Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria

7/26/2019 Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria

1/19

1

Zbulim arkeologjik nga gjeometria e shenjt:

Kulti dhe realiteti i Lulijes tek Ilirt dhe

Shqiptart

Isa Mulaj

Institute for Economic Policy Research and Analyses

(INEPRA)

e-mail:[email protected]

N fotografi: Autori brenda xhamis Sulltan Ahmet n Stamboll,

dritaret e s cils jan me mburoja meatlike t Lules s Jets

(Lulies), para se t bhet grmimi arkeologjik dhe t gjindet origjina

e ktij simboli n Kosov.

Prishtin, 5 tetor, 2014
mailto:[email protected]:[email protected]


2/19

2

Prmbledhje

T gjith ata q jan dijeni se para nj viti kam

paralajmruar dyshimin n nj vend t afrt me Illyricum

Sacrumin se mund t gjenden dy artefakte tjera, po e shfrytzoj

rastin tani t raportoj shkurtimisht se pr ka sht fjala.Jan dy gur t gdhendur me madhsi t njjta, t ktyre

dimensioneve: gjatsia 70 cm, gjersia 28 cm, trashsia 20 cm (e

njrit sht 15 cm).

Gravura kryesore n t dy gurt sht lulja me gjasht

petale brenda rrethit, e prmasave t njjta 17 cm, e njohur n

terminologjin botrore si Lulja e Jets, por n kt shkrim do

t demonstrojm se nuk sht ajo q emrtohet. Njra lule sht

e gravuar nga brenda, q do t thot, nga qendra secila petale

n form vezake fillon duke u thelluar n gravur ku arrinnivelin m t ult kah mesi i petales, e pastaj shkon duke u

ngritur deri n mbarim t petals. N drejtim t kundrt sht e

gravuar lulja n gurin tjetr e nxjerrur jasht, kur asaj i

grryhen hapsirat ndrmjet petaleve. Po q se do ti gravonim

n ndonj material t but, ather ato pjes t petaleve q i

nxjerrim nga njra gravur t padmtuara, mund ti vendosim n

nj siprfaqe t rrafsht dhe ta fitojm lulen e gravuar nga

jasht. Shpresoj po e kuptoni prshkrimin q po e bj. Pra,

petalet nuk jan t gravuara me siprfaqe t rrafshta, por n

form konvekse dhe konkave (lugore dhe kodrinore).

Fjalt kye:Gjeometria e shenjt, Lulja e Jets, Lulija, muzika, ylli

pescepsh.


3/19

3

1.

Lulija dhe Luljeta jan dy simbole t ndryshme

Lule sht emr shqip pr bimn me form dhe ngjyra t

ndryshme, e prhapur n t gjitha kontinentet. Pos funksionit

biologjik dhe prditshmris n kulturn e do populli, Lulja q

nga ekzistenca e organizuar njerzore n tok ka pasur (dhe endeka) shum kuptime t rndsishme dhe mjaft domethnse. Kudo q

shkoni n ndonj ceremoni ose organizim shoqror, sht gati e

pamundur t mos hasni lule. Lulja sht trajta e shquar e emrit

Lule. Pr shkak t prdorimit t shpesht n gjuhn e folur

shqipe, emrit Lule sipas nevojs dhe kontekstit, m s shumti n

kng, i shtohet nj i (Lulie) dhe nj j (Lulije) n vetn e

dyt, kurse n t tretn si Lulia ose Lulija q rrjedh nga

Lulja. N fakt, t gjitha kto trajta jan thuajse t njjta n

shqiptim, por q prdoren sipas ritmit t kngs, si pr

shembull:

Oj Lulija jon me limona, o.

Dul Lulija te bunari.

N ritmet e kngve tjera, prdoret Lulja:

Lulja ime nkopshtin e huaj (pr shkak te ritmit, nuk mund t

thuhet Lulija ime)

Oj Lulja e blinit o, kujna ja le nann o?

Ti moj Lulja e Malsis.

Emri Lule sht prdorur tek ilirt dhe shqiptart aq shum

sa q sht zhvilluar n kult, kryesisht t bukuris, dashuris,

dhe paqes. Gjat periudhs s sundimit osman, Lulja duke qen

simbol i shenjt edhe i kulturave tjera, ka mbizotruar n emrat

personal t femrave tek shqiptart si Gjyl/a, q rrjedh nga

gjuha osmane-perse Gl, q do t thot Trndafil. Po q se

shikoni regjistrin e emrave tek shqiptart e prkatsis islame

prej viteve 1950-ta e prapa, ka gjasa q emri m i shpesht tjet Gjyla. Prej atyre vitetve, pr nja gjysm shekulli, pra

deri m 2000, emrat dominant t femrave n mesin e shqiptarve

t Kosovs ishin ata n baz t luleve: Lule, Lulie, Luljeta,

Vjollca, Mimoza, Burbuqe, Flora, duke prfshir edhe

trashgimin e Gjyles t cils i jan shtuar disa pjes si,

Gjylshah (Trndafili i Mbretit), Gjylbehare (Trndafili i


4/19

4

Pranvers), Gjyljeta (Trndafili i Jets), Gjylfidan (Rasati i

Trndafilit), etj. T gjitha kto kan t bjn me lulen n

prgjithsi, pavarsisht ndikimit t kulturave tjera. Shtrohet

pyetja, pse ekziston nj masovizim kaq i madh i kultit t lules

tek shqiptart? Nga ka rrjedhur?

