Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ÖABTKPSS
2019
KİMYAAlan Bilgisi Alan Eğitimi
pegemkampüs
Video dersler ücretsizolarak cebinizde
Lütfen detaylı bilgi içinön sözü okuyunuz.
50 soruda
32SORU
KONU ANLATIMLIVİDEO DESTEKLİ
KOMİSYONÖABT KİMYA KONU ANLATIMLI
ISBN 978-605-241-341-8Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.
9. Baskı: 2019, Ankara
Proje-Yayın: Dilara ArazDizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti.
Kazımkarabekir Cad. No:97/24 İskitler - Ankara0312 341 00 02
Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 14721
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Kimya Öğretmenliği Alan Bilgisi ve Alan Eğitimi Testi (ÖABT-Kimya) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT'de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmistir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitaba ilişkin sorularınızı [email protected] adresine e-posta yoluyla ya da 0507-3166066 numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.
v
İÇİNDEKİLER
ALAN BİLGİSİ
1. BÖLÜM: MADDE
A. KİMYA BİLİMİ ����������������������������������������������������������3
Yunan Felsefesine Göre Kimya �������������������������3
Orta Çağ'da Kimya ��������������������������������������������4
Modern Kimyanın Öncüleri (17. Yüzyılda Kimya)�������������������������������������������5
Birim Sistemleri ���������������������������������������������������6
Ölçümlerde Belirsizlikler ������������������������������������7
B. MADDE ������������������������������������������������������������������ 12
Maddenin Ortak Özellikleri �������������������������������12
Kapasite ve Şiddet Özelliği �������������������������������13
Maddenin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ��������13
Maddenin Ayırt Edici Özellikleri ������������������������14
Maddenin Sınıflandırılması �������������������������������21
1. Saf (Arı) Maddeler �������������������������������������21
Elementler �����������������������������������������������������21
Bileşikler ��������������������������������������������������������22
2. Karışımlar (Saf Olmayan Maddeler)����������23
Homojen Karışımlar (Çözeltiler) �������������������24
Çözeltilerin Sınıflandırılması �������������������������24
Heterojen Karışımlar �������������������������������������25
Karışımları Ayırma Yöntemleri ����������������������25
C. MADDELERİN HÂL DEĞİŞİMİ ����������������������������� 27
D. MADDELER ARASI ISI ALIŞVERİŞİ ���������������������28
ÇÖZÜMLÜ TEST ��������������������������������������������������������30
ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������33
2. BÖLÜM: ATOM VE YAPISI
A. STATİK (DURGUN) ELEKTRİK ����������������������������35
Atom ve Elektriklenme ��������������������������������������35
Faraday’ın Elektroliz Deneyleri ve Atom Altı Parçacıklar �������������������������������������������������������35
Elektronun Keşfi �����������������������������������������������36
Elektron Yükü İle Atomdaki Pozitif Yük Arasındaki İlişki ������������������������������������������������38
Nötronun Keşfi ��������������������������������������������������39
B. ATOMUN TEMEL TANECİKLERİ VE ÖZELLİKLERİ ����������������������������������������������������������� 39
Dalton Atom Modeli �����������������������������������������39
Thomson Atom Modeli ��������������������������������������40
Rutherford Atom Modeli ������������������������������������40
C. IŞIK ����������������������������������������������������������������������� 40
Elektromanyetik Dalga Modeli �������������������������41
Işığın Dalga Modeli �������������������������������������������41
Madde-Işık Etkileşimi ����������������������������������������42
Dalga Mekaniği Atom Modeli (Modern Atom Kuramı) ����������������������������������������������������������� 49
D. ATOMLARIN ELEKTRON DAĞILIMI ���������������������50
Küresel Simetri ������������������������������������������������53
İyonların Elektron Dağılımı ������������������������������54
Değerlik Orbitalleri ve Değerlik Elektronları ������55
Temel Hâl - Uyarılmış Hâl ��������������������������������55
Kuantum Sayıları ve Atomik Dalga Fonksiyonları ����������������������������������������������������56
E. ATOM TÜRLERİ �����������������������������������������������������63
İzotop Atomlar ��������������������������������������������������63
İzobar Atomlar �������������������������������������������������64
İzoton Atomlar ��������������������������������������������������64
İzoelektronik Atomlar ���������������������������������������64
Allotrop Atomlar �����������������������������������������������65
Karbonun Allotropları ����������������������������������������65
Allotrop Atomların Özellikleri ����������������������������65
ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ��������������������������������������������������67
ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ��������������������������������������������������69
ÇÖZÜMLER - 1 ����������������������������������������������������������71
ÇÖZÜMLER - 2 ����������������������������������������������������������73
3. BÖLÜM: PERİYODİK ÇİZELGE
A. PERİYODİK TABLONUN TARİHSEL GELİŞİMİ ����74
B. PERİYODİK CETVEL ��������������������������������������������74
Periyodik Cetvelde Yer Bulma �������������������������75
Grupların Genel Özellikleri �������������������������������77
Elementlerin Periyodik Cetvelde Değişen Özellikleri ����������������������������������������������������������81
C. KOVALENT, İYONİK VE VAN DER WAALS YARIÇAPI ������������������������������������������������������������������ 90
1. Kovalent Yarıçap ������������������������������������������90
2. İyonik Yarıçap ����������������������������������������������90
3. Van Der Waals Yarıçapı ��������������������������������91
D. BÜYÜK PATLAMANIN DENEYSEL KANITLARI 91
Mineraller ����������������������������������������������������������92
Cevher �������������������������������������������������������������92
Kavurma ����������������������������������������������������������92
İndirgeme ����������������������������������������������������������92
vi
İÇİNDEKİLER
E. ALAŞIMLAR ��������������������������������������������������������� 92
1. Örgü Boşluğu Alaşımları �������������������������������92
2. Metaller Arası (intermetalik) Bileşikler ���������92
3. Süper Alaşımlar �������������������������������������������93
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������ 94
ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������93
4. BÖLÜM: KİMYASAL BAĞLAR
A. KİMYASAL TÜRLER �������������������������������������������100
Atom ��������������������������������������������������������������100
İyon �����������������������������������������������������������������100
Molekül ����������������������������������������������������������100
Radikal ������������������������������������������������������������100
B. KİMYASAL TÜRLER ARASINDA ETKİLEŞİM �� 100
Kimyasal Türler Arasında Bağ Oluşumu ��������100
Güçlü Etkileşimler �������������������������������������������101
Zayıf Etkileşimler �������������������������������������������105
Kimyasal Bağ Kavramı �����������������������������������109
Lewis Yapılarının Yazılması ���������������������������� 111
Rezonans�������������������������������������������������������� 111
