WychowanieWychowanieProfilaktyka problemów dzieci Profilaktyka problemów dzieci

i młodzieżyi młodzieży

Zadania szkoły i dyrektoraZadania szkoły i dyrektora

WychowanieWychowanie

• To proces wspomagania wychowanka To proces wspomagania wychowanka w rozwoju ukierunkowanym na w rozwoju ukierunkowanym na osiąganie pełnej dojrzałości w osiąganie pełnej dojrzałości w czterech podstawowych sferach: czterech podstawowych sferach: fizycznej, psychicznej, społecznej i fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej.duchowej.

Definicja profilaktykiDefinicja profilaktyki

Profilaktyka to proces, który wspiera zdrowie poprzez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy potrzebnej im do konfrontacji ze złożonymi, stresującymi warunkami życia oraz umożliwienie jednostkom osiągania subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie akceptowanego, bogatego życia.

ProfilaktykaProfilaktyka

to kompleksowa interwencja kompensująca to kompleksowa interwencja kompensująca niedostatki wychowania, obejmująca niedostatki wychowania, obejmująca równolegle trzy nurty działania: równolegle trzy nurty działania:

• wspomaganie dziecka w radzeniu sobie z wspomaganie dziecka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, rozwojowi i zdrowemu życiu,

• ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka zaburzających prawidłowy rozwój i zaburzających prawidłowy rozwój i dezorganizujących zdrowy styl życia, dezorganizujących zdrowy styl życia,

• inicjowanie i wzmacnianie czynników inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących sprzyjających prawidłowemu chroniących sprzyjających prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu.rozwojowi i zdrowemu życiu.

Wartości i normyWartości i normy

Wychowanie Profilaktyka

Podstawy prawne działań Podstawy prawne działań wychowawczych i wychowawczych i profilaktycznych w szkole:profilaktycznych w szkole:• ustawa z dnia 26 października 1982 ustawa z dnia 26 października 1982

r. o postępowaniu w sprawach r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tj. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, nieletnich (tj. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109).poz. 109).

• ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535),U. Nr 111, poz. 535),

Podstawy prawne działań Podstawy prawne działań wychowawczych i wychowawczych i profilaktycznych w szkole:profilaktycznych w szkole:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002r. zmieniające stycznia 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2002r. Nr 10, poz. 96).(Dz.U. z 2002r. Nr 10, poz. 96).

Podstawy prawne działań Podstawy prawne działań wychowawczych i wychowawczych i profilaktycznych w szkole:profilaktycznych w szkole:• Rozporządzenie Ministra Rozporządzenie Ministra

Edukacji Narodowej i Sportu z Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002r. w sprawie dnia 26 lutego 2002r. w sprawie podstawy programowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół poszczególnych typach szkół (Dz.U. Nr 51, poz. 458).(Dz.U. Nr 51, poz. 458).

Podstawy prawne działań Podstawy prawne działań wychowawczych i wychowawczych i profilaktycznych w szkole:profilaktycznych w szkole:• Rozporządzenie Ministra Edukacji Rozporządzenie Ministra Edukacji

Narodowej i Sportu z dnia 31 Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226).U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226).

Podstawy prawne działań Podstawy prawne działań wychowawczych i wychowawczych i profilaktycznych w szkole:profilaktycznych w szkole:• ustawa z dnia 26 października 1982 ustawa z dnia 26 października 1982

r. o postępowaniu w sprawach r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tj. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, nieletnich (tj. Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109).poz. 109).

• ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535),U. Nr 111, poz. 535),

Podstawy prawne działań Podstawy prawne działań wychowawczych i wychowawczych i profilaktycznych w szkole:profilaktycznych w szkole:• ustawa z dnia 26 października 1982 r. o ustawa z dnia 26 października 1982 r. o

wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.)późn. zm.)

• ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. r.

Nr 24, poz. 198),Nr 24, poz. 198),• ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie

następstwami używania tytoniu i wyrobów następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55).55).

• PROGRAM ZAPOBIEGANIA PROGRAM ZAPOBIEGANIA NIEDOSTOSOWANIU SPOŁECZNEMU NIEDOSTOSOWANIU SPOŁECZNEMU I PRZESTĘPCZOŚCI WŚRÓD DZIECI I PRZESTĘPCZOŚCI WŚRÓD DZIECI I MŁODZIEŻYI MŁODZIEŻY

Został przyjęty przez Radę Został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 stycznia Ministrów w dniu 13 stycznia 2004 roku.2004 roku.