Tek shqiptart, sot ekziston nj dallim ndrmjet lules dhe

gjyles. Lulja mund t jet e tr bima q prbhet nga rrnjt,

trungu, degt (barishtore dhe drurore), gjethet, nganjher edhe

therrat si t lulja e kas, dhe lulja e elur ose tufa e lules.

Kt lulen e elur shqiptart e Kosovs e njohin si gjyla. Kur e

pyeta nj kamarier se nga ka prodhohet ky aj hibiskus q ma

solle, mu prgjigj: Ku me dit; pej gjylave tkas mdoket.

Lulet si bim elin gjyla. Gjylat jan me petale t shumta

(gjasht e m shum), pr dallim nga Luljeta q sht me pes.

N terminologjin ndrkombtare, kto q shihen n fotografi,jan t njohura si Lulja e Jets:

Fotografia 1: Lulja/Lulia e gravuar nga brenda rrethit t holl i cili

pak vrehet, me diametr 17 cm.


5/19

5

Fotografia 2: Lulja/Lulia e gravuar nga jasht brenda rrethit, me

diametr 17 cm.

T dy gurt n mes kan nj shkall n form trekendshi

knd gjer, prafrsisht 135. Trekendshat knd gjer n mes

kan nj lloj gushaku t ngusht i cili e ndan trekndshin knd

gjer n dy trekendsha knd drejt me njrin knd 90 dhe dy

tjerat me nga 45. Bashkimi i dy trekendshave knd gjer formon

nj katror n form t pjerrt, nj kryq n mes si simbol i

paganizmit, dhe katr drejt kndsha si n fotografin q vijon:


6/19

6

Fotografia 3: Bashkimi i dy luleve an pr an jep katrorin e pjerrt

dhe kryqin n mes

Simboli i lules me gjasht petale sht mjaft i vjetr dhe

i gjetur te kultura e shum popujve. Para se t hyjm n

shqyrtimin e dodosdoshm siprfaqsor pr kuptimin standard t

saj, le t shikojm kt:

Fotografia 4: Dielli i Alpeve (Sole delle Alpi), emblema e

nacionalistve Padanian t Italis veriore

Burimi:http://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svg

Dy trekendsh knd

drejt me shkallt 1 x

90+ 2 x 45, ose nj

trekendsh knd

ngusht 3 x 20cm x 45
http://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svghttp://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svghttp://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svghttp://en.wikipedia.org/wiki/Flower_of_Life#mediaviewer/File:Sun_of_the_Alps_vs_Flower_of_Life_rosette_shape.svg


7/19

7

Sigurisht, emblema nga fotografia 4 nuk e ka formn dhe

domethnien e diellit. Ajo sht adaptuar si simbol vetm prej

vitit 1990. sht interesante t vrehet se forma gjeometrike e

t dy Luliave sht identike me ato q duken n fotografin 3.

Prjashtim t vogl bn vetm rrethi i jashtm, i cili pr

qllime zbukuruese, sht m i gjr n fotografin 4. Nuk kadyshim se Lulja si figur gjeometrike, si e theksuam edh m

hert, sht e pranishme tek shum kultura dhe popuj, por ajo q

bn prshtypje t madhe sht se ku jan bazuar padaniant n

kto simbole t njjta njra pas tjetrs s bashku ashtu si i

kam gjetur n artefakte t cilat i kam n posedim personal.

Kuptimi i Lulies si simbol sht aq i jashtzakonshm sa q

do gj n gjithsi dhe organizimi i jets n tok sqarohet

prmes saj. T gjitha planetet dhe veprimtaria e gjall n tok

maten dhe shpjegohen me gjeometri, kryesisht me an t njsimboli t vetm Lulies. do gj n tok thuhet se ka rrjedh

nga ky simbol i vetm, madje edhe gjrat jo materiale si jan

emocionet, mendimet, muzika, ... do gj. Pr kt arsye thuhet

se n tr botn e ka emrin Lulja e Jets. Ta shohim njher

serin e tyre si form gjeometrike.

Fotografia 5: Simboli dhe kodi i gjithsis dhe do organizimi n tok

Lulja e Jets.


