ស គមយ វុជនជន តិ ើម គតចិកម
តឹិប ំីស តុ -ធ ំ២០១៣
ទំី ៣ ខ០៤
ទិ ជន តិ ើម គតិច កម ំ២០១៣ ន់ ក?
ចលូ រួម ើកកមស ់ រអបរ់ជន តិ ើម គតចិ កម
មុសលិ ៈយវុជនកងទិ ជន តិ ើម គតិច តមណ លគិរ (រូប ព៖ CIYA)
០១
តិ១. ទិ ជន តិ ើម គតិច កម ំ២០១៣ ន់ ក?...................................................១
ំ២០១៣ ះ សកម ន ៀបចំទិ ជន តិ ើម គតិចពិភព ក ន់ ក ង មំុន យ រ ំះ ើងស ត ើញ
សហគមន៍ជន តិ ើម គតិច តមួយចំនួន នយលដ់ឹង ន់
ច សអ់ំពីអតន័យ និងតួ ទីរបសព់ួក កង រៀបចំទិ ះ ើង។កង រៀបចំទិ ះ ើង។
លពី កំនង ទិ ជន តិ ើម គតិច វ ន ៀបចំ ើង ម រ
ដឹក ពំីអង រ ប័ន និង ជ រ ភិ លក៏ នរួមចំ កកង រ ជួយ ើកកមសស់ ទិិរបសជ់ន តិ ើម គតិចទិ ះផង រ។
ស ប់ ២ំ០១៣ទិ ជន តិ ើម គតិចពិភព ក វ នអនុម័ត
ប់ពី ំ២០០៥ ដល់ ំ២០១៤។ អី ល កស ប់ សកម កង ំ២០១៣ ះ គឺស ត ើញ សហគមន៍ជន តិ ើម គតិច ត់ ន ៀបចំទិ ះ យខនពួក ត់
ដូច ត មណ លគិរ ះវ រ កំពង់ធំ និងរតនគិរ ើម។ ើយ សងួក៏ នយកចិតទុក ក់កង រ ៀបចំ ះ។ៀបចំ ះ។ ះប ក់ឲ ើញ ជន តិ ើម គតិចខនឯងកំពុង យល់ន់
ច សអ់ំពីសទិិរបសខ់នកង ម ជន តិ ើម គតិច ល ន ណ ី
ទំ ៀមទ ប់ វបធម៌ ដូចជន តិដ និង ន ទន ពចំ ះអី លពួក ើងកំពុង ន។
៣. ឥទិពលប ខ ០១ ើជន តិ ើម គតិច....៥
៤. វតភំ ះ មុំ (តពី ខមុន).........................៧
៥. បខ័ណ ច ប់ តិ (តពី ខមុន)....................៩
៦. ឡកឹ ីង៖ យវុតីជន តិ ើម គតិចពូនង....១០
២. តំ ងជន តិ ើម គតិចចូលរួម ទិ អចិ យអ៍ង រសហ តិ.........................២
ទំព័រ
ជន តិ ើម គតិចរង ំរុង ឿង
និង ច រ រអតស ណ វបធម៌
ណ ីធន នធម តិ និង សទិិ។
ទស នវសិយ័ ស គម៖
០២
អកតំ ងជន តិ ើម គតិចកម ចំនួន៣រូប ន ក ព សុ ជន តិពូនងមកពី តមណ លគិរ
និង នស គមយវុជន តិ ើម គតិចកម , ក ីងួន អ៊វ
ជន តិកួយមកពី ត ះវ រនិងយិរ តិបតិអង រ ើកសយ
វបធម៌កួយ,វបធម៌កួយ, អក ី ំចនី ជន តិ ទំពួនមកពី តរតនគិរ និង ន អង រស គម រ ើ និងរួម ន អកជំនួយ រពីរ ក់ ៀតមកពីសហ រដ រចគឺ ក ា រ ៀល ខីតធីង និង ក ន់ សុីន់មកពី អង រទិ មិន នរ ភិ លសពីីកមកម នចូលរួម កង ទិ អចិ យអ៍ង រសហ តិសពីី
គួរប ក់ផង រ ទិ អចិ យ ៍អង រសហ តិសពីីប ជនតិ ើម គតិច(United Nations Per-
manent Forum on Indigenous Issues-UNFPii) ះគឺ ៀបចំ ៀង ល់ំ ច ះពី និង ឧស ។ ទិ ះ វ ន ទទួល ល់ ទិមួយគត់ លអង រសហ តិ
ផលឲ់ នឱ សកិចជួប រងអកតំង ល ត់ ងំ ើង យជន តិ ើម គតិច៦រូប និងតំ ង ល ត់ ងំ ើង យរ ភិ លចំនួន៦
រូប ៀត ើមីយ ស ជិក ទិ
នចូលរួម ើកប របសខ់ន កងនីតិ លទី១២ ទិ អចិ យអ៍ង រសហ តិ
សពីីប ជន តិ ើម គតិច ំ២០១៣
តំ ងជន តិ ើម គតិចមកពីមណ លគិរ ះវ រ និងរតនគិរ
រចូលរួមរបសអ់កតំ ងជន តិ ើម គតិចកម កងនិតិ លទី១២ ទិ អចិ យអ៍ង រសហតិសពីីប ជន តិ ើម គតិច លពី ទី២០-៣១ ឧស ំ២០១៣ ទី ក់ រក លរបស ់