• PROCEDURY POSTĘPOWANIA PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI I METODY WSPÓŁPRACY NAUCZYCIELI I METODY WSPÓŁPRACY SZKÓŁ Z POLICJĄ W SYTUACJACH SZKÓŁ Z POLICJĄ W SYTUACJACH ZAGROŻENIA DZIECI ORAZ MŁODZIEŻY ZAGROŻENIA DZIECI ORAZ MŁODZIEŻY PRZESTĘPCZOŚCIĄ I DEMORALIZACJĄ, PRZESTĘPCZOŚCIĄ I DEMORALIZACJĄ, W SZCZEGÓLNOŚCI NARKOMANIĄ, W SZCZEGÓLNOŚCI NARKOMANIĄ, ALKOHOLIZMEM I PROSTYTUCJĄALKOHOLIZMEM I PROSTYTUCJĄ

Poziomy działań Poziomy działań profilaktycznych:profilaktycznych:• Profilaktyka pierwszorzędowaProfilaktyka pierwszorzędowa – – działania działania

adresowane do ogółu uczniów. Celem jest adresowane do ogółu uczniów. Celem jest przede wszystkim promocja zdrowego stylu przede wszystkim promocja zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji.życia oraz opóźnienie wieku inicjacji.

Działania te realizowane są głównie w Działania te realizowane są głównie w szkole, polegają na przekazywaniu informacji szkole, polegają na przekazywaniu informacji o konsekwencjach zachowań ryzykownych o konsekwencjach zachowań ryzykownych oraz kształtowaniu ważnych umiejętności oraz kształtowaniu ważnych umiejętności życiowych (np. radzenia sobie ze stresem). życiowych (np. radzenia sobie ze stresem). Do zadań realizowanych na tym poziomie Do zadań realizowanych na tym poziomie należy również stwarzanie możliwości należy również stwarzanie możliwości alternatywnych form spędzania czasu alternatywnych form spędzania czasu wolnego dla uczniów.wolnego dla uczniów.

Poziomy działań Poziomy działań profilaktycznych:profilaktycznych:

• Profilaktyka drugorzędowaProfilaktyka drugorzędowa - - adresowana jest do grup podwyższonego adresowana jest do grup podwyższonego ryzyka. ryzyka.

Celem jest ograniczenie głębokości i czasu Celem jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji. Zajęcia prowadzone są w trwania dysfunkcji. Zajęcia prowadzone są w szkołach, ale również na terenie poradni szkołach, ale również na terenie poradni psychologiczno - pedagogicznych, placówek psychologiczno - pedagogicznych, placówek specjalistycznych, itp. Wykorzystywane są specjalistycznych, itp. Wykorzystywane są strategie: informacyjne, edukacyjne, strategie: informacyjne, edukacyjne, alternatyw oraz stosowana jest interwencja. alternatyw oraz stosowana jest interwencja.

Poziomy działań Poziomy działań profilaktycznych:profilaktycznych:

• Profilaktyka trzeciorzędowaProfilaktyka trzeciorzędowa – – adresowana jest do młodych ludzi z grup adresowana jest do młodych ludzi z grup

wysokiego ryzyka, ponoszących wysokiego ryzyka, ponoszących konsekwencje swoich zachowań. Celem konsekwencje swoich zachowań. Celem działań jest ograniczenie głębokości i czasu działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania zaburzeń oraz zmniejszenie szkód trwania zaburzeń oraz zmniejszenie szkód związanych z ryzykownym trybem życia związanych z ryzykownym trybem życia wymienionej grupy osób. wymienionej grupy osób.

