บทท 2 โรงเรอนและอปกรณเลยงไกพนเมอง

เพอเปนการปองกนและลดความเสยงตอการตดเชอโรคระบาดตาง ๆ และเพอเพมผลผลตของไก

พนเมองใหสงขนและมสขภาพด ทนทานตอโรค รวมถงใหเกษตรกรมความรความเขาใจในการเลยงการจดการทถกตอง กรมปศสตวไดจดท าโครงการพฒนาปรบรปแบบการเลยงไกพนเมองโดยเกษตรกรตองท าเลาหรอโรงเรอนใหอยหางจากบานพกอาศยของตนเองและเพอนบานพอสมควร มพนทส าหรบเลยงสตวปกเปนสดสวน เพยงพอ และเหมาะสมกบจ านวนสตวปก ท าโรงเรอนแบบงาย ๆ และคาใชจายไมแพง หลงคาและผนงท าจากวสดในทองถนททนทาน ส าหรบกนแดด กนฝน มมงเขยวกนยงในตอนกลางคน รวมทงใชตาขายกนเปนแนวรวรอบพนทเลยงไก ส าหรบใหไกเดนหากนได มอางน ายาฆาเชอโรคตรงบรเวณประตทางเขา-ออก ส าหรบจมเทา เพอฆาเชอโรคกอนเขาและออกจากพนทเลยงไก

ทงยงมการก าหนดเกณฑการเลยงไกพนเมองแบบเลยงปลอยอสระ (Free-range) ทใหไกสามารถแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาตได ซงแตกตางจากการเลยงไกเนอ และไกไขเชงพาณชย อาท มพนทเลยงปลอยอสระภายนอกโรงเรอนอยางเพยงพอ ใหไกมความเปนอยตามธรรมชาต และมตนไมหรอรมเงาเพอใหไกไดพกผอน นอกจากนน ตองมพนททมหญาหรอพชทเปนอาหารใหไกจกกน อยางนอยรอยละ 40 ของพนท โดยพชดงกลาวตองมการหมนเวยนหรอพกแปลง กรณหญาหรอพชทเปนอาหารไกไมเพยงพอตองมการเสรมหญาหรอพชจากภายนอก และยงมขอก าหนดอกดวยวา ไกตองถกปลอยเลยงภายนอกโรงเรอนไมนอยกวาวนละ 8 ชวโมง เปนตน ทงนใหคลอบคลมทงไกพนเมองพนธแททกสายพนธและไกพนเมองลกผสม รปแบบของการเลยงไกพนเมอง การเลยงไกพนเมองแบบดงเดม ม 3 รปแบบ (ปราโมทย, 2543) คอ 1. เลยงแบบปลอยลาน เปนรปแบบทนยมท ากนเปนสวนใหญ แตเลยงไมไดจ านวนมากนก เกษตรกรอาจมเลาเลก ๆ ใหไกนอนกลางคนหรอไมมเลยกได 2. เลยงแบบกงขงกงปลอย เปนการเลยงทผเลยงมบรเวณกวาง มรวหรอคอกลอมไกไว ปลอยใหไกออกหากนในเวลากลางวน 3. เลยงแบบขงคอก เปนการเลยงเชงการคา ใชสายพนธไกพนเมองทโตเรว ใหอาหารไกในเลา พนคอกปดวยแกลบหรอขเลอย

เมอขอก าหนดเรองการเลยงไกพนเมองรปแบบใหมของกรมปศสตวถกประกาศใช ในอนาคต การเลยงไกพนเมองกคงจะเหลอเพยงรปแบบกงขงกงปลอยเพยงแบบเดยว สวนรปแบบการเลยงแบบขงคอกกคงเปนรปแบบของฟารมพอ-แมพนธ ซงเลยงเปนการเลยงแบบประณตและเบาบาง การเลยงไกแบบปลอย

