li” di di xnis gan mav lo ba Si sa ni mu Sod iyo miC ne-

u li da me-20 sa u ku nis 70-ian wle bam de ger ma nia ma Ra li xa ris xis

so ci a lu ri de mok ra ti is qve ya na gax l daT. ga er Ti a ne bis Se de geb-

Tan adap ta ci i sa da glo ba li za ci is pro ces Si man da kar ga li de ris

sa xe li. mas Sem deg ger ma nia so ci a lu ri de mok ra ti is re a li ze bis

sa Su a lo xa ris xiT xa si aT de ba. es mniS v ne lo van wi lad gan pi ro be bu-

lia imiT, rom so ci a lu ri sa xel m wi fos da fi nan se bis for mam uar-

yo fi Tad imoq me da sa er Ta So ri so kon ku ren tu na ri a no ba ze; amas Ta-

na ve, sta bi lu ro bis Se nar Cu ne bis ken mi mar Tu li po li ti ku ri sis-

te mis ga mo ver mo xer x da sa Wi ro re for me bis dro u lad ga ta re ba.

90-iani wle bis Su a xa neb Si jer ko lis mTav ro ba da mog vi a ne biT,

gar k ve u li yoy ma nis Sem deg, Sre de ris mTav ro bac Se e cad nen ga ne-

xor ci e le bi naT so ci a lu ri sa xel m wi fos gar daq m na da re kon s t-

ruq cia, ra Ta aemaR le bi naT ger ma ni is eko no mi kis kon ku ren tu na-

ri a no ba da mo ex di naT socialuri uz run vel yo fis sis te mis adap-

ta cia sa zo ga do e bis da be re bis ten den ci i sa da oja xis struq tu ris

Sec v lis gaT va lis wi ne biT. mo sax le o bis sak ma od di di wi na aR m de-

go bis mi u xe da vad, es re for me bi ga tar da, ri Tac Se iq m na da, sa va ra-

u dod, kvlav iq m ne ba da saq me bis do nis amaR le bis wi na pi ro ba. un da

da ve lo doT, SeZ lebs Tu ara ger ma nia, kvlav gan vi Tar des ma Ra li

xa ris xis so ci a lu ri de mok ra ti is mi mar Tu le biT.

16 es teq s ti efuZ ne ba naS roms: iun-Ceng li (2006), so ci a lu ri de mok ra tia iapo ni a Si. so-ci a lu ri de mok ra ti is ele men te bi iapo nur sis te ma Si, wig n Si: To mas ma i e ri (red.), so-ci a lu ri de mok ra ti is praq ti ka, vis ba de ni, gv. 374–444. mas Si mxo lod ram de ni me cvli-le baa Se ta ni li.

132 133

socialuri

saxelmwifos

valdebuleba

koordinirebuli

sabazro ekonomika

sawarmoebis

qselebs efuZneba

politikuri

sistemis sam fazad

ganviTareba

konservatiuli

partiis dominireba

„progresuli”

konstitucia

iapo ni is umaR les ma sa sa mar T lom, ro gorc umaR les ma sa mar T leb-

riv ma in s tan ci am, ara er Txel ga i me o ra, rom ar Se iZ le ba 25-e mux l-

Si da fiq si re bu li uf le bis sa sa mar T los gziT moTxov na da rom is

ga ge bu li un da iq nes, ro gorc sap rog ra mo gan cxa de ba. Se sa ba mi sad,

so ci a lu ri sa xel m wi fos val de bu le ba sa xel m wi fos da ka non m deb-

lo bis sa fuZ ve lia.

vi na i dan kon s ti tu ci a Si da fiq si re bu lia Sro mis uf le ba da Zi-

ri Ta di so ci a lu ri uf le be bi, iapo nu ri sa xel m wi fo val de bu lia

gav le na mo ax di nos da saq me bis po li ti ka sa da so ci a lu ri sa xel m wi-

fos Ca mo ya li be ba ze. am de nad, sa mu Sao ad gi le bis uz run vel yo fa-

sa da Seq m nas iapo nur so ci a lur sis te ma Si mniS v ne lo va ni ad gi li

uka via, ma Sin, ro ca so ci a lu ri uz run vel yo fis sis te me bi – sa pen-

sio, sa me di ci no, in va li do bi sa da umu Sev ro bis dazR ve va – sa xel m-

wi fos mxri dan so li dur da fi nan se bas un da iReb des.


iapo nia e. w. ko or di ni re bul sa baz ro eko no mi kebs ga ne kuT v ne ba.

Tum ca iapo ni a Si ko or di ni re ba xde ba sa war mo e bis qse le bis far g-

leb Si, rom le bic xSi rad mra val dar gob riv jgu febs an sa war mo Ta

oja xebs mo i cavs. fir me bis am jgu febs „ke i re cu” ewo de ba.

sa gan ma naT leb lo da teq no lo gi e bis sat ran s fe ro sis te me bi ase-

ve „ke i re cus” struq tu ris gar Se moa Tav moy ri li. da saq me bu lebs

ur Ce ven, gan sazR v ru li fir me bis jgu fe bis T vis da ma xa si a Te bel

una rebs da e uf lon, da sa ma gi e rod si cocx lis bo lom de da saq me bas

hpir de bi an. prof kav Si re bic sa war mo e bis do ne zea or ga ni ze bu li,

rac Sro miT ko leq tivs fir me bis ga dawy ve ti le be bis mi Re bis pro-

ces Si mo na wi le o bis uf le bas aZ levs.

iapo nu ri sa war mo e bi grZel va di a ni sa ban ko kre di te biT fi nan s de-

ba, rac maT sak ma od usaf r Txo da geg m vi sa da, Se sa ba mi sad, sa war-

moo gan vi Ta re bis xan g r Z liv per s peq ti va ze kon cen t ri re bis sa Su-

a le bas aZ levs.

uSu a lod me o re msof lio omis Sem deg, me-20 saukunis 60-ian wle-

bam de, sa xel m wi fos T vis pri o ri te tu li iyo Sro mi Ti baz ri sa da

da saq me bis po li ti ka.me-20 saukunis 60-iani wle bis bo los da 70-

iani wle bis da sawyis Si ldp-is mTav ro bam, ro me lic Tav da pir ve-

lad „prog re sul Ta”, anu, ko mu nis tu ri Tu so ci al-de mok ra ti u li


iapo ni is po li ti ku ri sis te ma Ta vi si ar siT sa par la men to de mok-

ra tiaa. er Ti mxriv, 1947 wlis kon s ti tu ci am mo qa la qe ebs Zi ri-

Ta di uf le be bi mi a ni Wa; me o re mxriv, po li ti ku ri kon ku ren ci i sa

da ga dawy ve ti le be bis mi Re bis pro ce sis sa fuZ ve li po li ti ku ri

par ti e bia.

po li ti ku ri sis te mis gan vi Ta re ba omis Sem d gom pe ri od Si zo ga dad

sam fa zad iyo fa. pir ve li fa za (1945–1955) omis Sem deg aR d ge nis

eta pad aris miC ne u li, me o re fa zas (1955–1993) „55 wlis sis te mas”

uwo de ben, xo lo me sa me fa za (1993 wlis Sem deg) po li ti ku ri re-

for me bis xa nad ga ni xi le ba.

sa xel wo de ba „55 wlis sis te ma” im faq tiT aix s ne ba, rom 1955 wels

da ar s da am sis te mis ori ve Zi ri Ta di ma moZ ra ve be li Za la – ldp da

isp (iapo ni is so ci a lis tu ri par tia). 1955 wels ara mar to li be-

ra lu ri par tia da iapo ni is de mok ra ti u li par tia ga er Ti an d nen

ldp-Si, ara med ase ve mox da iapo ne li so ci a lis te bis me mar j ve ne

da me mar cxe ne frTe bis Ser wy ma isp-Si. Tav da pir ve lad mo e lod nen,

rom Ca mo ya lib de bo da or par ti u li sis te ma, in g li sis msgav sad. me-

20 saukunis 60-ian wleb Si ki aS ka ra gax da, rom war mo iS va sis te ma

er Ta der Ti do mi nan ti par ti iT, msgav sad so ci al-de mok ra ti u li

par ti is he ge mo ni i sa Sve deT Si, qris ti an-de mok ra ti u li par ti i sa –

ita li a Si da na ci o na lu ri kon g re sis par ti i sa – in do eT Si.

1955 wli dan mo yo le bu li, 1993 wlis ag vis to dan 1994 wlis iv ni-

sam de aT T vi a ni ga mo nak li sis gar da, ldp uc v le lad gan sazR v ravs

par la men tis saq mi a no bas da wa rad gens pre mi er-mi nistrs.


1947 wlis kon s ti tu cia, ro me lic ge ne ral dag las ma kar Tu ris xel-

m ZR va ne lo biT ame ri kis sa o ku pa cio Za le bis mi er iq na Se mo Re bu li,

Za la Si 1947 wlis 3 ma iss Se vi da. es kon s ti tu cia Ta vis Ta vad sak ma-

od prog re su lia. me-9 mux l Tan er Tad, ro me lic krZa lavs iapo ni is

re mi li ta ri za ci as, igi Se i cavs 25-e muxls, ro me lic am bobs:

„yo vel mo qa la qes aqvs uf le ba jan m r Te li da kul tu ru li cxov-

re bis mi ni ma lur do ne ze. cxov re bis yve la sfe ro Si sa xel m wi fo un da

zru nav des so ci a lu ri ke Til dRe o bis, so ci a lu ri usaf r Txo e bi sa da

sa er To jan m r Te lo bis do nis gan vi Ta re ba sa da amaR le ba ze.”

amis gar da, kon s ti tu ci is 27-e mux l Si we ria: „yo vel mo qa la qes un-

da hqon des Sro mis uf le ba da Sro mis val de bu le ba.”

134 135

pensia

SromiTi bazris

aqtiuri politika

farTo socialuri

momsaxureba

sawarmoebis doneze

pen sia: 1973 wlis re for mis Se de gad da saq me bul Ta dazRvevis sis-

te mis far g leb Si e. w. sa Su a lo pen si o ne ris pen sia sa Su a lo xel-

fa sis 45%-mde ga i zar da da cxov re bis Ri re bu le bis in deqss mi e ba.

1985 wlis sa pen sio re for miT Tan da Ta no biT ga i zar da sa pen sio

Se na ta nis ode no ba da mas Tan er Tad Sem cir da pen sia, rac ga mow ve-

u li iyo iapo ni is sa zo ga do e bis da be re bis swra fi pro ce siT, ro-

me lic mo sa lod ne lia 2025 wlam de. Se mo Re bul iq na e. w. sa xal xo

sa pen sio dazR ve va, ro me lic gu lis x mobs yve la mo qa la qis mi er sa-

bur go mis t re bis so ci a lur-po li ti ku ri aq ci e bis ze wo las ga nic-

di da, so ci a lu ri sis te me bis sa fuZ v li a ni ga far To e ba da iwyo. me-

20 saukunis 70-iani wle bis Su a xa neb Si nav To bis kri zis ma Zli er

eq s pan si u ri so ci a lu ri po li ti kis Se yov ne ba ga mo iw via, Tum ca mi-

si mTli a nad uar yo fa ar mom x da ra. so ci a lu ri par t ni o re bi da

sa xel m wi fo mxa re e bi Se Tan x m d nen, rom, mzar di glo ba li za ci i sa da

mas Tan da kav Si re bu li ris ke bis gaT va lis wi ne biT, Sro mi Ti baz ris

aq ti u ri sa xel m wi fo po li ti ka mo ma val Sic un da iq nes mxar da We-

ri li.