8/19

8

Informatat rreth gjithsis dhe organizimit t jets n

tok jan prcjell nga lashtsia n librat fetar si Bibla. Aty

te libri i Zanafills tregohet se Perndia e krijoj botn pr

gjasht dit. Tek librat tjer si Kurani gjendet informata se

emri mashkull/burr prmendet gjithsej 23 her, e po aq edhe

femr/grua. 23+23=46, q do t thot se 46 kromozome i kanjeriu, 23 nga babai e 23 nga nna. Edhe procesi i krijimit t

njeriut shpjegohet me kt simbol, i quajtur si Veza e Jets. Me

t shpjegohen edhe qelizat, ADN-ja, sistemi periodik i

elementeve kimike, atomet, dhe teknologjia moderne. Ktu m

posht e keni nj dokumentar q tregon vetm nj nga 13 sitemet

e informatave se ka n n t vrtet paraqet ky simbol i do

gjje, dhe paralajmron se ju deri m tani mund t keni pasur

vetm nj xerre njohuri. N dokumentar q paraqitet n anglisht

thuhet se botn dhe jetn n t e krijuan jashttoksort me an

t Lules s Jets, e jo Perndia, Allahu, ose Jehovai.

http://www.youtube.com/watch?v=Ss1ajWeY_wc

Dokumetari po ashtu paralajmron se Bibla sht ndryshuar

vazhdimisht, ndoshta pr ti shrbyer interesave t kombeve t

caktuara n tok, sikurse q sht prpiluar edhe Kurani pr

qllime t ngjashme. Pr shembull, prshkrimi q i jep Bibla

Jezu Krishtit, ka t bj me astrologji, e jo m person. Te

Kurani arabt dhe popujt tjer i jan qasur besimit dhe

praktikimit t shum gjrave t kota si sht namazi dheagjrimi, ndrkaq nuk kan hulumtuar aspektet shkencore. sht e

vrtet se organizimi dhe veprimtaria jon e prditshme n tok

sht peng i simbolit t Lules s Jets ashtu si e paraqet edhe

Bibla tek libri i Zanafills. Rreth ktij pengu un e kam

sqarimin me argumente dhe altnernativat e tij, por nuk po i bj

publik tani. Po ashtu, nga dokumentari e vrejtt se kur e

zgjeroni serin e Lules s Jets pr nj seri t rrathve,

fitoni t ashtuquajturn Fara e Jets, me gjithsej 13 lule.

N fakt, kjo nuk sht Fara e Jets si e paska emrtuar

paraqitsi i dokumentarit, por dika tjetr q sqaron formn eqeverisjes s sotme npr shtetet e bots dhe vet prbrjen e

shqiptarve t Kosovs si popull. Edhe ktu shihet se sa kemi

mbetur peng i ktij simboli, por q alternativa ose e vrteta q

mund t argumentohet sht pak m ndryshe.
http://www.youtube.com/watch?v=Ss1ajWeY_wchttp://www.youtube.com/watch?v=Ss1ajWeY_wc


9/19

9

Informatat nga jashttoksoret nuk jan t prmledhura ose

huazuara vetm n librat fetar, por edhe n kulturat dhe

praktikat e popujve tjer, m s shumti ndoshta te egjiptasit e

vjetr. Egjipti i vjetr ishte fuqia m e madhe dhe shteti m i

zhvilluar i kohs. Me futjen n prdorim t dogmave rreth Jezu

Krishtit, Allahut, namazit dhe agjrimit, Egjipti nga superfuqiau kthye n skllav t atyre q i sundonte hebrenjve dhe

arabve. Bibla dhe Kurani kan shum pak informata origjinale

ose ekskluzive; t gjitha jan huazime ose trashgimi e

kulturave t lashta si egjiptase, babilonase, indase, pellazge,

grekve t lasht, dhe natyisht, ilirve. Huazimet m t mdha

nga ilirt, me siguri i kan br pr kultin e gjarprit. Kshtu

q, pr nj studiues normal, m mir sht t lexohen dhe

hulumtohen m tutje ato pjes t Bibls dhe Kuranit ku flitet

pr gjarprin, se sa t bhet namaz e t agjrohet. Duket se

prpos gjarprit, gati do gj do t dal e huazuar n librat e

shenjt. Edhe procesi i krijimit.

Me rndsi sht ti referohemi dhe interpretojm ato gjra

q i kemi gjetur n trojet ilire, dhe traditat q jan

prcjell, sigurisht pa vetdije, tek shqiptart. Lulja me

gjasht petale si figur gjeometrike mund ta ket kuptimin e

Lules s Jets, por realisht, Lulja me pes petale, po ashtu

figur gjeometrike, nga realiteti sht Lule e Jets (Luljets),

pra jo fardo lule me shum petale por ajo q prodhon fryte.

Nse i vreni lulet e shumics s pemve dhe perimeve (molla,

dardha, kumbulla, ftoni, qershia, pjeshka, gjerenika, kungulli,

domatja, shalqini, fasulja, dredhza, etj.) t gjitha e kan

lulen me pes petale. Ather, d.m.th. n lashtsi, nuk ka pasur

okollata, torte, bakllava, sheqerka. Ushimi kryesor kan qen

pemt dhe perimet (drithrat vijn m von). Kjo lulja me pes

petale haset shum rrall n kulturat e popujve tjer. Edhe nse

i bni nj krkim Lules s Jets, gjithmon do tu dalin ato me

gjasht petale. Pyetja m e rndsishme q parashtrohet n kt

ese, sht: Cila sht Luljeta; kjo me pes, apo me gjashtpetale?