Formal Yük ����������������������������������������������������� 112
Hibritleşme (Melezleşme) ������������������������������� 116
Molekül Geometrisi ve VSEPR Kuramı ���������� 118
Moleküler Orbital Teorisi ��������������������������������126
Katılar ������������������������������������������������������������130
Kristal Türleri ��������������������������������������������������131
İletkenlik ����������������������������������������������������������136
ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 138
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������141
5. BÖLÜM: BİLEŞİKLER
BİLEŞİKLER ������������������������������������������������������������144
1. Basit (Kaba) Formül ������������������������������������144
2. Molekül (Gerçek) Formülü �������������������������144
3. Açık (Yapı) Formülü �����������������������������������144
İyonik Bağlı Bileşiklerin Formüllerinin Yazılması ve Adlandırılması ���������������������������144
Kovalent Bağlı Bileşiklerin Yazılması ve Adlandırılması �������������������������������������������������147
Bileşiklerin Sınıflandırılması ���������������������������149
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������155 ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������157
6. BÖLÜM: KİMYASAL TEPKİMELER
A. KİMYASAL TEPKİMELER ����������������������������������159
Basit Denklem Denkleştirme ��������������������������159
B. KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ �������������������������161
1. Homojen Tepkime ���������������������������������������161
2. Heterojen Tepkime ��������������������������������������161
3. Endotermik Tepkime ����������������������������������161
4. Ekzotermik Tepkime �����������������������������������161
5. Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri ���������������������161
6. Sentez (Birleşme) Tepkimeleri ��������������������162
7. Yanma Tepkimeleri ������������������������������������162
8. Yer Değiştirme Tepkimeleri ������������������������164
9. Çökelme Tepkimeleri ���������������������������������164
10. İndirgenme-Yükseltgenme (Redoks) Tepkimeleri������������������������������������������������������164
11. Nötrleşme Tepkimeleri �����������������������������167
12. Metallerin Asit, Baz ve Su ile Tepkimeleri �167
ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 170
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������173
7. BÖLÜM: MOL KAVRAMI
MOL KAVRAMI ��������������������������������������������������������176
1. Avogadro Sayısı ve Mol Sayısı �������������������176
2. Bağıl Kütle ve Mol Kütlesi ���������������������������178
3. Molar Hacim �����������������������������������������������180
4. Avogadro Hipotezi �������������������������������������181
ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 183
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������186
8. BÖLÜM: STOKİYOMETRİ
A. KİMYASAL YASALAR ����������������������������������������189
1. Kütlenin Korunumu Yasası ������������������������189
2. Sabit Oranlar Yasası �����������������������������������189
3. Katlı Oranlar Yasası ������������������������������������191
4. Sabit Hacim Oranları Yasası ����������������������193
B. KİMYASAL HESAPLAMALAR �������������������������� 193
1. Miktarlı Geçiş Problemleri ���������������������������194
2. Artan Madde Problemleri ����������������������������195
3. Karışım Problemleri �����������������������������������196
4. Basit ve Molekül Formülü Bulma Problemleri��������������������������������������������������198
vii
İÇİNDEKİLER
5. Verim Problemleri ......................................199
6. Saflık Problemleri .......................................200
7. Birbirini İzleyen Reaksiyonlar .....................201
ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 203
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������206
9. BÖLÜM: GAZLAR
A. GAZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ ��������������������210
Brown Hareketi ..............................................210
B. KİNETİK GAZ TEORİSİ ��������������������������������������� 210
Gazların Difüzyonu ........................................ 211
Efüzyon ...........................................................212
C. GAZLARDA BASINÇ, HACİM, MOL SAYISI VE SICAKLIK İLİŞKİSİ ������������������������������������������������� 213
Basınç .............................................................213
İdeal Gaz Denklemi .......................................217
Gazların Yoğunluğu .......................................217
D. GAZ YASALARI ������������������������������������������������� 219
Gazlarda Basınç-Hacim İlişkisi (n-T sabit) (Boyle-Mariotte Yasası) .................................219
Gazlarda Basınç-Mol Sayısı İlişkisi (V ve T sabit) ..................................................221
Gazlarda Basınç-Sıcaklık İlişkisi (V-n sabit) (Gay Lussac Yasası) .....................221
Gazlarda Hacim-Sıcaklık İlişkisi (P-n Sabit) (Charles Yasası) ............................................222
Gazlarda Hacim-Mol Sayısı İlişkisi (P-T Sabit) (Avodagro Yasası) .......................223
Kısmi Basınç ...................................................225
Genel Gaz Denklemi ......................................227
Gazların Karıştırılması ....................................227
Tepkimeli Gaz Problemleri ..............................229
Su Üstünde Toplanan Gaz Basıncı .................233
Gerçek Gazlar ................................................234
Henry Yasası .................................................236
Atmosferde Su Buharı ...................................237
ÇÖZÜMLÜ TEST ���������������������������������������������������� 238
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������242
10. BÖLÜM: ÇÖZELTİLER
A. ÇÖZELTİLER ��������������������������������������������������������246
Çözünme Olayı ...............................................246
Çözünme Entalpisi ..........................................246
B. ÇÖZELTİ TÜRLERİ �������������������������������������������� 246
1. Çözücünün Durumuna Göre Çözeltiler ......246
2. Çözünme Şekillerine Göre Çözeltiler ..... ... 247
3. Çözünen Madde Miktarına Göre Çözeltiler 247
4. Çözünürlüğüne Göre Çözeltiler .................248
C. ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ������ 248
Katıların Çözünürlüğüne Sıcaklığın Etkisi ......248
Gazların Çözünürlüğüne Sıcaklığın Etkisi .....249
Çözücü ve Çözünenin Türü ...........................249
Basınç .............................................................249
Ortak İyon Etkisi .............................................250
D� ÇÖZÜNME HIZI �������������������������������������������������� 251
Çözünme Hızını Etkileyen Faktörler ..............251
E. DERİŞİM (KONSANTRASYON) �������������������������� 251
Kütlece % Derişim ..........................................252
Hacimce % Derişim ........................................253
Molalite ...........................................................254
ppm ve ppb .....................................................254
Molarite (Molar Derişim) .................................255
F. ÇÖZELTİLER ARASI TEPKİMELER ������������������ 258
1. Çökelme Tepkimeleri .................................258
2. Nötrleşme Tepkimeleri ...............................259