អង រសហ តិ ទី ងុនូវយក៉ សហរដ រច យ យំកប សំន់ៗ ដូច ប បទប ០០១បប ប ទំនប់ រអគិសនីទ ន ម២ និងប ធន ន ើមី ើកកង ទិ ើសុំពីអង រ អនរ តិមួយ ះ និងប ស ជិកអង រ ះឲជួយអន គមន៍ ម សកកមរបសខ់ន។
អចិ យន៍ ះ ើយកិច ជុំ ក់ កំពូល ះគឺ ើ ើង ៀង ល់រំង ស ជិកគណ ៈក ធិ រ ទិ ងំ១២រូប ះ ើមសីរួ ញ ល
ដលរ់ដ ស ជិក ងំ១៩២ សពិ សចំ ះ ស ល ន
ជន តិ ើម គតិចរស់ ដូច កម ើម ល រដ ស ជិកម ើម ល រដ ស ជិក អង រសហ តិមួយ កង
ចំ មស ជិក ង១៩២ សះ រនិង ក់ រអង រសហតិ នដូច យអូិនឌីភី(UNDP)
យឡ(ILO) វ(FAO) ើម
ើម ពីិនិត ើរអនុវតចំ ះ អនុ សន៍ ល នស ច យ ទិ ះចំ ះ រ ះ យបជន តិ ើម គតិច។ ទិ ះ វ នប ើត ើងមិន ន យ ដន គឺ យ រ រ ម រជុំវញពិភព ករបសអ់កតំ ងជន តិ ើម គតិចជុំវញពិភព ក ើមឲីសទិិគតិចជុំវញពិភព ក ើមឲីសទិិ
របស់ត់ វ ន រពនិង រ រកង ម មនុស តិដូច ជនដ
ៀត កង ក ើង ះ រ។ ទិ អចិ យ៍ះគឺ អង ព កឹ បល ម់ួយ ន់ មុ កឹ ដកិចសងម(ECOSOC)
អង រសហ តិ ល ន ណ តិ ើមពីិ ក ពីប ជន តិ ើម គតិច
lក ព សុ ងពីប ើមីងរកអន គមន៍ (រូប ព៖ សុី )
០៣
ក់ព័ននឹង រអភិវឌ ដកិចសងម វបធម៌ បរ ន រអប់រ សខុ ព និងសទិិមនុស ។ រចូលរួមរបស ់អកតំ ងជន តិ ើម គតិច កងពិភព កគឺ ើមអី តនិង ក់ចកី ង រណ ច៍ំ ះ នបទក់ ក់ ើមសីុំរអន គមពី ទិ
និង រ ើយតបរបសរ់ដ គីនិង រ ើយតបរបសរ់ដ គី។ ង ះ ៀតអកតំ ងជន តិ ើម គតិច ច ើរ យ័ ក់ទង
រង ើមសីុំរ ំពីអកតំ ង ជន តិ ើម គតិចដ ៀត ើ ប ក់ ក់ មួយ ើយអក តំ ង ច ើរជួប មួយអក យរណ ព៍ិ សសពីីសទិិជន តិ ើរណ ព៍ិ សសពីីសទិិជន តិ ើមគតិច ល អកឯក ជផង រ។
ប ម ើះជន តិ ើម គតិច ច ើសិ តូចៗ ច ះ ង កិច ជុំ ទិ អចិ យ៍ើម ី
ប ញពីប របស់ ើងឲដលអ់ក ចូលរួម នពី តិភូរ ភិ លតំ ង ជន តិ ើម គតិចជន តិ ើម គតិច អង រអនរ តិ
ើម។ យ រ ២ំ០១៣គឺ ពំិនិត ើងវញនូវលអ់នុ សន៍ ងំ យទិ កងនីតិ លមុនៗ ដូច ះអក
តំ ងជន តិ ើម គតិចកម ន ើក ើង ើប ប ន់ៗ និង
សំន់បំផុតចំនួន៣ គឺប ដីធីពិ ស ផលប៉ះ លព់ីបទប ខ០០១បប របស់យករដម ីលប៉ះ ល ់ដល់រចុះប ដីី សមូហ ពរបស់ជន តិ ើម គតចិ កម ប ទំនប់ រអគិសនី ន ម២ លប៉ះ លដ់លស់ហគមន៍ជន តិ ើម គតិចនិងសហគមន៍មិតិ ើម គតិចនិងសហគមន៍មិន នជន តិ ើម គតិច លរស់
ពឹង យ័ ើទ ះ និងប ធន ន ល ក់ព័ន នឹង មុហុ៊ន Cambodia Iron and Steel Mining In-dustry Group (CISMIG) កុ រៀង កុជ័យ ន ត ះវ រ និង តំបន់មួយចំនួន ៀតដូចរតនគិរ មណ លគិរ ើម និង រវនិ គ ើផវ កពី ះវ រដល់តះកុង ល នទឹក ក់ចំនួន
១១.២ ដិ នដុ រសហរដរច។ គួររលកឹ មុននឹងស ចយកប ងំបី ង ើះមក ើ ចកី ង រណ គ៍ឺអកតំ ងជន តិ ើម គ
តិចកម ក៏ នឯក ព មងរួច ើយ លពី រ ជុំ ៀបចំមុន ក់តំបន់ សុី ទិ អចិ យ៍ កង ស សុីលពី មី ២ំ០១៣ ះ
រ។ រ។
