ផនែ��កទ ១អពអកសរ ឬអកខរៈ

អកសរ តាមពាកយសសរសកត មាននយថា ទនភលន អាចបតបែបនបាន អាចយកទៅ$ចនៃច&បាន តាមការផសជាមយសរសៈ តាមការសរបកបជាមយនងពយញជនៈមយទៅទ.ត ឬតាមការផសជាមយទៅ/ងអកសរណាមយ ។ អកសរ ឬអកខរៈ អាចទៅ2បានមយា4ងទៅទ.តថា “វណណៈ” មានបែចកជាបសរកមគ ៖

១-ពយញជនៈ មាន ៣៣ ត ។២-សរសៈទៅពញត ១២ ត ។៣-សរសៈនសសយពមនមាន ២១ បែតសរតវបបែនEម ៧ ទៅទ.តបានទៅ$ជា ២៨ ត ទៅបគតទាងសទៅIង ។ បែតទៅបគតបែតរបមាន

២៧ ត ទៅសរពាះសរសៈ (អ) មានទៅLសរគបពយញជនៈទាងទៅMសៈទាងអទៅMសៈ ។១-ពយញជនៈ

ពយញជនៈទាង ៣៣ ត សរតវរាបតាមលដាបពទៅQមQលចប៖កខគឃង ចឆជឈញ ដឋឌឍណ តថទធន ប�ពភម យរលវ សហឡអ ២-ទៅ/ងពយញជនៈ

ពយញជនៈទៅសរប.បបាននងមនសសបែQរ គមានសក () មានតខលន (ក) មានទៅ/ង (ក,) ។ របចនៃនទៅ/ងពយញជនៈមានសរទងសរទាយQចគនា& នងតអងគពយញជនៈបែQរ បបែនVសរគនានបែតតចជាងត នងពមាន"សក"ទៅទ ។ ខាងទៅសរកាមទៅនះ គទៅ/ងពយញជនៈ (Consonnes souscrites) ។ ក, ក- ក. ក/ ក0 , ក1 ក2 ក3 ក4 ក5 , ក6 ក7 ក8 ក9 ក : , ក; ក< ក= ក> ក� , ក? ក@ កA កB កC , កD រក កF កG កស កH កI កJរទៅប.បសរទៅសរ ទៅ/ងពយញជនៈ ភជាជ បជាមយតពយញជនៈ Qចខាងទៅសរកាម ៖ ក-ខ-គ.ឃ/ង0 ច1ឆ2ជ3ឈ4ញញ ដ;ឋ7ឌ8ឍ9ណ: ត;ថ<ទ=ធ>ន� ប?�@ពAភBមC យDររលFវ G សសហHឡIអJ ៣-សរសៈទៅពញត

អ&កសរបា/ញ/នានមនបែចងថា សរសៈទៅពញតមាន ១៥ ត ទៅដាយរាបយក អ អា មកបញចលផង ។ បបែនVអ&កសរបា/ញបចចបបន&ទៅ^កQកយក “អ” នង “អា” ទៅនះទៅចញពសរបពនធសរសៈទៅពញត ទៅសរពាះទៅ^កយលថា “អ” គជាពយញជនៈ បែQលសរតបរាបបញចលទៅ$ក&ងសរកមពយញជនៈ ទាង៣៣ តទៅនាះវញ ។ ឯ “អា” គតពយញជនៈបបែបក យកត “ អ” មកផសជាមយសរសៈ “ ាc ” Qទៅច&ះសរសៈទៅពញតបចចបបន&ទៅនះ មានបែត ១៣តទៅទ គ ឥ ឦ ឧ ឩ ឪ ឫ ឬ ឭ ឮ ឯ ឰ ឱ ឳ ។ ចទៅពាះអសទៅ^កអ&កសរបា/ញខលះទៅទ.តយលថា ក&ងចទៅណាមសរសៈទៅពញតទាង១៣ទៅនះ សរសៈ ឩ ទៅគមនសវទៅសរបទៅទ Qទៅច&ះ គររាបយកសរតមបែត ១២ តវញ ទៅសរពាះសពវចនៃefទៅគទៅសរបសរសៈទៅពញត ឩ ទៅនះបែតពាកយ “សរពះឩរ” មយមាតគត បែQលមានទៅLក&ងពាកយ “ រា/សពទ ” មាននយថា “ ទៅiល ទៅសjច ” ។៤-សរសៈនសសយ

គតអកសរ បែQលជាទពងពាកអាសរសយចនៃនពយញជនៈ ។ ទៅបសរទៅសរបែតរបវាដាចបែតឯងទៅនាះ នងពមាននយសរបាកQសរបជាថាយាងណាៗទៅនាះទៅIយ ។ Qចជាសរសៈ ក[ សរសៈ ៅក] មានបែតរប នងសទៅIងផស បែតពមានសារៈអវទៅទ ។ សរសៈនសសយមាន ២១ ត តាមការកណតរបសកបនពមនទៅនាះគ ក^ ក[ ក_ ក ក កa កb កc កd ៅក ៅកe ៅកf ៅក ផនែក ៃក ៅក[ ៅក] កb ក ក[ កi ។ បបែនVអសទៅ^កអ&កអកសរសាសរសVទៅសរកាយមកសនមតថា មានបែត២០តវញ ទៅសរពាះថា សរសៈ(អ) មានបែតសទៅIងបែតគនាម នរប មនគរនងរាបបញចលទៅទ ។ សរសៈ(អ) ទៅនះមានបងកបទៅLសរគបពយញជនៈទាងអស ទៅទាះជាទៅMសៈកV អទៅMសៈកV បបែនVសរបសនទៅបទៅគយកទៅ$ផសជាមយនងពយញជនៈសទៅIងទៅMសៈ ទៅគអានតាមសទៅIងពយញជនៈ ទៅMសៈ គសទៅIង(អ) ឧទាហរណ ងា ង ង ទៅw ទៅx ទ ទា ទះ.... ។ ទៅបផសជាមយនងពយញជនៈអទៅMសៈ វាមានសទៅIង (អ) Qចជា កា ក ទៅកា ច ទៅច ទៅច បែច ចនៃច ទៅy... ។ ចទៅពាះសរសៈ កd ៅកe នង ៅកf ទៅទាះទៅគយកទៅ$ផសនងពយញជនៈ ទៅMសៈកV អទៅMសៈកV វាទៅLបែតមានសរសទៅIង “អd” (ៅអe-

ៅអf) Qចគនា& ទៅនះវាជាករណទៅលកបែលងសសរមាបសរសៈនសសយរបសបែខមរទៅយង ។ រឯសរសៈ៤ទៅទ.តQចជា រសៈ កbi ក_i ៅក[i វញទៅនាះ កាលពមនទៅ^កមនយកមករាបបញចលក&ងសរសៈនសសយទៅទ ។ បបែនVទៅLទៅពលទៅសរកាយមក ទៅដាយបានពនតយទៅ{ញថា មានពាកយជាទៅសរចន បែQលសរតវការទៅសរបសរសៈទាងទៅនះ ទៅLក&ងពាកយបែខមរជាyបាចទៅនាះ ទៅទបទៅ^កអ&កសរបា/ញជានទៅសរកាយ កបានសទៅសរមចបញចលបបែនEមសរសៈទាង៤ទៅនះ ទៅហយសរសៈនសសយកបានទៅកនQល (២១-១)+៤ = ២៤ ទៅហយទៅបបបែនEមសរសៈ កi ,រសៈ ៅកi, រសៈផនែកi ពទៅលសរសៈនសសយបែQលធលាល បទៅ{ញមានទៅLក&ងវចនានសរកមសទៅមjច ជdន ណាត កj ក&ងអតEបទនានាកjទៅទ.តទៅនាះ សរសៈនសសយអាចទៅកនទៅIងQល ២៦ ឬ ២៧ [1] ។៥-ការទៅសរបសរបាសទៅ/ងអកសរ

ទៅដាយទៅហតថា មានករណទៅដាយបែIកខលះ បែQលពាកពនធទៅ$នងទៅ/ងអកសរពយញជនៈបែខមរទៅយងទៅនាះ ខញសមអនញញា� ត/សរមាបថា ៖

ក/ ទៅ/ង “តV” នងទៅ/ង “Qj” មានរបរាងQចគនា& អាចសរចI ទៅសរពាះការទៅសរបសរបាសកនលងមក ហាកQចជាសរចបកសរចបលបនVច Qចជាពាកយ សjកសjង, ផVល(ទក), ផដាj ចផVល ។ បបែនVអ&កសរបា/ញបានកណតទៅសរបទៅ/ង(តV) ទៅLទៅផញពទៅសរកាមអកសរ (ន) វាមានសទៅIងជាទៅ/ង(តV)ទាងអសQចជា បបែនV, កបែនVបែរ �, កនាV ង, អនVរាយ, បនVចបនVច ។ល។ ទៅលកបែលងបែតពាកយ ៤ មាតទៅចញ បែQលទៅ/ង (ាV) យកទៅ$ទៅផញនង (ន) ទៅ$ជាមានសទៅIង“Q”ទៅនាះគ សៅn; ស, សn; ន, ច_n; , អន;រធាន ។ បបែនVទៅបទៅ/ង (ាV) ទៅLទៅផញទៅLពទៅសរកាមតពយញជនៈ (ណ) វញទៅនាះ វាមានសទៅIងជា “Q” វញ Qចជា សផនែណ; ក, សណា6 ន, កៅណ6 qវ, កណ6b រ, កណា6 ល, អណ;c ង, អៅណ; ក[2] ។ល។

ខ/ ចទៅពាះទៅ/ង “ញ” ទៅបកាលណាសរតវយកទៅ/ង (ញ) ទៅ$ទៅផញនងពយញជនៈ (ញ) ទៅនាះ អកសរ(ញ)ខាងទៅលសរតវកបតទៅ/ង (ផនែខ�ង ក5) ។ រឯទៅ/ង(ញ)បែQលយកទៅ$ទៅផញនងត (ញ) ទៅនាះ មានសទធអាចរកសាទៅ/ង ( ផនែខ�ង ញញ) ទៅនះបាន ។ ឧទាហរណ បទៅញ�បែក�ក, បញ�តV, អនញញា� ត, កញញា� , សញញា� ។

គ/ ទៅ/ង I មនបែQលទៅសរបទៅទឃ/ ទៅ/ង (ា�) នងទៅ/ង (ាវ) អាចទៅសរបចលគនា& បាន ទៅដាយយកទៅ/ង (កG) ទៅ$ទៅផញពទៅសរកាមពយញជនៈ (ព) Qចជា នញវន

។សមគសបញញាជ កថា

បពវបរសទៅយងផដាល សបVរ (ពៈ) ជា (វៈ) គទៅសរបជាមយគនា& /នសគនា& បាន បបែនVទៅគមនអាចយកទៅ/ង (ព) ទៅ$ទៅផញនងត (វ) ទៅIយ ។៦-អពវគគ

១-វគ. (ក) កខគឃង២-វគ. (ច) ចឆជឈញ៣-វគ. (ដ) ដឋឌឍណ៤-វគ. (ត) តថទធន៥-វគ. (ប) ប�ពភមឯតអកសរទាង៨តបែQលសលពវគគទាង៥ខាងទៅQមទៅនាះ ទៅ^កទៅ2ថា ៅសសវគ. បានQល ៖ យ រ ល វ ស ហ

ឡ អ ។ ៧-សទៅIងពយញជនៈ

ពយញជនៈ ៣៣ តទៅនះ បែចកទៅចញសទៅIងជាពរសរបទៅភទគ អៅsសៈ បានQលពយញជនៈបែQលមានសទៅIងតចសរសយ មន^នឮគកកង មានQចជា កខ ចឆ ដឋណ តថ ប� សហឡអ (១៥ ត ) ។ៅsសៈ ៖ ពកពយញជនៈបែQលមានសទៅIងធសរគលរ គកកង Qចជា គឃង ជឈញ ឌឍ ទធន ពភម យរលវ (១៨ ត)។ ពយញជនៈសទៅIងទៅMសៈ សរបទាញសរសៈនសសយ ឲយឮសរសរគលរគកកងQចវាបែQរ ។

៨-ពយញជនៈបVរសទៅIង ទៅQមបមានពាកយទៅសរបសរបាសសរគបសរគនាន ទៅ$តាមពាកយទាងបនាម នក&ងភជាសាបែខមរទៅយង បពវបរសទៅយងបានបែកចនៃច& បបែបលង

សទៅIងពយញជនៈខលះៗពទៅMសៈទៅ$ជាសទៅIងអទៅMសៈ ទៅដាយយកសញញា� មសកទនV “ ” មកដាកសមាល បពទៅល ,ឧ. ង, ញ, ប, ម, យ, រ, វ (៧ ត) ។ រឯសញញា� សរតសពទ () ទៅនះ ទៅ^កយកទៅ$ដាកពទៅលពយញជនៈអទៅMសៈមយចននបបែបលងសទៅIង ឲយទៅ$ជាទៅMសៈវញ Qចជា ៖ ប, ស, ហ, អ, ( ៤ ត ) ។កណតសមគា. ល

អកសរបែQលដាកសញញា� សរតសពទ () ទៅហយទៅបកាលណាមក/បសរបទះនងសរសៈ ក_ ក ក កa ៅកទៅនាះទៅគផដាល សសរតសពទទៅចញទៅហយដាក (កb) /នសវញទៅច.សវាងការទៅទសបែទងQចជាពាកយ ស ហហា ។ ឯពាកយសមាល បទៅដាយទៅធមញកណj រ កយក(កb) មក/នសមសកទនVបែQរ Qចពាកយ បន បច[3] ។ ករណពទៅសស ក&ងការសរទៅសរពាកយ “ ប_ច ” ទៅ�ម ះ “ បម ” ទៅគមនអាចអនវតVកបនខាងទៅQមទៅនាះបានទៅIយ ទៅសរពាះទៅបយកសរសៈ “ កb ” មកទៅសរបតាមកបនខាងទៅល វាអាចសរចIនងពាកយ “ បច ” (បចពនលក) ឬទក “ បម ” ទៅហ.បនងហរចលទក ។៩-ពយញជនៈទៅផញទៅ/ង

ទៅផញទៅ/ង គជាវធយកទៅ/ងពយញជនៈមយ ទៅ$ផសជាមយនងពយញជនៈមយទៅទ.ត ទៅQមបបទៅងកតបានជាសទៅIងផសពរបញចលគនា& ឲយ^នឮក&ងពយាងគបែតមយ ។ ទៅLក&ងភជាសាបែខមរទៅយង សមបរពាកយបែQលផសសទៅIងពររមបញចលមកបែតមយពយាងគ សសរមាបអាននយាយទៅចញមកភជាជ បគនា& QចជាសទៅIងទៅភជាល ះ ។ឧទាហរណក+ាប = កប មានក&ងពាកយ “ កបាល ” ខ+ាស = ខស មានក&ងពាកយ “ ខសត ”● រទៅប.បយកទៅ/ងទៅ$ទៅផញ (�ស) ជាមយពយញជនៈ “ទៅគនាល” គពយញជនៈមានឋានៈជាមាច សមានរទៅប.បបែបលកគនា& ៖ក-យកទៅ/ងផសដាកពទៅសរកាមតពយញជនៈទៅគនាល ៖ ខល, ឆមាម ។ខ-យកទៅ/ងផសដាកពទៅ�វងតពយញជនៈ ៖ បែសរស ។គ-យកទៅ/ងផសដាកពទៅសរកាមនងខាងសាV ៖ សងឃ, អភវឌឍ, សបបាយ, រកសា ។១០-ពយញជនៈបបែនEម

