60
verantwoord presteren JAARVERSLAG 2007 Wassenaarsche Bouwstichting

Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

verantwoord presteren

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Page 2: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Algemene gegevens

Wassenaarsche Bouwstichting Starrenburglaan 12241 NA WassenaarPostbus 20182240 CA Wassenaartelefoon: 070-5114690telefax: 070-5177955website: www.wabs.nle-mail: [email protected]

Ingeschreven bij de Kamer van Koophandel Den Haag Handelsregister 27070711Instellingsnummer MVROM L0272Nationaal Register Volkshuisvestingsinstellingen (NRV) 3287BTW nummer 2815126B01Datum van oprichting 15 november 1912Toelating KB 20 juli 1970 nr. 77Laatste statutenwijziging 22 mei 2003Aangesloten bij:- Aedes Vereniging van Woningcorporaties- Vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH)Houder KWH-Huurlabel sedert december 1999

Page 3: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

verantwoord presteren

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Page 4: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur
Page 5: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

3

Inhoudsopgave

1. Inleiding 42. Betrokken omgeving 103. Blijven werken aan verbetering 164. Investeren 205. Inzet van de voorraad, omvang en benutting 246. Sociaal verslag 287. Financieel verslag 328. Verbindingen met andere rechtspersonen 409. Governanceverslag 44- Verkorte Jaarrekening 2007 50

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Page 6: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Antwoord aan de samenlevingHoewel de sector het jaar goed leek te beginnen met het am-

bitieuze “Antwoord aan de samenleving” kan aan het eind

van het jaar worden geconstateerd dat wij nog wel achter de

inhoud van de ambities staan, maar overeenstemming met

de overheid over hoe daar invulling aan te geven lijkt verder

weg dan ooit. Het is lastig een overheid te vertrouwen die

aan de ene kant een intensief beroep doet op de corporaties

als maatschappelijke onderneming en in dat kader vraagt

het activiteitenpakket verder uit te breiden en aan de andere

kant stelt dat corporaties “gewone” ondernemingen zijn

die dan ook royaal belasting mogen betalen. Bij dat laatste

worden wij bovendien in een (veel) slechtere positie gesteld

dan vergelijkbare organisaties, zoals beleggers. De lasten

van het functioneren als toegelaten instelling worden op

deze wijze vele malen groter dan de lusten. Met het huidige

kabinet van sociaal-democraten en christen-democraten,

dat inzet op de dialoog met de maatschappij, zouden wij een

belangwekkend en inspirerend partnership hebben kunnen

opbouwen als het gaat om investeren in volkshuisvesting

en maatschappelijk vastgoed. In plaats daarvan worden be-

langrijke beleidsingrepen over de vastgelopen woningmarkt

vooruitgeschoven (hypotheekrente aftrek, huurbeleid), de

schuld voor dat vastlopen bij anderen in de schoenen gescho-

ven (gemeenten, ontwikkelaars, corporaties) en de financiële

ambities van de overheid voor een deel gefinancierd uit

de zak van de corporaties. Het gevolg is dat de huursector

eenzijdig opdraait voor vele lastenverzwaringen, gemaskeerd

door een lage huurverhoging en daardoor pas op termijn

zichtbaar, terwijl de koopsector wordt ontzien. In beide

sectoren (huur en koop) worden toetreders effectief geweerd

(de prijzen zijn hoog, de doorstroming hapert). Alleen zij

die al wonen en bezitten kunnen vooralsnog tevreden zijn.

Maar uiteindelijk betalen wij met z’n allen de prijs voor de

volledig vastgelopen, overgereguleerde woningmarkt, waar

stelselmatige uitputting van corporatievermogens op termijn

ook de investeringsruimte doet opdrogen. Korte termijn

successen in plaats van werken aan structuurversterking

en toekomst gerichte verbeteringen lijken voorlopig de

impliciete doelstellingen van het rijksbeleid.

Het afgelopen jaar is zowel buiten als binnen de corporatie een jaar met veel beweging.Volkshuisvesting in Nederland en de rol van de corporaties daarbinnen is een thema dat de laatste jaren volop in de belangstelling staat. Naast de discussie over de taak en de invulling daarvan door de corporaties is de discussie over de financiering van de overheid vanuit de middelen van de corporaties in 2007 gestart en beslecht met de invoering van de integrale vennootschapsbelasting voor alle activiteiten van de corporatie. De cumulatieve vraag naar (extra) investeringen (nieuwbouw, energiebesparing, maatschappelijk vastgoed), solidariteit met de 40 wijken van Vogelaar, invoering vennootschapsbelasting en een lage huurverhoging zorgen voor een totale omslag in de financiële positie van corporaties. Ze vragen een grote mate van inzicht en inzet om gestelde doelen te bereiken, aan alle administratieve voorwaarden te voldoen en het schip financieel op koers te houden.

1. Inleiding

Page 7: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

1. In le id ing

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Niet vanuit één perspectief naar ontwikkelingen kijken,

maar het maatschappelijk nut als uitgangspunt nemen.

De gemeenteraad heeft niet voor niets op 4 juni 2007 een

motie aangenomen met als strekking dat initiatieven om

voorzieningen te realiseren op het gebied van zorgverlening

meer door de gemeente dienen te worden ondersteund,

waarbij met name wordt gewezen op het maatschappelijk

nut (de zorgvraag) als criterium naast of boven ruimtelijke

afwegingen.

De Wassenaarsche Bouwstichting is zeer actief op het vlak

van wonen, welzijn en zorg. Met onze stakeholders achter

ons en deze motie in de hand rekenen wij op een positieve

samenwerking en daardoor snelle realisatie van een aantal

maatschappelijk relevante projecten, zoals het gezond-

heidscentrum, de zorgboerderij en de renovatie van het

zorgcentrum SWZ-Willibrord. De samenwerking met het

in 2006 gevormde college van burgemeester en wethouders

heeft in 2007 op het punt van volkshuisvesting en investeren

in maatschappelijk vastgoed nog niet gebracht wat wij daar

in het begin van hadden verwacht. De bedoelingen zijn

waarschijnlijk goed, maar de uitwerking is op z’n zachtst

gezegd onhandig en in goede bedoelingen kun je niet wonen

of je maatschappelijke functie uitoefenen. Een en ander

kost energie, tijd en geld van alle betrokkenen. Wij zien een

kentering en verwachten in 2008 in samenwerking met de

gemeente resultaten te boeken als het gaat om het volkshuis-

vestingsbeleid (woonvisie) en enkele concrete projecten.

Wat betekent dat voor ons bedrijf? Voor ons staan kwaliteit van dienstverlening en het actief

inzetten van vermogen voorop. Binnen onze organisatie

hebben wij in 2007 vooral gekeken naar de wijze waarop wij

werken en de resultaten die dat oplevert. In 2007 zijn een

nieuwe INK-positiebepaling uitgevoerd, een medewerkers-

tevredenheidsonderzoek gehouden, heeft het management-

team zich gebogen over het profiel van de organisatie en is

eind 2007 een visitatietraject gestart.

5

Wat kunnen wij lokaal doen?Op lokaal niveau zouden wij daar graag een tegenwicht

voor willen vinden. Een samenwerking tussen gemeente

en corporaties welke effectief inspeelt op de vragen van

de bevolking. Die vragen hebben betrekking op het be-

schikbaar komen van woningen voor starters en ouderen

en op het realiseren van maatschappelijke voorzieningen.

Op dit moment gaat de discussie tussen bestuurders te

vaak over wie “de regie” heeft. Wat ons betreft gaat het

om het benutten van kansen en mogelijkheden. Dat wil

zeggen wederzijdse initiatieven benaderen vanuit een

positieve invalshoek.

“Antwoord aan de samenleving”

Page 8: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Wat wilden wij bereiken in 2007 en hoe hebben wij het dan gedaan?Wij hebben een aantal concrete doelstellingen, gekop-

peld aan de organisatie- en prestatievelden van het

INK-managementmodel. Onze belangrijkste (algemene)

doelstellingen zijn:

- Bouwen en ontwikkelen: voldoende (eigen) plannen in

uitvoering en voorbereiding, eigen projecten verwerven en

in ontwikkeling nemen, ontwikkelen woonservicezone,

- Goede governance: transparant bestuur, toezicht en

verantwoording, deelname Aedex/IPD-index, inzet

financiële middelen, uitvoeren visitatie,

- Ontwikkelen organisatie: management en medewerkers,

voldoende groei en dynamiek, behoud KWH-huurlabel,

medewerkerstevredenheidsonderzoek, groei eigendom

en beheer, certificering VvE-beheer.

In de tabel op pagina 9 zijn deze doelstellingen en resultaten

weergegeven. Een aantal concreet benoemde resultaten

zijn gerealiseerd (financiële doelstellingen, bouwproductie,

KWH-scores). Bij een groot aantal anderen betreft de

doelstelling een activiteit welke in gang is gezet, nog loopt

of is afgerond (Aedex, visitatie, medewerkerstevredenheids-

onderzoek, woonservicezone). Op een aantal punten lopen

wij achter (certificering VvE-beheer, beheer serviceflats).

In 2008 gaan wij doelstellingen verder concretiseren in

afdelingsdoelstellingen en deze koppelen aan ons manage-

mentinformatiesysteem.

Blijven investerenOndanks de financiële druk op de corporaties vanuit de

landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij

voorkeur in relevante lokale projecten. Er komt evenwel

een moment dat als op lokaal niveau de ruimte om te

investeren ontbreekt, gekozen moet worden voor een

bredere (regionale) inzet.

Met vier “vogelaarwijken” in onze regio en een grote

maatschappelijke opgave in de stad, zoals het onderdak

brengen van daklozen, zijn er voldoende opgaven in te

vullen. In het verleden hebben wij dat gedaan in de vorm

van collegiale ondersteuning bij studentenhuisvesting en

de realisatie van een opvangvoorziening in Den Haag.

Page 9: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

1. In le id ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

7

Missie en visieDe Wassenaarsche Bouwstichting is een maatschappelijke ondernemer. De onderneming investeert duurzaam in het adequaat huisvesten van specifieke doelgroepen, waaronder huishoudens met een bijzondere woonvraag en/of hulp- of zorgvraag. Daarbij richt de onderneming zich in het bijzonder op huishoudens met een beperkt woonbudget. Daarnaast is de Wassenaarsche Bouwstichting in de brede zin actief op de woningmarkt, zelfstandig of in samenwerking met partners in wonen, welzijn en zorg, op een wijze welke bijdraagt aan de primaire doelstelling. Kwalitatief hoogwaardige producten en dienstverlening zijn daarbij uitgangspunt.

De missie kan in de volgende steekwoorden worden samengevat:

De Wassenaarsche Bouwstichting is: sociaal, herkenbaar, actief, aanspreekbaar, ondernemend.

De Wassenaarsche Bouwstichting werkt aan: wonen, welzijn en zorg, leefbaarheid, nieuwe woondiensten, kwaliteit.

De Wassenaarsche Bouwstichting werkt voor: ieder die huisvesting zoekt (huur/koop), met bijzondere aandacht voor

huishoudens die steun behoeven bij het invullen van hun huisvesting (inkomen, zorg of begeleiding).

Page 10: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Presteren naar vermogenAnders dan het op het eerste gezicht lijkt, is de Wassenaar-

sche Bouwstichting geen overdreven “rijke” corporatie.

Wij hebben de afgelopen jaren veel geïnvesteerd. Met

een minimaal verkoopprogramma leidt dat tot een snelle

toename van onze financieringsbehoefte. De kosten van

de toegenomen extra financiering kunnen niet (meer)

door dalende rentes op onze leningportefeuille worden

opgevangen.

De operationele jaarresultaten zijn onverminderd positief

en de organisatiekosten liggen – ondanks de investeringen

in de kwaliteit van de dienstverlening en de beleidsont-

wikkeling – op het niveau van de benchmark van het

Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV).

In 2006 bedroeg de vermogensovermaat volgens het CFV

9,5% van het balanstotaal. Dat is ruim onder de referentie

(18,7% en het landelijk gemiddelde van 14,9%). De ver-

mogensovermaat loopt de komende jaren geleidelijk op.

Werken naar vermogen betekent het actief inzetten van

de ruimte die wij hebben en daarom zullen wij een actief

investeringsbeleid binnen en zo nodig buiten Wassenaar

blijven voeren.

Bij het presteren naar vermogen hoort wel een kantteke-

ning. De ruimte om te presteren, met name te investeren

moet wel geboden worden. Wij wachten niet af, maar

nemen initiatief. Wij zijn trots op de projecten die wij

hebben gerealiseerd en die wij aan het voorbereiden zijn.

Hoewel initiatieven breed worden omarmd, dit blijkt

uit ons stakeholdersoverleg en de betrokkenheid van

onze partners, loopt de planontwikkeling in Wassenaar

moeizaam. Wij proberen daar samen met de gemeente

verandering in te brengen, o.a. door met (concept)plannen

en initiatieven de discussie over wonen en bouwen in

Wassenaar een duw in de rug te geven.

Uiteraard beïnvloeden de landelijke ontwikkelingen

(beperkte huurruimte, bijdrage heffing Centraal Fonds,

vennootschapsbelasting) de financiële positie sterk en dus

ook de ruimte om te investeren.

Desondanks hebben wij voor de komende jaren een ruime

projecten portefeuille. Dat voor het grootste deel bestaat

uit eigen initiatieven. Het totale investeringsprogramma

voor de komende vijf jaar (exclusief planmatig onderhoud)

bedraagt ca. € 45 mln.

Tot nu toe hebben wij ons als Wassenaarsche Bouwstichting

algemeen en breed opgesteld want dat geeft ons ruime

mogelijkheden om projecten te kunnen aanpakken, maar

die tijd is voorbij. Het is aan ons om samen met stakehol-

ders keuzen te maken.

Page 11: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

9

1. In le id ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Organisatie- en prestatievelden

Doelstelling Norm Resultaat

Leiderschap Versterken positie als beheerder

MarktleiderVvE beheerin Wassenaar

De Wassenaarsche Bouwstichting heeft 15 VvE’s in beheer met in totaal 620 eenheden. Daarvan komen 9 VvE’s uit Wassenaar. Daarnaast beheren wij 69 woningen voor derden.

Implementeren beheer serviceflats

Het is in 2007 helaas niet gelukt het beheer van een serviceflat te verwer-ven, ondanks uitvoerige onderhandelingen met diverse partijen.

Versterken rol sociale ontwikkelaar en verhuur-der in Wassenaar

Eigen projectenverwerven en in ontwikkeling nemen

GCW: 2800m² gezondheidscentrum, 20 huur- en 35 koopwoningen;Initiatiefplan voor 6 nieuwbouw- en 10 verbouwzorgeenheden; conceptplan starterswoningen;PiusXhof met 11 koopwoningen in uitvoering.

Strategieen beleid

Uitvoeren visitatie

Deelnemen aan de Aedex/IPD-index

Ontwikkelen woonzorg-zone rond gezondheids-centrum

In de periode november 2007 – maart 2008 vindt een -door KWH begeleide- visitatie plaats

Eind 2007 zijn de voorbereidingen gestart voor deelname aan de Aedex/IPD-index.

Dit onderwerp is op de politieke agenda geplaatst en wordt ingebracht in de discussie over het WMO-beleid van de gemeente Wassenaar en de planvorming rond het gezondheidscentrum.

Managementvanmedewerkers

Stimuleren employability

Aantal en budget opleidingen

In 2007 is ruim € 50.700 uitgegeven aan cursussen/opleidingen. Een mede-werker volgt in het kader van het lidmaatschap van de huurcommissie een opleiding. Uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek komt naar voor dat er binnen de Wassenaarsche Bouwstichting ruime (en voldoende) opleidingsmogelijkheden zijn.

Managementvan middelen

Uitwerken strategisch voorraadbeheer

Investeringenin kader vanmutatiebeleid

Het nieuwe strategische voorraadbeleid is gereed. Onderdeel van het beleid is een indicatie van projectmatige investeringen in verbetering/(her)positionering van complexen en een streefbudget voor mutatieonderhoud.

Managementvan processen

Behoud en uitbreiding KWH-label(s)

Gemiddeldescore >7,0

Gemiddelde recente metingen 7,5Totale gemiddelde 7,8; landelijk 7,6

CertificeringVVE-beheer

Certificering is in 2007 niet gehaald. Het streven is dat wij dit in 2008 realiseren.

Bestuur en financiers

Eenheden ineigendom en beheer

3000 eenhedenultimo 2007

Eenheden in eigendom ultimo 2007: 2400Eenheden in (VvE)beheer ultimo 2007: 700

Financiële resultaten Bedrijfswaarde € 115 mln.

Solvabiliteit 26%

Jaarresultaat € 1,7 mln.