10

ลานโดยอสระ กลางคนนอนตามตนไม กคงตองเลกไป เพราะไกทเลยงแบบน นอกจากเจรญเตบโตชาแลวยงตดโรคไดงาย และยงเปนตนเหตของการแพรโรคไขหวดนกสคนอกดวย การเลอกสถานทเลยงไกพนเมอง

สถานทเลยงไกพนเมอง นบเปนปจจยทบงบอกความส าเรจของการเลยงไกพนเมองไดเปนอยางด ดงนน ผทเลยงไกพนเมองควรใหความส าคญ ในการเลอกสถานทเลยงไกพนเมองควรพจารณา (อรวรรณ, 2547) ดงน

1. ควรเปนทเนนและเปนทระบายน าไดด เพราะเมอถงฤดฝนเวลาฝนตกลงมาน าจะไดไมทวม หากบรเวณใกลเคยงกนเปนทนากจะดมาก เนองจากเมอถงฤดเกบเกยวขาว ขาวทตกหลนจะเปนอาหารของไกพนเมองทเลยงอย

2. ใกลแหลงน าจด การเลยงไกพนเมองจ าเปนตองมน าจดทสะอาดใหกนตลอดเวลา จะชวยใหการเลยงไกพนเมองประสบความส าเรจมากยงขน ถาไกพนเมองขาดน าแลวการเจรญเตบโตของไกพนเมองอาจลดลงได

3. สถานททจะเลยงไกพนเมองนนไมควรเปนททเคยมโรคระบาดมากอน 4. ควรอยหางจากแหลงชมชนพอสมควร ทงนเพอปองกนไมใหกลนและเสยงไปรบกวนหรอไป

ท าความร าคาญใหกบชาวบานใกลเคยง 5. อยใกลเสนทางคมนาคม เพอเปนการประหยดคาขนสง ไมวาจะเปนการขนอาหาร วสดในการ

เลยงเขามา หรอขนไกพนเมองออกไปจ าหนาย ตองท าไดงายและสะดวก 6. บรเวณทเลยงไกพนเมอง ควรมตนไมเพอบงแสงแดดในตองกลางวนหรอตอนบาย จะชวยให

สถานทเลยงไกพนเมองมความรมเยน ท าใหไกพนเมองไมเครยดเกนไป การเจรญเตบโตของไกพนเมองกเปนไปตามปกต

7. จะตองไมไกลจากบานพกของผทเลยงไกพนเมองมากเกนไปนกทงนเพอสะดวกในการดแล 8. บรเวณทเลยงไกพนเมองควรอยในททปลอดภยจากขโมยและสตวรายตาง ๆ เชน ง พงพอน

และสนขดวย ลกษณะของโรงเรอนไกพนเมอง

โรงเรอนการเลยงไกพนเมองนนไมมรปแบบทตายตวแนนอน โรงเรอนอาจจะท าเปนเพงหมาแหงนกลาย แบบหนาจวและอน ๆ (ภาพท 2.1) เพอใหไกพนเมองไดใชเปนทอยอาศยหลบนอน ออกไข ผสมพนธเดนหากน การทจะเลอกโรงเรอนแบบใดนนขนอยกบรปแบบและวตถประสงคของการเลยง วสดอปกรณ ตนทน ผทเลยงไกพนเมองสวนใหญในชนบทจะเลยงไกพนเมองในบรเวณบานและท าโรงเรอนไวใตถนบาน หรอใตยงฉาง (ภาพท 2.2-2.3) การเลยงไกพนเมองแบบนจะหวงผลแนนอนไมได

11

ไกพนเมองบางรนรอดตายมาก บางรนอาจตายหมด มจ านวนนอยรายมากทท าโรงเรอนแยกตางหากจากบรเวณบานพก (ภาพท 2.4)

ภาพท 2.1 แบบของโรงเรอนไกพนเมอง ทมา: จมดดอทคอม (ม.ป.ป.)

