1. Dr. Musli Vrbani(PA)MUNDSIA EPRKTHIMIT T KURANITKaanik ,2006

2. Dr. Musli VRBANI(PA)MUNDSIA E PRKTHIMIT T KURANIT Recenzent: Prof. Dr. Beqir Ismaili Radhitja kompjuterike, kopertina dhe dizajni grafik Mumin ShehuPrishtin2006 T drejtn e ribotimit e rezervon botuesi 2 3. PRKTHIMI I KURANIT Ska dyshim se prkthimi i Kuranit nuk mund t quhet Kuran, sepsefardo prkthimi, n seciln gjuh t bots dhe prej cilitdo autor, nuk mundt bart (prkthimi) t gjitha qllimet, t gjitha synimet, t gjitha shtresimetstilistikore( si alegorit etj.), dhe esencn e Kuranit. Kuran mbetet vetm ain gjuhn pasur dhe t pastr arabe, n gjuhn, t ciln e ka zgjedhur Zoti iLartmadhruar: Ne e kemi zbritur Kuranin n gjuhn arabe me qllim q ju tlogjikoni (t mendoni, ta prdorni intelektin tuaj, dhe t bindeni vet sepse ka zbritur n gjuhn arabe).(Suretu Jusuf, 2)Mirpo, kjo nuk do t thot se nuk lejohet prkthimi i Kuranit ngjuh t tjera (me qllim pr ta kuptuar Kuranin), por ky prkthim t jet prta kuptuar Kuranin e jo pr ta studiuar, apo pr t nxjerr ligje (dispozita)prej atij prkthimi, apo pr t analizuar analogjit e fjalve t atij prkthimi,por vetm t jet si nj komentim i fjalve t Kuranit, si nj shpjegim, e tquhet Prkthim i domethnieve dhe synimeve t Kuranit, e jo Prkthim iKuranit, sepse prkthimi mund t jet i gabuar ose edhe jo i qlluar, ndrsaKurani n gjuhn arabe:... ... nuk ka n t, t meta as gabime ...(Suretu El-Kehf, 2) Pr kt arsye edhe Prorektori i Universitetit t Ez-herit dhe dijetartm eminent t Egjiptit, n gjysmshekullin e njzet, e kan ndaluarprkthimin e Kuranit. 3 4. Prorektori i Universitetit t Ez-heritProrektori i Universitetit t Ez-herit jo vetm q e ka ndaluarprkthimin e Kuranit, por edhe ka apeluar tek do mysliman dhe myslimaneq nse hasin n ndonj Kuran t prkthyer n ndoj gjuh t huaj, ta djeginat prkthim ose ta zhdukin at n fardo forme, me qllim q ti afrohenZotit t Lartmadhruar.1 Mirpo, prorektori ka pasur pr qllim q prkthimi,i cili e z vendin e Kuranit n gjuhn arabe dhe prdoret si origjinali nnamaz, adhurim, dhe n shtjet e tjera t domosdoshme n islam. Ndrsa, sai prket prkthimit t tefsirit (komentimit), prej komentimeve t Kuranit, eka lejuar dhe nuk e ka kundrshtuar, por ka thn si vijon:Jan pajtuar t gjith ekspertt e jurisprudencs islame sekomentimi, interpretimi i Kuranit n gjuhn arabe dhe n gjuh tjetr sht ilejuar.Dihet mirfilli se islami pr nj koh t shkurtr sht prhapur nshum vende. Popujt e ktyre vendeve nuk e kan njohur gjuhn arabe,kshtu q namazi sht shtyll e besimit, ndrsa namazi nuk pranohet pakndimin e Kuranit.Transmetohet se Ebu Hanifja e ka lejuar q t kndohet prkthimi iKuranit n namaz, pr personin, i cili nuk e di gjuhn arabe. Prkundr ksajedhe pse sht lejuar kndimi i Kuranit me prkthim n namaz, nuk shtprkthyer Kurani tek myslimant, t cilt nuk e flitnin gjuhn arabe nshekujt e par, prpos ka tregohet se Sahabiju Selman Faresiju e kaprkthyer suretu El-Fatihati n gjuhn persiane pr tu knduar n namaz.Ndrsa tek jomyslimant Kurani sht prkthyer n gjuhn latine qnga Lufta e kryqzatave. Sipas t dhnave t deritashme, prkthimi i par Kuranit n