Xitoy tilidagi hujjatlarda keng

qo’llaniladigan klishelar va ularni tarjima

qilish masalasi

(ShHT Afg’oniston masalasiga doir

hujjatlar misolida)

Shanxay Hamkorlik Tashkiloti

Shanxay Hamkorlik Tashkilotining

emblemasi

ShHTga a’zo davlatlar bayrog’i

目录

第一章 关于阿富汗问题方面文件中定型词的实用性

第一节 关于阿富汗问题方面文件中语义的特征

第二节 关于阿富汗问题方面文件中应用的文言语因素

第二章 关于阿富汗问题方面文件中被适应的词和它的实用性的问题

第一节 关于阿富汗问题方面文件里语音的适应性

第二节 关于阿富汗问题方面文件里语义的适应性

总结

参考书籍

附录

I Bob. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda qolipli konstruksiyalarning klishe o’rnida qo’llanilishi

1.1. Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda qolipli konstruksiyalarning semantik xususiyatlari

1.2. Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarda klishe o’rnida qo’llanuvchi venyan tili elementlari

II Bob. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda o’zlashmalar va ularning klishelar o’rnida qo’llanilishi masalasi

2.1. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda fonetik o’zlashmalar

2.2. Afg'oniston masalasiga doir hujjatlarda semantik o’zlashmalar

Mavzuning dolzarbligi.

Xitoy tilining grammatik xususiyatlari O’zbekiston , Rossiya va shu kabi davlatlari tilshunoslik maktablarida ko’p yillardan beri o’rganilmoqda. Lekin shu bilan birga rasmiy hujjatlar, siyosiy sohadagi klishelarni o’rganishdagi ilmiy tadqiqot ishlari sanoqli. Masalan, Rossiya olimlaridan publististik matnlarda uchraydigan konstruksiyalar Т.Н.Никитина “Грамматика китайского публистического текста”da, “O’zbekistonda xitoyshunoslik:tarix,hozirgi zamon va kelajak” ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to’plamlaridagi maqolalarida ko’rish mumkin.Hozirgi kunga kelib klishelar deyarli barcha sohada uchrab, ayniqsa hujjatlarda keng qo’llanilmoqda.Shuni ta’kidlash kerakki,bugungi kunda XXR ko’pgina xalqaro tashkilotlar a’zosi bo’lib, shu bilan bir qatorda Shanxay Hamkorlik Tashkilotini asoschilaridan biri sifatida xalqaro sohada faol ish olib bormoqda.Ayniqsa Afg’oniston masalasiga katta e’tibor qaratgan.Darhaqiqat, O’zbekiston va Xitoy bilan o’zaro manfaatdorlikka asoslangan munosabatlarni rivojlantirish asosida xitoy tilining, shu jumladan hujjatlarda keng qo’llaniladigan klishelarning o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi.

Tadqiqotning maqsadi.

Shanxay Hamkorlik Tashkilotining Afg’oniston masalasiga doir hujjatlar asosidagi ushbu tadqiqot ishimizning maqsadi zamonaviy xitoy tili hujjatlarida ko’p uchraydigan klishelar, klishe xususiyatiga ega qolipli konstruksiyalar yasalish xususiyatlarini o’rganishdan iborat. Quyidagi tadqiqot ishimizning umumiy maqsadlaridan biri xitoy tili hujjatlarida ko’p qo’llaniladigan klishelarni tahlil etish.Shu bilan birga xitoy tiliga fonetik va semantik usul bilan o’zlashgan klishelarni ko’rib chiqish.

Tadqiqotning ilmiy-amaliy ahamiyati.

Ushbu BMI materiallari kelajakda siyosiy sohaga oid lug’atlarda, xitoy tiliga oid turli xil qo’llanmalarda, siyosiy hujjatlar majmuasini ishlab chiqishda, ommaviy axborot vositalarida va boshqa sohalarda keng foydalanish mumkin.

Klishe fransuz tilidagi “cliché”,

”clicher”so’zidan olingan bo’lib, “bosib iz qoldirmoq”

poligr. qog’ozga bosish uchun yog’och yoki toshga

tushirilgan bo’rtma harf, surat, rasm, plan va shu

kabilar degan ma’noni bildiradi. Lingvistika sohasida

esa aynan qolipga solingan so’z birikmalari, ma’lum bir

vaziyatda qo’llanuvchi umumiy modelga ega so’zlar va

gaplardir. Xitoy tiliga klishe 陈词滥调 chéncí làndiào

deb tarjima qilinadi. Hozirgi kunda klishelarni barcha

sohalarda uchratish mumkin.

