B GIO DC V O TO TRNG I HC M THNH PH H CH MINH
---------------------------
L CNG HNG
CC THNH PHN CA CH S PCI TC NG N THU HT VN U T TRC TIP NC NGOI (FDI)
TI CC A PHNG CA VIT NAM
CNG LUN VN THC S KINH T HC
TP. H Ch Minh, Nm 2013
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 1
B GIO DC V O TO TRNG I HC M THNH PH H CH MINH
---------------------------
L CNG HNG
CC THNH PHN CA CH S PCI TC NG N THU HT VN U T TRC TIP NC NGOI
(FDI) TI CC A PHNG CA VIT NAM
Chuyn ngnh : Kinh t hc
M s chuyn ngnh : 60 31 03
CNG LUN VN THC S KINH T HC
Ngi hng dn khoa hc:
..
TP. H Ch Minh, Nm 2013
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 2
Mc lc Trang
1. t vn v l do nghin cu .................................................................................................. 4
2. Cu hi nghin cu ..................................................................................................................... 6
3. Mc tiu nghin cu ................................................................................................................... 7
4. Gi thuyt nghin cu ................................................................................................................ 7
5. Tng quan c s l thuyt v cc nghin cu trc ............................................................... 7
5.1. u t quc t ..................................................................................................................... 7
5.2. u t trc tip nc ngoi (FDI) .................................................................................... 7
5 .2.1. Quan nim v u t trc tip nc ngoi ................................................................ 7
5.2.2. c im ca u t trc tip nc ngoi .................................................................. 8
5.2.3. Cc hnh thc u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam ............................................ 9
5.3. Mt s l thuyt lin quan n u t trc tip nc ngoi (FDI) .............................. 11
5.3.1. L thuyt v li nhun cn bin ............................................................................... 11
5.3.2. Hc thuyt v li th c quyn .............................................................................. 11
5.3.3. L thuyt la chn li th ......................................................................................... 11
5.3.4. L thuyt v ng lc thc y u t ra nc ngoi ............................................. 12
5.3.5. L thuyt v vng i sn phm quc t (International product life cycle - IPLC) . 15
5.3.6. L thuyt quy m th trng ..................................................................................... 17
5.3.7. L thuyt t gi hi oi ........................................................................................... 17
5.4. Cc nhn t nh hng n thu ht u t trc tip nc ngoi (FDI). .................... 18
5.5. Ch s PCI v cc thnh phn ca PCI tc ng n vic thu ht FDI ...................... 30
5.5.1. Khi nim v PCI ..................................................................................................... 30
5.5.2. ngha ca PCI i vi vic ci thin mi trng kinh doanh cp tnh. ................ 30
5.5.3. Cc thnh phn ca ch s PCI ................................................................................. 31
5.4.5. Tc ng ca cc thnh phn ch s PCI n vic thu ht FDI ti cc a phng ca
VN ...................................................................................................................................... 35
5.5. Mt s nghin cu trc lin quan n ti ............................................................... 40
6. Phng php v m hnh nghin cu ..................................................................................... 42
6.1. Phng php nghin cu v phn tch d liu .............................................................. 42
6.2. M hnh nghin cu .......................................................................................................... 42
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 3
6.2.1 nh ngha cc bin ................................................................................................... 43
6.2.2. Du k vng ca cc bin gii thch trong m hnh hi quy .................................... 44
7. Phm vi nghin cu v d liu nghin cu ............................................................................. 45
7.1. Phm vi nghin cu .......................................................................................................... 45
7.2. D liu nghin cu ............................................................................................................ 45
8. ngha v hn ch nghin cu ................................................................................................ 46
8.1. ngha ca ti ............................................................................................................. 46
8.2. Hn ch ca nghin cu ................................................................................................... 47
9. Kt cu d kin ca lun n nghin cu................................................................................. 47
10. Tin thc hin nghin cu ................................................................................................ 48
11. Ti liu tham kho .................................................................................................................. 48
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 4
1. t vn v l do nghin cu
Trong bi cnh nn kinh t th gii din bin phc tp v kh o lng, vai tr
iu hnh kinh t ca chnh quyn cc cp tr nn c bit quan trng i vi cc quyt
nh ca doanh nghip. Vic m bo mi trng kinh doanh thun li, cc chnh sch
n nh, r rng, minh bch v cng bng l ht sc cn thit, gip doanh nghip mnh
dn hn trong cc quyt nh u t sn xut kinh doanh.
Vit Nam ang trong giai on hi nhp su rng vo nn kinh t khu vc v th
gii. Di cc qui nh ca quc t, Vit Nam ang y mnh ci cch th ch t trung
ng n cc a phng, xy dng mi trng kinh doanh trong nc ngy cng thun
li hn cho cc doanh nghip, to iu kin cho cc doanh nghip m rng sn xut
kinh doanh, thc y pht trin kinh t.
o lng, nh gi cng tc qun l v iu hnh kinh t ca cc tnh, thnh
trong c nc, Phng Thng mi v cng nghip Vit Nam (VCCI) v D n nng
cao nng lc cnh tranh Vit Nam (VNCI) hp tc xy dng Ch s Nng lc cnh
tranh cp tnh (PCI). Ch s PCI c cng b ln u tin nm 2005, sau c tin
hnh hng nm. Qua nhiu ln iu chnh n nm 2011 ch s PCI c nh gi da
trn 9 ch s thnh phn, nhng ch s ny phn nh nhng kha cnh khc nhau ca
mi trng kinh doanh v chu nh hng trc tip t nhng ng x ca chnh quyn
a phng trong ngn hn v trung hn. Ch s PCI ni chung v cc thnh phn ca
ch s PCI ni ring cho thy bc tranh tng i ton din v mi trng kinh doanh
mi a phng cp tnh thng qua nh gi ca cc doanh nghip t nhn trong c
nc. i vi chnh quyn a phng, ch s PCI gip chnh quyn nhn ra im
mnh, im yu ca a phng mnh trong cng tc iu hnh kinh t, to p lc thc
y ci cch mi trng kinh doanh. V vy, nhng nm qua ch s PCI c lnh
o chnh quyn a phng trong c nc s dng nh gi im mnh, im yu
trong mi trng kinh doanh ca tnh mnh, gim st vic thc hin cng tc qun l
iu hnh ca b my hnh chnh, t a ra cc chnh sch ph hp nhm ci thin
cht lng iu hnh kinh t.
Trong qu trnh pht trin, nhu cu vn u t h thng kt cu h tng, pht
trin kinh t x hi l rt ln. Vi ngun vn trong nc cn hn hp, Vit Nam ni
chung v cc a phng ni ring lun quan tm n vic thu ht cc ngun vn t
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 5
bn ngoi. Vn u t trc tip nc ngoi (FDI) l mt trong nhng dng vn quc t
nng ng, l ng lc thc y nn kinh t Vit Nam pht trin. Tuy nhin, khi la
chn quc gia, vng, a phng u t FDI, ch u t FDI s phi cn nhc n
cc iu kin sn xut, kinh doanh quc gia, vng, a phng , ngha l cn nhc
n cc yu t c lin quan n mi trng kinh doanh ca nc nhn u t c thun
li hay khng. Theo l thuyt la chn li th ca Dunning (1993, trch bi Nguyn T
Mai, 2008), c ba iu kin cn thit mt doanh nghip c ng c tin hnh u t
trc tip nc ngoi l li th v s hu, li th v a im v li th v ni b ha
doanh nghip. Trong cc yu t c cp th li th v a im c Dunning l
gii l nhng thay i v tr ca dng FDI vo hay ra mt nc l do nhng thay i
v li th a im so vi cc nc khc bao gm cc yu t: kinh t, vn ha x hi,
cc chnh sch ca chnh ph. Nghin cu ca Julan Du v ctg (2007), cc cng ty a
quc gia Hoa K c xu hng u t vo cc vng, ni m bo v tt quyn s hu,
quyn thc thi hp ng v chnh sch chnh ph thng thong t can thip, gp phn
to nn mt mi trng t do cnh tranh. Theo Malesky (2011), 10 yu t tc ng
nhiu nht n cc doanh nghip FDI khi quyt nh la chn u t vo Vit Nam:
Chi ph lao ng; u i v thu; t ai u t; n nh chnh tr; cht lng lao ng;
chi ph ngun nguyn liu, dch v trung gian; sc mua ca ngi tiu dng; s sn c
ngun nguyn liu v dch v trung gian; quy m th trng ni a; s sn c ca cc
khu cng nghip; n nh kinh t v m. Cn theo Nguyn Mnh Ton (2010), 3 nhn
t quan trng nht m cc nh u t nc ngoi xem xt la chn a im u t vo
cc a phng ca Vit Nam l c s h tng k thut; nhng u i v h tr; li th
v chi ph. V Thnh T Anh v ctg (2007), cho rng nhng yu t cn bn nh ti
nguyn, ngun nhn lc, c s h tng k thut v cht lng qun l nh nc ca
tnh gp phn ng k vo vic thu ht FDI. Cc khuyn khch u i vt qu qui nh
ch lm li cho cc nh u t ngn hn, v lu di khng lm cc tnh tng thm FDI
m cn lm thm ht ngn sch so vi cc tnh khng u i. Hin tng x ro u
t cui cng dn n kt qu li bt cp hi. thu ht c dng vn FDI trc
tin cc tnh vn phi tp trung vo cc nhn t nn tng ny.
Thi gian qua, Vit Nam rt thnh cng trong vic thu ht vn FDI. Tuy
nhin dng vn FDI chy vo Vit Nam phn b khng ng u gia cc tnh thnh,
thng tp trung vo mt s a phng nh Tp H Ch Minh, Vng Tu, H Ni,
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 6
ng Nai, Bnh Dng v cc tnh ln cn. Theo B K hoch v u t (2012), tnh
n nm 2012, Tp H Ch Minh vn l a phng ng u c nc v thu ht FDI,
vi 4.287 d n vi tng vn ng k 32,8 t USD, Vng Tu thu ht c 291 d n
vi tng vn ng k 26,3 t USD, H Ni: 2470 d n vi tng vn ng k 24,8 t
USD, ng Nai: 1108 d n, vn ng k 21,7 t USD, Bnh Dng: 2260 d n, vn
ng k 17,7 t USD. a phng thu ht c t vn FDI nht l Lai Chu: 4 d n
vi vn ng k 4 t USD.
Trong bi cnh nhng u i u t vt qu qui nh ban hnh ti cc tnh
thnh b xa b, cc a phng ang rt n lc trong vic trin khai cc bin php tch
cc ci thin mi trng kinh doanh nhm thc y khu vc kinh t t nhn pht
trin. Mt s tnh thnh coi vic ci thin th hng trong PCI nh l mc tiu
phn u, mi bc ci thin PCI c coi nh thnh tch t c t s n lc ca
chnh quyn trong qun l nn kinh t, ci thin mi trng kinh doanh, nng cao nng
lc cnh tranh ca tnh. Mt s tnh thnh lun gi v tr cao trong bng xp hng PCI
nh Lo Cai, NngCc a phng nh Tp H Ch Minh, H Ni, ng Nai,
Vng Tu ch v tr kh.
T thc t trn t ra vn rng, vic cc tnh thnh ca Vit Nam ang tch
cc ci thin mi trng kinh doanh theo nh gi ca cc doanh nghip thng qua cc
thnh phn ca ch s PCI c gip cc a phng thu ht c dng vn FDI hay
khng? lm r vn trn, vic la chn nghin cu ti: Cc thnh phn ca
ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi (FDI) ti cc a
phng ca Vit Nam l cn thit.
2. Cu hi nghin cu
- Ch s PCI l g? Cc thnh phn ca ch s PCI gm nhng ch s no?
- Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng nh th no n vic thu ht FDI ti
cc a phng ca Vit Nam? Trong cc thnh phn ca ch s PCI, ch s no c tc
ng mnh nht v cc yu t no c tc ng yu hn n thu ht FDI?
- Nhng kt lun v khuyn ngh no lin quan n s tc ng ca cc thnh
phn ch s PCI n thu ht FDI?
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 7
3. Mc tiu nghin cu
- nh gi tc ng ca cc thnh phn ca ch s PCI n vic thu ht FDI ti
cc a phng ca Vit Nam.
- a ra nhng kt lun v khuyn ngh lin quan n s tc ng ca cc thnh
phn ch s PCI n thu ht FDI.
4. Gi thuyt nghin cu
Cc thnh phn ca ch s PCI c tc ng n thu ht vn u t FDI ti cc
a phng ca Vit Nam. Cc thnh phn ca ch s PCI cng tt s thu ht c
nhiu vn FDI.