Sro mi Ti baz ris aq ti u ri po li ti kis far g leb Si gan xor ci el-

da sxva das x va Ro nis Zi e ba, ro go re bi caa: xel fa se bis sub si di re ba,

swra fi kre di te bi, fi nan su ri dax ma re ba kva li fi ka ci is asa maR leb-

lad. me-20 saukunis 90-iani wle bis me o re na xev ram de zrda di da-

saq me ba da umu Sev ro bis Za li an da ba li do ne am po li ti kis war ma-

te bas cxad yofs.


mar Ta lia, iapo ni is kon s ti tu ci is 25-e mux li so ci a lur sa xel-

m wi fos aRi a reb da da am mux lis Se sa ba mi sad sxva das x va sfe ro Si

1947 wels mi Re bu li an Ses wo re bu li iq na ka no ne bi, eko no mi ku ri

gan vi Ta re bis di na mi kis mi u xe da vad, iapo nia di di xnis gan mav lo-

ba Si so ci a lu rad Ca mor Ce nil qvey nad iyo miC ne u li. amas Ta na ve,

mTli an erov nul pro duq t Tan mi mar Te biT sa xel m wi fo so ci a lu ri

xar je bis wi lis mi xed viT iapo nia eko no mi ku ri Ta nam S rom lo bi sa

da gan vi Ta re bis or ga ni za ci is (OECD) wevr sxva qvey nebs So ris yve-

la ze da bal sa fe xur zea. mag ram sa xel m wi fo so ci a lu ri xar je bis

mi xed viT iapo ni a ze, ro gorc so ci a lur sa xel m wi fo ze, mxo lod

na wi lob riv Seg viZ lia vim s je loT, vi na i dan aq far To daa gan vi-

Ta re bu li so ci a lu ri mom sa xu re ba sa war mo e bis do ne ze. is mTli-

a ni erov nu li pro duq tis ara nak leb 10%-s mo i cavs. sa war mo erT

da saq me bul ze gas cems Tve Si sa Su a lod 570 ev ros sa val de bu lo

so ci a lu ri Se na ta ne bis da sa fi nan seb lad da TiT q mis 1000 ev ros

sa war mos so ci a lu ri prog ra me bis T vis.

gar da ami sa, iapo nur so ci a lur sis te ma Si so ci a lu ri Ta nas wo ro ba

Tu so ci a lu ri in teg ra cia mi iR we va ara im de nad cal ke u li mo qa-

la qis T vis gan kuT v ni li sa xel m wi fo so ci a lu ri tran s fe re bis sa-

Su a le biT, ram de na dac Sro mi Ti baz ris sta bi li za ci i sa da da saq me-

bis ken mi mar Tu li Ro nis Zi e be biT.

iaponia

dasaqmebis done 2006 w. 70%Sromisunarian (15–64 wlis) adamianTa wili mTliani mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

qalTa dasaqmebis done 2006 w.

58,8%


umuSevrobis done 2006 w.

4,1%umuSevarTa wili dasaqmebuli mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)


1,4%xangrZlivi (12 Tve da meti) umuSevrobis wili dasaqmebuli mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)


24,9%






profkavSirebis organizebulobis xarisxi, 2003 w.

19,7%


136 137

jandacvis sistema

ganaTlebis sistema

am miz niT mTel msof li o Si mo i Zi on da da a mu Sa on in for ma ci e bi,

ide e bi da kon cef ci e bi.

iapo nu ri sis te mis si sus te is aris, rom igi Zi ri Ta dad iapo ni is

mo qa la qe o ba zea mib mu li. qve ya nas dRem de ar aqvs kon cef ci e bi da

praq ti ku li mid go me bi ucxo e li um ci re so be bis in teg ra ci is T vis.

amas Ta na ve, sa mu Sao Za lis imig ra cia di di xnis dawye bu lia da mo-

ma val Si, sa va ra u dod, ga iz r de ba. ase ve ga sa um jo be se be lia mdgo ma-

re o ba sqes Ta Ta nas wo ro bas Tan da kav Si re biT.

am ga da uwy ve te li prob le me bis ga mo iapo ni is so ci a lur de mok-

ra ti as, ro mel sac far Tod gan vi Ta re bu li da mZlav ri so ci a lu-

ri uz run vel yo fis sis te ma aqvs, gar k ve u li Crdi li ad ge ba. me-20

saukunis 80-iani wle bis so ci a lur-po li ti ku ri re for me bis Sem-

deg maT po li ti kur dis ku si eb Si iapo nu ri eko no mi kis in ter na ci-

o na li za ci i sa da glo ba li za ci is da mab r ko le bel faq to rad aRar

mo ix se ni e ben. 90-ian wleb Si me war me Ta ga er Ti a ne be bi eko no mi kis

de re gu li re bas Tan er Tad da saq me bis struq tu re bis moq ni lo bas

da Zi ri Ta di Sta te bis Sem ci re bas iTxov d nen, ra Ta re ce si is pe-

ri o di sa da gam w va ve bu li glo ba lu ri kon ku ren ci is T vis wi na aR-

m de go bis ga we va Ses Z le bo daT. Tum ca maT ver mo a xer xes Sro miT

ba zar Tan da kav Si re bu li moTxov ne bis po li ti kur do ne ze re a li-

ze ba. ama so ba Si me war me Ta ga er Ti a ne beb ma ga da xe des sa ku Tar po-

zi ci ebs da Ta vi an Ti wev ri sa war mo e bi sa da sa xel m wi fos gan Ta-

vad iTxo ven uf ro aq ti ur qme de bebs da saq me bi sa da kad re bis ga-

naT le bis kuTxiT. er Ti mxriv, kar gad gan vi Ta re bu li da mZlav ri

so ci a lu ri uz run vel yo fis sis te mis wya lo biT da, me o re mxriv,

Crdi lo va ni mxa re e bi sa da prob le me bis ga mo iapo nia so ci a lu ri

de mok ra ti is re a li ze bis sa Su a lo xa ris xiT xa si aT de ba. amas Ta na ve,

sa in te re soa, rom mi si sa xel m wi fo, so ci a lu ri da eko no mi ku ri mo-

de li sa fuZ v li a nad gan s x vav de ba ger ma ni is mo de lis gan, ro me lic

ase ve sa Su a lo xa ris xis so ci a lu ri de mok ra ti is qve ya na gax lavT.

val de bu lo sa dazR ve vo Se na ta nis ga dax das. aman un da uz run vel-

yos mi ni ma lu ri sa pen sio anazRa u re ba.

2000 wels sa xal xo sa pen sio dazR ve vis sis te ma Si sa Su a lo pen sia

Tve Si da ax lo e biT 440 ev ros Se ad gen da. 2001 wels 65 wels ga da-

ci le bu li yve la mo qa la qis 98%-ma mi i Ro sa xal xo pen sia. amas ema-

te ba sa war moo pen sia da ax lo e biT 800 ev ros ode no biT an 64 Tvi-

ur xel fa sam de kom pen sa cia sa pen sio asa kis miR we vis Sem Tx ve va Si.

jan dac vis sis te ma: jan dac vis sis te ma uni ver sa lo bis prin cips

efuZ ne ba; sa xel m wi fo jan dac vis prog ra mis far g leb Si sa me di ci-

no mom sa xu re biT uz run vel yofs xel mok le mo qa la qe eb sac, rom le-

bic ar ari an dazR ve u le bi. rac Se e xe ba da saq me bul Ta samedicino

dazR ve vas, 1984 wlis re for miT Se mo Re bul iq na dazR ve u lis Ta-

na mo na wi le o ba 10%-is ode no biT, ro me lic Sem deg 20%-idan 30%-

mde ga i zar da. am g va rad, 1984 wels mox da mi sa da ge ba erov nul sa-

me di ci no dazR ve vas Tan, ro me lic iseT ada mi a nebs azR vevs, rom le-

bic ar an aRar ari an da saq me bul Ta sa me di ci no dazR ve vis wev re bi,

ma ga li Tad, da mo u ki de be li me war me e bi, gle xe bi, pa ta ra fir meb Si

mo mu Sa ve ni da ma Ti oja xis wev re bi. uk ve di di xa nia, erov nul sa-

me di ci no dazR ve va Si Ta na mo na wi le o ba 30%-s Se ad gens.


ga naT le bas iapo nur so ci a lur sis te ma Si mniS v ne lo va ni ad gi-

li uka via. 2001 wels iapo ni is mo sax le o bis 93,9% sa val de bu lo

cxraw li a ni sko lis dam Tav re bis Sem deg sam w li an sa Su a lo sko la Si

ga da vi da. Tu amas da us w re bel da sa Ra mos sko lebs da vu ma tebT, es

wi li 97,3%-mde ga iz r de ba. mi u xe da vad ami sa, ga naT le bis sfe ros

sa xel m wi fo da fi nan se bis do ne sxva qvey neb Tan Se da re biT Zal ze

da ba lia. 1999 wels is mTli an erovnul pro duq t Tan mi mar Te-

biT mxo lod 3,5%-s Se ad gen da. iapo ni is ga naT le bis sa mi nis t ro am

faqts ker Zo sa gan ma naT leb lo da we se bu le be bis sak ma od di di ra-

o de no biT xsnis – iapo ni is uni ver si te te bis 77,5% ker Zoa.

das k v na

iapo ni a Si so ci a lu ri de mok ra ti is yve la ele men ti ar se bobs. amas-

Ta na ve, es so ci a lu ri de mok ra tia, gan xi lu li qvey ne bis gan gan s x va-

ve biT, Zli e ri so ci al-de mok ra ti u li par ti i sa da so ci al-de mok-

ra ti u li ide o lo gi u ri fun da men tis ga re Se Ca mo ya lib da. iapo ni is

bi u rok ra ti u li, aka de mi u ri da po li ti ku ri eli te bis T vis uf ro

me tad da ma xa si a Te be lia mzad yof na, mi ag non ide o lo gi is gan an mec-

ni e ru li dog ma ti kis gan da mo u ki de bel, myar ga dawy ve ti le bebs da

damatebiTi

literatura:

iun-Ceng li

(2006), socialuri

demokratia

iaponiaSi.

socialuri

demokratiis

elementebi

iaponur sistemaSi,

wignSi: Tomas

maieri (red.),

socialuri

demokratiis

praqtika,

visbadeni,

gv. 374–444.