Waardering klanten en leveranciers

Huisvesten doelgroep 70% vrijkomende woningen excl. nieuwbouw

In 2007 is 71% naar de doelgroep gegaan

Onderzoek leveranciers Deze actie staat voor 2008 in de planning.

Waardering medewerkers

Uitvoeren medewerkerste-vreden-heidsonderzoek

Tussen mei-september 2007 is dit onderzoek uitgevoerd (zie sociaal verslag).

Waardering maatschappij

Nieuw maatschap-pelijk project niet zijnde woningbouw

In 2007 is gestart met begeleiding van de totstandkoming van een gezamenlijke accommodatie voor de Wassenaarse Reddingsbrigade en de Van Woesikgroep.

Page 12: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Huurdersvereniging “De Wassenaarsche” (HVW)

In dit hoofdstuk beschrijven wij onze ambities en resultaten in de contacten met onze ‘omgeving’. Dat zijn op de eerste plaats de contacten met de vertegenwoordiging van de huurders, vervolgens de belanghouders (stakeholders) en tenslotte de activiteiten op het terrein van welzijn en zorg. Belangrijk daarbij zijn het contact en de intensieve samenwerking met de Stichting Wassenaarse Zorgverlening. Met deze “zorgpartij” delen wij de verantwoordelijkheid voor een groot deel van het Wassenaarse “zorgvastgoed” .

2. Betrokken omgeving

De Wassenaarsche Bouwstichting beschouwt haar huur-

dersvereniging als een serieuze en belangrijke overleg-

partner. Onder de vleugels van de huurdersvereniging

zijn sedert 2003 in bijna alle wijken bewonerscommissies

actief. Vier keer per jaar vergaderen directie en bestuur

van de huurdersvereniging met elkaar. De op voordracht

van de huurdersvereniging benoemde commissarissen

wonen deze vergaderingen bij.

In 2007 zijn de volgende onderwerpen besproken en waar

gevraagd heeft de huurdersvereniging gekwalificeerd

advies uitgebracht.

- Het huurbeleid, met name de jaarlijkse huurverhoging

- Een aanpassing van het beleid inzake Zelf Aanbrengen

van Voorzieningen door huurders

- Het activiteitenplan grootonderhoud

- Het beleid voor het collectief/individueel aanbrengen

van het Politie Keurmerk Veilig Wonen

- Het beleidsplan 2006-2010

- Het jaarverslag 2006

- De uitkomsten van de stakeholdersbijeenkomst

- De waardering van woningen in het kader van de WOZ

- De voorbereiding van de actualisatie huisvestingsbeleid/

woonvisie gemeente Wassenaar

- De voortgang van het groot onderhoud van 70 woningen

in de wijk Zijlwatering

- De gevolgen van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning

en de implementatie daarvan in Wassenaar

- De procedure voor de voordracht door de huurdersvereni-

ging voor een nieuw lid voor de Raad van Commissarissen

van de Wassenaarsche Bouwstichting.

BewonerscommissiesOnder de vleugels van de huurdersvereniging zijn bewo-

nerscommissies actief in bijna alle wijken. In twee wijken

is helaas te weinig belangstelling voor het oprichten en

bemensen van een bewonerscommissie. Met het bestuur

van de huurdersvereniging overlegt de Wassenaarsche

Bouwstichting op strategisch en beleidsmatig niveau. In het

overleg met de bewonerscommissies gaat het vooral om

praktische zaken zoals (onderhouds)beleid in wijken, leef-

baarheid en het op orde houden van de openbare ruimte.

Het overleg hierover geschiedt onder andere aan de hand

van jaarlijkse “wijkschouwen” waaraan ook gemeente

en politie deelnemen. Dit kan leiden tot concrete acties.

Zo is in overleg met bewonerscommissie Dr. Weederlaan

bij het achterpad van Dr. Weederlaan/Dr. Curtiusstraat

verlichting aangebracht. Met bewonerscommissie Oostdorp

wordt gesproken over de wijze waarop in 2008 een begin

kan worden gemaakt met de uitvoering van de wijkontwik-

kelingsvisie Oostdorp en de rol van de commissie hierbij.

Daarnaast is met commissies gesproken over meer

algemene onderwerpen, zoals de voorstellen voor de

introductie van het Politie Keurmerk Veilig Wonen en het

aangepaste beleid rondom het door huurders zelf aan te

brengen voorzieningen.

Page 13: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

2 . Betrokken omgev ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

De huurdersvereniging houdt jaarlijks een of meer platfor-

moverleggen waarbij de besturen van alle bewonerscom-

missies aanschuiven.

Bij grootonderhoud/renovatie en nieuwbouw worden

op projectbasis bewonerscommissies of platformgroepen

gevormd. Dit was in 2007 in de wijk Zijlwatering (groot-

onderhoud), Hillenaar (renovatie en nieuwbouw) en de

Bonte Os (nieuwbouw) het geval.

Het periodieke overleg met de projectgroep groot

onderhoud Zijlwatering is als zeer nuttig, zinvol en prettig

ervaren. Het wekelijks spreekuur op locatie, voorzag in

een grote behoefte.

BewonerscommunicatieEen goed contact met bewoners is belangrijk en daarom

doen wij het volgende:

- Ons kantoor is iedere werkdag geopend van 8.00 tot

17.30 uur

- Wij houden structureel overleg met huurdersvereni-

ging ‘de Wassenaarsche’ en bewonerscommissies

- Wij houden onze website actueel

- Wij hebben een bewonersblad dat twee keer per jaar

verschijnt

- Wij houden onze bewoners op de hoogte over de stand

van zaken met nieuwsbrieven tijdens grootonderhoud-

en renovatieperiodes

Gemeente WassenaarDe gemeente Wassenaar is een belangrijke gesprekspartner.

Naast actief overleg op bestuurlijk niveau, participeren

wij in het overleg over de prestatieafspraken, de woonvisie

en de leefomgeving. Beide organisaties nemen deel aan

elkaars bijeenkomsten en interviews. Voorbeelden: raads-,

stakeholders-, politieke- en themabijeenkomsten, stake-

holders- en visitatieinterviews. Daarnaast is er uiteraard

het ambtelijk en bestuurlijk overleg over nieuwe projecten,

buitenruimten en sociale en maatschappelijke problemen.

contacten met onze ‘omgeving’

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

11

Page 14: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Actualisatie huisvestingsbeleid/woonvisie gemeente Wassenaar In 2008 kunnen wij de zo gewenste woonvisie voor

Wassenaar tegemoet zien. Wij hebben in 2006 met de

gemeente Wassenaar en Wbv. St. Willibrordus door het

onderzoeksinstituut OTB Delft een actualisatie van het

volkshuisvestingsbeleid 2000-2005 laten uitvoeren. Deze

rapportage bevat een evaluatie van het gevoerde beleid en

het opstellen van een toekomstvisie voor het wonen. Hier-

naast zijn de gegevens van het landelijk woononderzoek

van VROM en CBS in augustus 2007 bekend geworden.

De gemeente Wassenaar heeft het initiatief nu verder

naar zich toegetrokken en is samen met een extern bureau

begonnen aan het organiseren van een thema-avond begin

2008 en het schrijven van de woonvisie.

Convenant prestatieafspraken In de tussen de gemeente Wassenaar en beide Wassenaarse

corporaties afgesloten ‘convenant prestatieafspraken

2006 – 2009’ is afgesproken dat partijen streven naar

een gezamenlijk laatste kansbeleid. Op initiatief van de

gemeente Wassenaar en in overleg met beide corporaties

is in het derde kwartaal van 2007 een laatste kansbeleid

geformuleerd. Uitgangspunt is dat partijen gezamenlijk

een inspanning verrichten om te voorkomen dat mensen

dakloos worden. Met ingang van 1 januari 2008 maakt dit

beleid deel uit van de prestatieafspraken. Daarmee is een

eind gekomen aan het individuele laatste kansbeleid dat de

Wassenaarse corporaties tot op heden voeren. De overeen-

komst die de Wassenaarsche Bouwstichting in dit kader

met het Vierde Huis onderhoudt loopt in januari 2008 af.

Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH)De Wassenaarsche Bouwstichting is – zoals iedere andere

corporatie in Haaglanden- lid van het regionale samenwer-

kingsverband Sociale Verhuurders Haaglanden en neemt

actief deel aan het overleg. In dit verband is de regionale

woonruimteverdeling georganiseerd en wordt met het

stadsgewest invulling gegeven aan het regionale ruimte-

lijke en volkshuisvestingsbeleid. Twee onderwerpen die

concreet de activiteiten van de Wassenaarsche Bouwstich-

ting raken worden kort uitgelicht.

Classificatie zorgwoningenAfgesproken is een classificatie te ontwikkelen voor de

toegankelijkheid van zorgwoningen. Dat gebeurt aan de

Page 15: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

2 . Betrokken omgev ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

hand van vijf “niveaus”: uiteenlopend van woningen die

voor iedereen toegankelijk zijn tot woningen die ruimte

bieden voor bewoners met extra brede rolstoelen. Doordat

in woonadvertenties de toegankelijkheid is weergegeven

in pictogrammen wordt in één oogopslag duidelijk voor

wie de woning geschikt is. De Wassenaarsche Bouwstich-

ting heeft acht wooncomplexen (circa 400 woningen) die

voor een dergelijke classificatie in aanmerking komen.

Vier hiervan vallen in de categorie ‘rollatorwoning’, drie

in de categorie ‘rolstoelwoning’ en één in de categorie

‘extra ruime rolstoelwoning’.

WoonruimteverdelingBinnen de Sociale Verhuurders Haaglanden is de discussie

gestart over bijstelling van de wijze waarop woonruimte

door corporaties wordt aangeboden. De kritiek op het

huidige aanbodmodel neemt toe. Daarbij draait het om

de constatering dat de klant “geen gezicht meer heeft,

maar een woonbon is, waarbij criteria als inkomen,

huishoudgrootte en woonduur de uitgangspunten zijn”.

In steeds meer regio’s in Nederland worden naast of

als alternatief voor het aanbodmodel ook varianten als

lotingmodel en optiemodel gehanteerd. Minder regels en

meer keuzevrijheid voor de kandidaat-huurder zijn hierbij

sleutelwoorden.

Binnen het samenwerkingsverband lijkt de tijd rijp om het

huidige woonruimteverdelingsysteem aan te passen en

meer klantgericht te maken. Verwacht wordt dat medio

2008 hiervoor voorstellen komen.

Stichting Wassenaarse ZorgverleningStichting Wassenaarse Zorgverlening en de Wassenaarsche

Bouwstichting hebben sinds oktober 2002 een samenwer-

kingsverband met betrekking tot wonen en zorgen. De

samenwerking is in oktober 2006 verwoord in het beleids-

plan de Poort.

De directies van beide organisaties hebben maandelijks

directieoverleg. Tijdens dit overleg wordt gesproken over

de stand van zaken van de gezamenlijke activiteiten en de

verdere concretisering van voorgenomen activiteiten.

In 2007 is ieder kwartaal een gezamenlijke bijeenkomst

geweest van de managementteams. Hierbij is gesproken

over de gezamenlijk te realiseren projecten waaronder

het servicecentrum ‘De Peppel’ en de ADL-unit in het

nieuwbouwcomplex De Bonte Os, de ophanden zijnde

renovatie van Ridderhof/Willibrord en de concretisering

van activiteiten, zoals benoemd in het beleidsplan.

Samen invulling geven aan wonen, zorg en welzijnServicecentraIn samenwerking met de Stichting Welzijn Ouderen

Wassenaar en de Stichting Wassenaarse Zorgverlening

ontwikkelen wij mogelijkheden voor serviceverlening,

activiteiten en zorg op maat in wijkservicecentra. Dit zijn er

op dit moment drie. Servicecentrum “De Peppel” bij het pas

opgeleverde complex Hillenaar vormt het startpunt voor de

opzet van een wijk- en buurtgericht servicecentrum.

Hier wordt met ingang van 2008 door bewoners en samen-

werkende dienstverleners een breed scala aan activiteiten

en diensten voor mensen uit de buurt aangeboden.

Op 30 november 2007 hebben de drie samenwerkende

organisaties voor bewoners en omwonenden van het

appartementencomplex Hillenaar een open huis georga-

niseerd. Aan de bewoners en omwonenden is gevraagd

aan welke activiteiten en zorg behoefte is en wie hierbij als

vrijwilliger een bijdrage wil leveren. Het is de bedoeling

dat ‘De Peppel’ in 2008 uitgroeit tot een van de kernpun-

ten van een woonservicezone, waarbij wonen, zorg en

welzijn hand in hand gaan.

In servicecentrum Oosthof gevestigd in het complex

ouderenwoningen aan de Dr.Weederlaan/D. Curtiusstraat

lopen inmiddels diverse activiteiten, zoals bloemschikken

en aquarelleren.

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

13

Page 16: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Viermaal per week is er gelegenheid tot het gezamenlijk

nuttigen van een warme maaltijd tijdens de ‘Open Eet-

tafels’ van de servicecentra aan de Ernst Casimirstraat en

de Hillenaarlaan.

ADL projectIn het eerste kwartaal van 2007 zijn de 15 ADL-woningen

uit het nieuwbouwcomplex De Bonte Os verhuurd. Iedere

ADL-woning is op de specifieke handicap van de bewoner

aangepast. In de woningen kan assistentie worden ver-

leend met betrekking tot Algemeen Dagelijkse Levensver-

richtingen. Deze hulp wordt verleend door medewerkers

van Stichting Wassenaarse Zorgverlening en bestaat onder

meer uit hulp bij aan- en uitkleden, eten en drinken,

toiletgang, verplaatsen en eenvoudige verpleegtechnische

assistentie. De ADL-bewoners kunnen eveneens gebruik

maken van de op de begane grond aanwezige ADL-unit.

Via een draadloos alarm-oproepsysteem kan men vanuit

hun woning een spreekverbinding met deze unit realise-

ren. Deze unit is onder andere uitgerust met een badka-

mer, voorzien van een hoog/laag bad. Van hieruit wordt

op verzoek en aanwijzing van bewoners ADL-assistentie

verleend.

Page 17: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

2 . Betrokken omgev ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

15

Stakeholdersbijeenkomst 2007Op 29 juni 2007 heeft de 3e stakeholdersbijeenkomst plaatsgevonden. De bijeenkomst is net als in 2006, gehouden in het Van der Valk hotel-restaurant De Bijhorst te Wassenaar. De organisatie stond onder begeleiding van het Bureau Gerrichhauzen en Partners (inhoudelijk) en het Bureau Hoe-zo (organisatorisch). Aan 144 personen van diverse organisaties (belanghouders) zijn uitnodigingen verzonden met als resultaat 68 aanwezigen en een zeer redelijk evaluatiecijfer: 7,6. Met bijna 50% aanwezigen kan er van een goede opkomst worden gesproken. Alle genodigden hebben een verslag ontvangen. Het verslag is ook te vinden op onze website.

Het programma van de bijeenkomst bestond uit:

- het tonen van een voor deze gelegenheid geproduceerde film over ‘Wonen in Wassenaar’;

- een presentatie met een verantwoording over ‘hoe wij als WBS presteren’;

- discussie over stellingen;

- de aanwezigen, in vijf workshops verdeeld, schetsen een toekomstbeeld van de eigen organisatie en de (mogelijke)

samenwerking met de Wassenaarsche Bouwstichting

- afsluitende netwerkborrel

De concrete resultaten van deze bijeenkomst zijn:

- meer woningen voor jongeren

- er moet een woonvisie komen

- aandacht voor specifieke wijken als Oostdorp, Zijlwatering, gebied rondom het Havenkanaal met het Gezond-

heidscentrum

- woonservicezones met multifunctionele ruimtes voor jongeren en ouderen

- goede samenwerking tussen maatschappelijke partijen en met de gemeente

- realisering woonzorgboerderij (woonvoorziening Weteringpark)

Een aantal projecten zijn in voorbereiding of lopen inmiddels zelfs al. Andere benoemde projecten (nog) niet.

Wij voelen ons gesterkt door de goede opkomst, de goede discussie en de aangedragen prioriteiten.

Wij houden onze stakeholders op de hoogte tijdens de bijeenkomsten, via de website en verslaglegging in jaarverslagen.

Page 18: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Het denken over kwaliteit, het streven naar continue verbeteren van de dienstverlening en de organisatie en het bieden van uitdagingen aan medewerkers heeft zich in de afgelopen jaren geworteld binnen onze organisatie. Daarnaast willen wij transparant zijn en ons adequaat verantwoorden en de inbreng van stakeholders een plek geven. Het jaar 2007 is een intensief “kwaliteitsjaar” geworden met metingen, een positiebepaling, interne bijeenkomsten en tenslotte aan het eind van het jaar als een ‘KWH-apotheose’ de start van het visitatietraject.