5. Tng quan c s l thuyt v cc nghin cu trc
5.1. u t quc t
Quan h kinh t quc t xut hin t khi con ngi thc hin hnh vi trao i
hng ho gia cc quc gia. u t quc t ra i mun hn cc hot ng kinh t i
ngoi khc. Tuy nhin, t khi xut hin ln u tin trn th gii vo khong cui th
k XIX n nay, hot ng u t quc t c nhiu bin i su sc. Xu hng
chung l ngy cng tng ln c s lng, quy m, hnh thc, th trng, lnh vc u t
v v tr, vai tr ngy cng to ln trong cc quan h kinh t quc t.
u t quc t l mt hnh thc di chuyn quc t v vn, trong vn c di
chuyn t quc gia ny sang quc gia khc thc hin mt hoc mt s d n u t
nhm em li li ch cho cc bn tham gia (Trnh Th Xun Vn, 2012).
Vn u t quc t c hai dng chnh: u t ca t nhn v h tr pht trin
chnh thc ca cc chnh ph, cc t chc quc t. u t ca t nhn c thc hin
di ba hnh thc: u t trc tip nc ngoi; u t gin tip v Tn dng thng
mi.
5.2. u t trc tip nc ngoi (FDI)
5 .2.1. Quan nim v u t trc tip nc ngoi
C nhiu quan im khc nhau v u t trc tip nc ngoi, tu thuc vo mc
ch v gc nhn nhn khc nhau:
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 8
- u t trc tip nc ngoi (FDI) l mt hot ng u t nhm t c nhng
li ch lu di trong mt doanh nghip hot ng trn lnh th ca mt nn kinh t khc
nn kinh t nc ch u t, mc ch ca ch u t l ginh quyn qun l thc s
doanh nghip (IMF,1997, trch bi Nguyn Hng Chung, 2012).
- OECD Bechmark (1999) cho rng, FDI phn nh nhng li ch lu di m mt
thc th trong nn kinh t (nh u t trc tip) t c thng qua mt c s kinh
doanh ti mt nn kinh t khc vi nn kinh t thuc nc ca nh u t (doanh
nghip u t trc tip).
- Theo Nguyn Nh Bnh (2004), u t trc tip nc ngoi l hnh thc u t
trong ngi ch u t c quyn kim sot i vi hot ng sn xut kinh doanh
cng nh li ch ca mnh mt hng nc ngoi. Do vy, u t trc tip nc ngoi
bao gm quyn s hu v kim sot kinh doanh nc ngoi.
- Theo Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam
(2000), u t trc tip nc ngoi l vic nh u t nc ngoi a vo Vit Nam
vn bng tin hoc bt k ti sn no tin hnh cc hot ng u t theo quy nh
ca lut ny.
- Theo Lut u t Vit Nam (2005), u t trc tip l hnh thc u t do nh
u t b vn u t v tham gia qun l hot ng u t. u t nc ngoi l vic
nh u t nc ngoi a vo Vit Nam vn bng tin v cc ti sn hp php khc
tin hnh hot ng u t theo quy nh ca lut ny. Nh u t nc ngoi l t
chc, c nhn nc ngoi b vn thc hin hot ng u t ti Vit Nam.
T cc quan nim trn, c th hiu FDI l mt hnh thc u t quc t, trong
nh u t nc ngoi ng gp mt s vn nht nh (theo quy nh ca nc tip
nhn u t) vo lnh vc sn xut, kinh doanh hoc dch v, cho php h trc tip
tham gia iu hnh i tng m h t b vn u t.
5.2.2. c im ca u t trc tip nc ngoi
- FDI l hnh thc ch yu trong u t quc t. Xt v xu th v hiu qu th FDI
th hin r s chuyn bin v cht lng trong nn kinh t th gii, gn lin vi qu
trnh sn xut trc tip, tham gia vo phn cng lao ng quc t theo chiu su v to
thnh c s cho hot ng ca cc cng ty xuyn quc gia v cc doanh nghip quc t.
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 9
- FDI l hnh thc u t bng vn ca t nhn do cc nh u t t quyt nh
u t, quyt nh sn xut kinh doanh v t trch nhim v l li; hnh thc ny mang
tnh kh thi v hiu qu kinh t cao, khng c nhng rng buc v chnh tr, khng
li gnh nng n nn cho nc nhn u t.
- FDI l hnh thc chuyn giao ln v vn, k nng qun l v cng ngh. Thng
qua FDI nc ch nh c th nhn c cng ngh v k thut tin tin, hc hi kinh
nghim qun l cc nc pht trin.
- Thng FDI c thc hin thng qua vic xy dng doanh nghip mi, mua li
ton b hoc tng phn doanh nghip ang hot ng hoc mua c phiu thn tnh
hoc sp nhp cc doanh nghip vi nhau.
5.2.3. Cc hnh thc u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam
C nhiu hnh thc u t FDI, theo Lut u t Vit Nam (2005), FDI c thc
hin di cc hnh thc sau:
- Hp tc kinh doanh trn c s hp ng: L hnh thc pha nc u t v
nc nhn u t s tin hnh k hp ng hp tc kinh doanh nh hp tc sn xut
phn chia li nhn, phn chia sn phm. Trong hnh thc u t ny, nh u t nc
ngoi c th l ngi cung cp phn ln hoc ton b vn u t. Pha nc nhn u
t s tham gia ng gp v t ai, nh xng hoc cng c th tham gia gp mt phn
vn.
- Doanh nghip lin doanh: Theo hnh thc ny, doanh nghip c hnh thnh
do s gp vn ca cc bn thuc nc u t v nc nhn u t. Doanh nghip lin
doanh c thnh lp theo hnh thc cng ty trch nhim hu hn, c t cch php
nhn theo lut php nc nhn u t. Mi bn lin doanh chu trch nhim i vi
bn kia, vi doanh nghip lin doanh trong phm vi phn vn ca mnh trong vn
php nh. T l gp vn ca bn nc ngoi hoc cc bn nc ngoi do cc bn lin
doanh tho thun.
i vi nc ch nh, hnh thc u t ny cho php tranh th vn t bn
ngoi, khai thc c li th ca nc s ti v lao ng v ti nguyn. Nc tip
nhn u t c iu kin tip nhn khoa hc cng ngh tin tin, c th nng cao c
cht lng v h gi thnh sn phm. Ngoi ra hnh thc u t ny cho php nc
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 10
ch nh tip thu kinh nghim qun l sn xut kinh doanh, b quyt marketing ca nh
u t nc ngoi, nng cao trnh chuyn mn, trnh qun l kinh t, k thut
cho i ng cn b ca nc s ti.
- Doanh nghip 100% vn nc ngoi: L doanh nghip thuc s hu ca nh
u t nc ngoi (t chc hoc c nhn ngi nc ngoi) do nh u t nc ngoi
thnh lp ti nc ch nh, t qun l v t chu trch nhim v kt qu sn xut kinh
doanh. Doanh nghip 100% vn nc ngoi c thnh lp theo hnh thc cng ty
trch nhim hu hn c t cch php nhn theo lut php nc ch nh.
Doanh nghip 100% vn nc ngoi l loi hnh m nh u t nc ngoi u
t 100% vn nn nc s ti khng phi b vn v thc hin cng tc qun l trc tip
m vn thu c li t cc hot ng ca doanh nghip FDI thng qua cc khon thu
thu... v gii quyt c vic lm cho lao ng.
Ngoi cc hnh thc nu trn, cc nc cn cho php a dng ha cc hnh thc
u t nh:
- Hp ng xy dng - kinh doanh - chuyn giao (BOT): l vn bn k kt
gia c quan nh nc c thm quyn ca nc s ti v nh u t nc ngoi xy
dng kinh doanh cng trnh kt cu h tng trong mt thi gian nht nh; ht thi hn
nh u t nc ngoi chuyn giao khng bi hon cng trnh cho nc ch nh.
- Hp ng xy dng - chuyn giao - kinh doanh (BTO): l vn bn k kt
gia c quan nh nc c thm quyn ca nc s ti v nh u t nc ngoi xy
dng cng trnh kt cu h tng, sau khi xy dng xong, nh u t nc ngoi chuyn
giao cng trnh cho nc ch nh, chnh ph nc s ti dnh cho nh u t quyn
kinh doanh cng trnh trong mt thi gian nht nh thu hi vn u t v li
nhun hp l.
- Hp ng xy dng - chuyn giao (BT): L vn bn k kt gia c quan nh
nc c thm quyn ca nc s ti v nh u t nc ngoi xy dng cng trnh
kt cu h tng, sau khi xy dng xong nh u t nc ngoi chuyn giao cng trnh
cho nc ch nh, chnh ph nc s ti to iu kin cho nh u t nc ngoi
thc hin d n khc thu hi vn u t v li nhun hp l.
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 11
Mi hnh thc u t FDI u c im mnh v hn ch nht nh ty theo tnh
hnh thc t ca nh u t v nc nhn u t. V vy, cc nc a dng ho cc hnh
thc u t nhm kt hp li ch ca bn u t v bn nhn u t.
5.3. Mt s l thuyt lin quan n u t trc tip nc ngoi (FDI)
5.3.1. L thuyt v li nhun cn bin
L thuyt ny c Mac Dougall pht trin t nhng l thuyt chun ca
Hescher Ohlin - Samuaelson v s vn ng vn. Dougall (1996, trch bi Nguyn T
Mai, 2008) cho rng lung vn u t s chuyn t nc li sut thp sang nc c li
sut cao cho n khi t c trng thi cn bng (li sut hai nc bng nhau). Sau
u t, c hai nc trn u thu c li nhun v lm cho sn lng chung ca th
gii tng ln so vi trc khi u t.
L thuyt ny c cc nh kinh t tha nhn nhng nm 1950. Nhng sau ,
tnh hnh tr nn thiu n nh, t sut u t ca M gim i n mc thp hn t sut
trong nc, nhng FDI ca M ra nc ngoi vn tng lin tc. M hnh trn khng
gii thch c hin tng v sao mt s nc ng thi c dng vn chy vo, c dng
vn chy ra; khng a ra c s gii thch y v FDI. Do vy, l thuyt li
nhun cn bin ch c th c coi l bc khi u nghin cu FDI.
5.3.2. Hc thuyt v li th c quyn
Khi u t ra nc ngoi, ch u t c mt s bt li nh: khong cch a l
lm tng chi ph vn chuyn cc ngun lc (chuyn giao cng ngh), thiu hiu bit v
mi trng ca nc s ti lm tng chi ph thng tin, thit lp mi quan h khch hng
mi v h thng cung cp mi cng mt nhiu chi ph so vi cc cng ty bn a. Tuy
vy h vn nn tin hnh FDI khi h c nhng li th c quyn (monogoly rights), h
s gim c chi ph kinh doanh v tng doanh thu so vi cc cng ty bn a. Cc li
th c quyn c th l cng ngh (tech innovation) hay nhn hiu (Stephen Hymer
1976, trch bi Nguyn T Mai, 2008).
5.3.3. L thuyt la chn li th
L thuyt ny do John H. Dunning, gio s trng i hc Reading Anh pht
trin v hon thin trn c s l thuyt v t chc ngnh ngh ca Stephen Hymer. L
thuyt la chn li th a ra ba yu t l li th v s hu (ownership) hay l ni lc
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 12
ca mt doanh nghip, li th v v tr ( location) - y l yu t quyt inh a im
sn xut v li th v gn kt ni b (internalization) ca doanh nghip tr li cho ba
cu hi: ti sao cc cng ty a quc gia (MNEs) mun u t ra nc ngoi; a im
no c MNEs la chn u t v MNEs thc hin u t nh th no?
L thuyt ny cho rng, mt doanh nghip ch thc hin u t trc tip nc
ngoi (FDI) khi hi t ba iu kin: (1) Li th v s hu ( Ownership advantages
O) : doanh nghip phi s hu mt s li th so vi cc doanh nghip khc nh quy
m, cng ngh, mng li tip th, kh nng tip cn ngun vn c li sut thp hay cc
ti sn v hnh c th ca doanh nghip; (2)Li th v khu vc (Locational advantages
L) : sn xut ti nc tip nhn u t c chi ph thp hn l sn xut ti nc m ri
em xut khu. Li th a im c th c c nh cc ngun ti nguyn thin nhin,
lao ng, cc ro cn thng mi, chnh sch khuyn khuyn u t v c tc ng
ngoi vi m a im c th to ra cho doanh nghip khi hot ng ti . (3) Li th v
ni ha (Internalisation advantages I): vic s dng nhng li th trong ni b
doanh nghip c li hn l bn hay cho cc doanh nghip khc thu (Duning, 1993,
trch bi Ng Thu H, 2008).
Cch l gii ca m hnh OLI rt d hiu. Ti bt c thi im no, cc doanh
nghip ca mt nc, so vi cc doanh nghip ca cc nc khc, cng nm gi nhiu
cc li th v quyn s hu, th h cng c ng c mnh s dng chng trong ni
b hn l ph bin ra bn ngoi, h cng tm c nhiu li ch khi s dng chng
mt nc khc th h cng c ng c pht trin sn xut nc ngoi. Nhng thay
i v v tr ca dng FDI vo hoc ra ca mt nc c th c gii thch bi nhng
thay i v li th a im so vi cc nc khc, v nhng thay i trong chun mc
m doanh nghip thy cc ti sn ny nu c s dng trong ni b s tt hn so vi
khi em bn trn th trng.
