บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของและน าเสนอตามหวขอตอไปน

1. แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน า 2. แนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารงาน

3. แนวคดเกยวกบการบรหารงานของสหกรณการเกษตร 4. งานวจยทเกยวของ

5. กรอบแนวคดในการวจย แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน า

ความหมายของผน า

เนตรพณณา ยาวราช (2552: 1) ใหความหมายของผน า คอ บคคลทไดรบการยอมรบและ ยกยองจากบคคลอน หมายถง บคคลซงไดรบการแตงตงขนมาหรอไดรบการยกยองใหเปนหวหนาในการด าเนนงานตางๆ ในองคกรตางๆ ตองอาศยบคคลทเปนผน าและมความเปนผน า จงจะท าใหองคกรด าเนนไปอยางบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคและน าพาหนวยงานไปสความเจรญกาวหนา สมยศ นาวการ (2543: 155) ใหความหมายของผน าคอการใชอทธพลตอบคคลอนใหกระท าสงทผน าตองการใหพวกเขากระท า พรนพ พกกะพนธ (2544: 19) กลาววา ผน า หมายถง บคคลทไดรบการแตงตงขนมาหรอไดรบการยกยองขนใหเปนหวหนา ผตดสนใจเพราะมความสามารถในการปกครอง บงคบบญชา และจะน าผตามหรอผใตบงคบบญชาหรอหมชนไปในทางทดหรอชวไดโดยใชอทธพลในความสมพนธทมอยในสถานการณตางๆ เพอปฏบตการและอ านวยการ โดยใชกระบวนการตดตอซงกนและกนในอนทจะบรรลเปาหมายและความสามารถทจะชกจงผ อนใหความรวมมอรวมใจกบตน ด าเนนการไปสจดมงหมายของตนได

ราตร พฒนรงสรรค (2544: 234) กลาววา ภาวะผน า หมายถง สภาวะหรอศกยภาพความสามารถของบคคลทมอทธพลมากทสดในกลม และใชอทธพลในการด าเนนภารกจตางๆ การสรางกระบวนการเพอจงใจใหผอน ใหความรวมมอ มความพงพอใจในการปฏบตงาน ด าเนนกจกรรมใหเปนไปตามแผนงานและจดประสงคทวางไว

จากความหมายทงหมดพอจะสรปไดวา ภาวะผน า คอ กระบวนการทบคคลหนงใชอทธพลของตน โดยท าการกระตน ชน า ผลกดน ใหบคคลอน มความไววางใจ และความเตมใจทจะกระท า สงตาง ๆ ใหเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงคทวางไว

ทฤษฎภาวะผน า ผน าเปนบคคลส าคญตอการด าเนนกจกรรมกลม เปนทนาสงเกตวา กลมท างานใดถาขาดผน าแลวจะท าใหกจกรรมกลมชะงกไปชวคราว ดวยเหตนผน าจงมความส าคญเปรยบไดกบหวใจของกลม ซงนกจตวทยาสงคมไดใหความสนใจศกษาวจยเรองผน าตงแตอดตตอเนองจนปจจบนในทนแบงววฒนาการของการศกษาภาวะผน าเปน 4 ยค ดงน (เสรมศกด วศาลาภรณ, 2554: 42) ยคท 1 การศกษาเรองผน าโดยยดลกษณะของผน าเปนหลก (Trait Theory) ยคท 2 การศกษาแบบแผนของพฤตกรรมของผน า (Behavior Theory) ยคท 3 การศกษาประสทธผลของผน าตามสถานการณ (Contingency Model of Leadership Effectiveness) ยคท 4 การศกษาทฤษฎภาวะผน าสมยใหม

ยคท 1 การศกษาเรองผน าโดยยดลกษณะของผน าเปนหลก (Trait Theory)

การศกษาลกษณะพฤตกรรมในยคท 1 เปนกลมทฤษฎลกษณะ มความเชอวาผน าเปนมาแตก าเนด ไมสามารถสรางได ผจะเปนผน าจะมลกษณะทแตกตางจากผตาม ในระหวางสงครามโลก ครงท 1 ไดมการศกษาคณลกษณะผน าและแบงคณลกษะของผน าเปน 6 ดาน คอ ลกษณะทางกาย ลกษณะภมหลงทางการศกษา สตปญญา บคลกภาพ คณลกษณะทางงาน คณลกษณะทางสงคม แตผลการวจยตอมาพบวาคณลกษณะของผน าอยางเดยวไมสามรถอธบายประสทธภาพของความเปนผน าไดอยางสมบรณ ท าใหวธการศกษาเชงคณลกษณะไดสญเสยความนยมไป ผลการคนพบทไมเปนสากล จงน าไปสการศกษาพฤตกรรมผน าทมประสทธผลในยคตอมา (สงวน ชางฉตร, 2541: 175)

ยคท 2 การศกษาแบบแผนของพฤตกรรมของผน า (Behavior Theory) ภายใตขอบกพรองบางอยางของการศกษาเชงคณลกษณะ นกวจยไดหนไปพจารณาพฤตกรรมผน าทท าใหผตามเกดความพงพอใจและมผลตอการท างานสงขน ศกษาแบบแผนทเกดขนเปนประจ าของผน าหรอสไตลของผน า การศกษาเชงพฤตกรรมน จะประกอบดวยการศกษาของ มหาวทยาลยไอโอวา มหาวทยาลยโอไฮโอ สเตท มหาวทยาลยมชแกน ตาขายแบคลและมตน ทฤษฎ 3 มตของเรดดน มแนวคดทฤษฎทส าคญ ดงน 1. การศกษาภาวะผน าทมหาวทยาลยไอโอวา ศกษาครงแรกในป 1938 โดยมหาวทยาลยไอโอวามเครทเลวนโรนลดลปปตต และราลฟ ไวท ไดศกษากระบวนการปฏสมพนธภายในกลม

7

ระหวางผน า ผตามและประสทธภาพของงานไดผน า 3 แบบ คอ แบบเผดจการ ประชาธปไตย และเสรนยม ผลการวจยพบวาภาวะผน าแบบประชาธปไตยไดผลในกระบวนการกลมดกวาแบบอน 2. การศกษาภาวะผน าของมหาวทยาลยโอไฮโอ สเตท เรมศกษาในป 1949 พฒนาโดยHamphill and Coon และปรบปรงตอมาโดย Halpin and Winer ผลการศกษาไดพฤตกรรมผน า 2 มต คอ 2.1 มตรเรมโครงสรางงานหรอมตกจสมพนธ (Initiating Structure) หมายถง พฤตกรรมของผน าทแสดงถงความสมพนธระหวางผน าและผใตบงคบบญชา ใหความส าคญตอองคกรและ การจ ากดเรองงานการมอบหมายงาน เนนระเบยบแบบแผนของความส าคญตอองคการ เนนระเบยบแบบแผนขององคกร การสงงาน ก าหนดแบบแผนการตดตอสอสาร การสอความหมายทเปนระบบ มการก าหนดชองทางการตดตอสอสาร ใหความส าคญกบการก าหนดเสนตายของการท างาน ว ธการด าเนนงานตามขนตอนทก าหนด การใหการชแนะเกยวกบการท างานหรอวธการท างาน การหาวธการท างานใหผลส าเรจ เปดโอกาสใหสมาชกไดทราบจดมงหมายขององคการรวมกน นนคอ พฤตกรรมมตมงงานใหบรรลเปาหมายขององคการ 2.2 มตสมพนธ (Consideration) หมายถง พฤตกรรมของผน าทแสดงถงความสมพนธของผน าและผใตบงคบบญชาในลกษณะทเชอถอซงกนและกน เปนพฤตกรรมผน าแบบมตรภาพ ความไววางใจระหวางกน และความอบอนทเกดขนระหวางผบงคบบญชา การเปนมตรยอมรบกน ความสนทสนม มพฤตกรรมเนนความหวงใยตอสมาชกพยายามใหการสนบสนนชวยเหลอ การดแลสมาชกทกคนอยางเสมอภาค การใหมสวนรวมเปนเจาของงาน การตดสนใจ การสอสาร 2 ทาง เขาพบไดสะดวก ไมถอตว โดยสรป คอ พฤตกรรมทมงทางมนษยสมพนธแบบวดหลายชดทไดสรางขน และใชวดพฤตกรรมของผน า ซงสะทอนถงมตทงสองชด หนง คอ แบบวดการบรรยายเกยวกบพฤตกรรมของผน า (สมยศ นาวการ, 2543: 147) 3. การศกษาของมหาวทยาลยมชแกนพฒนาโดย Likert and other (1961: 196) และการศกษาของ (เบลคและมตน 1964, quoted in Dwivedi, 1995) ดงน 3.1 การศกษาของ Likert and other ไดแบงแบบความเปนผน าเปน 2 ประเภท คอ 3.1.1 ผน าแบบมงงานเปนผน าทใหความส าคญกบการท างานของคนงานและวธการน ามาซงความส าเรจโดยพวกเขา ผน าจะกวดขนกบมาตรฐานของการท างาน การบรหารการจดการดวยความระมดระวง ก าหนดวธอยางใกลชด การใชสงจงใจตางๆ เพอกระตนการผลตและการก าหนดขนตอนของผลผลตดวยการใชเทคนคตางๆ 3.1.2 ผน าแบบมงคนใหความส าคญกบความตองการสวนบคคลของผ รวมงาน/ผใตบงคบบญชาและพฒนาความสมพนธระหวางบคคลพยายามรกษาน าใจของผรวมงาน จะใหความสนใจกบปญหาของผใตบงคบบญชา ผน าทมงคนนสนบสนนความสมพนธกบผรวมงานของเขาใหกลม

8

เพอการสรางการตดสนใจทดกวาการสรางกลมงานทมประสทธภาพ เปดโอกาสใหผรวมงานไดตงจดหมายในการปฏบตงานทสง การท าใหผใตบงคบบญชาเขาใจเปาหมายไดอยางชดเจน การใหพนกงานมเสรภาพในการท างาน (สงวน ชางฉตร, 2541: 176)