De omslag naar klantgericht en verantwoord presterenIn de afgelopen jaren is de Wassenaarsche Bouwstichting

veranderd van “sociale huisvester” naar een dienstver-

lenend bedrijf dat een breed pakket aanbiedt aan een

brede groep klanten en daarbij samenwerkt met andere

aanbieders/organisaties. Natuurlijk verliezen wij daarbij

onze “core business” niet uit het oog, daar draait nog steeds

80% van ons werk om. Maar wij doen meer en dan niet

alleen omdat dat financieel interessant zou zijn, maar vooral

omdat daarmee het draagvlak van de organisatie wordt ver-

groot, het prikkels oplevert om meer klantgericht te werken

en uitdagingen biedt voor medewerkers. De twee kanten

van ons bedrijf zorgen voor dynamiek en vooruitgang.

Dynamiek die in eerste instantie voor iedereen tot uit-

drukking komt in de klantenverzoeken die ons dagelijks

bereiken. Dit vraagt een grote ommezwaai van onze

onderneming en de mensen die er werken. Wij zijn (te) lang

gewend alleen met sociale problematiek om te gaan. Nu

krijgen wij de kans ons echt te verdiepen in hoe klanten te

winnen en te houden.

KWH Wij mogen inmiddels al negen jaar het KWH-Huurlabel

voeren en zijn hier bijzonder trots op. Het behoud van dit

label is een belangrijke doelstelling van ons bedrijf. Via de

jaarlijkse metingen ‘bewaken’ wij immers de tevredenheid

van onze klanten. De resultaten van de metingen van 2007

3. Blijven werken aan verbetering

Page 19: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

3 . Bl i j ven wer ken aan ver beter ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

zijn goed met een gemiddelde van 7,5. Niettemin kunnen

wij verbeteren en hebben wij verbeterpunten benoemd,

zoals:

- Het informeren van de klant bij woningonderhoud;

- Het melden van de juiste meldteksten bij een telefoni-

sche benadering;

- Het bereiken van een hoger tevredenheidgehalte bij

grootonderhoud;

- De te ondernemen acties rondom een binnengekomen

klacht (geschil);

- Het sneller toesturen van de eindafrekening bij het

verlaten van de woning;

- De woningplattegronden;

- Het aanleveren van de juiste gegevens over de aanwezige

installaties in een woning.

Wij mogen het huurlabel tot juli 2009 blijven voeren.

INK Voor wat betreft de interne bedrijfsvoering werken wij

vanaf 2001 met het INK-managementmodel. Voor ons is

een INK-positiebepaling een belangrijk onderdeel van het

beleidsproces. In 2007 hebben wij al voor de derde keer een

positiebepaling uitgevoerd. Wij verkrijgen hierdoor inzicht

op de effecten van eerder opgepakte verbetertrajecten.

De INK-positiebepaling leert ons dat wij momenteel

functioneren op procesmatig niveau (fase 2). Op een

aantal deelgebieden bevinden wij ons ruim boven dat

niveau; systeem georiënteerd (fase 3). Een fase 3 organisatie

is een klantgerichte, resultaatgerichte, kwalitatief goed

functionerende organisatie. In vergelijking met vorige

positiebepalingen is een gelijkmatiger beeld ontstaan. Onze

organisatie heeft op vrijwel alle gebieden van dit model

vooruitgang geboekt.

Het managementteam heeft de ambitie uitgesproken de

organisatie zich zo te laten ontwikkelen dat de systeem-

georiënteerde fase over de volle breedte wordt bereikt.

De verbeterpunten moeten leiden tot een meer resultaat-

gerichte bedrijfsvoering en procesmanagement.

StakeholdersHet overleg met onze stakeholders is vanaf 2005 een vast

gegeven in onze jaarplanning. In 2007 was het alweer de

derde keer dat wij een stakeholdersbijeenkomst hebben

georganiseerd. Telkens weer met een aangepaste opzet,

onderwerpen en vragen. Maar vaste doelstelling is invul-

ling te geven aan de betrokkenheid van de stakeholders bij

het beleid van de Wassenaarsche Bouwstichting. Wellicht

de belangrijkste constatering is de goede opkomst. De

uitdaging is iedere keer met een uitnodigend en prikke-

lend programma te komen. Tijdens de stakeholdersbijeen-

komst besteden wij aandacht aan onze maatschappelijke

taak, doelstellingen en vooral resultaten. Wij leggen uit

waar wij mee bezig zijn en zoeken naar draagvlak, input

en nieuwe ideeën.

MedewerkerstevredenheidsonderzoekIn de zomer van 2007 hebben wij na de eerdere gehouden

onderzoeken in 2002 en 2005 voor de derde keer een

medewerkerstevredenheidsonderzoek gehouden. Het

onderzoek bestaat uit een kwantitatief deel, hiervoor vul-

len medewerkers anoniem een vragenformulier in en een

kwalitatief deel met groepsdiscussies. De uitkomsten zijn

tijdens een plenaire personeelsbijeenkomst besproken.

Alle medewerkers hebben tijdens deze bijeenkomst posi-

tief, actief en oplossingsgericht suggesties ter verbetering

aangedragen. De suggesties zijn met het managementteam

besproken tijdens een beleidsdag. In het sociaal verslag

wordt inhoudelijk op het onderzoek ingegaan.

Beleidsvisiedag Met de resultaten van de verschillende metingen en

bijeenkomsten dit jaar heeft het managementteam genoeg

input gekregen voor een beleidsdag over de cultuur van de

organisatie, het aanscherpen van de visie en het managen

van veranderingen. Deze dag kreeg de titel mee ‘Binnen

beginnen is buiten winnen’. De externe klant merkt

immers het resultaat. Het managementteam heeft eerste

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

17

Page 20: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

actiepunten benoemd: het delen van en de interactie over

doelstellingen en verantwoordelijkheid en het benoemen van

prestatie-indicatoren met de vertaalslagen naar de individu-

ele medewerker. Met deze acties wordt begin 2008 gestart.

Visitatie Visiteren is vanaf 2008 een verplichting voor woningcor-

poraties. Wij hebben in 2006 al besloten in te gaan op het

aanbod van de KWH mee te doen aan hun pilot-visitatie-

traject. Wij vinden het uitbrengen van een visitatierapport

een goed middel omdat wij een grote mate van trans-

parantie en maatschappelijke

verantwoording nastreven.

De KWH legt met haar rap-

portage de nadruk op leren

en verbeteren. Dit is de basis

van het INK-managementmodel. Deze constateringen

sluiten aan op onze visie van bedrijfsvoering. Het gehele

visitatiemodel bevat drie modules. Onze keuze voor het

pilot-visitatie-traject is gevallen op de modules 1 en 2.

Module 1 betreft de zelfanalyse op onze maatschappelijke

prestaties en module 2 het extern perspectief door middel

van het interviewen met onze stakeholders. Module 3

heeft voornamelijk betrekking op het interne perspectief,

gericht op organisatie en bedrijfsvoering. Hiermee waren

wij al volop aan de gang en hebben besloten dit keer (nog)

niet aan deze module mee. Meten is uitstekend, maar dub-

belop meten teveel. Er moet immers voldoende tijd zijn

om met benoemde verbeterpunten aan de slag te gaan.

Op 22 oktober 2007 was de kick-off van de visitatiecom-

missie waarbij het managementteam aanwezig was. In

maart/april 2008 volgt de rapportage.

Continue verbeterenTelefonische bereikbaarheid na kantoortijdSinds juli 2007 waarborgt de Haagse Service Telefoon Cen-

trale (STC) de telefonische bereikbaarheid van ons bedrijf

na kantoortijd. In een protocol is vastgelegd op welke

wijze de STC spoedeisende reparatieverzoeken dient af te

handelen. In de periodieke KWH-metingen wordt ook de

telefonische bereikbaarheid van de STC meegenomen.

ZAV-beleid aangepast Het beleid rondom het zelf aanbrengen van voorzieningen

is sinds half september aangepast. In de nieuwe brochure

‘het zelf aanbrengen van voorzieningen’ is een klusover-

zicht opgenomen. In deze brochure is ook beschreven hoe

een aanvraag kan worden ingediend om (voorlopige) toe-

stemming te krijgen. Nieuwe huurders

ontvangen deze brochure bij onderte-

kening van de huurovereenkomst. Na

het verlenen van deze toestemming

ontvangt de klussende huurder een

Kluswijzer met bijbehorende kwaliteitseisen.

Aan de hand van deze eisen wordt uiteindelijk beoordeeld

of een aangebrachte voorziening bij huurbeëindiging

mag achterblijven en zo ja, of deze voor een vergoeding in

aanmerking komt.

Geschillencommissie Kwaliteitszorg is onlosmakelijk verbonden aan goede

dienstverlening, maar het blijft mensenwerk.

Een oplossing in een geschil wordt daarom niet altijd

door beide partijen als de enige juiste beschouwd. Ook al

hebben wij hiervoor klachtenprocedures, registraties en

een intern klachtenprotocol dan nog kan het gebeuren

dat een klacht niet naar tevredenheid wordt afgehandeld.

In zo’n geval kan men de klacht voorleggen aan een

onafhankelijke geschillencommissie. Gelukkig komen wij

er meestal uit en zijn er in 2007 bij deze commissie geen

klachten ingediend.

‘Binnen beginnen is buiten winnen’.

Page 21: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

19

3. Bl i j ven wer ken aan ver beter ing

Huurdersvereniging “de Wassenaarsche’ Het afgelopen kalenderjaar heeft de WOZ 2005 kwestie zijn afronding gekregen. Mede door de inspan-ning van de Wassenaarsche Bouwstichting is het gelukt voor een vrij groot aantal woningen tot een lagere WOZ waarde te komen. Wij hebben ons daarom teruggetrokken uit reeds lopende rechtzaken met betrekking tot deze kwestie. De gemeente heeft als deel van de tegenprestatie de griffiekosten terugbetaald. Het andere deel van de tegenprestatie, meepraten over meer dan 30% sociale huisvesting in de nieuwbouw in Wassenaar, moet echter nog waargemaakt worden.

Na de algemene ledenvergadering zijn wij als bestuur versterkt met mw. N. Buscop (2e secretaris). Het bestuur bestaat verder

uit dhr. J. Klaver (voorzitter), dhr. A. van Egmond (penningmeester) en dhr. S. Thomas (secretaris).

Het bestuur heeft 4 keer met de directie van de Wassenaarsche Bouwstichting en door de huurdersvereniging voorgedragen

leden van de Raad van Commissarissen vergaderd, daarnaast zijn in het afgelopen jaar diverse informele ontmoetingen op dit

niveau geweest. Verder is er door het bestuur en een aantal bewonerscommissies deelgenomen aan het stakeholdersoverleg

georganiseerd door de Wassenaarsche Bouwstichting. Daarnaast is er 2 keer overleg geweest met alle actieve bewonerscom-

missies. Het bestuur heeft zelf 27 keer overleg gevoerd. Daarbij werd vaak een bewonerscommissie uitgenodigd om te spreken

over lopende kwesties. Het bestuur is dit jaar ook een beperkt aantal keren in de bres gesprongen voor de belangen van

individuele huurders.

Als huurdersvereniging hebben wij gemeend ons actief met het gemeentelijk huisvestingsbeleid te moeten bezighouden. Naar

aanleiding van een rapport Huisvestingsbeleid uit november 2006 en ons commentaar hebben wij daarom de discussie in

Wassenaar gezocht. Er is dit jaar overleg geweest met wethouder Alkemade en het ambtelijk apparaat. Tevens is de huurders-

vereniging uitgenodigd het onderwerp huisvestingsbeleid in brede zin naar voren te brengen tijdens een discussieavond van

de lokale politieke partij Wat Wassenaar Wil (WWW). Ook hebben wij als huurdersvereniging onze warme belangstelling

voor dit onderwerp kenbaar gemaakt op een kennismakingsbijeenkomst met de nieuwe burgemeester.

Dit verslag bevat naast genoemde positieve elementen ook een aantal elementen waarin wij ons als bestuur teleurgesteld

voelen.

Ondanks menige brief en het aanspreken van mensen in de wijken Centrum, Molenaar en Weteringoever zijn wij er als

bestuur niet in geslaagd om gegadigden te vinden voor een doorstart van een bewonerscommissie voor deze wijken.

De gesprekken die vorig jaar met de huurdersvereniging Rozenstein hebben plaatsgevonden, hebben dit jaar geen noemens-

waardig vervolg gehad ondanks herhaalde pogingen het contact op peil te houden. Het lijkt een te rechtvaardigen conclusie

dat Rozenstein op dit moment geen behoefte heeft aan samenwerking.

De opgezette website heeft een ongelukkige start gehad als gevolg van problemen met onze provider, ook zijn wij er ondanks

diverse pogingen nog niet in geslaagd een vrijwilliger te vinden voor het bijhouden van de website.

Page 22: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Opgeleverde en in voorbereiding zijnde projecten

Project Status Investering Aantal en soort eenheden

Nieuwbouw Bonte Os Opgeleverd 2006/2007 € 3,5 mln.30 huurwoningen ADL-unit

Vernieuwbouw Hillenaar Opgeleverd 2006/2007 € 8,5 mln.47 woningen gerenoveerd18 nieuwe woningenServicecentrum

Grootonderhoud “Zijlwatering” Opgeleverd 2007 € 3,0 mln.Grootonderhoud70 huurwoningen

Restauratie Paulusschool In uitvoering € 2,5 mln. 11 koopwoningen

Gezondheidscentrum In voorbereiding € 27,6 mln.

Gezondheidscentrum 20 huurwoningen35 koopwoningenParkeergarage

Renovatie en nieuwbouw Poortlaan

In voorbereiding € 27,5 mln.Renovatie t.b.v. 90 verzorgingsplaatsenNieuwbouw 65 zorgwoningen

Vernieuwbouw zorgwoningen Weteringpark

In voorbereiding € 2,5 mln.Verbouwing van 10 eenheden Nieuwbouw 6 eenheden

Vernieuwbouw zorgwoningen Kerkehout

In voorbereiding pm Ombouw 12 kleine eengezinswoningen

4. InvesterenDe Wassenaarsche Bouwstichting zet z’n vermogen al jaren lang actief in. Dat komt tot uitdrukking in de projectenportefeuille. In 2007 zijn 3 projecten opgeleverd met een totaal investeringsvolume van circa € 15 mln. De portefeuille voor de komende vijf jaar bedraagt in totaal circa € 45 mln. Hier zijn het reguliere planmatig onderhoud en het mutatieonderhoud (waarbij ook verbeteringen worden uitgevoerd) niet in begrepen. De basis voor onderhoud en ingrepen in de bestaande voorraad ligt vast in het strategisch voorraadbeleid.

Strategisch VoorraadbeleidIn 2007 is het voorraadbeleid geherijkt. De kern – de in-

deling in product-markt-combinaties - is gelijk gebleven.

Wel zijn de doelgroepen en de ingrepen “verfijnd” tot op

blok-/straatniveau. Van het hele bezit is nu bekend welke

doelgroepen waar gehuisvest kunnen worden en wat

daarvoor nodig is (ingrepen en prijzen). Dat leidt tot een

differentiatie in kwaliteit en huurprijs. De streefhuren

die per (deel van een) complex zijn vastgesteld worden

bij mutatie toegepast. Hierbij zijn de grenzen, die in

het kader van de toekenning van huurtoeslag worden

gehanteerd, de ijkpunten. Binnen het gedifferentieerde

aanbod moet ruimte zijn voor alle doelgroepen. Ruim

80% van ons bezit blijft uiteindelijk structureel tot de

sociale woningvoorraad behoren, waarvan drievierde

onder de aftoppingsgrens.

Woningen voor specifieke doelgroepenDe afgelopen jaren hebben wij in onze relatie met onze

zorgpartner een aantal specifieke projecten voor ouderen

kunnen realiseren. Naast de overname van bestaande

woningen voor ouderen in de Ridderhof en de Luciehof

hebben wij woningen in Sophieke Hoven en Hillenaar

kunnen realiseren. Voor mensen met een lichamelijke be-

perking zijn 15 appartementen in de Bonte Os gerealiseerd.

Page 23: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

4 . Inve s teren

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

In Den Haag bezit de Wassenaarsche Bouwstichting sinds

1998 een opvangvoorziening voor dak- en thuislozen dat

geëxploiteerd wordt door het Leger des Heils. In 2007 is dit

uitgebreid met een begeleid wonen project. Voor de huis-

vesting van een groot pleeggezin hebben wij in 1999 twee

naast elkaar gelegen woningen verbouwd en verhuurd.