Cho n nay m hnh OLI ca Dunning c th coi l cch l gii y v nhiu
tham vng nht v FDI.
5.3.4. L thuyt v ng lc thc y u t ra nc ngoi
L thuyt v ng lc thc y u t ra nc ngoi c xy dng v pht trin
bi rt nhiu nh kinh t hc nh Hymer, Kindleger, Heckscher, Ohlin, Casson, Vernon
v Dunning. Trn c s cc kt qu nghin cu, Dunning (1993, trch bi Ng Thu H,
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 13
2008) tng kt thnh bn ng lc thc y hot ng u t nc ngoi. l s
tm kim ti nguyn; tm kim th trng; tm kim ngun lc v tm kim ti sn chin
lc.
1) Tm kim ti nguyn: Mc ch ca cc nh u t thc hin u t nc
ngoi l mun tm kim cc ngun ti nguyn phc v sn xut, kinh doanh vi chi ph
r hn so vi trong nc thu c li nhun ln hn cng nh nng cao kh nng
cnh tranh trn th trng ang cung cp sn phm v th trng mi trong tng lai.
C ba loi ti nguyn thng c cc nh u t tm kim khi u t vo mt nc
no gm:
+ Th nht, ti nguyn thin nhin nh khong sn, nguyn vt liu th, sn
phm nng nghip v nhng ti nguyn c hn. Vic s dng cc ti nguyn ny s
gip cho cc nh u t gim ti thiu chi ph sn xut ng thi m bo ngun cung
cp nguyn vt liu cho sn xut.
+ Th hai, MNEs tm kim cc ngun cung cp di do vi gi r cng nh
ngun lao ng lnh ngh v khng lnh ngh. Cc nh u t thng chuyn nh my
t cc nc c chi ph lao ng cao sang nhng nc c chi ph lao ng thp.
+ Th ba, ngun ti nguyn c cc nh u t tm kim l nng lc v k
thut, qun l doanh nghip, chuyn gia marketing hoc k nng t chc qun l.
2) Tm kim th trng: Tm kim, m rng th trng v tn dng cc iu
kin t do v thng mi v thu quan l ng lc ph bin thc y cc cng ty thc
hin u t ra nc ngoi. cc th trng mi ni, vi nhng khch hng l ngi c
th mua c nhng sn phm cht lng cao, ang ngy cng pht trin v hp dn
cc nh u t t nc ngoi.
3) Tm kim cc ngun lc: ng lc v tm kim ngun lc c da trn cu
trc ca cc ngun ti nguyn c hoc kt qu ca vic tm kim th trng u t.
Mc ch tm kim ngun lc ca MNEs l tn dng cc li th cc ngun lc c
nh vn ho, h thng kinh t, chnh tr v th trng mt s khu vc tp trung
sn xut nhm cung cp sn phm cho nhiu th trng khc. Ngun lc gm hai loi:
+ Th nht l vic tn dng nhng li th khc nhau c sn v cc ti sn
truyn thng cc nc. S u t ca MNEs cc nc pht trin v nc ang pht
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 14
trin l s u t v tin vn, cng ngh v thng tin lm gia tng gi tr ca cc hot
ng u t v sau l lao ng v ti nguyn thin thin.
+ Th hai, tm kim ngun lc cn c thc hin cc nc tng t v h
thng kinh t v mc thu nhp, ng thi cng tn dng nhng thun li ca qui m
nn kinh t v s khc nhau v th hiu tiu dng cng kh nng cung cp.
vic tm kim ngun lc c thc hin, cc th trng a bin cn c m
v pht trin. V thc t, tm kim ngun lc dng nh l s cnh tranh ca cc cng
ty ton cu v yu t c bn ca sn phm c a ra th trng v kh nng a dng
ha sn phm ca cng ty cng nh kh nng khai thc li nhun trong sn xut mt
s nc.
4) Tm kim ti sn chin lc: L hnh thc xut hin giai on cao ca
ton cu ho. Thc hin u t vi mc ch ny, cc cng ty tm kim kh nng
nghin cu v pht trin. Cc cng ty c th s dng ti sn ca cc cng ty nc ngoi
thc y mc tiu chin lc di hn c bit l cho vic duy tr v y mnh kh
nng cnh tranh quc t. S tm kim ny gip khm ph nhng li th c bit hoc
li th v marketing. Hn th na, chin lc v s hp l ho trong u t ra nc
ngoi s gip cc doanh nghip tng bc c cu li ti sn nhm p ng mc tiu
kinh doanh. Chin lc ny nhm cng c v nng cao sc mnh ca chin lc cnh
tranh lu di.
Qua 2 l thuyt trn nhn thy: L thuyt la chn li th a ra cc l lun c
bn v cc ng lc thc y cc doanh nghip u t nc ngoi v Bn ng lc tm
kim ca hot ng u t nc ngoi ca cc doanh nghip u nhm mc ch cui
cng l m rng th trng, gim chi ph, nng cao kh nng cnh tranh ti a ho
li nhun trong sn xut kinh doanh. Mi quan h gia cc ng lc chnh ca nh u
t v l thuyt La chn li th c tm tt li nh sau:
Bng 5.1: Mt s nhn t quyt nh n hnh thc ca hot ng kinh doanh quc t
Hnh thc kinh doanh quc t
Li th v ti sn s hu
Li th v tr Li th gn kt ni b
Tm kim ti nguyn thin nhin
Vn bng tin, cng ngh, phng tin thm nhp th trng, ti sn b sung
S hu ti nguyn thin nhin v c s h tng, h thng thu v chnh sch khuyn
m bo s n nh ca cc nh cung cp vi gi c hp l; kim sot th trng.
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 15
Hnh thc kinh doanh quc t
Li th v ti sn s hu
Li th v tr Li th gn kt ni b
khch
Tm kim th trng
Vn bng tin, thng tin, k nng t chc v qun l, nghin cu pht trin v kh nng khc, t l cc nn kinh t
Nguyn liu th, lao ng, dung lng th trng, chnh sch ca chnh ph v thu ht u t nc ngoi
Mong mun gim chi ph v giao dch v thng tin, bo v quyn tc gi.
Tm kim ngun lc
Phng tin thm nhp th trng, quy m nn kinh t, phn b a l v ngun lc quc t cho u vo
S tp trung vo sn phm c bit, chi ph lao ng thp v nhng khuyn khch v sn xut ca chnh ph nc nhn u t
Lm gia tng li ch t qun l thng xuyn ca nn kinh t v kt hp v chiu su cng nh a dng ha v chiu rng ca nhng nn kinh t
Tm kin ti sn chin lc
Bt k loi no trong ba loi trn a ra c hi cho vic hp lc cc loi tai sn
Bt k loi no trong ba loi trn a ra cng ngh, th trng v cc ti sn khc m cng ty c
S qun l thng xuyn ca cc nn kinh t, tng cng cnh tranh hoc li th chin lc, gim thiu hoc phn tn ri ro
Ngun: Dunning (1993, trch bi Ng Thu H, 2008)
5.3.5. L thuyt v vng i sn phm quc t (International product life cycle -
IPLC)
L thuyt ny c Hirsch a ra v sau c Vernon pht trin mt cch c
h thng t nm 1966. L thuyt ny l gii c u t quc t ln thng mi quc t,
coi u t quc t l mt giai on t nhin trong vng i sn phm. L thuyt ny
cho thy vai tr ca cc pht minh, sng ch trong thng mi v u t quc t bng
cch phn tch qu trnh quc t ho sn xut theo cc giai on ni tip nhau. u im
ca l thuyt ny l a vo c nhiu yu t cho php l gii s thay i theo ngnh
hoc vic dch chuyn dn cc hot ng cng nghip ca cc nc tin phong v cng
ngh, trc tin l n cc nc "bt chc sm", sau l n cc nc "bt chc
mun".
Hai tng lm cn c xut pht ca l thuyt ny rt n gin, l: Mi sn
phm c mt vng i, t khi xut hin cho n khi b o thi; vng i ny di hay
ngn tu vo tng sn phm. Cc nc cng nghip pht trin thng nm gi nhng
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 16
cng ngh c quyn do h khng ch khu nghin cu v trin khai v do c li th v
quy m. Theo l thuyt ny, ban u phn ln cc sn phm mi c sn xut ti nc
pht minh ra n v c xut khu i cc nc khc. Nhng khi sn phm mi c
chp nhn rng ri trn th trng th gii th sn xut bt u c tin hnh cc
nc khc. Kt qu rt c th l sn phm sau s c xut khu tr li nc pht
minh ra n. C th vng i quc t ca mt sn phm gm 3 giai on :
+ Giai on 1: Sn phm mi xut hin cn thng tin phn hi nhanh xem c
tho mn nhu cu khch hng khng v c bn trong nc cng l ti thiu ho
chi ph. Xut khu sn phm giai on ny khng ng k. Ngi tiu dng ch trng
n cht lng v tin cy hn l gi bn sn phm. Qui trnh sn xut ch yu l sn
xut nh.
+ Giai on 2: Sn phm chn mui, nhu cu tng, xut khu tng mnh, cc
i th cnh tranh trong v ngoi nc xut hin v thy c th kim c nhiu li
nhun. Nhng dn dn nhu cu trong nc gim, ch c nhu cu nc ngoi tip tc
tng. Xut khu nhiu (t n nh cao) v cc nh my nc ngoi bt u c
xy dng (sn xut m rng thng qua FDI). Gi tr thnh yu t quan trng trong
quyt nh ca ngi tiu dng.
+ Giai on 3: Sn phm c tiu chun ha, th trng n nh, hng ha
tr nn thng dng, cc doanh nghip chu p lc phi gim chi ph cng nhiu cng tt
tng li nhun hoc gim gi tng nng lc cnh tranh. Cnh tranh ngy cng
khc lit, cc th trng trong nc tr tr, cn s dng lao ng r. Sn xut tip tc
c chuyn sang cc nc khc c lao ng r hn thng qua FDI. Nhiu nc xut
khu sn phm trong cc giai on trc (trong c nc pht minh ra sn phm) nay
tr thnh nc ch u t v phi nhp khu chnh sn phm v sn phm sn xut
trong nc khng cn cnh tranh c v gi bn trn th trng quc t. Cc nc ny
nn tp trung u t cho nhng pht minh mi.
Cc hn ch ca l thuyt ny: Cc gi thuyt m l thuyt ny a ra cn c
ch yu vo tnh hnh thc t ca u t trc tip ca M ra nc ngoi trong nhng
nm 1950-1960. Nhng n khin tc gi khng th l gii c u t ca Chu u
sang M. Cn v bn cht ca cc pht minh, Vernon khng phn bit c cc hnh
thc pht minh khc nhau. Tc gi ch xem xt trng hp duy nht l nhng thay
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 17
i v cng ngh din ra ng thi c i vi c im ca sn phm v qui trnh sn
xut. V thi gian ca vng i, khng nht thit cc giai on khc nhau phi din ra
tun t trong mt khong thi gian qu ngn. Vng i sn phm phi di m
bo s chuyn giao thc s sn xut trn phm vi quc t (Vernon, 1966, trch bi Ng
Thu H, 2008).
5.3.6. L thuyt quy m th trng
L thuyt ny cho rng quy m th trng ca mt nc c nh hng n lng
FDI m nc c th tip nhn. Quy m th trng c th o lng bng lng hng
ha nhp khu t nc ngoi, ch yu t cc TNCs hoc GDP ca tng nc.
L thuyt ny hon ton ng trong trng hp FDI thay th hng nhp khu.
Balassa (1966, trch bi Nguyn Th i Lin, 2011) cho rng quy m th trng ln
cho php chuyn mn ha sn xut mt s sn phm, t c th t n vic gim chi
ph v vn u t c th m bo li nhun cn bin. Do vy khi mt nc pht
trin n trnh cho php khai thc li th v quy m th trng ln chuyn
mn ha cc yu t sn xut v ti thiu ha ca chi ph th nc c tim nng thu ht
FDI.
Tuy vy, l thuyt ny khng th gii thch c mt s trng hp FDI hng
vo xut khu m mt quc gia nh nh singapore, c khu Hng Kng thu ht
c lng ln FDI mc d quy m th trng khng ln.
5.3.7. L thuyt t gi hi oi
L thuyt ny c Aliber nu ra v c Foot v ctg pht trin thm. Aliber
(1971, trch bi Nguyn Th i Lin, 2011) cho rng nguyn nhn ca FDI l do s
khc bit v gi tr ca cc ng tin khc nhau. Cc doanh nghip ca nhng nc c
ng tin mnh thng tin hnh u t ra nc ngoi, cn nhng doanh nghip ca
nc c ng tin yu th t c kh nng . L thuyt ny c hnh thnh trn c s
quan h gia th trng vn, tnh trng ngoi t v cc th trng ti chnh khc. Khi
u tin tng gi th ko theo xu hng gia tng FDI.