ក ព សុ ល តំ ង ជន តិ ើម គតិចកម កង រចូលរួម ទិ ះ ន ន ចកី ង រណ ស៍ ពីីប ដីធី កង ទិ
អង រសហ តិ ះ ើយ ចកី ង រណ ដ៍ ៀត ើង នសហ ររួម មួយនិងតំ ង
ជន តិ ើម គតិចមកពី សុីជន តិ ើម គតិចមកពី សុី។ អនុ សន៍ ប ងំ ះ ន៖ចកី ង រណ ទ៍ី១-ប ធន ន
ល នអនុ សនច៍នំនួ៣គ៖ឺ
1. អនុ សន៍ឲ ក់ រអង រសហ តិ និងរ ភិ លប ប់
ប ះ សននូវគ ង ផវ ក ពី ង ើង- ងតងកម មុហ៊ុនចិន។2.2. អនុ សន៍ឲ ក់ រអង រសហ
តិនិងរ ភិ លកម អនុវតរពិនិត ើងវញ ងំ ងុចំ ះ
ដំ ើរ រផ់លស់ម ន រួមប ល ងំ រពិនិត ើងវញនូវជន តិ ើម គតិច ល សស់ទិិ ងំងុរួម នសទិិទទួល ន រ ងកផល ជន៍កផល ជន៍ និងអនុវតសទិិ
ទទួល ន រឯក ពយល់មយ រ មុនពីជន តិ ើម គតិចកងឧស ហកម លអ គត លប៉ះ ល ដ់ល ស់ ខុុ ល ព
របសព់ួក ត់។3. អនុ សន៍ឲរ ភិ លកម និង ក់ រអង រសហ តិ ផល់រ ំ ញទំហងឹចំ ះ រសកិ វ វអំពីវបធម៌ជន តិកួយ រ ើញយក យ និង រតំ លរបសជ់ន តិ ះ។ចកី ង រណ ទ៍ីចកី ង រណ ទ៍ី២-ប ដធី ី
ល នអនុ សនច៍នំនួ៣គ៖ឺ 1. អនុ សន៍ឲ ក់ រអង រសហ
តិ ើកកមស់រ ម រ របស់ ើង ើមឲីរ ភិ លកម
អកតំ ងជន តិ ើម គតិច ងំបី និង ជំនួយ រ ា រ ៀល ខីតធីង (រូប ព៖ សុី )
០៤
ប ប់ប ះ សននូវ រអនុវតបទប ០១បប កងសហគមន៍
ជន តិ ើម គតិច ងំអស់ កម យមិនគិតអំពីលកខណ បចបន
សហគមន៍ លមិនសតិ កងដំ ើរ រចុះប ដីីកមសទិិសមូហ ព ះ។
2.2. អនុ សន៍ឲ ក់ រអង រសហ តិ និងរ ភិ លកម ើម
រពិនិត ើងវញ និងវ គ ងំ ងុ ចំ ះដំ ើរ រ រចុះប ដីីកម សទិិសមូហ ព និងដីសម ន ដកិច យ ំ នូវ រចូលរួម ង ញ ញ និង រស ចចិត
របសជ់ន តិ ើម គតិច លរបសជ់ន តិ ើម គតិច ល សស់ទិិ កង ប់ដំ ក់ ល ងំអស់ះ និង ើ ស់ ចកី សសពីីសទិិជន តិ ើម គតិច
មគ សក៍ស ប់ រយត ះ។
3. អនុ សន៍ឲ ក់ រអង រសហ តិ និងរ ភិ លកម ើម ី
អ ើញអក យ រណ ព៍ិ ស សទិិជន តិ ើម គតិច ើមទីស នកិចកម ។
ចកី ង រណ ទ៍ី៣-ប ទនំប ់
រអគសិនទី ន ម២ ល នអនុ សន៍ចំនួន៤គឺ( ងរណ រ៍ួម មួយ សុីអំពីទំនប់ ម (Baram dam))៖
1.1. អនុ សន៍ចំ ះ រក ងទំនប់ រអគិសនីទ ន ម២កម និងទំនប់ ម សុី វប ប់ ប ន់ យដក ក់វនិគ ញ និង វលប់គ ង ងសង់។
2.2. អនុ សន៍ឲ ក់ រអង រសហ តិ កង រចូលរួម កង
Global Compact (UNGC) work ើរ មួយរ ភិ លកម និង
សុីើមីើរពិនិត ើងវញ និង រវ គ ងលតិលន់ គ ងអភិវឌន៍ មពល តិរបសខ់ន។3.3. អនុ សន៍ឲ រពិនិត ើងវញ កងក តិ ក់ តិ ះ វ ន
អនុវត ើង យ ន រចូលរួម ង ញ ញ ជន តិ ើម គតិច ល សស់ទិិ និង រវ គ ងំ យ ង តិ ៀងបំផុត ើមពីិ រ ើជ ើស ងម យ ត
តូចចំ ះ រអភិវឌ មពល ើមតូចចំ ះ រអភិវឌ មពល ើម ីប ើនធន នមនុស និងបរ ន ង ើឲហនិ ច កង ះ
ឧស ហកម រយៈ លខីប៉ុ ះ។4. អនុ សន៍ឲធ រអភិវឌន៍
សចិន(China Development Bank)និងស ជិកដ ៀត UNGC ើរ សប់រ លន យ របសខ់ន និង រ តិបតិ ក់ទងនឹង រផលហ់រិ ប នចំ ះគ ង
ទំនប់ រអគិសនីធំៗ យប ើតយទុជ ើស ង មរយៈកិចជ ើស ង មរយៈកិច