Evropsht br n gjuhn latine n shekullin XII n vitin 1143 prgatitur ngamonaku, Robert Ketenenzis me iniciativn e Petreus Venerablis- abat iKlunit, me urdhrin e t cilit ishte formuar nj komision i posam prprkthimin e veprave nga gjuha arabe n gjuhn latine. M 1547 Kuranin eprktheu humanisti italian ANDREA ARRIVABENIT, ndrsa m pastaj edhe ngjermanisht (1623) dhe n holandisht (1641). Studiuesi francez Sieur DuRyer, e prktheu Kuranin n gjuhn frnge m 1647 n Paris; Ndrsa m1691 n Rom kemi edhe nj prkthim n gjuhn latine, prcjell me shumshnime, t titulluar "Prodomus ad refutationem Alcorani", q e prgatiti1Faqe 18 - 4 5. Ludovico Marracci. Ky prkthim ishte br drejtprdrejt me krkesn e PapsInoenti XI.M 1734 Georg Sale prktheu Kuranin n gjuhn angleze. Ktijprkthimi i paraprin nj studim mjaft objektiv si pr popullin, ashtu edhe prkulturn arabe, por mbi t gjitha ai kishte nj qasje konstruktive ndaj Islamitsi fe. Si prkthimi, ashtu edhe studimi hasn n mirkuptim t plot nopinionin evropian; kt e dshmon e dhna se ky prkthim shrbeu si bazpr prkthimet e mvonshme n gjuht e tjera, si n gjermanisht (1746),frngjisht (1770). Vetm n Amerik n periudhn 1833-1880 pati pesbotime. Kt prkthim e kishte marr pr baz edhe Ilo Mitko Qafzezi, i cilisht i pari ndr shqiptart q iu rrek puns pr prkthimin e Kuranit. M 1840 Ulmani prktheu Kuranin n gjermanisht. M 1949-50 nParis, Kuranin e prktheu n gjuhn frnge orientalisti i njohur frng,Bllachret, i cili konsiderohet nj ndr prkthimet m serioze t realizuara nEvrop nga orientalistt evropian. Myslimani i par, i cili ka tentuar t prkthej Kuranin, ka qen dr.Muhamed Abdul Hakim Han, n vitin 1905. Kurani deri m tani sht prkthyer n m shum se njqind gjuh tndryshme; n disa gjuh sht prkthyer shum her; Kurani vazhdon tprkthehet edhe sot e ksaj dite dhe do t vazhdoj t prkthehet edhe n tardhmen, ashtu si komentohet dhe do t komentohet edhe n t ardhmen. Rreth historikut jan prpiluar bibliografi t posame, ndr t cilatduhet t veohet bibliografia e punuar nga shkenctari turk, prof. dr.Ekmeleddin Ihsanoglu Bibliografia Botrore mbi prkthimet kuptimore tKuranit Kerim - Prkthimet e botuara 1515-1980, botuar nga Qendra prHulumtimin e Historis, t Artit dhe t Kulturs Islame, Stamboll, 1986, ecila konsiderohet si m e kompletuara ndr bibliografit kushtuarprkthimeve t Kuranit n gjuht e popujve t ndryshm nga e gjith bota. 5 6. Tabelae prkthimeve t para komplete t shtypura t Kuranit n mnyr kronologjike sipas gjuhve:Nr.Data eVendi i Gjuha Prkthyesi Titullishtypjesshtypjes1 1543 Basilex Latinishte RobertusMachvmentis sarace-KetenensisHermennus Dalmatanorwm principis, eisuqvesuccessorvum vitae, acdoctrina, ipseqve Alcoran2 1547 Venedik ItalishteAndreaLAlcorano di Maometto,Arrivabenenel qual sicontiene ladottrina, la vita i costumi etle leggegi sue tradottonouvamente dal Arabo inlangua italiana.3 1547 NurnbergGjermanishte Salomon Alcoranus Mahumeticus,SchweiggerDas ist: der TurckenAlcoran, Religion und AberGlauben.4 1641 Hamburg HolandishteSalomon De Arabische AlkoranSchweigger5 1647 Paris FrengjishteAnre du RyerLAlcoran