Cn theo Foot v ctg (1991, Nguyn Th i Lin, 2011), mt ng tin yu l
yu t c nh hng n dng chy FDI vo mt nc. ng tin yu lm cho chi ph
u t ca nc thp hn chi ph u t ca nc i u t. Do , t gi hi oi l
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 18
bin s quan trng i vi FDI. Nu ng tin mt nc ln gi qu cao so vi ng
tin mnh, th cc doanh nghip FDI s gp kh khn trong sn xut hng xut khu.
Do vy, thay i t gi hi oi lm thay i chi ph v thu nhp ca nh u t nn khi
gi tr ng tin tng ln th lng FDI s gim v ngc li.
5.4. Cc nhn t nh hng n thu ht u t trc tip nc ngoi (FDI).
C nhiu quan im v cc nhn t nh hng n thu ht FDI, c th tp hp
thnh bn nhm chnh: (1) Cc nhn t lin quan n ch u t; (2) Cc nhn t lin
quan n nc ch u t; (3) Cc nhn t lin quan n nc nhn u t v (4) Cc
nhn t ca mi trng quc t. Trong phm vi nghin cu ti tp trung phn tch
ch yu cc nhn t lin quan n nc nhn u t.
Khi la chn a im u t nc ngoi, ch u t s phi cn nhc n
cc iu kin sn xut, kinh doanh a im xem c thun li hay khng, ngha l
cn nhc n cc yu t c lin quan n mi trng kinh doanh ca nc nhn u t.
C nhiu nghin cu c a ra ng h lp lun trn. Theo Nguyn Th Kim Nh
(2001), c 5 nhn t ch yu tc ng ti thu ht FDI vo mt quc gia: 1) S n nh
v kinh t v chnh tr - x hi v lut php u t; 2) S mm do, hp dn ca h
thng chnh sch khuyn khch u t nc ngoi; 3) S pht trin ca c s h tng; 4)
S pht trin ca i ng lao ng, ca trnh khoa hc v cng ngh v h thng
doanh nghip trong nc v trn a bn; 5) S pht trin ca nn hnh chnh quc gia
v hiu qu ca cc d n FDI trin khai.
Theo Vernon, Raymond (1974), chi ph lao ng, u i v thu ng vai tr
quan trng vic la chn a im u t. iu ny l gii ti sao cc cng ty con ca
cc cng ty nc ngoi nhiu khi la chn u t ti cc nc hoc khu vc cha pht
trin thng qua nhng iu kin u i m chnh ph cc nc a ra cho cc nh
u t nc ngoi.
T chc hp tc v pht trin kinh t - OECD (2003), nu ra mt s yu t lin
quan n quyt nh u t vo mt nc c th no ca cc nh u t nc ngoi:
Dung lng hin ti v tng lai ca th trng; Chi ph nhn cng v trnh lao
ng; S n nh v chnh tr; Chnh sch ca chnh ph v s minh bch ca h thng
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 19
lut php; sn sng p ng v c s h tng cho hot ng sn xut kinh doanh vi
quy m ln.
Ri ro v chnh tr cng l mt trong nhng yu t quan trng nh hng n thu
ht u t nc ngoi. Theo Stevens (2000) s kim sot ngoi hi v hn ch lng
li nhun chuyn v cng ty m, s mt gi ca tin t do s dng h thng t gi c
nh, nhng hnh ng c bit ca chnh ph nh hng n u t nc ngoi.
Nghin cu v s la chn a im u t ca 140 cng ty hot ng nhiu
nc ang pht trin do Wallace (1990) thc hin a ra kt qu l chnh sch thu
ng vai tr quan trng trong quyt nh la chn a im u t. ng thi, Wallace
(1990) cng khng nh ri ro chnh tr cng l yu t tc ng n quyt nh la chn
a im u t ca cc cng ty.
Slemrod (1989) nghin cu nh hng ca chnh sch thu ca nc nhn
u t v nc ch u t n lung FDI vo M v a ra kt qu nghin cu v nh
hng tiu cc ca chnh sch thu n u t nc ngoi M. Hartman (1985) phn
bit gia s pht trin v cha pht trin ca cc doanh nghip nc ngoi v kt lun
rng t sut thu ni a i vi thu nhp c doanh nghip nc ngoi cng nh l s
tn ti ca cc loi thu khc khng nn nh hng trc tip n s pht trin ca
cc doanh nghip nc ngoi.
Mt t nc vi nn kinh t, gi c n nh, vic lm cho ngi dn c duy
tr n nh, t gi hi oi t bin ng s c xu hng nhn c dng vn FDI ln
hn (Cleeve, 2008).
Theo Yang (2000), u t nc ngoi c mi quan h mt thit vi mc m
ca ca nn kinh t v chu nh hng ln ca hng ro thng mi. Nu nn kinh t
khng c nhiu hn ch v thng mi quc t th c th thu ht c thm ngun vn
u t nc ngoi. Bi Quang Bnh (2008), cng cho rng quc gia hay vng, lnh th
no c chnh sch m ca thng thong s thu ht c khi lng FDI ln.
Bevan v ctg (2000, trch bi Bi Thy Vn, 2011), nghin cu nh hng ca
cc yu t nh ri ro nc s ti (ri ro kinh t v ri ro chnh tr), chi ph lao ng,
quy m th trng v cc yu t hp dn FDI khc ti cc nn kinh t chuyn i ca
khu vc Trung v Ty u. Thng qua m hnh kinh t lng cho thy FDI chu nh
hng ln bi cc yu t trn.
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 20
Duce v ctg (2003), cng tin hnh nghin cu cc yu t nh hng n FDI
cc nc vng ng Nam Ty u v rt ra kt lun FDI ph thuc vo cc yu t
chnh sch kinh t ca nc nhn u t, mc hp dn ca nn kinh t, quy m nn
kinh t, ngun lc quc gia ca nc s ti, mc m ca i vi thng mi quc t
v tip cn th trng quc t, cht lng ti chnh v c s h tng cng ngh.
Shaukat Ali v ctg (2005, trch bi Bi Thy Vn, 2011), nghin cu cc yu t
nh hng n FDI vo Trung Quc, kt qu cho rng quy m th trng l yu t tc
ng mnh n dng FDI vo Trung Quc (c bit i vi cc hng ca M) v gi r
ca lao ng Trung Quc l yu t th hai (y l yu t chnh hp dn cc hng u t
ca Chu vo Trung Quc).
Freeman (2002, trch bi Nguyn Th Tu Anh v ctg, 2006), cho rng cc chnh
sch ci cch kinh t v t do ho kinh doanh ca Vit Nam c tc ng tch cc n
mi trng kinh doanh cho cc nh u t. thc y lung vn FDI, Vit Nam cn
tng cng vic iu phi v hon thin hn cc chnh sch .
Julan Du v ctg (2007) xem xt d liu ca 6.288 cng ty a quc gia ca M
u t vo cc khu vc ca Trung Quc giai on 1993-2000 tm ra rng cc cng ty a
quc gia Hoa K c xu hng u t vo cc vng, ni m bo v tt quyn s hu,
quyn thc thi hp ng v chnh sch chnh ph thng thong t can thip, gp phn
to nn mt mi trng t do cnh tranh.
Theo kt qu nghin cu kho st 1.500 doanh nghip ang hot ng ti Vit
Nam, trong 57% doanh nghip FDI; 33% doanh nghip ngoi nh nc v 10%
doanh nghip nh nc ca T chc pht trin cng nghip Lin hip quc - UNIDO
(2011), cc cng ty nc ngoi chu nh hng nhiu nht bi cc yu t n nh chnh
tr v kinh t, chi ph lao ng v khung php l ca Vit Nam. Cc yu t ny khng
khc nhau gia cc nh u t c ngun gc t cc quc gia khc nhau mc d nh u
t chu , so vi cc nh u t t cc nc khc, t ra lo lng tng i nhiu hn v
cc kha cnh an ton cho c nhn. Nh u t Hn Quc, vi s lng ln hn nh u
t n t cc quc gia khc, t ra lo lng v quan tm nhiu hn n cht lng h tng
m Vit Nam cung cp. Mt khc, dch v h tr kinh doanh ca c quan chnh ph
c xem l kh quan trng vi nh u t chu u.
Nghin cu v cc yu t thc y u t trc tip nc ngoi vo Vit Nam,
Malesky (2011) tin hnh iu tra 1.155 doanh FDI n t 47 quc gia v vng lnh th
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 21
trn th gii ang hot ng ti Vit Nam, chim 20% cc doanh nghip FDI hin c
trn t nc Vit Nam, cho thy 10 yu t tc ng nhiu nht n cc doanh nghip
FDI khi quyt nh la chn u t vo Vit Nam: Chi ph lao ng; u i v thu; t
ai u t; n nh chnh tr; cht lng lao ng; chi ph ngun nguyn liu, dch v
trung gian; sc mua ca ngi tiu dng; s sn c ngun nguyn liu v dch v trung
gian; quy m th trng ni a; s sn c ca cc khu cng nghip; n nh kinh t v
m. Ngoi ra, kt qu nghin cu cng ch ra rng cc nh u t nc ngoi ti Vit
Nam cng by t nhng s quan ngi v cc vn nh: chi ph gia nhp th trng, v
cc th tc trong lnh vc thng quan. Nghin cu cng cho thy, 88% nh u t la
chn cc tnh c chnh sch u i bng hoc km hn u t, v th cc chnh sch
u i ca cc a phng cng khng hn l yu t hp dn i vi cc nh u t
nc ngoi trong thi gian ti. Do , trong tng lai, cc doanh nghip FDI c khuynh
hng quan tm ln hn n cc quyn s hu ti sn v cc quyn lin quan n hp
ng, ngoi ra h cng rt quan tm n cht lng lao ng v c s h tng ti Vit
Nam. tng cng thu ht u t nc ngoi trong thi gian ti, cc doanh nghip
FDI cho rng, ngoi cc chnh sch u i u t Vit Nam cn tp trung nhiu hn vo
cng tc thng tin xc tin v thay i c cu. c bit, mun thu ht u t vo lnh
vc cng ngh cao, to ra nhiu gi tr gia tng Vit Nam cn c s ci thin cht lng
gio dc ph thng v o to ngh. Ngoi ra, ci thin c s h tng v ci thin cc
th tc nhm gim thi gian v chi ph khng chnh thc cho DN cng l vn cn
lu .
Theo nghin cu ca Nguyn Mnh Ton (2010), c tm nhn t nh hng n
vic thu ht FDI vo a phng cp tnh ca Vit Nam, cc nhn t ny c phn
thnh bn nhm: 1) Nhm ng c v kinh t (nhn t th trng, nhn t li nhun,
nhn t v chi ph); 2) Nhm ng c v ti nguyn ( ngun nhn lc, ti nguyn thin
nhin, v tr a l); 3) Nhm ng c v c s h tng (c s h tng k thut; c s h
tng x hi); 4) Nhm ng c v chnh sch (nhng u i v h tr).
Vi 300 bn cu hi iu tra c gi n cc Cng ty c vn u t nc
ngoi ti ba thnh ph: H Ni, Nng v TP HCM kho st. C 258 bn cu hi
c tr li, kt qu iu tra cho thy: C s h tng k thut l nhn t quan trng
nht khi xem xt la chn a im u t ti Vit Nam. Gn mt phn hai (47.8%)
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 22
trong s cc nh u t c hi kin xp c s h tng k thut l u tin hng
u ca h v a s(87%) u cho rng nhn t ny nm trong nhm ba yu t quan
trng nht. Khng c nh u t no cho rng c s h tng k thut l tng i t
quan trng trong vic la chn a im u t.
S 5.1. Nhng nhn t nh hng n vic la chn a im u t FDI
Ngun: Nguyn Mnh Ton (2010)
Nhng chnh sch u i, h tr ca chnh quyn a phng v trung ng, cng
nh li th v chi ph l nhng nhn t ng vai tr quan trng tip theo. i vi mt
s nh u t, cc nhn t ny l quan trng hng u (18.8% v 15.9%). Tuy nhin,
gn ba phn t (72.5%) cu tr li xp chng vo nhm ba yu t quan trng nht. Rt
t kin cho rng hai nhn t ny km quan trng i vi s la chn a im u
t.
Th trng tim nng v ngun nhn lc c nh gi l km phn quan trng
hn ba nhn t trn. Tuy nhin a s cc nh u t xp chng th hng tng i
cao trong cc u tin ca h. i vi cc nh u t hng vo chin lc xut khu,
th trng tim nng ca a phng khng phi l iu quan trng nht, thay vo
phi l li th v chi ph thp. Tuy vy vn c hn mt phn ba s cu tr li nh gi
hai nhn tth trng tim nng v ngun nhn lc nm trong nhm ba yu tquan
trng nht.