10/19

10

Fotografia 5: Autori duke treguar gravurn e Luljets, e vjetr 2 500

vjet para ers s re

Nga adresa e dokumentarit t msiprm n Youtube(nse e

keni shikuar), e vrejtt se pr lulen me gjasht petale

pretendohet se sht edhe elsi i muziks. Pentagrami sht

ylli pescepsh, dhe njkohsisht edhe ajo skema me pes vija q

formon katr fusha ku shkruhen notat e muziks. Interesant, apo,

jo? Nse gjeometria e shenjt e pranon se Lulja e Jets si

simbol i gjithsis dhe jets n tok sqaron edhe muzikn,

ather edhe un po pajtohem. Me kt rast, nuk e kam ndrmend

ti referohem Majkll Xheksonit, Madons, Britni Spirsit si

bjn shum t krishter pr Jezusin, musliman pr Muhamedin,shprehjet arabe dhe hebreje, historin e tyre se ka kan br

atje dhe cilat veprat i kan ln s pari pr popujt e tyre, por

ato q i kemi gjetur n Kosov dhe ka zihet rreth tyre, ende pa

vetdijen e shqiptarve. Pyetje pr shqiptart e Kosovs: ka

mendoni, cila sht knga m s shumti e knduar n Kosov gjat

t gjitha kohrave, dhe kujt i kushtohet ajo? Mos u mundoni

shum. Po u tregoj un dhe ju padyshim se do t pajtoheni. sht

Lulja/Lulia/Lulija. Aq shum kndohet prej kohsh sa q me

siguri u sht br e bezdishme: ka sht kjo kng dul lulija

te bunari, dul lulija nkapixhik, oj lulija jon me limona, oj

lulije pllumb i bardh, e pash lulijen te dardha, oj lulja e

blinit, lulja e koshares, me nj fjal, kngt pr Lulijen kan

monopol! Ky lloj masovizimi dhe bezdisje me kngn e Lulies

sht shum interesant tek shqiptart, sepse, as ata q e

kndojn, e as ata q e dgjojn, nuk e dijn dhe nuk u ka

shkuar mendja t bjn ndonj hulumtim se ka sht ky kulti i


11/19

11

Lulies q shihet si simbol i bukuris, dashuris, moralit,

dinjitetit, mirsjelljes, krenaris, dhe harmonis nse t bie

hise n shtpi (ta marrsh pr nuse). N asnj kultur t

popujve tjer nuk i kndohet m shum bukuris femrore anonime

(por edhe reale) se sa tek shqiptart pr Lulien. Pr dallim

nga kngt e popujve tjer q marrin shembuj emrat ekohpaskoshm, si mund t jet Xhejlan, Emine, Rejhan, Mavi tek

turqit, ose Suzana tek amerikant (Susana Im crazy loving you

Suzana, u tranova pr ty!), disa prej t cilave jan kopjuar tek

shqiptart si Mihane, u tranova pr ty (nga Naser Gjinovci),

kngt pr Lulien m s shumti nuk kan ndonj autor ekskluziv.

Pr kngn La Isla Bonita dihet se sht e Madons, ashtu si

dihet se Smooth Criminal sht eMajkll Xheksonit, Xhejlan

e Ibrahim Tatlisesit, dhe I didit again e Britni Spirsit, por

nuk e dim pr Dul Lulija te bunari sepse e ka knduar dhe

kndon do kush, dhe askush nuk pretendon autorsi, q do t

thot se ka dal nga populli. Ja nj kng pr t, me autor....,

vajzat e Kosovs! http://www.youtube.com/watch?v=7cnuHr05iao

Ka edhe shum kng tjera t famshme pr Lulien q nuk kan

autor, pra q jan popullore, dhe q i kndojn shumica e

kngtarve. Ndoshta m e njohura sht Oj Lulija jon me

limona, mandej Oj Lulja e blinit; E lule-lule ndalu pak ee

(kndohet nga arbresht e Italis); Lulija n der oj nan;Ani

moj Lulije kur e vure kann; Oj Lulije oj llokum ..., e shum

tjera. Nj version m t hershm Oj Lulija jon me limona nga

Nexhmije Pagarusha mund ta dgjoni nga kjo adres:

http://www.youtube.com/watch?v=CG2VVc2oGzA

Mirpo, Nexhmije Pagarusha nuk sht e para q e ka knduar

kt kng, dhe mund ta pyesni se nga e kan origjinn kngt e

shumta pr Lulien, duke prfshir edhe at q e ka knduar para

disa decenieve. Para 100 viteve nuk kemi pasur mjete xhirimi dhe

inizimi, por me siguri kngt pr Lulien kan qen shum t

prhapura dokund te shqiptart, sidomos n darsma. Si

zakonisht, ato kng kan qen popullore dhe nuk kan pasurndonj t drejt autori pasi i kndonte shumica, sikur edhe sot

q kndohet kjo: http://www.youtube.com/watch?v=RbWU_Kh2Oqs

(Autort ose kngtaret: Vajzat e Shkupit dhe Kosovs!).

