ZABURZENIAODŻYWIANIA U MŁODZIEŻY:

ANOREKSJA I BULIMIA

Dr n. med. Anna Hajduk

ANOREKSJA

Polega na dążeniu do ograniczenia masy ciała, wyraźnie poniżej norm przyjętych w odniesieniu do wieku i wzrostu, przy jednoczesnej nieprawidłowej ocenie własnego wyglądu i współistnieniu lęku przed przybraniem na wadze, co powoduje drastyczne ograniczenie przyjmowanego pożywienia.Stan ten nie jest spowodowany organicznymi zmianami w o.u.n.ani chorobą somatyczną.

EPIDEMIOLOGIA

Częstość występowania jadłowstrętu psychicznego:- 0,51 - 3,7% w ciągu całego życia- 0,5 - 1% wśród populacji młodzieżyOkres największego zagrożenia - 14 - 18 r.ż.Przewaga zachorowań u dziewczątChłopcy stanowią 5 - 10% osób chorujących

Czynniki ryzyka zachorowania na zaburzenia odżywianiaCzynniki kulturowe:- ideał szczupłej sylwetki- społeczne oczekiwanie atrakcyjności formułowane wobec kobietCzynniki rodzinne- przecenianie społecznych oczekiwań- występowanie zaburzeń jedzenia w rodzinie- występowanie chorób afektywnych lub alkoholizmu- relacje rodzinne, które utrudniają osiąganie autonomii w okresie dorastania

Przebieg anoreksji psychicznej

Zaczyna się od odchudzania!- krytyczna uwaga otoczenia- identyfikacja ze sławną modelką czy aktorką stosującą dietę- presja środowiska (szkoła baletowa)- przekonanie o zbawiennym wpływie na zdrowie eliminacyjnych diet Może rozpocząć się postem religijnym! Może rozpocząć się lekką nadwagą!

Początek skryty

•dziewczynka nie spostrzega siebie jako chorej•otoczenie niepokoi się w miarę narastania ubytku masy ciała• próby nakłonienia chorej do jedzenia kończą się niepowodzeniem (chora unika pokarmów bogatych w tłuszcze• chora opanowywuje istniejący jeszcze głód • prowokowanie wymiotów bezpośrednio po jedzeniu, • przyjmowanie środków odwadniających i przeczyszczających (przejaw kontroli nad własnym ciałem)• jedzenie w samotności

Późny okres•wychudzenie z utratą wagi 40-60%•tendencje do planowania każdego dnia

•apatia, depresja, objawy katatoniczne związane z poczuciem utraty panowania nad swoim ciałem

Objawy somatyczne anorexia nervosa

Wyniszczenie•utrata tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej, zredukowany metabolizm hormonów tarczycy• nietolerancja chłodu i trudności w utrzymaniu podstawowej temperatury ciała poniżej 36°C• zasinienie stóp, obrzęki

Zaburzenia sercowo-naczyniowe

• zanik mięśnia sercowego - objaw „małego serca”, skurcze przedwczesne przedsionkowe i komorowe• zwolnienie akcji serca do 60 uderzeń na minutę, pojawienie się szmeru sercowego• niedociśnienie tętnicze• zawroty głowy• omdlenia• zastoinowa niewydolność serca

Zaburzenia ze strony układu trawiennego

• zaburzenia motoryki oraz opróżniania żołądka uczucie nadmiernej pełności w śródbrzuszu, bóle brzucha wzdęcia i zaparcia

Zaburzenia ze strony układu rozrodczego

• zanik miesiączki lub różne inne zaburzenia cyklu menstruacyjnego• zmiany wielkości jajników, macicy i cech śluzówki pochwy

Zmiany dermatologiczne

• łuszczenie, suchość i mała elastyczność skóry (tzw. brudna skóra)• czasem zanik zmian trądzikowych, pojawienie się charakterystycznego meszku na ciele• wypadanie włosów pod pachami i na wzgórku łonowym, kruchość i łamliwość włosów na głowie

Zaburzenia neuropsychiatryczne• objawy psychoorganiczne

Zmiany w układzie kostnym

- osteopenia- osteoporoza

Ponadto:- możliwość pojawiania się infekcji- możliwość pojawienia się na pierwszym planie zaburzeń związane z wymiotami i nadużywaniem środków przeczyszczających

Zaburzenia c.d. Zaburzenia biochemiczne - wzrost wskaźników nerkowych - podwyższony poziom karotenu - wzrost poziomu cholesterolu poprzedzony jego spadkiem - obniżony poziom cynku, fosforu, magnezu, wapnia, potasu

Zaburzenia hematologiczne - leukopenia - trombocytopenia - niski OB. - niedokrwistość