Nhn t nh hng n la chn a im u t FDI
Kinh t
Ti nguyn
C s h tng
Chnh sch
Th trng tim nng
Li th v chi ph
Ngun nhn lc
Ti nguyn thin nhin
V tr a l
C s h tng k thut
C s h tng x hi
Nhng u i v h tr
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 23
V tr a l v c s h tng x hi khng c xem l cc nhn t c nh hng
ln n quyt nh la chn a im u t. a s cc cu tr (khong 80%) xp v tr
a l v c s h tng x hi vo nhm ba yu t t quan trng nht. iu ny c th
c ngm hiu l c s h tng x hi thng c xy dng ng thi vi c s h
tng k thut, ti mt a phng c v tr a l thun li. V th, khi la chn a im
u t ti mt a phng c c s h tng k thut tin tin, c th nh u t cng
ng thi c tha mn vi cc nhn t c s h tng x hi v v tr a l thun li.
Bng 5.2 Tm quan trng ca cc nhn t khi la chn u t FDI vo cc a phng
Stt Nhn t Nhn t quan
trng nht
Nhm ba nhn t
quan trng nht
Nhm ba nhn t
t quan trng
nht
1 C s h tng k thut 47,8 87,0 0
2 Nhng u i v h tr 18,8 72,5 7,2
3 Li th v chi ph 15,9 69,6 2,9
4 Th trng tim nng 10,1 47,8 7,2
5 Ngun nhn lc 8,7 30,3 23,1
6 Ti nguyn thin nhin 7,2 26,1 55,0
7 V tr a l 4,3 15,9 79,7
8 C s h tng x hi 0 8,7 82,6
Ngun: Nguyn Mnh Ton (2010)
Theo ng Thnh Cng (2012), s n gin ha cc th tc hnh chnh s to
thun li cho cc nh u t nc ngoi trong qu trnh ng k, trin khai thc hin d
n u t cng nh gim thiu cc chi ph c v vt cht v thi gian, to dng c
tin cy ca cc nh u t nc ngoi.
ng Hng V (2012) cho rng, vic to bnh ng v quyn tip cn t ai
gia cc nh u t trong nc v nc ngoi s l mt bc quan trng tng vn
FDI.
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 24
nh gi mi quan h tng tc hai chiu gia FDI v tng trng kinh t ti
cc tnh thnh ca Vit Nam, Nguyn Ph Tr v ctg (2010), thu thp s liu ca 64
tnh thnh trong c nc trong thi gian 1988 - 2009 v thng qua m hnh kinh t
lng ch ra rng a phng c tc tng trng kinh t cao s thu ht c nhiu
dng vn FDI v FDI c tc ng tch cc n s tng trng kinh t ca a phng
.
Nghin cu ca Nguyn nh Chin v ctg (2012) ti cc tnh thnh vng Bc
Trung b v Duyn hi min Trung Vit Nam giai on 2001-2010 cng cho kt qu
a phng c tc tng trng kinh t cao s thu ht c nhiu dng vn FDI.
ng thi kh nng truy cp thng tin c cung cp bi cc tnh thnh nh hng tch
cc v quan trng n lng vn ng k FDI. Sau khi Lut u t chung v Lut
Doanh nghip thng nht ra i nm 2005 v sau khi Vit Nam gia nhp WTO nm
2007, lng vn ng k FDI tng nhanh ti cc tnh Bc Trung b v Duyn hi
min Trung Vit Nam.
T nm 2001 n nm 2005, chnh quyn a phng 32 tnh thnh trong s
64 tnh thnh ca Vit Nam b bo co l vi phm chnh sch u t ca chnh quyn
trung ng v c nhng u i u t tri quy nh dnh cho cc nh u t nc
ngoi, V Thnh T Anh v ctg (2007), s dng m hnh kinh t lng nh gi tc
ng ca x ro u i u t ti cc tnh thnh Vit Nam v ch ra rng nhng yu t
cn bn, tc l ti nguyn, ngun nhn lc, c s h tng k thut, v cht lng qun
l nh nc ca tnh gp phn ng k vo vic thu ht FDI ng k cng nh thc
hin.
V vai tr ca h tng k thut v h tng x hi, mc d h tng k thut gip
cc tnh thu ht vn FDI ng k, nhng chnh h tng x hi mi quyt nh vic thc
hin FDI. Cc khuyn khch u i vt qu qui nh ch lm li cho cc nh u t
ngn hn vi lung FDI km bn vng, v lu di khng lm cc tnh tng thm FDI
m cn lm thm ht ngn sch so vi cc tnh khng u i, gy ra cnh tranh gia cc
tnh, bp mo mi trng u t v gy s bt n nh trong tm l ca cc nh u t.
Hin tng x ro u t cui cng dn ti mt kt qu l li bt cp hi, to ln s
ganh ua a ra cc a i tri php, gy thm ht ngn sch, bp mo mi trng u
t v gy nh hng n i sng ngi dn. nhng u i ny c th pht huy tc
dng phi i cng vi cc nhn t nn tng vng chc v c s h tng k thut, ngun
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 25
nhn lc, nng lc qun l ca chnh quyn v cc iu kin v n nh chnh tr v n
nh v m.
Bng 5.3. Nhng nhn t lin quan n nc nhn u t nh hng n vic
thu ht FDI
Stt Nhn t nh hng n vic thu ht FDI
Mc tc ng
(+: Tc ng cng
chiu; -: tc ng
ngc chiu)
Tc gi nghin
cu
1 1) S n nh v kinh t v chnh tr - x hi v
lut php u t;
2) S mm do, hp dn ca h thng chnh sch
khuyn khch u t nc ngoi;
3) S pht trin ca c s h tng;
4) S pht trin ca i ng lao ng, ca trnh
khoa hc v cng ngh v h thng doanh nghip
trong nc v trn a bn;
5) S pht trin ca nn hnh chnh quc gia v
hiu qu ca cc d n FDI trin khai.
+
+
+
+
+
Nguyn Th Kim
Nh (2001)
2 1) Chi ph lao ng,
2) u i v thu
_
+
Vernon,
Raymond (1974)
3 1) Dung lng hin ti v tng lai ca th trng;
2) Chi ph nhn cng v trnh lao ng(*)
3) S n nh v chnh tr
4) Chnh sch ca chnh ph v s minh bch ca
h thng lut php
5) sn sng p ng v c s h tng
+
-
+
+
+
T chc hp tc
v pht trin
kinh t - OECD
(2003)
4 1) Ri ro v chnh tr
2) S kim sot ngoi hi v hn ch lng li
-
- Stevens (2000)
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 26
Stt Nhn t nh hng n vic thu ht FDI
Mc tc ng
(+: Tc ng cng
chiu; -: tc ng
ngc chiu)
Tc gi nghin
cu
nhun chuyn v cng ty m,
5 1) Chnh sch thu
2) Ri ro chnh tr
-
- Wallace (1990)
6 1) Chnh sch thu - Slemrod (1989)
7 1) Gi c n nh,
2) Vic lm cho ngi dn n nh,
3) T gi hi oi t bin ng
+
+
_
Cleeve (2008)
8 1) m ca ca nn kinh t
2) Hng ro thng mi.
+
_ Yang (2000)
9 1) Chnh sch m ca thng thong + Bi Quang Bnh
(2008)
10 1) Bo v tt quyn s hu,
2) Quyn thc thi hp ng
3) Chnh sch chnh ph thng thong t can thip
+
+
_
Julan Du v ctg
(2007)
11 1) Ri ro kinh t v ri ro chnh tr,
2) Chi ph n v ca lao ng,
3) Quy m th trng
_
_
+
Bevan v ctg
(2000, trch bi
Bi Thy Vn,
2011)
12 1) Mc hp dn ca nn kinh t,
2) Quy m nn kinh t,
3) Ngun lc quc gia
+
+
+
Duce v ctg
(2003)
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 27
Stt Nhn t nh hng n vic thu ht FDI
Mc tc ng
(+: Tc ng cng
chiu; -: tc ng
ngc chiu)
Tc gi nghin
cu
4) Mc m ca i vi thng mi quc t v
tip cn th trng quc t,
5) Cht lng ti chnh v c s h tng cng
ngh.
+
+
13 1) Quy m th trng
2) Gi r ca lao ng
+
+
Shaukat Ali, Wei
Guo (2005, trch
bi Bi Thy
Vn, 2011),
14 1) Chnh sch ci cch kinh t
2) T do ho kinh doanh
+
+
Freeman (2002,
trch bi Nguyn
Th Tu Anh v
ctg, 2006)
15 1) S n nh chnh tr v kinh t,
2) Chi ph lao ng
3) Khung php l ca Vit Nam(*)
4) S an ton cho c nhn.
5) Cht lng h tng
6) Dch v h tr kinh doanh (*)
+
_
+
+
+
+
T chc pht
trin cng
nghip Lin hip
quc - UNIDO
(2011),
16 1 Chi ph lao ng;
2) u i v thu;
3) t ai u t (*) ;
4) n nh chnh tr;
-
+
+
+
+
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 28
Stt Nhn t nh hng n vic thu ht FDI
Mc tc ng
(+: Tc ng cng
chiu; -: tc ng
ngc chiu)
Tc gi nghin
cu
5) Cht lng lao ng(*);
6) Chi ph ngun nguyn liu,
7) Dch v trung gian;
8) Sc mua ca ngi tiu dng;
9) S sn c ngun nguyn liu;
10) Quy m th trng ni a;
11) S sn c ca cc khu cng nghip;
12) n nh kinh t v m.
13) Chi ph gia nhp th trng (*),
14) Cc th tc trong lnh vc thng quan.
15) Quyn s hu ti sn v cc quyn lin quan
n hp ng,
16) Cht lng lao ng (*)
17) C s h tng
18) Chi ph khng chnh thc cho DN (*)
+
-
-
-
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
Malesky (2011)
17 1) C s h tng k thut
2) Nhng u i v h tr (*)
3) Li th v chi ph
4)Th trng tim nng
5) Ngun nhn lc (*)
6) Ti nguyn thin nhin
+
+
+
+
+
+
Nguyn Mnh
Ton (2010)
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 29
Stt Nhn t nh hng n vic thu ht FDI
Mc tc ng
(+: Tc ng cng
chiu; -: tc ng
ngc chiu)
Tc gi nghin
cu
7) V tr a l
8) C s h tng x hi
18 1)Bnh ng v quyn tip cn t ai (*) + ng Hng V
(2012)
19 1)Tc tng trng kinh t + Nguyn Ph Tr
v ctg (2010)
20 1)Tc tng trng kinh t
2) Kh nng truy cp thng tin c cung cp
bi cc tnh thnh (*)
3)Lut u t chung v Lut Doanh nghip (*)
+
+
+
Nguyn nh
Chin v ctg
(2012)
21 1) Ti nguyn,
2) Ngun nhn lc (*)
3) C s h tng k thut,
4) Cht lng qun l nh nc ca tnh - PCI
5) H tng k thut
6) H tng x hi
+
+
+
+
+
+
V Thnh T
Anh v ctg
(2007)
Ngun: Tng hp ca tc gi (2012)
Ghi ch: (*) l cc nhn t lin quan n cc thnh phn ca ch s PCI d kin
a vo m hnh nghin cu ca ti.
Qua cc l thuyt lin quan n FDI v cc nhn t nh hng n FDI nhn
thy: Vic la chn a im u t ca cc doanh nghip FDI c quyt nh bi kh
nng sinh li t ng vn m h s b ra. Nc no to c mi trng kinh doanh
thun li, minh bch, c li cao s thu ht c nhiu ngun vn FDI.
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 30
Vit Nam l quc gia ang pht trin, nhu cu vn u t pht trin ln,
nhng nm gn y thu ht c lng ln FDI. Tuy nhin, lung vn ny phn b
khng ng u gia cc a phng. iu ny c th do c s khc bit trong cht
lng iu hnh kinh t ti cc a phng. Trong bi cnh nhng u i u t vt
qu qui nh ban hnh ti cc tnh thnh b xa b (sau Quyt nh 1387/2005/Q-TTg
x l quy nh u i khuyn khch u t ca th tng chnh ph) v cc tnh thnh
ang tch cc ci thin mi trng kinh doanh theo nh gi ca cc doanh nghip t
nhn trong c nc thng qua cc thnh phn ca ch s PCI, vic a ra nhng kt
lun v khuyn ngh v ci thin mi trng kinh doanh a phng thng qua cc
thnh phn ch s PCI nhm tng cng thu ht FDI l cn thit.
5.5. Ch s PCI v cc thnh phn ca PCI tc ng n vic thu ht FDI
5.5.1. Khi nim v PCI
Theo VCCI (2011), Ch s nng lc cnh tranh cp tnh v mi trng kinh doanh
Vit Nam gi tt l PCI (Provincial Competitiveness Index) l ch s nh gi v xp hng
chnh quyn cc tnh, thnh ph trong vic xy dng mi trng kinh doanh. Ch s ny
tp trung nh gi v cht lng iu hnh ca b my chnh quyn cp tnh.
Mt tnh c xp hng cao trong PCI khng nht thit phi c nhiu li th v
c s h tng, v tr a l, iu kin t nhinm hon ton c th da vo nng lc,
thm quyn ca chnh mnh xy dng mt mi trng kinh doanh thun li cho
doanh nghip (VCCI, 2011).