Kulti i Lulijes m tutje sht transformuar edhe pr

qllime t xhelozis kombtare. N qendr t vemendjes gjendet
http://www.youtube.com/watch?v=7cnuHr05iaohttp://www.youtube.com/watch?v=CG2VVc2oGzAhttp://www.youtube.com/watch?v=RbWU_Kh2Oqshttp://www.youtube.com/watch?v=RbWU_Kh2Oqshttp://www.youtube.com/watch?v=CG2VVc2oGzAhttp://www.youtube.com/watch?v=7cnuHr05iao


12/19

12

shprehja Oj Lulija jon me limona.Ktu mund t shikoni se si

nj shqiptar prpiqet ta msoj nj zezak t kndoj shqip:

http://www.youtube.com/watch?v=-zqVh8ZHNok

N baz t kultit pr Lul(i)en, jan thurur e kndohen

shum kng n mesin e shqiptarve, tani duke pasur edheautort, si jan: 1) Elonida Lulja ime nkopshtin e huaj; 2)

Ramadan Krasniqi Pej o lule e Dukagjinit; 3) Nikoll

Nikprelaj Ti moj lulja e Malsis; 4) Ilir Shaqiri Lulja e

Koshares; 5) Florina Gjoka Lulja e Mirdits; 6) Sunaj Raimi

Lulja e Kujtimit; 7) Sala Maloku Kur dola te dera, e pash

Lulijen veshur me t verdha; 8) T tjera, sa t doni, gjni.

Nse lulja me gjasht petale sht Lulja e Jets n tok,

ajo me pes petale sht kryesisht Lulja e Jets pr shumicn e

bimve, sidomos ato q prodhojn fryte, nga t cilat vareshinnjerzit. Studimet antropologjike thon njerzit e par

ushqeheshin me fryte. Shumica e atyre fryteve dalin nga lulja.

Varshmria e madhe e njerzve nga to ka qen jet, prandaj

ksaj me pes petale m shum i prgjigjet emrtimi Luljet. Ka

interpretime t ndryshme se kjo paraqet nj dit m pak se ajo

me gjasht petale, ose ditn e pest n krijimin e bots, porse

kjo mund t kontestohen me faktin se kjo sht edhe simbol real

tek bota bimore, e jo vetm figur gjeometrike, dhe dallon nga

trndafilat ose gjylat q kan petale t shumfishta.
http://www.youtube.com/watch?v=-zqVh8ZHNokhttp://www.youtube.com/watch?v=-zqVh8ZHNok


13/19

13

2.

Simboli i yllit sht nga Luljeta, e jo nga yjet n

qiell

Nj pyetje shum e thjesht: Nga rrjedh simboli i yllit me

pes rremba, dhe ka simbolizon ai? Edhe ky sht figur

gjeometrike. A mundet dikush t na ofroj nj prov se yjet nqiell i kan pes rremba? Kur flasim pr yllin, automatikisht

mendojm pr yjet n qiell q duken m t vogl se planetet

tjera si jan dielli dhe hna q kan form t rrumbullakt dhe

bjn drit. Edhe yjet bjn drit, por nuk e kan formn e

yjeve q perdoren sot si figura gjeometrike. E ka vrtetuar kush

ndonjher se ata yje n qiell jan pescepsh?

Ylli pes cepsh me trekndshe t prera q formon

pentagonin (peskndshin) n mes, njihet si pentagram. Si e

theksuam edhe m lart, me pentagram emrtohen edhe pes vija mekatr fusha n skicn pr shkrimin e notave muzikore. Realisht,

ylli pescepsh pa knde t prera q prdoret sot shum, e ka

prejadhjen si figur nga Luljeta, ose ajo lulja me pes petale.

Rreth 50 shtete t bots, duke prshir edhe Kosovn, e kan

kt simbol n flamurin e tyre. Flamuri i Bashksis Evropiane

(BE) sht me 12 yje. Komunizmi identifikohej si krenari me

yllin e kuq, simbol i cili po ashtu ka qen i vendosur n

flamurin e Bashkimit Sovjetik, t Jugosllavis komuniste,

Republiks Popullore Socialiste t Shqipris, e shum shteteve

tjera t cilat gjat historis jan riformuar dhe riorganizuar.

Ka hamendje dhe spekulime t atilla se ylli pes cepsh

simbolizon pes gishtat e dors. Kjo nuk sht e vrtet. Pes

gishtat e dors jan secili m i ndryshm se tjetri. N gjendje

normale t dors s njeriut, ata kurr nuk mund ti prgjasojn

yllit pes cepsh, e aq m pak pes kndeve t barabarta dhe

pentagramit me pes trekendsha po ashtu t barabart n madhsi

dhe largsi ndrmjet vete. E po, ka realisht paraqet ylli pes

cepsh dhe nga ka rrjedh, ose si thot populli kur krkon

argument q ka kuptim t duhur, fol e mbushma mendjen!