3.2 การศกษาของเบลคและมตนไดวเคราะหขอบกพรองบางอยางของการศกษาของมชแกนและโอไฮโอ สเตท และพฒนาเปนตาขายการบรหาร (the managerial grid) จากแนวคดพนฐานวาผน าทมประสทธภาพตองมความสามารถในการท างานและความสามารถดานมนษยสมพนธ ตารางประกอบดวยสองมต มตแรก คอ มงงาน มตทสอง คอ มงคน และไดแบงผน าออกเปน 5 แบบ ดงน 3.2.1 แบบไมเอาไหน (impoverished) มงคนและมงงานต า บรหารงานแบบเฉอยชา ไมมจดหมายเปนผน าทประสทธผลนอยทสด 3.2.2 แบบสโมสร (Country club) มงคนสงแตมงงานต าพยายามสรางบรรยากาศแบบครอบครว อบอน ท างานใหมความสข 3.2.3 แบบเผดจการหรอมงงาน (task or authoritarian) มงงานสงแตมงคนต า ผบรหารไมพจารณาความตองการสวนบคคล แตจะมงเนนทเปาหมายขององคการใชอ านาจหนาทกดดนใหท างานใหบรรลเปาหมาย 3.2.4 แบบเดนทางสายกลาง (middle of road) มงทงงานและคนปานกลาง มงความสมดลของความตองการของผใตบงคบบญชาและเปาหมายองคการดวย 3.2.5 แบบประชาธปไตยหรอทมงาน (team or democratic) มงทงงานสงและคนสง เปนพฤตกรรมผน าทมประสทธภาพมากทสด ผบรหารจะพฒนากลมงานทมความยดเหนยวสงมความผกพน มความเคารพและไววางใจกน (Qiuck, 1997: 355-356 ; สมยศ นาวการ, 2543: 181 ; มลลกา ตนสอน, 2544: 52 ; เสรมศกด วศาลาภรณ, 2544: 77-79) 4. ทฤษฎ 3 มต ของเรดดน จากการวจยของมหาวทยาลยโอไฮโอไดจ าแนกพฤตกรรมผน าเปน 2 มต เรดดน น ามาพฒนาเปนทฤษฎ 3 มต (3-D mode) กอใหเกดพฤตกรรมผน า 3 มต คอ มตมงงาน มตมงสมพนธ และมตมงประสทธผล ไดแบงผน าออกเปน 8 แบบ เชน แบบทมประสทธผลมาก 4 แบบ คอ ผสอนแนะ (developer) ผน าทม (executive) ผคมกฎ (bureaucrat) และผ บกงาน (benevolent autocratic) แบบผน าทมประสทธผลนอย 4 แบบ คอ ผเอาใจ (missionary) ผยอมความ (compromiser) ผทนท า (deserter) และผคมงาน (autocrat) (เสรมศกด วศาลาภรณ, 2544: 51-52) ยคท 3 การศกษาประสทธผลของผน าตามสถานการณ (Contingency Model of Leadership Effectiveness) ทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณเปนทฤษฎเกยวกบความสมพนธระหวางลกษณะผน า สมาชก และปจจยตางๆ ในสถานการณ ซงอธบายวาผน าทมประสทธภาพจะขนอยกบความสมพนธ

9

ระหวางพฤตกรรมของเขาและตวแปรของสภาพแวดลอม ทฤษฎภาวะผน าตามสถานการณ ไดแก ทฤษฎตามสถานการณของฟดเลอร (Fiedler’s contingency theory) ทฤษฏความเปนผน าตามสถานการณของเฮอรซยและแบลนชารด (Hersey and Blanchard’s situational theory) ทฤษฎเสนทางเปาหมาย (path-goal theory) และแบบจ าลองของวรม-เยตตน (Vroom and Yetton’s decision making model) 1. ทฤษฏตามสถานการณของฟดเลอร (Fiedler’s contingency theory) ฟดเลอรไดท าการวจยเพอศกษาดวาปจจยทางสถานการณจะมอทธพลตอประสทธภาพของผน าอยางไร ฟดเลอรไดระบถงคณลกษณะทางสถานการณทมอทธพลตอความมประสทธภาพของความเปนผน า 3 อยาง คอ 1.1 ความสมพนธระหวางผน าและผใตบงคบบญชา (leader-member relation) ซงกอใหเกดความเชอถอไววางใจและความเคารพในตวผน า 1.2 โครงสรางของงาน (task structure) เปนการระบงาน จดมงหมาย บทบาทของสมาชก อ านาจของผน า (leader position power) เปนการแจกจายอ านาจระหวางผน าและผตามและไดจ าแนกแบบของผน าออกเปน 2 ลกษณะ คอ ผน าแบบมงงาน (task-oriented) ผน าแบบมงสมพนธ (relationship-oriented) ความสอดคลองกนระหวางองคประกอบของสถานการณและแบบของภาวะผน าสรปไดคอ ผน าแบบมงงาน จะมผลงานด เมออยในสถานการณในการท างานทแยมากหรอดมาก สวนผน าแบบมงสมพนธจะมผลงานทดในสถานการณทอยในระดบปานกลางหรอสถานการณปกต (สงวน ชางฉตร, 2541: 185 ; มลลกา ตนสอน, 2544: 58-89) 2. ทฤษฏความเปนผน าตามสถานการณของเฮอรรและแบลนชารด (Hersey and Blanchard’s situational theory) แนวคดทฤษฎน Paul และ Kemneth ไดพฒนาแบบจ าลองความเปนผน าขนมา เพอทจะชวยใหผบรหารปรบสไตลความเปนผน าของพวกเขาใหเขาถงระดบ วฒภาวะ (maturity level) ของพนกงาน ซงประกอบดวยคณลกษณะ 5 อยาง คอ ระดบความตองการความส าเรจความสามารถ การศกษาความเตมใจทจะยอมรบความรบผดชอบ และประสบการณ ทฤษฎนผน าจะตองประเมนความพรอมของบคลากรแลว ผน าควรจะชวยเพม ความพรอมของพนกงานใหรวดเรวทสดเทาทจะเปนไปไดดวยการปรบสไตลความเปนผน าของเขาเอง โดยไดแบงสไตลผน าซงเปนสวนผสมของพฤตกรรมผน าทมงงานและมงสมพนธออกเปน 4 แบบ คอ 2.1 การสงงาน มงงานสงมงสมพนธต าเหมาะกบผตามทมความสามารถนอยและไมเตมใจท างาน 2.2 การชกจงหรอการแนะน า มงงานสงมงสมพนธสงเหมาะกบผตามทมความสามารถนอยแตเตมใจท างาน

10

2.3 การมสวนรวม มงงานต า-มงสมพนธสงเหมาะกบผตามทมความสามารถแตไมเตมใจท างาน 2.4 การมอบหมายงานหรอมอบอ านาจ มงงานต า -มงสมพนธต าเหมาะกบผตามทมความสามารถและเตมใจท างาน (สมยศ นาวการ, 2543: 191-197 ; เสรมศกด วศาลาภรณ, 2544: 104) 3. ทฤษฎเสนทาง-เปาหมาย (path-goal theory) ทฤษฎนมพนฐานทางทฤษฏความคาดหวง (expectancy theory) ของการจงใจ กลาววา ผน ามหนาทชกจงและจงใจใหผใตบงคบบญชาแสดงความสามารถด าเนนงานเอาชนะอปสรรค หรอท างานดวยความพงพอใจ เพอทจะบรรลเปาหมายในแตละสถานการณ โดยผน าจะตองตดสนใจเลอกใชพฤตกรรมทเหมาะสมกบผรวมงานและสภาพแวดลอมในการท างาน ไดจ าแนกพฤตกรรมผน า 4 แบบ คอ 3.1 ภาวะผน าแบบชน าหรอสงการหรอเผดจการ (direct leadership) เปนผน าทสงการ ผใตบงคบบญชา ไมมสวนรวมในการตดสนใจ 3.2 ภาวะผน าแบบสนบสนน (supportive leadership) เปนผน าทมความเปนกนเอง สนใจเพอนรวมงาน เปนมตรกบผใตบงคบบญชา เหนอกเหนใจผรวมงาน 3.3 ภาวะผน าแบบมสวนรวม (participative leadership) ผน าสงเสรมใหสมาชกในกลมไดมสวนในการวางแผน แสดงความคดเหนและผบรหาร ใชขอเสนอแนะจากผใตบงคบบญชาไปประกอบการตดสนใจ 3.4 ภาวะผน าแบบเนนความส าเรจของาน (achievement oriented-leadership) ผน าจะมงผลงานของกลมจะก าหนดเปาหมายททาทาย สงเสรมการท างาน สจดม งหมาย (Qiuck, 1997: 360 ; สงวน ชางฉตร, 2541: 190 ; สมยศ นาวการ, 2543: 199 ; มลลกา ตนสน, 2544: 61) 4. แบบจ าลองของวรม-เยตตน (Vroom and Yetton Contingency model) ไดก าหนดรปแบบภาวะผน าในแงของการตดสนใจขนโดยเสนอแนะระดบกลยทธในการตดสนใจ 5 แบบ ซงสอดคลองกบความตองการ ดงน 4.1 การตดสนใจแบบเผดจการ I (autocratic decision I - - AI) ผตดสนใจเพยงล าพง 4.2 การตดสนใจแบบแบบเผดจการ II (autocratic decision II - - AII) ผน าจะไดรบขอมลเพมจากผใตบงคบบญชา แตยงตดสนใจเพยงผเดยว 4.3 การตดสนใจแบบปรกษา I (consultative I - - CI) ผน าจะรวมปรกษาและขอความคดเหนบางสวนจากผใตบงคบบญชา แตตดสนใจโดยล าพง

11

4.4 การตดสนใจแบบปรกษา II (consultative II - - CII) ผน าจะรวมปรกษาและขอ ความคดเหนและขอเสนอแนะตางๆ จากกลมผรวมงานเพอรวบรวมขอมลเพอท าการตดสนใจโดยล าพง 4.5 การตดสนใจโดยกลม (group decision - - GII) ผน าใหกลมมสวนรวมในการปรกษา รวบรวมขอมล แสดงความคดเหนและตดสนใจ (มลลกา ตนสอน, 2544: 62-63 ; สงวน ชางฉตร, 2541: 191)

ยคท 4 การศกษาทฤษฎภาวะผน าสมยใหม ในสถานการณปจจบนตองการมผน าทมความสามารถในระดบตางๆ ของสงคมและองคกร ท าใหมการพฒนาและเปลยนแปลงทฤษฎภาวะผน าตลอดมา ซงปจจบนไดเกดแนวคดส าคญๆ ตอไปน 1. ภาวะผน าการเปลยนแปลง (transformation theory) เปนลกษณะของผน าทจะใชความสามารถเปลยนความเชอ ทศนคตของผตามใหมวฒภาวะทสมบรณ เพอใหสมาชกในทมท างานไดไกลเกนกวาเปาหมายทตองการโดยผน าจะถายทอดความคด ประสบการณ และกระตนทางดานความคดตางๆ ใหลกนองอยางตอเนองและเปนระบบ

2. ภาวะผน าแบบแลกเปลยน (transaction theory) เปนผน าแบบเดมทใชการแลกเปลยนโดยใชรางวลตางๆ เชน เงนเดอน คาตอบแทน หรอการเลอนต าแหนงเปนเครองมอในการชกจงใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานไดตามเปาหมายทตองการโดยตางจะยนอยบนผลประโยชนทแลกเปลยน และสมาชกจะท างานเพอใหไดรางวลทตนเองพอใจเปนหลก (มลลกา ตนสอน, 2544: 65-66) ทฤษฎภาวะผน าการเปลยนแปลง

ความหมายของภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational leadership) ในการศกษาเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลงมผใหความหมายไวตางๆ ดงน Bass (1985 อางในรตตกรณ จงวศาล, 2548) ไดกลาวถงภาวะผน าการเปลยนแปลงวาเปนพฤตกรรมของผน าทแสดงออกเพอมอทธพลตอผตาม มงความสนใจไปทองคการและสงคมมากกวาตนเองหรอเหนแกตว โดยทผน าจะใชวธการยกระดบวฒภาวะและอดมการณของผตามทเกยวของกบผลสมฤทธ (Achievement) การบรรลสจจะแหงตน (Self-Actualization) สวสดภาพ (Well-Being) ของสงคม องคการและผอน อนจะรวมไปถงการทจะชวยกระตนความหมายของงานในชวตของผตามใหสงขน และชน าใหเขาไปมสวนรวมในการพฒนาความตองการทางศลธรรมใหสงขนดวย สเทพ พงศศรวฒน (2545) กลาววา ผน าการเปลยนแปลงจะใชการจงใจใหผตามเกดการเพมความพยายามในการท างานมากขนกวาปกต ซงมาจากการทผตามมระดบความมนใจตอผลของงานท

12

ไดรบมอบหมายและความมงมนตอความส าเรจคอนขางสง ในทสดผลทไดจากการท างานกคอกอใหเกดความเปลยนแปลง (Transformed) ทดขน เสาวนตย ทวสนทนนกล (2548) กลาววา ภาวะผน าการเปลยนแปลง เปนพฤตกรรมทผน าสามารถท าใหองคการเกดการเปลยนแปลงอยางเปนระบบ มประสทธภาพ ประสทธผล โดยเกดจากการก าหนดวสยทศนรวมกน และใชสมรรถภาพของสมาชกในองคการอยางเตมทในการพฒนางาน และสมาชกทกคนมความเตมใจทจะอทศตนในการพฒนาตนเองและงานในองคการ จากความหมายทงหมดพอจะสรปไดวาภาวะผน าการเปลยนแปลง คอ พฤตกรรมของผน าทมอทธพลตอผตาม ใชการจงใจใหผตามเกดความพยามยามในการท างานมากขนกวาปกต และมความเตมใจในการปฏบตท างาน ซงสงผลท าใหผตามเกดความเชอมนตอผลงานทตนเองปฏบตเกดการพฒนาตนเองและน าไปสการพฒนางานในองคการ

ทฤษฎเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลง ภาวะผน าการเปลยนแปลงเปนทฤษฎภาวะผน าตามแนวทางภาวะผน ายคใหม ซงไดรบความนยมและถกน าไปใชอยางแพรหลายมากทสดในชวง 2 ทศวรรษทผานมา (สเทพ พงศศรวฒน, 2548) เพราะสถานการณของโลกยคปจจบนองคการทงหลายเผชญกบการแขงขนระหวางกนมากขน และตางตระหนกถงความจ าเปนตองมการเปลยนแปลงเพอความอยรอดขององคการ ทฤษฏภาวะผน า การเปลยนแปลง ไดเสนอคณลกษณะผน าทประกอบดวยโครงสรางหลายหลายมต เพอใหผตามสามารถปฏบตภารกจภายใตภาวการณทเปลยนแปลงอยางรวดเรวและมความซบซอนไดด แนวคดของภาวะผน าการเปลยนแปลงไดคดคนโดย Burn ในป ค.ศ. 1978 โดยไดศกษาผน าทางการเมอง ซง Burn ไดอธบายวา “ภาวะผน าการเปลยนแปลงเปนกระบวนการทผน าและผตามตางยกระดบคณธรรมและแรงจงใจของกนและกนไดสงขน” ผน าจงตองมงความสนใจไปทการเปลยนสภาพเดมๆ ของผตาม และคนหาวธดงดดใจเพอยกระดบความคดใหมองไปไกล ถงเปาหมายระดบสง ดวยการน าเสนอวสยทศนใหผตามเหนภาพขององคการหรอสงคมใหมทดกวา เพอยกระดบจตใจทค านงแตประโยชนสวนตนไปสการค านงถงผอนจนกระทงสรางความเปนผน าในตนเอง ขณะเดยวกนผน ากสามารถพฒนาระดบคณธรรมของตนเองใหสงขนดวย ตอมาในป ค.ศ. 1985 Bass ไดพฒนาแนวคดมาจาก Burn ในป ค.ศ. 1978 ไดเสนอทฤษฎภาวะผน าการเปลยนแปลงประกอบดวย ภาวะผน า 2 แบบ คอ ภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational Leadership) และภาวะผน าแบบแลกเปลยน (Transactional Leadership) ซงลกษณะเปนพลวตร (Dynamic) ทมความตอเนองกน (Bass, 1985) ซงภาวะผน าแบบเปลยนแปลงจะมความตอเนองกบภาวะผน าแบบแลกเปลยนโดยภาวะผน าแบบแลกเปลยนเปนการท าใหผตามใหความสนใจกบความตองการของตนเองเพมขน มงเนนไปทการไดรบสงตอบแทน แตภาวะผน าแบบเปลยนแปลงเปนการเพมขวญ แรงใจ และคณธรรมของผตามใหเพมสงขน โดยมงเนนในสงทผตามจะ

13

สามารถปฏบตเพอองคการได แตมการศกษาพบวาภาวะผน าแบบเปลยนแปลงจะชวยเพมและปรบปรงประสทธภาพในขนทสงกวาภาวะผน าแบบแลกเปลยน แบสและอโวลโอ (Bass and Avolio.1991 อางถงในรตตกรณ จงวศาล, 2543)ไดเสนอโมเดลภาวะผน าแบบเตมรปแบบโดยใชผลการวเคราะหองคประกอบภาวะผน าตามรปแบบภาวะผน าทเคยเสนอในป ค.ศ. 1985 โมเดลนจะประกอบดวยภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational Leadership) ภาวะผน าการแลกเปลยนและภาวะผน าแบบตามสบายส าหรบงานวจยครงน ผวจยขอกลาวถงรายละเอยดเฉพาะผน าการเปลยนแปลง ดงน ภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational Leadership) เปนกระบวนการทผมอทธพลตอผรวมงานและผตามใหสงขนกวาความพยายามทคาดหวง พฒนาความสามารถของผรวมงานและผตามไปสระดบทสงขนและศกยภาพมากขน ท าใหเกดการตระหนกรในภารกจและวสยทศนของทมและขององคการ จงใจใหผรวมงาน และผตดตามมองใหไกลเกนกวาความสนใจของพวกเขาไปสประโยชนของกลมองคการหรอสงคม ซงกระบวนการทผน ามอทธพลตอผรวมงานหรอ ผตามนจะกระท าโดยองคประกอบพฤตกรรมเฉพาะ 4 ประการ หรอทเรยกวา“4I” (Four I s) คอ

1. การมอทธพลอยางมอดมการณ (Idealized Influence or Leadership: II or CL) หมายถง การทผน าประพฤตตวเปนแบบอยางหรอเปนโมเดลส าหรบผตาม ผน าจะเปนทยกยอง เคารพนบถอ ศรทธา ไววางใจและท าใหผตามเกดความภาคภมใจเมอไดรวมงานกน ผตามจะพยายามประพฤตปฏบตเหมอนกบผน าและตองการเลยนแบบผน าของเขา สงทผน าตองปฏบตเพอบรรลถงคณลกษณะนคอผน าจะตองมวสยทศนและสามารถถายทอดไปยงผตาม ผน าจะมความสม าเสมอมากกวาการเอาแตอารมณ สามารถควบคมอารมณไดในสถานการณวกฤต ผน าเปนผทไวใจไดวาจะท าในสงทถกตอง ผน าจะเปนผทมศลธรรมและมจรยธรรมสง ผน าจะหลกเลยงทจะใชอ านาจเพอประโยชนสวนตน แตจะประพฤตตนเพอใหเกดประโยชนแกผอนและเพอประโยชนของกลม ผน าจะแสดงใหเหนถงความเฉลยวฉลาด ความมสมรรถภาพ ความตงใจ การเชอมนในตนเอง ความแนวแนในอดมการณ ความเชอและคานยมของเขา ผน าจะเสรมความภาคภมใจ ความจงรกภกด และความมนใจของผตามและท าใหผตามมความเปนพวกเดยวกบผน า โดยอาศยวสยทศนและการมจดประสงครวมกน ผน าแสดงความมนใจชวยสรางความรสกเปนหนงเดยวกนเพอการบรรลเปาหมายทตองการ ผตามจะเลยนแบบผน าและพฤตกรรมของผน าจากการสรางความมนใจในตนเอง ประสทธภาพและความเคารพในตนเอง ผน าการเปลยนแปลง จงรกษาอทธพลของตนในการบรรลเปาหมายและปฏบตภาระหนาทขององคการ

2. การสรางแรงบนดาลใจ (Inspiration Motivation : IM ) หมายถง การทผน าจะประพฤตในทางทจงใจใหเกดแรงบนดาลใจกบผตามโดยการสรางแรงจงใจภายใน การใหความหมายและ ทาทายในเรองงานของผตาม ผน าจะกระตนจตวญญาณของทม (Team Spirit) ใหมชวตชวามการ

14

แสดงออกซงความกระตอรอรนโดยการสรางเจตคตทดและการคดในแงบวก ผน าจะท าใหผตามสมผสกบภาพทงดงามของอนาคต ผน าจะสรางและสอความหวงทผน าตองการอยางชดเจน ผน าจะแสดงการอทศตวหรอความผกพนตอเปาหมายและวสยทศนรวมกน ผน าแสดงความเชอมนและแสดงใหเหนความตงใจอยางแนวแนวาสามารถบรรลเปาหมายได ผน าจะชวยใหผตามมองขามผลประโยชนของตนเพอวสยทศนและภารกจขององคการ ผน าจะชวยใหผตามพฒนาความผกพนของตนตอเปาหมายระยะยาวและบอยครงพบวาการสรางแรงบนดาลใจนเกดขนผานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล และการกระตนทางปญญา โดยการค านงถงความเปนปจเจกบคคลท าใหผตามรสกเหมอนตนเองมคณคาและกระตนใหพวกเขาสามารถจดการกบปญหาทตนเองเผชญได สวนการกระตนทางปญญาชวยใหผตามจดการกบอปสรรคของตนเองและเสรมความคดรเรมสรางสรรค