5.5.2. ngha ca PCI i vi vic ci thin mi trng kinh doanh cp tnh.
PCI c xy dng trn c s nh gi ca cc doanh nghip, do vy ch s ny
phn nh mt cch khch quan v trung thc v mi trng u t v kinh doanh cc
a phng ca Vit Nam.
PCI phn nh thc trng iu hnh kinh t ca chnh quyn tnh, thnh ph, cc
im mnh, im yu cng nh xc nh c chnh quyn no c cht lng iu
hnh kinh t tt v cc doanh nghip hi lng. T chnh quyn tnh nhn bit c
mi trng kinh doanh ca mnh hin ang cn nhng yu km g cn phi khc phc
p ng yu cu ca doanh nghip v tnh tr nn cnh tranh hn so vi cc tnh,
thnh ph khc ca Vit Nam. Chnh v vy, t c im s cao v v tr cao v ch
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 31
s PCI l cch marketing cc tnh, thnh c c ci nhn thin cm t cc nh
u t trong nc v nc ngoi.
5.5.3. Cc thnh phn ca ch s PCI
Ch s PCI c cng b ln u tin nm 2005, sau c tin hnh hng
nm. Qua nhiu ln iu chnh n nm 2011 ch s PCI c nh gi da trn 9 ch
s thnh phn:
1) Chi ph gia nhp th trng: Ch s ny c xy dng nhm nh gi s
khc bit v chi ph gia nhp th trng ca cc doanh nghip mi thnh lp gia cc
tnh vi nhau gm cc ch tiu c bn: Thi gian ng k kinh doanh (s ngy); Thi
gian ng k kinh doanh b sung; S lng giy ng k, giy php kinh doanh cn
thit chnh thc hot ng; Thi gian ch c cp giy chng nhn quyn s
dng t; % doanh nghip mt hn 1 thng khi s kinh doanh; % doanh nghip
mt hn 3 thng khi s kinh doanh.
2) Tip cn t ai v s n nh trong s dng t: o lng v hai kha
cnh ca vn t ai m doanh nghip phi i mt: vic tip cn t ai c d dng
khng v doanh nghip c thy yn tm v c m bo v s n nh khi c c
mt bng kinh doanh hay khng, gm cc ch tiu c bn: % doanh nghip c giy
chng nhn quyn s dng t; % din tch t c giy chng nhn quyn s dng t;
Doanh nghip nh gi ri ro b thu hi t (1: Rt cao n 5: Rt thp); Nu b thu
hi t, doanh nghip s c bi thng tha ng (% Lun lun hoc Thng
xuyn); S thay i khung gi t ca tnh ph hp vi s thay i ca gi th trng
(% ng ); Doanh nghip khng nh du no trong danh mc la chn cn tr v
mt bng kinh doanh; Doanh nghip nh gi ri ro v thay i cc iu kin cho thu
(1: Rt cao hoc 5: Rt thp).
3) Tnh minh bch v tip cn thng tin: o lng kh nng tip cn cc k
hoch ca tnh v cc vn bn php l cn thit cho hot ng kinh doanh ca doanh
nghip, liu doanh nghip c th tip cn mt cch cng bng cc vn bn ny, cc
chnh sch v quy nh mi c c tham kho kin ca doanh nghip v kh nng
tin liu trong vic trin khai thc hin cc chnh sch quy nh v mc tin dng
ca trang web tnh i vi doanh nghip, gm cc ch tiu c bn: Tnh minh bch ca
cc ti liu k hoch; Tnh minh bch ca cc ti liu php l nh quyt nh, ngh
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 32
nh; Cn c "mi quan h" c c cc ti liu k hoch ca tnh (% Rt quan
trng hoc Quan trng); Thng lng vi cn b thu l phn thit yu trong hot
ng kinh doanh (% Hon ton ng hoc ng ); Kh nng tin liu vic thc thi
php lut ca tnh (% Lun lun hoc Thng xuyn); m ca trang web tnh; Cc
hip hi doanh nghip ng vai tr quan trng trong xy dng v phn bin.
4) Chi ph thi gian thc hin cc quy nh ca Nh nc: o lng thi
gian doanh nghip phi b ra thc hin cc th tc hnh chnh cng nh mc
thng xuyn v thi gian doanh nghip phi tm dng kinh doanh cc c quan Nh
nc ca a phng thc hin vic thanh tra, kim tra, gm cc ch tiu c bn: %
doanh nghip s dng hn 10% qu thi gian thc hin cc quy nh ca Nh nc;
S ln thanh tra trung v (tt c cc c quan); S gi trung v lm vic vi thanh tra
thu; Cc cn b nh nc gii quyt cng vic hiu qu hn (% ng ); S ln
doanh nghip phi i li ly cc con du v ch k cn thit gim (% ng ); Th
tc giy t gim (% ng ); Cc loi ph, l ph ca nhiu th tc gim (% ng ).
5) Chi ph khng chnh thc: o lng cc khon chi ph khng chnh thc m
doanh nghip phi tr v cc tr ngi do nhng chi ph khng chnh thc ny gy ra i
vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip, vic tr nhng khon chi ph khng chnh
thc c em li kt qu hay dch v nh mong i v liu cc cn b Nh nc c s
dng cc quy nh ca a phng trc li hay khng, gm cc ch tiu c bn: %
doanh nghip cho rng cc doanh nghip cng ngnh tr chi ph khng chnh thc; %
doanh nghip phi chi hn 10% doanh thu cho cc loi chi ph khng chnh thc; Cn
b tnh s dng cc quy nh ring ca a phng vi mc ch trc li (% ng
hoc Hon ton ng ); Cng vic c gii quyt sau khi chi tr chi ph khng chnh
thc (% Lun lun hoc Thng xuyn); Doanh nghip tr hoa hng c c hp
ng t cc c quan nh nc (% ng).
6) Tnh nng ng v tin phong ca lnh o tnh: o lng tnh sng to,
sng sut ca lnh o tnh trong qu trnh thc thi chnh sch Trung ng cng nh
trong vic a ra cc sng kin ring nhm pht trin khu vc kinh t t nhn, ng
thi nh gi kh nng h tr v p dng nhng chnh sch i khi cha r rng ca
Trung ng theo hng c li cho doanh nghip, gm cc ch tiu c bn: Tnh rt linh
hot trong khun kh php lut nhm to mi trng kinh doanh thun li cho cc
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 33
doanh nghip t nhn (% ng hoc Hon ton ng ); Tnh sng to v sng sut
trong vic gii quyt nhng tr ngi i vi cng ng doanh nghip (% ng hoc
Hon ton ng ); Cm nhn ca doanh nghip v thi ca chnh quyn tnh i
vi khu vc t nhn (% Tch cc hoc Rt tch cc).
7) Dch v h tr doanh nghip: o lng cc dch v ca tnh pht trin
khu vc t nhn nh xc tin thng mi, cung cp thng tin t vn php lut cho
doanh nghip, h tr tm kim i tc kinh doanh, pht trin cc khu/cm cng nghip
ti a phng v cung cp cc dch v cng ngh cho doanh nghip, gm cc ch tiu
c bn: S hi ch thng mi do tnh t chc trong nm trc hoc ng k t chc
cho nm nay; S lng cc c s cung cp dch v t nhn trong tnh; Doanh nghip
s dng dch v tm kim thng tin kinh doanh (%); Doanh nghip s dng nh
cung cp dch v t cho dch v tm kim thng tin kinh doanh trn (%); Doanh nghip
c nh tip tc s dng nh cung cp dch v t trn cho dch v tm kim thng tin
kinh doanh (%); Doanh nghip s dng dch v t vn v thng tin php lut (%);
Doanh nghip s dng nh cung cp dch v t cho dch v t vn v thng tin php
lut (%); Doanh nghip c nh tip tc s dng nh cung cp dch v t trn cho
dch v t vn v thng tin php lut (%); Doanh nghip s dng dch v h tr tm
i tc kinh doanh (%); Doanh nghip s dng nh cung cp dch v t cho dch v
h tr tm i tc kinh doanh (%); Doanh nghip c nh tip tc s dng nh cung
cp dch v t trn cho dch v h tr tm i tc kinh doanh (%); Doanh nghip s
dng dch v xc tin thng mi (%); Doanh nghip s dng nh cung cp dch v
t cho dch v xc tin thng mi (%); Doanh nghip c nh tip tc s dng nh
cung cp dch v t trn cho dch v xc tin thng mi (%); Doanh nghip s
dng cc dch v lin quan n cng ngh (%); Doanh nghip s dng nh cung cp
dch v t cho cc dch v lin quan n cng ngh (%); Doanh nghip c nh tip
tc s dng nh cung cp dch v t trn cho cc dch v lin quan n cng ngh (%).
8) o to lao ng: o lng cc n lc ca lnh o tnh thc y o to
ngh v pht trin k nng nhm h tr cho cc ngnh cng nghip ti a phng v
gip ngi lao ng tm kim vic lm, gm cc ch tiu c bn: Dch v do cc c
quan Nh nc ti a phng cung cp: Gio dc ph thng (% Rt tt hoc Tt);
Dch v do cc c quan Nh nc ti a phng cung cp: Gio dc hng nghip
dy ngh (% Rt tt hoc Tt); S lng trung tm gii thiu vic lm trn 100.000
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 34
dn; Doanh nghip s dng dch v tuyn dng v gii thiu vc lm (%); Doanh
nghip s dng dch v tuyn dng v gii thiu vic lm ca nh cung cp dch v
t nhn (%); Doanh nghip s s dng li dch v gii thiu vic lm ca nh cung cp
dch v trn (%); T l tng chi ph kinh doanh dnh cho o to lao ng; Tng s c
s o to (i hc, Trung cp, Trung tm dy ngh) trn 100.000 dn; S lng trung
tm dy ngh cp huyn trong mt huyn ca tnh; T l s c s dy ngh t nhn
trong tnh (%); S ngi tt nghip trng dy ngh/S lao ng khng c o to
ngh; S ngi tt nghip THCS (% lc lng lao ng);
9) Thit ch php l: o lng lng tin ca doanh nghip t nhn i vi h
thng ta n, t php ca tnh, liu cc thit ch php l ny c c doanh nghip xem
l cng c hiu qu gii quyt tranh chp hoc l ni doanh nghip c th khiu ni
cc hnh vi nhng nhiu ca cn b cng quyn ti a phng, gm cc ch tiu c
bn: H thng t php cho php cc doanh nghip t co hnh vi tham nhng ca cc
cng chc (% Lun lun hoc Thng xuyn); Doanh nghip tin tng h thng php
l s bo v hp ng v cc quyn ti sn (% Hon ton ng hoc ng ); S
lng cc v tranh chp ca cc doanh nghip ngoi quc doanh do Ta n kinh t cp
tnh xt x trn 100 doanh nghip; T l nguyn n l doanh nghip ngoi quc doanh
trn tng s nguyn n ti To n kinh t tnh; Doanh nghip s dng ta n hoc cc
thit ch php l khc gii quyt tranh chp (%); Thi gian t khi np n cho n
khi ta n ban hnh bn n c hiu lc (s thng trung v); T l Tng chi ph (chnh
thc v khng chnh thc) gii quyt tranh chp so vi tng gi tr tranh chp (%
trung v).
Nhng ch s thnh phn ny phn nh nhng kha cnh khc nhau ca mi
trng kinh doanh v chu nh hng trc tip t nhng ng x ca chnh quyn a
phng trong ngn hn v trung hn. Mt tnh c nh gi l thc hin tt tt c 9
ch s thnh phn nu c:
1) Chi ph gia nhp th trng khi s doanh nghip thp;
2) Doanh nghip d dng Tip cn t ai v c mt bng kinh doanh n nh;
3) Mi trng kinh doanh cng khai minh bch, doanh nghip c c hi tip cn
cng bng cc thng tin cn cho kinh doanh v cc vn bn php lut cn thit;
4) Chi ph khng chnh thc mc ti thiu;
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 35
5) Thi gian doanh nghip phi b ra thc hin cc th tc hnh chnh v
thanh tra kim tra hn ch nht;
6) Lnh o tnh nng ng v tin phong;
7) Dch v h tr doanh nghip, do khu vc nh nc v t nhn cung cp;
8) C chnh sch o to lao ng tt; v
9) H thng php lut v t php gii quyt tranh chp cng bng v hiu
qu.
Biu 5.1. Cc thnh phn ca ch s PCI
Ngun: VCCI, 2009
5.4.5. Tc ng ca cc thnh phn ch s PCI n vic thu ht FDI ti cc a
phng ca VN
Nh phn tch trn, c nhiu yu t nh hng n vic thu ht FDI vo
quc gia, vng v a phng, trong cc yu t c lin quan n mi trng kinh
doanh ca nc nhn u t l rt quan trng. Cc nh u t FDI lun tm kim mt
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 36
mi trng u t tt, mi trng khng nhng to ra nhiu c hi cho h pht trin
m cn gip gim chi ph, ti a ha li nhun.