138 139

konsensusi da

integracia

politikur

sistemas

gansazRvravs

social-

demokratiis

dominanturi

pozicia

tradiciuli

socialuri

saxelmwifos

SenarCuneba

socialur-

kulturuli

homogenoba

politikur

kulturas

gansazRvravs


Sve de Tis po li ti kur sis te ma Si kon sen su sis, mo la pa ra ke bi sa da in-

teg ra ci is faq to ri mniS v ne lo van rols as ru lebs. Sve de Tis sa ka-

non m deb lo pro cess sa mo qa la qo sa zo ga do e bis ma Ra li do nis in s-

ti tu ci o na li ze bu li Ta na mo na wi le o ba axa si a Tebs. Tav da pir ve lad

mTav ro ba iRebs ga dawy ve ti le bas sa kiTx Tan da kav Si re bu li vi Ta-

re bis Sem s wav le li ko mi te tis Seq m nis Se sa xeb. ro gorc we si, ini-

ci a to ri mTav ro ba gax lavT, Tum ca am g va ri ini ci a ti viT Se iZ le ba

ga mo vi des ase ve par la men ti, sa xel m wi fo uwye be bi an sa zo ga do eb-

ri vi jgu fe bi (!). ko mi te ti, rom lis Se mad gen lo ba Si, ka no nis Se sa-

ba mi sad, po li ti ko se bi, eq s per te bi da da in te re se bu li sa zo ga do-

eb ri vi jgu fe bis war mo mad gen le bi Se di an, Se i mu Sa vebs po zi ci as,

ro me lic dis ku si is sa fuZ vels qmnis. am g va ri pro ce du ra sa zo ga-

do e bis kom p ro mis sa da kon sen sus ze ori en ti re bas em ya re ba.

Sve de Tis par ti ul lan d Saf t Si me-20 saukunis 30-iani wle bis da-

sawyi si dan so ci al-de mok ra ti as do mi nan tu ri po zi cia uka via. di di

dep re si is pe ri od Si eko no mi ku ri ma in s t ri mis sa wi na aR m de god is

ga mo vi da wi na da de biT, da saq me bis sa xel m wi fo prog ra ma in f ras t-

ruq tu ri sa da mra val S vi li a ni oja xe bis sa bi nao mdgo ma re o bis ga-

sa um jo be seb lad kre di te biT da fi nan se bu li yo. „cen t ra lu ri ev ro-

pis qu Ceb Si ba ri ka debs aR mar Tav d nen. Sve deT Si ki gzaj va re di ne bis

meS ve o biT cdi lob d nen win s v las”, – ena mos w re bu lad aR niS na da-

saq me bis po li ti ka ze sa ub ri sas pre mi er-mi nis t r ma ta ge er lan der-

ma. da saq me bis prog ra mis war ma te bam ga na pi ro ba ara mar to so ci al-

de mok ra ti u li Sro mis par ti is (sdSp) Se de ge bi ar Cev neb Si, ara med

ase ve mi si wev re bis ra o de no bi sa da mu Sa Ta prof kav Si ris, „los” (Landsorganisationen), ri ge bis zrda, ro me lic mi si mWid ro ide o lo-

gi u ri mo kav Si rea. so ci al-de mok ra ti is do mi ni re bul mdgo ma re o bas

xe li Se uwyo ase ve bur Ju a zi u li opo zi ci is daq saq su lo bam: e. w. so-

ci a lis tur bloks, ro me lic so ci al-de mok ra te bis, „mwva ne e bi sa” da

me mar cxe ne e bis gan (anu, yo fi li ev ro ko mu nis te bis gan) Sed ge ba, epa-

eq re ba e. w. bur Ju a zi u li blo ki kon ser va tor Ta, li be ral Ta, glex-

Ta cen t ri sa da qris ti an-de mok rat Ta SemadgenlobiT, rom leb mac

2006 wli dan er Ti a ni mTav ro ba Ca mo a ya li bes. 2006 wels ar Cev neb Si

bur Ju a zi u li blo kis ga mar j ve bis Sem deg mas Si Se ma va li par ti e bis

di di um rav le so ba mxars so ci a lur sa xel m wi fos uWers.


Sve de Tis kon s ti tu ci a Si asa xu lia ara mar to ne ga ti u ri, ara med

5.5. Sve de Tiav to ri: erik gur g s di si

Sve deT ma, glo ba li za ci is mi u xe da vad, dRem de Se i nar Cu na tra di-

ci u li so ci a lu ri sa xel m wi fos mo de li, ro mel sac axa si a Tebs sa-

xel m wi fo da fi nan se bis ma Ra li do ne, ase ve sa xel m wi fo mom sa xu-

re bis far To seq to ri: ga naT le bis sis te ma – dawye bi Ti sko li dan

uni ver si te tam de – Sve de bis T vis ufa soa. sa xel m wi fo sa me di ci no

mom sa xu re ba yve la Sve dis T vis ufa soa, Tu ar Cav T v liT mci re

(pir ve lad) ga da sa xads. umu Sev ro bis Sem Tx ve va Si anazRa ur de ba bo-

lo xel fa sis 80% – ze da zRvram de. sa xel m wi fo sa pen sio sis te ma

mo qa la qe ebs si be re Si uz run vel yofs pen si e biT, ro mel Ta si di de

Se mo sav lis ode no ba zea da mo ki de bu li; amas Ta na ve, pi re bi, rom-

leb sac ar aqvT sak ma ri si Se mo sa va li, ga ran ti re bul pen si ebs ga-

da sa xa de bis xar j ze iRe ben.

Tu ima sac ga viT va lis wi nebT, rom Sve de Tis Sro mi su na ri a ni mo sax-

le o bis me sa me di sa xel m wi fo seq tor Sia da saq me bu li, ra sac ga da-

sa xa de bis si di de eko no mi ku ri Ta nam S rom lo bi sa da gan vi Ta re bis

or ga ni za ci is (OECD) wev ri qvey ne bis far g leb Si umaR les maC ve neb-

lam de ah yavs, da rom me-20 saukunis 90-iani wle bis da sawyis Si

Sve deT ma di di dep re si is Sem deg um Zi me si eko no mi ku ri kri zi si

ga da i ta na, war mo i So ba kiTx va – ro gor Se uZ lia so ci a lur sa xel-

m wi fos, TiT q mis yve la sxva qvey nis gan gan s x va ve biT, ga um k lav des

glo ba li za ci is Se mo te vas?

am kon teq s t Si sa in te re soa Sve de bis po li ti ku ri kul tu ra da men-

ta li te ti, rom leb sac uk ve di di xa nia so ci a lu ri Ta nas wo ro bis

Seg r Z ne ba axa si a Tebs. isi ni da sa bams iReben jer ki dev Zvel ger ma-

nu li tra di ci e bi dan, rom leb ze dac sus tad ga mok ve Til ma fe o da-

liz m ma nak le bad iqo nia ze gav le na. aq ve aR sa niS na via bo lo pe ri-

o dam de ar se bu li so ci a lur-kul tu ru li ho mo ge no bis faq to ric.

amas Ta na ve, ad gi leb ze ga dam wy vet rols sak ma od da mo u ki de be li

mu ni ci pa li te te bi as ru le ben. qve ya na Si, sa dac ge og ra fi u li si-

di de mniS v ne lo va ni faq to ria, ad gi lob ri vi TviT m mar T ve lo ba

udi des gav le nas ax dens erov nul TviT Seg ne ba ze. ama ve dros, sa-

xel m wi fo zo ga de rov nu li ka no ne bi Ta da miz nob ri vi do ta ci e biT

zru navs ima ze, rom mTe li qvey nis mas S ta biT cxov re bis er T na i ri

do ne iyos Se nar Cu ne bu li.

140 141

umuSevroba,

rogorc adaptaciis

saxelmwifo amocana

negatiuri da

pozitiuri

Tavisuflebebi

konstituciaSi

ren-maidneris

modeli

saxelmwifo

seqtoris didi

mniSvneloba

Tum ca zo ga de ko no mi ku ri moTxov nis SezRud va saf r Txes uq m nis

yve la sa war mos da sa mu Sao ad gils, rom le bic da ba li pro duq ti u-

lo biT da, Se sa ba mi sad, ma Ra li xar je biT ga mo ir Ce va. mdgo ma re o ba

imi Tac rTul de ba, rom mu Sa Ta prof kav Si ri „lo” me o re msof lio

omis Sem deg e. w. so li da rul sa xel fa so po li ti kas ewe va. prin-

ci pis „msgav si anazRa u re ba msgav si Sro mis T vis” mi xed viT, yve la

xel fa si Sro mis sa Su a lo na yo fi e re bis ma te bas Tan er Tad un da iz-

r de bo des. sa war mo e bis mdgo ma re o ba, ro mel Ta produqtiuloba

sa Su a lo ze da ba lia, so li da ru li xel fa sis moTxov nis ga mo, ro me-

lic Sro mis sa Su a lo na yo fi e re ba zea ori en ti re bu li, ki dev uf ro

mZim de ba. amis ga mo ma Ral p ro duq ti u li sa war mo e bi da ma te biT mo-

ge bas iRe ben, vi na i dan sa Su a lo sa ta ri fo Se Tan x me be bi maT ma Ral-

p ro duq ti ul ga da na wi le bas ar zRu davs. yo ve li ve es ga na pi ro bebs

e. w. ze mo ge bas, ro me lic ma Ral p ro duq ti u li sa mu Sao ad gi le bis

Seq m nis Se saZ leb lo bas iZ le va.

am de nad, Sem zRud ve li fis ka lu ri po li ti ki sa da so li da ru li sa-

xel fa so po li ti kis kom bi na ci is ga mo wa ge bu le bi da ba li pro duq-

ti u lo bis sa war mo e bi da iq da saq me bu li ada mi a ne bi rCe bi an. aqe dan

ga mom di na re umu Sev ro ba aRiq me ba ara mar to sa zo ga do eb riv prob-

le mad, ara med ase ve adap ta ci is mniS v ne lo van sa xel m wi fo amo ca-

nad, ro mel mac Sro mi Ti baz ris aq ti u ri po li ti ka un da ga a ta ros:

sa gan ma naT leb lo Ro nis Zi e be bi sa da mo bi lu ro bis mra val m x ri-

vi sis te mis sa Su a le biT xde ba umu Se va ri ada mi a ne bis ga dam za de ba

pro duq ti u li da, Se sa ba mi sad, kar gad anazRa u re ba di sa mu Sa os T-

vis. am g va rad, Sem zRud ve li fis ka lu ri po li ti ka, so li da ru li

sa xel fa so po li ti ka da Sro mi Ti baz ris aq ti u ri po li ti ka xels

uwyobs Sve de Tis eko no mi kis mud miv ga nax le bas da msof lio baz ris

moTxov neb Tan struq tu rul adap ta ci as.

amiT aix s ne ba ase veme-20 saukunis 90-iani wle bis kri zi si dan Sve de-

Tis swra fi ga mos v la eq s por tis gan vi Ta re bis gziT: iqi dan ga mom-

di na re, rom ar se bob da Sro mi Ti baz ris aq ti u ri po li ti kis kar gad

gan vi Ta re bu li sis te ma, so ci a lu ri par t ni o re bi ki tra di ci u lad

da bal p ro duq ti u li sa mu Sao ad gi le bis dac vas ma Ral p ro duq ti-

ul da saq me bas am jo bi ne ben, Se saZ le be li iyo si ax le e bis swra fi

da ner g va sa war mo eb Si: sul ra Rac xu Ti wlis gan mav lo ba Si Sve-

deT ma SeZ lo – kar gi sa er Ta So ri so ko ni un q tu ris pi ro beb Si – Ta-

vi si eq s por tis wi li 33%-idan 45%-mde, e. i. erT me sa med ze me tiT

ga e zar da.

far To po zi ti u ri Ta vi suf le be bic. mi u xe da vad imi sa, rom Zi ri-

Ta di so ci a lu ri, eko no mi ku ri da kul tu ru li uf le be bi, e. i.