Zorgwoningen in complex HillenaarIn het eerste helft van het jaar is het renovatie- en nieuw-

bouwcomplex Hillenaar opgeleverd. Dit appartementen-

complex dat zich aan de gelijknamige Hillenaarlaan in

Deijleroord bevindt, is bestemd voor senioren en bestaat

uit drie afzonderlijke woongebouwen. De 47 bestaande

woningen zijn gerenoveerd. Door het creëren van een

tweede bouwlaag zijn 18 nieuwe woningen gerealiseerd,

waarmee het totaal aantal woningen 65 bedraagt.

In 2005 is met de renovatie- en nieuwbouwwerkzaam-

heden van Hillenaar begonnen. De woningen zijn in het

eerste kwartaal 2007 gefaseerd verhuurd. Van de oorspron-

kelijke bewoners zijn 16 naar het complex Hillenaar terug-

gekeerd. De overige 49 bewoners zijn nieuw. Ongeveer de

helft hiervan is afkomstig uit Wassenaar.

De buitengevels van de drie gebouwen zijn volledig nieuw.

De plattegronden van de renovatiewoningen zijn aange-

past en evenals de nieuwbouwwoningen met eigentijdse

voorzieningen uitgerust, waardoor senioren die met mo-

biliteitsbeperkingen of een toenemende zorgbehoefte te

maken krijgen in hun woning kunnen blijven wonen. Zo

beschikt ieder woongebouw over een (afgesloten) centrale

entree, voorzien van een lift. Op de begane grond en de

brede, afgesloten galerijen zijn voorzieningen getroffen om

scootmobiles te plaatsen. De nieuwbouwwoningen zijn

volledig rolstoeltoegankelijk.

Op 19 oktober 2007 is ‘Hillenaar’ feestelijk geopend.

Wethouder P. van de Locht heeft de openingshandeling

verricht door een plaquête te onthullen.

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

21

Page 24: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Onderhoud Het onderhoudsbeleid is gestoeld op het strategisch voor-

raadbeleid. Dat betekent dat het planmatig onderhoud

bestaat uit conserverende maatregelen en dat woontech-

nische ingrepen en verbeteringen in projectmatig verband

worden uitgevoerd en/of bij mutatie.

Planmatig onderhoudIn 2007 is ongeveer € 2,1 mln. aan planmatig onderhoud

geïnvesteerd. Dat is ongeveer € 0,2 mln. minder dan be-

groot. Een aantal projecten is doorgeschoven naar 2008. In

het kader van het wijkplan Kerkehout zijn voor de aanpak

van de laatste achterpaden de plannen opgedragen en

uitgevoerd.

In het volgende overzicht is het grootonderhoud in de

wijk Zijlwatering verwerkt. In totaal is een bedrag van

€ 2.546.200 uitgegeven. Van dit bedrag is € 1.791.000

geactiveerd. Het verschil zit in de onderhoudsuitgaven.

De uitgaven voor leefbaarheid betreffen uitgaven aan het

wijkplan Kerkehout (laatste fase) ad € 148.400 en kosten

certificering Politie Keurmerk Veilig Wonen ad € 12.400.

Mutatieonderhoud Het aantal woningen waarin mutatieonderhoud heeft

plaatsgevonden bedraagt 119. De gemiddelde kosten per

mutatie zijn in 2007 gestegen van € 5.600 naar € 7.100.

De relatief hoge kosten van mutatieonderhoud hebben

te maken met de ouderdom van de woningen, de lange

‘De Bonte Os’ Op het voormalige terrein van de American Baseball

Foundation in de wijk weteringpark IV is het apparte-

mentencomplex ‘De Bonte Os’ gerealiseerd. ‘De Bonte

Os’ telt vijf bouwlagen met in totaal 30 drie- en vierkamer

appartementen. Iedere bouwlaag telt 6 woningen, drie

voor starters en drie voor ADL-ers. De 24-uurs zorg wordt

geleverd vanuit de in De Bonte Os aanwezige ADL-unit.

De helft van de 30 drie- en vierkamerappartementen

is reeds eind 2006 verhuurd aan starters afkomstig uit

Wassenaar. De overige 15 appartementen zijn bestemd

voor mensen met een lichamelijke beperking die wel

zelfstandig kunnen en willen wonen, maar op afroep

gedurende 24-uur per dag hulp moeten kunnen inroepen.

Deze ADL-woningen, die op de handicap van de bewo-

ners zijn aangepast, zijn in februari 2007 verhuurd. De

bewoners zijn afkomstig uit geheel Nederland. Zij krijgen

een woning toegewezen op basis van indicatiestelling door

het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ).

Page 25: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

4 . Inve s teren

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

woonduur (gemiddeld ca. 20 jaar) en het strategisch

voorraadbeleid. Het deel van de verbetering dat in de

huur wordt doorberekend, wordt geactiveerd en is niet in

voorgenoemd gemiddelde opgenomen. In totaal is circa

€ 1.455.000 (totaal incl. activeringen) aan mutatieonder-

houd besteed (€ 12.200 per mutatie).

Reparatieverzoeken/serviceonderhoudHet aantal reparatieverzoeken bedraagt in 2007: 3052, dit

is vergelijkbaar met 2006. De gemiddelde nettobesteding

per verzoek bedraagt € 120,-- een stijging van circa 2,5%

ten opzichte van 2006. Ruim 1285 huurders maken

gebruik van het serviceabonnement of hebben een

contract voor de service van een huismeester. [Zie ook

de tabel ‘specificatie van de lasten onderhoud in 2007’ op

pagina 35]

Veilig Wonen voorkomt inbraakVanaf september 2007 wordt huurders de mogelijkheid

geboden tegen een beperkte huurverhoging, de woning

aan te laten passen aan de eisen van het Certificaat Veilige

Woning, onderdeel van het Politie Keurmerk Veilig Wo-

nen®. Van ons woningbezit beschikt inmiddels 20% over

een dergelijk certificaat. Bij mutatie- en grootonderhoud

worden woningen standaard met inbraakwerend hang- en

sluitwerk uitgerust. In de brochure ‘Veilig wonen’ wordt

uitgelegd op welke wijze huurders een aanvraag voor

het aanbrengen van inbraakwerend hang- en sluitwerk

kunnen indienen.

Energie certificeringIn 2008 moeten eigenaren van alle woningen, gebouwd

voor 1998 bij mutatie een energielabel kunnen overdragen.

Een dergelijk certificaat geeft inzicht in het energieverbruik

van de woning. Bepalend zijn daarvoor de isolatie van

vloer, spouw en dak, de zuinigheid van de verwarmings-

installatie en het gebruik van duurzame energie. Het

certificaat onderscheidt 7 energieklassen van A t/m G,

waarbij A zeer energiezuinig is en G niet energiezuinig.

In 2005 is voor het hele woningbezit reeds een Energie

Prestatie Advies (EPA) uitgebracht. In het eerste kwartaal

2008 worden alle EPA’s omgezet naar een Energie Prestatie

Certificaat (EPC). Certificering biedt de Wassenaarsche

Bouwstichting de mogelijkheid energie besparende

maatregelen te nemen.

Resultaat planmatig onderhoud 2007, inclusief BTW € €

Begroot 2007 2.903.500 Gerealiseerd 2007 2.102.400

Wijziging begroting - 595.700 Doorschuif naar 2008 421.800

Overheveling 2006 95.800 Resultaat begroting * -26.300

Leefbaarheid 160.800 Niet uitgevoerd 66.500

Totaal 2.564.400 Totaal 2.564.400

* het resultaat begroting betreft besparingen en onderbestedingen

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

23

Page 26: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

5. Inzet van de voorraad: omvang en benutting

Ontwikkeling voorraad en verkoopbeleidDe bestaande woningvoorraad wordt zoveel mogelijk in

stand gehouden. Er wordt een terughoudend verkoopbe-

leid gevoerd, ondanks dat de verkoop van huurwoningen

wordt gezien als een instrument om aan de onderkant van

de koopwoningmarkt woningen vrij te krijgen. Hieraan

ten grondslag liggen de beperkte mogelijkheden in Was-

senaar woningen aan de voorraad toe te voegen.

In 2007 zijn twee woningen van het enige verkoopcomplex

Molenaar verkocht. In totaal zijn in de wijk Molenaar

ultimo 2007 21 van de 70 woningen verkocht.

Naar aanleiding van de bij de gemeente in voorbereiding

zijnde woonvisie en de (extra) aandacht voor starters (op

de koopwoningenmarkt) komt het onderwerp verkoop-

beleid weer onder de aandacht. Wij bereiden ons daarop

voor door ons te oriënteren op de mogelijkheid woningen

aan te bieden onder het “Koopgarant”-label.

Begin 2007 zijn 15 zogenaamde ADL-woningen in het ap-

partementencomplex De Bonte Os opgeleverd. In dezelfde

periode zijn 18 nieuwe woningen in het renovatie- en

nieuwbouwcomplex Hillenaar opgeleverd.

In dit hoofdstuk besteden wij aandacht aan de ontwikkeling van de bestaande voorraad, aantal, prijs-klasse, mutaties en verhuringen. Dit is naast investeren de belangrijkste opdracht van de corporatie. Het dagelijkse beheer van de voorraad is een kerncompetentie van de organisatie. Deze competentie zetten wij ook in voor derden.

Page 27: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

5 . Inzet v an de voor r aad: omv ang en benut t ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Wassenaarsche Bouwstichting heeft eind 2007 2375

verhuureenheden in eigendom. Dat zijn 31 eenheden meer

dan eind 2006. Dit is het saldo van 33 toevoegingen door

nieuwbouw en de verkoop van twee woningen.

Verhuur voor derdenWassenaarsche Bouwstichting beheert 69 huurwoningen:

7 huurwoningen voor de gemeente, 8 huurwoningen voor

stichting Rust & Vreugd, 36 huurwoningen voor stichting

Wavopark en 18 huurwoningen voor Duinwaterbedrijf

Zuid-Holland. Voor deze instellingen worden naast

genoemde woningen ook nog enkele tientallen andere ob-

jecten en contracten beheerd. De 309 studentenwoningen

in Den Haag die ons eigendom zijn, worden door Stichting

DUWO te Delft beheerd.

Het bezit telt vanwege het aandeel vooroorlogse en

vroeg-naoorlogse woningen relatief veel woningen met

een huurprijs lager dan de kwaliteitskortingsgrens en de

aftoppingsgrens voor de huurtoeslag. Huurharmonisatie

na verbetering leidt tot een beperkte verschuiving.

Nieuwbouw is gemiddeld duurder in huurprijs dan be-

staande woningen. Het bouwen van duurdere woningen

heeft twee redenen: het betreft veelal de ‘top’ in kwaliteit

van het bezit (ruime woningen voor ouderen met veel

voorzieningen) en bevordert de doorstroming. Uiteraard

houden wij rekening met de bereikbaarheid voor huis-

houdens die afhankelijk zijn van huurtoeslag (ca. 25% van

onze huurders). Daarvoor worden extra goedkope wonin-

gen en bereikbare woningen gereserveerd en in bijzondere

gevallen de huur op individuele basis aangepast. Van de in

Woningen (in eigendom) per huurcategorieHuurprijs afgerond in hele euro’s per maand Aantal woningen per 31-12-2006 Aantal woningen per 31-12-2007

< € 343 (kwaliteitskortingsgrens) 594 530

€ 343 - € 492 (aftoppingsgrens) 763 867

€ 492 - € 622 (max. grens huurtoeslag) 428 428

> € 622 76 67

1861 1892

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

25

Verhuureenheden in eigendom 2006 2007

Woningen en wooneenheden 1861 1892

Wooneenheden studenten 309 309

Plaatsen in verzorgingshuizen en opvang 152 152

Winkel/woningen in eigendom 13 13

Garages in eigendom 5 5

Overige m.n. bedrijfspanden 4 4

Totaal in eigendom 2344 2375

Page 28: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

2007 opgeleverde nieuwbouw kunnen wij nog steeds een

aantal woningen onder de aftopppingsgrens houden.

HuurontwikkelingHet huurbeleid wordt feitelijk bepaald door de rijksoverheid.

Een inflatievolgend huurbeleid biedt geen ruimte voor dif-

ferentiatie en is feitelijk onvoldoende om prijs- en kwaliteits-

ontwikkelingen te volgen. Voor 2007 en de komende jaren is

de huurverhoging gebaseerd op de inflatie. Voor 2007 is dat

de inflatie over 2006 te weten 1,1%. De huurdersvereniging

heeft kennis genomen van deze aanpassing. De gemiddelde

netto huur bedraagt ultimo 2007 afgerond € 420 per maand.

HuurcommissieDe huurcommissie heeft in 2007 geen bezwaarschriften ter

behandeling aangeboden gekregen.

OntruimingenIn 2007 hebben er twee ontruimingen plaatsgevonden.

Dit is gebeurd op basis van gerechtelijke uitspraken als

gevolg van huurachterstand en oneigenlijk gebruik van

de woning. Het laatste kansbeleid heeft er voor gezorgd

dat in twee gevallen niet tot uitzetting is overgegaan.

Aanbieden van woningen en verhuringenDat gebeurd via het regionaal aanbodsysteem. Meer dan

90% van de woningzoekenden reageert inmiddels via

internet op een woonadvertentie. Het grote verschil in

verhuringen tussen 2006 en 2007 komt op het conto van

de nieuw opgeleverde woningen. De verhuringen aan de

doelgroep is 71%.

Verhuringen naar herkomst: 50% aan Wassenaarders en

50% van buiten Wassenaar.

Huurachterstand en –incassoWij trachten door een actief incassobe leid te voorkomen

dat er grote huurachterstanden ontstaan. Het incassobe-

leid is onderdeel van het KWH-Huurlabel. Het betalen

van de huur via een automatische incasso wordt gestimu-

leerd door elk half jaar onder degenen die op deze wijze

betalen, drie waardebonnen van € 50 te verloten.

HuurachterstandenAchterstand in maanden Aantal Bedrag

2006 2007 2006 2007

1 78 64 € 18.810 € 20.552

2 23 20 € 15.980 € 13.272

3 6 6 € 6.680 € 6.254

>3 9 14 € 23.380 € 30.294

Totaal 116 104 € 64.850 € 70.372

Hoewel het aantal bewoners met een huurachterstand in 2007 is afgenomen is het bedrag van de achterstand met bijna € 5.500

toegenomen. Dit heeft te maken met de toename van het aantal bewoners met een huurachterstand groter dan 3 maanden.

Page 29: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

5 . Inzet v an de voor r aad: omv ang en benut t ing

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

In 2007 opgeleverde nieuwbouwwoningen Aantal

Hillenaar Bonte Os

Categorie Huurprijs Gerenoveerd Nieuwbouw Nieuwbouw

Goedkoop < € 492 42 6

Bereikbaar € 492 - € 622 5 18 9

Totaal huurwoningen 47 18 15

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

27

Verhuringen 2006 2007

Verhuringen via het aanbodmodel 86 91

Bijzondere bemiddeling* 6 4

Aanleunwoningen ** 6 -

Woningruil 2 2

Woningen in beheer 2 -

Vrijgekomen woningen 102 97

(Ver)nieuwbouw 15 77

Totaal 114 174

* De bijzondere bemiddeling heeft betrekking op het huisvestingstaakstelling vergunninghouders (regulier) en status-houders (in het kader van de generaal pardon regeling). ** Sinds januari 2007 worden de (aanleun)woningen van de Ridderhof via het aanbodmodel aangeboden.

WoonfraudeWoonfraude staat extra in de belangstelling. Het gaat

daarbij met name om het zonder toestemming onder- of

doorverhuren van (sociale) huurwoningen. De Wasse-

naarsche Bouwstichting heeft hier geen concrete gegevens

over of heeft hier niet nader onderzoek naar gedaan. Toch

kan worden gesteld dat dit binnen ons bestand een niet

voorkomend of marginaal verschijnsel is. De sociale con-

trole is groot en wij reageren direct op signalen wanneer

er iets niet in de haak zou zijn. Er wordt onderzoek gedaan

en waar mogelijk treden wij direct op. In 2007 is dit in

een geval gebeurd en heeft geleid tot een ontruiming. Wij

blijven hier aandacht aan geven.

Serviceabonnement en PaauwpasIn samenwerking met onze zorgpartner de Stichting

Wassenaarse Zorgverlening krijgen onze bewoners een

servicepakket met een pas, ‘de Paauwpas’, aangeboden.

Het pakket bevat servicediensten van beide organisaties,

zoals een serviceabonnement, waardoor een deel van het

klein dagelijks onderhoud voor rekening van de huurder

door de Wassenaarsche Bouwstichting wordt uitgevoerd.

