Gaziantep Ağzı

Erzurum Ağzı Şanlıurfa Ağzı

Türkiye’nin Dogu Agzı

GAZİANTEP AĞZI

Gaziantep Ağzı

• Sesletim Farkları: Türkçe’deki diğer ağızlarda olduğu gibi, Gaziantep Ağzı’nda da, birtakım ses değişiklikleri meydana gelir. Bu ses değişikliklerini şu şekilde örneklendirebiliriz:

a e

• biraz = birez• şeftali=şefteli

c ç

• yalancı =yalançı• dilenci = dilençi

d t

• diken = tiken• dolu = tolu

e a

• elma-alma• ateş - ataş

f v

• ufak = uvak• öfke = övke

m n

• komşu=konşu• şimdi=şindi

m ŋ

• domuz=doŋuz• şimdi = şiŋdi

n l

• nem = lem• fincan = filcan

Ön Türeme: Ön ses türemesi.• Ramazan - Iramazan• rehin - irehen• rakı – arahı• razı - ırazı

Göçüşme: Harf veya seslerin yer değiştirmesi• perhiz - pehriz• Kirpik - kiprik• Derviş - devriş• Meryem - Meyrem

‘ki’ bağlacı yerine ‘kine’ bağlacı kullanılır:• Sen geleca(a)n kine o da getsin.

-‘Ne kadar’ yerine ‘neçe’ zarfı kullanılır:• O benden neçe so(o)na geldi

‘Neden’ yerine ‘ne has’ kullanılır:• Bu pazar ne has gelmedi(i)z? (Neden gelmediniz, hayrola ?)

Ünlülerin bir kısmı uzun ünlü olarak kullanılır. • Boğaz = ba(a)z Soğuk = so(o)k Işığa = ışa(a)

Gaziantep Ağzıyla Konuşma Örneği

-Anam el gızı deymde baa kimse inanmey, ben bu geline bi türlü yaranamadım getti kele. +Bacım niye eyle deysin? Bi derdi var zaar cahalın,garşına alıp gonuşsana hele. -Get bacım get! Ne derdi olucu kele,bi günden bi güne yüz kölgele etmedim gendine, bi dediini iki etmedim vallah! Amma gene de yaranameym işde, hös bes hös. +Biygg, o zaman rahat batıy zaar gendine,butradı zaar,genede getme üsdüne hele daa yaşı güccük tama düzelir. -Güccük yılanlar soha gendini! Aman bilmeym vallah artı allah düzelde gendini ne deym. +amin bacım amin.

ERZURUM AĞZI

Erzurum Ağzı* Bu ağız, Azeri Lehçesiyle büyük benzerlikler

göstermektedir. Belli başlı sesletim farklılıkları ise şöyledir:

a e

• asker - esger• tane - tene• bana - bene

d t

• doktor - tohtur• kirkbeş - gırhbeş• Koklamak-gohlamah

i e

• şehir - şeher• hiç - heç

ğ h

• Aşağıdan-aşahdan

kh

• Arkadaş-arhadaş• çıkıntı - çıhıntı

k g

• kardeş - gardaş• kurban - gurban

u,ü o,ö

•hükümet - hökümet•dudak - dodah

Şimdiki zaman çekimi şu şekildedir:• Gelirem• Gelirsen• Gelir• Gelirih• Gelirsiz• Gelirler

Göçüşmelere rastlanır:• İbrik – irbih• Eksik - esgik

Sıkça Kullanılan bazı kelimeler:• Aba: abla• Cırbağa: zayıf, çelimsiz• Uşah: çocuk• Emi: amca• Bibi: hala• Eze: teyze• Gollik: kısa boylu• İgit: Yiğit• Hılaf: hile, sahtekarlık• Peşkir: havlu

Erzurum Ağzıyla Yazılmış Bir ŞiirSENİ ELE SEVİREM Kİ…Seni ele sevirem ki... diycahsan ki niye?Ne bilim, işde ele!Seni görende bir hoş olir, ölir ölir dirilirem...Ama üzilirem; çünki sen gelmirsen.Diyacahsan ki niye? bennam işde ele!Yassi olir; sekide eyhmek yiyeceğamSen ahlıma gelirsen, yiyemirem.Gece olir, gözlerim süzülir, uyiyacağam, uyiyamiramGafam garişir, yüregim sıhışir, yatamiramGene diyirsen ki niye? işde eleSabah olir, horozlar ötir, gün doğir...Gahiram tavuhlara, culuhlara yem verirem...Culuhlari dutir dutir öpiremOnnari bile sene benzedirem...Babam beni gapiya goymir diyirsen, ey helt yiyirsen!...Gomşular, emin, bibin;, ezengile gidirsenMadem ele çıh cama,yüzün görim, bu da bene yeterSahhın deme niye, işde ele!