ទៅQមបអាចសសរមបតសរមវជាមយសណរមយា4ងតាមបែបបសរទៅស.ងជាភជាសាបរទៅទស បែQលទៅយងបែតងបែតខចយកមកទៅសរបខលះៗ មានភជាសាបារាង អងទៅគលស.... ទៅគយកតពយញជនៈមកផសជាមយទៅ/ងពយញជនៈ Qចជាពាកយ guitare= ហគតារ, frein សរហាវ ង, café =កាទៅហវ, George Cœdès= ហសក ទៅសបែQស[4] ។ល។ ១១-សeល នង ធនត

ក/ សeល គពយញជនៈបែQលមានសទៅIងសរសាលសរបមលផVទៅចញសទៅIងដាចបែតមយ ពមានខយលផសពពយញជនៈណាទៅផសង ៖ ក គ ច ជ ដ ឌ ត ទ ប ព ។

ខ/ ធនត រាលពយញជនៈបែQលមានគបផសទៅដាយសទៅIង “ ហ ” មានQចជា ខ< ក+ហ; ឆ< ច+ហ; ឋ< ដ+ហ; ថ< ត+ហ; �< ប+ហ; ឃ < គ+ហ; ឈ < ជ+ហ ; ឍ < ឌ+ហ; ធ < ទ+ហ; ភ < ព+ហ ។១២-ពយញជនៈគ

ទៅLក&ងតពយញជនៈទាង ៣៣ ត ក&ងវគគនមយៗ បែតងបែតមានពយញជនៈជាគនងគនា& បែQលមយមានសទៅIង អទៅMសៈ ទៅហយមយទៅទ.តមានសទៅIងទៅMសៈ គ ៖

ក/ បែផ&កអទៅMសៈ ៖ ក គនង ខ; ច គនង ឆ; ដ គនង ឋ; ត គនង ថ ។ខ/ បែផ&កទៅMសៈ ៖ គ គនង ឃ; ជ គនង ឈ; ទ គនង ធ; ព គនង ភ ។

ចទៅពាះពយញជនៈទៅសសគ ទៅLចងវគគទាង ៥ មាន ង, ញ, ណ, ន, ម នងពយញជនៈទៅសសវគគទាង៨ត មាន ៖ យ រ ល វ ស ហ ឡ អ ទៅនាះពមានគទៅទ ។

ផនែ��កទ ២វណណយតV (Signe Diacritique)

វណណយតV គជាសញញា� ទាងឡាយបែQលបទៅងកតទៅIង ទៅQមបបែកបែសរប ផVលសទៅIងពយញជនៈ ឬពាកយទៅពចនខលះ ឲយសមសរសបទៅ$តាមតសរមវការទៅសរបសរបាស ក&ងភជាសារបសទៅយង ។ មនបែតបទៅណាណ ះ សញញា� ទាងទៅនះ កអាច/យបបែបលងសទៅIងចនៃនពាកយខលះ បែQលមានសរបភពមកពភជាសាបាល ឬសសរសកតផងបែQរ ។ វណណយតVទាងឡាយបែចកទៅចញជាពរពកគ ៖

ក/ វណណយតVបែQលបបែនEមទៅលពយញជនៈ ទៅQមបលទៅម��ងសពទឲយខលឲយមានសរទៅផសង ឲយបែបលកពសទៅIងទៅQម (Signes diacritiques) ។

ខ/ វណណយតV បែQលទៅសរបជាមយនងពាកយ ក&ងMល សរបកប ទៅQមបកាតMល ជាសរបទៅយាគជាសងាក ត ទៅQមបសមាគ លនយទៅសចកVទៅផសងៗ ។ វណណយតVពកទៅនះទៅ2ថា “ ខណឌ សញញា� ”( Signe de ponctuation ) ។១-មសកទនV ឬទៅធមញកណV រ “ ”

ជាសញញា� ទៅសរបសសរមាបសមាល ប, បបែបរសទៅIងពយញជនៈ ៧ ត បែQលមានសទៅIងទៅMសៈ ឲយទៅ$ជាអទៅMសៈ គ ង, ញ, ប, ម, យ, រ, វ, ឲយទៅ$ជាសទៅIងអទៅMសៈវញ ង, ញ, ប, ម, យ, រ, វ, ។ បែបលកបែតត “ ប ” មយ បែQលមានសទៅIងអទៅMសៈសរសាប បបែនVសរគនានបែតលទៅម��ងសរព ប ទៅ$ ប បទៅណាណ ះ ។ អកសរបVរសទៅIងទាងទៅនះ សរតវបានទៅសរបក&ងពាកយ ងកង, ផនែញងញង, បបាចបៅបាច, ផនែមឪ, យាបយbaន, ៅរeងរាវ, វ cងវាង ។● ចណា ៖ កាលណាពាកយទាងទៅនះទៅ$សរបទះនងសរសៈ ក_ ក ក កa ៅក ឧទាហរណ ៖ ផទះបត យាបយន, បែលបងyបក... ។ ទៅគសរតវយកសញញា� (កb) មក/នសទៅធមញកណV រ បែQលដាកពទៅល ទៅQមបកឲយវណណយតVទៅនះ ទៅទសបែទងគនា& ជាមយសរសៈខាងទៅល ។ ឧទាហរណ ស ទៅបង រងបង ។២-សរតសពទ ( )[5]

ជាសញញា� សសរមាបដាកទៅលពយញជនៈ ៤ ត ជាអទៅMសៈ ប, ស, ហ, អ, ឲយទៅ$ជាទៅMសៈវញ ៖ ប, ស, ហ, អ, ។ ពយញជនៈបVរសទៅIងទាងទៅនះ សរតវបានយកទៅ$ទៅសរបក&ងពាកយ សាប, សមលសប, ហាន, សរទអ... ។ កាលណាសញញា�សរតសពទទៅនះ/បសរបទះនងសរសៈ ក_ ក ក កa ៅក កសរតវបែសរបសរបលរបមកជា (កb) QចករណខាងទៅលបែQរ ឧទាហរណ សបាយ, ទៅលងហ... ទៅលកបែលងបែតពាកយ ប_ច, អbចbiអbចង... ។ ៣ រសសសញញា� ឬបនVក (ា)

សសរមាបទៅសរបដាកបែeមទៅលតសរបកបចនៃនពាកយ បែQលទៅកតទៅIងពសរសៈ “ អ ” នងសរសៈ “ អា ” ទៅហយកាតសពទបែវងឲយទៅ$ជាខល បែQលសរតវអានទៅល�នរហស។ ឧទាហរណ ៖ កាត = សព=ផនែវង, កាត = សព=ខF, ចប = សព=ផនែវង, ចប = សព=ខF ។

● កណតសមាគ លក/ ចទៅពាះតពយញជនៈសរបកបនងអកសរ “ ម ” សរតងសទៅIងសរបកបលដាបទ២ទៅនាះ មនបាចទៅសរបសញញា� “រសសៈ” ឬ

បនVកទៅទ ឧទាហរណ ៖ yម ។ ក&ងករណទៅនះ ទៅគទៅសរបនគគហត( ក�) ឬសរសៈ “ ក[” “ y ” /នសវញ ។ ខ/ រឯតពយញជនៈសរបកបនងអកសរ “ យ ” សរតងសទៅIងសរបកបលដាបទ២ទៅនាះ កមនបាចទៅសរប “ រសសសញញាញ ”

ឬបនVកបែQរ, Qចជាពាកយ “ yយ ” ក&ងករណទៅនះទៅគយកសរសៈ “ ៃក ” មក/នសវញ ទៅសរពាះមានសទៅIងQចគនា& ។

គ/ ចទៅពាះពាកយទាងឡាយណា បែQលកាល យមកពភជាសាបាលឬសសរសកត មនសរតវទៅសរបសញញា� (ក) ទៅនះទៅIយ Qចជាពាកយ បទ, សព, ភព, កbសល, �ល ក_ច1កល ធនធាន រសជាត_ លាមក ... ពាកយទាងទៅនះមានសទៅIងខលទៅសរសចទៅហយ តាមទមាល បអានបែបបបាលនងសសរសកត ។ ៤-សទៅយាគសញញា� (ា)

ក/ ទៅគទៅសរបវណណយតVទៅនះសសរមាបលទៅម��ងសពទរបសពាកយកាល យមកពភជាសាបាល ឬសសរសកត Qចជា ៖ ភយ > ភយ, ជយ > ជយ, នយ > នយ, អារសយ > អារសយ[6], អាលយ > អាលយ ។

ខ/ សញញា� ទៅនះកទៅសរបទៅលពាកយបែខមរខលះ បែQលមានសទៅIងទៅសទរសរសៈ “ អ ” នង សរសៈ “ អា ” ទៅQមបឲយមានសរសទៅIងមយសរតវចនងសទៅIងពតចនៃនពាកយទៅនាះ គ ញរ, /រ, ទពរ... ។

គ/ សសរមាបទៅសរបសសរមលសទៅIងកាល យពពាកយបរទៅទសខលះៗ Qចជា ដbកទរ, បាស=រ, អាងៅហសនញរ, កbពDcទរ, រ�កទរ [7]។៥-របាទ ()

វណណយតVទៅនះ ជាតណាងអកសរ “ រ ” បែQលទៅគកាតយកកបាលខាងទៅលរបសវា មករកសាទកទៅធវជាសញញា� របាទ () ។ ទៅគទៅសរបវណណយតVទៅនះ សសរមាបដាកទៅលពាកយបែQលកាល យមកពភជាសាសសរសកត ទៅQមបសសរមលសទៅIងអានតាមបែបបសទៅIងបែខមរ ។ ទៅគកតសមាគ លថា ពាកយបាលណា បែQលសរទៅសរតសរមតទៅនាះ កាលណាទៅយងសរទៅសរជាពាកយសសរសកតកាល យបែខមរ ទៅគសរតវដាក ( ) របាទទៅនះ/នសវញ ។

៦-អសាV (ា)

វណណយតVទៅនះ គមានសរទងទាយជាទៅលខ ៨ បបែនVបសរងញឲយតច ទៅQមបងាយយកមកដាកទៅលពយញជនៈ “ ក ” នង “ ដ ” បែQលជានបាតសពទ ។ ឧទាហរណ ៖ ខញកទៅ$, អ&កកទៅ$, ទៅទាះបយាងណាកទៅដាយ ...។ ទៅសរ�ពទៅនះទៅគទៅសរបទៅលខអសាV សសរមាបដាកទៅលពាកយឧទានសពទខលះ ជាពាកយភជាញ ក ទៅសfច រទៅភប... ឱហ& នះហ& ។៧-ទណឌ Mត ឬបQទៅសធ (ា)

វណណយតVទៅនះ មានរបសណា� នQចសកទៅលខ “ ៩ ” ។ ទៅគទៅសរបទណឌ Mត ទៅQមបដាកទៅលអកសរពយញជនៈណា បែQលទៅគមនអាន បបែនVទៅគសរតវបែតរកសាទកពយញជនៈទៅនាះជាyបាច ក&ងនយរកសាអកខរាវរទធរបសពាកយ នងជាទៅសរគ�ងសមាគ លជាតសពទរបសពាកយ ។ ឧទាហរណ ៖ ទcរទសសន, របៅយាជន, គមnគមន, រពត;_ការណ, ពាកDៅពចន, ៅវយយាករណ,

រតយរតន ។ ទៅគទៅសរចនទៅសរបទណឌ Mតទៅលពាកយកាល យពបាលនងសសរសកត ។ សញញា� ទៅនះ កយកមកទៅសរបចទៅពាះពាកយខចពបរទៅទសខលះ សសរមាបរកសាលនាអកខរាវរទធទៅQមរបសពាកយទាងទៅនាះ Qចជា សbមងត, ៅអដស, អាលផនែបរត...។ ៨-វស/ន (ាះ) ឬរះមខ

ទៅគទៅសរបសញញា� ទៅនះ សសរមាបសរបកប/នសខយល “ ហ ” ជាពាកយកាតកបតខល ទៅហយអានទៅដាយទៅបកចហមាតQចជា តះ, រះ, ចះ, ចទៅងកះ (ចងកះ) ទៅ�ម ះ, ទះ, ទៅដាះQរ, ទៅ^តទៅផដាល ះ ។ល។ វាមានសរសទៅIងសរសទៅQ.ងនងពាកយបែQលសរបកបនងពយញជនៈ “ ស ” បែQរ ។៩-យគលពនទ(ាៈ) ឬទៅ2ថា “ ចចពរ ” កបាន [8]

ៅគៅរបវណ:យbត;_ៅនiសរមគាប ៖ ដាកទៅLចងពាកយមានកទៅណតពបាល ឬសសរសកត បែQលមានសរ “ អាក ” ឬ “ អាក ” Qចជា ៅលាភៈ, ៅមគាហៈ, ៅ�សៈ...