po zi ti u ri Ta vi suf le be bi, Zi ri Ta di po li ti ku ri uf le be bis gan

gan s x va ve biT, iuri di u lad sa val de bu lo ar gax lavT, sa zo ga do-

eb riv-po li ti kur mis w ra fe bebs isi ni gan sazR v ra ven. kon s ti tu ci a-

Si we ria: „yo ve li mo qa la qis pi ra di, eko no mi ku ri da kul tu ru li

ke Til dRe o ba un da iyos sa xel m wi fo Za lis x me vis Zi re u li mi za-

ni. sa zo ga do e ba val de bu lia uz run vel yos Sro mis, sacxov reb li sa

da ga naT le bis uf le ba, ase ve so ci a lu ri usaf r Txo e ba cxov re bis

karg pi ro beb Si.” (kon s ti tu ci is Tar g ma ni) mi u xe da vad imi sa, aris

Tu ara es iuri di u lad sa val de bu lo, uk ve is faq ti, rom am sa zo-

ga do eb riv-po li ti kur miz nebs kon s ti tu ci a Si ase Ti Tval sa Ci no

ad gi li ga ne kuT v ne ba, maT sa zo ga do e bis TviT Seg ne ba Si did mniS v-

ne lo bas ani Webs. es ase ve aisa xe ba Sve du ri so ci a lu ri sa xel m wi-

fos wyo ba Si da mis sa baz ro eko no mi ka Si/po li ti kur eko no mi ka Si.


me-20 saukunis 50-ian wleb Si mu Sa Ta prof kav Sir ma „lom„ e. w. ren-

ma id ne ris mo de li war mo ad gi na. is amo di o da iqi dan, rom sru li da-

saq me ba ar un da gan xor ci e le bu li yo ke in si a nu ri po li ti kis gziT,

ro me lic gu lis x mobs zo ga de ko no mi kur moTxov nas ko ni un q tu ris

dac vis xar j ze. vi na i dan eko no mi kis sxva das x va dar gi Zi ri Ta dad

sxva das x vag va ri tem piT vi Tar de ba, sta bi lu rad ma Ral zo ga de ko no-

mi kur moTxov nas swra fad miv ya varT mi wo de bis de fi ci tam de. amis

Se de gad de fi ci tur seq to reb Si ma tu lobs xel fa se bis ode no ba,

rac, Ta vis mxriv, pro duq ci is fa se bis zrdas iw vevs. sa Su a lo va di an

per s peq ti va Si es ga na pi ro bebs xel fa se bi sa da fa se bis kom pen sa to-

rul zrdas sxva dar geb Sic. Tum ca fa se bis zo ga di, e. i. in f la ci u ri

cvli le ba asus tebs eko no mi kis sa er Ta So ri so kon ku ren tu na ri a no-

bas.

zo ga de ko no mi ku ri moTxov nis SezRud vis T vis sa xel m wi fo seq tor-

ma ko ni un q tu ris mTe li cik lis gan mav lo ba Si War bi mo ge ba un da

ga mo i mu Sa os. igi ga mo ye ne bul un da iq nes, pir vel rig Si, sa xel m wi-

fo va le bis da sa fa ra vad, me o re rig Si, da be re bis ten den ci is mqo ne

sa zo ga do e ba Si sa xel m wi fo so ci a lu ri sis te mis grZel va di a ni uz-

run vel yo fis T vis da, me sa me rig Si, an ti cik lu ri ko ni un q tu ru li

Ro nis Zi e be bis da sa fi nan seb lad, ra Ta eko no mi ku ri kri zi sis Sem-

Tx ve va Si axa li sa xel m wi fo va le bi gar k ve ul zRvars ar gas c des.

142 143

umuSevrobis

dazRveva

socialuri

daxmareba

jandacvis sistema

universaluri

principi

socialur-

struqturulma

ganviTarebam

socialuri

politikis axali

orientirebi

moiTxova

momsaxurebis

saxelmwifo

seqtoris eqspansia

pensia

umu Sev ro bis dazR ve va: so ci a lu ri sa dazR ve vo sis te mis sxva ele-

men te bis gan gan s x va ve biT, umu Sev ro bis dazR ve va ne ba yof lo bi To-

ba sa da sa xel m wi fo mxar da We ras efuZ ne ba. mi si or ga ni ze ba xde-

ba wev r Ta fondebis Seq m niT, rom leb sac prof kav Si re bi ga na ge ben.

prof kav Si ris wev ro ba umu Sev ro bis fon d Si Ta na mo na wi le o ba sac

gu lis x mobs, rac pi ri qiT ga mo ricxu lia. da saq me bul Ta da ax lo e-

biT 90% ga wev re bu lia aseT fon deb Si. isi ni na wi lob riv sa wev ro

ga da sa xa de biT, Zi ri Ta dad ki sa xel m wi fo bi u je ti dan fi nan s de ba.

amis gar da, sa xel m wi fo yve la Sro mi su na ri an ada mi ans, rom leb mac

sa mu Sao da kar ges, sa xel m wi fo sa ba zi so dax ma re bas aZ levs.

so ci a lu ri dax ma re ba: Sve deT Si so ci a lu ri dax ma re ba jan dac vi sa

da so ci a lu ri sa kiTxe bis sa mi nis t ros kom pe ten ci as ga ne kuT v ne ba,

Tum ca mi si uz run vel yo fa ad gi leb ze, mu ni ci pa li te te bis meS ve-

o biT xde ba da Zi ri Ta dad ad gi lob ri vi bi u je te bi dan fi nan s de-

ba. so ci a lu ri dax ma re bis ode no bas ad ge nen erov nu li so ci a lu ri

uwye be bi mi Re bu li sa ar se bo stan dar tis mi xed viT.

jan dac vis sis te ma: Sve de Tis yve la mcxov rebs aqvs sa me di ci no

mom sa xu re bis xar je bis anazRa u re bis uf le ba. amas uz run vel yo-

fen pro vin ci e bis lan d ta ge bi, Zi ri Ta dad pir da pi ri sa Se mo sav lo

ga da sa xa de bis xar j ze. ga dax da Si na wi lob riv mo na wi le o ben pa ci-

en te bic, ro mel Ta ga da sa xa dis ode no bebi sxva das x va pro vin ci a Si

gan s x va ve bu lia. amas Ta na ve, mo qa la qe ebs, ro mel Ta wliuri Se mo-

sa va li 6.000 krons aRe ma te ba, aqvT kom pen sa ci is mi Re bis uf le ba

avad m yo fo bis ga mo Sem ci re bu li anazRa u re bis Sem Tx ve va Si. es sa me-

di ci no dazR ve va fi nan s de ba dam saq meb lis sa val de bu lo wi liT da

sa dazR ve vo Se na ta ne biT, rom le bic ga da sa xa deb Tan er Tad kav de ba.

is, rom Sve de Ti dRe is T vis eko no mi ku ri Ta nam S rom lo bi sa da gan-

vi Ta re bis or ga ni za ci is (OECD) wevr qvey nebs So ris yve la ze ma Ra-

li ga da sa xa de biT ga mo ir Ce va, ar niS navs, rom es so ci a lu ri sa xel-

m wi fo sis te ma gan sa kuT re bu lad Zvi ria. ele men ta ru li sa si cocx-

lo ris ke bis (umu Sev ro ba, avad m yo fo ba, si be re) ker Zo dazR ve vis T-

vis ame ri ke le bic ara nak leb ga da sa xa debs da so ci a lur Se na ta nebs

ix di an. ar se bi Ti gan s x va ve ba is aris, rom Sve deT Si mTe li mo sax-

le o ba dazR ve u lia, xo lo aSS-Si is, vi sac ker Zo dazR ve vis T vis

sax s re bi ar ga aC nia, mis ga re Se rCe ba.

glo ba li za ci is pro ce se biT gan pi ro be bu li eko no mi ku ri sazR v-

re bis gax s niT im por tu li sa qo ne li ze wo las ax dens da bal p ro-


omis Sem d go mi eko no mi ku ri zrdis pro ces Si Sve deT ma swra fi gar-

daq m na ga na xor ci e la, ro de sac Ra ri bi mu Se bi sa da gle xe bis sa zo-

ga do e ba ma le SeZ le bu li mo xe le e bis sa zo ga do e biT Se ic va la. am

so ci a lur-struq tu ru li gan vi Ta re bis fon ze sa ba zi so so ci a lu ri

uz run vel yo fis po li ti ka (mag., er T na i ri sa xal xo pen sia me fis T vis

da Ra ta kis T vis) mmar T vel par ti as xe li suf le bis Se sa nar Cu neb lad

amom r Cev lis sak ma ri si mo bi li ze bis sa Su a le bas aRar aZ lev da.

Sve du ri so ci a lu ri sa xel m wi fo mxo lod fu la di dax ma re bis sa-

Su a le biT ar icavs Ta vis mo qa la qe ebs ele men ta ru li sa si cocx lo

ris ke bis gan; amas ema te ba so ci a lu ri mom sa xu re bis far To seq to-

ri, ro me lic bav S ve bi sa da mo xu ce bis mov lis, sa me di ci no mom sa-

xu re bis da ga naT le bis, ase ve Sro mi Ti baz ris Se sa ba mi si kva li-

fi ka ci is amaR le bis (TiT q mis) ufa so Se saZ leb lo bas iZ le va. „yo-

ve li ada mi a ni ix dis ga da sa xa debs Ta vi si Se mo sav lis Se sa ba mi sad

da so ci a lu ri uz run vel yo fa, ro mel sac sa zo ga do e ba sTa va zobs,

da mo ki de bu lia uf ro sa ar se bo pi ro beb ze, vid re mis mi er ga dax-

di li Se na ta nis ode no ba ze. dax ma re ba ar aris ba zar ze mi Re bu li

ga dawy ve ti le be bis Se de gi, is po li ti ku ri pro ce sis far g leb Si ga-

ni sazR v re ba.” (Meidner/Hedborg, 1984, gv. 56)

mom sa xu re bis sa xel m wi fo seq to ris swra fi eq s pan si is gan xor ci-

e le ba sru li da saq me bis pi ro beb Si Se saZ le be li iyo Zi ri Ta dad

qal Ta ga aq ti u re bis xar j ze. 1960-idan 1990 wlam de Sro mi su na ri-

a ni Sve di qa le bis da saq me bis wi li sa Su a lo ev ro pu li 50%-idan

msof li os mas S ta biT re kor dul 83%-mde ga i zar da. vi na i dan mom sa-

xu re bis sa xel m wi fo seq tor Si Zi ri Ta dad qa le bi da saq m d nen, maT

Se av ses so ci al-de mok ra te bis amom r Ce vel Ta ri ge bi.

am de nad, so ci a lu ri sa xel m wi fos Zi ri Ta di ele men te bi Sem deg na i-

ra daa Ca mo ya li be bu li:

pen sia: mu Sa Ta prof kav Si ris, „los”, ini ci a ti viT me-20 saukunis 50-

iani wle bis Su a xa neb Si Se mo Ta va ze bu li iyo Se mo sav lis ode no ba ze

da mo ki de bu li da ma te bi Ti pen si is Se mo Re ba. am wi na da de bis stra-

te gia iT va lis wi neb da zo ga di sa ba zi so sa pen sio uz run vel yo fis

Sec v las (cxov re bis) stan dar tis in di vi du a lu ri uz run vel yo fiT.

so ci al-de mok ra tebs sur daT mo xe le Ta di di na wi lis gu lis mo ge-

ba Ta vi an Ti sa ar Cev no ba zis ga far To e bis miz niT.