de Mahomet6 1648 LondrAnglishteAlexander RossThe Alcoran of Mahomet7 1716 Petrograd Rusishte Piotr Vasiyevich Al-Koran MagometPostnikov8 1734 Helmstadt GreqishteAnonimusQuran Mubin9 1828 Lucknow Urdishte Abdus-selam Zad-i akhirat , ManzumMuhammed dheAbbasiBadayuni101831 ? HungarishteImre (Emory)AlkoranBuzidaySzdmayerGeorge(Gyorgy) Gedeon111837 Kalkuta PersishteKamalal-Din Mawahib-i aliya (Tafsir-iHusayn b. Ali Husayni)Waiz Kashifi121842 Kairo TurqishteMuhammed el-Terxheme-i TefsiriiTefsiri Tibyan(Ayintabi 6 7. Debbaghzade)13 1843 StokholmSuedishte Fredrick KoranCrustentolpe14 1844 MadridSpanjollishte De Jose garber AlcoranDe Robles15 1857 Laipcig HebraishteHermannAl-Kuran o hammikra Hackendorf16 1858 VarshavPolonishteJanaMurzuKoran (Al-Koran)TarakBuczackiego17 1861 Bahupal Pashtu?Quran Maxhid mutarxham batarxhama zaban-i pashto18 1867 LahoreSindishte Muhammed Quran Sharif SindhiSiddiq arxhami san19 1870 ? PenxhabishteMuhammad Tefsir-i MuhammadiMubarakAllah (Hafidh)20 1879 BombajGuxharatishte Abdu al-QadirHoly Quranbin Luqman21 1882 Paris Portugalishte Anonimus O Alcorao22 1884 BombajTamileHabibQuranMuhammad al-Qahiri23 1886 Charuyantra Bengalishte Girish Chandra Quran SharifSen24 1895 Beograd Serbishte Ljubibratiq Miqo KoranHercegovac25 1897 Cawnepore Sanskrite ?Quran Sharif. The Holy Koran26 1906 Lagos JorubeM. S. Cole Al-Kurani27 1910 Varna ArmenishteAbrahamQuranAmirchanjanz28 1911 LahoreBaluqiHudur Bakhsh Tarxhama Quran MaxhidMawlanaBazaban baluchi29 1912 CernautiRumunishteSilvestruCoranulBukovijaOctavianIsopescul30 1915 RajpurHindishte Ahmad Shah Al-QuranMasihi31 1916 LahoreBrahu Muhammad Quran MaxhidUmar mutarxham BazabanDinpuribrahui32 1919 CopenhagenDanishtePedersen Koranen33 1920 ? JaponishteKen-ichi QuranSakamoto34 1923 LondrChwahiliGotfrey Dale Tafsiri y Kurany ya Kiarabu kwa Lugha ya Kisawahili7 8. 35 1923KairoMalajeAbd al-Rauf binAnwar al-Tanzil wa asraral-Shayk Ali al- al-tawilFansuri al-Jawi36 1925PragekishteIgnac Vesely Koran37 1927Peking KinezishteTiezheng LiKelanjing *The Quran38 1928BandungIndonezishteAhmad Hassan al-Furqan (Tafsir Quran)39 1930RushukBullgarishteStefan-StefanYaKoranitiSkulef Tomov40 1937Sarajev Boshnjakishte ausheviq- Kuran asniPanxha41 1938Madras TeluguChilkooriKoran sharifNarayana Rao42 1942TampereFinlandishteZ.I. Ahsen Boere Koraani43 1960?AfrikaneIsmail Die heilige KoeraanAbdurrazzakShaikh Salih Din44 1967Xhakarta JavanishteKiyai Bishri Al-Ibriz;Quran, tarxhamah Djawi45 1969Copenhague Esperante Italo Muhammad La Nobla KoranoAbd al-HadiChiussi46 1969BangkokThaiteIsmail bin Yahya Al-Quran al-Karim47 1970GauhatiAsamishte Muhammad Pawitra KoraanaSadir Ali48 1970KayamMalalishteMuttanisseril M. Al-Quran;Parusudha KulamKayakkutti Quran49 1971Bagdad Kurdishte MuhammadiTafsir-i KurdiKoyieGali Zadeh50 1971Seul Koreishte Young-Sun KimQuran51 1971BandungSindanishte H. QamaruddinAl-Amin Al-QuranShale A. A.Dahlan-JusRusamsi52 1972Adis Abeba AmharishteAnonimus Holy Quran53 1973Bambay Marathe Muhammad The Holy QuranYaqub Khan (H.Sufi Mir)54 1978Banglore KanadishteAnonimus (Divya Qura) Quran Majeed55 1979Bejrut Abubakare Mahmud Gummi Tarjama maanonin al- Hausa Qurani maigirma Zuwa Harshen Hausa56 1980Oslo Nervegjisht EinarbergKoranen57 Pa dat BurmBurmanisht?Quran58 1985PrishtinShqip Feti MehdiuKuran-i (vrejtja e N. Ibrahimi)8 9. EMRAT E KURANITZoti i Madhruar, me diturin e Tij absolute dhe t pakufishme, librine Tij e ka emruar me emra t ndryshm. Prej ktyre emrave po prmendim sivijon: 1. KURAN - Vrtet, ky Kuran tregon mbi beni israilt pr t gjitha (shtjet) prt cilat jan konfrontuar (dhe jan prar). (En-Neml, 76) 2. FURKAN - Furkan sht infinitiv i foljes ( Fereka), q do t thot me nda, eq ka kuptimin - Libri q ndan dhe dallon t vrtetn nga e pavrteta; tkeqen nga e mira etj.: I Lartmadhruar sht Ai (Allahu) q ia zbrit Furkanin robit t tij(Muhamedit) q t bhet pr tr botn pejgamber (kshillues)(El-Furkan, 1) 3. KITAB - Kitab d.m.th. libr q ka kuptim Libri i Allahut. Falnderimi i takon vetm Allahut q ia zbriti robit t vet Librin dhen t nuk (lejoi) t bhet kurrfar shtrembrimi. (El-Kehf, 1) 4. DHIKR - Dhikr do t thot prkujtues, vrejtje, prkujtim, prmend. Dhe ky sht Prkujtimi (Kurani) i bekuar (t cilin) e kemi zbritur (at), eju jeni q at po e kundrshtoni?(El-Enbija, 50) 5. TENZIJL - Tenzil do t thot zbritje. 9 10. . . E, vrtet ai (Kurani) sht Zbritje e Zotit t botve. E ka zbritur(nprmjet) t Shpirtit Besnik. (Esh-Shuara, 192-193)6. VAHJ - Vahj do t thot frymzim, shpallje, informim i sekretit, lajmrim it panjohurs, tregim i t fshehts. Thuaj padyshim un ju kshilloj (ju trhjeq vrejtjen) vetm meVAHJIN (shpallje) ... . (El-Enbija, 45) 7. KASAS - Kasas do t thot rrfim, tregim. Vrtet ky (Kuran) sht Tregim (Kasas) i vrtet. (Ali Imran, 62) 9. RUH - ... Ja kshtu ne ta shpallim ty Kuranin (RUHIN) me urdhrin Ton.(Shura, 52) CILSIT E KURANITPrpos emrave t Kuranit, Kurani sht specifik e karakterizuar mecilsi mrekulluese ku tregohet mrekullia e Kuranit edhe n baz t cilsive.Po i prmendim cilsit e Kuranit:10. MUBIN - 10 11. Mubin do t thot i qart, i hapt. ... Kta jan ajetet e Kuranit dhe librit t hapt (t qart).(Hixhr, 1)11. NUR - Nur do t thot drit. O ju njerz sigurisht ju ka ardhur argumenti prej Zotit Tuaj dhe ju kemizbritur dritn (Kuranin) e qart. (En-Nisa, 174)12. HAK - Hak do t thot e sigurt, e vrtet, e pamohueshme. Dhe at t ciln ta kemi shpallur Ne, ty prej Librit sht e vrtet (HAK esigurt dhe e pamohueshme). (Fatir, 31)13. ARABIJUN - Kurani n gjuhn (e pastr) arabe pa pasur kurrfar shtrembrimi nt me qllim q ata (t jen t devotshm) t frikohen.(Ez-Zumer, 28)14. AZIZ - Aziz do t thot i fort, i fuqishm. Vrtet ata q mohuan (Kuranin) pr kshillat pasi u erdhn atyre,ndrsa vrtet ai (Kurani) sht Libr i fort dhe i fuqishm(Fusilet, 41)15. MEXHID - Mexhid do t thot i lartsuar dhe i falnderuar, famlart. Por gjithsesi sht Kuran famlart. (El-Buruxh, 21) 11 12. SURET E KURANITN kuptimin etimologjik sure do t thot ngritje, lartsi e mimit,lartsi e vlers.N kuptimin terminologjik sure do t thot prmbledhje e cilaprfshin ajetet n nj koleksion duke pasur fillimin dhe mbarimin.Sureja m e shkurtr prbhet prej 