● ចណា ៖ ទៅបពាកយទាងទៅនះទៅLខាងទៅQមទៅគ Qចជា ពលកមC, វណ:កមC សច1ភាព, ៅខមរភាសា ទៅនាះទៅគមនyបាចដាកយគលពនទទៅទ ទៅសរពាះពាកយទាងទៅនះជាសមាសនាម ។

● ៅលកផនែលងផនែតពាកD ៖ គណៈ បែQលទៅទាះបវាទៅLទៅQមទៅគ ឬកណាV លទៅគកV កសរតវបែតទៅសរបយគលពនទជាQរាប ឧទាហរណ គណៈសរបតភ, គណៈកមមការ, គណៈសងឃ, គណៈរQ�មនរនV, គណៈសរបធលានរQ�... ទៅសរពាះថាក&ងពាកយទាងទៅនះ “គណៈ” មនចលក&ងសមាសនាមតាមកបនខា& តទៅវយយាករណបាល ។

● ៅលកផនែលងផនែតពាកD ៖ គណបកស, គណនា, គណទៅនយយ... បែQលទៅគមនសរតវទៅសរបយគលពនទទៅទ ។ ● រឯពាកD ៖ កាលៈទៅទសៈ ទៅគសរតវទៅសរបយគលពនទកទាងពរមាតបែតមVង ។ កបបែនV ទៅបទៅគសរទៅសរពាកយទៅនះ “

បសរញញាច ស ” មកវញ “ ទៅទសកាល ” ទៅនាះ ទៅគមនសរតវទៅសរបយគលពនទទៅIយ ។ ● ក&ងសមយទៅនះ ទៅគយកយគលពនទមក ទៅសរបកាល យក&ងMល សរបទៅយាគខលះបែQរ សសរមាបរាបរាយទៅ�ម ះអវៗ Qចពាកយថា

ទងជាតបារាងមាន ៣ ពណគ ៖ ស, ៅខfវ, រកហម ។ បបែនVជាទទៅ$ អ&កនពនធទាងឡាយបែតងបែតទៅសរប “ទវពនទទៅលខ” ក&ងករណទៅរ.បរាប, ឧទៅទទស បងា  ញ... ទៅសរពាះការទៅសរបសញញា� ខណឌ បែបបទៅនះសរតមសរតវ នងសមទៅហតសមផលជាង ។ ទៅយងនងបានទៅ{ញសរពមទាងអធបបាយពនយល អពខណឌ សញញា� ទៅនះទៅLទពរខាងមខ ។ ១០-រ/ជសញញា� ឬសហសញញា� (-) “Trait d’union”

ជាសញញា� បនាទ តទៅផjកខលសសរមាបទៅសរបសរបាសបានទៅសរចនយាងទៅLក&ងការសរទៅសរអតEបទ ឬបែតងនពនធជាទៅQម ។ ក/សសរមាបបបែបកពយាងគចនៃនពាកយមយ កឲយអានសរចIជាសរបកប នាឲយខសពាកយQចជា ទcក-ង, កbក-ស, សម?bរ

-ស,ផនែខស-ក...។ ខ/សសរមាបតភជាជ បពាកយមយ បែQលសរទៅសរមនទានចបទៅLចងទពរ ទៅហយសរតវសរតIបមកសរទៅសរទៅLទៅQមបនាទ តវញ

។ គ/ សសរមាបភជាជ បពាកយមយបែQលដាចគនា& ទៅQមបតសរមវyបចងចនក&ងកណាពយ ។ ឃ/ សសរមាបបញញាជ កអពការផដាល សបVរMល សនទនាចនៃនតពរ ឬទៅសរចននាក ។ ង/ សសរមាបសមាគ លនវការទៅរ.បរាប ជាលដាបលទៅដាយ អពគនត ឬចណចបែបលកៗ ។

១១-កាកបាទ ឬទៅ/ងបែក�ក (+) គជាបនាទ តខលពរ មយទៅផVកមយទៅទ.តបញឈរ គសកាតបែខវងគនា& ចពាកកណាV ល ។ ទៅគទៅសរបវណណយតVទៅនះ សសរមាបដាកទៅល

ពាកយឧទានសពទខលៗមយចនន បែQលមានសរទៅស.ងបង�ស ឬត�ញefរ Qចជាពាកយ ចាi ! បាទ ! ណា ! ហ�, នbi, ណi, អc, អាH ... ។ ខាងបែផ&កនពវនV ទៅគទៅសរបសញញា� ទៅ/ងបែក�កជាសញញា� បក, ឧទាហរណ ៖ ១៥+៣៨ ។១២-ទៅលខទៅទា (ៗ)

សញញា� ទៅនះទៅគទៅសរបសសរមាបក/- ផទនពាកយបែQលតសរមវឲយថា ឬអានពរQង, ខ/- សសរមាបបញញាជ កអពចននទៅសរចន ឬ ពហវចនៈ ។● ចណា ៖ មនបែមនកណតថា សរគបបែតពាកយបែQលសរតវថាឬអានពរQងទៅនាះ សរតវបែតដាកទៅលខទៅទាទាងអសទៅនាះ ទៅទ

។ ពាកយបាលខលះបែQលយកមកទៅសរបក&ងភជាសាបែខមរ Qចជា នានា ធមមសទៅងវគ ទៅគសរតវសរទៅសរពាកយ “នានា” ទៅនះសរតតគនា& ពរQង ទៅដាយទៅគនារពទៅ$តាមវធលានបាល ។ Qចជាពាកយថា ឯហមម...? ។ ទៅបទៅសរបជាមយគណនាម នយាយអពពណទៅនាះ ពាកយសទនទៅដាយទៅសរបទៅលខទៅទា ចងបញញាជ កអពសរបទៅភទពណ ទៅដាយបែIកៗរបសវតE ។

ចទៅពាះពាកយបែខមរខលះ បែQលមានសទៅIងQបែQលៗពរQងQចជាបបរ កករ សរតវបែតសរទៅសរពរQងជានគនា& Qទៅច&ះជាQរាប ។ ហាមដាចខាត មនឲយសរទៅសរ បរៗ, ករៗ, បែបបទៅនះទៅIយ ។

● ទៅលខទៅទាទៅសរបក&ងករណបញញាជ ក នងទៅសរប.បទៅធ.ប ។● ទៅលខទៅទាទៅសរបជាមយពាកយមយពយាងគ ។● ទៅលខទៅទាទៅសរបជាមយពាកយពរមាត ។● ទៅលខទៅទាទៅសរប/នសពាកយបមាតឬទៅសរចនពយាងគ ។● ចណា ៖ ទៅលខទៅទាមនអាចទៅសរបផទនបានទៅLខាងចងពាកយពពណនា អពរបរាងមនសឬសតវ Qចជា កcនៅ�ៅនi

ធាតរទលbកលbក មbខៅឡងកបFងបFងដcចវងចនរទាn= ។ ស.មករពងរពង ។● មនសរតវទៅសរបទៅលខទៅទាទៅនះក&ងករណទៅសរបពាកយQបែQលទៅសរចនQង

ផនែ��កទ៣ខណ8 សញញាញ (Signes de ponctuation)

ខណឌ សញញា� គជាសញញា� មានរបភជាពបែបលកៗ សសរមាបទៅសរបក&ងការសរទៅសរអតEបទទៅផសងៗ ទៅQមបសមាគ លលកខណៈ ទសរមងបែបបបទ បែQលជាលនាឲយងាយយល ឲយអានបានសរតមសរតវ ។១-ទៅកប�ស ( , ) ឬកណj កសញញា� (La virgule)[9]

សញញា� ទៅនះ ទៅសរបសសរមាបបែញកពាកយក&ងសរបទៅយាគឲយដាចពគនា& ទៅទាះពាកយទៅរ.បរាបទៅនាះ ជានាមកV ជាគណនាមកV ជាករយាសពទកV ។ គរកតសមាគ លថា ការទៅសរបទៅកប�សក&ងការសរទៅសររបសបែខមរទៅយង កសរបហាកសរបបែហលនងការទៅសរបទៅកប�សរបសទៅ^កខាងលចបែQរ ។

ក/ ការទៅសរបទៅកប�សក&ងការពពណនា ទៅរ.បរាប/ពកនាមខ/ ការពពណនាទៅរ.បរាបអសាធលារណនាមគ/ ការពពណនាទៅរ.បរាបគណនាម{/ ការពពណនាទៅរ.បរាបករយាសពទ

● កណតសមគា. ល ទៅLក&ងMល សរបទៅយាគបរទៅទសQចជា ភជាសាបារាង អងទៅគលស ទៅអសបា4ញលជាទៅQមទៅនាះ សរបទៅយាគលបះណាបែQលបែខមរទៅយងសរតវទៅសរបQកMល ទៅគទៅសរបទៅកប�សទាងអស ។ ទៅនះអាចជាទមាល បភជាសាទៅគ ឬកទៅធវទៅ$តាមការតសរមវyបាច ចនៃនកបនទៅវយយាករណ របសទៅគ ។ អតEបទបែខមរទៅយងពបរាណ បែQលyរទៅLទៅលសរកាងកj សាសរសាV សលករតកj ទៅLក&ងMល សរបទៅយាគទាងអសទៅនាះ ពបែQលមានទៅសរបទៅកប�សទាលបែតទៅសាះ ។ ទៅយងកតសមាគ លទៅ{ញថា yបតាងពសរបទៅទសទៅយង ឋតទៅសរកាមរបបអាណានគមបារាងមក សរបបែហលទៅដាយសារបានទទលឥទធពល ពរទៅប.បរបបសរទៅសរបែបបបារាង ទៅយងកyបទៅផjមទៅសរបទៅកប�សជាទៅរ.ងរហតមក ។ បបែនVទៅទាះជាយាងទៅនះកj ទៅយងសទៅងកតទៅ{ញមានទទៅនារពរគ ៖

ក/-សរបទៅភទ/នបែQលបានទៅរ.នសសរតទៅចះQងទៅសរ¤សរ/ះភជាសាបារាង ទៅសរចនសរទៅសរទៅសរបទៅកប�ស ។ខ/-សរបទៅភទ/នបែQលទៅចះបែតភជាសាបែខមរ កទទលយកទមាល បមតកពបពវបរសជានទៅQម ទៅហយសរទៅសរឥតទៅសរបទៅកប�សទៅទ

។នយាយរមមក ការទៅសរបQកMល /នសទៅកប�ស ឬទៅសរបQកMល ផង នងទៅសរបទៅកប�សផង គមនមានអវបែបលកគនា& ខាល ងទៅពកទៅនាះទៅទ ។ បបែនVការទៅសរបទៅកប�ស វាមានចរតចបាស^សសរបាកQសរបជាជាង[10] ។ ២-ទវពនទទៅលខ ឬ ចណចពរគស (៖)

សញញា� បែQលមានគនសទៅផVកទៅLខណឌ ចទៅនាល ះសនយពរ ទៅលមយទៅសរកាមមយទៅនះ ទៅគទៅសរបសសរមាប ៖

ក/ ដាកទៅLចងបញចបចនៃនសរបទៅយាគ ក&ងនយកតសរតាសមVរបសបគគលណាមយ បែQលទៅគសរសងយកមកដាកក&ងសញញា�អញ�សរបកាស(“ ”) ទៅគកតសមាគ លទៅ{ញថា សញញា� បែបបទៅនះ ទៅសរចនបែតទៅសរបក&ងទសរមងរចនាបeសរបទៅយាគពណនាក&ងទៅរ�ងទៅសរពង, ទៅរ�ងនទាន, ការនយាយសរបាបគនា& ពទៅហតការណអតតកាល ។ល។

ខ ⁄ សសរមាបដាកទៅLចងសរបទៅយាគណា បែQលសរតវបនVទៅ$Qលការទៅរ.បរាប ទៅដាយyតជាពក, ជាបែផ&ក ។ សមគា. ល ៖ មនសរតវសរចIយគលពនទ (កៈ) ជាមយនងទវពនទទៅលខ (៖) ទៅទ ។ យគលពនទ សរគនានបែតចចចណចពរទៅលទៅសរកាមបទៅណាណ ះ, រឯទវពនទទៅលខ គមានសនយទៅល ( ° ) សនទៅសរកាម (°) ទៅហយមានរ/ជសញញា� ខណឌ ចកណាV ល គយាងទៅនះ (៖) ។ សពវចនៃefទៅនះ ទៅយងទៅ{ញទៅគទៅសរបយគលពនទតាមបែបបអរ �ប /នសទវពនទទៅលខ ទៅដាយមកពទសរមងពម�អកសរលមន (font Limon) ពមានសញញា� ទវពនទទៅលខ កតាងបែតយកយគលពនទមកទៅសរប/នសឲយបែតបានៗ សន រងyអ&កបទៅចចកទៅទសរកទៅ{ញសញញា� ទវពនទទៅលខ ទៅនាះនងយកមកទៅសរបឲយបានសរតមសរតវតាមវធលានទៅវយយាករណ។ បបែនVទៅគអាចទៅសរបយគលពនទបាន ទៅLក&ងទសរមងលខតខលះៗQចជា កមCវត<b[11] ៖ ៅស�សbអាហារ cបករណៅ�ស_កសាៅ�របៅទសជបbនៅយាងៈ ល_ខ_តៅលខ... ចbiៃថ0ទ....

កណតសមាគ លអពការទៅសរប ឬមនទៅសរបយគលពនទទៅLពមខពាកយ “ថា” ៖ក/ ម_នៅរបយbគលព_ន=b ចទៅពាះបែតពាកយ “ថា[12]” ណាបែQលជានបាតសពទ បែQលអាចទៅសរប.បនងភជាសាបារាង

ថា “Que” បានQលពាកយបែQលសរតវកតសរតាសមVមនផដាទ លរបសតអងគ មាននយាយក&ង“ Style indirect ” របសភជាសាបារាង Qចជាពាកយ ៖ ទៅពាលថា, នយាយថា, ទនាយទាយថា, តះទៅQ.លថា, ទៅ/រថា, សរបាបថា... ពាកយទាងទៅនះ ទៅគមនសរតវទៅសរបដាកយគលពនទ (កៈ) ពមខទៅទ ។

ខ/ រតវៅរបយbគលព_ន=b ទៅគទៅសរបសញញា� យគលពនទ (កៈ[13]) ក&ងករណកតសរតាពាកយសមVផដាទ លរបសអ&កនពនធ សរតវគនា& នងទសរមងរបសភជាសាបារាងថា (Style direct) ។៣-បចឆនសញញា� (?) (Point d'interrogation)

ជាសញញា� ទៅសរបសសរមាបដាកពខាងទៅសរកាយពាកយ, Mល , លបះ ទៅyទសរជានចច ។ ទៅLក&ងពាកយ, លបះ, Mល , សរបទៅយាគបែQលទៅyទសរ ទៅគបែតងទៅសរបជាyបាចនវពាកយ ឬរបមនVទៅផសងមានជាអាទ៖ ទៅត, ទៅសរពាះអវ, ទៅហតអវ, QចទៅមVច, (ក, ឬ, បានជា...) យាងទៅមចក..., អវទៅ$, ស�ទៅគ, អងាក ល, កាលណា, ... ។ល។ ពាកយសសរមាបសរអាចទៅLទៅQមMល ឬ ទៅLចងMល កបាន ។ /នកាលទៅគមនyបាច ទៅសរបពាកយសរ ទៅគសរគនានបែតដាកបចឆនសញញា� ទៅ$កបានបែQរ ។ -លបះ, Mល , ពាកយសណរខលៗ ៖ Mល នអវ? ទៅមចកយ? ទៅ$សា^? ទៅQរ? /ះកង ? -គប?កតសមគា. លថា សណរQបែQលសរគនានបែតផដាល សបVរដាកពាកយណាមន ពាកយណាទៅសរកាយ កឲយនយ ឬ រទៅលចនយខសគនា& បែQរ ។ ទៅសរ�ពទៅនះ រាលសណរបែQលសទធបែតមានបចឆនសញញា� ទៅLចងលបះQចគនា& ទៅនះ អាចមាននយខសបែបលកគនា& ទៅ$តាមសទៅIងទៅលកដាកថា& កe&ម គហកកបែហង អងវរករលនត ។ មានបចឆនសញ�មយបែបបទៅទ.ត បែQលទៅសរចនទៅ{ញទៅសរបទៅLក&ងរបគនរកបែបលង (Caricature) ។៤-ឧទានសញញា� (!) (Point d'exclamation)