សំ ះសំ ល មួយជន តិ ើមគតិច និង ងរកយទុ ល ើកកមសស់ទិិមនុស និងសទិិរបស ់នដីផង រ។
ពី ះអតំ ងជន តិ ើម គតិចកម កង ទិ ះ ន ើរចូលរួម ងសកម កងសិតូចៗ ល ៀបចំ យរ ភិ
ល និង ក់ រអង រសហ តិ និងតំ ងជន តិ ើម គតិច
ពី សមួយចំនួននិង មតំបន់ផងរ។រ។ ើសពី ះ អកតំ ង ន
ជួប មួយអក យ រណ ព៍ិ ស អង រសហ តិស ពីីសទិិជន តិ ើម គតិច ើមី ើកយកបងំបី ង ើក់ជូន ត់និង ើសុំ
ឲ ត់ ើរ ម ន មួយរ ភិ លចំ ះ តពកិចរបសខ់ន ល
ន ម ៀង កងអង រសហ តិ និង ន ើសុំឲ ត់អន គម
ប ន់ចំ ះប ដីធី កម ផងរ ពិ ស ើប ឡង់ លអតំ ង ើង ន ក់ លពី២ំ០០៨ផង រ។ អកតំ ងក៏ ន ើសុំឲ ត់ ើទស នកិចមកកមើមពីិនិត ន ពប ដីធីើមពីិនិត ន ពប ដីធី និង
សទិិជន តិ ើម គតិច ពិ ស ទនឹមនឹង ២ំ០១៤ មី កម
ស ល ន ំឲ ន រៀបចំ ជុំ ៀបចំមុន ក់តំបន់ សុីទិ អង រសហ តិសពីី
ប ជន តិ ើម គតិច ល នរទទួល ៀបចំ យស គមរទទួល ៀបចំ យស គម និង
អង រជន តិ ើម គតិច ងំ៤ និង យ រជួយ ម ងពីអង រ ក់ តិ និងតំបន់មួយចំនួនផង រ។ កបណ តិ ា រ ន គមន៍
និងរក យចំ ះ រ ចូលរួម កង រ ជុំ ៀបចំមុន ងមុខ ើ ះ បីរ ភិ លកម មិនអ ើញបីរ ភិ លកម មិនអ ើញ កផវ រកី។
យ លប់មកកម វញអក តំ ង ន ើរ ករ កលទផល ះ ម ប័ន និងសហគមន៍ ៀងខនៗ និងកំពុង ៀមខន ើម ីៀបចំកិច ជុំ ៀបចំមុន ក់តំបន់ សុី ២ំ០១៤ផង រ៕
០៥
ជន តិ ើម គតិច ន ើតនិង រស់ ើទឹកដីរបសខ់ន ប់ជំ ន់មក ើយ រួម ងំ នឆង ត់របបកម ធិប យ ល ល់
របប រ ហម ១៩៧៥ ដល១់៩៧៩ ៀតផង។ ងំទិដ ព សហគមន៍ ងំស ជិករបសខ់ន នលកណ ៈ
ពិ ស ងវបធម៌ពិ ស ងវបធម៌ នដូច ជំ ឿ វ ជីវៈ ស សលិ ៈ ទំ ៀមទ ប់
ណ ី ងកំ ន ។ល។ និង កសងម នដូច កសកិម
ណ ី នចំ រដូរន ដំំ ំរ ះដូរ លកណ ៈ ដកិច សខុ ព រ ប់ ង ម បប ណ ីយ ធរ ណ ីយ ធរ ណ ី ទំ ក់
ទំនង ើម ។ យ រ នលកណ ៈពិ ស ងវបធម៌ និងសងម ើប ំ
២០០១ ច ប់ភូមិ លរបសក់ម នទទួល លន់ូវកមសទិិអចលន
វត សមូហ ព ល រអនុវតសទិិើកមសទិិសមូហ ពសតិ ម
រទទួលខុស វរបស់ ធរណ រី ៀបរបប រស ចចិតណ រី ៀបរបប រស ចចិត ម
ណ រីបសស់ហគមន៍ និង ម ច ប់ ធរ ន ។ រហតូមកដល់ កក ២ំ០១៣ ះ នសហគមន៍ ចំនួន ៨ ើយ ល នទទួលប័ណ កមសទិិ សមូហ ព ចំ កឯ សហគមន៍ ណ ៩០ ៀត ន និងកំពុងអនុវតដំ ើរ រនីតិវធីនិងកំពុងអនុវតដំ ើរ រនីតិវធី ះ
រចុះប ដីី កមសទិិសមូហ ព មច ប់ និង ម ណ ទីំ ៀម
ទ ប់របសស់ហគមន៌ជន តិ ើម គតិច ។
ះ ង ក៏ យដីសហគមន៍ ជន តិ ើម គតិច វ ន ជរ ភិ ល ត់ទុក ដីរបសរ់ដ ងំអស។់
រ ត់ទុក ះ ន ក់នីតិវធី រ ចុះប ដីីរបសជ់ន តិ ើម គតិច ខុស កពី រចុះប ដីីពលរដទូ ពិ ស ខុសពី រចុះប ដីីវត ល កមវត កមសទិិសមូហ ពកង
ជំពូកដូច នឹងដីសហគមន៌ជន តិើម គតិច រ។ មិន ប៉ុ ះ មរ យ រ ើន នប ញមរ យ រ ើន នប ញ មុហ៊ុនឯកជន ល នទទួលសទិិ
សម នដីពី ជរ ភិ លកម បដណ ប់ ើដី លកំពុង ន់ ប់ ើ សន់ិង យ័ផល យជនតិ ើម គតិច ងំទិដ ពឯកជន