3. Kimyasal Tepkimelerde Molarite Hesabı ....261
G. KOLİGATİF ÖZELLİKLER ��������������������������������� 263
Buhar Basıncı ................................................263
Clausius-Clapeyron Denklemi .......................265
Kaynama Noktası Yükselmesi ........................267
Donma Noktası Alçalması (Kriyoskopi) ..........268
Ozmotik Basınç ve Ozmos Olayı ....................270
Viskozite ........................................................271
Aktiflik Katsayısı ve İyonik Şiddet ..................272
Analiz İle İlgili Temel Kavramlar ......................272
Ayarlama ve Ayarlı Çözelti .............................273
Birincil (Primer) ve İkincil (Sekonder) Standart ..........................................................273
Sistematik Belirli Hata .....................................273
viii
İÇİNDEKİLER
ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ������������������������������������������������277
ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ������������������������������������������������280
ÇÖZÜMLER - 1 ��������������������������������������������������������281
ÇÖZÜMLER - 2 ��������������������������������������������������������285
11. BÖLÜM: RADYOAKTİFLİK
A. RADYOAKTİFLİK (ÇEKİRDEK TEPKİMELERİ) 286
Alfa Işıması �����������������������������������������������������286
Beta Işıması ����������������������������������������������������286
Gama Işıması ������������������������������������������������287
Pozitron Işıması ����������������������������������������������287
Nötron Işıması �����������������������������������������������288
Proton Işıması ������������������������������������������������288
Elektron Yakalaması (K yakalaması) �������������288
Doğal Radyoaktiflik �����������������������������������������290
Yapay Radyoaktiflik ve Bombardıman ������������290
Fisyon (Çekirdek Bölünmesi) ��������������������������290
Füzyon (Çekirdek Kaynaşması) ���������������������290
Yarılanma Süresi �������������������������������������������291
Radyasyon Birimleri ����������������������������������������294
Çekirdek Bağlanma Enerjisi ���������������������������294
Atom Altı Parçacıklar �������������������������������������295
Radyoaktif Işık �����������������������������������������������296
Absorblaşmış Doz ������������������������������������������296
Doğadaki Temel Kuvvetler ������������������������������297
Radyoaktif Tepkimelerin Kinetiği ���������������������297
ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 298
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������301
12. BÖLÜM: TERMODİNAMİK
A. KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ ���������������304
Sistem ve Çevre ��������������������������������������������304
İç Enerji (U) �����������������������������������������������������304
Enerji ve İş ������������������������������������������������������304
Termodinamiğin I. Kanunu ������������������������������306
B. KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ DEĞİŞİMİ �����������������������������������������������������������������307
Endotermik Tepkimeler ����������������������������������307
Ekzotermik Tepkimeler �����������������������������������308
Sistemlerde Entalpi Değişimi ��������������������������309
Oluşum Entalpisi (Isısı) ����������������������������������310
Tepkime Entalpisi (∆H) Hesaplanması ���������� 311
Hess Yasası (Tepkime Isılarının Toplanabilirliği) �����������������������������������������������313
Born - Haber Çevrimi ��������������������������������������314
Bağ Enerjileri �������������������������������������������������316
Kalorimetre Kabı ���������������������������������������������317
İstemlilik ����������������������������������������������������������319
Termodinamiğin 2. Kanunu �����������������������������320
Termodinamiğin 3. Kanunu �����������������������������321
Gibbs Serbest Enerjisi ������������������������������������322
Serbest Enerji ve Kimyasal Denge ����������������323
Buharlaşma Entalpisi ��������������������������������������324
Trouton Kuralı ������������������������������������������������324
ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ����������������������������������������������� 327
ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 �������������������������������������������������329
ÇÖZÜMLÜ TEST - 3 �������������������������������������������������331
ÇÖZÜMLER - 1 ���������������������������������������������������������333
ÇÖZÜMLER - 2 ���������������������������������������������������������335
ÇÖZÜMLER - 3 ���������������������������������������������������������337
13. BÖLÜM: KİMYASAL KİNETİK
A. TEPKİME HIZI �����������������������������������������������������339
Tepkime Hızının İzlenmesi ������������������������������340
Çarpışma Teorisi ���������������������������������������������341
B. TEPKİME HIZINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER ����� 342
1. Derişimin Etkisi ������������������������������������������342
2. Sıcaklığın Etkisi �����������������������������������������342
3. Basınç ve Hacim Etkisi ������������������������������343
4. Katalizörün Etkisi ���������������������������������������344
5. İnhibitör Etkisi ��������������������������������������������345
6. Madde Cinsinin Etkisi ��������������������������������345
7. Temas Yüzeyinin Etkisi �������������������������������346
C. HIZ DENKLEMİNİN YAZILMASI ������������������������ 347
Tek Basamaklı (Mekanizmasız) Tepkimelerde Hız Bağıntısı �����������������������������347
Çok Basamaklı (Mekanizmalı) Tepkimelerde Hız Bağıntısı �����������������������������347
Tepkime Mekanizmasına Katalizörün Etkisi ��������������������������������������������������������������348
Deneysel Yoldan Hız Denkleminin Bulunması ������������������������������������������������������350
Birinci Dereceden Reaksiyonların Hız Denklemi ve Yarılanma Ömrü ������������������������351
ix
İÇİNDEKİLER
İkinci Dereceden Reaksiyonların Hız Denklemi ���������������������������������������������������������352
Sıfırıncı Dereceden Reaksiyonların Hız Denklemi ��������������������������������������������������������353
Anlık Hız ��������������������������������������������������������354
ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ����������������������������������������������� 356
ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ������������������������������������������������360
ÇÖZÜMLER - 1 ��������������������������������������������������������362
ÇÖZÜMLER - 2 ��������������������������������������������������������365
14. BÖLÜM: KİMYASAL DENGE
A. FİZİKSEL DENGE �����������������������������������������������367
B. KİMYASAL DENGE ����������������������������������������������367
Denge Sabiti ��������������������������������������������������367
Derişimler Türünden Denge Sabiti �����������������368
Dengenin Nicel Görünümü ����������������������������368
Kısmi Basınçlar Türünden Denge Sabiti ���������372
Denge Sabitinin Değişimi �������������������������������374
Dengenin Kontrolü (Denge Kesri) �������������������375
C. DENGEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER (Le Chatelier İlkesi) ������������������������������������������������ 376
1� Derişimin Etkisi ������������������������������������������376