3. การกระตนทางปญญา (Intellectual Stimulation: IS) หมายถง การทผน ามการกระตนผตามใหตระหนกถงปญหาตางๆ ทเกดขนในหนวยงาน ท าใหผตามมความตองการหาแนวทางใหมมาแกปญหาในหนวยงาน เพอหาขอสรปใหมทดกวาเดม เพอท าใหเกดสงใหมและสรางสรรคโดยผน ามการคดและแกปญหาอยางเปนระบบ มความคดรเรมสรางสรรค มการตงสมมตฐาน การเปลยนกรอบ (Reframing) การมองปญหาและการเผชญกบสถานการณเกาๆ ดวยวถทางแบบใหมๆ มการจงใจและสนบสนนความคดรเรมใหมๆ ในการพจารณาปญหาและการหาค าตอบของปญหา มการใหก าลงใจ ผตามใหพยายามหาทางแกปญหาดวยวธใหมๆ ผน ามการกระตนใหผตามแสดงความคดและเหตผล และไมวจารณความคดของผตาม แมวามนจะแตกตางไปจากความคดของผน า ผน าท าใหผตามรสกวาปญหาทเกดขนเปนสงททาทายและเปนโอกาสทดทจะแกปญหารวมกนโดยผน าจะสรางความเชอมนใหผตามวาปญหาทกอยางตองมวธแกไข แมบางปญหาจะมอปสรรคมากมาย ผน าจะพสจนใหเหนวาสามารถเอาชนะอปสรรคทกอยางได จากความรวมมอรวมใจในการแกปญหาของผรวมงานทกคน ผตามจะไดรบการกระตนใหตงค าถามตอค านยมของตนเอง ความเชอและประเพณ การกระตนทางปญญาเปนสวนส าคญของการพฒนาความสามารถของผตามในการทจะตระหนกและแกไขปญหาดวยตนเอง

4. การค านงถงความเปนปจเจกบคคล (Individualized Consideration: IC) ผน าจะมความ สมพนธเกยวของกบบคคลในฐานะเปนผน าในการดแลเอาใจใสผตามเปนรายบคคล และท าใหผตามรสกมคณคาและมความส าคญ ผน าจะเปนโคช (Coach) และเปนทปรกษา (Advisor) ของผตาม แตละคน เพอการพฒนาผตาม ผน าจะเอาใจใสเปนพเศษในความตองการของปจเจกบคคล เพอความสมฤทธและเตบโตของแตละคน ผน าจะพฒนาศกยภาพของผตามและเพอนรวมงานใหสงขน นอกจากนผน าจะมการปฏบตตอผตามโดยการใหโอกาสในการเรยนรสงใหมๆ สรางบรรยากาศของการใหการสนบสนน ค านงถงความแตกตางระหวางบคคลในดานความจ าเปน และความตองการ

15

การประพฤตของผน าแสดงใหเหนวาเขาใจและยอมรบความแตกตางระหวางบคคล เชน บางคนไดรบก าลงใจมากกวา บางคนไดรบอ านาจการตดสนใจดวยตนเองมากกวา บางคนมมาตรฐานทเครงครดกวา บางคนมโครงสรางงานทมากกวา ผน ามการสงเสรมการสอสารสองทาง และมการจดการดวยการเดนดรอบๆ (Management by walking around) มปฏสมพนธกบผตามเปนการสวนตว ผน าสนใจในความกงวลของแตละบคคล เหนปจเจกบคคลเปนบคคลทงคน (As a Whole Person) มากกวาเปนพนกงานหรอเปนเพยงปจจยการผลต ผน าจะมการฟงอยางมประสทธภาพ มการเอาใจเขามาใสใจเรา (Empathy) ผน าจะมการมอบหมายงานเพอเปนเครองมอในการพฒนาผตามเปดโอกาสใหผตามไดใชความสามารถพเศษอยางเตมท และเรยนรสงใหมๆ ททาทายความสามารถ ผน าจะดแลผตามวาตองการค าแนะน า การสนบสนนและการชวยใหกาวหนาในการท างานทรบผดชอบอยหรอไม โดยผตามจะไมรสกวาเขาก าลงถกตรวจสอบ จากการทบทวนแนวคดทฤษฏภาวะผน า ผวจยมความสนใจทจะศกษาภาวะผ น าการเปลยนแปลงตามแนวคดของเบสและอโวลโอ (Bass & Avolio, 1991 อางถงในรตตกรณ จงวศาล, 2543) สามารถสรปไดวาภาวะผน าการเปลยนแปลงเปนกระบวนการทผน าพยายามเปลยนแปลง ผตามใหปฏบตงานอยางมประสทธภาพและบรรลถงเปาหมายทวางไว ท าใหผตามเกดความไววางใจ เกดความจงรกภกดและเชอถอในตวของผน า เกดความคลอยตาม ดงนนผบรหารหรอผน าจะตองมความสามารถใจการจงใจคนใหท าสงตางๆ ดวยความเตมใจ ท าใหผตามรสกอยากจะตดตามไปทกหนทกแหง และตองเปดโอกาสใหผตามไดแสดงถงความสามารถ ใหโอกาสผตามไดพฒนาตนอยเสมอ สรางบรรยากาศในการท างานใหเกดความมสวนรวม ซงจะสงผลใหผตามเกดความผกพนตอองคกร และรกในองคกรของตนเอง

แนวคด และทฤษฎเกยวกบการบรหารงาน ความหมายของการบรหาร

สรสวด ราชกลชย (2547: 4) กลาววา การบรหาร คอ กลมของกจกรรม ประกอบดวย การวางแผน การจดองคการ การสงการหรอการชน าและการควบคม ซงจะมความสมพนธโดยตรงกบทรพยากรขององคการ เพอน าไปใชใหเกดประโยชนและดวยจดมงหมายส าคญในการบรรลความส าเรจตามเปาหมายขององคการอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผลครบถวน เสนาะ ตเยาว (2544) ไดใหความหมายของการบรหาร คอ กระบวนการท างานกบคนและโดยอาศยคน เพอบรรลวตถประสงคขององคการภายใตสภาพแวดลอมทเปลยนแปลง ธงชย สนตวงษ (2546: 18) กลาววา การบรหาร คองานของหวหนาหรอผน าทจะตองกระท า เพอใหกลมตางๆ ทมคนหมมากมาอยรวมกนและรวมกนท างานเพอวตถประสงคทตงไวจนส าเรจผลโดยไดประสทธภาพ

16

จากความหมายทงหมดพอจะสรปไดวาการบรหาร คอ กระบวนการทผบรหารหรอผน าใชในการก าหนดกจกรรมโดยอาศยผ อนเปนผท ากระท า ประกอบดวย การวางแผน การจดองคการ การสงการหรอการชน า และการควบคม เพอใหการท างานบรรลวตถประสงคขององคกร

แนวคดและทฤษฏเกยวกบการบรหาร

ผวจยไดท าการศกษาแนวคดและทฤษฎเกยวกบการบรหารงานจากต าราวชาการของนกวชาการหลายทาน จงไดรวบรวมแนวคดและทฤษฏเกยวกบการบรหารงาน ซงมรายละเอยดดงตอไปน ศรวรรณ เสรรตนและคณะ (2545: 20-22) กลาวถงหนาทการบรหารจดการ (Function of Management) หรอกระบวนการของการบรหารจดการ (Management Process) เปนหนาทพนฐาน 4 ประการของผจดการ ประกอบดวย การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การน า (Leading) และการควบคม (Controlling) ทรพยากรขององคกร (Dessler, 1998: 679) ผบรหารทสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพมกเปนผทปฏบตงานตามหนาทของการบรหารจดการ (Function of Management) หรอใชกระบวนการของการบรหารจดการ (Management process) อาจแบงหนาทของการบรหารจดการออกเปน 5 หนาท คอ การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การจดคนเขาท างาน (Staffing) การน า (Leading) การควบคม (Controlling) แตในปจจบนนยมรวมการจดคนเขาท างาน (Staffing) ไวกบการจดองคการ (Organizing) จงเหลอเพยง 4 หนาท ดงน 1.การวางแผน (Planning) เปนสงทองคกรตองการเปลยนแปลงในอนาคต การวางแผนเปนสะพานเชอมระหวางเหตการณปจจบนและอนาคต ซงท าไดโดยการใหบรรลเปาหมายผลลพธทตองการ การวางแผนจงตองอาศยการก าหนดกลยทธทมประสทธภาพ แมวาพนฐานของการจดการโดยทวไปเปนงานของผบรหาร การวางแผนเปนสงส าคญส าหรบการปฏบตตามกลยทธใหประสบความส าเรจและการประเมนกลยทธ เพราะการจดการองคการ การจงใจ การจดบคคลเขาท างาน และกจกรรมควบคมขนกบการวางแผน กระบวนการวางแผนจะตองประกอบดวยผบรหารและพนกงานภายในองคกร การวางแผนจะชวยใหองคกรก าหนดขอดจากโอกาสภายนอกและท าใหเกดผลกระทบจากอปสรรคภายนอกต าสด โดยตองมองเหตการณในอดตและปจจบนเพอคาดคะเนเหตการณทจะเกดขนในอนาคต การวางแผน ประกอบดวยการพฒนาภารกจ (Mission) การคาดคะเนเหตการณปจจบน เหตการณอนาคตและแนวโนม การก าหนดวตถประสงค และการเลอกกลยทธทใชใน การวางแผนจะชวยใหธรกจปรบตวสการเปลยนแปลงแผนของตลาดและสามารถก าหนดเปาหมายได การบรหารเชงกลยทธนนตองการใหองคกรตดตามในลกษณะเชงรก (Proactive) มากกวาทจะเปนเชงรบ (Reactive) องคประกอบทประสบความส าเรจ จงตองควบคมอนาคตขององคการมากกวาท

17

จะรอรบผลจากอทธพลสภาพแวดลอมภายนอกและเหตการณทเกดขน การตดสนใจ (Decision Making) ถอเปนสวนหนงของการวางแผน การปรบตวเปนสงทจ าเปนเพราะวาการเปลยนแปลงของตลาด เศรษฐกจและคแขงทวโลก จดเรมตนของความส าเรจทดของธรกจคอการวางแผนทเ หมาะสมเหนผลไดจรง ยดหยน มประสทธภาพและทรงประสทธผล การวางแผน ประกอบดวย 1.1 การด าเนนการตรวจสอบตวเอง เพอก าหนดสถานภาพในปจจบนขององคการ 1.2 การส ารวจสภาพแวดลอม 1.3 การก าหนดวตถประสงค 1.4 การพยาการณสถานการณในอนาคต 1.5 การก าหนดแนวทางปฏบตงานและความจ าเปนในการใชทรพยากร 1.6 การประเมนแนวทางปฏบตงานทวางไว 1.7 การทบทวนและปรบแผนเมอสถานการณเปลยนแปลงและผลลพธของการควบคม ไมเปนไปตามทก าหนด 1.8 การสอสารในกระบวนการของการวางแผนเปนไปอยางทวถง