在……影响下 zai…ying xiang xia- ta’sir ostida

在……领导下 zai…ling dao xia- rahbarlik ostida

在……压迫下 zai…ya po xia- zulm ostida

在……支持下 zai…zhi chi xia - ko‘magida

在……帮助下 zai…bang zhu xia- yordamida

在……号召下 zai…hao zhao xia- da’vatiga ko‘ra

在……配合下 zai…pei he xia- o‘zaro ta’sirda

在这个方向下一个步骤是在打击恐怖主义，分裂主义和极端主义理念的上合作组织成员国的合作（ 2005 年）

Bu sohadagi keyingi bosqich ShHTga a’zo davlatlar tomonidan terrorchilik,

ayirmachilik va ekstremistik harakatlarga qarshi kurash haqidagi Konsepsiyani

qabul qilinganligi bo’ldi. (2005-yil)

从哲学上看来，这种两分析法可能是谬误的。

Falsafa nuqtai nazaridan bu ikkita tahliliy yondashish ehtimol

noto‘g‘ridir.

在保持 2014 年后美国和北约的军事存在 。

2014-yildan so’ng AQSH va NATOning harbiy holatini saqlagan

holda. 2010 年以来，由乌兹别克斯坦提供的发电量在阿富汗伊斯兰共和国，与往年相比，增长了 6 倍。

2010-yildandan beri O’zbekiston tomonidan Afg’oniston Islom

Respublikasiga yetkazib berilayotgan elektrenergiyasi oldingi yillarga

qaraganda 6 marotaba ko’paydi.

Klishelarda Venyan tili elementlari

转 危 为 安 zhuan wei wei an – inqirozni yengib o`tish,

so`zma-so`z esa xavfni xavfsizga aylantirmoq degan

ma’noda keladi.

一致意见 yizhiyijian- nuqtai nazar, kelishilgan holda

Hozirgi kunda klishe qatoriga kirib kelgan qolipga solingan

so’z birikmasi

三个代表 san ge dai biao- uch vakillik

三个有利于 san ge you li yu- uch ustuvorlik (yo‘nalish)

麻 醉 危 险 ma zui wei xian- afyun tahdidi(наркоугроза) “mazui”

narkoz, uxlatmoq, anesteziya , “weixian” xavf-xatar, tavakkal

ma’nolarida kelib, bu yerda “mazui” giyohvand modda ma’nosida

kelmoqda.

三 股 san gu – uch yomonlik yoki uch yovuzlik. “san” uch , “gu ”

guruh , to’da ma’nolarini anglatadi.Hozirgi kunda ko’plab Xitoy

ro’znomalarda bu so’z uchramoqda. 三股 so’zi 2001-yildan Shanxay

Hamkorlik Tashkiloti hujjatlarida qo’llanila boshlagan. “Uch

yomonlik” o’z ichiga terrorchilik , separatizm(ayirmachilik) va

ekstremistik harakatlar kabi so’zlarini olib, hozirgi kunda Shanxay

Hamkorlik Tashkiloti “uch yomonlikka ” qarshi kurash olib bormoqda.

Xulosa qilib etadigan bo’lsak,ShHT Afg’oniston masalasiga doir

hujjatlarda uchraydigan klishelar nafaqat yakka o’zi, bal’ki klishe

xususiyatiga ega qolipli konstruksiyalar tarkibida ham uchraydi.

Qolipli konstruksiyalar o’z navbatida klishe xususiyatiga ega

konstruksiyaga aylanishi uchun to’liq leksik ma’noli so’zlar kiritilishi

kerak.

Shanxay Hamkorlik Tashkiloti Afg’oniston masalasiga doir hujjatlar

matnlarida qadimgi xitoy tilida mavjud bo‘lgan inkor so’zlardan

yasalgan klishelar ham bo’lib, ular asosan inkor ma’nosida kelgan.

Inkor ma’nosidagi yordamchi so’zlar da polisemiya hodisasi ko’p

uchrashi tarjima jarayonini qiyinlashtirishiga amaliyotda guvoh

bo’lamiz.

Klishelarning vujudga kelishi muntazamlik tendensiyasiga

bog’liqdir. Klishelar so’z qo’shish usulida mavjud bo’lgan qonun-

qoidalar asosida vujudga kelgan, faqat bunda klishelar tarkibidagi

morfemalarning emas so’zlarning o’zaro qo’shilishi kuzatiladi. Hozirgi

kunda xitoy tili hujjatlari va publististik til leksik guruhlarida, klishelar

va klishe xususiyatiga ega o’zlashmalar bilan boyib borishi

kuzatilmoqda.Buni biz aynan ShHT Afg’oniston masalasiga doir

hujjatlarda ham kuzatishimiz mumkin.

O’z o’rnida ShHT Afg’oniston masalasiga doir hujjatlarni tahlil

qilishda o’zlashmalar xoh fonetik , xoh semantik bo’lishiga qaramasdan

ham klishe bo’lib kelish mumkinligini kuzatdik.

E’tiboringiz uchun

rahmat