និងសមូហ ព។ មុហ៊ុនមួយចំនួន នឈ សូ យនឈ សូ យ និង ដំុះ ើដី ល
សហគមន៍ ត់ទុក របសព់ួក ត់ ើយពួក ត់មិន ល នពិ កមួយ មុហ៊ុន ឬ ជរ ភិ លមុន
នឹងឈ សូ ។ ទំ សដ់ីធីរង មុ ហ៊ុន មួយនឹងសហគមន៌ជន តិ ើម គតិច នរកដុះ ល ើរ ប់ ត ងុ ល នវត នជន តត ងុ ល នវត នជន តិ ើម គតិច ដូច តមណ លគីរ
រតនគីរ សងឹ ង ះ កំពង់ធំ
ះវ រ កំពង់ស ឺ ធ ត់ ត់ដំបង ប យ នជ័យ ៀម ប ះកុង ើម ។
យ ើញ ន ព ប ះ យករដម ី ជរ ភិ លកម ន ញបទប ខ ០១ សពីី
វ ន រព ងឹនិងប ើន សទិិ ពរ ប់ ងដីសម ន ដកិច
ចុះ ទី ០៧ ឧស ំ២០១២ និងបន យ ចកី អំនុវត បទប ះមួយចំនួន ៀត ។បទប ះមួយចំនួន ៀត ។ មរ យ រណ ៍ ញផ យ
ំ២០១៣ កនង ះ យ លសីនុ ប៊ (Alison Rabe)
សហ រ មួយអង រ គូ ដូច SVC, NTFP, HA, CLEC, WHH ន
ប ញ កងចំ ម៧៦សហគមន៍ ជន តិ ើម គតិច តរតនគីរ នន ២៦ សហគមន៌ ល នប៉ះ ល ់យ រអនុវតបទប ខ០១ ះ ។ រប៉ះ ល់នរូប ព របំ កពី ចុះប ដីី កមសទិិ
សមូហ ព រចុះប ដីី លកណ ៈឯកជនវញ។ចំ កឯព័ត៌ ន
ឥទិពលបទប ា ខ ០១ ើជនជាតិ ើមភាគតិច
០៦
មិន នចូល ស ជិកសហគមន៌
និងចង់ នដី ឯកជន នទទួល
អបអរ ទរនឹង បទប ខ ០១
ចំ កឯសហគមន៍ជន តិ ើម គ
តិច ល នស ចចិតរួច ើយ
ចុះប ដីីរបសព់ួក សមូហ ព
រ ទទួលនូវផលមិនដូចចិតរបស ់
ពួក ត់ វញ។ពួក ត់ វញ។ ង ះ ៀត ត
រចុះប ដីី ឯកជនដលស់ហគមន៌
លចង់ នដី មូហ ព នបង
លកណ ៈ យ លួដល់រ ត់
បង់់ ណ ី ទំ ៀមទ ប់ និង
មគី ពកងសហគមន៌ ៀតផង ។
រណ ៍លលបំផុតគឺ វ រព នូវ រស ចចិតរបសព់ួក ត់ ើដនូវ រស ចចិតរបសព់ួក ត់ ើដំើរ រចុះប ដីី ល ន ងំឯក រតំកល់ សងួអភិវឌ ន៍ជន
បទនិង សងួម រួច ើយ រួម ងំ តនីមួយៗ ៀតផង ។
រ នូវសទិិជន តិ ើម គ តិច ងំទិដ ពសមូហ ព ងំទិដ ពឯកជនរបសព់ួក ត់ ើដីធី
ម យសម ប ន រក រ អភិវឌ ល ននូវអតស ណ វបធម៌ និងសមធម៌ ម ងំ រ រពនូវសងមជន តិ ើម គតិចសងមអចិ ៃយ៍សងមអចិ ៃយ ៍មិន ន សងម លនឹង វ ត់ ល ន រអភិ
វឌ ះ ើយ ។
ជន តិ ើម គតិច មណ លគិរទទួលប័ណ កមសទិិដីធី (រូប ព៖ ភំ ញប៉ុស)
អតបទ យ៖ក ក ភណ័នគំ ង ើកកំពសស់ទិិជន តិ ើម
គតិច ើដីធី និងធន នធម តិ
អង រអនរ តិ ង រ រ (ILO)
០៨
ក់ទឹក មិន ើញ ង រ ះ ះ។ ឪពុក យ ងផំ ន ក រក ង ងយរូ មិន មិន ើញ ង ត់ក៏ មូលយក
របសរ់បរ ងំ ះ ឡប់ ផះវញ។ ដំ ើរ ត់ខនរបស់ងផំ ើឲ ន រ បូក បល់ ង ងំ កង ររបស់ងររបស់ង ក៏ដូច អកភូមិដ ៀត រ ើយដំណ ងឹ ះក៏ នឮ ដល់ ររបស់ រ ះុ ៀត
ផង។ ងំបងបន ងផំ និង ះុ ន ន ត់ ឲ មរក ង ើរ ប់ទីក ង ប៉ុ មិន ន ើញ ង
ដ ល។ ពួក ត់ក៏ ន ឡប់មកផះ វញវញ ើម ៀីបចំពិធីបន់ ន់ដល់ លងឹអក រក ភំ ះ លងដង អូរ និង លងឹ វៈ ក់ដូច លងឹ ច យបិ ច ើម ើមសីំុឲ ង ន ចកីសខុ និង
វល ឡប់មកផះវញកង ល ប់ៗ កប យសវុតិ ព។
រ ត់ខន នដំណ ងឹ ះ វ ន ឿ ង ល វ ងផវ យ រ លងឹអក រក ភ ំះ លងដងអូរ ឬក៏ លងឹរបស់
ពិធី ប់ បី ន ើភំ ះ មុំ មជំ ឿរបសជ់ន តិពូនង (រូប ព៖ សុី )
០៩