Shikoni m vmendje lulet e kungujve ose t trangujve se

si i kan pes cepat e prpikt si ylli pes cepsh. Tek specat

si perime, lulja e till mund t ket nga 5 deri n 9 petale,

por tek t tjerat m s shumti i ka vetm pes. Meqense baza

prej pes petalsh ka qen m e prhapura, dhe natyrisht m s

shumti q u ka rn njerzve t merren me t dhe jan varur nga


14/19

14

frytet e saja, ather sht vizatuar edhe forma e saj sikur n

fotografin 5, ose duke ia br skajet n form trekenshi t

paprer nga ana e brendshme. Cili yll n qiell e ka formn e

yllit pescepsh? Deri m sot, asnj nuk sht vrtetuar,

pavarsisht se yjet q i vizatojm dhe prdorim, mendohet se

paraqesin dika n qiell, ka n t vrtet nuk paraqesin. Vetmn brendsi t detit ka gjallesa t quajtura ylli i detit t

cilat vrtet i kan pes cepa, por vendet ku sht zbuluar

Luljeta nuk ka t bj me deti, banane, portokaj, por me molla,

dardha, kumbulla, dhe fryte tjera q dalin nga lulja me pes

petale, q rriten aty ku sht gjendur si artefakt. Kjo pra

sht Lulja e Jets, ose thjesht, Luljeta.


15/19

15

3.

Kulti i Luli(j)es dhe Luljets sht Perndia, e jo

Zoti n t cilin besojn shum njerz sot

Besimi n kultin dhe realitetin e Lulijes tek shqiptart nuk

sht ndonj mister ose udi. Ai ekziston prej kohsh, i krijuar

nga kontakti i shoqris me natyrn, dhe marrdhniet brendashoqris. Duket sikur t ishte vet Perndia, ose ajo q jep

jet. Kt lloj besimi n femrn e kan pasur pellazgt. N

gjuhn shqipe, Zoti sht emr i gjinis mashkullore, q ka

rrjedh nga religjionet monoteiste t Abrahamit. Pavarsisht se

tek shqiptart u prhapn krishterimi dhe islami q ia

atribuojn jetn e njerzve nj Zoti t vetm abstrakt, tradita

pr Lulijen dhe Luljetn ka mbetur me ndikim t madh konkret

gjat tr historis. E para, ose Lulija, pr jetn e njerzve,

ndrsa e dyta ose Luljeta, pr varshmrin e jets s njerzve

n tok.

Kulti i Lulijes prfshin femrn e moshs madhore n

prgjithsi; beqare, t fejuar, nuse, dhe t martuar. N

realitet, ajo sht Perndia q jep jetn ose lind fmijn, dhe

prkujdeset pr t derisa t rritet. Ktu nuk przihet Zoti n

vendimin pr ta lindur fmijn. Nuk sht Zoti ai q ia ndrron

pelenat dhe i jep gji fmijs, por sht Lulija (nna). N

munges t ksaj prkujdesje nga nna (ose dikush tjetr n vend

t saj), fmija nuk mund t mbijetoj, pra nuk ka jet pr t.

Kulti i Luljets sht pak m ndryshe se ai i Lulijes. Si e

theksuam m hert, Luljeta ndrlidhet me mnyrn e jetess s

njerzve pasi t jen pavarsuar nga Lulija. Luljeta n realitet

nuk sht i karakterit personal, por i bashkveprimit t njeriut

me natyrn n kohrat e lashta q ka evoluuar deri n ditt e

sotme me zhvillim shkencor dhe teknologjik.

Kto realitete t Lulijes dhe Luljets q dshmohen edhe me

praktikn e njerzve krahas zbulimeve arkeologjike n Kosov,

dshmojn se Lulja e Jets nuk sht tjesht nj emrtimgjeometrik t cilin ia kan dhn studiuesit npr bot, por

sht nj realitet bukur ndryshe nga emrtimet q i bjn ata.

Gjeometria e shenjt deri m sot nuk ka qen n gjendje t

interpretoj dika konkrete rreth dallimit ndrmjet Lulijes dhe

Luljets, pos identifikimit t tyre pr qllime matematikore.


16/19

16

Prfundimi

Lulja/Lulia/Lulija sht fardo lloj lulje. Sikur n shum

kultura, edhe tek shqiptart n form simbolike identifikohet me

figurn gjeometrike me gjasht petale, por nuk sht njohur si

Lulja e Jets edhe pse gjeometria e shenjt e quan t till,sqaron gjithsin dhe mnyrn e jets n tok. Luljeta mund t

jet lulja me pes petale, e cila pos si figur gjeometrike,

sht edhe lule n realitet nga e cila dalin shumica e fryteve

t pemve dhe perimeve (disa t tjera, si pr shembull arra,

rrushi, zhvillohen pa kt lulen me pes petale). Frytet edhe

sot jan nj lloj jete, pavarsisht se ato prpunohen n mnyr

industriale dhe prfshihen n ushqime tjera, ose transformohen,

p shembull, nga molla n lngje ose koncentrat pr prodhimin e

lngjeve. Ylli q e njohim sot, nuk ka t bj fare me ndonj

form t yjeve n qiell, por origjinn si simbol e ka ngaLuljeta.