PCI v cc thnh phn ca ch s PCI c xy dng trn c s nh gi ca cc
doanh nghip, n phn nh thc trng iu hnh kinh t ca chnh quyn tnh, thnh
ph, cc im mnh, im yu cng nh xc nh c chnh quyn no c cht lng
iu hnh kinh t tt v cc doanh nghip hi lng. Ch s ny s l mt trong nhng
ngun thng tin tham kho quan trng, c nh hng ln trc khi cc doanh nghip
FDI a ra quyt nh u t vo cc a phng ca Vit Nam.
1) Chi ph gia nhp th trng: Vic gii quyt cc th tc hnh chnh lin
quan n ng k kinh doanh, ng k quyn s dng tl yu t quan trng gp
phn to nn s thnh cng ca vic thu ht FDI. Theo ng Thnh Cng (2012),
ngoi quy trnh thc hin chung, cch thc thc hin th tc hnh chnh mi a
phng l khc nhau, v vy c nhng ni nh u t gp rt nhiu kh khn trong vic
cp giy php u t, ng k kinh doanh, cp quyn s dng tS n gin ha
cc th tc hnh chnh s to thun li cho cc nh u t nc ngoi trong qu trnh
ng k, trin khai thc hin d n u t cng nh gim thiu cc chi ph c v vt
cht v thi gian, to dng c tin cy ca cc nh u t nc ngoi.
Theo MPI (2008, trch bi Nguyn c Thnh v ctg, 2009), thnh tu ln nht
trong qu trnh pht trin doanh nghip ca Vit Nam chnh l s ci thin v khung
php l lin quan ng k kinh doanh v gia nhp th trng, hin cc doanh nghip gia
nhp th trng d dng hn rt nhiu so vi cc nm trc, th tc, thi gian v chi ph
thc s c ct gim.
2) Tip cn t ai v s n nh trong s dng t: t ai l yu t quan
trng trong thc hin cc d n u t. a phng to nhng phn t sch, thun li
nhiu v tr s l c s thu ht FDI. Ngoi ra, thu ht vn FDI vo a phng
cng cn c nhng chnh sch u i v t ai nh trong trng hp bi thng gii
phng mt bng, cc nh u t c th ng trc tr tin sau a phng c hnh
thc h tr li bng hnh thc khc (ng Thnh Cng, 2012).
Theo ng Hng V (2012), kh nng thu ht vn FDI c mi lin quan cht
ch vi ci m ca cc chnh sch t ai. V vy, vic to bnh ng v quyn tip
cn t ai gia cc nh u t trong nc v nc ngoi s l mt bc quan trng
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 37
tng vn FDI trong thi gian ti. Cn theo nghin cu kho st ca Malesky (2011),
trong 10 yu t tc ng nhiu nht n cc doanh nghip FDI khi quyt nh la chn
u t vo Vit Nam, th t ai u t l yu t quan trng th 3 sau chi ph lao ng;
u i v thu.
3) Tnh minh bch v tip cn thng tin: Mi trng kinh doanh minh bch s
gip doanh nghip tip cn thng tin tt hn, c c hi tham gia vo qu trnh ra quyt
nh cng nh gim st qu trnh thc thi. Trong iu kin mi trng kinh t chung
nh nhau, tnh no c tnh minh bch v kh nng tip cn thng tin cao hn s gip
doanh nghip c nim tin tt hn vo mi trng chnh sch ca tnh, v t khuyn
khch u t cao hn. Theo VCCI (2009), khi ch s minh bch tng thm mt im s
gip tng 13% s doanh nghip trn 1.000 dn, 17% u t bnh qun u ngi v 62
triu ng li nhun trn mi doanh nghip. Cn theo kt qu nguyn cu ca Nguyn
nh Chin v ctg (2012) ti cc tnh Bc Trung b v Duyn hi min Trung Vit
Nam, kh nng truy cp thng tin c cung cp bi cc tnh thnh nh hng tch cc
v quan trng n lng vn ng k FDI.
4) Chi ph thi gian thc hin cc quy nh ca Nh nc: Theo Nguyn
Th Kim Nh (2001), lc cn ln nht lm nn lng cc nh u t l th tc hnh
chnh rm r, phin phc gy tn km v thi gian v chi ph, lm mt c hi u t.
B my hnh chnh hiu qu quyt nh s thnh cng khng ch thu ht vn nc
ngoi m cn ca ton b qu trnh huy ng, s dng vn cho u t pht trin ca
mi quc gia cng nh mi a phng. B my phi thng nht, gn nh, sng sut
v nhy bn v chnh sch, vi nhng th tc hnh chnh, nhng qui nh php l c
tnh cht ti thiu, n gin, cng khai v nht qun, c thc hin bi nhng con
ngi c trnh chuyn mn cao, c gio dc tt v c k lut, tn trng php lut.
5) Chi ph khng chnh thc: Theo xp hng ch s cm nhn tham nhng
(Corruption Perception Index) ca Transparency International, Vit Nam lin tc tt
hng t 82 (nm 2000) xung 125/180 nm 2008, thuc nhm nc c coi l c tnh
trng tham nhng rt ti t. Tham nhng c coi l mt nguyn nhn chnh dn n
vic t thm ln vai doanh nghip nhng chi ph khng chnh thc v lm mo m cc
chnh sch ca chnh ph, nh hng khng nh ti mi trng kinh doanh lnh mnh.
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 38
Malesky (2011) cho rng khng ch vi doanh nghip trong nc, cc nh u t
nc ngoi than phin chi ph khng chnh thc l vn nghim trng Vit Nam.
Trong cuc kho st cc doanh nghip FDI ang hot ng ti cc a phng ca Vit
Nam, c 20% doanh nghip FDI phi tr khon ph ny khi ng k kinh doanh;
40% doanh nghip phi chi hoa hng khi u thu, mua sm cng; 70% doanh nghip
FDI phi tn km cho khon bi trn thng quan hng ha nhanh hn. iu ny s
nh hng ln n vic thu ht FDI trong tng lai.
6) Tnh nng ng v tin phong ca lnh o tnh: Thc tin cho thy dng
vn FDI thi gian qua chy vo Vit Nam thng tp trung vo mt s a phng nh
H Ni, H Ch Minh, Vng Tu, Bnh Dng v nhng a phng ln cn cc khu
vc trung tm ny. Ngoi vic cc tnh ny c h thng c s h tng tng i tt, c
th do s khc bit trong cht lng iu hnh kinh t gia cc tnh thnh, tnh nng
ng v tin phong ca lnh o ca mi a phng trong vic p dng linh hot cc
chnh sch h tr thu tht cc nh u t. Mt i ng lnh o tnh thiu nng lc,
thiu linh ng c th khin cc doanh nghip kh tip cn vi vic thc thi chnh sch
ca TW. Chnh quyn tnh c th lm lng ph thi gian v tin bc ca doanh nghip
nu h bt doanh nghip phi ch n khi c hng dn thi hnh cp trn hoc phi
chuyn trng hp ca doanh nghip ln cp trn gii quyt. Thm ch c tnh cn
dng chnh s thiu cht ch, r rng ca qui nh gy kh d cho doanh nghip mi
gia nhp th trng i vi nhng doanh nghip to s cnh tranh ln i vi doanh
nghip a phng. Trong nhng trng hp , tnh no sng to x l linh hot trong
khun kh php lut ca TW v kh nng c nhng sng kin, bin php tin phong
nhm gii quyt nhng kh khn m doanh nghip gp phi s tc ng ln n quyt
nh chn a phng lm ni u t ca cc nh FDI.
Theo Nguyn Mnh Ton (2010), nhng chnh sch u i h tr ca chnh
quyn a phng c nhng li th trong thu ht FDI. c bit bn cnh nhng u i
chung p dng cho cc nh u t trn phm vi c nc, cc a phng cng cn phi
linh hot p dng cc u i khuyn khch thu ht cc nh u t v a phng
mnh.
7) Dch v h tr doanh nghip: Cc chnh sch h tr ca chnh quyn tnh
th hin qua tnh linh hot, nhy bn trong vic h tr doanh nghip t nhn. S h tr
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 39
pht trin ca khu vc t nhn v hiu qu hot ng ca c quan xc tin u t cp
tnh trong cc dch v tm kim i tc kinh doanh cng s to ra cc cm lin kt kinh
t gn kt hu c khi cc doanh nghip FDI ging nhau cng tm kim cc nh cung
ng sn phm u vo cht lng cao trong chui sn xut ca h. y cng l l do
kch thch cc nh u t tp trung vo khu vc ny. Theo kt qu nghin cu kho st
1.500 doanh nghip ang hot ng ti Vit Nam ca T chc pht trin cng nghip
Lin hip quc - UNIDO (2011), dch v h tr kinh doanh ca c quan chnh ph
c xem l kh quan trng vi nh u t chu u.
8) o to lao ng: Chnh sch h tr o to lao ng l rt cn thit thu
ht thu ht FDI ti cc tnh. Cc nh u t FDI thng s dng cng ngh cao, qun l
tin tin, hin ai nn c nhu cu ln v ngun nhn lc c trnh v nng lc cao.
Nhng nm gn y, Vit Nam c nhc n nh mt min t ha, mt im n
l tng ca cc nh u t nc ngoi vi nhng li th, dn s ng, th trng tiu
th ln; lc lng lao ng di do th nhng nhng li th khng cn ph
hp v to ra sc hp dn i vi nh u t FDI.
Theo Micheal Porter (2010), n lc Vit Nam phi thay i trong vic nhn
nhn cc li th so snh, v khng th da vo nhng yu t sn c nh: Chi ph nhn
cng r. V trn thc t, nng sut lao ng ti Vit Nam vn cn thp so vi cc nc
trong khu vc nh: Hn Quc, Thi Lan, Trung Quc, Singapore,v y c th l
nguyn nhn lm Vit Nam km hp dn cc nh u t nc ngoi.
Cn theo nghin cu ca Malesky (2010), nhng yu t c coi nh li th
ca Vit Nam i khi vn khin nhiu nh u t nc ngoi quan ngi. Trong , th
hin r nht l vn lao ng ti Vit Nam. Doanh nghip nc ngoi phi u t
o to ti ch cho ngi lao ng trc khi bt tay vo lm vic ti cng ty, iu ny
tiu tn 8% tng chi ph kinh doanh ca Doanh nghip FDI, tuy nhin, sau khi c
o to ch c 65% ngi lao ng tip tc li lm vic cho doanh nghip. iu
cho thy, lao ng Vit Nam khng r nh k vng ban u ca cc nh u t.
9) Thit ch php l: Lut php kn k y s gip cc nh qun l qun l
cht ch c cc hot ng kinh t v s gim bt nhng ri ro trong cc hot ng
kinh t ca cc nh u t, hn na cn gip cho cc nh qun l gii quyt mt cch
tho ng i vi nhng tiu cc, tranh chp pht sinh. H thng lut php r rng v
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 40
kn k s to c tm l yn tm ca bn u t i vi bn i tc. Theo Nguyn
nh Chin v ctg (2012), sau khi Lut u t chung v Lut Doanh nghip thng nht
ra i nm 2005 v sau khi Vit Nam gia nhp WTO nm 2007, lng vn ng k
FDI tng nhanh ti cc tnh Bc Trung b v Duyn hi min Trung Vit Nam.
S 5.2. Cc thnh phn ch s PCI tc ng n thu ht FDI vo cc a phng ca Vit Nam
Ngun: Nghin cu ca tc gi (2012)
5.5. Mt s nghin cu trc lin quan n ti
C nhiu nghin cu v cc nhn t nh hng n thu ht FDI vo quc gia,
vng, a phng nhng cn rt t nghin cu v s tc ng ca ch s PCI n thu
ht FDI, sau y mt vi nghin cu trc c lin quan n ti:
1) Trn c s phn tch ch s PCI ca tnh An Giang trong 2 nm 2005 v 2006,
Lu Th Thi Tm (2006) cho rng khi ch s PCI nm 2006 ca tnh c ci thin so
vi nm 2005 th s lng doanh nghip ng k thnh lp trn a bn tnh tng, thu
Cc thnh phn ca ch s PCI
1) Chi ph gia nhp th trng
2)Tip cn t ai v s n nh trong s dng t
3) Tnh minh bch v tip cn thng tin
4) Chi ph thi gian thc hin cc quy nh ca Nh nc
5) Chi ph khng chnh thc
6)Tnh nng ng v tin phong ca lnh o tnh
7) Dch v h tr doanh nghip
8) o to lao ng
9)Thit ch php l
Vic thu ht FDI vo cc a phng
ca Vit Nam
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 41
ht c nhiu ngun vn u t trong v ngoi nc. Nghin cu ny ch dng li
vic thng k m t.