3 ajeteve. Disa dijetart suren ekan krahasuar me pjest e ndrtess, t cilat e formojn at.Sido q t jet, SURE sht quajtur pr shkak t ngritjes s vlers, prarsye se sht fjal e Allahut prej s cils kuptohet e lejuara dhe e ndaluara.Pr kt arsye nuk sht mir t emrohet Sureja me fjaln kaptin,kapitull etj.Kurani prbhet prej 114 sureve.AJETET E KURANITFjala - AJET ka tri domethnie:- domethnia e par: ajet sht bashksi e shkronjave,- domethnia e dyt: uditse, mahnitse,- domethnia e tret: shenj, sinjal.Pra nse i kombinojm kto domethnie fitojm se ajeti sht bashksie shkronjave, e cila t habit, t udit, t mahnit: n radhitje, n kuptim, nsistematizimin e tyre, sepse ai rregullim dhe ai sistematizim e jep kuptimin tciln ia ka dhn vetm Zoti i Madhruar me diturin e Tij t pakufishme dhe 12 13. njherazi ai organizim dhe rregullim i shkronjave sht shenj dhe vrtetimpr pejgamberin e Muhamedit a.s..PRKTHIMI I FJALS AJETFjala - ajet n Kuranin fisnik sht prsritur 382 her. Kjo fjal kadomethnie t shumfisht si: ajet i Kuranit (tekst, pjes, fjali e Kuranit);mrekulli (muxhize); shenj n gjithsi; argument; kshill; shmblltyr;prkujtim etj.Feti Mehdiu n shum raste fjaln ajet e ka prkthyer ajet, pra ku kjofjal posarisht ka pasur t bj me ajetet e Kuranit, mirpo n disa rastenuk e ka prkthyer kshtu, por e ka prkthyer fakte dhe argumente.N suretu El-Xhathije, ajetin e 6-t e prkthen:Ato jan argumentet e Allahut .... Po n t njjtn sure, ajetin e 8-t eprkthen:I dgjon ajetet e Allahut ....N suretu Err-Rrad e prkthen:Kto jan fakte t librit.Pasi q fjala ajet sht prkthyer ajet n suretu Junus, ajeti i 1-r;suretu Jusuf, ajeti i 1-r; suretu Ali Imran, ajeti i 113-t; suretu Ali Imran,ajeti i 58-t; suretu Nahl, ajeti i 101-t. Pra, n t shumtn e rasteve fjalnajet e ka prkthyer ajet, apo me fjal t tjera e ka ln ashtu si sht nKuran ajet, ndrsa n disa raste e ka prkthyer argument, ndrsa n disaraste fakte t librit.Njsoj ka vepruar edhe Sherif Ahmeti ku n suretu Ali Imran ajetit 4;suretu En-Nahl, ajeti i 101-t; suretu Ali Imran ajeti i 58-t, i 113-t; suretuJunus, ajeti i 1-r; suretu Jusuf, ajeti i 1-r; suretu Err-Rrad, ajeti i 1-r.Nse shikojm n suretu El-Xhathije, ajetin e 6-t e prkthen fakte tAllahut, ndrsa ajetin e 8-t e bart origjinal dgjon ajetet e Allahut.Hasan Nahi n shum ajete e prkthen apo me fjal t tjera e bartorigjinalitetin e fjals ajet si n suretu En-Nahl, ajeti 101; suretu Jusuf, ajeti 1,suretu Merjem, ajeti 1, ndrsa n raste t tjera e prkthen verset, dokumentdhe argument.N gjuhn angleze ajeti sht prkthyer signs - shenja:To recite our signs to youPr ti lexuar shenjat-faktet tona te ju.Ndrsa n suretu En-Nahl, ajeti 101-t sht prkthyer kshtu: And when we exchange a verse in the placeDhe kur Ne ndrrojm vendet e verseteveof anather verse13 14. me versete t tjera.2Ndrsa, sa i prket prkthimit t ajetit t 128-t n suretu Esh-Shuara: Mund t prkthehet ajeti: udira, ndonj shtpi, godin (prmendore, simbol,prkujtimore, statuj etj.) ashtu edhe disa prej ktyre formave jan prkthyer. Qllimi kryesor i zbritjes s Kuranit sht:E para: Q t jet mrekulli mbinjerzore, e cila