Ook kunnen componenten van het servicepakket voor wat

betreft te leveren zorg-en-hulp-op-maat bij onze zorg-

partner worden afgenomen. In 2007 zijn 107 (+ 65 t.b.v.

Hillenaar) abonnementen afgesloten. Van de zorgdiensten

is 6 keer gebruik gemaakt.

Page 30: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

De medewerkers zijn actief, positief en oplossingsgericht

MedewerkerstevredenheidsonderzoekTen opzichte van het onderzoek uit 2005 heeft de Was-

senaarsche Bouwstichting vooruitgang geboekt. In het

kwantitatieve deel van het onderzoek zijn de scores over

de hele linie hoger, van een 7 naar een 7,5. Met name de

onderdelen personeelsmanagement, werk en processen

zijn verbeterd. De medewerkers zijn tevreden over de

ruimte die zij krijgen binnen het eigen werk en/of de

afdeling, de zelfstandigheid en eigen verantwoordelijk-

heid. Zij beoordelen het dienstverleningsniveau van de

organisatie positief.

Uit het onderzoek kwam ook naar voren dat medewerkers

genoeg punten voor verbetering zien, zoals de communi-

catie tussen afdelingen, communicatie vanuit en met de

directie, de interne informatievoorziening, luisteren naar

elkaar en terugkoppelen van resultaten, nakomen van

afspraken en voorbeeldgedrag.

De komende jaren gaan wij daarom werken aan (interne)

communicatie over doelstellingen, prestaties en resul-

taten, verbetering van de interne samenwerking en de

cultuur van de organisatie.

6. Sociaal VerslagHet kapitaal van de organisatie zit mede in de mensen die er werken. Goed werkgeverschap is een vanzelf-sprekendheid. Om dat te meten laat de Wassenaarsche Bouwstichting onderzoeken uitvoeren. In 2007 heeft een INK-positiebepaling plaatsgevonden en is een medewerkerstevredenheidsonderzoek gehouden. De uitkomsten geven zicht op de wijze waarop de organisatie zich ontwikkelt, hoe deze (intern) functioneert en hoe de medewerkers dat ervaren. Opvallend is de bereidheid van de medewerkers mee te denken over verdere verbetering van de organisatie. De medewerkers zijn actief, positief en oplossingsgericht.

Page 31: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Het managementteam heeft dit opgepakt tijdens een eerste

bijeenkomst in het najaar van 2007. Eerste stappen zijn:

het benoemen, borgen en meten van prestatie-indicatoren

(ook op afdelingsniveau), verbeteren interne communica-

tie en de “interne klantrelatie”. Het doel is dat bedrijf en

medewerkers in de toekomst herkenbaar zijn en met een

flexibele instelling, gespecialiseerd, doelgericht, stimule-

rend, motiverend presteren.

FormatieIn 2006 is de organisatie relatief fors uitgebreid in verband

met de uitbreiding van de dienstverlening. In 2007 is

sprake van stabilisatie van de formatie. In het beleidsplan

is nog een groei voorzien tot 29 fte in 2010. Deze groei

loopt parallel aan de verwachte groei van het werkpakket,

onder andere bij het beheer voor derden. Aan deze laatste

taak zijn op dit moment circa 4 fte toe te rekenen.

PersoneelsbeleidIn het personeelsbeleid staat employability centraal.

Mede met het oog op ondersteuning en begeleiding van

medewerkers en ter uitvoering van het personeelsbeleid

is in 2006 een personeelsconsulent ingehuurd voor enkele

uren per week.

In 2007 is in totaal € 50.700,- uitgegeven aan opleidingen

en cursussen. Nieuwe medewerkers volgen veelal een

introductiecursus Volkshuisvesting. Daarnaast hebben

enkele medewerkers opleidingen gericht op verbreding

van hun vakkennis gevolgd.

In 2007 hebben twee mensen de organisatie verlaten en is een nieuwe medewerker in dienst getreden. Er zijn nu 29 mede-

werkers werkzaam bij de Wassenaarsche Bouwstichting, 9 vrouwen en 20 mannen. De gemiddelde leeftijd bedraagt 46 jaar.

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

29

fte per functiegebiedAfdeling 2004 2005 2006 2007

Directie/beleid 2,0 2,0 3,0 3,0

Financiële administratie/VvE-beheer 3,0 3,0 4,3 4,3

Projecten/planmatig onderhoud 3,0 2,0 4,0 4,0

Woondiensten; waarvan servicedienst incl. huismeesters 8,8 fte 14,6 14,8 16,1 15,6

Totaal 22,6 21,8 27,4 27,3

6. S oc iaal Ver sl ag

Page 32: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Nieuwe medewerkers volgen veelal een introductiecursus Volkshuisvesting

ActiviteitenDe Wassenaarsche Bouwstichting kent een personeels-

vereniging welke activiteiten organiseert en zorg draagt

voor attenties bij persoonlijke gebeurtenissen. In 2007

is een personeelsreis naar Düsseldorf georganiseerd. In

december heeft de personeelsvereniging voor het eerst een

sinterklaasmiddag georganiseerd voor (klein)kinderen

van medewerkers.

Naast de personeelsvereniging worden vanuit het bedrijf

activiteiten rond het werk georganiseerd. Zo heeft het

personeel in maart een werkbezoek gebracht aan Bruyn-

zeel Keukens in Bergen op Zoom en is deze zomer weer

een barbecue gehouden. Daarnaast zijn er de gebruikelijke

kerst- en nieuwjaarsbijeenkomsten.

In 2007 hebben wij een 25 jarig jubileum kunnen vieren,

naast de geboorte van twee zoons en een dochter van de

medewerkers en twee trouwerijen.

ZiekteverzuimHet ziekteverzuim kent een grillig verloop. Enkele

langdurige – niet arbeidsgerelateerde – ziektegevallen en

een zwangerschap zorgen voor een relatief hoog verzuim-

percentage. Het korte ziekteverzuim is minimaal.

Interne processenRegelmatig worden de interne processen doorgelicht en

aangepast. De procesbeschrijvingen zijn voor alle mede-

werkers toegankelijk via het interne netwerk. De efficien-

cy die wij daarmee willen bereiken en de duidelijkheid

over verantwoordelijkheden en interne samenwerking

die wij nastreven, zijn nog niet bereikt. Wij willen in 2008

de processen verder uitwerken naar persoonsgebonden

verantwoordelijkheden.

OndernemingsraadDe Wassenaarsche Bouwstichting heeft sedert september

1999 een ondernemingsraad. In 2007 hebben de twee

zittende leden aangegeven een nieuwe termijn van 4 jaar

te aanvaarden. Eind 2007 is de (derde) vacature ingevuld.

De ondernemingsraad heeft in 2007 zes maal vergaderd

waarvan drie maal met de directie over de volgende

onderwerpen:

- Verbouwing kantoor

- Tijdelijke uitplaatsing servicedienst

- Verplichte vrije dagen 2008

- Opleidingen voor OR leden

Onderverdeling ziekteverzuimpercentage 2007

Langdurig verzuim Kort verzuim Zwangerschap

3,6 0,8 0,6

Ziekteverzuimpercentage

2003 2004 2005 2006 2007

5,3 1,8 6,0 6,7 5,0

Page 33: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

31

6. S oc iaal Ver sl ag

Personeelsvereniging Wassenaarsche Bouwstichting Texel met zijn Jutters Museum, Brussel met zijn chocolade brasserie, Mosa met zijn tegeltjes, Parijs met zijn Eiffeltoren, Arnhem met zijn aapjes, Gent met zijn bierbrouwerij, Londen met zijn Beefeater en Maastricht met zijn Vrijthof.Een greep uit wat de personeelsvereniging de afgelopen jaren heeft georganiseerd.

Dit jaar zijn wij op vrijdag 23 maart om 8.00 uur afgereisd voor twee dagen naar Düsseldorf. Per luxe touringcar, voorzien

van alle gemakken, werd afgereisd richting Duitsland. Onderweg is een tussenstop gemaakt voor het nuttigen van een kopje

koffie met gebak. Aangekomen in Düsseldorf werden wij bij het hotel ontvangen en stond de lunch klaar. Hierna konden wij

inchecken, de spullen naar de kamers brengen en even opfrissen.

Om een eerste indruk te krijgen van Düsseldorf maakten wij een rondrit met de touringcar door de stad. Bij terugkomst

kon iedereen zich opmaken voor het avondprogramma. In het hotel werden wij om 19.00 uur verwacht voor het diner. Er

stond een uitgebreid buffet klaar waar gretig gebruik van werd gemaakt. Voor de rest van de avond was iedereen vrij. Er was

gelegenheid in het hotel om te gaan fitnissen en naar de bar te gaan, maar men kon natuurlijk ook de stad ingaan om het

uitgaansleven van Düsseldorf te beleven. De volgende morgen, na het genot van het ontbijt, stond er een fikse stadswandeling

op het programma. Wij werden bij het VVV kantoor opgewacht door twee Nederlandstalige gidsen. De groep werd in tweeën

gesplitst, de tocht van ca. 2 uur langs diverse bezienswaardigheden was de moeite waard. Na deze fikse wandeling was er

gelegenheid om te winkelen, een musea te bezoeken of gezellig een drankje te nemen in een van de vele kroegen die Düssel-

dorf rijk is. Op de terugweg, net over de grens in Nederland, hebben wij nog genoten van een heerlijk diner.

Ook voor het sociale gebeuren onder collega’s was er in 2007 aandacht. Wij hebben afscheid genomen van Elif Turan. Bij Carlo

Elzakkers, Marika Bakker en Luuk van den Oever was er gezinsuitbreiding, Carlo en Marika hebben een zoon gekregen en

Luuk een dochter. Rachida Srour en Herbert Smit zijn getrouwd. Betty Paardekooper was 25 jaar aan de zaak. Wij hebben hen

kunnen verblijden met bloemen en een cadeau. Ook een collega die langdurig ziek was ontving van ons bloemen.

Voor het eerst in de geschiedenis van de Wassenaarsche Bouwstichting heeft Sinterklaas een bezoek gebracht aan de Star-

renburglaan 1. Op zaterdagmiddag 1 december 2007 was de grote zaal gevuld met 10 (klein)kinderen en hun (groot)ouders.

Voordat Sinterklaas kwam, keken de kinderen naar een sinterklaas-dvd van Sesamstraat met een zeer speciale film, want de

arme Sint was in Sesamstraat zijn mijter kwijt. Toeval of niet? Maar toen de Sint de zaal in kwam was hij ook zijn mijter kwijt.

Na met de kinderen het kantoor doorzocht te hebben is de mijter gelukkig toch weer gevonden maar ook ………………….. de

grote doos met cadeautjes, want die was verstopt onder een van de bureaus. Nadat Sinterklaas ieder kind had toegesproken

werden de cadeautjes uitgepakt en kon worden teruggekeken op een geslaagd sinterklaasfeest.

Het was weer een bewogen jaar. Het bestuur van de personeelsvereniging heeft het organiseren van bovengenoemde evene-

menten weer met veel plezier gedaan en is zich weer aan het beraden voor de activiteiten in 2008.

Namens de personeelsvereniging

Aad de Groot, voorzitter

Page 34: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

AlgemeenDe begroting laat een positief resultaat zien. De jaar-

rekening sluit met een fors negatief saldo. Dat komt op het

conto van de waardeveranderingen. Die hebben te maken

met aan de ene kant het huurbeleid van de rijksover-

heid, waardoor lagere inkomsten zijn geraamd en aan

de andere kant hogere kosten voor onderhoud en hef-

fingen. De waardeontwikkeling heeft gevolgen voor het

vermogen. Het deel van het (eigen) vermogen waarin de

waarde-ontwikkeling tot uitdrukking komt, is de reserve

waardevermeerdering materiële vaste activa. Deze daalt

van € 27,4 mln. in 2006 naar € 14,3 mln. in 2007.

Aan de solvabiliteitsdoelstellingen (intern en CFV) wordt

vooralsnog voldaan. Er is voldoende ruimte voor (finan-

ciering van) investeringen.

Het resultaat voor waardeverandering is positief (€ 1,7

mln.) en ligt nagenoeg op het niveau van de begroting.

Het positieve jaarresultaat komt na verrekening met

afschrijvingen (€ 1,6 mln., die niet meer via het resultaat

lopen) en verkoopopbrengsten (€ 0,4 mln.) ten gunste van

de gewone reserve. De afschrijvingen komen ten gunste

van de reserve waardevermeerdering materiële vaste

activa.

Waardering activa Voor de waardering van de activa – met name de woningen

– is het strategisch voorraadbeleid relevant. Het voorraad-

beleidsplan wordt regelmatig geactualiseerd. Kern van het

beleid is de opdeling van het woningbezit in Wassenaar in

zeven product-markt-combinaties (pmc’s) en de vaststelling

van parameters voor elk van deze pmc’s afzonderlijk.

Zie in dit verband de tabel Product-markt-combinaties op

pagina 33.

Het verschil in actuele bedrijfswaarde tussen 2006 en

2007 is per saldo minimaal. Zie tabel Verschillenanalyse

bedrijfswaarde 2007-2006 op pagina 34. Het geringe

verschil is het gevolg van een forse neerwaartse aanpassing

als gevolg van de huurontwikkeling (€ 9,5 mln.) welke

de positieve bijdrage van de opgeleverde woningen en

bedrijfspanden (samen € 9,3 mln.) te niet doet. Daarnaast

zijn een aantal mutaties die elkaar per saldo in evenwicht

houden, zoals de verlenging van de levensduur van enkele

oudere complexen als gevolg van het hanteren van een mi-

nimum levensduur van 15 jaar en levensduurverlengende

investeringen en hogere onderhoudslasten. Een en ander

conform de uitgangspunten van het herziene strategisch

voorraadbeleid.

7. Financieel VerslagMet ingang van het jaarverslag 2004 werken wij op basis van actuele waarde waarbij wij ook een nieuwe indeling van complexen naar product-markt-combinaties (pmc’s) hebben gemaakt. Met ingang van 2007 presenteren wij een geconsolideerde jaarrekening. Daar zijn de resultaten van alle deelnemingen in verwerkt. De geconsolideerde jaarrekening wordt opgesteld met toepassing van de grond-slagen voor waardering en resultaatbepaling van de Wassenaarsche Bouwstichting.

Page 35: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

7. F inanc ieel Ver sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

In voorgaande jaren rekenden wij nog met een eigen

beleidsruimte voor de huurontwikkeling. Inmiddels is de

huurontwikkeling voor het afgelopen jaar en de komende

drie jaar vastgelegd op inflatieniveau. Dat betekent voor

de berekening van onze bedrijfswaarde een neerwaartse

bijstelling van 1,2% per jaar.

De woningen in de wijk Molenaar zijn bestemd voor

verkoop. Van de resterende woningen zijn er vooralsnog –

uitgaande van het huidige verkooptempo – 21 op ver-

koopwaarde gewaardeerd. De gemiddelde taxatiewaarde

bedraagt inmiddels € 258.000, de boekwaarde bedraagt

€ 36.000.

In het kader van de overeenkomst met de Belastingdienst

voor de vennootschapsbelasting is de economische

eigendom van een viertal bedrijfspanden en de resterende

woningen van complex Molenaar, op 31 december 2007

overgegaan naar WaBS Vastgoed BV.

Product-markt-combinaties op concernniveauComplex

1Complex

2Complex

3Complex

4Complex

5Complex

6Overig

bezitTotaal

tuindorpenbetaalbare eengezins-woningen

bereikbare eengezins-woningen

jonge eengezins-woningen

appartemen-ten

zorg-woningen

bijzondere woon voor-zieningen

Bouwperiode jaren 10/50 jaren 60/70 jaren 60/70 jaren 80/90 jaren 60/90 jaren 70/00

wijken/buurtenOostdorp

Kerkehout

Zijlwatering Kempenaar

Duiven-voorde 2

Duiven-voorde1

MolenaarDr Weeder 1 Burman/

Duiv

Haagweg 7SpinbaanWetering-

park 1 Wetering-

park 2Kerckehorst

Havenstraat Molenweg 1 Zijlwatering

Duiven-voorde 3

Haagweg 7Nw

Rijksdorp Wetering-

park 1Bonte Os (starters)

Hillenaar Ridderhof Luciehof

Molenweg 2 Kloosterland

Ernst Casimir

Oosthof Dui-venvoorde 5

Sophieke Hoven

Willibrord Studenten-eenhedenOpvang

Voorzienin-gen

ADL woningen

Bedrijfspan-den

Aantal woningen/eenheden

617 206 201 180 259 426 468 2.357

Gem. niveau/maand

337 411 580 526 333 390

Gem. levensduur 16 jaar 21 jaar 20 jaar 29 jaar 22 jaar 27 jaar

Boekwaarde 1) 6.346 4.068 4.632 8.202 8.909 26.873 25.658 84.687

Bedrijfswaarde 1) 9.826 6.731 14.547 10.857 6.843 19.238 25.399

Rentabiliteits-waarde 1) 578 396 856 639 405 1.132 524 115.081

Grondwaarde 1) 224 432 836 1.658 1.500 5.665 6.793

(x € 1.000)

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

33

Page 36: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Opbrengsten- en lastenontwikkelingDe bedrijfsopbrengsten bestaan voor ruim 90% uit huren

en vergoedingen. De huuropbrengsten stijgen jaarlijks

door de jaarlijkse huurverhoging, aanpassing huren bij

mutatie en ingebruikname van nieuwe woningen.

