Yalancının Poker Oyunu

YALANCININ POKER OYUNU Wall Street’in Küllerinden Doğması

Yazar: Michael lewis

Kitapta Değinilen Önemli Noktalar

1980’lerdeki Wall Street piyasasındaki canlılıkta Salomon Brothers en kıdemli yatırım

bankasıydı.

Salomon Brothers’ın genel merkezinde tahvil(borç senedi) tüccarları diğer herkes 40.

katta çalışırken, acımasız bir kast sistemi oturtarak 41. katta çalışmaya başladı.

En başarılı ve zalim tahvil tüccarları “Big Swinging Dicks” adıyla anılıyorlardı.

Tahvil tüccarları; riskleri değerlendirebilme, zayıflıklardan faydalanabilme ve basit

atılganlıklar yapabilme gibi bir kişiyi iyi tüccar yapan özellikleri sınayan Liar’s Poker

(Yalancının Poker Oyunu) adında bir oyun oynarlardı.

Bu oyunu oynayan tüccarlar “silahlı soyguncu” lakabından sıyrılamazlardı.

Wall Street’in ilk mortgage veren bankası olan Salomon Brothers 1983-1985 yılların

arasında 800 milyon dolar kazandı.

Salomon’un rakipleri, firmanın yetenekli ticaret adamlarının aklını 1 milyon dolara

kadar garanti veren sözleşmelerle çeldi.

Firmanın serveti, rakiplerinin kendi inovatif uygulamalarını kullanmasıyla azalmaya

başladı.

GİRİŞ

Yalancının Poker Oyunu

Ron Perleman’ın Salomon’un hisselerinin çoğunu almaya teşebbüs etmesi,

Salomon’u kurtarıcı şövalye Warren Buffet’dan yardım istemeye itti.

Salomon binlerce işçisini Ekim 1987’deki büyük ekonomik krizden yalnızca birkaç gün

önce işten çıkardı.

Silahlı Soyguncular

“Bir el, bir milyon dolar, gözyaşı olmadan” dedi Salomon Brothers’ın başkanı John

Gutfreund, arkası kuvvetli senet taciri John Merriwether’a. Merriwether için düello belliydi:

Bir el, Liar’s Poker oyununda bir tur oynamak anlamına, bir milyon dolar bir milyon dolar

anlamına ve gözyaşı olmadan da kaybedenin mağlubiyetinden üzüntü duymamsı gerektiği

anlamına geliyordu. Merriweather bunlar için oynayabilirdi, ama çok kurnaz bir tacir olan

Gutfreund’un bu oyun için ayrı bir sebebi olması gerektiğine inanıyordu. Öbür türlü neden

“Oyunun Kralı” olarak bilinen birine başkan meydan okusun ki?

Ama bu tarz şüpheler yersizdi. Senet tacirinin de tıpkı Vahşi Batı soyguncuları gibi

bütün meydan okumaları kabul etmeleri gerekirdi. Bu meydan okuma en iyi elin,

banknotların seri numaralarından oluştuğu bir poker oyununda bir milyon dolarına bahse

girmek kadar saçma olsa da… Oyun, 2-10 arası değişen bir grup tarafından oynanırdı. Her

oyuncu bir banknot tutar ve üzerinde yazan seri numarasına dair diğer oyunculara blöf

yapmaya çalışırdı. Oyun, ilk oyuncunun söylediği rakamdan daha fazlasını teklif etmesiyle

başlar, sonraki oyuncunun en son ortaya atılan teklife meydan okumasıyla devam ederdi. Bu

teklifler bütün oyuncuların son teklifine meydan okuyacak hale gelene kadar oyun sürer ve o

noktada da, kimin kime blöf yaptığı ortaya çıkardı. Salomon’daki ve diğer yatırım

bankalarındaki Wall Street kovboylarına göre Liar’s Poker her şey olabilirdi ama saçma

ÖZET


olamazdı. Hatta aksine, iyi bir senet tacirini tanımlayan cesur olma, riskleri

değerlendirebilme ve en önemlisi de rakibinin cahilliğini, korkusunu ve tahmin edilebilirliğini

fark etme ve ona göre adım atma gibi özellikleri sınama fırsatı veren bir oyundu.