Działania wychowawcze i Działania wychowawcze i profilaktyczne wynikające z profilaktyczne wynikające z podstawy programowej podstawy programowej kształcenia ogólnegokształcenia ogólnego::- Przekazywanie wiedzy na temat zagrożeń Przekazywanie wiedzy na temat zagrożeń

związanych z zachowaniami ryzykownymi, takimi jak związanych z zachowaniami ryzykownymi, takimi jak np. picie alkoholu, palenie papierosów, zażywanie np. picie alkoholu, palenie papierosów, zażywanie środków zmieniających świadomość. Omawianie środków zmieniających świadomość. Omawianie skutków takich zachowań, np. wiedza o AIDS (drogi skutków takich zachowań, np. wiedza o AIDS (drogi przenoszenia zakażenia, zapobieganie, aspekt przenoszenia zakażenia, zapobieganie, aspekt społeczny i etyczny, chory na AIDS w rodzinie).społeczny i etyczny, chory na AIDS w rodzinie).

- Uczenie ważnych umiejętności życiowych, np. Uczenie ważnych umiejętności życiowych, np. radzenia sobie w sytuacji trudnej, skutecznego radzenia sobie w sytuacji trudnej, skutecznego porozumiewania się, asertywności.porozumiewania się, asertywności.

- Promowanie zdrowego stylu życia.Promowanie zdrowego stylu życia.

Ustawa o postępowaniu w sprawach Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. (tj. nieletnich z dnia 26 października 1982 r. (tj. Dz. U. Z 2002 r. Nr 11, poz. 109 ze zm.).Dz. U. Z 2002 r. Nr 11, poz. 109 ze zm.).

• Przepisy u.p.n. w art.1 §1 określają, w Przepisy u.p.n. w art.1 §1 określają, w stosunku do kogo i w jakim zakresie można stosunku do kogo i w jakim zakresie można je stosować. I tak:je stosować. I tak:

• W zakresie zapobiegania i zwalczania W zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji – w stosunku do osób, które nie demoralizacji – w stosunku do osób, które nie ukończyły 18 lat (nie określono dolnej ukończyły 18 lat (nie określono dolnej granicy wieku).granicy wieku).

• W zakresie postępowania w sprawach o W zakresie postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób, które czyny karalne – w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale nie ukończyły lat 17.lat, ale nie ukończyły lat 17.

• W zakresie wykonywania środków W zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych – wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do osób, względem których w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby 21 lat.niż do ukończenia przez te osoby 21 lat.

„„Czyn karalny” to czyn zabroniony przez Czyn karalny” to czyn zabroniony przez ustawę jako:ustawę jako:PrzestępstwoPrzestępstwo ( (czyn człowieka zabroniony pod czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary, która określa jego znamiona, groźbą kary, która określa jego znamiona, zawiniony i szkodliwy społecznie w stopniu zawiniony i szkodliwy społecznie w stopniu wyższym, niż znikomywyższym, niż znikomy) lub przestępstwo ) lub przestępstwo skarboweskarbowe,,

WykroczeniaWykroczenia określone w 12 artykułach Kodeksu określone w 12 artykułach Kodeksu wykroczeń:wykroczeń:

– zakłócenie wybrykami spokoju lub porządku zakłócenie wybrykami spokoju lub porządku publicznego (art. 51 k.w.),publicznego (art. 51 k.w.),

– niszczenie i uszkadzanie znaków umieszczonych niszczenie i uszkadzanie znaków umieszczonych przez organ państwowy (art.69 k.w.),przez organ państwowy (art.69 k.w.),

– uszkadzanie znaków lub urządzeń zapobiegających uszkadzanie znaków lub urządzeń zapobiegających niebezpieczeństwu (art. 74 k.w.)niebezpieczeństwu (art. 74 k.w.)

– rzucanie kamieniami w pojazd będący w ruchu (art. rzucanie kamieniami w pojazd będący w ruchu (art. 76 k.w.),76 k.w.),

– samowolna zmiana znaków lub sygnałów drogowych samowolna zmiana znaków lub sygnałów drogowych (art. 85 k.w.),(art. 85 k.w.),

– prowadzenie pojazdu przez osobę po użyciu prowadzenie pojazdu przez osobę po użyciu alkoholu (art. 87alkoholu (art. 87 k.w.),k.w.),

Wykroczenia c.d.Wykroczenia c.d.