144 145

ganaTlebis sistema

damatebiTi

literatura:

erik gurgsdisi

(2006), SvedeTi:

samoqalaqo

sazogadoeba

universalur

socialur

saxelmwifoSi,

wignSi: Tomas

maieri (red.),

socialuri

demokratiis

praqtika,

visbadeni,

gv. 47-129.

re so ci a lu ri po li ti ka, ro me lic eko no mi ku rad wa ru ma te be li

ada mi a ne bis dac vis ken aris mi mar Tu li.


vi na i dan Ta na med ro ve in dus t ri ul da mom sa xu re bis sfe ro ze ori-

en ti re bul sa zo ga do e beb Si nam d vi li „ned le u li” cod na da mi si

Se moq me de bi Ti ga mo ye ne baa, glo ba li ze bu li msof lio eko no mi kis

gaT va lis wi ne biT, ga naT le bis sis te mas sa zo ga do e bis Sem d go mi gan-

vi Ta re bis T vis stra te gi u li mniS v ne lo ba eni We ba. Sve deT Si moq me-

debs gan vi Ta re bu li, Tum ca jer je ro biT fa si a ni sa bav S vo ba Re bis

sis te ma, xo lo sa gan ma naT leb lo da we se bu le be bi – dawye bi Ti sko-

li dan uni ver si te tam de – uk ve (TiT q mis) ufa soa.

in teg ri re bu li zo gad sa gan ma naT leb lo sko la moq me debs prin ci-

piT „vi RebT yve las”. am sko lis dam Tav re bis Sem deg TiT q mis yve-

la ne ba yof lo biT ga da dis gim na zi is mo sam za de bel sa fe xur ze. 1970

wli dan umaR le si sas wav leb le bi mTe li sa zo ga do e bis T vis Riaa:

yve las, vi sac sa Su a le ba aqvs is wav los, Se uZ lia gax des sa sur ve li

umaR le si sas wav leb lis stu den ti, Tu sas wav lo ad gi le bis ra o de-

no ba sak ma ri sia. wi na aR m deg Sem Tx ve va Si moq me debs sxva das x va kri-

te ri u miT Sed ge ni li mo lo di nis sia. amis gar da, ar se bobs zrdas-

rul Ta ganaTlebis kar gad gan vi Ta re bu li sis te ma.

da bo los: sa Su a lo fe nis stra te gi u li mniS v ne lo ba

skan di na vi u ri so ci a lu ri sa xel m wi fo ma nam iar se bebs, sa nam mis mom-

sa xu re bas sa Su a lo fe na da a fa sebs. swo red is ix dis sa xel m wi fo xar-

je bis lo mis wils da, Se sa ba mi sad, ma Ra li do nis mom sa xu re bas mo e-

lis. Tu mom sa xu re bis xa ris xi ima ze dab la da e ce ma, vid re sa Su a lo

fe na mo e lis, mas mi si yid va ker Zo ba zar ze sa ku Ta ri Tan xe biT mo u-

wevs. mag ram vi na i dan or jer ga dax da ara vis uy vars, ad re Tu gvi an

amom r Cev le bi xmas ma Ra li ga da sa xa de bis mqo ne so ci a lu ri sa xel m-

wi fos wi na aR m deg mis ce men. sa xel m wi fo ar un da ax den des Ra rib-

Ta da wa ru ma te bel Ta uz run vel yo fas mi ni ma lu ri sa ar se bo zRvris

Se sa ba mi sad – msgav sad ger ma nu li sis te mi sa „har t ci IV”; is ma Ra li

xa ris xis mom sa xu re bas mTel mo sax le o bas un da sTa va zob des – ase Tia

skan di na vi u ri pa su xi so ci a lu ri sa xel m wi fos Se sa xeb Se kiTx va ze.

kon s ti tu ci a Si po zi ti u ri da ne ga ti u ri Ta vi suf le be bis da fiq si re-

bis sa fuZ vel ze Sve deT Si Zi ri Ta di uf le be bi ara mar to for ma lu-

rad moq me debs, ara med re a lu ra dac xor ci el de ba. am de nad, Sve de Ti

so ci a lu ri de mok ra ti is re a li ze bis ma Ra li xa ris xiT xasiaTdeba.

duq ti ul Si ga sa war mo eb Si da saq me bu leb ze. Tu msxvi li fi nan su ri

mxar da We ri sa da kva li fi ka ci is amaR le bis sa Su a le biT Se saZ le be-

li xde ba da saq me bul Ta sa mu Sao ad gi li sa da sta tu sis da kar g vis

Si SiT ga mow ve u li wu xi lis Sem su bu qe ba, iz r de ba eko no mi kur-po-

li ti ku ri moq me de bis are a lis ga far To e bi sa da ga re e ko no mi ku ri

Ri a o biT ga mow ve u li Si ga po li ti ku ri xar je bis Sem ci re bis San si.

ami tom eko no mi ku ri ur Ti er To be bis glo ba li za ci is pi ro beb Si

kva li fi ka ci is amaR le ba sa da sta tu sis Se nar Cu ne ba ze aRe bu li

kur si uf ro qme di Ti eko no mi kur-po li ti ku ri in s t ru men tia, vid-

SvedeTi

dasaqmebis done 2006 w. 73,1%Sromisunarian (15–64 wlis) adamianTa wili mTliani mosaxleobis mimarT (wyaro: Eurostat)

qalTa dasaqmebis done 2006 w. 70,7%




1,1%



25%






profkavSirebis organizebulobis xarisxi2003 w.

78%


146 147

socialuri

demokratia ar

SeiZleba martivad

dasruldes

gamowveva:

globalizacia

es mo saz re be bi cxad yofs, rom so ci a lu ri de mok ra tia mu dam un da

vi Tar de bo des da axal ga mow ve vebs Tvals us wo reb des – Ta vi si sa-

fuZ v le bis da viwye bis ga re Se da re a lo bis mka fio aR q miT.

giw vevT so ci a lu ri de mok ra ti is Se sa xeb dis ku si a Si mo na wi le o-

bis mi sa Re bad. am g va ri dis ku si is Se saZ leb lo bas frid rix eber tis

6. da sas ru li

ro gor Se iZ le ba da vas ru loT wig ni so ci a lu ri de mok ra ti is sa-

fuZ v le bis Se sa xeb? Se de ge bis Se ja me ba, ma Ti mniS v ne lo bis xaz gas-

ma da naS ro mis amiT dam Tav re ba – erT-er Ti va ri an ti Se iZ le ba es

iyos. mag ram am g va ri va ri an ti mcda ri iq ne bo da, vi na i dan am wig n ma

dag va nax va, rom so ci a lu ri de mok ra tia ar Se iZ le ba mar ti vad das-

rul des – arc ro gorc az rob ri vi mo de li da arc ro gorc po li-

ti ku ri amo ca na. pi ri qiT: so ci a lu ri de mok ra ti is – ro gorc ide is

da ro gorc po li ti ku ri qme de bis – gza mu dam un da ga nic di des

Se mow me bas, mi sa da ge ba sa da ax le bu rad ga az re bas, Tu gvsurs, rom

man war ma te bas Tan mig viy va nos.

so ci a lu ri de mok ra ti is Se sa xeb dis ku si as yo vel T vis axa si a Teb-

da mud mi vi moZ ra o ba, sa zo ga do eb ri vi pro ce se bis T vis Tval yu ris

dev ne ba, San se bi sa da ris ke bis ga az re ba da Sem deg ma Ti po li ti ku-

ri na vi ga ci is T vis ga mo ye ne ba. swo red amiT gan s x vav de ba so ci a lu-

ri de mok ra tia sxva po li ti ku ri mo de le bis gan: is ar ebRa u We ba

mem k vid re o bas, ar xu Wavs Tvals re a lo ba sa da axal ga mow ve veb ze.

mom dev no wle bi sa da aT w le u le bis erT-er Ti mTa va ri ga mow ve va

glo ba li za cia iq ne ba. is mo i cavs ro gorc San sebs, ise ris kebs. ger-

ma ni is so ci al-de mok ra ti ul ma par ti am es amo ca na Ta vis „ham bur-

gis prog ra ma Si” das va. man pir ve li pa su xe bi gas ca glo ba li za ci is

ar se biT Se kiTx vebs so ci a lu ri de mok ra ti is Tval Ta xed viT:

ke Til dRe o ba, sa mar T li a no ba da de mok ra tia

„21-e sa u ku ne aris pir ve li nam d vi lad glo ba lu ri sa u ku ne. ma-

nam de aras d ros ar yo fi lan ada mi a ne bi er T ma neT ze ase da mo ki de-

bu li. (...) es sa u ku ne iq ne ba an so ci a lu ri, eko lo gi u ri da eko no-

mi ku ri prog re sis sa u ku ne, ro me lic yve la ada mi ans met ke Til-

dRe o bas, sa mar T li a no ba sa da de mok ra ti as mo u tans; an is gax de ba

ga da na wi le bis T vis mim di na re da Za bu li brZo li sa da aR vi rax s ni li

Za la do bis sa u ku ne. Cve ni in dus t ri u li sa zo ga do e be bis dRe van de-

li cxov re bis we si ga da War be bul moTxov nebs uye nebs de da mi wis

eko lo gi ur mdgra do bas (...). saf r Txis wi na Sea ada mi a nis Rir se u-

li si cocx le da mSvi do ba mTel msof li o Si; ase ve mniS v ne lo va nia,

ram de nad var gi si iq ne ba Cve ni pla ne ta ar se bo bis T vis.” (ham bur gis

prog ra ma, 2007, gv. 6)

ka pi ta li sa da fi nan se bis qme di Ti baz re bi

„Ta na med ro ve, glo ba lu rad ur Ti er T da kav Si re bu li sa xal xo

eko no mi ka ka pi ta li sa da fi nan se bis qme diT ba zars sa Wi ro ebs.

Cven gvin da ka pi ta lis baz re bis po ten ci a li xa ris xob ri vi zrdis-

T vis ga mo vi ye noT. (...) iq, sa dac sa fi nan so baz re bi mxo lod mok le-

va di a ni mo ge bis ken is w raf vis, saf r Txe eq m ne ba war mo e bis zrdis

grZel va di an stra te gi ebs da nad gur de ba sa mu Sao ad gi le bi. Cven

gvsurs, maT So ris, sa ga da sa xa do da sa aq cio sa mar T lis dax ma re-

biT, ga vaZ li e roT in ves to re bi, rom leb sac swra fi mo ge bis nac v-

lad grZel va di a ni Za lis x me va aqvT Ca fiq re bu li. (...) sa qon li sa

da fi nan se bis baz re bis mzar di sa er Ta So ri so qse lu ri kav Si riT

ma Ti sa er Ta So ri so re gu li re ba sul uf ro mniS v ne lo va ni gax de-

ba.” (ham bur gis prog ra ma, 2007, gv. 47)

Rir se u li Sro ma

„mxo lod mas, vi sac cxov re ba Si sa i me do per s peq ti va aqvs, Se uZ-

lia Ta vi si ta lan ti sa da qme di To bis sru lad war mo Ce na. Rir se u-

li Sro ma akav Si rebs moq ni lo ba sa da usaf r Txo e bas. mec ni e ru li

prog re sis tem pi, sul uf ro swra fi cvli le be bi Sro mis sam ya ro Si,

gam Zaf re bu li kon ku ren cia met moq ni lo bas mo iTxovs. imav d ro u-

lad, is sTa va zobs met Sanss sa ku Ta ri cxov re bis for mi re bis T vis.