Merriwether geri çekilemeyeceğini biliyordu ama bir milyon dolar için patronunu

yenip işten kovulma riskini alamayacağının da farkındaydı (ki işi kendisine yılda bir milyon

dolardan fazla kazanç getiriyordu). Ustaca bir hamle yaparak masadaki parayı on milyon

dolara çıkardı, gözyaşı olmadan. Doğrusu, Merriwether’in yaptığı cesaret isteyen bir

hareketti. Çünkü biliyordu ki bankanın satılışından 40 milyon dolar kazanan Gutfreund’ın bu

miktarı karşılayabilecek durumu vardı. Gutfreund, Merriwether’a bakarak gülümsedi ve “Sen

delisin.” dedi.

“Big Swinging Dicks”

Gutfreund- Merriwether karşılaşması Salomon’un New York Ofisinin 41. katında

gerçekleşti. O kat tahvil tüccarlarının katıydı ve firmadaki diğer herkes bir alt katta

çalışıyordu. Bu fiziksel ayrım, firmadaki kast sistemini sembolize ediyordu. Banka için en çok

parayı kazandıran senet tacirleri üstte bulunuyordu. Salomon’un yeni çalışanları içinse

başarılı olmanın yolu 41. kata giderek en başarılı tüccara yakın olmaktan ve onun neden bu

kadar başarılı olduğunu anlamaya çalışmaktan geçiyordu. Genel anlamda, acemi bir çalışanın

bu işten çıkardığı sonuç, eğer 41. kata gitmek istiyorsa 41. kattan birini aşağıya çekmek

zorunda olduğuydu.

Bankadaki ticaret adamları hakkındaki bir efsane, onların istedikleri şeyi elde etmek

için yabani birer hayvana dönüştükleri ve orada orman kanunlarının işlediğiydi. Hatta en iyi

ticaret adamları, baskın mevkilerini yansıtmak adına bir orman lakabı bile almışlardı.

Salomon’da diğer pozisyonlarda çalışmanın pek de statü getiren bir durum olduğu

söylenemezdi. Bir işleri ve doğru dürüst hayatları vardı, ancak “şov”un içinde değillerdi.


Kapıdan Geçince

Ve tabii ki de şova çıkıyor olmak bütün bu olanların asıl amacıydı. Ekonomi alanındaki

diplomalarıyla donanmış yeni mezunların binlercesi yatırım banklarında iş bulmaya

odaklanmıştı. Öğrenciler üniversite okuduktan sonra Harvard veya Stanford gibi işletme

okullarına analiz uzmanı olarak çalışmaya gidiyorlardı. Eğer bu yolu izlerseniz, kariyerinizin

akıbetini bilemezdiniz ama ekonomik açıdan güvende olurdunuz.

Yatırım bankaları bu düzenlemeyi severlerdi. Uygulamalı bir bilimde çalışarak

kendilerini işe hazırlayan kişilerden düzenli olarak iş başvurusu alırlardı. Ekonomi okumuş

kişiler, eğitimlerini kariyerlerinde uygulamaya çok istekli olurlardı. Bu sistem, aynı zamanda,

yatırım bankacılığı dünyasının seçkin bir kulüp olduğu inanışını pekiştirirdi. Eğer çok fazla

insan bankaların sert taleplerine boyun eğmek için isteklilerse, iş adaylarını araştırma ve

bulma teknikleri “kapıdan geçmek” için en iyi olanlar dışındakileri engellemiş oluyordu.

Mülakatlar, açığa vurulmamış bağlanma kurallarıyla beraber esrarengiz bir süreçti. Başlangıç

olarak, yatırım bankaları yalnızca 1-2 yıl tecrübesi olan mezunları araştırma ve bulma

eğilimindeydi. Ayrıca mezunlar çok para kazandıran pozisyonlar için başvuruyor olsalar da,

mülakatlarında parayı bir amaç olarak belirtemezlerdi. Salomon Brothers gibi büyük şirketler

başvuranlara asla direkt olarak iş önermezlerdi çünkü onların eline güç vermeyi

istemiyorlardı. Aksine, ilgilendikleri alanlarda ipuçları bırakarak bu ipuçlarına uygun olarak

kabul etmelerini beklerlerdi.