ภาพท 2.2 การเลยงไกบรเวณบาน ทมา: โอเคเนชนดอทเนต (2558)

12

ภาพท 2.3 การเลยงไกใตยงฉางหรอใตถนบาน ทมา: มงคดครเอทฟดอทคอม (2557)

ภาพท 2.4 การเลยงไกแยกออกจากบานอาศย ทมา: มนส ชมทอง (2555)

13

โรงเรอนไกพนเมองมความส าคญมาก สภาพของโรงเรองไกพนเมองทดควรมลกษณะ ดงน 1. สามารถปองกนแดดกนฝนไดด และมพนทใหไกพนเมองอยอยางไมแออด ขนาดโรงเรอนไก

พนเมองกวาง 1 เมตร ยาว 2 เมตร สง 1 เมตร จะใชเลยงไกพนเมองขนาดใหญไดประมาณ 6-8 ตว ถามขนาดกวาง 3 เมตร ยาว 4 เมตร สง 2 เมตร กจะใชเลยงไกพนเมองขนาดใหญไดประมาณ 30-40 ตว

2. ภายในโรงเรอนควรโปรง ไมอบทบ ไมชน และระบายอากาศดแตไมถงกบมลมโกรก ดานทฝนสาดหรอแดดสองมาก ๆ ควรมผาใบ กระสอบ แฝก หรอเสอเกา ๆ หอยทงไว โดยเฉพาะตรงมมทวางรงไข

3. ควรสรางโรงเรอนแบบประหยด ใชสงกอสรางทหาไดงายในทองถน เชน ไมไผ แฝก หญาคา ตะป ลวดผก ลวดตาขาย ถาผทเลยงไกพนเมองมเงนทน อาจใชไมเนอแขงเปนเสาและเปนโครงหลงคา ถาเปนโรงเรองขนาดใหญ รกษาความสะอาดงาย ใชน ายาฆาเชอโรคไดทวถง

4. พนโรงเรอนไกพนเมองอาจจะปดวยแกลบ ขเลอย หรอฟางแหงหนาอยางนอยประมาณ 4 เซนตเมตร และควรเปลยนวสดรองพนโรงเรอนไกพนเมองทก ๆ 3 เดอน เมอสงเกตเหนวาวสดรองพนดดซบความชนไดไมดโดยน าไปท าประโยชนในรปของปยหรอน าไปใชเปนสวนประกอบของปยหมกได

5. ปองกนศตรตาง ๆ ไดด เชน สนข แมว นก และหน 6. หางจากทพกพอสมควร สะดวกตอการเขาปฏบตงานดแลไกพนเมอง มทใหอาหารและน า

วสดอปกรณในการเลยงไกพนเมอง

หลงจากทผเลยงไกพนเมองสรางโรงเรอนแลว สวนประกอบอยางอนทขาดไมได คอ อปกรณในการเลยงไกพนเมอง อปกรณทจ าเปนมดงน

1. ภาชนะใสอาหาร ผทเลยงไกพนเมองสวนใหญจะใหอาหารไกพนเมองโดยวธการโปรยหวานลงบนลานหรอพนดน แลวปลอยใหไกพนเมองจกกนเอง ท าใหไกพนเมองตวเลก ๆ ไดรบอาหารไมคอยเพยงพอเพราะไกพนเมองทใหญกวาจะแยงจกกนเสยจนหมดกอน ดงนน ผทเลยงไกพนเมองควรแยกไกพนเมองตวใหญและตวเลกออกจากกน จดภาชนะใสอาหารให ทงนเพอไมใหอาหารหกเรยราดตวไกพนเมอง ไกพนเมองเองกปลอดภยจากเชอโรคตาง ๆ ทอยบนพนดน ภาชนะใสอาหารไกพนเมองในชนบทควรเลอกใชอปกรณราคาถกจากวสดในทองถนทท างายทนทานรกษาความสะอาดไดงาย เชน กระบอกไมไผผาซก หรอยางรถยนตผาซกกได (ภาพท 2.5) แตถามเงนทนมากหนอยกอาจซอทใหอาหารไกแบบแขวนถงกลมทนยมกน (ภาพท 2.6) ส าหรบภาชนะใสอาหารเลยงลกไกพนเมองในระยะ แรก ๆ ควรใชถาดหรอภาชนะตน ๆ และใหเพยงพอกบจ านวนไกพนเมองทเลยง เพราะตามธรรมชาตแลว ไกพนเมองจะกนอาหารพรอม ๆ กน (อรวรรณ, 2574)