(...) imis T vis, rom usaf r Txo e ba da moq ni lo ba da va kav Si roT, ase ve

uz run vel v yoT usaf r Txo e ba cva le bad dro Si, Cven gvsurs gan va vi-

Ta roT Ta na med ro ve po li ti ka sa mu Sao dro is kuTxiT da umu Sev-

ro bis Sem we o ba mSro mel Ta dazR ve vad vaq ci oT.

mi u xe da vad imi sa, rom moq ni lo ba sa Wi ro da sa sur ve lia, mi si

bo ro tad ga mo ye ne ba ar Se iZ le ba. Cven gvin da gan va vi Ta roT uva-

do da so ci a lu rad uz run vel yo fi li Sro mi Ti ur Ti er To be bi. Cven

gvin da ga dav la xoT sa eW vo Sro mi Ti kav Si re bi, ra Ta dasaqmebulebi

da uc vel ni ar dar C nen.” (ham bur gis prog ra ma, 2007, gv. 54-55)

148 149

bib li og ra fia

Max Adler (1926), Neue Menschen. Gedanken über so zi a lis tis c he Erziehung,2., ver meh r te Aufl ., Berlin.

Michel Aglietta (2000), Ein ne u es Akkumulationsregime. Die Re gu la ti on s t he o-rie auf dem Prüfstand, übersetzt von Marion Fisch, Hamburg.

Detlev Albers und Andrea Nahles (2007), Linke Programmbausteine.Denkanstöße zum Hamburger Programm der SPD, Berlin.

Elmar Altvater (2006), Das Ende des Kapitalismus, wie wir ihn ken nen.Eine ra di ka le Kapitalismuskritik, 4. Aufl ., Münster.

Kurt Beck und Hubertus Heil (Hg.) (2007), So zi a le Demokratie im21. Jah r hun dert. Lesebuch zur Programmdebatte der SPD, Berlin.

Dietrich Benner und Friedhelm Brüggen (1996), Das Konzept derPerfectibilité bei Jean-Jacques Rousseau. Ein Versuch Rousseaus Programm the o re tis c her und prak tis c her Urteilsbildung prob lem ges c hic h t lich und syste-ma tisch zu le sen, in:Otto Hansmann (Hg.), Se mi nar: Der pädagogische Ro us seau, Bd. II: Kommentare, Interpretationen, Wir kun g s ges c hic h te, We in he im, S. 12–48.

Isaiah Berlin (1958), Two Con cepts of Liberty, Oxford (u. a.).

Eduard Bernstein (1899), Die Voraussetzungen des So zi a lis mus und dieAufgaben der So zi al de mok ra tie, Stut t gart.

Hans-Jürgen Bieling, Klaus Dörre u. a. (2001), Flexibler Kapitalismus.Analysen, Kritik, po li tis c he Praxis, Hamburg.

Pierre Bourdieu u. a. (1997), Das Elend der Welt. Ze ug nis se und Diagnosenalltäglichen Leidens an der Gesellschaft, Konstanz.

Ulrich Brinkmann, Karoline Krenn und Se bas ti an Schi ef (Hg.) (2006), Endspiel des Kooperativen Kapitalismus. Institutioneller Wandel unter den Bedingungen desmar k t zen t ri er ten Paradigmas, Wi es ba den.

fon dis so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mia gTa va zobT. Svi di sas-

wav lo kur si sa ba zi so Ri re bu le bebs da so ci a lu ri de mok ra ti is

praq ti kul sfe ro ebs eZR v ne ba:

so ci a lu ri de mok ra ti is sa fuZ v le bi

eko no mi ka da so ci a lu ri de mok ra tia

so ci a lu ri sa xel m wi fo da so ci a lu ri de mok ra tia

glo ba li za cia da so ci a lu ri de mok ra tia

ev ro pa da so ci a lu ri de mok ra tia

kul tu ru li plu ra liz mi da so ci a lu ri de mok ra tia

sa xel m wi fo, sa mo qa la qo sa zo ga do e ba da so ci a lu ri de mok ra tia

150 151

Helga Grebing (2007), Geschichte der de ut s c hen Arbeiterbewegung.Von der Re vo lu ti on 1848 bis ins 21. Jah r hun dert, Berlin.

Görg Haverkate (1992), Verfassungslehre. Verfassung Gegenseitigkeitsordnung,München. 150

Nancy Fraser und Axel Honneth (2003), Umverteilung oder Anerkennung?Eine po li tisch-phi lo sop his c he Kontroverse, Frankfurt am Main.

Hamburger Programm (2007), Grundsatzprogramm der So zi al de mok ra tis c henPartei Deutschlands, bes c h los sen auf dem Hamburger Bundesparteitag der SPam 28. Oktober 2007.

Wol f gang Heidelmeyer (Hg.) (1997), Die Menschenrechte. Erklärungen,Verfassungsartikel, in ter na ti o na le Abkommen, 4., er ne u er te und er we i ter te Aufl . Paderborn / München / Wi en /Zürich.

Tho mas Heinrichs (2002), Freiheit und Gerechtigkeit. Philosophierenfür eine neue lin ke Politik, 1. Aufl ., Münster.

Karl Otto Hondrich und Cla u dia Koch-Arzberger (1994), So li da rität in dermo der nen Gesellschaft, Frankfurt am Main.

Immanuel Kant (1963), Grundlegung zur Metaphysik der Sit ten, in: Kants Wer kein sechs Bänden, hg. von W. We is c he del, Bd. IV, Darmstadt.Wol f gang Kersting (Hg.) (2000), Politische Philosophie des So zi al s ta ats,We i ler s wist.

Jürgen Kocka (1995) (Hg.), Bürgertum im 19. Jah r hun dert, Bd. 1:Einheit und Vielfalt Europas, Göttingen.

Ferdinand Lassalle (1987), Re den und Schrif ten, hg. von Jürgen Friederici,1. Aufl ., Leipzig.

Detlef Lehnert (1983), So zi al de mok ra tie zwis c hen Protestbewegungund Re gi e run g s par tei 1848–1983, 1. Aufl ., Frankfurt a. M.

John Locke (1977), Zwei Abhandlungen über die Re gi e rung, hg. von Wal ter Euchner, 1. Aufl ., Frankfurt am Main.

Ulrich Brinkmann, Klaus Dörre u. a. (2006), Prekäre Arbeit. Ursachen, Ausmaß, so zi a le Folgen und sub jek ti ve Verarbeitungsformen un sic he rer Beschäftigungsverhältnisse, hg. von der Friedrich-Ebert-Stif tung, Bonn.

Hubertus Buchstein, Michael Hein und Dirk Jörke (2007), Politische The o ri en, Woc hen-schau für po li tis c he Erziehung, So zi al- und Gemeinschaftskunde, Frankfurt am Main.

Erwin Ca ri gi et (2001), Gesellschaftliche So li da rität. Prinzipien, Perspektiven undWe i te ren t wic k lung der so zi a len Sic her he it, Basel / Genf / München.

Ro bert Cas tel (2000), Die Metamorphose der so zi a len Frage. Eine Chro nik der Lohn- ar be it, aus dem Französischen von Andreas Pfeuffer, Konstanz.

Manuel Cas tells (2003), Das Informationszeitalter, Bd. 1: Der Aufstieg der Netzwerkge-sel l s c haft; Bd. 2: Die Macht der Identität; Bd. 3: Jah r ta u sen d wen de, Wi es ba den.

Ro bert A. Dahl (2000), Polyarchy: Participation and Opposition, New Haven.

Alex Demirovic (2007), Demokratie in der Wir t s c haft. Positionen, Probleme,Perspektiven, Münster.

Die Linke (2007), Programmatische Eckpunkte der Partei Die Linke, in:www.die-lin ke.de, Stand: 14.10.2007.

Klaus Dörre (2005), Prekarität – eine ar be it s po li tis c he Herausforderung, in:WSI-Mitteilungen 5 / 2005, S. 250–258.

Dieter Dowe, Kurt Klotzbach (Hg.) (2004), Programmatische Dokumente derDeutschen So zi al de mok ra tie, 4., überarbeitete und ak tu a li si er te Aufl ., Bonn.

Hermann Duncker (1931), Einleitung, in: Max Beer, Allgemeine Geschichte desSo zi a lis mus und der so zi a len Kämpfe, mit Ergänzungen von Dr. Hermann Duncker, 7. Aufl ., Berlin, S. 9.

Fritz Erler (1947), So zi a lis mus als Gegenwartsaufgabe, Schwen nin gen.

Wal ter Euchner, Helga Grebing u. a. (2005), Geschichte der so zi a len Ideen inDeutschland. So zi a lis mus – Katholische So zi al leh re – Protestantische So zi a let-hik. Ein Handbuch, 2. Aufl ., Wi es ba den.

152 153

von Heinrich Meier, 4. Aufl ., Paderborn / München / Wi en / Zürich.

Franz Schul t he is und Kristina Schulz (Hg.) (2005), Gesellschaft mitbeg ren z ter Haftung. Zu mu tun gen und Leiden im de ut s c hen Alltag, Konstanz.

Amartya Sen (1985), Com mo di ti es and Ca pa bi li ti es, Amsterdam.

Michael Wal zer (1997), Pluralismus und Demokratie, in:Nida-Rümelin / Thi er se (1997), Philosophie und Politik, 1. Aufl ., Essen, S. 24–40.

Ro sa Luxemburg (1899), So zi al re form oder Re vo lu ti on? Mit einem Anhang Miliz und Militarismus, Leipzig, in: Ro sa Luxemburg, Gesammelte Wer ke, Bd. 1: 1893–1905, Erster Halbband, 7. Aufl ., Berlin 1990, S. 367–466.

Karl Marx (1998), Kritik der po li tis c hen Ökonomie (= MEW 23), Berlin. Montesquieu (1992), Vom Geist der Gesetze, hg. von Ernst Forsthoff, Bd. 1, Tübingen.

Wol f gang Merkel u. a. (2006), Die Re formfähigkeit der So zi al de mok ra tie.Herausforderungen und Bilanz der Re gi e run g s po li tik in Wes te u ro pa, 1. Aufl ., Wi es ba den.

Tho mas Meyer und Nicole Breyer (Mitarbeit) (2005), Die Zu kunft der So zi a len Demokratie, Bonn.

Tho mas Meyer (2005), The o rie der So zi a len Demokratie, 1. Aufl ., Wi es ba den.

Tho mas Meyer (2006), Praxis der So zi a len Demokratie, 1. Aufl ., Wi es ba den.

Gero Neugebauer (2007), Politische Milieus in Deutschland. Die Stu die der Friedrich-Ebert-Stif tung, Bonn.

Matthias Platzeck, Frank-Wal ter Ste in me i er und Peer Ste inbrück (Hg.) (2007),Auf der Höhe der Ze it. So zi a le Demokratie und Fortschritt im 21. Jah r hun dert,Berlin.

Ju li an Nida-Rümelin und Wol f gang Thi er se (Hg.) (1997), Philosophie und Politik, 1. Aufl ., Essen.