2� Basınç ve Hacmin Etkisi ����������������������������378
3� Sıcaklığın Etkisi �����������������������������������������379
Kimyasal Dengenin Nedeni ���������������������������380
ÇÖZÜMLÜ TEST ����������������������������������������������������� 382
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������385
15. BÖLÜM: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ
A. ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ ����������������������������������388
Çözünürlük �����������������������������������������������������388
Çözünme Olayında Düzensizlik Faktörü ��������388
Çözünürlük Çarpımı ����������������������������������������389
Çözünürlük Çarpımının Hesaplanması �����������389
Ortak İyonun Çözünürlüğe Etkisi �������������������391
Çökelme Koşulu ���������������������������������������������393
Seçimli Çöktürme �������������������������������������������395
Çözünürlüğe Yabancı İyon Etkisi ��������������������396
Çözünürlüğe Hidrojen (Hidronyum) İyonu Derişiminin Etkisi ��������������������������������������������396
B. KOMPLEKS İYON DENGELERİ VE Kçç
������������ 397
Kompleks İyon Dengeleri ve Oluşum Sabitleri ����������������������������������������������������������397
Kompleks İyonlar İçeren Bir Çözeltide Çökelek Oluşması ��������������������������������������������������������398
Ligand Derişiminin Çökmeyi Önleyecek Şekilde Ayarlanması ��������������������������������������399
Ligand Derişiminin Çökmeyi Önleyecek Şekilde Kompleks İyon Oluşturması ve Çözünürlük ���399
Kompleks İyonları Oluşturan Bir Çözeltiden Çökelek Oluşması�������������������������������������������399
ÇÖZÜMLÜ TEST ���������������������������������������������������� 402
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������405
16. BÖLÜM: SULU ÇÖZELTİLERDE ASİT - BAZ DENGESİ
A. ASİT-BAZ TANIMLARI ����������������������������������������408
1� Arrhenius Asit-Baz Tanımı �������������������������408
2� Lowry-Bronsted Asit-Baz Tanımı ���������������408
3� Lewis Asit-Baz Tanımı �������������������������������409
Saf Suyun İyonlaşması �����������������������������������412
pH ve pOH Kavramı ���������������������������������������412
Kuvvetli Asitlerde ve Bazlarda pH ve pOH ����415
Sulu Çözeltilerde Zayıf Asit ve Baz Dengeleri �� 416
Zayıf Asitlerde ve Bazlarda pH ve pOH ����������417
Poliprotik Asitler ve pH �����������������������������������418
İyonlaşma Yüzdesi �����������������������������������������418
B. NÖTRLEŞME ������������������������������������������������������419
Tam Nötrleşme �����������������������������������������������419
Kısmi Nötrleşme ��������������������������������������������420
Tampon Çözeltiler �������������������������������������������421
Hidroliz ������������������������������������������������������������426
C. TİTRASYON ������������������������������������������������������� 426
Asit veya Bazların Titrasyon Eğrileri ��������������427
İndikatörler ������������������������������������������������������431
ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ����������������������������������������������� 434
ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ������������������������������������������������437
ÇÖZÜMLER - 1 ��������������������������������������������������������439
ÇÖZÜMLER - 2 ��������������������������������������������������������443
17. BÖLÜM: ELEKTROKİMYA
A. ELEKTROKİMYA ������������������������������������������������446
Aktiflik ������������������������������������������������������������446
İndirgenme ve Yükseltgenme Potansiyeli �������447
x
İÇİNDEKİLER
B. ELEKTROKİMYASAL PİL ����������������������������������� 449
Bir Elektrokimyasal Pilin Çalışma Sistemi �����449
Anot ���������������������������������������������������������������450
Katot ��������������������������������������������������������������450
Tuz Köprüsü ��������������������������������������������������450
Pil Denklemi ve Pil Potansiyeli �����������������������451
Pil Potansiyelinin Değişimi ������������������������������452
Derişim Pilleri ��������������������������������������������������454
Derişimin Pil Gerilimine Etkisi-Nerst Denklemi ��������������������������������������������������������455
Redoks Tepkimelerin İstemliliği ����������������������456
C. ELEKTROLİZ ����������������������������������������������������� 458
Erimiş NaCI Tuzunun Elektrolizi ��������������������460
NaCI Çözeltisinin Elektrolizi ����������������������������461
Kaplamacılık ��������������������������������������������������462
Elektrolizin Nicel Yönü ������������������������������������463
ÇÖZÜMLÜ TEST ���������������������������������������������������� 467
ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������472
18. BÖLÜM: ORGANİK KİMYA
A. ORGANİK BİLEŞİKLER VE ÖZELLİKLERİ ��������476
Hidrokarbonlar �����������������������������������������������477
Alkanlar (Parafinler) ����������������������������������������477
Alkanların Adlandırılması ��������������������������������480
İzomer Maddeler ���������������������������������������������485
B. ALKANLARIN ELDESİ �������������������������������������� 487
1. Würtz Sentezi ��������������������������������������������487
2. Grignard Bileşiklerinin Hidrolizi �������������������487
3. Karboksilli Asit Tuzlarının Dekarboksilasyonu ����������������������������������������488
4. Alkil Halojenürlerin İndirgenmesi ���������������488
5. Doymamış Hidrokarbonların İndirgenmesi 488
Sikloalkanlar ��������������������������������������������������488
C. DOYMAMIŞ HİDROKARBONLAR �������������������� 489
Alkenler �����������������������������������������������������������489
Alkadienler ������������������������������������������������������490
Siklo Alkenler ��������������������������������������������������490
Alkenlerde İzomeri ������������������������������������������490
D. STEREOİZOMERİ �����������������������������������������������491
Cis-trans izomerliği ����������������������������������������491
(E) ve (Z) Adlandırma Sistemi �����������������������491
Chan-Ingold-Prelog Öncelik Sıralama Sistemi �����������������������������������������������������������491
Halkalı Bileşiklerde Geometrik İzomeri �����������492
E. ALKENLERİN TEPKİMELERİ ���������������������������� 493
1. Yanma Tepkimeleri ������������������������������������493
2. Katılma Tepkimeleri �����������������������������������493
Alkenlerin Yükseltgenme Tepkimesi ��������������494
Alkenlerin Yükseltgenmeli Bölünmesi �������������494
Polimerleşme Tepkimeleri �������������������������������494
Alkenlerin Elde Edilme Tepkimeleri�����������������495
F. ALKİNLER ����������������������������������������������������������� 496
Alkinlerin Adlandırılması ��������������������������������496
Alkinlerin Tepkimeleri ��������������������������������������497
Alkinlerin Yükseltgenmeli Bölünmesi ��������������498
Alkinlere Katılma Tepkimeleri Özet �����������������498
Alkinlerin Elde Edilme Tepkimeleri ������������������499
G. ALKOLLER, ETERLER, ALDEHİTLER VE KETONLAR ������������������������������������������������������� 500
Alkoller ������������������������������������������������������������500
Alkollerin Adlandırılması ��������������������������������501
Eterler ������������������������������������������������������������504