De bedrijfslasten bestaan uit lonen, onderhoud en overige

bedrijfslasten. Er is geen voorziening onderhoud, dus de

jaarlijkse onderhoudslasten lopen via de winst- en verlies-

rekening. De ontwikkeling van de lonen is voor de helft

een gevolg van CAO-ontwikkelingen en de andere helft de

individuele stijgingen (jaarlijkse “periodieken”).

In de overige bedrijfsresultaten en de bedrijfslasten zitten

veel door te berekenen posten die elkaar compenseren.

In de begroting wordt onvoldoende rekening gehouden

met deze posten waardoor er sprake is van grote bruto

verschillen.

VermogenOns totale vermogen is de afgelopen jaren onder invloed

van de vele investeringen en de hiervoor beschreven

stelselwijziging fors toegenomen. In 2007 is voor het

eerst sprake van een daling met ca. € 12,5 mln. als gevolg

van andere parameters voor de waardeontwikkeling.

Tot 2002 lag het eigen vermogen redelijk stabiel rond € 12,0

mln. Na de stelselwijziging zijn de daarmee te vergelijken

overige reserves gegroeid naar € 16,5 mln. ultimo 2006 tot

€ 17,1 mln. ultimo 2007. Inclusief herwaarderingsreserve

bedraagt het eigen vermogen € 31,0 mln. De solvabiliteit

ligt daarmee op 26%, exclusief de herwaarderingreserve is

dat 16,0%. De Wassenaarsche Bouwstichting streeft er naar

dit laatste percentage te consolideren op ten minste 15,0%,

zodat er een ruime marge is ten opzichte van de door het

Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting minimaal nood-

zakelijk geachte 13,2%. De vermogensovermaat bedraagt

volgens de parameters van het Centraal fonds 9,5%.

In verband met de voorwaarden voor borging door het

Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) dient een

obligo te worden aangehouden ter grootte van € 5,3 mln.

Verschillenanalyse bedrijfswaarde 2007-2006 op concernniveau

Bedragen x € 1 mln.Bedrijfswaarde

per ultimove

rsch

il

verk

open

/inv

este

ring

en

Hur

en

onde

rhou

d

over

ige

last

en

leve

nsdu

ur

nieu

wbo

uw

over

ige

nieu

we

leni

ngen

aflos

sing

en

rent

econ

vers

ie

2007 2006

Woningen 89,2 92,4 -/-3,2 -/-0,2 -/-9,5 -/-1,0 -/-0,7 0,9 6,7 0,6

Grondwaarde woningen 16,3 14,3 2,0 2,0

Bedrijfspanden 4,3 3,7 0,6 0,2 0,4

Grondwaarde bedrijfspanden 0,8 0,8 0

Rentabiliteit 4,5 4,0 0,5 0,5 -/-0,4 0,4

Totaal 115,1 115,2 -/-0,1 0,0 -/-9,5 -/-1,0 -/-0,7 0,9 8,7 1,0 0,5 -/-0,4 0,4

Page 37: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

7. F inanc ieel Ver sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

FinancieringDe uitgangspunten van het financieringsbeleid en de

bevoegdheden van de verschillende betrokkenen zijn

vastgelegd in een treasurystatuut. Het streven is risico’s

te vermijden door overtollige middelen tot een mini-

mum te beperken en optimaal gebruik te maken van

financierings- en rentearrangementen.

De totale leningportefeuille is in 2007 met € 1,2 mln.

toegenomen tot € 84,3 mln., waarvan € 82,9 mln. is

opgenomen. Het verschil bestaat uit aflossingen op an-

nuïtaire leningen. In 2007 is een lening gestort en is een

lening afgelost. De tabel op de volgende pagina biedt een

overzicht van de totale externe financiering via langlo-

pende leningen. De gemiddelde rentevoet (gebaseerd op

in 2007 betaalde en transitorische rente) is gestegen van

4,79% naar 4,92%.

Ultimo 2007 zijn geen grote posities ingenomen met

‘kort geld’ en/of variabele renten. De spreiding van de

leningen zorgt voor een beheersing van herfinancie-

ringsrisico’s binnen een marge van 15% per jaar.

Rente-instrumentenMet het oog op herfinancieringsverplichtingen en

toekomstige investeringen in 2008 en 2009 en gelet op het

relatief lage niveau van de lange rente zijn in 2007 twee

zogenaamde payerswaps aangetrokken. In totaal zijn in de

afgelopen jaren vijf swaps afgesloten. Voor drie swaps zijn

nog geen onderliggende leningen aangetrokken omdat

deze betrekking hebben op de toekomstige financierings-

behoefte (aflossingen en investeringen). Het betreft een

swap met een loop tijd van augustus 2008 tot augustus 2017

ad € 4,0 mln. met een rente van 4,435%. Een swap met een

looptijd van november 2008 tot november 2018 ad € 4,0

mln. en een rente van 4,495%.

En tenslotte een swap voor de periode april 2009 tot april

2019 voor een bedrag ad € 6,0 mln. à 4,687%. De hoofd-

sommen zullen te zijner tijd worden aangetrokken als

roll-over met een tarief gebaseerd op euribor. De tarieven

liggen onder de gemiddelde (reken)rente van de lening-

portefeuille en het investeringsprogramma.

Een specificatie van de lasten onderhoud in 2007 (x € 1.000)Begroting Realisatie

Werkzaamheden Netto Bruto kosten Netto kosten 1) Elders te dekken kosten 2)

Klachtenonderhoud 328 562 362

Mutatieonderhoud 565 1.455 844

Planmatig onderhoud 2.308 4.054 2.102

Kosten werkapparaat 3) -178 -245

Doorberekende kosten 4) 253

Kosten servicecontract 39

Totaal 3.023 6.071 3.308 47

Jaarrekening 3.355

1) na aftrek van geactiveerde kosten2) onderdeel bruto kosten

3) zitten in loonkosten WBS4) doorberekend aan derden of aan WMO-voorzieningen

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

35

Page 38: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

BeleggingenDe corporatie heeft buiten de deelnemingen geen beleg-

gingen.

Overige gegevensEr staan voor ca. € 3,9 mln. bedrijfspanden e.d. op de ba-

lans. De waarde van het totale bezit voor de OZB bedraagt

na de herwaardering € 429 mln. In 2006 was dat € 402 mln.

De verzekerde waarde bedraagt € 184 mln.

VennootschapbelastingVanaf 1 januari 2006 zijn corporaties vennootschapsbe-

lasting verschuldigd over de commerciële activiteiten.

De Wassenaarsche Bouwstichting heeft sinds 2000

een holding WaBs Beheer BV opgericht. Deze holding

heeft een governance structuur analoog aan de Was-

senaarsche Bouwstichting. In dochtermaatschappijen

van deze BV zijn, in verscheidene BV’s, de commerciële

activiteiten ondergebracht.

Page 39: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

7. F inanc ieel Ver sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Tabel overzicht leningen

HoofdsomStand per

31.12.2007Rente

%

Datum renteherziening

en/of einde looptijd

Restant bij renteherziening

en/of einde looptijd

1 4.000.000 4.000.000 3,3700 1 februari 2008 4.000.000

2 2.268.901 2.268.901 5,0900 1 augustus 2008 2.268.901

3 2.268.901 2.268.901 5,1500 3 november 2008 2.268.901

4 1.767.717 1.557.165 5,1900 1 juli 2009 1.538.418

5 2.900.000 2.900.000 4,3650 1 september 2009 2.900.000

6 5.500.000 5.500.000 5,4600 1 augustus 2009 5.500.000

7 1.361.341 1.361.341 5,9800 30 maart 2010 1.361.341

8 2.268.901 2.106.255 5,1900 1 juli 2010 2.054.222

9 4.000.000 4.000.000 4,1960 1 november 2010 4.000.000

10 3.000.000 3.000.000 3,8600 2 september 2010 3.000.000

11 6.806.703 6.806.703 5,4100 3 oktober 2011 6.806.703

12 2.758.843 2.582.545 4,8400 1 april 2012 2.455.464

13 6.806.750 6.806.750 5,5075 3 mei 2012 6.806.750

14 1.480.000 916.836 0,5000 1 december 2012 0

15 3.713.910 3.506.893 4,8300 1 februari 2013 3.249.880

17 6.806.703 6.806.703 5,6800 4 maart 2013 6.806.703

18 6.000.000 6.000.000 3,6650 1 juli 2014 6.000.000

19 3.000.000 3.000.000 euribor+0,05 1) 2 februari 2015 3.000.000

20 1.669.079 1.551.699 4,0700 15 maart 2015 1.267.922

21 4.000.000 4.000.000 3,845 1 juni 2015 4.000.000

22 6.000.000 6.000.000 4,874 3 juli 2017 6.000.000

23 6.000.000 6.000.000 4,092 1 december 2021 6.000.000

84.377.748 82.940.692

1) Roll-over met variabele hoofdsom.

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

37

Page 40: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Fiscale positieOp basis van gewijzigde fiscale regelgeving vallen een

aantal activiteiten van de Wassenaarsche Bouwstichting

vanaf 1 januari 2006 (partieel) onder de vennoot-

schapsbelasting. De vennootschapsbelasting had in

2007 betrekking op de door de fiscus als commercieel

aangeduide activiteiten over 2006 en 2007. Bij de Was-

senaarsche Bouwstichting is het commerciële vastgoed

(complex Molenaar en een viertal bedrijfsruimten) op

31 december 2007 overgedragen aan WABS Vastgoed

BV. Onder de Vaststellingsovereenkomst die gold tussen

woningbouwcorporaties en de Belastingdienst (hierna te

noemen: “VSO”) heeft deze BV te gelden als een Fiscale

Beleggingsinstelling waardoor de resultaten die aan deze

BV onder de werking van de VSO zijn toe te kennen over

de jaren 2006 en 2007 worden belast tegen een tarief van

nihil procent. Hieruit ontstaat dus geen acute belasting-

plicht. Daarnaast is er sprake van modelkeuze 1 waarbij de

resterende commerciële activiteiten van de Wassenaarsche

Bouwstichting vallen onder de in de VSO vastliggende

buffers waardoor ook voor de Wassenaarsche Bouwstichting

geen verschuldigde vennootschapsbelasting ontstaat.

In de jaarrekening 2007 zijn geen belastinglatenties

gevormd die samenhangen met de ingang van de integrale

vennootschapsbelastingplicht per 1 januari 2008.

Verder is de wijziging van het belastingregime nog niet

uitgewerkt in voor de sector specifieke waarderingsgrond-

slagen in een VSO II. Op dit moment zijn er nog zodanige

beleidsonzekerheden en discussiepunten hieromtrent dat

het meest verstandig lijkt om op dit moment geen verdere

informatie hierover te verstrekken.

Integrale Belastingplichtper 1 januari 2008Per 1 januari 2008 zijn alle activiteiten van de toegelaten

instellingen onderhevig aan vennootschapsbelasting.

Hoe de exacte invulling van de van toepassing zijnde

regels zal zijn wordt nog nader vastgelegd in een tweede

versie van de VastStellingsOvereenkomst. Deze overeen-

komst komt tot stand tussen de woningcorporatie en de

belastingdienst, dit alles begeleid door de brancheorgani-

satie Aedes.

Page 41: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

7. F inanc ieel Ver sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Op basis van een eerste grove inschatting zal deze

invoering voor de Wassenaarsche Bouwstichting grote

invloed hebben op de investeringscapaciteit en op

kortere termijn beslag leggen op de beschikbare liquide

middelen.

Gebeurtenissen na balansdatumOp 17 september 2007 sloten Aedes en de minister van

WWI het Onderhandelaarsakkoord. Het Onderhande-

laarsakkoord is door de leden van Aedes niet bekrachtigd,

maar de leden hebben wel solidariteit uitgesproken met

de investeringen in de 40 wijken. De corporaties hebben

vanaf 17 september 2007 tot begin februari 2008 de tijd

gehad om de vormgeving van hun bijdrage in de investe-

ringen in de 40 wijken uit te werken. Over de vormgeving

is geen overeenstemming bereikt met minister Vogelaar.

In februari 2008 heeft minister Vogelaar besloten om de

corporaties een heffing op te leggen van € 75 miljoen in

2008. Op 19 maart 2008 heeft minister Vogelaar de Tweede

Kamer geïnformeerd over de heffingsgrondslag voor 2008.

Voor de hoogte van de heffingen in de jaren 2009 tot en

met 2017 zal zij voor de zomer 2008 een voorstel doen.

Corporaties met tenminste 10% van hun bezit in één of

meerdere van de 40 wijken en corporaties die in één of

meerdere van de 40 wijken tenminste 15% van de daar

aanwezige corporatiewoningen in die wijk in eigendom

hebben komen in aanmerking voor kwijtschelding van de

heffing. De Wassenaarsche Bouwstichting behoort niet tot

deze corporaties. Voor de Wassenaarsche Bouwstichting

betekent dit dat naar verwachting een jaarlijkse bijdrage

van circa € 50,- per woongelegenheid voor de jaren 2008 tot

en met 2017 verschuldigd is. Deze heffing wordt ten laste

van de winst- en verliesrekening van de betreffende jaren

gebracht. De heffing is niet meegenomen in de bedrijfs-

waardeberekeningen, zoals deze ten grondslag liggen aan

de jaarrekening .

Niet in de balans opgenomen verplichtingenUltimo 2007 bestaat een feitelijke verplichting tot het

betalen van een heffing in de jaren 2008 tot en met 2017.

De verplichting wordt niet in de balans verwerkt (en dus

geen last in 2007 voor de gehele heffing van 2008 tot en met

2017) omdat de last is toe te rekenen aan de jaren 2008 tot

en met 2017, analoog aan andere belastingen en heffingen

zoals de OZB.

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

39

Page 42: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

In 2000 is daartoe WaBS Beheer BV opgericht, een holding

waaronder de bedrijven vallen die belastingplichtige

dienstverlenende activiteiten uitvoeren, zoals het beheer

voor derden. In 2007 is daar in het kader van de afspraken

met de Belastingdienst over vennootschapsbelasting (vast-

stellingsovereenkomst) WaBS Vastgoed BV bijgekomen

en zal in het voorjaar 2008 WaBS Projecten BV worden

opgericht. De jaarrekening omvat de geconsolideerde

cijfers van de Wassenaarsche Bouwstichting als geheel

inclusief de onderstaande deelnemingen. In dit hoofdstuk

wordt toegelicht wat de deelnemingen inhouden, zowel

wat werkpakket als financieel.

De financiële relaties tussen Wassenaarsche Bouwstich-

ting en de deelnemingen zijn beperkt tot storting van het

aandelenkapitaal en de onderlinge verrekeningen. Er zijn

geen garanties of achtergestelde leningen verstrekt. De

onderlinge verrekeningen geschieden marktconform.

8. Verbindingen met andere rechtspersonenMet het oog op het verruimen van het werkterrein van de Wassenaarsche Bouwstichting en de aange-scherpte regels omtrent het werkgebied van corporaties, voert de Wassenaarsche Bouwstichting een beleid waarbij activiteiten die niet direct te maken hebben met verhuur van sociale woningen aan de doelgroep, in afzonderlijke rechtspersonen worden ondergebracht.

Organigram

Wassenaarsche Bouwstichting (TI)

WaBS Beheer BV (2000) 100%

WaBS Vastgoed BV (2007) 100%

WaBS projecten BV i.o.100%

GCW BV i.o.100%

WaBS Services BV(2000) 100%

WaBS Duurzame Energie BV (2005) 100%

DEE ‘Wassenaar’ BV (2006) 50%

VOF Kerckehorst50%

Page 43: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

8 . Ver b indingen met andere recht sper sonen

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Toelichting organigramWaBS Beheer BV heeft een holdingstructuur en fungeert

als aandeelhouder voor de daaronder hangende BV’s

waarin alle commerciële dienstverlenende activiteiten zijn

ondergebracht. Bestuur en toezicht zijn in WaBS Beheer

BV overeenkomstig de structuur van de Wassenaarsche

Bouwstichting ingericht.

