23
Veri toplama aralarnn nemi Sosyal bilim aratrmalarnda objektif
ve salkl sonular elde etmenin en nemli nokalarndan biri veri
toplama yntemi seimidir. Aratrmann temel dayana olan verinin
toplanmas ve llmesi aratrmann en can alc unsurlarndandr. Bu yzden
aratrma yaplrken veri toplama yntemlerinin ve temel kavram, ilke ve
tekniklerinin bilinmesi ve bunlarn bilimsel bak asyla
deerlendirilmesi gerekilir.Veri Nedir? Veri: bir sonuca varabilmek
iin gerekli olan ilk bilgi ya da anlam kartmada veya sonuca
varmakta kullanlan nicelikler, olaylar, kaytlar veya say kmeleri
olarak tanmlanabilmektedir. Dier bir tanmla veri, henz ilenmemi
kaytlardr. Veri gzlenen ve kaydedilen ey dir.Veri Kaynaklar
Nelerdir? 1) nsanlar: Aratrmac, ou defa, istedii verileri elde
edebilmek iin, kiilere bavurmak zorunda kalr. Veri kayna olarak
kullanlacak kiilerin seimi ok nemlidir. Aranan bilgiye ya da
deneyime sahip olmayanlara bavurmak zaman ve enerji kayb yannda
farkna varmadan yanl yorumlara da neden olabilmektedir. 2)
Belgeler: Bilgi birikiminin en emin yolu belgelerin kullanlmas
yoluyla olmaktadr. Belgeler bir anlamda gemiin aynas gibidir.
Aratrmaclarn arad yazl ve basl belgelerden ou, kamu ya da zel kii
ve kurululara ait olan kitaplk ve belgelerde bulunur. 3) Canl ve
cansz dier varlk ve kalntlar. zlenen yaklam ve kullanlan teknik ne
olursa olsun, her veri toplamada dikkate alnmas gereken ortak ynler
vardr. Bunlar, ayrntl planlama, n deneme ve gelitirmedir. Planllk
esastr Sistemli ve seici bir srecin izlenmesini zorunlu klar.
Planlanan her admn inandrc bir gerekesi olmaldr. Toplanmak istenen
her verinin, nceden grlen ve bilinen nemli bir kullanm yeri
olmaldr. Belki gerekebilir diye veri toplamaya kalkmak, akll ve
ekonomik bir yaklam olmad gibi, bakalar ile ibirlii salamay da
gletirir. Gelitirilen veri toplama plan, uygulamaya aktarlmadan
nce, bir n denemeden geirilmelidir. n denemede, plann amaca
uygunluu ile srelerin ilerlii belirlenmeye allr. Veri Toplamada
Temel Yaklamlar Aratrmac, verilerini ya dorudan gzlemlerde
bulunarak, ya da soru sorarak yapar. Gzlem ile veri toplamann
pratikte bilinen teknikleri gzlem ve belgesel taramadr. Soru
sorarak veri toplama ise grme ve yazma eklinde olabilir.
Veri Toplama Yntemleri Seilen aratrma konusu ve trne gre,
aratrmac kendi gelitirecei veya daha nceden gelitirilmi olan deiik
veri toplama aralarndan yararlanabilir. ki ana balkta incelersek:
1) Birinci Elden Veri Toplama Teknikleri 1)Gzlem 2)Deney 3)Anket 4)
Grme 5)irket Kaytlarnn ncelenmesi 6) kinci Elden Veri Toplama
Teknikleri 7)Kitaplar 8)Sreli Yaynlar (Gazete ve Dergi) 9)Tezler
10)Bavuru Eserleri (Ansiklopediler ve d.) 11)Resmi Yaynlar
(statistikler) 12)zel Belgeler (Hatralar ve d.)lme Nedir? lme,
temelde bir betimleme, deikenin eitli deerlerine, belli kurallara
gre simgeler verme ilemidir. Baka bir ifadeyle lme, bir nitelin
gzlenip gzlem sonucunun saylarla veya baka sembollerle
gsterilmesidir. Dorudan/Dolayl lme; Scakln civann ykselii ile
llmesi, genel yetenein belirli problemleri zmedeki baar ile llmesi
rnek verilebilir. Olgusal/Yargsal lme; Gr ve tutum belirleme amac
tarlar.lek Trleri (Veri Trleri) 1) Snflama (nominal) lei, 2)
Sralama (ordinal) lei, 3) Eit aralkl (interval) lek 4) Oranl
(ratio) lek. Snflama: Katagorilere ayrma olarak tanmlanabilir. Bu
lekle miktar deil kii ya da nesneyi isimlendirmek iin kullanlr.
rnek; Elementlerin periyodik cetvelde snflandrlmas. Sralama:
derecelendirme bildirirler. rnek: bir yartaki sralama, boy sras,
niversiteye yerletirmede bu lek tr kullanlr. Eit aralkl: Her puan
bir miktar gsterir ve her puan ayran eit lme birimi vardr.