Aldehitler ve Ketonlar �������������������������������������505
H. KARBOKSİLLİ ASİTLER, ESTERLER, KARBON-HİDRATLAR, AZOTLU ORGANİK BİLEŞİKLER, AROMATİKLER �������������������������� 510
Monokarboksilli Asitler ������������������������������������510
Polikarboksilli Asitler ���������������������������������������510
Karboksilli Asitlerin Adlandırılması �����������������510
Karboksilli Asitlerin Genel Elde Edilme Tepkimeleri ����������������������������������������������������� 511
Karboksilli Asitlerin Özellikleri ������������������������� 511
Karboksilli Asitlerin Kimyasal Tepkimeleri �������512
Esterler ����������������������������������������������������������514
Yağlar �������������������������������������������������������������516
Karbonhidratlar ����������������������������������������������516
Azotlu Organik Bileşikler ���������������������������������517
Aromatik Bileşikler �����������������������������������������519
I. STEREOİZOMERİ ������������������������������������������������ 530
Optik İzomeri (Optikçe Aktiflik) �����������������������530
Asimetrik Karbon Atomu ���������������������������������530
Simetrik Karbon Atomu �����������������������������������530
Enantiyomerler ve Rotamerler ������������������������531
Polarize Işık ���������������������������������������������������531
xi
İÇİNDEKİLER
D ve L Tipi Enantiyomerler ����������������������������531
R-S Adlandırma Sistemi ��������������������������������532
Rasemik Karışım �������������������������������������������532
Birden Fazla Asimetrik Karbon ����������������������532
İki Kiral Karbon Atomlu Bileşiklerde (R) ve (S)Sistemi �������������������������������������������533
Diastereomerler ���������������������������������������������533
ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ����������������������������������������������� 538
ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ������������������������������������������������541
ÇÖZÜMLER - 1 ��������������������������������������������������������546
ÇÖZÜMLER - 2 ��������������������������������������������������������548
KAYNAKÇA �������������������������������������������������������������552
19. BÖLÜM: ORGANİK KİMYA - EK KONULAR
Organik Reaksiyonlar����������������������������������������������553
Yer Değiştirme (Sübstitüsyon) Reaksiyonları �553
Kovalent Bağların Bölünmesi��������������������������553
Radikaller ��������������������������������������������������������553
Seçimli Radikalik Halojenlemeler��������������������554
Açık-Zincirli Bileşiklerin Konformasyonları ������554
Halkalı Bileşiklerin Konformasyonları �������������������555
Sikloheksanın Konformerleri ���������������������������555
Aksiyal ve Ekvatoryal Hidrojen Atomları ���������557
Aksiyal ve Ekvatoryal Hidrojen Atomların Yazılması ��������������������������������������������������������558
Metilsikloheksan Konformasyonu �������������������558
Cis-Trans Izomerisi ve Konformasyon Yapılar �������������������������������������������������������������559
Ekvatoryal Metilsikloheksanda Anti Yapılar ����559
Dimetilsikloheksanın Konformasyonları ����������561
Alkenlere Hidrojen Halojenürlerin Katılmasının Mekanizması������������������������������561
Karbokatyonların Kararlılığı ����������������������������562
Alkenlere Su Katılması �����������������������������������562
Alkenlere Halojen Katılması����������������������������563
HBr’ün Anti-Markovnikov Katılması ����������������563
Cıva (II) Asetat Yardımıyla Su Katılması ��������563
Alkenlere Boran Katılması ������������������������������564
Alkenlerden Alkol Sentezinin Özeti �����������������565
Alkenlere Brom ve Klor Katılması �������������������565
Alkenlere Halojen Katılmasının Stereokimyası �������������������������������������������������565
Halohidrin Oluşumu ����������������������������������������566
Alkenlerin Yükseltgenmesi������������������������������567
Organohalojenür Bileşikler������������������������������571
Alkil Halojenürlerin Adlandırma ve Sınıflandırılmaları��������������������������������������������571
Yer Değiştirme ve Ayrılma Tepkimelerine Giriş ����������������������������������������������������������������571
A. Yer Değiştirme Tepkimeleri ��������������������571
B. Ayrılma Tepkimeleri �������������������������������572
C. Yarışan Tepkimeler ��������������������������������572
D. Bazlığa Karşı Nükleofillik �����������������������572
SN2 Tepkimesi�������������������������������������������������573
SN2 Tepkimesinin Stereokimyası ��������������������573
SN2 Tepkimesinin Hızı ������������������������������������574
SN2 Tepkimelerinde Sterik Engel ��������������������575
SN1 Tepkimesi�������������������������������������������������575
SN1 Tepkimesinin Mekanizması����������������������575
SN1 Tepkimesinin Stereokimyası ��������������������576
SN1 Tepkime Hızı ��������������������������������������������577
SN1 Tepkimelerinde Göreceli Etkinlikler����������578
Karbokatyonların Kararlılığı ����������������������������578
Karbokatyonların Çevrilmeleri�������������������������579
SN1 ve S
N2 Mekanizmalarının Özeti ���������������579
Allil ve Benzil Halojenürlerin Yer Değiştirme Tepkimeleri������������������������������������������������������580
Allil ve Benzil Halojenürlerin SN1 Tepkimeleri �580
Bazı Organik Halojenürlerin Tipik SN1
Koşullarında Göreceli Hızları ��������������������������580
Allil ve Benzil Halojenürlerin SN2 Tepkimeleri ��� 581
Alkil Halojenürlerin Ayrılma Tepkimeleri ����������581
Dehidrojenlemede Kullanılan Bazlar���������������581
Dehidrohalojenleme Tepkime Mekanizması ���581
E2 Tepkimesi ��������������������������������������������������581
E1 Tepkimesi ��������������������������������������������������582
Aminler������������������������������������������������������������587
Kimyasal Özellikler �����������������������������������������587
Aminlerin Tepkimeleri��������������������������������������588
xii
İÇİNDEKİLER
Aminlerin Elde Ediliş Yöntemleri ���������������������588
Aromatik Nitro Bileşiklerinin Indirgenmesi ������589
Aminlerin Bazlığı: Amin Tuzları �����������������������589
Arilaminlerin Bazlığı ����������������������������������������590
Amonyak ve Amin Türevi Bileşikleri Reaksiyonu �����������������������������������������������������591
Karboksilli Asitlerin Asitlik Kuvvetlerinin Karşılaştırılması ����������������������������������������������591
Bisiklo Bileşikler ����������������������������������������������592
Dekalinler ��������������������������������������������������������593
Halojenleme Reaksiyonu ��������������������������������594
Haloform Reaksiyonu �������������������������������������594
Aldol kondenzasyonu (Aldolizasyon) ��������������594
Claisen Kondenzasyonu ���������������������������������595
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������599
ÇÖZÜMLER ��������������������������������������������������������������602
20. BÖLÜM: SPEKTROSKOPİ
SPEKTROSKOPİ ������������������������������������������������������605
Ultraviyole (Morötesi)−Görünür Bölge (UV−GB) Spektroskopisi �����������������������������������������605
Tek Işın Yollu ve Çift Işın Yollu Spektrofotometrelerin Farkı �����������������������������������605
Uv - Gb Spektroskop Içinde Kullanılan Işık Kaynağının Özellikleri ������������������������������606