vrteton pejgamberin eMuhamedit a.s. dhe transmetimin e misionit t Zotit t Madhruar, se Zoti iMadhruar e ka zbritur me nj metod t posame, me domethnie specifiken jurisprundenc dhe n njohurit e prgjithshme, t cilat jan elemente tmrekullis s Kuranit. Zoti i Madhruar i ka thn Muhamedit a.s. q ti thrras njerzit dhexhint q t gjith t tubohen, dhe s bashku t prpilojn nj Kuran t tillnse munden, por prap ata do t jen t paaft: Po nse (ju njerzit) dyshoni pak n at ka i kemi zbritur robitton (Muhamedit a.s.) bjereni (prpiloni) nj sure (sikurse Kurani) tngjashm me t dhe thirrni dshmitart nga ju nse flitni t vrtetn.(El-Bekare, 23) Thuaj (o Muhamed) po nse tubohen njerzit dhe xhint pr tprpiluar dika t ngjashme me kt Kuran nuk do t (jen n gjendje)prpilojn dika t till si ai (Kurani) edhe nse i ndihmojn njri-tjetrit. (El-Isra, 88)E dyta:Q t jet burim i udhzimit dhe drejtimit n rrug t drejt, dhe t jet burimkryesor i sheriatit islam q pr do shtje t kthehemi tek Ai. ... Pasoni (bazohuni) at ka ju sht zbritur prej Zotit Tuaj dhemos pasoni tjetr dashamir prpos Tij.(Araf, 3) ... 2THE KORAN INTERPRETED By: Arthur J. Arbery14 15. Kto jan dispozitat (ligjet) e Allahu. Kush i tejkalon dispozitat(ligjet) e Allahut, mu ata jan t cilt bjn padrejtsi.(El-Bekare, 229)E treta:Qllimi i Kuranit ka qen zhdukja e fanatizmit, racizmit dhe injorancs. O ju njerz Ne ju kemi krijuar prej nj mashkulli dhe prej njfemre dhe ju kemi br n popuj e fise q t njiheni (t keni mirkuptim),ndrsa padyshim m fisniku prej juve tek Allahu sht m i Devotshmi.Allahu sht i Ditur dhe i Informuar (pr do gj).(El-Huxhurat, 13)15 16. TEMATIKAT E KURANIT Sa i prket Kuranit, lirisht mund t themi se prfshin sistemin dheorganizimin e Islamit dhe rregullat e posame q kan lidhje me fen dhe ktbot.... ... Nuk kemi ln mangu (pa e prceptuar) asgj n kt Libr(Kuran). (El-Enam, 38)Pra, nuk ka asnj shtje, e cila ekziston e t ciln Kurani pr safrmi apo pr s largu nuk e ka zbuluar, mirpo mund ti prmendimtrthorazi tematikat si vijon:1. IMANIa) Besimi n Allahun Krijues t gjithsisKurani i zhduk besimet e kota, bestytnit, idhujtarin, njherit pandrprerprsrit besimin vetm n Allahun dhe largimin nga besimi n idhuj, t ciltnuk mund t sjellin as dm as dobi. . E lartson dhe e madhron Allahun gjithka ka n qiej dhe ntok. Ai sht i Fuqishm i Menur. I Tij sht sundimi n qiej dhe ntok, (Ai) ngjall dhe i bn krijesat prap t vdesin, dhe Ai ka mundsi prdo send. (El-Hadid, 1-2) b) Besimi n ringjallje dhe prgjegjsi pr vepra, pra, besimi nDitn e Gjykimit A keni menduar se vrtet juve ju kemi krijuar kot (pa kurrfarqllimi) dhe ju nuk do t ktheheni tek Ne.(El-Muminun, 115) do gj (krijes) do ta shijoj vdekjen, .... (Ali Imran, 185)16 17. 2. Nxit n hulumtim, studim dhe vshtrim n krijimin e qiejve dhe ttoks. Dhe i sheh kodrat e mendon se jan t palvizshme, ndrsa atoecin si ecja e mjegullave. Krijimtaria e Allahut, i cili ka prsosur dogj. Vrtet Ai sht i informuar pr dogj ka veproni.(Neml, 88) Vrtet Ne, do gj kemi krijuar n prsosshmri, harmoni dhe nmas t caktuar.