WaBS Vastgoed BV is opgezet als een fiscale beleggings-

instelling waarin het economische eigendom van het

commerciële vastgoed is ondergebracht. Tot het commer-

ciële vastgoed behoren bedrijfspanden en te verkopen

woningcomplexen.

WaBS Projecten BV i.o. wordt een holding waarin pro-

jectontwikkelingsactiviteiten worden ondergebracht. Op

dit moment is één project in voorbereiding dat hieronder

– als een afzonderlijke rechtspersoon – wordt ingebracht

namelijk het Gezondheidscentrum Wassenaar.

VOF Kerckehorst is een samenwerking met Pangro Pro-

jectontwikkeling BV en heeft betrekking op een in 2005

opgeleverd nieuwbouwplan in Kerkehorst (19 koop- en 10

huurwoningen). De VOF is nog niet geliquideerd omdat

de financiering van de bodemwarmteinstallatie die hier

gerealiseerd is nog formeel moet worden overgedragen aan

DEE Wassenaar BV (financieel belang ca. € 135.000).

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

41

Page 44: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

In WaB Services BV zijn alle dienstverlenende activiteiten

voor derden ondergebracht, zoals beheer van (huur)

woningen van derden, VvE-beheer e.d. In deze BV worden

de volgende administraties gevoerd:

- 16 Verenigingen van Eigenaars

- 3 Bedrijfspanden

- 2 Stichtingen

- 3 Beheercomplexen

WaBS Duurzame Energie BV (WaBS DE BV) is opgericht

om activiteiten met betrekking tot (de exploitatie van)

duurzame energie installaties te kunnen onderbrengen.

Op dit moment is de enige functie van WaBS DE BV

het aandeelhouderschap van DE Wassenaar BV. Deze is

in samenwerking met Panagro Duurzame Energie BV

opgericht om de collectieve duurzame energie installatie

in het project Kerckehorst (19 koop- en 10 huurwoningen)

te kunnen exploiteren.

Enkelvoudige gegevens per deelnemingWaBS Beheer

100%WaB Services

100%WaBS Duurzame

Energie 100%Duurzame Energie Exploitatie-

maatschappij 50%WaBS Vastgoed

100%

Statutair vermogen 100.000 100.000 90.000 90.000 90.000

Gestort kapitaal 20.000 20.000 18.000 18.000 18.000

Totaal vermogen 41.000 293.400 10.700 318.900 13.604.600

Resultaat voor belasting -/- 1.900 1.600 -/- 1.600 -/- 7.100 0

Reserves 19.000 10.200 -/- 9.000 -/- 6.000 0

Jaaromzet 0 375.200 0 31.400 0

Rekening- courant WBS 0 87.200 0 0 0

Doorberekende kosten * 0 159.600 300 1.600 0

Doorberekende opbrengsten 0 209.500 0 0 0

*Doorberekende kosten:1. De deelneming in WaB Services heeft een rekening- courant verhouding met de Wassenaarsche Bouwstichting; geldleningen en garanties zijn niet verstrekt.2. De inzet van personeel van de corporatie wordt via tijdschrijven en via contactbasis doorberekend aan de betrokken deelneming.

Page 45: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

ConsolidatieDe financiële gegevens van de groepsmaatschappijen

worden volledig in de geconsolideerde jaarrekening opge-

nomen onder eliminatie van onderlinge verhoudingen en

transacties. Duurzame Energie Exploitatiemaatschappij

Wassenaar B.V. betreft een joint venture welke voor 50%

in de consolidatie is betrokken.

De Wassenaarsche Bouwstichting is, alhoewel formeel

niet verplicht, overgegaan tot consolidatie van de

balanscijfers. De geconsolideerde jaarrekening verschaft

ten opzichte van de enkelvoudige jaarrekening beter

inzicht in de financiële situatie en de resultaten van het

geheel in de consolidatie opgenomen rechtspersonen en

vennootschappen.

Overige verbindingen/deelnemingenParticipatie NCCWMet ingang van 2004 participeert de Wassenaarsche

Bouwstichting financieel in het NCCW ad. € 175.537.

Het NCCW levert automatiseringsdiensten voor de

sleutelprocessen van de organisatie. De eigendom van

NCCW berust via deelnemingen bij de belangrijkste

groep afnemers. In 2007 is € 11.900 dividend uitgekeerd.

Dit is in de exploitatierekening verantwoord onder

resultaat deelnemingen. Tevens is in dit verslagjaar de

teveel betaalde dividendbelasting over 2006 ad € 3.500

verantwoord.

8 . Ver b indingen met andere recht sper sonen

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

43

Page 46: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

ToezichtstaakIn de brochure “Toezicht op scherp” van de Vereniging

van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) wordt

heel kernachtig de toezichtstaak als volgt weergegeven:

De Raad van Commissarissen ziet er op toe dat het bestuur

op een behoorlijke manier besluiten neemt, het beleid

bepaalt, leiding geeft aan de organisatie en toeziet of het

bestuur zich houdt aan geldende wet- en regelgeving,

brancheafspraken en intern toezicht.

Informatie en de toezichtstaakHet beleidsplan 2006-2010 : “Sociaal, actief, ondernemen

en samenwerken in Wassenaar” is de basis van de huidige

strategie van de Wassenaarsche Bouwstichting.

Dit beleidsplan wordt jaarlijks uitgewerkt en geactuali-

seerd in het jaarplan met de bijbehorende begroting.

Doelen uit het beleidsplan zijn ‘vertaald’ naar de doelstel-

lingen voor de periode 2007-2008. Via maand- en kwar-

taalrapportages, managementrapportages, voortgangs-

verslagen over projecten, strategisch voorraadbeheer,

onderhoud etc. wordt de Raad van Commissarissen tijdig

geïnformeerd over de gang van zaken bij de Wassenaar-

sche Bouwstichting en haar verbindingen in de loop van

het jaar. Over nieuwe projecten vindt separaat overleg

plaats. Majeure besluiten, zoals vastgelegd in de statuten,

worden uitgebreid gedocumenteerd en toegelicht en ter

goedkeuring voorgelegd.

De uiteindelijke uitgebreide verantwoording van de acti-

viteiten in de verslagperiode vindt plaats in het jaarverslag

2007 van de Wassenaarsche Bouwstichting welke het slot-

stuk is van het toezicht van de Raad van Commissarissen.

De Raad van Commissarissen van de Wassenaarsche Bouwstichting heeft zich tot taak gesteld toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken bij de Wassenaarsche Bouwstichting en de met haar verbonden ondernemingen en staat tevens het bestuur met raad ter zijde.

9. Governanceverslag Verslag van de Raad van Commissarissen

Page 47: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

9. Gover nancever sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

De raad stelt zich steeds kritisch en onafhankelijk op bij

haar toezicht en advisering waarbij uitgegaan wordt van de

voor de sector geldende governance regels (VTW/Aedes).

In het verslagjaar 2007 is de Raad van Commissarissen

vijf maal bijeen geweest met het bestuur. In het najaar

heeft een 2 daagse conferentie plaatsgevonden waarbij

het lopende beleid, de strategie voor de komende jaren

en de ontwikkelingen in de branche onderwerpen van

bespreking waren. Bij deze vergaderingen zijn alle leden

frequent aanwezig geweest. Eind 2007 is een auditcommis-

sie ingesteld bestaande uit drs. A.M.A van den Heuvel en

J. Poldervaart.

Het door het Centaal Fonds Volkshuisvesting minimaal

nodig geachte eigen vermogen bedraagt € 13,2 mln.

De Wassenaarsche Bouwstichting streeft voor de continu-

iteit naar een eigen vermogen van minimaal 15%, ultimo

2007 was het eigen vermogen 26,6%. Gezien de huidige

activiteiten en de lopende plannen zijn er geen niet-nood-

zakelijke middelen en kan aan de financieringsbehoefte

voor de aangegane verplichtingen goed worden voldaan.

Leidend bij het financieringsbeleid van de lopende

activiteiten en de nieuw op te starten projecten is het

treasurystatuut. De Wassenaarsche Bouwstichting wordt

bij haar financieringsactiviteiten begeleid door een extern

gespecialiseerd bureau. De verkoop van woningen is

gezien de grote behoefte aan betaalbare huurwoningen in

Wassenaar beperkt gebleven.

De samenwerking met de Stichting Wassenaarse Zorg-

verlening op het gebied van wonen, zorg en welzijn is

geïntensiveerd middels gerealiseerde en nog uit te werken

gemeenschappelijke projecten.

De voortgang en uitvoering van het goedgekeurde beleids-

plan 2006-2010 was ook dit jaar een belangrijk onderdeel

van het toezicht door de Raad van Commissarissen en

wordt als volgt getoetst:

- Realisatie van de doelstellingen

- Strategie en de risico s verbonden aan de activiteiten

- Opzet en werking interne controle en risicobeheersing

- Maatschappelijke verantwoording

- Financiële verslaglegging

- Naleving van de toepasselijke wet –en regelgeving.

Op vorenstaande punten wordt uitgebreid ingegaan in

het Jaarverslag 2007 zodat in het Governanceverslag kan

worden volstaan met een korte vermelding.

Dat kwaliteit voor de Wassenaarsche Bouwstichting hoog

in het vaandel staat blijkt onder andere uit de KWH-

metingen, INK-positiebepaling, stakeholdersbijeenkomst,

medewerkerstevredenheidsonderzoek, visitatietraject

(gestart eind 2007), voorbereidingen deel te nemen aan de

Aedex/IPD index en het volgen van cursussen en opleidin-

gen door de medewerkers.

Voor de derde keer organiseerde de Wassenaarsche

Bouwstichting een stakeholdersbijeenkomst waarbij deze

keer het accent lag op de verantwoording.

De volkshuisvestelijke taken zoals deze voortvloeien uit

het beleidsplan zijn voor 2007 gerealiseerd. Dit kunt u zie

in de tabel op pagina 9 van dit jaarverslag.

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

45

“Sociaal, actief, ondernemen en samenwerken in Wassenaar”

Page 48: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Bezoldiging BestuurderSinds 1996 wordt het bestuur van de Wassenaarsche

Bouwstichting gevormd door de heer mr. ing. A.M. Zopfi

( 1955). De bezoldiging van de bestuurder bestaat uit de

volgende bestanddelen:

- een vast salaris, inclusief vakantiegeld

- een variabele beloning

- een pensioenregeling

- emolumenten als een bedrijfsauto en een kostenvergoeding

De verhouding tussen vaste en variabele beloning is op

80-20 vastgesteld. De honorering van het bestuur past

binnen de bandbreedte zoals deze wordt geadviseerd door

de Commissie Arbeidsvoorwaarden Statutair Directeur

Woningcorporatie (Commissie Izeboud). De beloning

is gebaseerd op indeling in functiegroep E. De variabele

beloning is afhankelijk van de realisatie van de met het

bestuur afgesproken doelstellingen en resultaten. Bij het

jaarlijkse functioneringsgesprek wordt bepaald welk deel

van de variabele beloning wordt toegekend. Voor dit jaar

is dit evenals vorig jaar het maximale bedrag toegekend.

Voor 2008 zijn nieuwe afspraken gemaakt. De overige

arbeidsvoorwaarden zijn gebaseerd op de CAO Woon-

diensten. Er is geen plicht tot publicatie in het kader van

de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinan-

cierde Topinkomens.

Functioneren Raad van CommissarissenEind 2007 is afscheid genomen van de voorzitter de heer

F.V.C. Huisman en het lid de heer E.B. Odemaere, beiden

benoemd in 1994. Gekozen is verder te gaan met een Raad

van Commissarissen bestaande uit vijf leden gezien de om-

vang en de activiteiten van de Wassenaarsche Bouwstich-

ting. Ter vervanging van de voorzitter is aansluitend

benoemd de heer drs. P.H. Schoute. Hij is gekozen uit de

door de Raad van Commissarissen opgestelde groslijst.

Deze lijst was opgesteld op basis van de voor de functie van

voorzitter vastgestelde criteria.

In de raad zijn deskundigheden aanwezig op het gebied

van financiën, juridische zaken, gezondheidszorg, project-

ontwikkeling, organisatiekennis en volkshuisvestiging.

De Raad van Commissarissen heeft in 2007 onder andere

het volgende ondernomen om zich op de hoogte te houden

van wat zich afspeelt in en rond de Wassenaarsche

Bouwstichting:

- Overleg met het bestuur en het MT

- Overleg met de externe accountants

- Overleg met de huurdersvereniging

- Overleg met de ondernemingsraad

- Volgen van seminars/cursussen van de VTW, waarvan de

leden van de raad lid zijn.

Tevens wordt de Raad van Commissarissen geïnformeerd

middels MT-verslagen, maand- en kartaalrapportages en

de managementletter. Tijdens gesprekken met bestuur en

controller krijgen wij antwoorden op specifieke vragen.

Ook waren vertegenwoordigers van de raad aanwezig bij

de diverse activiteiten van de Wassenaarsche Bouwstich-

ting.

Leden van de raad van Commissarissen hebben informeel

gesprekken gevoerd met leden van de Raad van Commis-

sarissen van de andere Wassenaarse corporatie over een

Page 49: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

samenwerking tussen de twee corporaties. Deze gesprek-

ken hebben niet geleid tot concrete zaken.

De honorering van de leden van de Raad van Commis-

sarissen is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de

afzonderlijke leden en is niet gerelateerd aan de prestaties

van de Wassenaarsche Bouwstichting. De adviesregeling

honorering toezichthouders bij woningcorporaties is als

basis genomen voor de aanpassingen en bepaling van de

vergoedingen over 2007.

Per saldo is in 2007 aan vergoedingen uitbetaald € 32.500,

dit was is 2006 € 19.930.

In de najaarsconferentie, welke onder externe begeleiding

plaatsvond, is het eigen functioneren van de Raad van

Commissarissen evenals dat van haar individuele leden

besproken. Hierbij is uitdrukkelijk betrokken de visie van

het bestuur over het functioneren van de raad.

Tevens zijn de in 2006 vastgestelde functieprofielen en de

daarbij behorende algemene en specifieke competenties,

alsmede het reglement voor de Raad van Commissarissen

geëvalueerd. Het reglement is op de website van de Was-

senaarsche Bouwstichting te raadplegen.

De leden van de Raad van Commissarissen zijn allen onaf-

hankelijk en er zijn geen tegenstrijdige belangen geweest

in het verslagjaar. Deze items worden jaarlijks getoetst.

In verband met de vacatures in de raad in 2008 is een

verkiezingscommissie benoemd bestaande uit de leden

drs. A.M.A van den Heuvel en J. Poldervaart.

De leden van de Raad van Commissarissen worden pri-

mair benoemd voor vier jaar. Deze termijn kan maximaal

met een zittingstermijn van vier jaar worden verlengd.

De samenstelling van de Raad eind 2007 is als volgt:

NaamHuidige

maatschappelijke functie

Functie binnen de Raad van

CommissarissenGeboortedatum Benoemd Herbenoemd Aftredend

dhr. drs. P.H. Schoute*

Zelfstandig adviseur

Voorzitter 26 april 1942 1 november 2007 2011

dhr. J. Poldervaart RA*

Zelfstandig bedrijfsadviseur

Vice-voorzitter 6 april 1942 28 juni 1994 2004 2008

dhr. drs. A.M.A. van den Heuvel

Zelfstandig adviseur en ondernemer

Lid op voordracht van de huurdersver-

eniging4 juli 1955 20 juni 1997 2005 2009

mw. mr. D.C. Everard-Timisela

Senior accountmanager

Lid op voordracht van de huurders-

vereniging24 augustus 1959 1 oktober 2001 2004 2008

dhr. ing. Th.A.M. van Leeuwen*

Ondernemer Lid 25 juni 1937 1 oktober 2001 2005 2009

* Relevante nevenfuncties: voorzitter Raad van Commissarissen SLS Wonen, Lid van de Raad van Toezicht SWZ en voorzitter Raad van Toezicht SWZ

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

47

9. Gover nancever sl ag

Page 50: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Toezicht verbindingenDe beheeractiviteiten voor derden en dienstverleningen

die niet tot het primaire takenpakket van de Wassenaar-

sche Bouwstichting behoren zijn ondergebracht in de

100% deelneming WaBS Beheer BV en haar deelnemin-

gen. Er is geen onroerend goed ondergebracht in deze

deelnemingen.

In verband met de vennootschapsbelastingplicht, waar-

van de consequenties voor de Wassenaarsche Bouwstich-

ting uitgebreid zijn besproken, ingaande 2006 is ultimo

2007 opgericht de 100% deelneming WaBS Vastgoed BV

waarin het commerciële onroerend goed en de woningen

met een huurprijs boven de € 615,00 kunnen worden

ondergebracht.