Monokromatörler���������������������������������������������606
Uv−Gb Spektroskopisinin Teorisi ��������������������606
Molekül Orbitalleri �������������������������������������������606
Molekül Orbitallerinin (n Hariç) Oluşması �������606
Uv−Gb Bölgesi Için Elektronik Geçişler ����������606
Elektronik Geçiş Tipleri �����������������������������������606
Organik Moleküllerin Elektronik Geçişleri �������606
Kromofor Gruplar ��������������������������������������������607
Lambert−Beer Yasası (Sıvılar Için) �����������������608
Beer Kanunu’ndan Sapmalar ������������������������608
Kalitatif Analiz �������������������������������������������������608
Kantitatif Analiz �����������������������������������������������609
Dalga Boyu Seçimi �����������������������������������������609
Absorplamayan Türlerle Ilgili Uygulamalar �����609
Absorbansı Etkileyen Değişkenler ������������������609
Absorbans Ile Derişim Arasındaki Bağıntının Tayini���������������������������������������������������������������609
Absorplayan Maddelerin Karışımlarının
Analizi �������������������������������������������������������������609
İnfrared Bölge �������������������������������������������������609
İnfrared (Titreşim) Spektroskopisi �������������������609
Gerilme Titreşiminin Ölçülmesi �����������������������610
Titreşim Frekansı ��������������������������������������������610
Soğurma Piklerinin Sayısı�������������������������������610
Moleküler Titreşim Tipleri �������������������������������� 611
Yakın (Near) Infrared Bölge ���������������������������� 611
Orta (Middle) Infrared Bölge ��������������������������� 611
Uzak (Far) Infrared Bölge ������������������������������� 611
Fourier Transform Spektrometre Tipleri ���������� 611
Işık Kaynakları ������������������������������������������������612
Dedektörler �����������������������������������������������������612
IR Spektrumlarının Alınması Için Yöntemler ���612
Kalitatif Analiz �������������������������������������������������612
Molekülün Parmak İzi �������������������������������������613
NMR (Nükleer Manyetik Rezonans Spektroskopisi) �����������������������������������������������614
Proton NMR (1H-NMR) Spektroskopisi ����������616
Kimyasal Kayma ���������������������������������������������617
Karbon-Karbon Çift Bağlarındaki Protonlar ����620
Spin−Spin Etkileşmeleri (Yarılmalar) ��������������621
Bazı 1H−NMR Örnekleri ���������������������������������621
Diğer NMR Teknikleri ��������������������������������������623
Kimyasal Kayması Eşdeğer ve Eşdeğer Olmayan Protonlar ��������������������������������������������������624
Kütle Spektroskopisi ���������������������������������������628
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������631
ÇÖZÜMLER ��������������������������������������������������������������634
21. BÖLÜM: İNORGANİK KİMYA
Koordinasyon Bileşiklerinde Kimyasal Bağ ���������636
Kristal Alan Teorisi ��������������������������������������������������636
d-Orbitallerinin Şekli����������������������������������������636
Sekizyüzlü Komplekslerde Kristal Alan Yarılması ���������������������������������������������������������637
Metalin d-Orbitalleri Üzerine Ligant Alan Etkisi ��������������������������������������������������������������637
Sekizyüzlü Komplekslerde Kristal Alan Yarılması ���������������������������������������������������������637
Yüksek ve Düşük Spinli Kompleksler �������������638
Dörtyüzlü Kristal Alan Yarılması ���������������������640
Kristal Alan Kararlılık Enerjisi ve Uygulamaları���������������������������������������������������641
xiii
İÇİNDEKİLER
Kristal Alan Yarılma Enerjisini Etkileyen Faktörler����������������������������������������������������������642
Jahn-Teller Teoremi ����������������������������������������643
Kristal Alan Kuramının Yetersizlikleri ��������������643
Koordinasyon Bileşikleri����������������������������������644
Ligandlar ���������������������������������������������������������644
Koordinasyon Bileşiklerinde Hibritleşme���������648
Atomun Özellikleri �������������������������������������������649
Koruma �����������������������������������������������������������649
Atomun Büyüklüğü������������������������������������������650
İyonlaşma Enerjisi�������������������������������������������651
Sertlik ve Yumuşaklık��������������������������������������651
Polarizasyon Gücü ve Polarlanabilirlik: Fajans Kuralları�����������������������������������������������651
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������653
ÇÖZÜMLER ��������������������������������������������������������������654
ALAN EĞİTİMİ
1. BÖLÜM: BİLİMSEL YÖNTEM BİLİMSEL BİLGİ VE KİMYA EĞİTİMİ
BİLİM �������������������������������������������������������������������������659
Bilim Nedir? ����������������������������������������������������659
Bilgi Türleri ������������������������������������������������������659
Bilimsel Bilgi����������������������������������������������������659
Bilim Tarihi ������������������������������������������������������661
Bilim Okuryazarlığı������������������������������������������661
Bilimsel Yöntemler ������������������������������������������662
Bilimsel Yöntem Basamakları �������������������������662
Problemin Belirlenmesi �����������������������������������662
Kanun (Yasa) �������������������������������������������������663
Teori (Kuram) ��������������������������������������������������663
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������666
ÇÖZÜMLER ��������������������������������������������������������������667
2. BÖLÜM: BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLER (BSB)
BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLERİ �����������������������������668
A) Temel Beceriler ���������������������������������������������������668
B) Nedensel Beceriler ���������������������������������������������669
C) Deneysel Beceriler����������������������������������������������669
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������672
ÇÖZÜMLER ��������������������������������������������������������������673
3. BÖLÜM: KİMYA DERSİNİN AMAÇLARI VE KAZANIMLARI
2017 YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NIN ÖĞRENME ÖĞRETME YAKLAŞIMI ��������������������������������������������674
2017 YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NIN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI ������������������������������675
2017 YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NDAKİ YETERLİLİK VE BECERİLER ��������������������������������������������������������������676
2017 YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NDAKİ DEĞER EĞİTİMİ�����678
KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASI ��������������������������������������������������������680
2017 YILINDA YAYIMLANAN KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TEMEL FELSEFESİ VE GENEL AMAÇLARI ������������������������680
KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ���������������������������������������������������������������680
2017 YILINDA YAYIMLANAN KİMYA ÖĞETİM PROGRAMI'NDA YER ALAN KAZANIM SAYISI VE SÜRE TABLOSU ������������������������������������������������������681
KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ YAPISI ��682