Dieter Plehwe und Bernhard Wal pen (2001), Gedanken zu einer So zi o lo gie der Intellektuellen des Neoliberalismus, in: Hans-Jürgen Bieling, Klaus Dörre u. a. (2001), Flexibler Kapitalismus. Analysen, Kritik, po li tis c he Praxis, Hamburg, S. 225–239.

John Rawls (1979), Eine The o rie der Gerechtigkeit, Frankfurt am Main.

Jürgen Rit sert (1997), Gerechtigkeit und Gleichheit, 1. Aufl ., Münster.

Je an-Jac qu es Ro us seau (1997), Diskurs über die Ungleichheit.Kritische Ausgabe des in teg ra len Tex tes, übersetzt und kom men ti ert

154 155

Meyer, Tho mas (Nicole Breyer):Die Zu kunft der so zi a len Demokratie [so ci a lu ri de mok ra ti is mo ma va-

li], 2005.

Politische Akademie der Friedrich-Ebert-Stif tung. (ISBN: 3-89892-315-0)am pub li ka ci a Si asa xu lia wig ne bis „so ci a lu ri de mok ra ti is Te o-

ria” da „so ci a lu ri de mok ra ti is praq ti ka” Zi ri Ta di ide e bi.

so ci a lu ri de mok ra tia ger ma ni a Si

__________________________________________________________Albers, Detlev / Nahles, Andrea:Linke Programmbausteine. Denkanstöße zum Hamburger Programmder SPD [me mar cxe ne Ta prog ra mis struq tu ru li ele men te bi. im pul se-

bi msje lo bi saT vis gsdp-is ham bur gis prog ra mis ir g v liv], 2007

vorwärts Verlag. (ISBN: 9783866020)

am wig n Si gsdp-is sap rog ra mo ko mi si is wev re bi da moR va we e bi sxva-

das x va fe de ra lu ri mi wi dan aq vey ne ben sta ti ebs iseT sa kiTxeb ze,

ro go re bi caa: Sro mi Ti baz ris po li ti ka, so ci a lu ri, ener ge ti ku-

li, ev ro pu li da sa er Ta So ri so po li ti ka. ma Ti Ca na fiq riT, am

sta ti ebs axa li Zi ri Ta di prin ci pe bis prog ra mis Ta o ba ze mim di na-

re de ba teb Si un da Se e ta na wvli li, Tum ca maT ham bur gis prog ra-

mis mi Re bis Sem de gac ar da u kar gavT aq tu a lo ba.

Neugebauer, Gero:Politische Milieus in Deutschland. Die Stu die der Friedrich-Ebert-Stif tung [po li ti ku ri ga re mo ger ma ni a Si. frid rix eber tis fon dis kvle va],

2007. Verlag J. H. W. Dietz Nachf. (ISBN: 978-3-8012-0377-1)2006 wels frid rix eber tis fon dis dak ve TiT ga mo i ca sa mi kvle-

va, rom leb sac un da Se es wav la, ro gor aRiq vams sa zo ga do e ba re-

for mebs da ra prob le me bi war mo iS va, ro ca Se e cad nen, am re for-

me bis ar si mo qa la qe e bis T vis ga ne mar taT. ra o de nob ri vi kvle vis

far g leb Si ga a na liz da cxra po li ti ku ri ga re mo Ri re bu le be bi sa

da war mod ge ne bis sa fuZ vel ze. ka te go ri am „mar gi na li ze bu li pre-

ka ri a ti” sa zo ga do e ba Si ma Sin ve mwva ve de ba te bi ga mo iw via.

Platzeck, Matthias / Ste inbrück, Peer / Ste in me i er, Frank-Wal ter (Hg.):Auf der Höhe der Ze it. So zi a le Demokratie und Fortschritt im 21. Jah r hun-dert [dro is si maR le ze. so ci a lu ri de mok ra tia da prog re si 21-e sa-

re ko men de bu li li te ra tu ra

yve las, vinc da in te re se bu lia uf ro sa fuZ v li a ni cod niT so ci al-

de mok ra ti is Se sa xeb, vur CevT Sem deg li te ra tu ras:

po li ti ku ri mim di na re o be bi sa da ide e bis is to ria

__________________________________________________________Grebing, Helga (Herausgeberin):Geschichte der so zi a len Ideen in Deutschland. So zi a lis mus. Katholische So zi al leh re. Protestantische So zi a let hik. [so ci a lu ri ide e bis is to ria

ger ma ni a Si. so ci a liz mi. ka To li ku ri so ci a lu ri swav le ba. pro tes-

tan tu li so ci a lu ri eTi ka], 2005.VS Verlag für So zi al wis sen s c haf ten. (ISBN: 978-3-531-14752-9)es di di mo cu lo bis sa xel m ZR va ne lo gTa va zobT so ci a lu ri moZ-

ra o be bi sa da ide u ri mim di na re o be bis ur Ti er T kav Si ris de ta lur

mi mo xil vas. wig n Si Zi ri Ta di yu radRe ba eT mo ba so ci a lizms, ka To-

li kur so ci a lur swav le ba sa da pro tes tan tul so ci a lur eTi kas.

Langewiesche, Dieter:Liberalismus und So zi a lis mus. Ausgewählte Beiträge [li be ra liz mi da

so ci a liz mi. rCe u li sta ti e bi], 2003.

Verlag J. H. W. Dietz Nachf. (ISBN: 978-3-8012-4132-2)cno bi li ti u bin ge li is to ri ko si di ter lan ge vi Se Ta vis 17 sta-

ti a Si asa xavs me tad sa in te re so Te mas – me-19 da me-20 sa u ku ne e bis

udi de si sa zo ga do eb ri vi ide o lo gi e bis – li be ra liz mi sa da so ci-

a liz mis – da pi ris pi re bi sa da ur Ti er T gav le nis is to ri ul, kul-

tu rul, so ci a lur da po li ti kur as peq tebs.

sa fuZ v le bi

__________________________________________________________Meyer, Tho mas:The o rie der So zi a len Demokratie [so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ria],

2005. VS Verlag für So zi al wis sen s c haf ten. (ISBN: 978-3-5311-4612-6)Ta na med ro ve glo ba li ze bul msof li o Si gav le nis T vis ori YZala

ib r Z vis: li ber ta ru li de mok ra tia da so ci a lu ri de mok ra tia.

To mas ma i e ri asa xavs so ci a lu ri de mok ra ti is po li ti kis Te o ri-

ul sa fuZ v lebs, ro mel Ta far g leb Sic Zi ri Tad sa mo qa la qo da po-

li ti kur uf le beb Tan er Tad yo ve li ada mi a nis Zi ri Ta di eko no mi-

ku ri uf le be bic ga ni xi le ba.

156 157

Politische Akademie der Friedrich-Ebert-Stif tung:So zi a le Demokratie in Europa [so ci a lu ri de mok ra tia ev ro pa Si], 2005.

(ISBN: 3-89892-357-6)es pub li ka cia mo i cavs mec ni er Ta da po li ti kos Ta naS ro mebs,

rom le bic sap rog ra mo dis ku si is far g leb Si Se iq m na, Tum ca ma Ti

mniS v ne lo ba am dis ku si as scil de ba. Zi ri Ta di yu radRe ba eT mo ba

ev ro pis so ci a lur sa xel m wi fo Ta um niS v ne lo va ne si mo de le bis Se-

da re biT ana lizs.

Merkel, Wol f gang / Egle, Chris toph / Henkes, Chris ti an / Ostheim, To bi as / Petring, Alexander:Die Re formfähigkeit der So zi al de mok ra tie. Herausforderungen und Bilanz der Re gi e run g s po li tik in Wes te u ro pa [so ci al-de mok ra ti is

re for mi re bis una ri. sam Tav ro bo po li ti kis ga mow ve ve bi da Se de ge bi

da sav leT ev ro pa Si], 2005.

VS Verlag für So zi al wis sen s c haf ten. (ISBN: 978-3-531-14750-5)me-20 saukunis 90-iani wle bis bo los ev ro kav Si ris ume te si qvey-

nis so ci al-de mok ra ti u li par ti e bi mTav ro ba Si iy v nen war mod ge-

ni li. ram de nad war ma te bu li iyო sxva das x va par ti is re for me bis

po li ti ka? mih y ve bod nen ki isi ni er Ti an „me sa me gzas”? qvey ne bis

Zi re u li ana li zis Se de gad ga mok v le ul iq na da Se fas da ger ma ni is,

saf ran ge Tis, di di bri ta ne Tis, ni der lan dis, Sve de Ti sa da da ni is

so ci al-de mok ra ti u li par ti e bi.

is to ria

__________________________________________________________Dieter Dowe:Von der Arbeiter- zur Volkspartei. Programmentwicklung der de ut s c hen So zi al de mok ra tie se it dem 19. Jah r hun dert. Re i he Gesprächskreis Geschichte [mu Sa Ta par ti i dan sa xal xo par ti am de. germanuli so ci al-de mok ra-

ti is sap rog ra mo gan vi Ta re ba, me-19 sa u ku ni dan dawye bu li], 2007, Heft 71 (http://lib rary.fes.de/pdf-fi les/his to ri ker/04803.pdf )di ter do ve asa xavs so ci al-de mok ra ti is is to ri as, 1848 wlis

re vo lu ci i dan dawye bu li. is mo i cavs mis prog ra mul na wil sa da

praq ti kas, ro gorc sa xel m wi fos da sa zo ga do e bis Ta vi su fa li, de-

mok ra ti u li da sa mar T li a ni mowyo bis Se sa xeb war mo e bu li xan-

g r Z li vi da da um Tav re be li de ba te bis Se mad ge nel mniS v ne lo van

na wils.

u ku ne Si], 2007.

vorwärts Verlag. (ISBN: 978-3-86602-629-2)vi li bran d ti af r Txi leb da Ta vis par ti as, rom war ma te bis mi-

saR we vad „dro is si maR le ze” yof na iyo sa Wi ro. Ta vi an Ti wig niT

ga mom cem lebs sur daT ga ne ax le bi naT de ba te bi imis Se sa xeb, Tu

ro gor Se eZ lo gsdp-s sa ku Ta ri Ri re bu le be bis – Ta vi suf le bis,

sa mar T li a no bi sa da so li da ro bis – tran s for mi re ba prog re sul

po li ti ka Si, ro me lic mi mar Tu li iq ne bo da sa zo ga do e bis gan vi-

Ta re bis ken, ada mi a ne bis cxov re bis do ni sa da so ci a lu ri dac vis

amaR le bis ken. es kre bu li ma Sin ga mo i ca, ro de sac gsdp-is axa li

Zi ri Ta di prin ci pe bis prog ra mis Ta o ba ze de ba te bi mim di na re ob da.