2. การจดการองคการ (Organizing) จดมงหมายขององคกร คอ การใชความพยายามทกกรณโดยการก าหนดงานและความส าคญของอ านาจหนาท การจดการองคกร หมายถง การพจารณาถงสงทตองการท าและผทจะท างานมตวอยางในประวตศาสตรของธรกจทมการจดการองคกรทดสามารถจงใจผบรหารและพนกงานมองเหนความส าคญของความส าเรจขององคกร การก าหนดลกษณะเฉพาะของงาน (Work Specialization) โดยการแบงงานประกอบดวยงานทก าหนดออกมาเปนแผนก การจดแผนก และการมอบอ านาจหนาท (Delegating Authority) การแยกงานออกเปนงานยอยตามการพฒนารายละเอยดของงาน (Job Description) และคณสมบตของงาน (Job Specification) เครองมอเหลานมความชดเจนส าหรบผบรหารและพนกงาน ซงตองการทราบลกษณะของงาน

การก าหนดแผนกในโครงสรางขององคกร (Organization Structure) ขนาดของการควบคม (Span of Control) และสายบงคบบญชา (Chain of Command) การเปลยนแปลงกลยทธตองการ การเปลยนแปลงในโครงสราง เพราะต าแหนงใหมๆ ทสรางขนหรอลดลงหรอรวมกน โครงสรางองคกรจะตองระบถงวธการใชทรพยากรและวธการซงวตถประสงคมการก าหนดขนในธรกจ การสนบสนนทรพยากรและก าหนดวตถประสงคตามสภาพภมศาสตรและจะแตกตางจากโครงสรางดานผลตภณฑหรอลกคา รปแบบทวไปของการจดแผนกคอตามหนาท (Functional) ตามฝาย (Divisional) ตามหนวยธรกจเชงกลยทธ (Strategic Business Unit) และดานแมททรกซ (Matrix) การจดองคกร ประกอบดวย

2.1 การระบและอธบายงานทจะถกน าไปด าเนนการ

18

2.2 การกระจายงานออกเปนหนาท (Duties) 2.3 การรวมหนาทตางๆ เขาเปนต าแหนงงาน (Positions) 2.4 การอธบายสงจ าเปนหรอความตองการของต าแหนงงาน 2.5 การรวมต าแหนงตางๆ เปนหนวยงานทมความสมพนธกนอยางเหมาะสมและสามารถ

บรหารจดการได 2.6 การมอบหมายงาน ความรบผดชอบ และอ านาจหนาท 2.7 การทบทวนและปรบโครงสรางขององคกรเมอสถานการณเปลยนแปลงและผลลพธของ

การควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 2.8 การตดตอสอสารในกระบวนการของการจดการองคกรเปนไปอยางทวถง 2.9 การก าหนดความจ าเปนของทรพยากรมนษย 2.10 การสรรหาผปฏบตงานทมศกยภาพ 2.11 การคดเลอกจากบคคลทสรรหามา 2.12 การฝกอบรมและพฒนาทรพยากรมนษยตาง ๆ 2.13 การทบทวนและปรบคณภาพและปรมาณของทรพยากรมนษย เมอสถานการณ

เปลยนแปลงและผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 2.14 การตดตอสอสารในกระบวนการของการจดคนเขาท างานเปนไปอยางทวถง

3. การน าหรอการสงการ (Leading) เปนการใชอทธพลเพอจงใจพนกงานใหปฏบตงานและน าไปสความส าเรจตามเปาหมายทระบไว หรอเปนกระบวนการจดการใหสมาชกในองคกรท างานรวมกนไดดดวยวธการตางๆ เพราะทรพยากรมนษยเปนสงทซบซอนและเขาใจถองแทไดยาก การน าหรอการสงการจงตองใชความสามารถหลายเรองควบคกนไป อาท ภาวะความเปนผน าของผบรหาร การจงใจ การตดตอสอสารในองคกรและการท างานเปนทม เปนตน หนาทในการท างานหรอสงการนมความส าคญไมนอยไปกวาหนาทอน เพราะผบรหารตองแสดงบทบาทของผสงการอยางมคณภาพ ถาไมเชนนนแผนงานทวางไว ตลอดจนทรพยากรทจดเตรยมไวอาจจะไมเกดประสทธผล ถาผบรหารด าเนนกจกรรมดานการสงการไมดพอดงนนการสงการจงเปนเรองความรความช านาญประสบการณและความสามารถทชกจงใหพนกงานรวมกนปฏบตงานไปตามเปาหมายทก าหนดไวใหองคกรประสบความส าเรจตามตองการ การน า ประกอบดวย

3.1 การตดตอสอสารและอธบายวตถประสงคใหแกผใตบงคบบญชาไดทราบ 3.2 การมอบหมายมาตรฐานของการปฏบตงานตาง ๆ 3.3 การใหค าแนะน าและค าปรกษาแกผใตบงคบบญชาใหสอดคลองกบมาตรฐานของการ

ปฏบตงาน 3.4 การใหรางวลแกผใตบงคบบญชาบนพนฐานของผลการปฏบต

19

3.5 การยกยองสรรเสรญและการต าหนตเตยนอยางยตธรรมและถกตองเหมาะสม 3.6 การจดหาสภาพแวดลอมมากระตนการจงใจโดยการตดตอสอสาร เพอส ารวจ

ความตองการและสถานการณการเปลยนแปลง 3.7 การทบทวนและปรบวธการของภาวะความเปนผน าเมอสถานการณเปลยนแปลงและ

ผลลพธการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 3.8 การตดตอสอสารโดยทวทกแหงในกระบวนการของภาวะความเปนผน า

4. การควบคม (Controlling) การใชทรพยากรตางๆ ขององคกรถอวาเปนกระบวนการตรวจสอบหรอตดตามผลและประเมนการปฏบตงานในกจกรรมตางๆ ของพนกงานเพอรกษาใหองคกรด าเนนไปในทศทางสเปาหมายอยางถกตองตามวตถประสงคหลกขององคกรในเวลาทก าหนดไว องคกรหรอธรกจทประสบความลมเหลวอาจเกดจากการขาดการควบคมหรอมการควบคมท ไรประสทธภาพและหลายแหงเกดจากความไมใสใจเรองของการควบคม ละเลยเพกเฉย หรอในทางกลบกนคอมการควบคมมากจนเกดความผดพลาดขององคกรเอง การควบคมจงเปนหนาท หลกทางการบรหารทมความส าคญตงแตเรมตนจนจบกระบวนการทางการบรหาร การควบคมเปนการตรวจตราและตรวจสอบผลการปฏบตงานโดยเปรยบเทยบกบเปาหมายและด าเนนการปฏบตเพอใหมนใจวาจะบรรลผลลพธตามตองการ นอกจากนการควบคมยงเปนกระบวนการวบรวมและแสดงถงขอมลยอนกลบเรองของผลการด าเนนงานในฐานะท เปนพนฐานส าหรบการปฏบตการและ การเปลยนแปลงในอนาคตอกดวย การควบคม ประกอบดวย

4.1 การก าหนดมาตรฐาน 4.2 การเปรยบเทยบและตดตามผลการปฏบตงานกบมาตรฐาน 4.3 การแกไขความบกพรอง 4.4 การทบทวนและปรบวธการควบคม เมอสถานการณเปลยนแปลงและผลลพธของ

การควบคมไมเปนไปตามทก าหนด 4.5 การตดตอสอสารในกระบวนการของการควบคมเปนไปอยางทวถง

ฟาโยล (Fayol) ไดอธบายถงกระบวนการจดการงานซงประกอบดวยหนาท 5 ประการ คอ

1. การวางแผน (Planning) หมายถง ภาระหนาทของผบรหารทจะตองท าการคาดการณลวงหนาถงเหตการณตางๆ ทจะมผลกระทบตอธรกจและก าหนดขนเปนแผนการปฏบตงานหรอวถทางทจะปฏบตเอาไว เพอส าหรบเปนแนวทางของการท างานในอนาคต

2. การจดองคการ (Organizing) หมายถง ภาระหนาททผบรหารจ าตองจดใหมโครงสรางของงานตางๆ และอ านาจหนาท ทงนเพอใหเครองจกร สงของและตวคน อยในสวนประกอบทเหมาะสมในอนทจะชวยใหงานขององคการบรรลผลส าเรจได

20

3. การบงคบบญชาส งการ (Commanding) หมายถง หนาท ในการส งงานตางๆ ของผใตบงคบบญชา ซงกระท าใหส าเรจผลดวยด โดยทผบรหารจะตองกระท าตนเปนตวอยางทดจะตองเขาใจคนงานของตน

4. การประสานงาน (Coordinating) หมายถง ภาระหนาททจะตองเชอมโยงงานของทกคนใหเขากนไดและก ากบใหไปสจดมงหมายเดยวกน

5. การควบคม (Controlling) หมายถง ภาระหนาทในการทจะตองก ากบใหสามารถประกนไดวากจกรรมตางๆ ทท าไปนนสามารถเขากนไดกบแผนทไดวางไวแลว พงษศกด ปญจพรผล (2542) กลาวถง กระบวนการบรหารควรประกอบดวย 10 ประการ คอ 1. การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดงานหรอวธการปฏบตงานไวเปน การลวงหนา โดยเกยวกบการคาดการณ (Forecasting) การก าหนดวตถประสงค (Set Objective) การพฒนากลวธ (Develop Strategies) ในการวางแผน ซงตองค านงถงนโยบาย (Policy) เพอใหแผนงานทก าหนดขนไวมความสอดคลอตองกนในการด าเนนงาน 2. การจดการ (Organizing) หมายถง การพฒนาระบบการท างานเพอใหงานตางๆ สามารถด าเนนไปโดยมการประสานงานกนอยางด 3. การจดคนเขาท างาน (Staffing) หมายถง การจดหาบคคลเขาปฏบตงานใหเหมาะสมตามต าแหนงหนาททรบผดชอบ 4. การตดสนใจ (Decision) หมายถง ความสามารถของผบรหารในการทจะตดสนใจแยกแยะและวเคราะหออกมาใหไดวาในการท างานจะตองมการตดสนใจในเรองใดบาง 5. การสงการ (Directing) หมายถง การศกษาวธการวนจฉยสงการ รวมทงการควบคมงานและนเทศงาน ตลอดจนศลปะในการบรหารงานทจะท าใหการท างานประจ าวนของเจาหนาททกคนเปนไปดวยด 6. การควบคม (Controlling) หมายถง การรวมมอประสานงาน เพอการด าเนนการเปนไปดวยด ราบรน ศกษาหลกเกณฑและวธการทจะท าการประสานงานดขน และด าเนนการแกไขเมอเกดปญหาขน 7. การรวมมอประสานงาน (Coordinating) หมายถง การประสานงานใหผปฏบตงาน ทกฝายมความเขาใจในงาน เขามารวมท างานกนอยางพรอมเพรยงกน ขอตกลงทส าคญยงของการประสานงาน คอ ความรวมมอ ซงเปนเรองของ “จตใจ” 8. การสอขอความ (Communicating) หมายถง การผานขาวสารขอมลและความเขาใจเพอทจะใหผใตบงคบบญชาหรอบคคลอนเปลยนแปลพฤตกรรมตามทตองการ