SINIF DÜZEYLERİNE GÖRE ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI ��������������������������������682
9. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI �������������������������������������������������������682
9.1. KİMYA BİLİMİ ����������������������������������������������������682
9.1.1. Simyadan Kimyaya �������������������������������682
9.1.2. Kimya Disiplinleri ve Kimyacıların Çalışma Alanları ���������������������������������������������682
9.1.3. Kimyanın Sembolik Dili �������������������������683
9.1.4. Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği ���������������������������������������������������������683
9.2. ATOM VE PERİYODİK SİSTEM ������������������������683
9.2.1. Atom Modelleri ��������������������������������������683
9.2.2. Atomun Yapısı ��������������������������������������683
9.2.3. Periyodik Sistem �����������������������������������683
9.3. KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ��684
9.3.1. Kimyasal Tür �����������������������������������������684
9.3.2. Kimyasal Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması ����������������������������������������������684
9.3.3. Güçlü Etkileşimler ���������������������������������684
9.3.4. Zayıf Etkileşimler ����������������������������������684
9.3.5. Fiziksel ve Kimyasal Değişimler �����������684
xiv
İÇİNDEKİLER
9.4. MADDENİN HÂLLERİ ����������������������������������������685
9.4.1. Maddenin Fiziksel Hâlleri ......................685
9.4.2. Katılar ...................................................685
9.4.3. Sıvılar....................................................685
9.4.4. Gazlar ...................................................685
9.4.5. Plazma ..................................................685
9.5. DOĞA VE KİMYA �����������������������������������������������685
9.5.1. Su ve Hayat ..........................................685
9.5.2. Çevre Kimyası ......................................686
10. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI �������������������������������������������������������686
10.1. KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE KİMYASAL HESAPLAMALAR ���������������������������������686
10.1.1. Kimyanın Temel Kanunları ..................686
10.1.2. Mol Kavramı........................................686
10.1.3. Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler ...686
10.1.4. Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar ...686
10.2. KARIŞIMLAR ���������������������������������������������������686
10.2.1. Homojen ve Heterojen Karışımlar.......687
10.2.2. Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri ........687
10.3. ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR ��������������������687
10.3.1. Asitler ve Bazlar ..................................687
10.3.2. Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri .........688
10.3.3. Hayatımızda Asitler ve Bazlar.............688
10.3.4.Tuzlar ...................................................688
10.4. KİMYA HER YERDE ����������������������������������������688
10.4.1. Yaygın Günlük Hayat Kimyasalları .....688
10.4.2. Gıdalar ................................................689
11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI �������������������������������������������������������689
11.1. MODERN ATOM TEORİSİ �������������������������������689
11.1.1. Atomun Kuantum Modeli .....................689
11.1.2. Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri ........................................................689
11.1.3. Periyodik Özellikler .............................689
11.1.4. Elementleri Tanıyalım ..........................689
11.1.5. Yükseltgenme Basamakları ................690
11.2. GAZLAR �����������������������������������������������������������690
11.2.1. Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları ...690
11.2.2. İdeal Gaz Yasası .................................690
11.2.3. Gazlarda Kinetik Teori .........................690
11.2.4. Gaz Karışımları ...................................690
11.2.5. Gerçek Gazlar .....................................690
11.3. SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK �����������690
11.3.1. Çözücü Çözünen Etkileşimleri ............690
11.3.2. Derişim Birimleri ..................................690
11.3.3. Koligatif Özellikler ...............................691
11.3.4. Çözünürlük ..........................................691
11.3.5. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler ........691
11.4. KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ ������������691
11.4.1. Tepkimelerde Isı Değişimi ...................691
11.4.2. Oluşum Entalpisi .................................691
11.4.3. Bağ Enerjileri .......................................691
11.4.4. Tepkime Isılarının Toplanabilirliği ........691
11.5. KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ �������������������691
11.5.1. Tepkime Hızları ...................................691
11.5.2. Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler .....692
11.6. KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE ������������692
11.6.1. Kimyasal Denge ..................................692
11.6.2. Dengeyi Etkileyen Faktörler ................692
11.6.3. Sulu Çözelti Dengeleri ........................692
12. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI �������������������������������������������������������693
12.1. KİMYA VE ELEKTRİK �������������������������������������693
12.1.1. İndirgenme-Yükseltgenme Tepkimelerinde Elektrik Akımı.........................693
12.1.2. Elektrotlar ve Elektrokimyasal Hücreler ..........................................................693
12.1.3. Elektrot Potansiyelleri .........................693
12.1.4. Kimyasallardan Elektrik Üretimi ..........693
12.1.5. Elektroliz .............................................693
12.1.6. Korozyon.............................................693
12.2. KARBON KİMYASINA GİRİŞ ��������������������������693
12.2.1. Anorganik ve Organik Bileşikler ..........694
12.2.2. Basit Formül ve Molekül Formülü .......694
12.2.3. Doğada Karbon...................................694
12.2.4. Lewis Formülleri..................................694
12.2.5. Hibritleşme-Molekül Geometrileri........694
12.3. ORGANİK BİLEŞİKLER ����������������������������������694
12.3.1. Hidrokarbonlar ....................................694
12.3.2. Fonksiyonel Gruplar............................694
12.3.3. Alkoller ................................................694
12.3.4. Eterler .................................................695
xv
İÇİNDEKİLER
12.3.5. Karbonil Bileşikleri ������������������������������695
12.3.6. Karboksilik Asitler �������������������������������695
12.3.7. Esterler �����������������������������������������������695
12.4. ENERJİ KAYNAKLARI VE BİLİMSEL GELİŞMELER �����������������������������������������������������������695
12.4.1. Fosil Yakıtlar ���������������������������������������695
12.4.2. Alternatif Enerji Kaynakları �����������������695
12.4.3. Sürdürülebilirlik �����������������������������������695
12.4.4. Nanoteknoloji ��������������������������������������695
2013 YILINDA YAYIMLANAN TEMEL DÜZEY KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI'NIN GENEL AMAÇLARI ���������������������������������������������������������������696