2) Nghin cu cc v s cnh tranh gia cc tnh thnh trong vic thu ht FDI ti
cc tnh Bc Trung b v Duyn hi min Trung Vit Nam, Nguyn nh Chin v ctg
(2012), tp hp s liu bng (panel data) gm 154 mu t 14 tnh thnh ti vng Bc
Trung b v Duyn hi min Trung Vit Nam t cc nin gim thng k giai on 2000
- 2010. M hnh nghin cu xut:
FDIit = 0 + 1GDPi(t-1) + 2PCIi(t-1) + 1PRit + 2GDPPRi(t-1) + ui (t-1)
Trong : FDI: Vn ng k FDI (Foreign Direct Investment)
GDP: Tng sn phm quc ni (Gross Domestic Products)
PCI: Kh nng qun l c nh gi bi ch s nng lc cnh tranh ca tnh
thnh (Provincial Competiveness Index)
PR: Xp hng tnh thnh (Province Ranking). Tnh thnh c vng c iu kin
kinh t x hi c bit kh khn c xp loi 1, PR = 2; tnh thnh c vng c iu
kin kinh t x hi kh khn, PR = 1; nu khng, PR = 0 (theo Ngh nh Chnh ph
108/2006/ N CP)
Kt qu cho thy tnh thnh c PCI cng cao th cng thu ht c t FDI trong
giai on 2001-2010, bn cnh h s ca PCI khng c ngha thng k khi gii
thch FDI.
3) nh gi thc nghim v hiu qu ca nhng u i u t ca cc tnh thnh
ca Vit Nam trong vic thu ht FDI trong giai on 2001 - 2005, V Thnh T Anh v
ctg (2007) s dng cc bin: gio dc; lng; tht nghip; cc iu kin c cu (c
s h tng, khong cch n cc th trng ti chnh); x ro; mi trng u t (s
dng ch s PCI). Thng qua phng php OLS ch ra rng mi trng u t c
o lng bng ch s PCI ng vai tr rt quan trng trong thu ht FDI c FDI ng k
ln FDI thc hin. Kt qu nghin cu cng gi rng mc d c s h tng cng l
cn thit thu ht cc nh u t, nhng chnh c s h tng mm (mi trng kinh
doanh) li ng vai tr quan trng hn trong vic vic quyt nh kh nng bin vn
tim nng thnh u t thc t. V Thnh T Anh v ctg (2007) khng nh rng kt
qu nghin cu ny cng thng nht vi mt nghin cu v cc yu t quyt nh n
FDI ca Trung Quc ca mt nhm tc gi Fung, Garcia-Herrero, Iizaka, v Siu
(2005): sau khi tnh n cc yu t truyn thng nh hng n FDI, c s h tng mn
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 42
quan trng hn c s h tng cng trong vic quyt nh lng vn FDI vo Trung
Quc.
Qua xem xt tng quan cc nghin cu c v PCI nh hng n FDI
Vit Nam nhn thy: Phn ln cc nghin cu cho rng PCI c nh hng nht nh
n thu ht FDI. Khc vi cc nghin cu trn, ti nghin cu tc ng ca cc
thnh phn ca ch s PCI n thu ht FDI ti cc a phng ca Vit Nam bng
phng php nh lng, lng ha tc ng ny thng qua m hnh kinh t lng, xc
nh cc yu t nh hng v mc nh hng ca tng nhn t n thu ht FDI ti
cc a phng, t xut cc khuyn ngh lin quan. Thi gian ca s liu nghin
cu t nm 2009 n nm 2011.
6. Phng php v m hnh nghin cu
66..11.. PPhhnngg pphhpp nngghhiinn ccuu vv pphhnn ttcchh dd lliiuu
lng ha tc ng ca cc ch s thnh phn ca PCI n thu ht vn FDI
ti cc tnh thnh trong c nc, ti s dng phn mm Excel, Stata 11 (SPSS18)
tnh ton cc bi ton v thng k m t v phn tch hi quy d liu bng. Cc bin
c s dng trong m hnh l vn FDI v 9 ch s thnh phn ca PCI.
Phng php c lng d liu bng ti s dng cc phng php m hnh
cc tc ng c nh (fixed Effects Model - FEM) v m hnh cc tc ng ngu nhin
(Random Effects Model REM), sau s chn m hnh ph hp.
T kt qu c lng ca cc m hnh, ti tin hnh cc kim nh cn thit,
nh gi tnh cht ca d liu gc cng nh phn tch cc tr s thng k R2, Durbin
Watson, P value ca cc h s hi quy.....M hnh c chn l m hnh c gi tr R2
adj cao, gi tr kim nh Durbin Watson (kim nh t tng quan) ln v cc h
s hi quy c ngha thng k cao.
66..22.. MM hhnnhh nngghhiinn ccuu
Trn c s l thuyt v thc t cn nghin cu, ti xy dng m hnh hi quy
tuyn tnh vi d liu bng nghin cu tc ng ca cc thnh phn ca PCI n
vic thu ht vn FDI ti cc a phng. M hnh nghin cu c dng nh sau:
Yit+ k = a0 + a1X1it+ a2X2it + + a9X9it + GDP it + Dso it + L it + it
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 43
6.2.1 nh ngha cc bin
Bin ph thuc: Y = FDI (n v triu USD) l s vn FDI ng k mi hng
nm ca cc nh u t nc ngoi vo cc tnh thnh. S d chn s liu ny l v
ti nghin cu s tc ng ca cc ch s thnh phn PCI n kh nng thu ht cc
ngun vn u t mi hng nm ca cc a phng.
Bin c lp: X1,2...9 i din cho 9 thnh phn ca ch s PCI. Cc ch s thnh
phn ny c x l, tnh ton v l kt qu cui cng tnh ch s PCI tng hp
(n v: im s).
Cc ch s thnh phn ny c tnh ton nh sau: Thng qua vic iu tra, kho
st cc doanh nghip t nhn hot ng trn c nc bng phiu iu tra (Doanh nghip
tham gia c la chn ngu nhin nhng vn m bo i din tng i chnh xc cho
ton b doanh nghip trn a bn mt tnh v cc c im nh ngnh ngh, lnh vc hot
ng, loi hnh v tui doanh nghip) v d liu c ly t cc ngun c cng b
ca cc c quan nh Tng cc Thng k, B K hoch v u t, B Lao ng - Thng
binh v X hikt qu s thu c cc ch tiu c bn ca cc ch s thnh phn nh s
ngy ng k kinh doanh; t l % doanh nghip cho rng cht lng o to dy ngh l tt
hoc rt tt. Cc ch tiu sau khi thu thp, s c chun ha theo thang im 10. Gi
tr tt nht (nh s ngy ng k kinh doanh ngn nht) s nhn c im 10 v gi tr
thp nht (nh s ngy ng k kinh doanh di nht) nhn c im 1. C nh vy, ch
s thnh phn c tnh ton t bnh qun cc ch tiu.
X1: Chi ph gia nhp th trng
X2: Tip cn t ai v S n nh trong s dng t
X3: Tnh minh bch v tip cn thng tin
X4 :Chi ph thi gian thc hin cc quy nh ca Nh nc
X5 : Chi ph khng chnh thc
X6 :Tnh nng ng v tin phong ca lnh o tnh
X7 : Dch v h tr doanh nghip
X8 :o to lao ng
X9 :Thit ch php l
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 44
a0 : H s gc
a1...9 : h s c lng ca bin s c lp
: Sai s
i: tiu biu cho a phng th i; i = 1,2.....,63 (63 tnh thnh trong c nc).
t: tiu biu cho nm t; t = 1,2,3 (3 nm t 2009 n 2011)
k: l tr thi gian. Thng cc bo co PCI ca nm ny c cng b vo
u nm sau. Hn na, nh hng m n mang li i vi quyt nh ca cc nh u
t FDI khng phi tc th. Cc nh u t xem xt cc bo co PCI ny t a ra cc
nh gi v mi trng tnh m h nh u t cng cn c thi gian. Tng hp tr
t khi cc nh u t tip xc c vi cc bo co PCI cho ti khi h da vo
a ra quyt nh chn tnh u t c th trn 1 nm.
Bin kim sot: Vic a cc bin ny vo m hnh nhm lm gim cc tc
ng c th gy nhiu cho cc bin t khc.
GDP: Tng sn phm quc ni tnh theo gi c nh ca cc a phng (on v:
triu ng)
Dso: Dn s ca cc a phng (n v: Nghn ngi)
L: Lc lng lao ng ca cc a phng (n v: Nghn ngi).
Tc ng ca cc bin c lp n bin ph thuc trong m hnh s c th
hin qua cc h s c lng, du ca chng v mc ngha thng k.
6.2.2. Du k vng ca cc bin gii thch trong m hnh hi quy
Trn c s phn tch c tnh ca cc bin trong phn l thuyt, cc nghin cu
thc nghim v cn c vo s ph hp vi iu kin thc t, du k vng ca cc bin
gii thch trong m hnh d kin nh sau:
KH Tn bin Du k
vng D on nh hng Thu ht vn u t
X1 Chi ph gia nhp th trng - Cng thp cng tt
X2 Tip cn t ai v s n nh trong s dng t
+ Cng d dng, n nh cng tt
X3 Tnh minh bch v tip cn thng tin + Cng minh bch cng tt X4 Chi ph v thi gian - Cng t cng tt
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 45
KH Tn bin Du k
vng D on nh hng Thu ht vn u t
X5 Chi ph khng chnh thc - Cng t cng tt X6 Dch v h tr doanh nghip + Cng nhiu cng tt X7 Tnh nng ng v tin phong ca lnh
o tnh + Cng nhiu cng tt
X8 o to lao ng + Cng cht lng cng tt
X9 Thit ch php l + Cng c tin tng cng tt
7. Phm vi nghin cu v d liu nghin cu 7.1. Phm vi nghin cu
- V khng gian l cc tnh thnh ca Vit Nam
- V thi gian t nm 2009 2011. PCI c Phng Thng mi v Cng nghip
Vit Nam (VCCI) cng b chnh thc t nm 2005, gm chn ch s thnh phn. Nm
2006, khng a vo s dng ch s Thc hin chnh sch ca Trung ng v hai lnh vc
quan trng ca mi trng kinh doanh l Thit ch php l v o to lao ng c
a vo xy dng ch s PCI. Nm 2009, phng php lun PCI c iu chnh
phn nh kp thi s pht trin nng ng ca nn kinh t v cc thay i trong mi
trng php l ti Vit Nam. Sau khi loi b ch s u i doanh nghip nh nc, PCI
cn 9 ch s thnh phn v duy tr cc ch s thnh phn ny cho n nm 2011.
Do vy, vic chn thi gian t nm 2009 2011 l ng nht cc ch s thnh
phn ca PCI vi nhau, to thun li trong vic nghin cu, nh gi so snh, xy dng
m hnh hi quy.
- V ni dung: ti tp trung nghin cu tc ng ca cc ch s thnh phn
ca PCI n thu ht FDI. T kt qu nghin cu, a ra nhng kt lun v khuyn ngh
lin quan.
7.2. D liu nghin cu
ti s dng d liu bng, gm 63 n v cho tng ng vi 63 tnh, thnh
trong c nc v 3 n v thi gian ng vi cc nm t 2009 n 2011. Tng s quan
st v khng gian v thi gian l 63 x 3 =189 quan st (trong qu trnh nghin cu s
quan st c th thp hn v s loi b nhng d liu khng ph hp, d liu d bit, d
liu b khuyt.nhng vn m bo s mu nghin cu ph hp).
Cc thnh phn ca ch s PCI tc ng n thu ht vn u t trc tip nc ngoi ti cc a phng ca Vit Nam
Hc vin thc hin: L Cng Hng - Lp ME4A 46
- D liu cc thnh phn ca ch s PCI c VCCI x l, tnh ton da trn
kt qu iu tra v phn tch cm nhn cc doanh nghip. Cuc iu tra c VCCI tin
hnh bng cch gi cu hi cho cc doanh nghip c la chn mu ngu nhin theo
mi tnh.
- D liu v FDI c B K hoch v u t tng hp t s liu ca cc a
phng.
- D liu v GDP, dn s, lao ng ca cc a phng c thu thp t kt qu
iu tra ca Tng cc thng k.
Ngun d liu: ti s dng d liu th cp c cc c quan lin quan cng
b chnh thc hng nm.
- Cc ch s thnh phn ca PCI ca cc a phng thu thp t ngun s liu
ca VCCI v VNCI cng b hng nm v nng lc cnh tranh cc tnh, ng ti ti web
site: www.pcivietnam.org
- D liu FDI hng nm ca cc a phng thu thp t s liu ca B K hoch
v u t, ng ti ti Website: www.mpi.gov.vn
- D liu v GDP, dn s, lao ng ca cc a phng c thu thp t kt qu
iu tra ca Tng cc thng k, ng ti ti Website: www.gso.gov.vn
8. ngha v hn ch nghin cu
8.1. ngha ca ti
Bc vo th k XXI, ton cu ho, khu vc ho v hi nhp kinh t quc t din
ra ngy cng mnh m v su rng, y l xu hng tt yu ca nn kinh t th gii.
Mt trong nhng ni dung quan trng ca ton cu ho l u t quc t, l s di
chuyn ngun lc sn xut, vn, my mc thit b, khoa