Nj vshtrim i fardoshm tek kultura e shqiptarve, me

theks t posam t kngve pr Lulijen, l prshtypjen se kjo

ka ardhur pa ndonj njohuri paraprake, por disi nga vet

instikti. Shembulli m i mir i ksaj jan vet prmbajtjet e

kngs pr Lulijen, t cilat nuk duket se kan pasur ndonj

mundim t madh pr ti thurur, e as t jeni ndonj kngtar/e

profesionist/e. Ka mjaftuar vetm ti bni dy fjal bashk dhe

n to t prfshihet Lulija, pavarsisht far kuptimi do tket, edhe n rastet kur gjuhn shqipe e kan mbuluar shum

shprehjet dhe emrat e gjuhve tjera si turqisht (bunar, hajat,

sokak, merak, kapixhik, bajrak, llokum). Krejt spontanisht kan

lindur kngt Lulija n der, dul Lulija te bunari, Lulija

nhajat shtatin si bajrak, oj Lulije oj llokum, oj Lulija jon

me limona, e kshtu me radh. I tr kreativiteti pr t thurur

kng t tilla, ka qen duke u nisur nga gjrat m t thjeshta

dhe me to ta lidhni Lulijne: dera, korridori, ballkoni, oborri,

bunari,kapixhiku (porta), rruga (sokaku), dardha, selvija,

llokumi, limoni, filxhani, kunata, babai, nna, vllau, motra.

Kto gjra si dhe emrat e shumt t femrave n baz t Lul(i)es,

jan nj mister q shqiptart e kan zhvilluar m shum n baz

t instiktit se sa me ndonj paramendim. Nj lloj emri mund t

jet shum i prhapur tek fardo kulture, por nj masivizim kaq

i madh si i Lul(i)es tek shqiptart e Kosovs n kng, nuk

ekziston askund.


17/19

17

Tragjedia m e madhe pr shqiptart ka qen, sht, dhe do

t mbetet ikja e tyre me do kusht nga vetvetja, prqafimi i

verbr i kulturave tjera, dhe anashkalimi i studimit t gjrave

me t cilat ata merren duke mos e ditur rndsin. U bn

prshtypje se ka br Mojsiu me gjarpr, e kan harruar se ajo

q tregohet n Bibl dhe Kuran mund t jet nj pik e vogl enjohuris pr gjarprin q e kishin ilirt. Sistemin periodik t

elementeve kimike sot duhet ta msojm nga rusi Mendeljev,

teknologjin nga Japonia, Amerika, Gjermania, pr lirim dhe

mbrojtje as q kemi nevoj t mendojn sepse na ka liruar dhe

po na mbron Amelika! Edhe pr realitetin tragji-komik politik

tek shqiptart nuk kemi nevoj t shqetsohemi fare; krejt punt

na i rregullon Amelika! A nuk u vi aspak turp, sidomos juve

popullat e nderuar, t krkoni ndrhyrjen ndrkombtare pr t

na vn n binar! Aiii bre djal, njerzit po shkojn

nhan, e ti hala po na tregon prralla pr Lulien, nj kng q

mu ka ba bajat, e vesht po mdhamin pej saj! Normal q

tdhamin! Me simbolet q ti i ke prbuzur dhe nuk i ke

studiuar, t huajt shkojn n han e n mars! E tash lutjuni

atij mafiozit Christopher Dell t iu sjell prsri emra n

zarfa se kush duhet t jet presidente dhe kryetare e kuvendit

n baz t vlersimit q u bn ai prapanicave t femrave! Mos

investoni gj n shkencn dhe gjeometrin e shenjt tuajen!

Mburruni me lvdatat pr Amerikn dhe vendimet e saj pr bytht!

Mburruni edhe pr ngret politike, ekonomike, morale,shkencore, sepse Amelika i zgjedh t gjitha me nj byth! Disa

le t mburren me Marin e Virgjr q lindi Jezu Krishtin e

pastaj u martua me t fejuarit e vet (Josefin) pr ti lindur

edhe 8 fmij tjer (ksaj radhe kinse pa Frymn e Shenjt!),

e t tjert me Fatimen dhe Ajshen si i kemi dgjuar t thon

radij Allahu an-hu, Allahu xhelneshanu-hu, e plot hu-hu-hu

tjera t panevojshme me t cilat na kan vrbuar prball

realitetit t Lulijes dhe Luljets.