21

9. การรายงานผล (Reporting) หมายถง การรายงานผลการปฏบตของหนวยงานใหแกผบรหารและสมาชกของหนวยงานไดทราบความเคลอนไหวของการด าเนนงาน ตลอดจน การประชาสมพนธ (Public Relation) แจงใหประชาชนทราบ ซงโดยทวไปการรายงานจะหมายถงวธการของสถานบนหนวยงานทเกยวของกบการใหขอมลแกผสนใจมาตดตอสอบถามผบงคบบญชาหรอผรวมงาน ความส าคญของการรายงานนนจะตองอยบนรากฐานของความเปนจรง 10. การงบประมาณ (Budgeting) หมายถง การงบประมาณ โดยศกษาใหทราบถงระบบและกรรมวธในการบรหารเกยวกบงบประมาณ และการเงนตลอดจนการใชงบประมาณในการควบคมงาน ดารฟ (Dalf, 2006 อางในสาคร สขศรวงศ, 2550: 26-27) กลาวถงกจกรรมหลกทางการจดการแบงออกเปนกระบวนการ ซงประกอบดวยกจกรรม 4 ประการ คอ 1. การวางแผน (Planning) ประกอบดวย การก าหนดขอบเขตของธรกจ ตงเปาหมายและวตถประสงค ตลอดจนก าหนดวธการเพอใหสามารถด าเนนงานไดตามวตถประสงคหรอเปาหมายทตงไว 2. การจดองคกร (Organizing) ประกอบดวย การจดบคคล แบงแผนงาน และจดสรรทรพยากรตางๆ ใหเหมาะสม สอดคลองกบแผนงาน เพอใหองคกรสามารถด าเนนการตามแผนใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทก าหนด 3. การชน า (Leading) ประกอบดวยเนอหา 2 เรองส าคญ คอ ภาวะผน า (Leadership) ซงเกยวกบการพฒนาตวผบรหารเองและการจงใจ (Motivation) ซงเกยวกบการชกจงหรอการกระตนใหผอนท างานไดเตมทตามความรความสามารถ 4. การควบคมองคกร (Controlling) เปนการควบคมองคกรใหการด าเนนงานตางๆ ภายในองคกรเปนไปตามเปาแผนงาน ความคาดหวงหรอมาตรฐานทก าหนด

จากการทบทวน ทฤษฏ เกยวกบการบรหาร สรปไดวาการบรหารเปนกระบวนการทประกอบไปดวย การวางแผน การจดองคกร การบงคบบญชา การประสานงาน การควบคม ซงการด าเนนงานจะตองใชกลยทธเพอใหบคคลตางๆ เกดความรวมมอในการปฏบตงาน และตองมกระบวนการในการด าเนนงานตามแผนและมระบบควบคม เพอใหบรรลวตถประสงคขององคกรในการบรหารงานจะตองค านงถงบรบทขององคการทงดานทรพยกร และบคลากรในองคการทมอย

แนวคดเกยวกบการบรหารงานสหกรณการเกษตร

ความหมายของสหกรณ (Cooperatives) จากค าจ ากดความของสหกรณในแถลงการณวาดวยเอกลกษณของสหกรณขององคการ

สมพนธภาพสหกรณระหวางประเทศ (The International Co-operative Alliance: ICA) ในป 1995 (พ.ศ. 2538) ระบไววา “สหกรณเปนองคการอสระของบคคลซงรวมกนดวยความสมครใจ

22

เพอสนองความตองการและจดมงหมายรวมกนทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมโดยการด าเนนวสาหกจทเปนเจาของรวมกนและควบคมตามหลกประชาธปไตย”

สหกรณ คอ คณะบคคลซงรวมกนด าเนนกจการเพอประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมโดยชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกน และตองจดทะเบยนตามพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2542 สหกรณเปนของสมาชก บรหารงานโดยสมาชก และเพอผลประโยชนของสมาชก ทงนเพอสรางสรรคและปรบปรงการประกอบสมมาอาชพและความเปนอยใหดขน สงผลใหประเทศชาตมการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และประชาธปไตยดวยวธการสหกรณ ซงยดอดมการณชวยตนเองและชวยเหลอ ซงกนและกนเปนวธการในการด าเนนงาน (กรมสงเสรมสหกรณ. สวนเผยแพรและประชาสมพนธ, 2555: 3)

สรปไดวา สหกรณ หมายถง กลมบคคลทรวมตวกนเพอแกปญหาในการประกอบอาชพเดยวกน โดยจะตองท าการจดทะเบยนเปนนตบคคลตอนายทะเบยนสหกรณโดยมการด าเนนกจกรรมรวมกน ท ากจกรรมทางธรกจทไมแสดงหาผลก าไรเปนหลกโดยยดหลกเพอชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกน

ความหมายของ “คณคาสหกรณ” (Cooperatives Values) “สหกรณอยบนพนฐานแหงคณคาของการชวยตนเองความรบผดชอบตอตนเองความเปนประชาธปไตย ความเสมอภาค ความเทยงธรรม และความเปนเอกภาพ สมาชกสหกรณเชอมนในคณคาทางจรยธรรมแหงความสจรต ความเปดเผย ความรบผดชอบตอสงคมและความเอออาทรตอผ อน โดยสบทอดประเพณปฏบตของผรเรมการสหกรณ” (กรมสงเสรมสหกรณ. สวนเผยแพรและประชาสมพนธ, 2555: 11) ความหมายของ “อดมการณสหกรณ” (Cooperative Ideology) อดมการณสหกรณ คอ ความเชอรวมกนทวาการชวยตนเองและการชวยเหลอซงกนและกน ตามหลกการสหกรณจะน าไปสการกนดอยด มความเปนธรรมและสนตสขในสงคม (กรมสงเสรมสหกรณ. สวนเผยแพรและประชาสมพนธ, 2555: 11)

ความหมายของ “หลกการสหกรณ” (Cooperative Principles) หลกการสหกรณ คอ แนวทางทสหกรณยดถอปฏบตเพอใหคณคาของสหกรณเกดผลเปนรปธรรม ซงประกอบดวยหลกการทส าคญรวม 7 ประการ กลาวคอ หลกการท 1 การเปนสมาชกโดยสมครใจและเปดกวาง หลกการท 2 การควบคมโดยสมาชกตามหลกประชาธปไตย หลกการท 3 การมสวนรวมทางเศรษฐกจของสมาชก หลกการท 4 การปกครองตนเองและความเปนอสระ หลกการท 5 การศกษา ฝกอบรมและสารสนเทศ หลกการท 6 การรวมมอระหวางสหกรณ หลกการท 7 การเอออาทรตอชมชน

23

ความหมายของวธการสหกรณ (Cooperative Practices) วธการสหกรณ คอ การน าหลกการสหกรณมาประยกตใชในการด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคม เพอประโยชนของมวลสมาชกและชมชน โดยไมละเลยหลกการธรกจทด (กรมสงเสรมสหกรณ. สวนเผยแพรและประชาสมพนธ, 2555: 15)

สหกรณการเกษตร สหกรณการเกษตร คอ องคการทผประกอบอาชพทางการเกษตรรวมกนจดตงขนและ จดทะเบยนเปนนตบคคลตอนายทะเบยนสหกรณตามกฎหมายโดยมจดมงหมายเพอใหสมาชกด าเนนกจกรรมรวมกนและชวยเหลอซงกนและกน เพอแกไขปญหาความเดอนรอนในการประกอบอาชพของสมาชกและชวยยกฐานะความเปนอยของสมาชกใหดขน วตถประสงคของสหกรณการเกษตร คอ 1. ใหสนเชอเพอการเกษตร 2. จดหาวสดการเกษตรและสงของทจ าเปนมาจ าหนาย 3. จดหาตลาดจ าหนายผลตผล และผลตภณฑของสมาชก 4. รบฝากเงนจากสมาชก 5. จดบรการและบ ารงดน 6. สงเสรมความรทางการเกษตรแผนใหม 7. ใหการศกษาอบรมทางสหกรณ

โครงสรางการบรหารงานของสหกรณการเกษตร โครงสรางภายในองคการสหกรณ มองคประกอบ ดงน สมาชกเปนผใชอ านาจสงสดโดยผานทประชมใหญ มการก าหนดนโยบายทวไปและมอบหมายใหคณะกรรมการด าเนนการรบไปปฏบต การจดการจดสหกรณ เรมจากตวสมาชก เพราะสมาชกเปนฝายก าหนดนโยบายทวไปของสหกรณ และเปนผเลอกตงกรรมการด าเนนการ เพอใหเปนตวแทนของสมาชกบรหารงานสหกรณตามนโยบายดงกลาว ทประชมใหญของสมาชกจงเปนผควบคมสหกรณโดยสมบรณ ในสวนทเปนภาระงานของคณะกรรมการด าเนนนน คณะกรรมการตองก าหนดวาสหกรณควรจะด าเนนการอยางไร จงจะสอดคลองกบนโยบายทสมาชกก าหนดและเปนประโยชนแกสมาชกมากทสดเชนเดยวกบสมาชก ซงจะตองใชอ านาจของสมาชกผานทประชมใหญเทานน กรรมการด าเนนการแตละทานไมมอ านาจโดยเอกเทศ ตองท าในฐานะคณะกรรมการด าเนนการเทานน เวนแตจะไดรบมอบอ านาจจากคณะกรรมการด าเนนงานเปนเรองๆ ไป คณะกรรมการด าเนนการจะคดเลอกและแตงตงผจดการสหกรณ เพอจดการธรกจของสหกรณ งานของผจดการเปนการใหบรการแกสมาชกโดยตรง ตวผจดการคอตวจกรส าคญ ถาสหกรณไดผจดการทมความสามารถ สหกรณจะเขมแขง แตถาไดผจดการทออนแอ สหกรณจะออนแอตามไปดวย (ประพนธ เศวตนนทน, 2541)

24

ภาพ 1 แผนภมแสดงโครงสรางการบรหารสหกรณการเกษตร ทมา : กรมสงเสรมสหกรณ. (2555)

ลกษณะการด าเนนงานของสหกรณการเกษตร พระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2545 มาตรา 46 ไดก าหนดใหสหกรณมอ านาจกระท า