កមសទិិដីសមូហ ព ក់ទងនឹង មនុស មួយ មុ និងមុន ក់ទងនឹង បុគល ក់ៗ ។ ដូច ះ នន័យ ដី របសស់ហគមន៍ ងំមូល មិន ន របសប់ុគល ក់ ល
ស ជិកសហគមន៍ ។ ញ ញពី អតន័យ ង ើះ រលក់ដូរដី យស ជិកសហគមន៍ ក់គយស ជិកសហគមន៍ ក់គឺ
មិន ន ព បច ប់ ម ច ប់ ល ន ប់របស់ ស កម ។ របក យ ះគឺ ក់ទង ពិ ស នឹងសហគមន៍ មួយ ល ន ើស សយក រចុះប ី
ដីរបសស់ហគមន៍ កមសទិិដីសមូហ ព។ព។
វធីមួយ ើមីរ រដី ណ រីបស ់សហគមន៍ជន តិ ើម គតិច គឺ វ ះប ល ជំំុវញ នដីរបសស់ហ
គមន៍ មុនសនិ ប ប់មកទទួល ល ់ដី ះ ដីសហគមន៍ ើយ ើអត ស ណ កមដីរដ ម យ។ វធី ះគឺ នឆះប ងំពី ២៦ និង
២៧ ច ប់ភូមិ ល ល ម ត២៧ ច ប់ភូមិ ល ល ម ត់ សហគមន៍មិនឲ ត់ ងចំ កដី មួយ មនិយមន័យ ពសម
តិិ រណ ៈរបសរ់ដ ដលស់ ជិក សហគមន៍ ក់ ល នបំណ ង ក ញពីសហគមន៍ដូច ន ង
កង ២៧ ក ខ័ណ ចុង ។
ក ះ ក ញ ពីរ ើមីយ លួយល។់ កទីមួយ ក់ព័ននឹង
ជំ ន ល វអនុវតមុន រចុះប ីដី កទី២ប ញពីជំ ន វអនុវត ប ន់។
ច ប់ភូមិ លទទួល ល ់និង រ ររ ៀប ើ ស ់និង ន់ ប់ដីធី មកន តទំ ៀមទំ ប់ ណ ី
។ ន ជន តិ ើម គតិចខនឯង លដឹងពី ប ន រ ន់ ប់
ដី មលកណ ៈ ណ ។ី មុនចុះប កីមសទិិសមូហ ព រ អនុវតសទិិរបសជ់ន តិ ើម គតិច ចំ ះដីធី ច វ ន រ រ មល ំប់ដូច ង ម៖
. ប ប់ពី រ ើសយ័អតស ណ សហគមន៍ និងដីរបសស់ហគមន៍ ច
. យ រចុះប ីនីតិបុគល សងួម ។
វ ន រ រពី រលចួបនំ ពិ ស រលក់ដី ល ើ ើង យបុគល
ស ជិកសហគមន៍ សនិ ើសហគម ន៍ ន នកងដំ ើរ រ រចុះ ប សីហគមន៍។ . យពី សងួអភិវឌន៍ជនបទ នប ក់ទទួល លស់ហគមន៍ មុជន តិ ើម គតិច មួយ
ដូច ន ងកង លន យ តិសពីី រអភិវឌជន តិ ើម គ
តិច៖ សហគមន៍ជន តិ ើម គតិច វ ន រ រ យ ២៣ ក
ខ័ណ ទី២ ច ប់ភូមិ ល ២០០១។ខ័ណ ទី២ ច ប់ភូមិ ល ២០០១។
រអនុវតសទិិ កមសទិិ ើដីសមូហ ព ល នទទួល ល់ មច ប់
ភូមិ ល វសតិ ម រទទួល ខុស វរបស ់ ធរ ណ ីអនុ ម យន រ រ ើ ចកីស
ចរបសស់ហគមន៍ ើយ វ ក់ឲ មច ប់។ ស ជិកសហគមន៍
ច វអនុ តឲ ក ញពីសច វអនុ តឲ ក ញពីសហ គមន៍ សនិ ើត់ស ចចិត ក ញ។ ចំ កសម បមួយ ដី ល ើ យស ជិកសហគមន៍ ងំ ះ ច វ រ ពិ ស អនុ ម មយន រ រ ើ ចកី
ស ចរបសស់ហគមន៍ ល ន ង កងច បកងច ប់ភូមិ ល និង ប់ ង យបទប កង មសហគ
មន៍នីមួយ ។ៗ រប ើតយន រ រ ើ ចកី ស ចចិត ងំ ះផលន់ូវកិច រ រ ពិ សចំ ះជន តិ ើម គតិច និងដីរបសស់ហគមន៍។ យ រចុះ ប ដីីសមូហ ព សហគមន៍ នសទិិ ើដីសមូហ ព និង ច នកិច
អន គមន៍ កអភិវឌន៍ ងំពីរ ភិ ល ឬវសយ័ឯកជន។ល ឬវសយ័ឯកជន។
ង ច ស់នលខិិតបទ ន អនរ តិចំនួនបី ក់ទងនឹង រ រ រ សទិិជន តិ ើម គតិច។ ៦.១. អនុស អង រអនរ តិ ង រ រ ខ ១៦៩ សពីីជន តិ ើម គតិចនិង មុកុលសម័នគឺ អនុស
អនរ តិ មួយគត់មកដលប់ចបន ះ
៥.១. រអនុវតសទិិកមសទិិ ើដីសមូហ ព ល នទទួល ល់ ម
ច ប់ភូមិ ល
បខ័ណ ចប់ តិ ក់ទងនឹងសទិិ ើដីធីរបសជ់ន តិ ើម គតិច...តពី ខមុន ៥.១.១. មុន រចុះប សីមូហ ព