2013 YILINDA YAYIMLANAN TEMEL DÜZEY KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI İLE KAZANILMASI ÖNGÖRÜLEN BECERİLER �������������������������������������696
Bilimsel Okuryazarlık Temaları �����������������������696
2013 YILINDA YAYIMLANAN İLERİ DÜZEY KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI İLE KAZANILMASI ÖNGÖRÜLEN BECERİLER �������������������������������������698
Bilimsel Okuryazarlık Temaları �����������������������698
Bilimsel Süreç Becerileri ���������������������������������699
Yaşam Becerileri ���������������������������������������������699
Bilim, Teknoloji, Toplum, Çevre ve Ekonomi ���699
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������703
ÇÖZÜMLER ��������������������������������������������������������������705
4. BÖLÜM: ÖĞRENME KURAMLARININ KİMYA ÖĞRETİMİNDEKİ UYGULAMALARI
KİMYA EĞİTİMİNDE MODELLER ����������������������������708
Modellerin Sınıflandırılması �����������������������������������708
A. Açık (Benzetme) Modeller ��������������������������709
B. Örtük (İçsel) Modeller ��������������������������������709
1. YAPILANDIRMACI ÖĞRETİM ������������������������������ 711
Bilişsel Yapılandırmacılık �������������������������������� 711
Sosyal Yapılandırmacılık �������������������������������� 711
5E Öğrenme Modeli ����������������������������������������712
2. İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME ���������������������������������������714
İş Birlikli Öğrenme Teknikleri���������������������������714
3. PROBLEME DAYALI ÖĞRENME �������������������������714
4. PROJE TABANLI ÖĞRENME ������������������������������714
Probleme Dayalı Öğrenme-Proje Tabanlı Öğrenme Yaklaşımlarının Benzerlik ve Farklılıkları����������������������������������715
5. SORGULAMAYA DAYALI ÖĞRENME �����������������716
1) Yapılandırmacı Sorgulama �������������������������716
2) Rehberli Sorgulama Yaklaşımı �������������������716
3) Açık Sorgulama Yaklaşımı ��������������������������716
6. ARAŞTIRMAYA (AÇIK-SORGULAYICI) DAYALI ÖĞRENME ����������������������������������������������������������������717
Araştırmaya Dayalı Öğrenme Tipleri ��������������717
7. KUANTUM ÖĞRENME �����������������������������������������717
8. TAM ÖĞRENME ��������������������������������������������������717
9. AKTİF ÖĞRENME ������������������������������������������������718
10. ÇOKLU ZEK KURAMI ��������������������������������������718
11. BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME ������������������������������720
12. SOYUT İŞLEM DÖNEMDE DÜŞÜNME ��������������721
A. KİMYA ÖĞRETİMİNDE EN ÇOK KULLANILAN YÖNTEMLER ������������������������������������������������������������722
B. KİMYA ÖĞRETİMİNDE SIKÇA KULLANILAN TEKNİKLER ��������������������������������������������������������������723
Üst Düzey Düşünme Becerileri �����������������������724
5. BÖLÜM: KİMYA ÖĞRETİMİNDE LABORATUVAR YAKLAŞIMLARI
A. LABORATUVAR YAKLAŞIMLARI �����������������������726
B. DENEY ÇEŞİTLERİ ����������������������������������������������727
6. BÖLÜM: KİMYA ÖĞRETİMİNDE LABORATUVAR GÜVENLİĞİ
LABORATUVAR GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ ���������������732
Laboratuvar Güvenliğini Bozan Etmenler �������732
Fiziksel Ortam �������������������������������������������������732
Kazaların Meydana Gelme Nedenleri �������������732
Laboratuvar Güvenliği İçin Neler Yapılmalıdır? ���������������������������������������������������733
Laboratuvardaki Güvenlik Sembolleri �������������733
Kimyasal Maddeler İle Çalışırken Dikkat Edilmesi Gerekenler ���������������������������������������734
Bazı Güvenlik ve Uyarı İşaretleri ��������������������736
Kimyasalların Riskleri ������������������������������������738
Kimyasal Maddelerin Depolanması ����������������738
xvi
İÇİNDEKİLER
7. BÖLÜM: KAVRAM ÖĞRETİMİ VE KAVRAM YA-NILGILARININ TESPİTİ
KAVRAMLARIN ÖZELLİKLERİ �������������������������������741
1. Algılanan Kavramlar �����������������������������������741
2. Betimlemeli Kavramlar ��������������������������������741
3. Kuramsal Kavramlar �����������������������������������741
Kavram Öğretimi ve Kavram Yanılgıları������742
Kavram Yanılgılarının Tespitinde ve Giderilmesinde Kullanılan Yöntemler ���������746
I. Kavram Ağları ����������������������������������������������747
II. Kavram Haritaları ����������������������������������������747
III. Kavram Karikatürleri ���������������������������������751
IV. Kavramsal Değişim Metinleri ��������������������752
V. Zihin Haritaları ��������������������������������������������754
VI. Vee Diyagramı �������������������������������������������754
VII. Tahmin Et – Gözle – Açıkla Yöntemi ��������755
ÇÖZÜMLÜ TEST ������������������������������������������������������757
ÇÖZÜMLER ��������������������������������������������������������������760
8. BÖLÜM: ÖLÇME TÜRLERİ; KİMYA ÖĞRETİ-MİNDE KULLANILAN ÖLÇME YÖNTEMLERİ VE BLOOM TAKSONOMİSİ
A� ÖLÇME �����������������������������������������������������������������762
B. ÖLÇME TÜRLERİ ������������������������������������������������762
C. BLOOM'UN TAKSONOMİSİNE UYGUN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME �������������������������������762
BILIŞSEL ALANA GÖRE ÖLÇME ���������������������������762
Bilgi Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi �����762
Kavrama Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi ��������������������������������������������������������762
Uygulama Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi ��������������������������������������������������������763
Analiz Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi ��������������������������������������������������������763
Sentez Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi ��������������������������������������������������������763
Değerlendirme Düzeyindeki Davranışların Ölçülmesi ��������������������������������������������������������764
DUYUŞSAL ALANA GÖRE ÖLÇME ������������������������764
PSİKOMOTOR (DEVİNİMSEL) ALANA GÖRE ÖLÇME ����������������������������������������������������������������������764
DEĞERLENDİRME NEDİR? �������������������������������������765
GELENEKSEL VE ALTERNATİF DEĞERLENDİRME TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI �����������������������765
ÇAĞDAŞ (SÜREÇ TEMELLİ) ÖLÇME ARAÇLARI ����765
Ürün/Gelişim Dosyası (Portfolyo) Değerlendirme ������������������������������������������������765
Performansa Dayalı Durum Belirleme ������������766
Öz Değerlendirme�������������������������������������������766
Akran Değerlendirme ��������������������������������������767
Grup Değerlendirme ���������������������������������������767
ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI ���������������������������768
Tanılayıcı Dallanmış Ağaç �������������������������������768
Yapılandırılmış Grid ����������������������������������������769
Kelime İlişkilendirme Testleri (KİT)������������������770
Ölçme Çağdaş Araçlarında Kullanılacak Puanlama Anahtarları �������������������������������������771
Dereceleme Puanlama Anahtarı (Rubrik) �������771
Kontrol Listeleri ����������������������������������������������772
Dereceleme Ölçekleri ������������������������������������773
KAYNAKÇA ��������������������������������������������������������������775