İcabına Bakıldı

Ancak bütün “Big Swinging Dicks” lakaplı kişiler, bu geleneksel çizgide gitmiyordu.

Lew Ranieri kendi kendini yetiştirmiş bir adamdı; Salomon posta odasından bir ticaret erbabı

olarak yükseldi. Ranieri kibar olmasa da öncü bir üretici ve sadık bir çalışandı.


Ama bir çok insan bilmese de sadakati Salomon’da kazandığı büyük paralardan

kaynaklanmıyordu. Aksine, sadakatinin kaynağı, düşük rütbedeki bir çalışanken nasıl

davranıldığıydı. Kariyerinin başlarında, karısının sağlık ihtiyaçları için paraya büyük ölçüde

gereksinim duyarken Salomon’daki bir yöneticiye probleminden bahsetti. Cevap olarak ne

mi aldı? Dert etmemesi gerektiği ve icabına bakılacağını. Borcunu ödemesinin çok zor

olacağını vurguladığında da aldığı cevap aynıydı: Buna da dert etmemeli ve problemin

icabına bakılacağı. Karşılaştığı bu yaklaşım, Ranieri’yi firmaya hayatı boyunca bağlı tuttu.

Ranieri Salomon, piramidini birer ikişer tırmanırken firma da ekonominin yeni

alanlarına genişliyordu. Örneğin mortgage ticareti Salomoon Borthers’ta 1978’de üzerinde

durulan bir nokta değildi. 1980’de mortgage kredilerinden 1.2 trilyon dolar kazanılsa da

mortgage’ın kendisi ticareti yapılabilir bir kağıt parçası değildi. Mortgage’ın ticarete açık

kılabilmek için birinin yatırımcılara standartlaştırılmış bir kazancı garanti edecek bir havuz

yaratarak onlara bir pazar oluşturması gerekiyordu. Ki bu da Salomon Brothers’ın 1980’lerde

başarmayı hedeflediği amaçlarıydı ve bu hücumun lideri olarak da Ranieri’yi seçmişlerdi.

Yeni Pazar ve Departman

Gutfreund, Salomon’un mortgage uzmanı Bob Dall’dan, Ranieri’ı mortgage ticaret

deparmanı açmaya ikna etmesini istemişti. Dall aylardır mortgage ticareti için bir Pazar

oluşturulması gerektiğini dile getiriyordu. O ve Stephen Joseph adında başka bir tüccar, 1977

yılında mortgage menkul değerleri hakkındaki ilk özel yayınları yarattı. Salomon, Amerikan

Bankası’nı, yatırımcılara kredi havuzundan gelen ödeme akışları tarafından desteklenen bu

menkul değerleri satma konusunda ikna etti. Böylece banka, bu ev kredileri sayesinde,

tekrar borç olarak verebileceği bir nakit para üretimi sağlayacaktı. Diğerlerini de bunu

yapmaya ikna edebilirse, tamamen yeni olan bir pazar ortaya çıkacaktı. Dall, Ranieri’nin

mortgage departmanını oluşturabilmek için gereken her şeyi yapabilecek bir ticaret adamı

olduğunu biliyordu. Yeni mortgage departmanının pek de iyi olduğu söylenemezdi.


Ranieri’ye benzer çalışanlarla doluydu: kendi kendini yetiştirmiş, İtalyan, gürültülü ve

şişman. Yanlarında çalışan analiz uzmanlarına neredeyse karın tokluğuna çalışan köleler gibi

davranıyorlardı. İki buçuk yıl boyunca bu adamlar yemek yemekten ve yanlarındaki analiz

uzmanlarına dehşet vermek dışında pek bir şey yapmadılar. Değişim 1981’de, vergi

düzenlemeleriyle beraber tasarruf ve kredi kurumlarının mortgage borçlarını satmaları

halinde büyük bir vergi indirimi kazanmalarına olanak verilmesiyle geldi. Ranieri’nin ticaret

grubu bu fırsattan yaralanabilmek için hazırlandı. Anahtar nokta, hükümetin Ranieri’nin

ticaret adamlarının senede çevirmek istediği mortgage borcunu garanti etmeye ikna etmek

olacaktı. Kısmen Ranieri’nin kulis faaliyetleri sonucu, federal hükümet o özel yetkiye sahip iki

temsilcilik oluşturdu: Federal Ev Kredisi Mortgage Kurumu (ya da diğer adıyla Freddie Mac)

ve Federal Ulusal Mortgage Birliği (diğer adıyla Fannie Mae). 1982 yılında, Ranieri’nin

mortgage tüccarları 150 milyon dolar, 1983’te 200 milyon dolar ve 1984’te 175 milyon dolar

kazandı. En parlak başarıysa 275 milyon dolarla 1985’te gerçekleşti.