សញញា� បទៅងាគ លបញឈរបែQលមានចណច (!) មយទៅLពទៅសរកាមទៅនះ ទៅគទៅសរបសសរមាបដាកទៅLពទៅសរកាយ ពាកD sF ល?i ភា5 កៅ�JលតកសFbត ៅស0ច ភយ អាសន� ខលាF ច បញញា3 ដាចខលាត ផនែបបន អធ_ដា7 ន សផនែរមកជយៅsស គរាមកផនែហង ។ /នកាលទៅគកទៅសរបឧទានសញញា� ជាមយនងMល កហង បៅn= ស ឬ ៅជរ�ងផនែដរ ។ ៥-អញ�សរបកាស[14] ( “...” )

គជាសញញា� M& បមយា4ង បែQលទៅLខាងទៅQមមានរាងទៅកាងខវកកចពរទៅIងទៅ$ទៅល ឯខាងចងជាសញញា� ខវកពររាងទៅកាង កចទមាល កចះទៅសរកាម ។ ទៅគទៅសរបសញញា� ទៅនះសសរមាប៖

ក/ គនាប ឬកតសរតាQកសរសងទៅសចកVសខានរបស/នណាមា& ក ទកជាទៅសចកVពទៅសសទៅដាយបែIក ជាការរទៅលច ឬបញញាជ កឲយបែបលកពនយរបសបរបទ ។

ខ/ Qកសរសងគនត, សមVរបសតអងគណាមយក&ងទៅរ�ង ។ គ/ Qកសរសងតអងគណាមយ បែQលមានកតVសពទលបលបាញ ឃ/ QកសរសងទៅសចកVឬអតEនយមានលកខណៈទៅលចទៅធលាល ។

៦-អពភនVរសញញា� [15] (‘...’) សញញា� ទៅនះ ខសបែបលកពអញ�សរបកាស ទៅដាយទៅសរបបែតខវកសញញា� មយទៅLខាងទៅQម នងទៅកប�សសញញា� មយទៅLខាងចង ។

រទៅប.បទៅសរបនសអពភនVរសញញា� ខសគនា& បនVច ពសញញា� អញ�សរបកាស ទៅដាយទៅសរបអពភនVរសញញា� ជាM& បពាកយឋតទៅLក&ងរងវងបែផនពាកយ បែQលដាកM& បទៅដាយសញញា� អញ�សរបកាស ។ សមអនញញា� ត/សរមាបថា៖ ទៅLក&ងទៅស.វទៅiឯកសារជាទទៅ$ ទៅគកសរមទៅ{ញអ&កនពនធទៅសរបសញញា� ទៅនះណាស ។ /នកាលទៅគទៅសរបអពភនVរសញញា� ឬអញ�សរបកាស ក&ងទៅគនាលទៅ¨បែតមយQចគនា& ។ ទៅLក&ងទៅស.វទៅiទៅវយយាករណរបសទៅ^ក ពវ អម ទៅ^កyតទកអពភនVរសញញា� ថា ជាសញញា� អញ�សរបកាស ( ទៅស.វទៅiទៅវយយាករណ ពវ អម ទពរ ៨ ) ចបែណកទៅLក&ងវចនានសរកមសទៅមVច/នណាត ទពរ ១៦៥៦-៥៧ វញ កបងា  ញអពភនVរសញញា� “ ....” មានរបសណា� នយាងទៅនះបែQរ ។ ទៅ^កបានពនយលពាកយអពភនVរសញញា� យាងទៅនះថា ៖ ពាកយសនមតទៅ2វណណយតV បែQលពកទៅវយយាករណបណឌ តក&ងសរបទៅទសអរ �ប បទៅងកតទៅIងសសរមាបទៅសរបរាងពាកយ ឬទៅសចកVមានរបសណា� នពរបែបបគ (“...”) ឬ («...»)[16] ។

Qទៅច&ះ ទៅដាយយលទៅ{ញថា កចចការសរទៅសរបែតងនពនធនាទៅពលបចចបបន&ទៅនះ មានសភជាពល�តល�នស/ទៅសរ© នងហមតចត ទៅយងគរបែតបញចលអពភនVរសញញា� បែQលមានរបសណា� នបែបបទៅនះ ( ‘... ’ ) មកទៅសរបបបែនEមទៅទ.ត ទៅដាយបបែបកទៅចញពអញ�សរបកាស ( “...” ) ។៧-មចឆណឌ សញញា� ឬ ពងសរត (...) (point de Suspension)

/នកាលទៅគទៅ2ថា (ចណb ចរាយ) ផងកមាន ។ សញញា� បែQលមានចណចបបនVបនាទ បជាបគនា& ទៅនះ សសរមាបសមាគ លសរបទៅយាគណាមយ បែQលទៅLមានទៅសចកVបនVទៅទ.ត បបែនVអ&កសរទៅសរបានផដា� កបញឈបបែលងពណនា ទៅដាយដាកសញញា�ពងសរតទៅនះ សរបាបជាQណង ។ រទៅប.បទៅសរបពងសរតមានបែបបបែផនបែបលកៗQចតទៅ$ ៖

ក/ ជាសញញា� កាតពាកយសមVគសនទនាមា& ក បែQលកពងនយាយឲយដាចកណាV លMល ។ ខ/ ជាសញញា� សសរមាបផដា� កពាកយសម V មនចងនយាយបនVទៅដាយទកឲយគសនទនាយល ឬ កបងកបទកនវពាកយគរាម

កបែហង ពាកយបណាV សា... ។ គ/ ផដា� កទៅសចកVសរតមបណណ ងសន ឬទៅសលះទក ទៅដាយមនចងឲយទៅសចកVមាននយQចគនា& ទៅនះ បែវងអនាល យទៅពក ។ ឃ/ សសរមាបសរបាបអពពាកយMល បែQលបាតរលបមានទៅសចកVមនចបាស Qកយកទៅចញពស^yរកជាទៅQម ។

៨-វងសរកចក ឬនខសញញា� ( ) បានជាទៅគឲយទៅ�ម ះQទៅច&ះ ទៅសរពាះវាមានសណា� នរាងទៅកាងQចវងសរកចកទៅយងពតៗ ។ ទៅគទៅសរបសញញា� វងសរកចកសសរមាប ៖ក/ គនាបពាកយ ឬទៅសចកj បែQលទៅគចងពនយលនយ ។ ខ/ គនាបពាកយបែQលសរទៅសរជាអកសរកាត ។

៩-វងតទៅងក�ប [.....] ទៅLក&ងភជាសាបែខមរទៅគមនសរសវទៅសរបសញញា� វងតទៅងក�បទៅនះទៅទទៅសរពាះទៅយងមានវណណយតV នងខណឌ សញញា� យាងទៅសរចន សម

សរសបនងទៅសរបក&ងអតEបទជាភជាសាបែខមរសរគបសរគនានអសទៅហយ ។ បបែនVទៅLក&ងការគណនាទៅលខបែផ&កព/គណត(Algèbre) ទៅយងយកមកទៅសរបតាមពកអរ �ប ។ ១០-រា�ត ឬM& ប ( } ឬ { ....} ) (Accolade)

សញញា� ទៅនះ បែខមរខលះទៅ2ថា ពកមាតទៅមអទៅª ។ក/ ទៅLក&ងមខវជាជ ព/គណត រទៅប.បទៅសរបM& ប ឬរា�តមាននយQចគនា& នងការទៅសរបតទៅងក�ប ឬវងសរកចកបែQរ ។ ទៅគបែតង

បែតទៅសរបរា�តមយសសរមាបទៅបក ( { ) នងរា�តមយទៅទ.តសសរមាបបទ ( } ) គបែបបទៅនះ {.....} ។

ខ/ រា�តទៅបក នងរា�តបទទៅនះ ទៅសរបសសរមាបគនាបពាកយពរ ឬទៅសរចនជាការសមាគ លថា ពាកយទាងទៅនាះមានមខងាររមQចគនា& មនបាចសរទៅសរQបែQលទៅសរចនQងនាខាតទៅពល ។ ១១-ទៅបយយាលៈ ឬ លៈ (។ល។) ទៅគមនសវអានថា ទៅបយយាលៈទៅទ ទៅសរពាះបែវងទៅពក ទៅគអានកាតយកបែតខាងចងសរតងសរថា ឡាក, ឡៈ សរទៅសរថា ៖ (។ល។) សរតវនងពាកយបារាងថា (et cetera) សរទៅសរអកសរកាតថា (etc.) ។ ទៅគទៅសរបសសរមាបបសរពញទៅសចកVឯណានមយ ឬការទៅរ.បរាបបែQលបែវងឲយទៅLខល ទៅដាយគតថា អ&កអានកQងថា ទៅLមានពាកយ នងទៅសចកVអវខលះទៅទ.ត ។ ១២- ខណឌ ឬ ខណឌ សញញា� (។)

ទៅគទៅសរបសញញា� ខណឌ ទៅនះ សសរមាបរាងខាងសរបទៅយាគ ឬសងាក តចនៃនទៅសចកVនមយៗ ឲយដាចសរសIះពគនា& ។ កាលណាសរបទៅយាគមយyបទៅសចកVទៅហយ ទៅគសរតវដាកសញញា� (។) ទៅនះ មននងបនVទៅ$សរបទៅយាគមយទៅទ.ត ។ ខណឌ សញញា� ទៅធវឲយទៅគងាយយល អាចបែញកទៅសចកVពសរបទៅយាគមយទៅ$សរបទៅយាគមយ មនឲយសរចIនយ នាសរចបកសរបបល ។ ទៅហយទៅLចទៅនាល ះ ខណឌ សញញា� ការQកMល ក/យសសរមលឲយអ&កអានងាយយល ងាយyបទៅសចកVបាន ។ មានបែតការបនសរបសបរបសអ&កសរទៅសរបែតងនពនធទៅទ បែQលអាចយលQងQលការyបាចចនៃនការQកMល ការដាកខណឌ សញញា� ឲយបានសរតមសរតវទៅទ ទៅទបទៅធវឲយអតEបទមានតចនៃមល មាននយគរជាទyបអារមមណ ។ បបែនVកាលណាទៅគសរតវបVរគនតចលទៅ$វគគ ឬកថាខណឌ eមទៅនាះ ទៅគសរតវដាកសញញា� ខណឌ ទៅ$ចងបញចបសរបទៅយាគ រចទៅហយសរតវyបសរទៅសរទៅដាយចះទៅ$បនាទ តeម ជាមយនងការទៅyលលហបនVចបែQលទៅគបែតងនយមទៅ2ថា ខណ8 ចះបនាទ តឬទៅyលបនាទ ត នងyបទៅQមបនាទ ត (ទៅនះជាការសរបាបQណងរបសអ&កទៅ2សរទៅសរតាមសសរត ) ១៣- ខណឌ ចប ( ៕ )

ជាសញញា� សសរមាបដាកបញចបអតEបទ ឬទៅរ�ងមយបែតសរតមទៅនះពមានតទៅសចកV ឬទៅរ�ងរា�វទៅ$មខទៅទ.តទៅIយ ។១៤- អាទសទៅងកត ( . )

គជាចណចមយបែQលដាកពមខអកសរ បែQលទៅគសរទៅសរកាតQចជា ស.រ.អា. (សហរQ�អាទៅមរក), អ.ស.ប. (អងគការសហរសរបជាជាត) គ.ជ.ប. (គណៈកមមការជាតទៅរ.បចការទៅបាះទៅឆមា& ត) /នកាលទៅគទៅសរបអាទសទៅងកត ទៅQមបដាកពមខទៅលខទៅរ.ង មាតកាបែQលទៅរ.បរាបចណងទៅ/ងរង (Sous-titre) Qចជា ៖

១. មងគលការ អបមងគល២. សាវ ស�បទៅចក បែក�កស�បពងមាន៣. ចងរតទៅចញពសងគម... /នកាលក&ងករណQចខាងទៅលទៅនះ ទៅគទៅសរបរ/ជសញញា� (-) ខលះ ៗ បែQរ ។

១៥- កកកQទៅនសរត ឬ បែភ&កមាន (៙) បពវកវនពនធបែខមរធលាល បទៅសរបសញញា� ទៅនះ សសរមាបyបទៅផVមសរទៅសរអតEបទ ឬទៅសចកVទៅរ�ងអវមយ ទៅQមបកណតទកជា

ចណចyបទៅផVម ។ បែតទៅពលបចចបបន&ទៅនះ អ&កនពនធ កវបែលងទៅសរបសញញា� ទៅនះទៅហយ ។ ជាពទៅសសទៅLទៅពលyបទៅផVមសរទៅសរកណាពយ ទៅនាះកវបរាណទៅយងទៅសរចនទៅសរបសញញា� (៙) Qទៅច&ះ ។ បចចបបន&ទៅនះ មានកវសមយទទៅនបខលះកទៅផVមទៅសរបសញញា� បែផ&កមាន បែQលមានទៅកប�សពរទៅនះ ទៅLទៅពលyបទៅផVមទៅបកបទកណាពយ ។ ១៦-ខណឌ បរទៅយាសាន ឬ ទៅគនាមសរត (។៚)

គជាសញញា� យកតាមរបសណា� នដានទៅនាមទៅគនា បែQលទៅនាមផងទៅQរផង បណាV លឲយមានរាងកfកfកបែបបទៅនះ ទៅហយបែខមរបរាណកសនមតយកមកទៅធវជាសញញា� ខណឌ បញចប បែQលទៅ2តាមពាកយបាលថា “ៅ�មcរត” គទៅនាមទៅគនាQទៅច&ះទៅ$ ។ yសបរាណទៅ^កទៅសរបខណឌ បរទៅយាសាន ឬ បរយាន ឬទៅគនាមសរតទៅនះ សសរមាបបញញាជ កទៅសចកVនយាយពទៅរ�ងរា�វអវមយឬអតEបទ បទបាទបាលគនាថាណាមយ ។ សពវចនៃefទៅនះ អ&កនពនធមយចនន បានទៅសរបសញញា� ពរគ៖ ឬមយ ៕ ឬមយ ។៚ ។ ការទៅសរបទៅគនាមសរតទៅនះ គចងរកសាសមបតVវបបធមពបរាណឲយទៅLគងវងស ។ទៅយងទៅ{ញអ&កកាបែសតមយចនន មានទៅសរបសញញា� ទៅគនាមសរតផងបែQរ ៕៚

១៧-អពទៅលខបែខមរ តាងពយរមកទៅហយ បែខមរទៅយងទៅសរបទៅលខ សរពមជាមយនងការបទៅងកតតអកសរ សសរមាបyរក នងកតសរតាទៅហតការណ