Erzurumlu Amca ve AtatürkErzurum Depreminden sonra Erzurum ’a gelen Atatürk, bölgeyi gezmekte, halkın isteklerini dinlemektedir. Erzurumlu amca ile arasında şu konuşma geçer:-Geçmiş olsun dayı.+Sağolasan Paşam.-Kaybın büyük mü dayı?+Melmekedimiz sağolsun Paşam!-Kimin kimsen yok mu?+Evlatlarmı harbte şehit vermişem.-Ah be dayı, bak devlet sana yardıma geldi. Ne istersin devletinden?+Bişe istemirih paşam! Biz yedi düvelinen harb etmişıh, koca melmehedi yeniden gurmuşuh! O bize yetir. Atatürk bu sözler karşısında gözleri dolarak:-Üzülme dayı, bu halin çaresine bakıcaz.

ŞANLIURFA AĞZI

Şanlıurfa Ağzı

k g

• Koyun goyun

• Kardeş gardaş

i a

• İbrahim İbraham

• Sahip sahap

t d

• Taş daş

• Tabanca dabanca

Şimdiki zaman çekimi:• geliyem• gelisen• gelii• geliyığh• gelisiz• geliler

Soru Biçimi:

• gelisen mi? = geliyor musun?• gidisen mı? = gidiyor musun?

İstek kipi:• gelah = gelelim• gidah = gidelim

Urfa Ağzında Sıkça Kullanılan Kelimeler:

• siye = sana• biye = bana• anê = anne• babo = baba• bibi = hala• dayze = teyze• avrat = hanım bayan• deget = yürü git• suvak = sokak• mıhalle = mahalle• henek = şaka• kırtik = azıcık, birazcık• pısik = kedi• haket = gerçek• fırenk = domates• balcan = patlıcan• isot = urfa biberi• leymun = limon• pircikli = havuç• savık = soğuk• ferik = taze, genç• koyneg = gomlek• kuşhana = tencere• sülahye = sürahi

Urfalı annenin oğluna mektubu... .

Oğlum Mahir! Ana heyran nasılsan? Ne haldasan? Biz seni aramasah, sormasah, sen bizi ne arisan, ne de sorisan.Hahin kızınan gezisen dolaşisan? Dünegin arkadaşın Hüsen gelmisti Ankara'dan.Seni belediye otobozunda görmiş bir kıznan. Sözlüm diye bahsetmişsen o kızdan. Birde yüzüg tahmişsan barmagan. Mahir! Niye sen hirif olmışsan, böyükleren danışmadan evlenmaga kahmışsan? Kardaşından da mi ibret almisan? Getti bir tango kız getirdi. Ne kendisi rehet etti, Ne de bizi rehet ettirdi. Kız da kız olaydı üregim yanmazdı. Ayni Çirtik Eso'ya benzirdi. Ne konuşmagimizi begenidi. Ne pişirdigimizi yeyidi. Zıkkımın köküni yiyeydi. Her bişede kusur buludi. Her bişeye yeni yeni adlar tahidi. Ben deyidim babakanuç,o deyidi " patlican ezmesi". Ben deyidim hilorik aşı, o deyidi "ekşili İzmir köftesi". Havuca pirçikli demah ayıpmış. Ben bele konuşayım diye benden utanimiş.Ben ne şanssız bir karıymışam anam! Kaynanaların zalim zamanında gelin olmışam, Gelinlerin zalim zamanında da kaynana olmışam Kime ne etmisem ki bulmışam. Mahir! sen sen olasan Aklı başında bir kız alasan.Istiyem ki sonradan peşman olmıyasan.Karı kısmı ayakkabı degil ki, Sıhtı mı çıharasan atasan. Oglum! Asebi erkegin kahrı çoh olur .Kahir çeken karı zor bulunur .Onun için, karilarin hamuri sabirnan yogrulmuştur .Onlar sultandır .Onların mekânı Cennet-i A'lâ'dır .Onlar yüce Allah'ın erkeklere bir lütfudur.

Created By

*Gülşah ÇELİK

*Burcu TAŞKIN*Nahide KOCA

* Zeynep ALTUNKALEM