การเกยวกบการด าเนนธรกจในเรองการผลต การคา การบรการ อตสาหกรรม การใหสวสดการหรอการสงเคราะห การรบฝากเงน การใหสนเชอ และด าเนนกจการอยางอน บรรดาทเกยวกบหรอเนองในการจดใหส าเรจตามวตถประสงคของสหกรณ

ในการด าเนนธรกจของสหกรณภาคการเกษตร จะด าเนนการโดยยดหลกเพอผลประโยชนของสมาชกสหกรณเปนหลก โดยทวไปจะด าเนนงานในเรองดงน

สมาชก สมาชก สมาชก สมาชก สมาชก สมาชก

กลมสมาชก

กลม

ทประชมใหญ ผตรวจสอบกจการ

คณะกรรมการด าเนนการ

ผจดการ

แผนกบญช/การเงน แผนกธรการ/ทะเบยน แผนกธรกจตางๆ

เลอกตง

จดจาง

25

การใหสนเชอ สหกรณจะมการจดหาเงนทนใหสมาชกกยมเพอน าไปลงทนประกอบอาชพทางการเกษตรและเปนคาใชจายทจ าเปนภายในครอบครว โดยสหกรณจะก าหนดระเบยบและมขอก าหนดตางๆ เพอใหเงนทกไปสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนแกสมาชกสหกรณและช าระคนแกสหกรณไดภายหลง การใหกยมเงนแกสมาชกจะเปนในลกษณะก ากบแนะน า โดยการสงเสรมแนะน าชวยเหลอในรปแบบตางๆ และคดดอกเบยทคอนขางต า รวมทงมการตดตามการใชเงนก หรอ การตรวจสอบการใชเงนกเพอใหสมาชกไดปฏบตตามแผนการใชเงนกทเสนอไว

การรบฝากเงน สหกรณรบฝากเงนจากสมาชก การรบฝากจะมทงประเภทเงนฝากออมทรพย และเงนฝากประจ า โดยทวไปสหกรณจะจายดอกเบยเงนฝากแกสมาชกใหอตราทสงกวาธนาคารพาณชย

การรวมซอหรอการจดสนคามาจ าหนาย ซงไดแก วสด อปกรณการเกษตรและสงของจ าเปนทงอปโภคบรโภค รวมทงปจจยการผลตอนๆ จ าหนายใหราคายตธรรมและการรวมกนขายหรอ การรวบรวมผลตผลจากสมาชก สหกรณจะรวบรวมผลตผลจากสมาชกและน าไปจ าหนายหรอจดหาตลาดให หากใหสมาชกแตละคนน าไปจ าหนายอาจจะถกพอคาเอาเปรยบได

การแปรรปหลงจากการรวบรวมผลตผลจากสมาชก สหกรณทโรงงานแปรรปกจะท าการ แปรรป เชน น าขาวเปลอกไปสโรงสขาวของสหกรณแลวน าขาวสารออกจ าหนาย เปนตน

การสงเสรมการเกษตร สหกรณอาจจดใหมเจาหนาททางการเกษตร เพอใหความร และค าแนะน าทางการเกษตรแกสมาชกแลวเกบคาบรการเกยวกบการนจากสมาชก แตปจจบนสหกรณสวนใหญ ยงไมสามารถจดจางเจาหนาททางการเกษตรไดเอง แตใชวธขอความรวมมอหรอประสานงานกน

การใหบรการ สหกรณจะท าหนาทตดตงสบน าหรอสรางเหมอง ฝาย ระบบระบายน า เพอการเพาะปลกของสมาชกโดยสหกรณจะเรยกเกบคาบรการจากสมาชก ในปจจบนการใหบรการในดานนของสหกรณมนอย เนองจากมการสงเสรมใหจดตงสหกรณผใชน าเพมขนเปนจ านวนมาก

การด าเนนงานสหกรณมผเกยวของอย 3 ฝาย คอ สมาชก คณะกรรมการและฝายจดการ โดยทง 3 ฝาย จะท างานกนเปนทมเพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคของสหกรณ

สมาชก หมายถง ผลงชอขอจดทะเบยนสหกรณหรอผทมชออยในบญชของผทจะเปนสมาชกสหกรณ รวมทงผทสมครเปนสมาชกภายหลงทสหกรณไดจดทะเบยนแลวโดยถอวาไดเปนสมาชก เมอไดช าระคาหนตามจ านวนทจะถอครบถวนแลว

ทประชมใหญของสมาชก สหกรณจะมการประชมสมาชกทงหมดหรอผแทนสมาชกอยางนอยปละหนงครงเรยกวา

การประชมใหญ เพอพจารณาเรองตางๆ ดงน 1. รบทราบเรองการรบสมาชกเขาใหมและลาออกจากสหกรณ 2. ก าหนดวงเงนกยม 3. ก าหนดคาพาหนะ และเบยเลยงของคณะกรรมการ 4. เลอกตงคณะกรรมการด าเนนการ หรอถอดถอนกรรมการด าเนนการทงคณะหรอรายตว

26

5. เลอกตงผตรวจสอบกจการ 6. พจารณาอนมตงบดลและรายงานประจ าป 7. พจารณาจดสรรก าไรสทธประจ าป 8. พจารณาแกไขเพมเตมขอบงคบ 9. พจารณาก าหนดนโยบายการด าเนนงานของสหกรณ 10. พจารณารายงานของผตรวจสอบกจการ 11. พจารณาขออทธรณของสมาชกเกยวกบมตของคณะกรรมการด าเนนการ 12. พจารณาและปฏบตตามค าสงหรอค าแนะน าของนายทะเบยนสหกรณ รองนายทะเบยน

สหกรณ ผตรวจการสหกรณ ผสอบบญช พนกงานเจาหนาท ซงนายทะเบยนสหกรณมอบหมายหรอเจาหนาทสงเสรมสหกรณ

13. พจารณาลงมตใหสหกรณสมครเขาเปนสมาชกชมนมสหกรณหรอใหเขารวมกบสหกรณอนในการจดตงชมนมสหกรณ

14. พจารณาใหความรวมมอและประสานงานกบสนนบาตสหกรณตลอดจนการรบค าแนะน าชวยเหลอทางวชาการสหกรณและการฝกอบรมวชาการเกยวกบกจการสหกรณ

15. พจารณาควบสหกรณและแยกสหกรณ คณะกรรมการด าเนนการ เลอกมาจากสมาชกในทประชมใหญ คณะกรรมการด าเนนการ

มหนาทก าหนดนโยบาย วตถประสงค และแนวทางปฏบตงานของสหกรณ ผจดการ หมายถง ผทจะตองรบผดชอบการจดการธรกจของสหกรณใหเปนไปตามนโยบายท

คณะกรรมการด าเนนการก าหนดผจดการจงควรเปนผทมความร ความสามารถและประสบการณในการท างาน ผจดการจะจดจางเจาหนาทใหท างานในสหกรณตามปรมาณธรกจและฐานะการเงนของสหกรณ

การบรหารงานของสหกรณการเกษตร ในปจจบนการบรหารหรอการจดการ คอ หวใจขององคการทกขนาดและทกประเภทองคการจะอยรอดและจะมก าไรหรอไมนน ขนอยกบการจดการหรอบรหาร ซงเปนปจจยทจะชวยใหเกดผลส าเรจตามเปาหมายอยางมประสทธภาพและมประสทธผล ดงนน นกบรหารจงพยายาม ทกวถทางทจะบรหารงานใหประสบผลส าเรจได ผบรหารจะตองใชความร ความสามารถ เทคนค กลยทธ ตลอดจนวธตางๆ เพอมาใชในการบรหาร เพราะองคการจะอยรอดประสบความส าเรจหรอลมเหลว กเพราะความสามารถในการบรหารหรอการจดการนนเอง (สงวนพงศ ชวนชม, 2537)

อรณ รกธรรม (2537) มแนวคดเกยวกบการบรหารจดการสหกรณโดยในการบรหารงานสหกรณนนจะตองสงเสรมใหสมาชก คณะกรรมการ และฝายจดการเปนผมความร มการใหบรการตามความตองการของสมาชกการใหความเปนธรรม สรางศรทธา และการมสวนรวมในหมสมาชกวเคราะหธรกจทกระยะ เพอปรบปรงการด าเนนงานตองใชจายอยางประหยด

พส สตถาภรณ (2537) ไดกลาวถงการบรหารงานสหกรณวามปจจยในการบรหารงานสหกรณประกอบดวย

27

1. การบรหารบคคล การบรหารบคคล หมายถง กจกรรมตางๆ ในการจดการเกยวกบตวบคคล นบแตการสรรหา

บคคล การบรรจและแตงตงใหเหมาะสมกบงาน การเลอนต าแหนง การฝกอบรม การพฒนาความรความสามารถ การก าหนดคาตอบแทน การสรางขวญและก าลงใจ และการน าหลกการจงใจมาปรบใชกบบคคลในองคกร เพอใหบคคลเหลานนรวมกนด าเนนงานของสหกรณใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว

2. การบรหารสนทรพยสหกรณ สนทรพยตาง ๆ ของสหกรณทมอยไมวาจะเปนสนคาทรพยถาวร วสดอปกรณ เครองเขยน

แบบพมพ ตลอดจนตราสารต างๆ ผ จ ดการควรจด ใหมมาตรการในการควบคมร กษา เพอใหสนทรพยเหลานนอยในสภาพด มการน าไปใชใหเกดประโยชนสงสด มความคมคา มระบบ การควบคมการเบก- จายทด ปองกนการสญเสยทอาจเกดขน การจดการสนทรพยของสหกรณในทนแยกเปน 2 ประเภทคอสนทรพยถาวร และวสดอปกรณ

3. การบรหารเงน มไดจ ากดแตเพยงการด าเนนการประจ าวนเทานน แตเพอการเจรญเตบโตของสหกรณในอนาคตดวย ซงสหกรณทกสหกรณจ าเปนตองใหความสนใจและความส าคญอยางยงสหกรณจ าเปนตองวางแผนการเงนดงกลาว ยอมกระท าเพอรกษาไวซงสถานะทส าคญสามประการคอ รกษาสภาพคลอง รกษาสภาพยดหยน และการด ารงสดสวนของหนสนและทน

4. การบรหารงาน การบรหารงานใหสหกรณประสบผลส าเรจควรมการจดองคกรใหเหมาะสมกบสภาพธรกจมการวางแผนงานทด มการควบคมอ านวยการทมประสทธภาพและมผบรหารทสามารถตดสนใจหรอวนจฉยสงการไดอยางถกตองตามสถานการณโดยการวางแผน การจดองคกรหรอการจดรปงาน การอ านวยการ และการตดตาม ประสทธผล สรปไดวา การบรหารงานของสหกรณนน มคณะกรรมการด าเนนการเปนผบรหารงานโดยไดรบเลอกจากทประชมใหญ เพอเปนตวแทนของสมาชก คณะกรรมการด าเนนการจะเปนผก าหนดนโยบายการบรหารงานของสหกรณ การบรหารงานของสหกรณจะมรปแบบในการบรหารจดการทคลายคลงกบองคการอนๆ ซงประกอบดวย การวางแผน การจดองคการ การน า และการควบคม