ទៅផសងៗ ។ ទៅលខមានសារៈសខាន ជាពទៅសសក&ងការកតសរតាចននលយកាក ទៅគនាសរកប បែសរសភល ខញកQរ... ។ កតសរតា អាយ (ចននឆមា& ) បែQលខលនរសទៅLកតសរតាចននសរបាក បែQលទៅគមកខចបល... ។ ទៅLទៅពលបចចបបន& ទៅលខសរតវបានទៅសរបសរបាសសសរមាបគណនាលយកាកeវកាចណលចណាយ ។ ពទៅសសសាE បនហរញ�វតE, សាE បនទៅសQ�កចច, ធនាគនារ, ពាណ/ជកមម សរតវការទៅសរបសរបាសតទៅលខជាចមបងបផត ។ ទៅសរពាះបែត “ទៅលខ” មានតនាទសខានទៅLក&ងសងគមទៅនះទៅហយ ទៅទបមានពាកយទៅសាល កមយMល បែចងថា៖“សមVជាឯក ទៅលខជាទៅទា អកសរជាសរត ” តាងពសមយទៅQមមកទលទៅពលទៅនះ ទសរមងបែបបបែផនទៅលខបែQលបែខមរទៅយងទៅសរបសរបាសមាន៖

ក/ ៅលខទៅនបផនែដលផនែខCរៅយងៅរបសពGៃថ0គa ៖0, ១, ២, ៣, ៤, ៥, ៦, ៧, ៨, ៩ ។ខ/ ៅលខអារាប ៖0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ។ទៅសទរបែតទៅLទៅលសកលទៅ^ក ទៅគទៅសរបទៅលខទៅនះ ទកQចជាទៅលខអនVរជាតទៅ$ទៅហយ ។ គ/ ៅលខផនែខCរបbរាណទៅលខសរបទៅភទទៅនះ មានបែតពក “ ទៅហារា ” (Astrologue) បទៅណាណ ះ បែQលទៅសរបក&ងការទសសនទាយ ទៅជាគ

តារាសឲយមនសសទទៅ$ នងទសសនទាយទៅមលសខទកខ, សរពតVការណ, ទកទៅភល�ង ឬទៅកណឌ ធលារាសាសរសVផ^ផលសរបyឆមា& សសរមាបចះផសាយក&ងមហាសនរងាក នV ។ ទៅគរាបទៅលខទៅនះថា ៖ ឯក, ៅ�, រត, ច�G , បញ1, ឆ, សប;, អដ7, នព, សរទ>_ ។ សមបងា  ញ/ននវរបសញញា� ចនៃនទៅលខបែខមរបរាណQចខាងទៅសរកាម ៖៰, ៱, ៲, ៳, ៴, ៵, ៶, ៷, ៸, ៹ ។

ឃ/ៅលខរ cមគាb ង (Chiffre romain)ទៅលខរ �មាង ទៅសរចនសរទៅសរ ៖ក- ទៅLទៅលមខនាIកាទៅបាលពយរ/ញញាជ ងខ- សសរមាបកតសរតា ភជាគ, /ពក, បែផ&ក, ចនៃនអតEបទ ឯកសារទៅស.វទៅiទៅផសងៗ ។ខាងទៅសរកាមទៅនះ គរបសញញា� តចនៃនទៅលខ

រ �មាង I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X [17]។ទៅLកម�ជាទៅយង ទៅគទៅសរបទាងអស ទៅលខទាងបនាម នបែQលបានបងា  ញ/នខាងទៅល ។ ទៅលកបែលងបែតអសទៅ^ក“ទៅហារា”

ទៅទ បែQលទៅសរបទៅលខបែខមរបរាណ ក&ងការគណនាទសសនទាយ តាមទៅលខអតVៈទសសនទាយ ទៅជាគ/តារាស ។១៨-ការចះកាលបរទៅចឆទ

ការចះកាលបរទៅចឆទមានតនាទសខានជាចមបង ទៅសរពាះតាមរយៈកាលបរទៅចឆទ ទៅគអាចQងអពកាលទៅវ^ បែQលសរពតVការណសរបវតVសាសរសVនានាបានទៅកតទៅIង ។ ឧ. កាលបរទៅចឆទចនៃនការទៅIងទៅសាយរា/យចនៃនទៅសVចអងគណាមយ, កាលបរទៅចឆទចនៃនការកសាងសរបាសាទ... កាលបរទៅចឆទចនៃន/យ/ម&ះរបសជាតទៅយង ទៅ$ទៅលគសសរតវ កាលបរទៅចឆទចនៃនការyកទៅyលសរកងអងគរ... កាលបរទៅចឆទចនៃនការផដាល សបVររា/ធលាន ។ល។ ទៅLក&ងសរគសារមយ ការសាងសងផទះeម កមានyរកកាលបរទៅចឆទទកជាសមាគ ល សសរមាបឲយសមា/កសរគសារ/នានទៅសរកាយៗបានQង។ ទៅLតាមទៅចតយ មងបញចះសព កសរគសារនមយៗ បែតងបែតសរទៅសរទៅ�ម ះ បគគលជាសាចwតបែQលសាល ប ។

- ការចះកាលបរទៅចឆទតាមបែបបបរាណ yបពរវាងសតវតសទ១៦ រហតមកទលទៅQមសមយភ&ទៅពញបពវបរសទៅយងទៅសរបរទៅប.បមយា4ង សសរមាបទៅធវជារបមនVចនៃនការចះកាលបរទៅចឆទ ។ ទៅគនាលសខានចនៃនរបមនVទៅនាះ គទៅ^កដាកសញញា� ខណឌ (។) ទកជាទៅគនាលសសរមាបទៅធវស&លកណាV ល ។ ទៅយងទៅ{ញការចះកាលបរទៅចឆទរទៅប.បទៅនះ ទៅLទៅលទៅចតយ ទៅLទៅលសណងទៅផសងៗ ខាងពទធសាសនា ជាពទៅសស ទៅយងទៅ{ញទៅLសរគបបែតសនលកខាងទៅQមបផត ឬសនលកចងបញចបចនៃនសាសរសាV សលករត ។ ឧទាហរណ៖ ចនៃefអងាគ រ ១១ ទៅកត ពសាខ ព.ស. ២៥៤៩ គ.ស. ២០០៥ ទៅនាះទៅគសរទៅសរបែបបទៅនះវញ ៖ ព.ស. ២៥៤៩

៣ ᧫ ៦ ឆមា& មបែម ____________ គ.ស. ២០០៥

ទៅនះគជារទៅប.បចះកាលបរទៅចឆទបែបបសទៅងខបខល ។ ខញសរគនានបែតសម/សរមាបថា ទៅQមបទៅចះចះកាលបរទៅចឆទរទៅប.បបរាណទៅនះ ទៅគសរតវទៅចះyចនៃefទាង ៧ ឲយសាទ ត គ អាទ_តD (ៅលខ១) ចន= (ៅលខ២) អងគា. រ (ៅលខ៣) ពbធ (ៅលខ៤) របហស?ត (ៅលខ៥) សbរក (ៅលខ៦) ៅ¯រ (ៅលខ៧) ។ រចទៅហយសរតវទៅចះ រាបបែខចនទគតឲយសាទ ត ទៅដាយដាកទៅលខឲយបែខនមយៗផងគ៖ ម_គស_រ (ៅលខ១) បbសស (ៅលខ២) មគាឃ (ៅលខ៣) �ល.bន (ៅលខ៤) ៅចរត (ៅលខ៥) ព_សាខ (ៅលខ៦) ៅជស7 (ៅលខ៧) អាសាឍ (ៅលខ៨) រសាពណ (ៅលខ៩) ភរទបទ (ៅលខ១០) អសសbជ (ៅលខ១១) កត;_ក (ៅលខ១២) ។ ការគត ទៅខ&ត រទៅនាច គទៅ^កកណតឲយដាកទៅខ&តទៅLខាងទៅលសញញា� ខណឌ , ឲយដាករទៅនាចទៅLខាងទៅសរកាមសញញា� ខណឌ ។ ឧទាហរណ ៖ ចនៃefទៅ¯រ ៣ ទៅរាច បែខ អាសាឍ គ.ស. ២០០១ ព.ស. ២៥៤៨ សរតវសរទៅសរQចខាងទៅសរកាម ៖ ព.ស. ២៥៤៨ ៧᧳៨ ឆមា& �លវ ____________ គ.ស. ២០០៤១៩-អពទសរមងទៅផសងៗ ចនៃនអកសរបែខមរ ( Les différents types de caractères Khmers )

អកសរបែខមរ មានសរទងសរទាយទៅសរចនបែបប, មានQចជា ៖ក/ អកសរៅរជfង (Ecriture penchée) ៖អកសរទៅសរ/.ង គជាអកសរចនៃQ (manuscrit) មាន/ហររាងទៅសរទតទៅ$មខ ។ ខ/ អកសររតង (Eeriture droite)គជាទសរមងអកសរ បែQលទៅគសរទៅសរ ឲយមាន/ហរសរតង ទៅ$ទៅលតាមទនងបនាទ តបញឈរ (vertical) ។

បបែនV ទៅគកសរមទៅ{ញទសរមងអកសរ សរទៅសរទៅសរទតទៅ$ខាងទៅ�វងណាស (ទៅសរទតទៅ$ទៅសរកាយ) ។ គ/ អកសរមcល[18]អកសរមល គជាសរបទៅភទអកសរ បែQលមានទសរមងមល ។ ទៅគទៅសរចនសរទៅសរអកសរមល ទៅLក&ងទៅស.វទៅiធម ជាភជាសា

បាល ឬ សសរសកត ។ មយា4ងទៅទ.ត ការសរទៅសរមនVអាគមគនាថា ទៅលកបែនសងយនVទៅលអាវទៅត/ះ សាកទៅលខលនសរបាណ, កទៅគនយមទៅសរបអកសរមលបែQរ ។ ទៅLទទាងសរសកទៅស.ម(ៃថ) កាលណាទៅគសរទៅសរបាល�ថា មន;អាគម គទៅគសរទៅសរអកសរមលបែខមរទាងអស ។ ទៅគនយមយលថា កាលណាទៅគសរទៅសរអកសរ (ៅសfម) ទៅLទៅលយនV មនVអាគមគនាថា ទៅនាះមនពបែកសកVសទធ QចសរទៅសរអកសរមcលផនែខCរៅទ ។ករណៅលកផនែលង

បបែនVទៅដាយបែIក ទៅហយទៅនះជាករណពទៅសស បែQលជាទមាល បរបសបែខមរទៅយងសរសាបផង ទៅLទៅលសាល ក (Enseigne) យទៅហាផទះ/នញ សាល ករបសមនទរសរកសងនានា ទៅ�ម ះចណងទៅ/ងទៅស.វទៅiទៅ�ម ះអ&កនពនធ... ទៅនាះទៅគទៅសរចនបែតសរទៅសរអកសរមលផងបែQរ ។ ឧទាហរណ ៖ទៅរាងចសរកមងហត, សរកសងឧសសាហកមម បែរ � នង ថាមពល, វចនានសរកមបារាង-បែខមរ ទៅដាយទៅ^ក តប យក, ថាវ-គនធ សម ថាង... ។ល។ ឃ/ អកសរខម[19]

អកសរខមទៅនះ មានទសរមងសរទងសរទាយមល សរបហាកសរបបែហលនងអកសរមលបែQរ បបែនVមានចណចបែបលកគនា& ខលះៗ Qចជា៖-អកសរ “ក” មានពរជាន ទៅ/ងបបែបបទៅនះ “ក” ។-សរគបតអកសរ ទៅសរចនបែតមានទៅង.ងសរ/ងបនVច ទៅLសរតងចងមម ។-អកសរ “ឞ ” មានបនាទ ត វះទៅពាះភជាជ បពមាខ ងQលមាខ ង “ម”[20] ។-សរសៈ “ ផនែក ” មានទសរមងបែបបទៅនះ “បែា”[21]

ទៅគទៅសរបសរទៅសរអកសរ ខម សរបហាកសរបបែហលគនា& នងអកសរមលបែQរ បែតមនសរទៅសរក&ងយនV គនាថាទៅទ ។ ទៅគទៅសរចនសទៅសរចះចណងទៅ/ងទៅស.វទៅi , ចណងទៅ/ងអតEបទ , ទៅ�ម ះ/ពក, វគគ, បែផ&កចនៃនទៅស.វទៅiមយ ។ ទៅដាយចងបែeរកសាទសរមងអកសរ បនសលទកមកទៅដាយបពវបរសបែខមរ ទៅគចមលងគរអកសរខមទៅនះ ពស^yរក ទៅសរកាយអងគរខលះ ពសាសរសាV សលករតខលះ រកសាទកជាទៅករមតកខាងអកសរសាសរសV កឲយបាតបង ។ ២០-ការទៅសរបទៅ�ម ះបែខតាមបែបបបារាង

តាងពសរបទៅទសទៅយងឋតទៅLទៅសរកាមរQ�ការអាណាពយាបាលបារាងមក ទៅសរ�ពទៅសរបកាលបរទៅចឆទតាមបែបបចនទគត បែខមរទៅយងទៅសរបកាលបរទៅចឆទបែបបសរយគតតាមបារាង ទៅសរពាះរQ�ការរបសបារាងនងបែខមរទៅយង មានការសរបាសរសយទាកទងគនា& ជាសរបy ។ មយា4ងទៅទ.តឥទធពលបារាង ទាងនទៅយាបាយ នងវបបធម បែតងបែតសរគបសងកតមកទៅលទៅយងជានចច ។ សម/សរមាបបញញាជ កថា បារាងពមានទៅសរបទៅ�ម ះឆមា& ជcត, ឆFcវ, ខលាល, ៅថាi, ៅរាង.... Qចទៅយងទៅទ គទៅគទៅសរបឆមា& តាមរគ_ស;សករាជ ។ឧ�ហរណ៖

សរគសVសករា/ ២០០៧ ។ ទៅសរ�ពទៅសរបឆមា& តាមសរគសVសករា/ បារាងទៅសរបបែខសរយគតQចជា Janvier (ហសងវទៅយ), Février (ទៅហវសរវទៅយ), Mars (មាស), Avril (អាសរវល), Mai (ទៅម), Juin (យវាង), Juillet (សទៅយត), Août (អត), Septembre (ទៅសបតមសរប), Octobre (អកតសរប), Novembre (ណវ �មសរប) នង Décembre (ទៅQសមសរប) ។ ទៅសរកាយមក ក&ងរវាងបណាV ឆមា& ទសវតសទ៦០ គណៈកមមការវបបធមជាត បានបទៅងកតទៅ�ម ះ បែខសរយគតទាង១២ ជាភជាសាបាល/នសបែខសរយគតបារាង Qចខាងទៅសរកាមទៅនះ ៖១- Janvier = យាងវទៅយ = មករា ២- Février = ទៅហវសរវទៅយ = កមភៈ ៣- Mars = មារស = មនា ៤-Avril =អាសរវល= ទៅមសា ៥- Mai = ទៅម = ឧសភជា៦- Juin = យវាង = មeនា ៧- Juillet = សទៅយត= កកកដា ៨- Août = អត = សហា ៩- Septembre =ទៅសបតមសរប=កញញា� ១០- Octobre = ឧកតសរប=ត^ ១១- Novembre=ណវ �មសរប=វចឆកា ១២- Décembre= ទៅQសមសរប =ធ& ។