Zaburzenia hormonalne

ETIOLOGIA I PATOGENEZA JADŁOWSTRĘTU PSYCHICZNEGO

Czynniki biologiczneUwarunkowania genetyczne- zgodność zachorowań u bliźniąt jednojajowych 44-57%- u bliźniąt dwujajowych 3-12%Badania genetyczne nie przyniosły jednoznacznych wyników

Neuroprzekaźniki i neurohormony- zaburzenina w zakresie wszystkich układów neuroprzekaźni- kowych oraz osi hormonalnych

Czynniki rodzinne

- nieprawidłowe relacje małżeńskie rodziców- nieprawidłowe relacje pomiędzy chorą a każdym z rodziców z osobna

Cechy rodziny anorektycznej:- sztywność relacji wewnątrz rodziny- brak rozwiązywania konfliktów- nadmierne uzależnienie i blokowanie procesu autonomii przez pacjentkę- rozbudzanie nadmiernych aspiracji dziecka- dominująca matka, bierny ojciec- formalizowanie procesu wychowania

Czynniki społeczno-kulturowe

- wpływ mediów na kształtowanie modelu idealnej sylwetki oraz stylu życia- zmiana stereotypu funkcjonowania kobiety- stopień rozwoju naukowego i ekonomicznego krajów zachodnich- niezadowolenie z własnego wyglądu- stygmatyzowanie otyłości

Leczenie anoreksji

- uznaną metoda w leczeniu anoreksji u pacjentek mieszkających z rodziną jest terapia systemowa z udziałem jej członków

- terapia biologiczna (prawidłowo zbilansowane posiłki, odżywianie parenteralne i przez sondę, nawadnianie organizmu, uzupełnianie niedoboru elektrolitów, witamin, leczenie psychotropowe współwystępujących zaburzeń psychicznych)

Leczenie anoreksji c.d. różne formy psychoterapii:- systemowa terapia rodzin- bechawioralno-poznawcza- psychodynamiczna- różne formy terapii grupowej

W leczenie pacjentki zaangażowany jest cały zespół terapeutyczny.

Udział pielęgniarki w procesie diagnostyczno-terapeutycznym

- nawiązanie kontaktu z pacjentką- ocena stanu somatycznego (kontrola parametrów życiowych i masy ciała)- ocena stanu psychicznego- obserwacja pacjentki (nawyki żywieniowe, wymioty, stosowanie środków przeczyszczających i odwadniających, aktywność ruchowa)- wykonywanie badań dodatkowych- prowadzenie terapii ratującej życie- udział pielęgniarki w zajęciach psychoterapeutycznych i socjoterapeutycznych- współpraca z zespołem terapeutycznym

Trudności profesjonalistów w pracy z pacjentkami chorującymina jadłowstręt psychiczny

- lęk o życie i zdrowie pacjentki- koncentracja na objawach lub ich lekceważenie- walka z pacjentką- kobiety terapeutki - możliwa identyfikacja z pacjentką- mężczyźni terapeuci - możliwe bagatelizowanie przeżyć pacjentki dotyczących obrazu ciała- chaotyczne poszukiwanie właściwego modelu leczenia- sztywne trzymanie się jednego modelu leczenia- rywalizacja z innymi profesjonalistami włączonymi w leczenie

Cel leczenia w oddziale zamkniętym:

- doprowadzenie do równowagi wodno-elektrolitowej i białkowej- ograniczenie wymiotów i próba normalizacji zwyczajów kulinarnych- poprawienie motywacji do dalszego leczenia poprzez edukację dotyczącą choroby i zasady kontraktu terapeutycznego- zwiększenie masy ciała

Problemy pacjentki

- brak poczucia choroby,- chwiejna motywacja do leczenia,-pacjentki są drażliwe, przygnębione, próbują manipulować personelem,- niechętnie zjadają wyznaczone porcje pokarmu,-próby ukrywania jedzenia lub oddawania innym pacjentom,- prowokowanie wymiotów,- pacjentki są w ciągłym ruchu aby spalić kalorie,-próbują zwiększyć masę ciała przed ważeniem pijąc wodę, -zakładając cięższe ubrania, wkładając przedmioty do kieszeni.

ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORĄ Z ANOREKSJĄ

- nadzór nad pacjentką w godzinach posiłków, tak by zjadła wyznaczoną porcję w całości w obecności pielęgniarki- po posiłku pacjentka wraca na oddział- pod żadnym pretekstem nie może wychodzić do toalety- potrzeby fizjologiczne załatwia przed jedzeniem- dozwolone jest żucie gumy bez cukru

ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECENAD CHORĄ Z ANOREKSJĄcd.

protesty pacjentki przyjąć ze zrozumieniem odnotować rodzaj i ilość przyjętego pokarmu czas po posiłku (1-2 godz) pacjentka spędza w łóżku w tym czasie nie może mieć odwiedzin, telefonów lub wychodzić z oddziału, dostaje również wlewy kroplowe czas między posiłkami chora spędza dowolnie,

zabroniona jest gimnastyka i bieganie należy zwrócić uwagę na wyjścia do toalety lub

łazienki,

ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORĄ Z ANOREKSJĄ cd

- każda zauważona próba sprowokowania wymiotów lub ukrycia jedzenia powinna być odnotowana- kontrola masy ciała 1-5 razy w tygodniu- pacjentka jest ważona tylko w bieliźnie, bez obuwia, tuż po przebudzeniu- pielęgniarka może sprawdzić zawartość szafki i torby pacjentki jeżeli istnieje podejrzenie zażywania środków przeczyszczających, moczopędnych lub innych- pielęgniarka nadzoruje przestrzeganie kontraktu, który pacjentka zawarła w ramach terapii behawioralno- poznawczej. W kontrakcie tym wyznaczona jest minimalna waga, którą pacjentka musi osiągnąć

Jak odróżnić anoreksję od odchudzania

- utrata lub brak przybierania na wadze w okresie wzrostu

- silny lęk przed zwiększeniem wagi:dziewczyna je coraz mniej ćwiczy godzinami, stale ogląda się w lustrze, codziennie staje na wadze, jedzenie rekompensuje czytaniem książek kucharskich, albo dużo gotuje, ale dla innych

- zakłócony wizerunek własnego ciała: nawet skrajnie wychudzona anorektyczka widzi i czuje się gruba. Próba zwrócenia jej uwagi wywołuje agresję

- brak kilku kolejnych miesiączek

BULIMIA (Bulimia nervosa)

Bulimis - „wilczy głód”

Jest to chorobowo wzmożone uczucie głodu, nie zaspokajane mimo spożywania dostatecznych, a nawet nadmiernych ilości pokarmów.

Epidemiologia bulimii psychicznej

- dotyczy głównie młodych kobiet ok.18 - 25 lat

- występuje u ok. 1,1 - 4,2% populacji kobiet

- kobiety chorują 10-krotnie częściej niż mężczyźni

Etiologia

1. Czynniki indywidualne: - zaburzenia neuroprzekaźnictwa zwłaszcza serotoniny - udział genu odpowiedzialnego za tworzenie się leptyny - czynniki związane z osobowością

2. Czynniki rodzinne: - chaotyczna struktura rodziny - częste rozwody - uzależnienia rodziców - maltretowanie fizyczne i psychiczne

Etiologia c.d.

3. Czynniki społeczno – kulturowe:

- chorobliwa obawa przed otyłością

- wpływ kształtu i masy ciała na samoocenę

Bezpośrednie przyczyny bulimii

- kryzysy w życiu rodzinnym, rozwody, śmierć bliskich

- stres egzaminacyjny

- zmiana pracy

- ciąża

Obraz kliniczny bulimii

- przed atakiem bulimii poczucie narastającego napięcia- łapczywe jedzenie olbrzymich ilości pożywienia pokarmów tuczących i niezdrowych- brak kontroli nad przebiegiem zdarzenia- poczucie niemożności zaprzestania jedzenia- po ataku rodzaj ulgi związany ze spadkiem napięcia frustracja związana z poczuciem winy spowodowanym utrata kontroli- wywoływanie wymiotów- picie dużej ilości płynów

Inne zachowania kompensacyjne

- stosowanie szczególnie intensywnej diety pomiędzy epizodami objadania się

- przyjmowanie leków przeczyszczających, odwadniających

- stosowanie leków „odchudzających”

- intensywny wysiłek fizyczny

- picie alkoholu i przyjmowanie niektórych narkotyków

Objawy somatyczne

- objawy związane z wymiotami - utrata potasu - spadek poziomu magnezu - zapalne obrzęki ślinianek przyusznych - zapalne powiększenie trzustki - nadżerki w przełyku i żołądku - chrypka - choroby dziąseł - próchnica zębów - biegunki - duże spadki masy ciała - obrzęk kończyn dolnych

Objawy somatyczne C.d.

- duszność-zaburzenia rytmu serca- spadek ciśnienia tętniczego- słabo wyczuwalne tętno-neuropatie, objawy psychoorganiczne, zaburzenia świadomości-stałe lub nasilone pragnienie, zwiększona ilość produkowanego moczu- napady drgawkowe- kurcze mięśni- niecharakterystyczne zaburzenia miesiaczkowania

DZIĘKUJĘ ZA

UWAGĘ