៥.១.២. យ រចុះប ដីីសមូហ ពនិង រ ញប័ណ កមសទិិ
៦. បខណ័ ច បអ់នរ តិ
១០
ក់ទង ពិ សចំ ះសទិិជន តិ ើម គតិច។ ប ប់ពី រផលស់
ប័ន ើអនុស ះ រដ ស ជិក អនុវតឲ ន ញ ញ ចំ ះ ប តិ ងំ យ អនុស ះ។ ម រអនុវត ក់ ង អនុស ះ ន ង ញ ឧបករណ ៍ល ន រៈសំន់ស ប់ប រទំ ស ់
ក ងសនិ ព និង ើកកមស់រឯក ពសងម ពិ ស ក់ទង មួយ
គ ងអភិវឌន៍ ងៗ លប៉ះ ល ់ដលជ់ន តិ ើម គតិច។ ៦.២. ចកី សអង រសហ តិសពីីសទិិជន តិ ើម គតិចគឺ
ឯក រ ង នសង់ រមួយ ក់ ទងនឹងជន តិ ើម គតិចកងវសយ័ធំ ៗ មួយចំនួន។ ៦.៣. អនុស អង រអនរ តិ ង រ រ ខ ១១១ សពីី រ ងំ រ ស ើងចំ ះ រ រ និងមុខរបរគឺ ក់ ព័នផង រដល់រ រ រជន តិ ើម
«ក័ឞ ីង» គឺ ដ៏ក ល ីង ើ ស់ កងទំ ក់ទំនង មួយមនុស ទូ ។ ពី ះ ះគឺ ពូនង ល នន័យ «ខំ ះ ីង»។ ីងសមរ
ម ន ឌ ញបនិច កំពុងសកិ កច ប់ ទំី៤ កលវទ លយ័ភូមិននីតិ និងវទ ដកិច។
ក់ វល ល នប ងធំៗ ដូច វល មុជន តិ ើម គតិច ន ប៉ុ ល ក ក់ឯកស ន និស តិ
និង ន ងំ ក់ នម៉ូបផង ះ នអក មួយ ប់ រមណ ៍ដឹង ីង រជន តិពូនង ះ ើយ។ មពិត រ វ័យ ងជន តិពង ក់ ះកំពុង ព មស ច ល
គតិច។ រពិត ជន តិ ើម គ តិចពឹង ក ើរ ងំ ងុ ើធន នធម តិស ប់ រចិ មឹជីវតពួក ។ ជិវតរស់ របសព់ួក នទំ ក់ទំនង ពិ ស មួយដី ម ន ពមួយ ចំនួនរួម នសងមកិច និង វបធម៌។ យ តុ រ ត់បង់ រ ប់ ង
ដីធីដីធី និងធន នធម តិកង នដីរបស ់សហគមន៍ បងឲ នផលវ ក ង ធន់ធរ ើររស់ របសជ់ន តិ ើម គតិច ង ក ដកិច និងវប
ធម៌រួម នដូច រ កបមុខរបរចិ មឹ ជិវត ម ណ ដីូច រ ើច រ ព ចរ ើម។ អនុស ខ ១១១ ន រៈសំន់ ស់លន រៈសំន់ ស់ល ស
កម នផលស់ ប័នដលអ់នុស អង រពលកមអនរ តិ ង រ រ ខ ១១១ ល រផល់រ រ
ស ប់សទិិជន តិ ើម គតិចចំ ះ រ កបមុខរបរចិ មឹជិវត ម
ណ ។ី
មកដល់ល ះ អង ពអនរ តិ ង រ រ ន ៀនសូ រ រ រដីជន តិ ើម គតិចត វឲ ន រផច ើម មុន និង មំុខរបសរ់
ភិ ល គឺ ើម ញពី រ រពនូវទំ ក់ទំនងពិ សរបសជ់ន តិ ើម គតិច មួយនឹងដីរបសព់ួក ងំ
ទិដ ពឯកជនទិដ ពឯកជន និងសមូហ ព។ រ រ រដីជន តិ ើម គតិចកុំឲ ន៖
. គីទីបីដ ើម ន់ ប់ដីធីសហ គមន៍មក ើផល ជន៍ លខ់ន យ ន រអនុ តពី ធរ ក់
ព័ន។ . អក ង ព មយកដីជន តិ ើម គតិច មរយៈ របំ ន់ឬ ម យមិន ះ ង់ ងៗ ។
៧. រ រ រដជីន តិើម គតចិ
ឡ កឹ ី ង៖ យ វុតជីន តិគតចិពនូង ងរក នតំ ងអង រសហ តិ
១១
របសខ់ន ើមីយខន បុគលកិរបស ់ក់ រអង រសហ តិ មួយ លអនុ តឲរូប ើរប ើផលជន៍សហគមន៍ជន តិ គតិចរ
បស់។ មហចិ របស់ ីង មិន ន ន កងចិត ះ ។ កងជីវត និស តិ ះ ីងក៏ ន ើរ រ
ស័ចិតមិនតិច ើយ មអងស័ចិតមិនតិច ើយ មអង រល ក់ទង នឹង រ ើក
សយសទិិជន តិ ើម គតិច រួម លមិនចំ ះ ជន តិ ើម គ
តិចពូនងរបស់ ះ ើយ។ ញពីភូមិកំ ើត តំបន់ ច់
លកង កុអូរងំ តមណ ល គិរ ីង វ នអ ើញឲចូលរួម សកិ និង ករ កពិ ធន៍ ល ក់ទងនឹង រអនុវតសទិិជន តិ ើមគតិច កម កងប ស
មួយចំនួនដូច និង ស រ៉ូ ើម។ស រ៉ូ ើម។