Aritmetik ilemler yaplabilir. rnek: Scaklk 45-35= 10 12-2= 10
Oranl: Deikenin gerek miktarn yanstrlar. Eit aralkl leklere
benzerler.Ancak aralk lei keyfi bir 0 deeri gsterirken bu lek gerek
0 deerini alr. rnek: Testte yaplan hata says, arlk vb.lmede Hata
Hata neden yaplr? Hatalar lme aralarna, lm yapan kiiye, lme
koullarna ve daha birok eye bal olarak yaplabilir. Bu nedenle gerek
deer gzlenen puanlarla tahmin edilir. Aratrmaclar kltre uygun kendi
yntemlerini de gelitirebilirler. Test gelitirme aamalar Crocker ve
Algina tarafndan 1986 ve 1984 yllarnda u ekilde tanmlanmtr:
1)Testin amacnn belirlenmesi, 2) Test ile llecek zelliklerin
belirlenmesi 3) llecek zellie en uygun madde trlerinin seilmesi ve
maddelerin yazlmas, madde havuzunun oluturulmas 4) llecek zellii
lmedeki yeterlilie ynelik teknik denetimden geirilmesi ve dil
asndan incelenmesi 5) Uzman gr alnmas 6) n uygulama yaplas 7) n
uygulama verilerinden yararlanarak istatistiklerin hesaplanmas ve
madde analizlerinin yaplmasGvenirlik Crocker ve Algina (1986)
gvenirliin tanmn u ekilde ifade etmitir: Belli bir zellii lmek
amacyla yaplan lmlerin ayn bireyler zerinde benzer artlarda tekrar
edilebilirliidir. Gvenilirlik, bir lein lmek istedii zellii ne lde
doru ltn, lein retkenliini ve srekliliini gsterir. Gvenilirlik iin
testin tekrarlanabilir ve aktarlabilir olmas gerekir. Gvenilirlik
analizleri psikometriciler tarafndan drt grupta ele alnmtr: 1)
tutarllk gvenilirlii 2) Test-tekrar test gvenilirlii 3) Paralel
formlar gvenilirlii 4) Gzlemciler aras gvenilirlik lmenin yeterli
duyarlkta olmayan bir arala yaplan lmeler daha duyarl arala yaplana
gre daha geerlidir. Duyarllk; lme sonularnn ya da aracnn biriminin
bykl ile ilgilidir. lme birimi kldke duyarllk artar. Kararllk;
Birden ok arala lm yapldnda farkllk gstermeme durumudur. Tutarllk;
Testi oluturan madde puanlarnn testten elde edilen toplam puan ile
dikkate deer pozitif korelasyon vermemeleridir.Korelasyon katsays
Deikenler arasndaki ilikinin dzeyini ve ynn aklayan saylsal deer
lerdir. Deikenler arasndaki ilikilerin dorusal olduu durumlarda
Pearson korelasyon katsays iki deikeninde srekli olmas ve
deikenlerin normal dalm gstermesi durumlarnda nerilir. Korelasyon
saysnn 1,00 pozitif mkemmellii, -1,00 olmas negatif mkemmellii. 0
olmas ise ilikinin olmadn gsterir. 0,70-0,99 arasnda korelasyonlar
yksek dzey olarak tanmlanrlar.
Gvenirlik Katsays Ayn zellii len, ortalamalar ve varyanslar eit
olan testlerden elde edilen puanlar arasndaki korelasyondur.
Crocker ve Algina gvenirik katsaysn gerek puanlarn gzlenen puanlara
oran olarak aklar.Tek Uygulamaya Dayal Yntemler 1) Madde varyansna
dayal yntemler A) Kuder-Richardson ( KR-20): bir test maddesine
verilen cevaplar doru ise 1 yanl ise 0 ile puanlandrlr. Cevaplarn
doru yanl ve evet hayr olmas durumlarnda kullanlr. B) Cronbach
alfa: lein ierdii maddelerin birbiriyle ne lde tutarl olduu ve arka
planda gizli, hipotetik deikeni ne lde temsil ettii hakknda bilgi
verir. C) Hoytun varyans analizi 2) Testi yarlama yntemi Testin iki
e formundan elde edilen puanlar adasndaki korelasyona dayal olarak
testin tm iin gvenirlik tahmini yaplmasn tanmlar. ki yntem vardr A)
Spearman Brown yntemi B) Rulonyntemiki Uygulamaya Dayal Yntemler
Edeer Formlar Yntemi: Ayn zellii lmek iin hazrlanan iki teste edeer
formlar denir. lmelerin edeer olabilmesi iin ayn zellikleri lmenin
yan sra ortalama ve standart sapmalarnn da eit olmas gerekir. Edeer
formlar ayn kiilere ksa aralkla uygulanmaldr. Test-Tekrar Test
Yntemi: Bir testin ayn gruba iki kez belli aralklarla uygulanmasdr.
Bu yntemde uygulama zaman nemlidir. lk test uygulandktan sonra
konunun anlatlmas ve ikinci testin uygulanaca zamann iyi seilmesi
gerekilir. Konu zamanla unutulabilinir ya da ilk testeki sorularn
cevaplar hatrlanlabilir.Madde Analizi Maddezelliklerini incelemeye
ynelik analizlere madde analizi denir. Made ayrtedicilii:
Maddelerin llen zellikle ilgili olarak bireyleri ne derece ayrt
ettiini gsterir. >,40 ise madde ok iyi ,30 ve ,39 arasnda ise
madde dzeltme yapmadan lekte tutulabilir. 20 ,29 arasnda ise
maddelerin dzeltilerek geniletilmesi nerilir