งานวจยทเกยวของ

มาโนช ภตองใจ (2554) ไดท าการศกษาภาวะผน าการเปลยนแปลงกลมอาชพสตรทอผาไหมแพรวา บานโพน ศนยวฒนธรรมผไทย ผลการศกษาพบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลงโดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานการมอทธพลอยางมอดมการณมคาเฉลยสงสด รองลงมาคอดานการสรางแรงบนดาลใน ดานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล และดานการกระตนทางปญญา แนวทางการพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลงกลมอาชพสตรทอผาไหมแพรวาแยกเปนดานดงน ดานการมอทธพลอยางมอดมการณ ผน ากลมควรพฒนาตนในการแสดงวสยทศนและสามารถถายทอดไปยงสมาชกกลมไดเปนอยางชดเจน ดานการสรางแรงบนดาลใจ ผน ากลมควรปฏบตตนในทางทจงใจใหเกดแรงบนดาลใจใหกบสมาชกกลม ดานการกระตนทางปญญา ผน าควรม

28

ความสามารถทจะกระตนใหสมาชกกลมมความกลาคด กลาท าในสงใหมๆ กลาน าเสนอในสงใหมๆ ดานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล ผน ากลมควรค านงถงความแตกตางระหวางบคคลใหความส าคญและเอาใจใสสมาชกกลมเปนรายบคคลใหความส าคญกบคณคาของสมาชกกลม

รงนภา วจตรวงศ (2551) ไดท าการศกษาภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาฉะเชงเทรา เขต 1 ผลการศกษา พบวา ภาวะผน า การเปลยนแปลงโดยรวมและรายดานอยในระดบมาก เรยงล าดบจากมากไปหานอย ดานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล ดานการมอทธพลเชงอดมการณ ดานการสรางแรงบนดาลใจ และดาน การกระตนทางปญญา การเปรยบเทยบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาจ าแนกตามต าแหนงโดยรวมและรายดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต ยกเวนดานการสราง แรงบนดาลใจและดานการค านงถงปจเจกบคคลแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 การเปรยบเทยบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาฉะเชงเทราเขต 1 จ าแนกตามเพศโดยรวมและรายดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต ยกเวนดานการมอทธพลเชงอดมการณ แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ . 05 การเปรยบเทยบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาฉะเชงเทรา เขต 1 จ าแนกตามประสบการณในการท างาน โดยรวมและรายดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต

เฉลา ระโหฐาน (2553) ไดท าการศกษาความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารและประสทธผลในการบรหารงานของสถานศกษาขนพนฐานในสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 2 ผลการศกษา พบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 2 โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวาอยในระดบมากทกดาน เรยงล าดบ ไดแก ดานการสรางแรงบนดาลใจ ดานการมอทธพลอยางมอดมการณ ดานการกระตนทางปญญา และดานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล ประสทธผลในการบรหารงานของสถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 2 โดยรวม อยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา อยในระดบมากทกดานเรยงล าดบ ไดแก ดาน การบรหารงบประมาณ ดานการบรหารทวไป ดานการบรหารงานบคคลและดานการบรหารวชาการ ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษามความสมพนธกบประสทธผล การบรหารงานของสถานศกษาขนพนฐานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไว มความสมพนธกนในทางบวกและอยในระดบสง เทากบ 0.82 ประยทธ สงขรตน (2549) ไดท าการศกษาการจดการกลมออมทรพยเพอการผลต ในภาคเหนอ ผลการศกษา พบวา กลมออมทรพยเพอการผลตสวนใหญมขนาดเลก มการใหกยมเงนแกสมาชก แตไมมการกยมเงนจากแหลงอน โดยสวนใหญมสมาชกไมเกน 200 คน และมเงนสจจะ

29

ออมทรพยรวมไมเกนกลมละ 1.0 ลานบาท ก าหนดวงเงนกยมใหกแกสมาชกไมเกนรายละ 20 ,000 บาท ระยะเวลาช าระคนไมเกน 1 ป อตราดอกเบยไมเกนรอยละ 28 ตอป ไมมการรวมเปนกลมเครอขายกบกลมออมทรพยอน มก าไรสทธจากการด าเนนงานและมการจายเงนปนผลคนแกสมาชก ผลการศกษาในดานการจดการ พบวา กลมออมทรพยเพอการผลตมการจดโครงสรางองคกรในรปแบบการท างาน โดยคณะกรรมการมการแบงแยกหนาทกนอยางชดเจน สวนใหญไมมแผน การด าเนนงาน ไมมการจดท างบการเงน แตมการจดท าบญชการเงนและสมดทะเบยนในรปแบบของตนเอง มการควบคมการด าเนนงานในเรองการน าเงนสดฝากธนาคาร และมการตรวจสอบบญช แตสวนใหญตรวจสอบโดยกรรมการและสมาชกกลม โดยทวไปคณะกรรมการจะมระหวาง 6 -15 คน ในดานการจดบคคลเขาท างาน พบวา กรรมการทมบทบาทมากทสด 3 อนดบแรก ไดแก ประธานกรรมการ เหรญญก และเลขานการ สวนใหญมอาชพเปนเกษตร มการศกษาในระดบประถมศกษาและหรอชนมธยมศกษา และไมคอยไดรบการพฒนาหรอไดรบขอมลขาวสารจากภายนอก

ธนาชย สขวณช (2555) ไดท าการศกษาการบรหารจดการกลมออมทรพยเพอการผลต เพอสรางความเขมแขงของเศรษฐกจชมชนในพนทภาคกลางของประเทศไทย ผลการศกษาพบวา การบรหารจดการกลมออมทรพยเพอการผลตไดมการจดโครงสรางหนวยงานตามลกษณะของ การจดแบงงานตามหนาท การรวมอ านาจอยทประธานบรหาร การก าหนดก าลงคน พบวา สมาชกในปจจบนไดจ าแนกเปนสมาชกสามญและสมาชกวสามญโดยรบสมครสมาชกเฉพาะวนประชมใหญประจ าป ในการสรรหาคณะกรรมการบรหาร การวางแผนจดกจกรรมใหสอดคลองกบนโยบาย การบรหารจดการกลมออมทรพยเพอการผลต แบงตามลกษณะงานทตองรบผดชอบเปน 2 สวน คอ ฝายบรหารและฝายกจกรรมสวสดการ การบรหารงานบคคลโดยใชวธการเลอกตงสรรหาบคลากรทเหมาะสมกบต าแหนงตางๆ เขามารวมงาน ซงเนนหลกการประชาธปไตย และการอ านวยการสงการ มการจดประชมเพอชแจงถงผลการด าเนนงานของแตละฝายใหสมาชกไดรบทราบ และในระเบยบของกลมออมทรพยเพอการผลต ไดก าหนดกฎ กตกา เอาไวใหสมาชกคณะกรรมการไดปฏบต ส าหรบปจจยทมอทธพลในการสรางความเขมแขงของเศรษฐกจชมชน ไดแก การเขาถงแหลงทนพบวาเกดจากการเขาไมถงแหลงทนทจะน ามาลงทนในการประกอบอาชพ การบรหารจดการทนและสมาชก อนเปนสาเหตหลกเกดแนวคดในการรวมตวกนกอตงกลมออมทรพยเพอการผลตขนเพอระดมทนชวยเหลอซงกนและกน การพงพาตนเองไดอยางยงยน สมาชกไดปรบปรงและพฒนาฐานะความเปนอยของบคคลภายในชมชน การมสวนรวมของสมาชกในการรวมด าเนนการรวมตดสนใจรวมรบผลประโยชนรปแบบการบรหารจดการกลมออมทรพยเพอการผลตทน าเสนอผลการวจยโดยไดพจารณาปจจยส าคญทคนพบเปนอนดบแรกและน ามาสรางรปแบบบรหารจดการกลมออมทรพย เพอการผลต จ านวน 4 ประการ ไดแก ขอจ ากดดานเวลาของคณะกรรมการ ดานความรการศกษาของคณะกรรมการ การมสวนรวมของสมาชก ขาดการน าเอาเทคโนโลยสมยใหมเขามาใช สวนปจจย

30

อนดบรองลงมา ไดแก การเขาถงแหลงทน การบรหารจดการทนและสมาชก การพงพาตนเองไดอยางยงยน

ศรวฒน เกงธรรม (2540) ไดท าการศกษาการด าเนนงานของกลมออมทรพยเพอการผลตบานหวฝาย ต าบลบานดง อ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง ผลการศกษาพบวา การจดการกลม ออมทรพยเพอการผลตบานหวฝาย จดโครงสรางคณะกรรมการบรหารตามอ านาจหนาทแบงเปน 4 ฝาย ไดแก คณะกรรมการอ านวยการ คณะกรรมการเงนก คณะกรรมการตรวจสอบ และคณะกรรมการประชาสมพนธ คณะกรรมการบรหาร ม 14 คน คดเลอกจากทประชมใหญสามญประจ าปสมาชก คณะกรรมการก าหนดแผนในการประชมคณะกรรมการปละสครง ก าหนดการประชมใหญสมาชกปละสองครง ก าหนดการรบฝากเงนสจจะสะสมทกวนท 1 ถง 3 ของทกเดอน ก าหนดการรบค าขอกเงนประจ าปกอนวนท 31 มกราคม และค าขอกประจ าเดอนกอนวนเรมตนเดอนทขอก ก าหนดวนสนสดปบญชคอวนท 31 มกราคมของทกป การสงการท าโดยคณะกรรมการบรหารตามระเบยบทก าหนดไว หากมปญหานอกเหนอทก าหนดไวตองน าเสนอทประชมใหญพจารณา การด าเนนงานของคณะกรรมการบรหารถกตรวจสอบโดยคณะกรรมการตรวจสอบและสมาชก

31

กรอบแนวคดในการวจย

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ความส าเรจในการบรหารงาน

1. การวางแผน 2. การจดองคการ 3. การน าหรอการสงการ 4. การควบคม ภาวะผน าการเปลยนแปลง

1. การมอทธพลอยางมอดมการณ 2. การสรางแรงบนดาลใจ 3. การกระตนทางปญญา 4. การค านงถงความเปนปจเจกบคคล

ลกษณะทางประชากรศาสตร

1. เพศ 2. อาย 3. สถานภาพสมรส 4. ระดบการศกษา 5. ต าแหนง 6. ระยะเวลาในการท างาน