មពិត គំនិត ចិតតស៊ូើម ីសទិិជន តិ ើម គតិចទំនង នើតមក មួយកំ ើតរបស់ ីងមង។ ស ប់ ីង គឺ ន រសកិ មួយ ល ច ន
ជួយ ើកសយសហគមន៍ជន តិ ើមគតិច ន។ដូ ះ ីង នស ច
ចិតតស៊ូើមីរសកិចិតតស៊ូើមីរសកិ ល រ របស់ង ក៏ដូច រជន តិ ើម គតិចមួយចំនួន ៀតមិន នផល ់
ត ។ ីង ន ៀប ប់ពីជីវត ររបស់ង ងដូ ះ៖«ឪពុក យ
ខំមិន ន ំឲខំៀន ើយ។ ល ខំៀន ក់ទី៨ ពួក ត ប់ឲខំឈ ប់ ៀន។ ល ះ ើយ លខំ វ ើស សរង រសកិ និង រ។
ខំសខុចិត ក ញពី រ ើយ បន រសកិ តមណ លគិរ។ ទី ះខំ ន ក់ កងអ សកិ ន យ ន រជួយ ម ងយ ន រជួយ ម ង ក
ថវ ពីអង រភូមិ ល (VFC)។ គឺអង រះ ើយ លជួយឧបតម និងជំរុញខំរហតូដលខ់ំ ន ឡង ប់ ស ប ទុតិយភូមិកង ២ំ០១០ មុនខំ ើងមកបន រសកិ ភំ ញះ។» ីង ច មនុស ក់ លបុព បុរសជន តិ ើមពូនងរបស់ងប នឲមក ើនិ យ ម បជំ ឿ ប អរូបិយ។ ពី ះ សំ ង ន់ ើ
សំ ង ពី ន រ ង់ពី អង រភូមិ ល ះ ើយ ំល ីង ៀន ក់ប ប់វទ
លយ័ ះ ីងក៏ ន ល ់ និង ទទួល ន រប់ នពី ជីន តិ អូ លីក់ ះ Natalie Shulman។ Natalie Shulman ល អកជួយផត់ ផង់ថវ ដល់រសកិ របស់ ីផង់ថវ ដល់រសកិ របស់ ីង រហតូមកដលប់ចបន។ ឡកឹ ីង ល កូន បីង បងសក់ង រ ល នបន៦ ក់ ះ ីងអះ ង សងមសុីវលយ័ កងទី ងុមិន ន ើឲ ង ប់ រ
មណ ន៍ិងអូស ញ ងពី រគិតគូរ ដល់រអភិវឌសហគមន៍ជន តិគតិចរបស់ង ល គំនិត ើម
របស់ង ើយ។របស់ង ើយ។ រ រ កង ក់ រអង រសហ តិ គឺ បំណ ង របសយ់វុតីជន តិពងរូប ះ។
ីង ឿ ក់ ពិ ធន៍ ល ង នទទួល មរយៈ ររស័ចិតកនង
មក និងចំ ះដឹង កច ប់ លនឹង ប ប់កង ល ងមុខ ះនឹង ច ជួយឲ ងស ចបំណ ង យជួយឲ ងស ចបំណ ង យ គជ័យ ើយក៏ គជ័យរបសស់ហគ មន៍ជន តិ គតិច រ កម រ៕
ក ឡកឹ ីង កងកិច ជុំសពីីប ជីន តិ ើម គតិចពិភព ក ស រ៉ូ (រូប ព៖ សុី )
ក ឡកឹ ីង និងសិ មដ កងវគបណះប លមួយ ស (រូប ព៖ សុី)
១២
សយ នទំ ក់ទំនង
មូលនិធិ McKNIGHT មូលនិធិ HBS
ឧបតម រ ះពុម យ៖
ទិ ជន តិ ើម គតិច មណ លគិរៀបចំយស ជិកសុិ និងសហគមន៍
វគបណ ះប លព ងឹសមត ពស ជិក តពធ ត់, កំពង់ស ឺនិងភំ ញអំពីសទិិមនុស , ច ប់, រដ ល, និង SWOT
មុស ជិកសុី ពិ ក មុកងវគបណ ះប ល
មុរ រំបសន់ិស តិ ស ជិកសុី ភំ ញ សិ ឆះប ងំ ំំើមពីិនិត ើល ើងវញ ន រយទុ ៥ ំ២០១១-២០១៥ របសស់ គម
មុអកតំ ងស ជិកមកពី តកំពង់សឺើបទប ញ បុគលកិ និងស ជិកសុី ចូលរួម រព ះបរមរតន ដស ច ះន តម សហីនុ
កិច ជុំ ើស សអកតំ ងស ជិក តរតនគិរ
កិចសំ ះសំ ល មួយ មុអកតំ ងស ជិក តកំពង់ធំ
មុ រ រមកពីអង រ គូកងវគបណ ះប លសទិិ ជីន តិ ើម គតិចសពីី រចង ងឯក រសទិិមនុស និង រតស៊ូមតិ
មុស ជិកសុី តកំពង់សឺ ត់រ ំ ណ រីបសខ់ន
ដំ ើរទសនកិចរបស់មុយវុជនអង រ គូរបស ់AJWS ន់ស ជិកសុី តរតនគិរ
ពិធីស ធ រ លយ័ និងក ង ក់ ថីរបសស់ុី
ទិ ជន តិ ើម គតិច ះវ រ (ឃុំ រ) ៀបចំយស ជិកសុិ និងសហគមន៍
ទិ ជន តិ ើម គតិច មណ លគិរ (ឃុំក់ )ំ ៀបចំយស ជិកសុិ និងសហគមន៍
Recommended