Kabadayının Ölümü

Ancak büyük kârlar, yeni problemleri beraberinde getirerek bu kibirli şirketin

gururunun kırılmasına yol açtı. Rakipleri, Salomon Brothers’a ticari yeteneği yüzünden

hücuma etmeye başladı.

Gutfreund, ikiyüzlülükle yeni jenerasyonu açgözlülüğü yüzünden eleştirdi. Ki aynı

adam, 1981’de şirket Phillips Brothers’a satıldığında 40 milyon dolar kazanmıştı. Kendi

yorumlarından açıkça görülebiliryodu ki, Gutfreund için Salomon Brothers artık herkese değil

yalnızca kendine para kazandıran bir araca dönüşmüştü. Bir yıl içinde, en iyi dört mortgage

uzmanından üçü şirketten istifa etmişti.


Verimli çalışanları kaybetme durumu ve Salomon’un yarattığı teminatlı ipotek

senetleri gibi uygulamaların rakipler tarafından uygulanmaya başlanması, Salomon’un

kârının 1986-1987 yılları arasında ani düşüşüne sebep oldu.

1983’te Salomon’un yarattığı teminatlı ipotek senetleri Salomon’a mortgage borçları

açısından pazarda büyük bir avantaj sağladı. Ancak 1986’da bu yöntemin başka yatırım

bankaları tarafından da uygulanmaya başlamasıyla teminatlı ipotek senetleri alınıp

satılabilen mallar haline geldi.

Yönetim Kibri

Salomon’un yönetimi firmanın gider kontrol edilmeksizin artan gelire odaklı bir

politika izlemesinden kaynaklı finansal düşüşüne de sebep oldu. 1987’de yaklaşık 300 yatırım

bakası varken Salomon yönetimi, senet ticaretindeki tek büyük şirket kendisiymiş gibi

davranıyordu. Böyle olunca da, Salomon, işletme planlarını değiştirecek hiçbir etkili

mekanizması olmadan küresel rekabetle ve hızla yükselen harcamalarla yüz yüze geldi.

Salomon’un düşüşü o kadar süratliydi ki, Revlon şirketindne Ron Perleman’ın

devralma teşebbüsünün öznesi haline geldi. Devralma işlemi Drexel Burnham bankası

tarafından finanse edildi. Hem Perleman’ın devralma teşebbüsünü engellemek, hem de

başkan olarak pozisyonunu koruyabilmesi için Gutfreund’un Salomon’un hisselerini satın

alabilecek bir yatırımcı bulması gerekiyordu. Gutfreund’un kurtarıcı şövalye olarak bulduğu

kişi Warren Buffett oldu. Ancak Salomon’un hissesini almak yerine, Buffett şirkete devralma

işlemini engelleyebilecek kadar yetecek parayı kendi kendini tekrar satın alabilmesi için borç

olarak verdi. Şirketin değeri Buffet’a karlı açıdan 126 milyon dolar civarındaydı. Üç-dört ay

sonra ve Ekim 1987’deki büyük krizden birkaç gün önce, Salomon Brothers dünyanın her

tarafından binlerce çalışanını işten çıkardı ve firmaya olan sorgusuz bağlılık günleri sonsuza

dek kaybolmuş oldu.


Michael Lewis eski bir tahvil satıcısı, New York Times Dergisine katkıda bulunan bir

yazardır. Wall Street ile ilgili The Money Culture adında bir kitap daha yayınladı. Aynı

zamanda en çok satanlar arasında yer alan The New New Thing kitabı da bu yazara aittir.

YAZAR HAKKINDA

Documents

Yalancının Poker Oyunu