Muzeu brtianik i ka afr 8 milion objekte (koleksione),dhe ai vizitohet nga mbi 6 milion vizitor (sipas gjendjes m

2013). N baz t ktij kapaciteti disponues, mund t them se

britanikt kan br fare pak zbulime n krahasim me koleksionet

q i disponojn. Nuk e di sa kushton bileta e vizits n muzeun

britanik. N Stamboll ekziston nj muze (ka edhe shum tjera) me

emrin Topkapi (aty ku ishte Porta e Lart). Bileta kushtonte 30


18/19

18

lira turke ose 11 euro. Brenda nj ose dy orve mund ta vizitosh

t trin. Sa ishte hapur, mesatarisht pr nj sekond hynte nj

vizitor (n dy vendkalime). Radha ishte shum e madhe me qindra

vizitor njri pas tjetrit nga vendet m t ndryshme t bots.

Llogarisni 11 euro pr do sekond! 39 600 euro pr nj or!

Krrrrk! Ku po do biznes m t mir? N qeveri, ministri, komunat Kosovs me plakit vetventen, a po? Sepse, ky sht

mentaliteti q do t prcillet edhe pr nj gjenerat tek

shqiptart e Kosovs me nxan (okupu) nj vend pune me para t

popullit, ose me ik jasht. Asgj tjetr, pos biznesit t

lidhur me krimin institucional, nuk lejohet ktu, sepse populli

nuk e lejon. Shkaku: shqiptart jan br prbuzsit m t

tmerrshm t shkencs dhe njohurive. Kolegjet private dhe

universitetet publike nuk jan shkenc por biznes, n pjesn m

t madhe t lidhura me krimin.

Ju si popull ankoheni pse Turqia ose Rusia nuk investon n

gjuhn shqipe! Po shqiptart ka investuan n shkencn dhe

kulturn e tyre? Shum m e ndershme dhe m e moralshme sht

Turqia, Rusia, dhe Serbia ndaj kulturs dhe shkencs shqiptare

se sa shqiptart e Kosovs. Sa her zbuloj dika t rndsishme,

policia te dera! Pse nuk u vjen juve? Provoni edhe ju t zbuloni

dika t shenjt, ather e vreni! Populli si i marr sht

dashuruar shum n injoranc dhe t keqen. N fakt, lul sht

krimi politik ka sht injoranca n popull. Deri sot kam

testuar infinit njerz n mesin e shqiptarve t t gjitha

shtresave. Ju nuk keni testuar sa kam testuar un, sepse disa

prej jush, thuani edhe tani (pavarsisht se po e lexoni kt

shkrim): Po ka po merresh me ta/t. E m kto gjra pr

Lulien, ka po mundohesh t na shessh! Kto jan pun

katunarsh e njerzve t malit! Kshtu, mentaliteti i

shqiptarve pr t mos u marr me do knd i ka detyruar t

njjtit tu krkojn t huajve t ndrhyjn n punt e tyre t

brendshme, sepse, shqiptart NUK e njohin vetveten dhe popullin

e vet. Kta nuk merren me gjithk, pra nuk merren fare mepopullin. U krkojn t huajve si mafiozit Christopher Dell

prap tua zgjidh ngrin politik me bytht e femrave! Ndreq

tmallkum dhe nrr... tsams shkofshin secili shqiptar q e ka

kt mentalitet, se po t mos kishte t till, Kosovn do ta

zhvillonte fardo lloj populli tjetr. Ndoshta Kosovs i duhet

nj popull tjetr me koncesion, sepse ky q sht, nja 80% sht


19/19

19

shum i dmshm! Kulti i tyre sht paragjyikimi, i cili m s

shumti shprehet n media. Sa her zbuloj dika, mediat e tilla i

marrin kto informata dhe insistojn tua adresojn gjetjet dhe

hulumtimet e mia t ashtuquajturve eskpert.Pr kta njerz,

rndsi ka vetm kush je e si quhesh, e jo vepra. Kta e paska

harruar se njeriun sht produkt i informatave dhe njohurive,ndrsa shumica e shqiptarve rezultat i propagands dhe

dezinformimit. Kta mendojn se pse dikush quhet akademik,

arkeolog, historian, profesor doktorra, jan edhe t thirrur

pr ekspertizn n baz t t cilave emrtohen me tituj, duke

harrua se jan brlloga, produkt i rrenave, dhe krimit. Krejt

shkaku i tyre shqiptart si kolektiv dhe komb jan n kt

situat t palakmueshme. Ndrsa ju media, turruni prap sikur m

hert tia adresoni kto zbulime ekspertve.

* * *

Zbulimi i radhs: ifut dhe Nazist me origjin t

prbashkt! Bhet fjal pr nj artefakt t gjetur rrz Kershit

t Vogl, i cili prmban kryqin nazist, Yllin e Davidit, nj

simbol q nuk e kuptoj, dhe dy rrath n form t gjarprit

katullaq. Guri sht i zi, sipas t gjitha gjasave, me origjin

nga zigurati te Kroni i Popit, d.m.th. nja 2-300 metra nga vendi

ku sht gjetur pas grmimit. Edhe pr kt duhet t keni durim,

sepse nuk e kam ndrmend ta bj publik edhe nj koh.

Documents

Zbulim Arkeologjik Nga Gjeometria