ទៅនះជាQណាកកាលចនៃនការវវតVនរបសភជាសា នងអកសរសាសរសVបែខមរទៅយង ក&ង/ហានeមមយទៅទ.ត ។ បបែនV សម/សរមាបថា ទៅ�ម ះបែខeមរបសបែខមរទៅយង បែQលយកមក/នសបែខសរយគតបារាង(ឬសកល) ទៅនះពអាចយកទៅ$ទៅសរបសរបាសក&ងបែផ&កទៅហារាសាសរសVសសរមាបទសសនទាយ ទៅជាគ/តារាស ទៅសរគនាះកាច ទៅសរគនាះជា... បានទៅនាះទៅIយ ។ ទៅហារាបែខមរទៅLបែតទៅសរបបែខខាងចនទគត សសរមាបគនគរQបែQលQចជា -មគសរ= ទៅលខ ១ -ទៅ/ស� = ទៅលខ ៧ -បសស = ទៅលខ ២ -អាសាឍ = ទៅលខ ៨ -មា{= ទៅលខ ៣ -សរសាពណ= ទៅលខ ៩ -ផលគន = ទៅលខ ៤ -ភសរទបទ = ទៅលខ ១០ -ទៅចសរត = ទៅលខ ៥ -អសស/ = ទៅលខ ១១ -ពសាខ = ទៅលខ ៦ -កកVក = ទៅលខ ១២

ពាកDអញញរតសព=

(Les mots exceptionnels)

គជាពាកយមានលកខណៈពទៅសស ខសបែបលកពពាកយឯទៅទ.តៗទៅដាយ អកខរាវរទធមនចណះនងសរសទៅIង។ឧ�ហរណ-អ&ក= អានថា =“នាក” សរទៅសរជា អ + ក� + ក=អនក=អ&ក=នាក ។-អញ=អានថា =“អាញ” សរទៅសរជា =អញ ។-(ខាង)លច(ទស) អានថា=“Iច” សរទៅសរជា =លច ទសបែQលសរពះអាទតយលច ។-មាតា=អានថា =“មាដា” សរទៅសរជា =មាតា= ត> Q; បាលមាតា(មា+តា) អានជាសទៅIងបែខមរ=បែម ។-មណឌ ប. ន. អានថា មានQប = វមាន, ទៅរាង ។

-ភ&សរពះសទៅមរ = អានថា “សរពះសបែម” ភ&ខ�សជាងទៅគក&ងទៅ^ក ។-ទៅខតV = អានថា “បែខត” មកពបាល ទៅខតV=បែសរស ។-វទៅសស= អានថា “វបែសស” មកពបាល វទៅសស= ភជាពបែបលក ។-ទៅសពគប= អានថា “បែសបគប” ទាកទងរាបរក; បាលកាល យបែខមរ ។-ទៅតមយៈ= អាថា “ឌបែម ឬ សរពះឌបែម” ទៅរ�ងទ ១ ក&ងទសជាតក; ... ។-ទៅតទៅជា= អានថា “បែQទៅជា” មកពបាល “ទៅត/”= អណាច ។-បណឌ ត=ទៅ2កាល យជា “អនទត” មកពពាកយបាល=/នអ&កមានសរបាជាញ ។-ទៅបត= អានថា “បែបត”, កាល យមកព “បត” ។-ទៅចតយ= អានថា “បែចQ” មកពពាកយបាល=ទបែQលទៅគទៅគនារពបជា ។-ទៅចសាV = អានថា “បែចសាV ” មកពសសរសកត=សងាវ តសរបងបែសរបង ។-ទៅចតនា= អានថា “បែចតាណា” មកពបាល= ផVចគត, ទៅផដាV តចតV ។-សរពះធរណ= អានថា “សរពះធរន” មកពបាល,សសរសកត= បែផនQ[22] ។-សរបចនៃពណ= អានថា “សរបចនៃពន[23]” មកពបាល= ទទៅន.ម, ព/ពងស ។-អនទៅ^ម= អានថា “អនទៅឡាម” មកពបាល= បទៅណាV យតាម, យលតាម ។ខញសរសងពាកយ “អញញរតសព=” ខលះៗបទៅណណះ យកបងា  ញ/នអសទៅ^ក សរគនានបានជាគរបទៅណាណ ះ ។ ទៅLមានពាកយសរបទៅភទទៅនះទៅសរចនទៅទ.ត ។ សមអសទៅ^ក/យសរសាវសរជាវបបែនEម តាមការគរ ។ សៅង,ត ៖ ក&ងចទៅណាមអញ�សរតសពទទាងអសទៅនះ ទៅយងសទៅងកត ទៅ{ញមានលកខណៈពទៅសស ៥ យាងគ ៖

១-ពាកយទាងទៅនះ ទៅសរចនបែតកាល យមកពពាកយបាល នងសសរសកត ។២-យកសទៅIង “ ដ ” មក/នស សទៅIង “ ត ” ; ឧ. បដា ‹ បតា ។៣-យកសរសៈ “ ផនែក ” មក/នសសរសៈ “ ៅក ” ឧ. បែចQ ‹ ទៅចតយ ។៤-យកពយញជនៈសទៅIង “ អ ” មក/នសពយញជនៈសទៅIង “ អ ” ; ឧ. សរពះធរន ‹ សរពះធរណ, សរបចនៃពន ‹ សរបចនៃពណ

។៥-យកយពយញជនៈសទៅIង “ អ ” មក/នសពយញជនៈសទៅIង “ អ ” ឧ.ទសខាងIច ...។ បាតភតអញ�សរតសពទ គ

ជា “ទៅសាភណភជាសា” បែQលទាងអ&កអកសរសាសរសV ទាងមហា/នសរពមទៅសរព.ងគនា& សរបឌតទៅIង សសរមាបសសរមលការនយាយសV ឲយសរសលមាត ។ រឯការសរទៅសរវញ សរតវបែតទៅគនារពអកខរាវរទធទៅដាយអនទៅ^មទៅ$តាមជាតសពទ(Etymologie) របសពាកយ ។ ២១- អកសរកាត

ទៅLក&ងការសរទៅសរអតEបទទៅផសងៗ /នកាលទៅគសរទៅសរពាកយទៅLក&ងMល ណាមយទៅដាយទៅសរបពាកយទៅពញទៅលញទាងសរសងបែតមjង ។ ឧ. អងគការសខភជាពពភពទៅ^ក (O.M.S.) ។

/នកាលក&ងកាលៈទៅទសៈខលះទៅទ.ត ទៅដាយទៅគចងចទៅណញទៅពល ចទៅណញសរកដាស ទៅគបែតងបែតរះរកវធបសរពញសទៅងខបពាកយទៅពញទៅលញទៅនាះឲយខល បបែនVទៅLបែតរកសាបានអតEនយខលមសារវាទាងសរសងQបែQល ។

ឧ. អងគការសហសរបជាជាត រមមកទៅLសរតម អ. ស. ប.សហរQ�អាទៅមរក ស. រ. អា.គណកមាម ធការជាតភជាសាបែខមរ គ. /. ភ. ខ. ទៅសចកj/នQណង ស. /. ណ.

វធ៖ ទៅគទៅសរ/សយកពយញញាជ នៈក&ងពាកយណាមយទៅធវជាទៅគនាល ។ ពាកយទៅគនាលទៅLក&ងMល ណាមយទៅនាះ សរតវបានកណតទៅសរ/សទៅរសយកមកដាកតទៅសរម.បជាបនVបនាទ បរហតQលអសពាកយទៅគនាល Qចមានបញញាជ ក/នទៅLក&ងឧទាហរណខាងទៅលសរសាប ។ ២២- ឋានៈរបសពាកយ

ក/ ចទៅពាះសរពះសងឃ នងសរពះរាជា ទៅQមបរាបកណតចនន សរពះរាជាទៅនាះ ទៅគទៅសរបពាកយភជាជ បថា “អងគ” ៖

ឧ. សរពះមហាកសសរតា កសសរត យាងចលសរបថាបក&ងរា/ទៅរាងមាន ១៧ អងគ ។ ទៅQមបកណតចននសរពះសងឃ ទៅគទៅសរបពាកយភជាជ បថា “អងគ” ៖ ឧ.ក&ងពធចទៅសរមនសរពះបរតVបណយទកខណានបបទានទៅនះ ទៅគនមនVសរពះសងឃ ១០ “អងគ” ។

បញញា3 ក ៖ ពាកយសង/សព= នងរាជសព= មយចនន គជានគនា& បែតមយទៅសរបពាកយQចគនា& QចករណខាងទៅលជាភសVតាងសរសាប ។ សរពះរាជាឈ នងសរពះសងឃឈ ទៅគអាចទៅ2ថា “ អាពាធ ” Qចគនា& បាន បែតចទៅពាះសរពះរាជា មានពាកយមយា4ងទៅទ.តថា “ របឈdន ” ។បែខមរទៅយងទៅសរបពាកយពទៅសសៗ សសរមាបតសរមវនងឋានៈមនសសក&ងសងគម ។ Qទៅច&ះ សរពះសងឃ នងសរពះរាជា ជា/នមានឋានៈខ�សក&ងសងគម បែQលទៅគអាចសនមតថា ជា “ ឧតVមទៅភទ” Qទៅច&ះសរតវបែតមានពាកយខ�ងខ�សយកមកទៅសរប ឲយសរតវទៅ$តាមឋានៈនាទ ក&ងសងគមQច/សរមាបខាងទៅល ។

ខ/ ចទៅពាះមនសសបែQលមានឋាននVរសកVខ�ងខ�សទៅQមបកណតចននមនសសមានយសសកVខ�ងខ�សវញ ទៅគទៅសរបពាកយ “រប” ៖ ឧ. ទៅLក&ងពធសទៅមា� ធការដា� ន ទៅLទៅខតVកពងyម មានអសទៅ^ករQ�មនរនV តណាងរាសរសV ចលរមសរបមាណ ៣០ រ cប

។គ/ ចទៅពាះមនសសសាមញ�ធមមតាក&ងការរាបកណតចននមនសសសាមញ�ធមមតា ទៅគភជាជ បពាកយ “នាក” ៖ឧ. ទៅLក&ងពធបណយ សទកទៅភល�ងទៅLទទលអ&កតាទៅQមទៅពាធ មានមនសសសរបសសរស ទៅកមងyសចននសរបមាណជាង

៥០០ nក ចលរម ។{/ ចទៅពាះសតវទទៅ$

ក&ងការគតគនគណនាចននសតវទទៅ$ ទៅគបែតងទៅសរបពាកយ “កបាល” ៖ឧ. ទៅគពMតទៅគនា នងសរ/កអសចនន ៤ កបាល ។-បែតទៅដាយបែIក, ទៅបចទៅពាះទៅស.វទៅiវញ កទៅគទៅ2ថា “កបាល” ទៅស.វទៅi ១០ កបាល (បែQរ) ។ង/ ចទៅពាះវតEទៅផសងៗ-ផទះ ទៅគទៅសរបពាកយ “ ខ�ង ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ ឧ. ផទះ ៣ ខ�ង ។-អQ� ទៅគទៅសរបពាកយ “ ដb ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ ឧ. អQ� ២០០ ដb ។-ទៅកប´ង ទៅគទៅសរបពាកយ “ សនF`ក ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ ឧ.ទៅកប´ង ៥០០០ សនF`ក ។-សងកស ទៅគទៅសរបពាកយ “ សនF`ក ” យកមកភជាច បពទៅសរកាយ ឧ. សងកស ៧០ សនF`ក ។-កាV រ ទៅគទៅសរបពាកយ “ សនF`ក ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ ឧ. កាV រ ១៨០ សនF`ក ។-សរកដាស ទៅគទៅសរបពាកយ “ សនF`ក ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ ឧ. សរកដាស ១០០០ សនF`ក ។-ទៅសរគ�ងទៅឈទៅធវសណង ទៅគទៅសរបពាកយ “ ផលាF ន ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ រនត, រត, សរបទៅម, ទៅផដាទ ង ៤០ ផលាF ន ។-រeយនV, កបាល,ទក ទៅគទៅសរបពាកយ “ ៅរគeង ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ ឧ. រeយនV ៣ ៅរគeង ។ ឧ. កបាល ២

ៅរគeង ។ ឧ. ទក ៥ ៅរគeង ។ច/ ចទៅពាះរកខជាតQណាទៅQមទៅឈធៗ ទៅគទៅសរបពាកយ “ ៅដម ” យកមកភជាជ បពទៅសរកាយ ៖ឧ. ខ&រ ៣០ ៅដម Qង ៥០ ៅដម ។�/ ចទៅពាះសតវទទៅ$ទៅQមបរាបកណតចននសតវសសរមាបទម, ទៅគបែតងយកពាកយ “ នម” មកភជាជ បពទៅសរកាយ ។ // ចទៅពាះQណាវារ, ទៅសរទងតចតាចទៅQមបគណនាចននQណាសរបទៅភទទៅនះ ទៅគទៅសរបពាកយ “គbមA”មកភជាជ បពទៅសរកាយ ៖ឧ. កសករគរទៅLភមសទៅរាង បានដាQណាបបែនលជាទៅសរចន សសរមាបលក នងសសរមាបបរទៅភជាគក&ងសរគសារQចជា ៖-សរតឡាច ២០ គbមA ។

-ចនៃស�ទៅµម ១០០ គbមA ។-ខាតណា ៥០ គbមA ។ឈ/ ចទៅពាះQណាយកសលក, បែផល, ជាវលលក&ងការគណនារាបQណាសរបទៅភទទៅនះ ទៅគទៅសរបពាកយ “/នលង”ពខាងទៅសរកាយ ៖ឧ. ពឡាយ ហាក បែQលមានចមាក រសរបទៅភទQសរកហម, គនាតដាទៅសរមច៥០០ ជនFង QមយងារទៅLខាងទៅសរកាយផទះ, គនាត