• kradzież lub przywłaszczenie mienia do kradzież lub przywłaszczenie mienia do określonej wartości (art. 119 k.w.),określonej wartości (art. 119 k.w.),

• paserstwo mienia o określonej wartości (art. paserstwo mienia o określonej wartości (art. 122 k.w.),122 k.w.),

• niszczenie lub uszkodzenie mienia, jeśli szkoda niszczenie lub uszkodzenie mienia, jeśli szkoda dotyczy ustalonej Kodeksie wykroczeń kwoty dotyczy ustalonej Kodeksie wykroczeń kwoty (art. 124 k.w.),(art. 124 k.w.),

• spekulacja biletami wstępu (art. 133 k.w.),spekulacja biletami wstępu (art. 133 k.w.),• utrudnienie korzystania z urządzeń utrudnienie korzystania z urządzeń

przeznaczonych do użytku publicznego (art. przeznaczonych do użytku publicznego (art. 143 k.w.).143 k.w.).

Odpowiedzialność za pozostałe wykroczenia Odpowiedzialność za pozostałe wykroczenia może nastąpić tylko w sytuacji przypisania może nastąpić tylko w sytuacji przypisania nieletniemu przejawu demoralizacji. nieletniemu przejawu demoralizacji.

Wobec nieletniego sąd może zastosować środki Wobec nieletniego sąd może zastosować środki wychowawcze i środek poprawczy. W wyjątkowych, wychowawcze i środek poprawczy. W wyjątkowych, przewidzianych prawem wypadkach, wobec przewidzianych prawem wypadkach, wobec nieletniego może być orzeczona kara. nieletniego może być orzeczona kara.

Odpowiedzialność na zasadach określonych w art.10 Odpowiedzialność na zasadach określonych w art.10 k.k. może ponieść nieletni w razie kumulatywnego k.k. może ponieść nieletni w razie kumulatywnego spełnienia następujących przesłanek:spełnienia następujących przesłanek:

• ukończył lat 15,ukończył lat 15,• popełnił czyn zabroniony wymieniony w art.10 §2 popełnił czyn zabroniony wymieniony w art.10 §2

k.k.,k.k.,• przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień

rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste.osobiste.

(Art. 4 u.p.n.).(Art. 4 u.p.n.).

• „„każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu.”właściwego organu.”

• „„KażdyKażdy, dowiedziawszy się , dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję”.Policję”.

• „ „Instytucje państwowe i Instytucje państwowe i organizacje społeczne,organizacje społeczne, które które w związku ze swą działalnością w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu” czynu”

§ 9 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej § 9 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem stanowi, żeuzależnieniem stanowi, że

• „„Szkoły i placówki podejmują działania Szkoły i placówki podejmują działania interwencyjne polegające na interwencyjne polegające na powiadomieniu rodziców i Policji w powiadomieniu rodziców i Policji w sytuacjach kryzysowych w sytuacjach kryzysowych w szczególności, gdy dzieci i młodzież szczególności, gdy dzieci i młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają używają, posiadają lub rozprowadzają środki, o których mowa w § 1 cyt. środki, o których mowa w § 1 cyt. rozporządzenia (środki odurzające, rozporządzenia (środki odurzające, substancje psychotropowe, środki substancje psychotropowe, środki zastępcze).zastępcze).

• § 10 ww. rozporządzenia określa, że § 10 ww. rozporządzenia określa, że szkoły i placówki opracowują, zgodnie szkoły i placówki opracowują, zgodnie ze statutem, ze statutem, strategię działań strategię działań wychowawczych i zapobiegawczych wychowawczych i zapobiegawczych oraz interwencyjnychoraz interwencyjnych wobec dzieci i wobec dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, młodzieży zagrożonych uzależnieniem, która uwzględnia m.in. procedury która uwzględnia m.in. procedury postępowania w sytuacjach postępowania w sytuacjach szczególnych zagrożeń oraz sposób szczególnych zagrożeń oraz sposób współdziałania pracowników szkoły ze współdziałania pracowników szkoły ze służbą zdrowia i Policją w sytuacjach służbą zdrowia i Policją w sytuacjach wymagających interwencji.wymagających interwencji.

• System interwencji w szkole System interwencji w szkole może być skuteczny tylko wtedy, może być skuteczny tylko wtedy, gdy zostanie zaakceptowany i gdy zostanie zaakceptowany i konsekwentnie stosowany przez konsekwentnie stosowany przez nauczycieli i rodziców jednolity nauczycieli i rodziców jednolity system reagowaniasystem reagowania