De verbindingen zijn integraal meegeconsolideerd.

Voor al deze verbindingen geldt onverkort het hiervoor

geschetste toezicht van de Raad van Commissarissen.

Page 51: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

9. Gover nancever sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Verklaring van de raad bij het jaarverslag en de jaarrekeningDe Raad van Commissarissen heeft kennis genomen van de door de directeur-bestuurder voorgelegde jaarstukken 2007.

Deze jaarstukken zijn gecontroleerd door Deloitte Accountants BV te Den Haag overeenkomstig de aan hen verstrekte

opdracht.

De Raad van Commissarissen heeft kennis genomen van de mededeling van de accountant bij het volkshuisvestingsverslag en

de goedkeurende verklaring bij de jaarrekening. De Raad van Commissarissen geeft zijn goedkeuring aan de jaarstukken.

Wassenaar, 21 april 2008

Drs. P.H. Schoute, voorzitter

J. Poldervaart RA, vice-voorzitter

Mr. D.C. Everard-Timisela

Drs. A.M.A. van den Heuvel

Ing. Th.A.M. van Leeuwen

BestuursverklaringDe aan de Wassenaarsche Bouwstichting ter beschikking staande middelen zijn uitsluitend aangewend in het belang van

de volkshuisvesting. De beheeractiviteiten voor derden zijn ondergebracht in een afzonderlijke rechtspersoon, welke deel-

neming is gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde. Ultimo 2007 zijn de middelen, met uitzondering van deelneming in

de WaBs Beheer en een deelneming in het NCCW ad € 175.537,60.

Wassenaar, 21 april 2008

Mr. ing. A.M. Zopfi,

directeur-bestuurder

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

49

Page 52: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Balans (x € 1.000) na resultaat bestemming 31-12-07 31-12-06

Activa

Materiële vaste activa 118.491 127.901

Onroerende en roerende zaken in exploitatie 115.081 115.221

Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 2.311 11.547

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie 1.099 1.133

Financiële vast activa 277 314

Te vorderen BWS-subsidies 101 138

Deelnemingen 176 176

Voorraden 76 71

Vorderingen 1.008 1.125

Huurdebiteuren 119 117

Overige vorderingen 88 64

Overlopende activa 801 944

Liquide middelen 370 827

Totaal 120.223 130.238

Passiva

Eigen Vermogen 31.459 43.993

Reserve waardevermeerdering materiële vaste activa 14.356 27.443

Overige reserves 17.103 16.550

Voorzieningen 11 8

Lang lopende schulden 82.941 81.760

Kortlopende schulden 5.812 4.476

Schulden kredietinstellingen 3.113 823

Schulden leveranciers 606 1.252

Belastingen en premie sociale verzekeringen 139 403

Overlopende passiva 1.954 1.998

Totaal 120.223 130.238

Verkorte Jaarrekening geconsolideerd

Page 53: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

9. Gover nancever sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

ActivaMateriële vaste activa- Onroerende en roerende zaken in exploitatieMet ingang van 2004 zijn de materiële vaste activa gewaar-deerd tegen actuele waarde en kunnen als volgt worden gespecificeerd (x € 1.000):

- Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling.Deze post betreft de investeringen in nieuwbouwprojec-ten, waaronder het ontwikkelen van een aanbouw bij het kantoorgebouw.Tevens is in deze post de ontwikkeling van een nieuw gezondheidscentrum met woningen begrepen.

- Onroerende en roerende zaken ten dienst van de exploitatie.Deze post betreft hoofdzakelijk de investering van het kantoorgebouw.

De OZB-waarde bedraagt ca. € 429 mln. (inclusief de pan-den in Den Haag). Dit betreft de waarde die is vastgesteld op de waarderingsuitgangspunten van het basisjaar 2006.Het verzekerd bedrag is € 184 mln.

Financiële vaste activaTe vorderen BWS-subsidiesDit betreft de complexen Weteringpark-Oost en Ernst Casimir.

Overige financiële vaste activaDeze post betreft de deelneming in de financiële partici-patie in het computerbedrijf NCCW.Overige vorderingenIn deze post is begrepen debiteuren ad € 0,09 mln.

Overlopende activaDit betreft met name nog te verrekenen posten inzake, rente Laakhaven € 656.800, niet vervallen exploitatie-bijdragen € 19.800, te verrekenen kosten Kerkehout VOF € 35.000.

PassivaReserve waardevermeerdering materiële vaste activaDeze post kan als volgt worden toegelicht (x € 1.000):

VoorzieningenDe voorziening betreft een reservering voor de DE installatie.

Eigen VermogenHet positieve jaarresultaat ad. € 1.701.173 is ten gunste van deze post gebracht.Hierop zijn in mindering gebracht de afschrijvingen over 2007. Deze kosten zijn ten gunste gebracht van de reserve waardevermeerdering materiële vaste activa. Ook zijn de verkoopresultaten ten gunste bijgeschreven.

SchuldenLeningen kredietinstellingenDe wijzigingen in deze post betreffen grotendeels leningen voor de nieuwbouw. Alle leningen zijn gewaarborgd via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). In verband hiermee dient een obligo te worden aangehouden van € 5.327.705.

Overlopende passivaDeze post bestaat in hoofdzaak uit niet vervallen rente op leningen ad. € 1.688.116, vooruit ontvangen huur ad. € 102.200.

- Stand per 01-01-2007 - Mutatie materiële activa/voorraad - Afschrijvingen

27.443 -14.688

1.601

Saldo 14.356

Toelichting op de balans

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

51

- Woningen en woongebouwen ter verhuur- Onroerende zaken niet zijnde woningen ter verhuur- Restwaarde- Rentabiliteitswaarde- Leveringen en diensten

89.6043.838

17.1084.531

0

Totaal onroerende en roerende zaken in exploitatie

115.081

Page 54: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Begroting 2007 Verslag 2007 Verslag 2006

Bedrijfsopbrengsten 11.234 11.733 11.050

Huren 10.302 10.606 10.002

Vergoedingen 576 633 585

Overheidsbijdragen 57 57 62

Opbrengst bedrijfsactiviteiten 210 27 72

Verkoop woning 11

Overige bedrijfsopbrengsten 89 399 329

Bedrijfslasten 6.697 7.203 8.345

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa 1.913

Lonen en salarissen 1.247 1.266 1.227

Sociale lasten 351 364 311

Lasten onderhoud 3.023 3.356 2.630

Overige bedrijfslasten 2.076 2.217 2.264

Saldo 4.537 4.530 2.705

Rentebaten 1.050 1.121 1.130

Rentelasten -/-3.861 -/-3.965 -/-3.535

Resultaat deelneming 19 15 18

Resultaat gewone bedrijfsvoering 1.745 1.701 318

Vennootschapsbelasting 0 -6

Resultaat na belastingen voor mutatie actuele waarde 1.745 1.701 312

Mutatie actuele waarde mat vaste activa 0 -14.688 4.977

Resultaat na belastingen na mutatie actuele waarde 1.745 -12.987 5.289

Winst- en verliesrekening (bedragen x € 1.000)

Page 55: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

9. Gover nancever sl ag

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

BedrijfsopbrengstenHurenDe netto-huur is ten opzichte van 2006 gewijzigd als gevolg van: de gemiddelde huurverhoging per 1 juli 2007 met 1,10%, nawerking nieuwbouw en incidentele aanpassingen. Het verschil ten opzichte van de begroting is het gevolg van de wettelijke beperking van het huurverhogingspercentage.

VergoedingenDe vergoedingen betreffen servicekosten die de huurders betalen boven de netto huurprijs.De stijging wordt veroorzaakt door kostenverhogingen en uitbreiding diensten.

Opbrengst bedrijfsactiviteitenDit betreft huuropbrengsten van bedrijfspanden. Door het be-heren van het Johannahuis en het verhuren van de woningen boven het kantoorgebouw is ten opzichte van de begroting een hogere ontvangst ontstaan.

Overige bedrijfsopbrengstenDeze post betreft met name de vergoedingen en verrichte diensten ad. € 271.800. Hierin is begrepen onderhoud/aanpas-singen in het kader van de Wet Voorzieningen Gehandicapten ad. € 88.500 en onderhoudskosten ten behoeve van de beheer-complexen ad. € 154.200 en doorberekend aan huurders ad. € 10.800. Andere posten betreffen vergoedingen voor diensten aan derden (administratie en onderhoud €136.700) en een subsidie voor de achterpaden in Kerkehout ad. € 18.300.In de begroting zijn de meeste van deze posten lager geraamd.

BedrijfslastenLonen, salarissen en sociale lastenDe stijging van de loonkosten is het gevolg van het uitbreiden van het personeelsbestand. Een personeelslid is in dienst getreden per december 2006 en in 2007 volledig meegenomen. Voorts zijn de salarissen gestegen door de loonsverhogingen via de nieuwe cao. Voor het pensioen zijn wij aangesloten bij een bedrijfstakpensioenfonds. Voor het voldoen van aanvullende bedragen in het geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioen-fonds is geen verplichting, anders dan het voldoen van hogere premies. De lasten zijn gelijk aan de betaalde premies en zijn als zodanig in de jaarrekening verwerkt.

Lasten onderhoudDe onderhoudslasten zijn ten opzicht van 2006 gestegen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een groot onderhouds-project. Ten opzichte van de begroting is een hoger bedrag

uitgegeven. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door hogere uitgaven voor mutatie onderhoud. De mutaties vonden plaats in relatief oudere woningen, die een grote investering vereiste. Bij planmatig onderhoud is minder uitgegeven, wat hoofdzakelijk wordt veroorzaakt door verschuivingen naar het volgende jaar.

Overige bedrijfslastenDeze post is ten opzichte van de begroting gestegen en het vorig jaar gedaald. Een kwart (€ 489.000) betreft algemene beheerkosten (automatisering, advieskosten, inventaris, drukwerk, adviezen, auto’s e.d.). Daarnaast gaat het om huis-vestingskosten, verzekeringen, belastingen en servicekosten.

De overige bedrijfslasten kunnen als volgt worden gespecifi-ceerd (x € 1.000)

Resultaat deelnemingenDe financiële gegevens van de groepsmaatschappijen worden volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eli-minatie van onderlinge verhoudingen en transacties. Duurzame Energie Exploitatiemaatschappij Wassenaar B.V. betreft een joint venture welke voor 50% in de consolidatie is betrokken.

De Wassenaarsche Bouwstichting is, alhoewel formeel niet verplicht, over gegaan tot consolidatie van de balanscijfers. De geconsolideerde jaarrekening verschaft ten opzichte van de enkelvoudige jaarrekening beter inzicht in de financiële situatie en de resultaten van het geheel in de consolidatie opgenomen rechtspersonen en vennootschappen.

Rentebaten/rentelastenIn 2007 zijn de rentelasten gestegen en de rentebaten nagenoeg gelijk gebleven.

Toelichting op de winst- en verliesrekening

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

53

Algemene beheerkostenBelasting en verzekeringenServicekostenHuisvestingskostenOverige

489514680165369

2.217

Page 56: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Accountantsverklaring

OpdrachtWij hebben gecontroleerd of de in dit jaarverslag op bladzijde 50 tot en met 53 opgenomen verkorte jaarrekening

van de Wassenaarsche Bouwstichting te Wassenaar over 2007 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons

gecontroleerde jaarrekening 2007 van de Wassenaarsche Bouwstichting. Bij die jaarrekening hebben wij op

21 april 2008 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. De directeur-bestuurder is verantwoordelijk

voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in

de jaarrekening 2007 van de Wassenaarsche Bouwstichting te Wassenaar. Het is onze verantwoordelijkheid een

accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken.

WerkzaamhedenWij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij

onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de

verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons

verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

OordeelNaar ons oordeel is de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze

ontleend aan de jaarrekening.

ToelichtingWij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent

de financiële positie en de resultaten van de stichting en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze

controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan

deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 21 april 2008 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring.

Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.

Voorburg, 28 mei 2008

Deloitte Accountants B.V.

was getekend:

drs. M.A. van Buul RA

Verklaring van de accountant

Page 57: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Bi j l age

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

55

Bijlage

leeftijd hoofd-bewoner

periode 1 januari t/m 30 juni periode 1 juli t/m 31 december

totaalBruto inkomen in euro’s per jaar

huurklasse in euro per maand Bruto inkomen in euro’s per jaar

huurklasse in euro per maand

<339 339-485 >485 <343 343-491 >491

<65< 20.300 2 12 6 < 20.300 5 12 0 37

> 20.300 0 0 2 > 20.300 1 0 0 3

>65< 18.250 3 11 8 < 18.250 1 9 4 36

> 18.250 0 0 23 > 18.250 0 0 2 25

Totaal 5 23 39 7 21 6 101

Tabel Verhuringen eenpersoonshuishoudens

leeftijd hoofd-bewoner

periode 1 januari t/m 30 juni periode 1 juli t/m 31 december

totaalBruto inkomen in euro’s per jaar

huurklasse in euro per maand Bruto inkomen in euro’s per jaar

huurklasse in euro per maand

<339 339-485 >485 <343 343-491 >491

<65< 27.575 0 12 8 < 27.575 2 4 2 28

> 27.575 0 2 0 > 27.575 0 0 1 3

>65< 24.275 1 2 7 < 24.275 0 3 0 13

> 24.275 0 0 10 > 24.275 0 0 0 10

Totaal 1 16 25 2 7 3 54

Tabel Verhuringen tweepersoonshuishoudens

leeftijd hoofd-bewoner

periode 1 januari t/m 30 juni periode 1 juli t/m 31 december

totaalBruto inkomen in euro’s per jaar

huurklasse in euro per maand Bruto inkomen in euro’s per jaar

huurklasse in euro per maand

<339 339-485 >485 <343 343-491 >491

<65< 27.575 0 3 3 < 27.575 0 6 3 15

> 27.575 0 1 0 > 27.575 0 0 1 2

>65< 24.275 0 1 0 < 24.275 0 0 0 1

> 24.275 0 1 0 > 24.275 0 0 0 1

Totaal 0 6 3 0 6 4 19

Tabel Verhuringen tweepersoonshuishoudens

Page 58: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

Boekjaar 2007 2006 2005 2004

Vermogensontwikkeling x €1.000

1 Totale vermogen 120.223 130.238 115.669 122.762

2 Eigen vermogen 17.103 16.550 17.334 18.022

3 Herwaarderingsreserve 14.356 27.443 19.783 25.435

4 Langlopende schulden 82.941 81.760 74.341 71.812

Resultaatontwikkeling x€ 1.000

1 Huuropbrengsten 10.194 9.624 9.081 8.771

2 Bedrijfsresultaat 4.530 2.704 2.492 6.310

3 Rente e.d. 2.845 2.404 2.388 2.419

4 Buitengewone baten/lasten 0 0 0 0

5 Jaarresultaat na mutatie actuele waarde -12.987 5.289 -6.960 3.661

6 Jaarresultaat uit gewone bedrijfsvoering 1.701 312 103 3.892

Omvang Eigendom en Beheer1 Aantal verhuureenheden, inclusief studentenhuisvesting en verzorgingsplaats

2375 2344 2331 2266

2 Beheerpanden 69 70 71 73

3 VVE’s 620 312 175 175

4 Bedrijfswaarde (x € 1 mln.) 115 115 110 105

5 Verzekerde waarde (x € 1mln.) 184 170 161 165

Financiële kengetallen

Rentabiliteit eigen vermogen (jaarresultaat/tot. eigen vermogen) 5,41 0,71 0,28 8,95

- Rentabiliteit vreemd vermogen 4,92 4,79 5,05 5,46

Rentabiliteit totaal vermogen -7.57 6,72 9.10 8,10

- Solvabiliteit (oude stijl) 16,16 16,12 14,98 18,35

Solvabiliteit (totaal eigen vermogen/balanstotaal) 26,17 33,82 32,10 35,14

- Liquiditeit 0,23 0,43 0,50 1,04

2007

Kengetallen

Page 59: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

jaarverslag 2007Wassenaarsche Bouwstichting

vera

ntw

oo

rd p

res

tere

n

57

Colofon

Redactie Wassenaarsche Bouwstichting

Fotografie J. Stegeman Wassenaar / Clownfish

Ontwerp/Opmaak Clownfish Creatieve Communicatie

Drukwerk ATP digitale Media Hoofddorp

Page 60: Wassenaarsche bouwstichting Jaarverslag 2007...Blijven investeren Ondanks de financiële druk op de corporaties vanuit de landelijke overheid, willen wij blijven investeren. Bij voorkeur

Starrenburglaan 12241 NA WassenaarPostbus 20182240 CA Wassenaartelefoon: 070-5114690telefax: 070-5177955e-mail: [email protected] website: www.wabs.nl