ដា មលសរកហម ២០ ជនFង ។ញ/ ចទៅពាះសទៅមល�កបពាក ឬវតEទៅផសងៗទៅទ.តទៅបរាបទៅខាមយ អាវមយ ឬសពតមយ អាវមយ, ទៅគថា “របដាប” ៖ -គទៅខាអាវ, សពតអាវ ១ របដាប ។-ឬទៅខាអាវ ១ កbៅបF ។-ទៅបរាប ឬគណនាសពត ទៅគទៅសរបពាកយ “ក?_ន” គ សពត ១ ក?_ន ។-ទៅបរាបកណតទហលមម កាតទៅខាអាវបានទៅគថា“អាវ” ឧ. កណាត ១ អាវ ។-ទៅបរាបគណនាបែសបកទៅ/ង, ទៅគទៅសរបពាកយ “សរមគាប” ឧ. បែសបកទៅ/ង ១ សរមគាប ។-ទៅបរាបគណនាសបែសរងក, ទៅគទៅសរបពាកយ “សរមគាប” ឧ. សបែសរងក ១ សរមគាប ។-ទៅបរាបគណនាចងកះ, ទៅគទៅសរបពាកយ “គc” ឧ. ចងកះ ១ គc ។-ទៅបរាប ឬគណនាបែខសវញ ទៅគភជាជ បពាកយ “កន=bយ” ពខាងទៅសរកាយ ឧ. បែខសទៅគនា ១ កន=bយ ។-ទៅបរាប ឬគណនាyនវញ ទៅគភជាជ បពាកយ “រសាក ឬឡc” ពខាងទៅសរកាយ ៖ឧ. yន ១ រសាក ឬ yន ១ ឡc ។Q/ ចទៅពាះបែផលទៅឈទៅបរាប ឬគណនាបែផលទៅឈ, ទៅគភជាជ បពាកយ ជាទៅសរចនសរបទៅភទQចខាងទៅសរកាម ៖-ទៅបបែផលទៅឈ ៤ ទៅគថា បែផលទៅឈ “១ ដប” ។-ទៅបបែផលទៅឈ ៤០ ទៅគថា បែផលទៅឈ “១ �Fcន” ។-ទៅបបែផលទៅឈ ៤០០ ទៅគថា បែផលទៅឈ “១ សF`ក” ។រទៅប.បរាបសណាប បែQលQកចងជាកណាV បបសរមងយកទៅ$សទង កទៅគគតជា “Qប”, “ផលន”, “សលក”, Qចបែផលទៅឈ

បែQរ ។-ទៅបរាបបែផលសាល ទៅគគតជា “ៃដ” ក&ង ១ ចនៃQមាន ១០ បែផល (សាF ) ។ -ទៅបរាបមល ទៅគគតជា “ៅស�” ក&ង១ទៅស& មាន ១០ សនលក (មFc) ឬទៅគគតជា “រតបក” ក&ង ១ សរតបកមាន ២០ សនលក

(មFc) ។-ទៅបរាបQង ទៅគគតជា “ធលាល យ” គចទៅងាក មបែផលQងបែQលទៅចញព ទងមយ ។-ទៅបរាបសាល ទៅគគតជា “ផនែសCង” គចទៅងាក មបែផលសាល បែQលទៅចញពទងមយ ៖ឧ. Qង ១ ធលាល យ, សាល ១ បែសមង ។ -ទៅបរាបសទៅមល�កបពាក បែQលទៅគទៅវច ទៅគទៅ2ថា ១ ឬ ២ បៅងGច ។-ទៅបរាបសទៅមល�កបពាក បែQលទៅគទៅវចលមមសា� យបាន ទៅគទៅ2ថា ១ ឬ ២ សមគាA យ ។-ទៅបរបសអវបែQលទៅគយកមកឆមាវ យបានទៅគទៅ2ថាផនែខសមdយចងគាG យ ។-ទៅបរបសអវបែQលទៅគយកមកយរបាន ទៅគទៅ2ថា មdយយdរ ។ ឋ/ ការវាសទៅពលទៅវ^តាមបែបបបរាណកាលទៅQមទៅIយ បែខមរទៅយងពទានមានវធ ឬឧបករណសសរមាបវាសទៅពល (លម�តខល) Qចសរគនាបចចបបន&ទៅIយ ។ ទៅហត

ទៅនះ yសបរាណ ទៅ^កកណតទៅពលបែវងខលតាមរយៈការបទៅងកតពាកយទៅផសងៗ ទៅហយពាកយខលះ ទៅLបែតទៅសរបរហតមកទលសពវចនៃef មានQចជា ៖

• យាម៖ ក&ង ២៤ ទៅមាង ទៅ^កបែចកជា ៦ ឬ ៨ យាម ក&ងមយយាមៗ មានសរបមាណព ៣ ទៅមាង ទៅ$ ៤ ទៅមាង ។ ទៅគគតរាបយាម១ yបពចនៃefរះ គតជាយាម៣ ឬយាម ៤ ទៅLទៅពលចនៃefលច ។ ក&ង ១ យប គតជា ៤ យាម គពសរពលបគតជាយាម ៤... Qលភល គតជាយាម ៨ ។

• ខប៖ ការគតអាយទៅកមង ទៅគរាបពបែខ បែQលវាទៅកត រហតមយ/ QលចនៃefQបែQលទៅនះវញ ទៅគទៅ2ថាមយខបគសរតវជា ១២ បែខ ។ ឧ. ទៅបទៅកមងទៅកតទៅL ចនៃef ២ ទៅកត បែខមា{..... លះQលវលមយ/ខបមកQលចនៃef ២ ទៅកត បែខ មា{ ទៅនះ ទៅគសនមតថា ទៅកមងទៅនះ អាយបាន ១ ខបទៅហយ ។ ការរាបឆមា& កទៅណត បែខមរទៅយងមនគតតាមពទធសករា/ឬសរគសVសករា/ទៅទ គកណតតាមឆមា& ទាង ១២ គ ឆមា& /ត, �លវ, ខាល, ទៅថាះ, ទៅរាង, មសាញ, មម, មបែម, វក, រកា, ច, ករ ។ ក&ង ១ / ខបមាន ១២ ឆមា& ... ។

• មយសនទះ៖ គជារយៈទៅពលជាកណតមយ អាចសាម នបានសរបបែហលជា ១ ទៅមាង ។ ឧ. ទៅQរបានមយសនទះ កចលQលចនៃសរពធមយ.... ។

• មយទៅបាក៖ គជារយៈទៅពលជាកណតមយ សរបមាណជាកនលះទៅមាង ។ ឧ. ទៅQកបានមយទៅបាក ភជាញ កទៅIងភលលមម ។ • មយបារ៖ គជារយៈទៅពលសរបមាណ ១៥ នាទ ។ ឧ. សរចកថា& ចននទៅពល ១ បារ អ&ក/ងកQងខលនវញ ។• មយសាបសាល ៖ រយៈទៅពលសរបបែហល ២០ នាទ ។ ឧ. ចមាf យផលវពភម ធលកទៅសរទតទៅ$ ទៅឈទាលសរ/ ទៅគសរតវទៅQរ បែត១

សាបសាល បទៅណាណ ះ នងបានទៅ$Qលទៅហយ ។• ចណា៖ ទៅពល ១ បារ គរយៈទៅពល បែQលទៅគ/កថា& អស ១ បារ ឯទៅពល ១ សាបសាល គរយៈទៅពលបែQលអ&កសសាល

កណតថាសាល សាបអសរសជាត សរតវខាជ កទៅyលកាកសាល ទៅហយ ។ • មយសរសទៅIត៖ គរយៈទៅពលខល សរបមាណ ៥ ទៅ$ ១០ នាទ ។ ឧ. ទៅធមចមយសរសទៅIតទៅ$ កយលសបVទៅ{ញQរ

ទៅQញ... ។• មយបែភលត៖ ទៅសមនងរយៈទៅពល ៥ នាទ ។ ឧ. កតាមបែមអ បែមទៅ$បែតមយបែភលតនងវលមកវញទៅហយ ។

ឯកសារពទៅសរគនាះ១- មលវជាជ ទៅខមរភជាសា ។២- ទៅវយយាករណ ធន ហន ។៣- ភជាសាបែខមរថា& កទ ១០ សរកសងអបរ ។៤- ទៅវយយាករណបែខមរពសាV រ ពវ - អម ។៥- មលភជាពចនៃនការបទៅងកតពាកយ ទៅកងវា�នសាក ។៦- ទៅវយយាករណបែខមរ {ន សខ ។៧- ទៅវយយាករណបែខមរ សរកសងអបរ ។៨- ទៅវយយាករណ ទសរមងនយមចនៃនភជាសាបែខមរទទៅនប សរព មល ។៩- ការបែតងនពនធ /រ គនារ ។១០- នពនធទៅសចកVបែខមរ វជាជ នពនធ គត ហាង ។១១- ផដាក សរសទៅពាន ន ហាច ។១២- ក^បចនៃបលន ញក បែeម ។១៣- ទៅវសសនVរជាតក សរពះអងគQង ។១៤- ទៅរ�ងរតនាវងស ។ ១៥- អកសរសលបបែខមរ ល ធលាមទៅតង ។១៦- /នវងស អរយគនាមន ហង ។១៧- កាក សរពះអងគQង ។១៨- ទៅវសសនVរជាតក ។

[1] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ មានសរសៈ ៥ ទៅទ.ត ទៅពាលគ ាcះ (ឧ. yះ, អាះ) ាះ (ឧ. យះ !) ាះ (ឧ. អះ, អះ, វ ះ, បះ ៗ ! ទះ ៗ !) ទៅា.ះ (ឧ. ទៅវ.ះទៅវ.ន) នង ទៅាះ (ឧ. ទៅចះ) ។-> ចទៅពាះសរសៈ ា ទៅា� នង ទៅា. ជាមយនងពយញជនៈអទៅMសៈនងទៅMសៈ បែខមរទៅយងបទៅញចញសទៅIងQចគនា& បែមន បែត/នជាតបែខមរទៅLទៅខតVចនទបរ (សពវចនៃefទៅLសរបទៅទសទៅស.ម) នងទៅLតបនភ&សរកវាញ កាលណាថា ករ នង គរ, ទៅក� នង ទៅគ�, ទៅហយនង ទៅក. នង ទៅគ. ទៅLបែតបទៅញចញសទៅIងមនQចគនា& ទៅទ ពទៅសរពាះជាមយនងពយញជនៈអទៅMសៈ បទៅញចញសទៅIងសរសាល (ឬទៅ2 សទៅIងតច) ទៅហយជាមយពយញជនៈទៅMសៈ បទៅញចញសទៅIងធfន (ឬសទៅIងធ) ។ [2] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ពាកយ សទៅនាV ស, សនាV ន, ចនាV នង អនVរធលាន សរតវសរទៅសរនង នV ទៅQមបរកសាជាតសពទ ទៅសរពាះជាពាកយមកពសសរសកត-បាល ។ ពទៅQម បែខមរទៅយងធលាល បមានទៅ/ង “Q” មានរបសណា� នQចខលនអកសរ Q បែតបាតសក សសរមាបបែតពាកយសសរសកត-បាល ។ ទៅ/ងទៅនះ ខញបាទសរបទះទៅ{ញក&ងស^yរកនគរវតVសមយទៅសរកាយអងគរ ឧទាហរណ ក&ងស^yរកទៅលខ ១ នង ៣ (សមទៅមល ស^yរកនគរវតV នង បទានសរកម ទៅរ.បទៅរ.ងទៅដាយមហាពទរសរកទៅសម ភ&ទៅពញ ពទធសាសនបណឌ តយ ទៅបាះពម�ទៅលកទ ២ គ.ស. ១៩៥៨ ព.ស. ២៥០១ ទពរទ ១២៦, ១៤០, ១៤១) នងក&ងទសសនាវQV កម�/សរយា ទៅលខQបង ៗ ទៅ^កបានសរទៅសរពាកយ « ទសសនាវQV » នងទៅ/ង Q ពបែមនជាទៅ/ង ត ទៅទ ។[3] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ សរទៅសរ សរតសពទ ខញបាទយលសរសបជាមយទៅ^ក បែតក&ងវចនានសរកមបែខមរ សរទៅសរថា សរតសពទ វញ ។ បែតសរតងទៅមពាកយ សពទ សរទៅសរថា សពទ ឬ សពទ ។ ខញបាទមនQងជាអកខរាវរទធណាសរតវជាង ។

[4] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ សរសៈ œ ក&ងភជាសាបារាងបែសស ទៅសរចនអានថា ទៅា មនបែមនជា ា ។ ក&ង វចនានសរកមបែខមរ របសពទធសាសនបណឌ តយ ទៅ^កបានសរទៅសរទៅ�ម ះទៅនះថា ហសក ទៅសបែQស ។ [5] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ សរទៅសរ សរតសពទ ខញបាទយលសរសបជាមយទៅ^ក បែតក&ងវចនានសរកមបែខមរ សរទៅសរថា សរតសពទ វញ ។ បែតសរតងទៅមពាកយ សពទ សរទៅសរថា សពទ ឬ សពទ ។ ខញបាទមនQងជាអកខរាវរទធណាសរតវជាង ។ [6] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ “អាសយ” ជាពាកយបាល កាល យជា “អាសយ” តាមអកខរាវរទធបែខមរ ។ រឯ “អាសរសយ” វញ ជាពាកយកាល យមកពសសរសកត “អាសរ¸យ” (នងត ¸ បែQលបែខមរទៅយងទៅ2ថា ស-គ) ។ [7] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ារ ក&ងភជាសាបែខមរមាសរតដា� ន (ភជាសាបែខមរសVងដារ) មានបែតជាមយនងពយញជនៈទៅMសៈ Qចទៅ^កបានសរទៅសរ ។ បែតខញបាទទៅ{ញថា សពវចនៃefទៅនះ (តាមពត គតាងពទសវតសរឆមា& ១៩៦០) ទៅគទៅសរចនសរទៅសរនងពយញជនៈអទៅMសៈវញ ។ ឧ. បរ (ខាល ញទកទៅដាះទៅគនា) ទៅទាះជាក&ងវចនានសរកមបែខមរ ទៅ^កថា សរតវសរទៅសរ បរ ; ទៅប.រមាកអាន�រ ; សារពតមានកបQសរ ។ ខញបាទគតថា គរបែតរឭកកនបែខមរឲយសរទៅសរ បរ អានឈរ នងកបQសរ វញ ទៅសរពាះថា ក&ងសរគនាមភជាសាបែខមរមយចនន ឧទាហរណទៅLសរសករទៅវ.ងក&ងទៅខតVសរពះវហារ ឬទៅLទៅខតVសរនទ ខញបាទបានឮបងប�នបែខមរ មនសរចI ារ នង ារ ទៅIយ ។ ឧទាហរណ ទៅគថា « អរ-ក » (អារក គ អារ-ក) ទៅហយពាកយថា អរ ទៅគបទៅញចញសទៅមលងខល (អារ) ខសព “អារ” (ឧ. សរបពនធអារ) មានសរសទៅមលងបែវង ។ ពាកយទាងទៅនះ ឮ “រ” សរបកបយាងចបាស ។ « ទៅធវការ » ទៅគនយាយថា « ទៅធវការ » (ឮទាងសរសៈអាបែវង នង រ សរបកប) ខសព « ទៅមបែ�កករ (ការ) កន » (គ ទៅមបែ�កការកន) ទៅហយខសព « បែមមានគភ » (ឮថា គរ) គថា “ការ” “ករ” នង “គរ” មានសទៅIងខសគនា&ទៅLក&ងទៅខតVទាងទៅនាះ ។ [8] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ យគលពនទ មានទៅសរបក&ងពាកយបែខមរមយចននតច Qចជា រយៈ ទៅហៈ ឬ បែហៈ (សរ^នមាត) អថាៈ វមវៈ ! អា  ៈ ! នងពាកយមយមកពចន ៖ បកៈ (QIងរលស) (ទៅនះគជាអកខរាវរទធរបសវចនានសរកមបែខមរ បែតខញបាទទៅ{ញថា ទៅគទៅសរចនសរទៅសរ បគក វញ ក&ងទៅស.វទៅiទៅធវម ប) ។ ក&ងវចនានសរកមបែខមរ ទៅ^កទៅ2យគលពនទថា ជាវណណយតV បែតក&ងវសយភជាសាសាសរសV ខញបាទយលថា អាចទកថា ទៅLក&ងចទៅណាមសរសៈ ឬ សរសៈនង ក សរបកប វញ ។ [9] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ គរសរទៅសរ កណក កសញញា� វញ ទៅទាះជាអានថា កណV ក កទៅដាយ ទៅសរពាះ កណV ក ជាពាកយបាល មាននយថា បនាល ។ [10] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ទៅរ�ងទៅកប�សជាទៅរ�ងសខានបផត ទៅបនយាយពទៅរ�ងតទៅលខ បែQលគរបែតយកមកពភជាកសា ទៅដាយទៅហតបែត ពមន បែខមរទៅយងបានទទលឥទធពលពបារាងបែសសយាងខាល ងកាល ។ « ពរកនលះ » ទៅយងសរទៅសរថា ២,៥ តាមទមាល បបារាង (ទៅសរបទៅកប�ស) ។ បែតសពវចនៃef ឥទធពលបរទៅទសមកពអាទៅមរកាងវញ ទៅហយពកអាគនាងសរទៅសរថា ២.៥ (ទៅសរបចណច) ។ សពវចនៃef ទៅ{ញថា មានពកទៅកមង ៗ នយមសរទៅសរQចអាទៅមរកាងបែQរ ។ « បពាន » អាទៅមរកាង (ឬពកអងកលសាកសងជាទទៅ$) សរទៅសរជាទៅលខថា ៣,០០០ (ទៅស.មកសរទៅសរQទៅច&ះបែQរ ៖ ๓,๐๐๐) ឯបារាងវញ សរទៅសរថា ៣ ០០០ (ដាកចទៅនាល ះភជាជ បទៅសរកាយពខទងពាន) ឬ ៣០០០ ឬ ៣.០០០ កបាន ។ បែខមរធលាល បទៅធវតាមបារាងយរមកទៅហយ ជាងមយសតវតស បែតសរតវសទៅសរមចចតV យករទៅប.បណា របសអាទៅមរកាង ឬ របសបារាង ?