14

ภาพท 2.5 รางอาหารท าดวยลอยางรถยนต ทมา: ผจดการออนไลน (2554)

ภาพท 2.6 ถงอาหารไก ทมา: ดโฮมดอทซโอดอทซเฮช (2558)

15

2. ภาชนะใสน า ควรจดหามาใหไกพนเมองไดกนน าตลอดเวลาภาชนะใสน านอาจใชไมไผผาซก ถวย จาน อางดน (ภาพท 2.7) หรอจะซอกระตกน าไกแบบส าเรจรปจากรานจ าหนายสนคาเกษตรทมจ าหนายอยทวไปกได (อรวรรณ, 2574) (ภาพท 2.8)

ภาพท 2.7 รางน าท าดวยลอยางรถยนต ทมา: รกบานเกดดอทคอม (2555)

ภาพท 2.8 กระตกน าไก ทมา: ธรตมอาหารสตว (2559)

16

3. รงไข รงไขเปนสงจ าเปนและตองมใหครบตามจ านวนแมไกพนเมองหรอมใหมากกวาจ านวนไกไดกยงด มฉะนนจะเกดปญหาแมไกพนเมองแยงรงไขกน ขนาดของรงไขควรกวาง 1 ฟต ยาว 1 ฟต สง 8 นว แลวใชฟางหญาแหงรองเพอปองกนไขแตก รงไขทใชกนอยทว ๆ ไป อาจจะใชเขง ปงก หรอตะกราเกา ๆ (ภาพท 2.9) ไปวางไวใหไกพนเมองไขกได ทส าคญทตงของรงไขควรอยในต าแหนงทสง ไมควรวางรงไขบนพนดนเหมอนไกไข และควรอยในมมหรอต าแหนงทมดชด ไมถกแดดและฝน มฉะนนไขไกจะเนาเสย ฟกไมออกเปนตวกได เมอมการฟกไขไปครอกหนง ควรเปลยนวสดรองไขเสยทหนง

ภาพท 2.9 รงไข ทมา: เลยงสตวดอทคอม (2555)

4. คอนนอน ตามธรรมชาตไกพนเมองจะไมนอนบนพนดน แตชอบนอนบนตนไม หรอคอนไม (ภาพท 2.10) ดงนน การสรางโรงเรอนเลยงไกพนเมองควรมคอนนอนใหไกพนเมองไวมมใดมมหนงไดพกผอนในเวลากลางคน ขอส าคญไมควรสรางใหแคบจนเกนไป เพราะจะท าใหไกพนเมองนอนแออด หรอแยงชงทนอนกนได และไมทใชควรเปนไมกลมไมใชไมเหลยมเพราะเหลยมไมอาจท าใหกลามเนอหนาอกเปนแผลหรอช าได

17

ภาพท 2.10 คอนนอน ทมา: บลอกสปอตดอทคอม (2559)

5. สมหรอกรง ในกรณทตองการอนบาลลกไกพนเมองในระยะแรก เพอใหลกไกพนเมองมความ

แขงแรงพอทจะวงหรอเดนตามแมไกพนเมองนน ควรเตรยมสมไว 1-2 ใบ (ภาพท 2.11) เพอใชขงแมไกพนเมองและลกไกพนเมองใน 1-2 สปดาหแรก หากจะใชกรงควรท าเปนกรงขนาดเลกโดยยกใหสงจากพนประมาณ 20-30 เซนตเมตร (ภาพท 2.12)

ภาพท 2.11 สมไก ทมา: ไกชนทองดอทคอม. (2559)

18

ภาพท 2.12 กรงไก ทมา: เชยงรายโฟกสดอทคอม (2555)