Beck, Kurt / Heil, Hubertus (Hg.):So zi a le Demokratie im 21. Jah r hun dert.Lesebuch zur Programmdebatte der SPD [so ci a lu ri de mok ra tia 21-e

sa u ku ne Si. sa kiTxa vi gsdp-is sap rog ra mo dis ku si is ir g v liv], 2007.

vorwärts Verlag. (ISBN: 978-3-86602-525-7)sxva av to reb Tan er Tad am pub li ka ci is ga mom cem le bic cdi lob-

d nen sap rog ra mo dis ku si is far g leb Si epa su xaT sa mo mav lo amo-

ca neb Tan da kav Si re bu li mniS v ne lo va ni kiTx ve bis T vis: ro gor da

vis Tan er Tad vi moq me doT glo ba li za ci a ze? sa iT mi e mar Te ba ev-

ro pa? ro gor gan va ax loT de mok ra tia? ro gor Se iZ le ba Cve ni eko-

no mi kis gan vi Ta re ba da imav d ro u lad sa mo mav lo so ci a lu ri da

eko lo gi u ri prob le me bis ga daW ra? sad war mo i So ba axa li sa mu-

Sao ad gi li da ri si ga ke Te ba Se uZ li aT so ci a lu ri sa xel m wi fos

struq tu rebs? Sev Z lebT ki ener ge ti ka Si gar da te xis miR we vas?

ro gor ga mo i yu re bi an dRes so ci a lu ri de mok ra ti is po li ti ku ri

mo kav Si re e bi?

so ci a lu ri de mok ra tia sa er Ta So ri so mas S ta biT

__________________________________________________________Meyer, Tho mas:Praxis der So zi a len Demokratie [so ci a lu ri de mok ra ti is praq ti ka],

2005.

VS Verlag für So zi al wis sen s c haf ten. (ISBN: 978-3-531-15179-3)am naS rom Si asa xu lia sxva das x va qvey nis aq tu a lu ri xa ris xob ri vi

kvle ve bi, rom le bic Ca a ta res wam y van ma eq s per teb ma To mas ma i e ris

so ci a lu ri de mok ra ti is Te o ri is kon teq s t Si. Ses wav lil iq na Sve-

de Ti, iapo nia, ger ma nia, di di bri ta ne Ti, ni der lan di da aSS. wig n Si

ase ve war mod ge ni lia so ci a lu ri de mok ra ti is do nis Se fa se bis axa-

li in deq si.

158 159

av to re bis Se sa xeb

iulia ble zi u si (Ju lia Bläsius, *1981) – frid rix eber tis fon dis po-

li ti ku ri aka de mi is sta Ji o ri. swav lob da ucxo ur enebs, eko no-

mi ka sa da kul tu ro lo gi as pa sa us uni ver si tet Si. Sem deg mi i Ro

dip lo mi „Master of Sci en ce in European Political Economy” lon do nis eko-

no mi kis sko la Si.

fre de ri ke bo li (Frederike Boll, *1983) – ves t fa li is q. mi un s te ris

vil hel mis sax. uni ver si te tis stu den ti. swav lobs po li to lo gi-

as, ro gorc Zi ri Tad spe ci a lo bas, ase ve ko mu ni ka ci a sa da fsi qo-

lo gi as – ro gorc me o re ul sag nebs.

d-ri kris tof eg le (Dr. Chris toph Egle, *1974) – mi un xe nis lud vig-maq-

si mi li a nis sax. uni ver si te tis sa mec ni e ro asis ten ti. swav lob da

po li to lo gi as, so ci o lo gi a sa da fi lo so fi as; da ic va di ser ta cia

ger ma ni i sa da saf ran ge Tis eko no mi ku ri da so ci a lur-po li ti ku-

ri re for me bis Te ma ze. 2001-idan 2004 wlam de iyo ha i del ber gis

rup rex ti sa da kar lis sax. uni ver si te tis Ta nam S ro me li sa mec ni-

e ro pro eq t Si da sav leT ev ro pis qvey ne bis so ci al-de mok ra ti u li

re for me bis po li ti kis Se sa xeb.

to bi as gom ber ti (To bi as Gombert, *1975) – pe da go gi da se mi na re bis

or ga ni za to ri sa war moo sab Wo e bis wev r TaT vis. 2003–2005 wleb Si

iyo „axal gaz r da so ci a lis te bis” fe de ra lu ri Tav m j do ma ris mo-

ad gi le, xo lo 2005–2007 wleb Si – „axal gaz r da so ci a lis te bis”

gam ge o bis wev ri. am pe ri od Si mo na wi le ob da axal gaz r da so ci a-

lis t Ta skolis da ar se ba Si. av to ri sa mec ni e ro naS ro me bi sa Jan Jak

ru sos, mar q sis tu li Te o ri i sa da eTi kis Se sa xeb.

d-ri erik gur g s di si (Dr. Erik Gurgsdies, *1944) –1993 wli dan frid rix

eber tis fon dis mek len burg-wi na po me ra ni is fe de ra lu ri mi wis

bi u ros xel m ZR va ne li. swav lob da eko no mi ka sa da so ci o lo gi as.

iyo eko no mi kis do cen ti ber g no iS tad ti sa da aren s bur gis umaR-

les sa xal xo sko leb Si, ase ve ham bur gis eko no mi ki sa da po li ti kis

umaR les sko la Si.

mark her te ri (Marc Herter, *1974) – gsdp-is fraq ci is Tav m j do ma re

ha mis (ves t fa lia) sa qa la qo sab Wo Si. swav lobs sa mar Tals ves t fa-

li is q. mi un s te ris vil hel mis sax. uni ver si tet Si. 2002 wli dan

Miller, Su san ne / Potthoff , Heinrich:Kleine Geschichte der SPD 1848–2002 [gsdp-is mok le is to ria 1848-

2002 ww.], 2002.

Verlag J. H. W. Dietz Nachf. (ISBN: 978-3-8012-0320-7)„gsdp-is mok le is to ria” ama so ba Si sa ma gi do wig ni gax da. mas Si gad-

mo ce mu lia ger ma ni is uZ ve le si par ti is is to ria da sa ba mi dan ger-

hard Sre de ris mmar T ve lo bis pe ri o dam de. qro no lo gi u ri cxri li

mkiTx vels dro Si ori en ti re ba Si ex ma re ba.

Schne i der, Michael:Kleine Geschichte der Gewerkschaften. Ihre Entwicklung in Deutschland von den Anfängen bis he u te [prof kav Si re bis mok le is to-

ria. ma Ti gan vi Ta re bis gza ger ma ni a Si da sa ba mi dan dRem de], 2000.

Verlag J. H. W. Dietz Nachf. (ISBN: 978-3-8012-0294-1)mi xa el Sna i de ri de ta lu rad da kom pe ten tu rad asa xavs prof kav-

Si re bis is to ri as in dus t ri a li za ci is pe ri od Si ma Ti da sa ba mi dan

dRe van de li glo ba li za ci is epo qa Si war moq m nil aq tu a lur ga mow-

ve ve bam de, ro mel Ta wi na Sec Ta na med ro ve prof kav Si re bi aR moC n-

d nen.

160 161

aris gsdp-is Crdi lo eT ra in-ves t fa li is fe de ra lu ri mi wis gan-

yo fi le bis gam ge o bis wev ri, xo lo 2006 wli dan – ima ve gan yo fi le-

bis pre zi di u mis wev ri.

kris ti an kre li (Chris ti an Krell, *1977) – frid rix eber tis fon dis Ta-nam S ro me li – pa su xis m ge be lia so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mi is mu Sa o ba ze. swav lob da po li to lo gi as, is to ri a sa da so ci o lo gi-as zi ge ni sa da ior kis uni ver si te teb Si. 2007 wels da ic va di ser-ta cia po li to lo gi is dar g Si Te ma ze „gsdp-is, di di bri ta ne Tis le i bo ris tu li par ti i sa da saf ran ge Tis so ci a lis tu ri par ti is ev ro po li ti ka”.

d-ri iun-Ceng li (Dr. Eun-Je ung Lee, *1963) – ha le-vi ten ber gis mar tin lu Te ris sax. uni ver si te tis po li to lo gi is in s ti tu tis pri vat-do cen ti. swav lob da se u lis ex vas da gi o tin ge nis ge org av gus tis sax. uni ver si te teb Si; am uka nas k nel Si da ic va di ser ta cia. 2001 wels da ic va me o re di ser ta cia ha le-vi ten ber gis mar tin lu Te ris sax. uni ver si tet Si. iyo aleq san der fon hum bol d ti sa da iapo-nu ri fon de bis sti pen di an ti, ase ve to ki os Cu os uni ver si te tis mow ve u li Ta nam S ro me li. am Ja mad as wav lis ger ma ni a sa da ko re a Si.

ma ti as na i si (Matthias Neis, *1976) – swav lob da ger ma nis ti kas, po li-to lo gi a sa da ko mu ni ka ci as ves t fa li is q. mi un s te ris vil hel mis sax. uni ver si tet Si. 2004–2006 wleb Si iyo rek lin g ha u ze nis kvle-vi Ti in s ti tu tis „Sro ma–ga naT le ba–Car Tu lo ba” mec ni e ri Ta nam S-ro me li. 2006 wli dan aris ienis frid rix Si le ris sax. uni ver si-te tis mec ni e ri Ta nam S ro me li harvardis biznesis skolis pro eq t-Si „mec ni e re bis mxar da We ra, ro gorc eko no mi ku ri faq to ri”.

kris ti na ren t c Si (Chris ti na Rentzsch, *1982) – stu den ti – swav lobs ko mu ni ka ci as, po li to lo gi a sa da fsi qo lo gi as ves t fa li is q. mi-un s te ris vil hel mis sax. uni ver si tet Si. umaR les sas wav le bel Si Ses v lam de ki ol n Si mi i Ro ga naT le ba, ro gorc rek la mis spe ci a-lis t ma.

mar tin tim pe (Martin Tim pe, *1978) – stu den ti – swav lobs po li to-lo gi as ber li nis Ta vi su fa li uni ver si te tis oto zu ris sax. in-s ti tut Si. aris bun des tag Si gsdp-is war mo mad ge ne li de pu ta tis Ta na Sem we, xo lo 2007 wli dan xel m ZR va ne lobs se mi na rebs so ci-a lu ri de mok ra ti is aka de mi a Si. aq ti u rad mo na wi le obs „axal gaz-r da so ci a lis t Ta” mu Sa o ba Si sxva das x va umaR les sas wav le bel Si.

qalTa sainformacio centris gamomcemlobamisamarTi: Tbilisi, 0102, winamZRvriSvilis q.N 40;

telefoni: (995 32) 2 95 29 34; faqsi: (995 32) 2 94 26 99el-fosta: offi [email protected]

po li ti kas mka fio ori en ti re bi sWir de ba. mxo lod is, vi sac gar k ve viT Se uZ lia Ca mo a ya li bos da sa xu li miz ne bi, mo a xer xebs maT miR we vas da am miz ne bis mxar da We ra sac mo i po vebs. ami tom am wig n Si `so ci a lu ri de mok-ra ti is sa fuZ v le bi~ gvsurs gan vi xi loT is, Tu ras war mo ad gens so ci a-lu ri de mok ra tia 21-e sa u ku ne Si, ra fa se u lo be bi udevs mas sa fuZ v lad, ra miz ne bi aqvs da ro gor Se iZ le ba ma Ti praq ti ka Si gan xor ci e le ba.

mo ce mu li wig ni gan kuT v ni lia so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mi is sas wav-lo prog ra me bis T vis. so ci a lu ri de mok ra ti is aka de mi is sa xiT frid rix eber tis fon di po li ti ku rad aq ti ur da da in te re se bul pi rebs kva li-fi ka ci is amaR le bas sTa va zobs.

da ma te bi Ti in for ma cia aka de mi is Se sa xeb: www.fes-so zi a le-de mok ra tie.de

ISBN 978-9941-0-3792-4

Documents

tobias gomberti da sxvebi socialuri demokratiis safuZvlebilibrary.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/08733.pdf · de mok ra ti is ar si sa da sxva kon cef ci e bis gan gan s x va