[11] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ តាមទៅយាបលខញបាទ ទៅទាះជាមានទៅគនយមសរទៅសរ “កមមវតEៈ” “ទៅយាងៈ” ។ល។ ទៅនះគរមនទកថា សរតមសរតវ ទៅទ ទៅសរពាះទៅធវឲយសរចIតនាទរបសយគលពនទនងទវពនទទៅលខ ។ គរសរទៅសរ “កមមវតE” ៖ “ទៅយាង” ៖ វញ ទៅសរពាះសពវចនៃef ទៅយងមានយនកQបែខមរ ។ [12] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ តាមទៅយាបលខញបាទ កនសសសបែខមរ បែQលទៅរ.នកបនខា& តអកខរាសរកមនងទៅវយយាករណបែខមរ មនអាចយលកថាខណឌ ខាងទៅល ទៅសរពាះពកទៅគមានភជាសាបែខមរជាភជាសាកទៅណត ទៅហយមនទៅចះភជាសាបារាង ទៅសរពាះទៅហតថា ភជាសាបារាង ពសវមានអ&កណាទៅរ.នសពវចនៃefទៅនះ ។ មានបែតមនសសបែQលបានទទលការអបរទៅLសមយអាណាពយាបាល ឬ សងគមនយម បែQលអាចយលបាន ។ ទៅហយទៅបសនជាសរតវការខណឌ សញញា� គរទៅសរបទវពនទទៅលខ (ចណចពរគស ៖) /នសយគលពនទ (ាៈ) វញ ។ [13] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ខញគតថា គរទៅសរប (៖) វញ ទៅសរពាះមានចចពរក&ងពាកយថា អថាៈទៅហយ អាចនាឲយមានការយលសរចI ។ ឧ. « ឯងថា មនឲយគនា& ទៅ$អថាៈ បានជាគនា& មនទៅ$ ! » ។[14] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ទៅ^ក នន បត ទៅ2សញញា� ទៅនះថា វឡារសញញា� , អញ�សរបកាស ឬ ទៅកាណសញញា� ទៅហយសរទៅសរថា « » មានទៅ�ម ះQចគនា& ។ [15] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ទៅ^ក នន បត ទៅ2សញញា� ទៅនះថា អនVរសញញា� ។[16] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ សរបការទៅនះជាការពបាកនងសមគសាម ញបនVចQចទៅ^កបានយកមកពភជាកសា ទៅសរពាះខញទៅ{ញថា អ&កសរបា/ញបែខមរទាងឡាយ មនទៅសរបទៅ�ម ះQចគនា& ទៅទ ។ ឧទាហរណ ទៅ^ក នន បត ទៅ2 “ ” នង « » ថា វឡារសញញា� ទៅហយថា ទៅ2ថា អញ�សរបកាស កបាន ។ រចទៅ^កថា « នងទៅ2ថា ទៅកាណសញញា� ទៅQមបឲយសរសលចណាកឲយសរចIគនា& បាន » ។ ភជាសាបារាង ទៅគទៅ2សញញា� « » ទៅនះថា វឡារសញញា� បារាងបែសស នង “ ” ថា វឡារសញញា�អងទៅគលស អាចទៅសរបទាងពរបាន បែតវឡារសញញា� អងទៅគលសទកជាសញញា� រង គមានតនាទខសគនា& បនVច ។ ឧ. « អ&កកានទៅបឡា បាននយាយមកកានខញថា ៖ “សមទៅមល ‘បាសស�រ’ របសទៅ^កបនVច ។” ខញកហចលខត�លងបែQនរបសខញឲយគនាត » ។ សញញា� « » ទៅនះ ពកអងទៅគលសនងអាទៅមរកាងមនបែQលទៅសរបទៅIយ ទៅសរបបែត “ ” បទៅណាណ ះ ។ សមអ&កសរបា/ញបែខមរទៅLពទធសាសនបណឌ តយ ទៅមតាV ដាកទៅ�ម ះខសគនា& ឲយខណឌ សញញា� ទាង ៣ យាងទៅនះ ទៅពាលគ « », “ ” នង ‘ ’ កឲយកនបែខមរសរចI ។ [17] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ទៅលខរ �មាងមានតទៅសរចនទៅទ.ត ទៅសរពាះមនអនវតVតាមរបាបទសភជាគ ទៅហយទៅលខរ �មាងពមានទៅលខសនយ ។ តទៅលខQចនៃទទៅទ.ត គ ៖ L (៥០) C (១០០) D (៥០០) M (១០០០) ។ [18] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ កាលខញបាទបានទៅរ.នអកសរបែខមរ ខញបាទកឮសរគ ៗ របសខញបាទទៅ2អកសរបែបបទៅនះថា អកសរមល (ទៅហយខញបាទកតសមាគ លថា សពវចនៃefទៅនះ ទៅកមង ៗ ជាទៅសរចនមនសាគ លទៅ�ម ះទៅនះ ទៅ2ថា អកសរឆមាល កវញ) ។ បែតតាមការសរសាវសរជាវរបសខញបាទ ទៅ2អកសរបែបបទៅនះថា អកសរមល កជាការសរចIបែQរ ។ ទៅទាះបជាតអកសរមានរាងមលបែមនកទៅដាយ តាមពតគជាអកសរខម ។ ក ខ គ { ង ទៅនះ គជាអកសរខម មនបែមនជាអកសរមលទៅទ ។ ទៅLសរសកទៅស.ម ទៅគទៅសរបអកសរបែបបទៅនះក&ងសាសរសាV សលករត នងសរកាង (សពវចនៃefទៅនះ មានមនសសតចណាស បែQលទៅចះអាន ទៅសរពាះទៅសVចទៅស.មទៅLចងសតវតសទ ១៩ ទៅQម ស.វ. ទ ២០ ចងផសពវផសាយបែតអកសរទៅស.ម ទៅដាយយកទៅលសថា ជាអកសរពបាកទៅរ.ន នងពបាកទៅសរបក&ងការទៅបាះពម�ទៅស.វទៅi បែតតាមទសសនៈខញបាទ គមកពទសសនៈជាតនយម បែQលបានទៅលចទៅIងទៅLសមយទៅនាះ) ។ Qចទៅ^កមានសរបសាសន ក&ងសមយបចចបបន& ទៅស.មទៅLបែតទៅសរបអកសរបែបបទៅនះសសរមាបសរទៅសរគនាថាទៅល

យនរនV ឬ សាកទៅលខលនមនសស ទៅសរពាះជាតអកសរសកVសទធ ។ រឯអកសរទៅស.មវញ សរគនានបែតជាអកសរសសរមាបបែផនQ កចចការរា/ការនងរQ�បាលបទៅណាណ ះ ទៅទាះបជាសរពះចនៃសរតបQកជាភជាសាបាល ទៅគសរទៅសរជាអកសរទៅស.មវញ ។ ពទៅQម ទៅស.មមនបែQលសរទៅសរគនាថាបាល ឬ ពទធវចនាជាភជាសាបាល ជាអកសរទៅស.មទៅIយ ។ ទៅស.មទៅ2អកសរបែបបទៅនះថា អកសរខម ទៅសរពាះខម គជា/នជាតបែខមរ ។ ទៅស.មទៅ2បែខមរសមយអងគរថា ខម ៗ ។[19] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ក ខ គ { ង ទៅនះ គជាអកសរមល មនបែមនជាអកសរខមទៅទ ។ ខញបានទៅមលគម�រទៅស.មជាភជាសាទៅស.មនងបាល បែតសរទៅសរជាអកសរខម (អកសរបែខមរ) (រហតQលចង ស.វ. ទ ១៩ ទៅស.មសរទៅសរទៅស.វទៅiទៅទសនភជាសាទៅស.មជាអកសរខម) ។ ក&ងសាសរសាV ទាងទៅនះ ខញបាទមនបែQលទៅ{ញទៅស.មសរទៅសរ ក មានរបសណា� នជា ក ឬ ង ជា ង ទៅIយ ។ ទៅគសរទៅសរQចតទៅ$ជានចច ៖ ក នង ង ។ ខញបាទបានសាកសរនសសតជាតដាណមាកមា& ក សពវចនៃef កពងទៅធវសរណាសរសាវសរជាវសVពទៅរ�ង សរពះមាលយ របសទៅស.ម ជាភជាសាទៅស.ម បែតសរទៅសរជាអកសរបែខមរ ។ គនាតបានសរបាបខញថា គនាតបានអានសរកាងនងសាសរសាV សលករតទៅសរចនចបាប ទៅសរចនបែខស មកពសរបទៅទសទៅស.ម បានសរបទះទៅ{ញ ត ក បែតមVងគត ក&ងMល ចងបញចបទៅរ�ងមយ (សរទៅសរជាភជាសាទៅស.ម) ។ ចបែណកឯរទៅប.បសរទៅសរត ក ខ គ { ង ខញបាទបានសរបទះទៅ{ញជាញកwបបផតក&ងសាសរសាV សលករត វាន នងទៅស.វទៅiសរទៅសរបែQលពកបារាងបាននាមកទៅសរបទៅLសរបទៅទសកម�ជាទៅLចងសតវតសទ ១៩ ។ បែQលអ&កសរបា/ញសពវចនៃef សរចIអកសរមលនងអកសរខម ខញបាទគតថា មានមលទៅហត ២ ។ ទ ១ ទៅLសរបទៅទសកម�ជា អកសរខមមានសរបជាសរបយភជាពខាល ងទៅL ស.វ. ទ ២០ ទៅហយទៅគបានយកអកសរទៅនះសសរមាបយទៅហា សាល ក ។ល។ ទ ២ Qលទៅពលយកបែបបអកសរទៅនះ ទៅធវជាសណអកសរពម� ទៅគបានទៅធវឲយតអកសរបែបបទៅនះ មានរាងទៅថាល ស នងមលទៅទ.ត ។ ឯអកសរមលវញ ទៅគមនបានទៅធវឲយសណពម�មានរាងទៅថាល ស ។ មយា4ងទៅទ.ត ទៅគបានទៅធវឲយមានរបសរ/ងបនVច ។បែQលខញបានទៅរ.បរាបទៅនះ សរបបែហលជាការយលខសពខញបាទ បែតខញបាទបានសរបមលឯកសារជាភសVតាង បែQលខញបានទៅសកន នងសម/នក&ងឯកសារមយទៅទ.ត ។[20] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ឞ តទៅនះ ពបែមនជាពយញជនៈ ម (ម) ទៅទ គជាតពយញជនៈ ឞ (ទៅ2 សប) ជាពយញជនៈសសរមាបបែតភជាសាសសរសកត ពមានក&ងភជាសាបាលនងបែខមរទៅទ ។ ភជាសាសសរសកតមានពយញជនៈ “ស” បត (បទៅញចញសទៅមលងខសគនា& ) គ ¸ (ទៅ2 សក) ឞ (ទៅ2 សប) នង ស (អាចទៅ2 សល) បាន ។ រឯភជាសាបាល មានបែតត ស បទៅណាណ ះ ។ បែខមរធលាល បទៅសរប ¸ នង ឞ តាងពសមយមនអងគររហតQលសមយទៅសរកាយអងគរ ។ ឧ. សមទៅមល ស^yរកនគរវតV នង បទានសរកម ទៅរ.បទៅរ.ងទៅដាយមហាពទរសរកទៅសម ភ&ទៅពញ ពទធសាសនបណឌ តយ ទៅបាះពម�ទៅលកទ ២ គ.ស. ១៩៥៨ ព.ស. ២៥០១ ។ [21] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ទៅLក&ងទៅស.វទៅiទៅបាះពម�ផសាយទៅLសរសកបែខមររហតQលសមយសងគមរាសរសVនយម សរសៈ បែា ទៅនះ កមានរបសណា� នQចទៅនះ បែា ផងបែQរ ។ [22] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ទៅLភជាគកណាV លចនៃនសរបទៅទសកម�ជា ទៅគបទៅញចញសទៅមលងថា សរពះធរន បែតទៅLសរនទ ទៅគបទៅញចញសទៅមលងថា សរពះធរណ មនបទៅញចញសទៅមលងថា សរពះធរន (ទៅហយចទៅពាះបែខមរសរនទ សទៅមលងទៅនះមនបែមនជាឥទធពលទៅស.ម ទៅសរពាះទៅស.មមនអាចបទៅញចញខយល ា (អ) Qចបែខមរទៅទ ។ [23] ទសសនៈទៅ^កសាសរសាV yរយ មបែស ល ឫទធ អងបែតលម ៖ ក&ងចទៅសរម.ងមយចនន ខញបាទបានឮទៅគថា សរបចនៃពណ តាមអកខរាវរទធ ទៅទាះជាបែខមរភជាគទៅសរចនថា សរបចនៃពន Qចទៅ^កមានសរបសាសន ។