(El-Kamer, 49)3. Tregimin e t lashtve, qoft individ apo popujKurani tregon pr shum popuj duke vrtetuar se t mirtngadhnjejn, ndrsa t kqijt shkatrrohen. Ky ka qen qllimi i Kuranit prt rrfyer pr ata popuj, pr kt arsye nuk ka prcaktuar kohn, vendin, vitin,personin dhe nuk ka shpjeguar me metod kronologjike.4. Qortimin, premtimin, kshillimin dhe trheqjen e vrejtjesKurani ka zgjedhur dy rrug:a) Premtimin dhe krcnimin e atyre, t cilt e trashgojn tokn gjathistoris: U premton Allahu atyre t cilt nga mesi i juaj besojn dhe bjnvepra t mira do ti bj mkmbs n tok.(En-Nur, 55) Allahu sjell shembullin e nj fshati kur ishte i sigurt, i qet t ciliti vinte furnizimi nga t gjitha ant sa kishin nevoj dhe sa dshironin,mirpo q nga momenti kur ata i prbuzn dhe nuk ishin mirnjohs prt mirat e Allahut, ather Allahu ua veshi petkun e uris dhe friks, (praky ishte ndshkim) pr shkak t veprimeve t tyre. (Nahl-112)b) Jep shpres dhe fut frik pr n ahiret (botn tjetr).17 18. ... Kush e dgjon Allahun dhe t drguarin e Tij e i nnshtroheturdhrave t tyre, (Allahu) e shpie n Xhenet ku do t rrjedhin lumenj,aty do t jen prgjithmon. Ky sht (shptimi) shprblim i madh.(En-Nisa, 13) Kush i kundrshton urdhrat e Allahut dhe t drguarit t Tij dhe itejkalon (nuk u prmbahet) dispozitat e Allahut, do t hidhet nXhehenem, aty do t jet prgjithmon, pr t ka dnim t dhimbshm.(En-Nisa, 14) 5. Ligjet juridike dhe kushtetutn njerzore Kurani ka vendosur bazat e jurisprundencs dhe na ka urdhruarorganizimin e jets n ndrlidhje me Allahun, n marrdhnie n mes veti.6. Kurani ka pasur pr qllim ruajtjen e ambientit shoqror, meqllim q Islami t jet Umet Mesatar n besim, moral, adhurim dhe nfushveprim t jetess. O ju q keni besuar, mos i ndaloni t mirat q ju ka lejuarAllahu dhe mos e teproni, pse vrtet Zoti nuk i do ata q e teprojn. (El-Maide, 77,78) 18 19. FILLIMI I SUREVEDijetari i njohur Kastelani prmend se Zoti i Madhruar i ka filluarsuret e Kuranit n dhjet mnyra:Mnyra e par: Me falnderim dhe madhrim Allahun.Katrmbdhjet sure fillojn n kt mnyr dhe pikrisht shtat surefillojn me ELHAMDU LIL-LAH, dy sure fillojn me TEBAREKE, ndrsa shtat t tjera me SUBHANE SEBEHA JUSEBIH SEBIH.Mnyra e dyt: Me thirrje-proklamat. N kt mnyr fillojn 10 sure, e ato jan:En-Nisa, El-Maide, Haxh, El-Ahzab, Huxhurat, Mumtehine, Et-Talak, Et-Tahrijm, Muzemil, Mudethir.Mnyra e tret: Me fjali lajmruese. N kt mnyr fillojn 13 sure.Mnyra e katrt: Me Prbetim. N kt mnyr fillojn 15 sure, e ato jan:Edh-Dharijat, Et-Tur, En-Nexhm, El-Kijame, Murselat, Buruxh, Tarik, El-Fexhr, Kaf, El-Beled, Esh-Shems, El-lejl, Ed-Duha, Et-Tin, El-Adijat, El-Asr.Mnyra e pest: Me kushtore (Idha).N kt mnyr fillojn 7 suret vijuese:El-Vakia, El-Munafikun, Et-Tekvir, El-Infitar, El-Inshikak, Ez-Zelzele, En-Nasr.Mnyra e gjasht: Me urdhrore, thuaj dhe lexo.N kt mnyr kan filluar 6 suret vijuese:El-Xhin, El-Kafirun, El-Ihlas, El-Felek, En-Nas.Mnyra e shtat: Me mnyrn pyetse. Format pyetse me t cilat fillojn suret e Kuranit jan: Pr ka?, - A? dhe at n suret q vijojn:El-Fil, El-Maun, El-Insan, En-Nebe, El-Gashijeh, El-Inshirah. 19 20. Mnyra e nnt: Me shkas - arsye.Kjo mnyr vjen vetm n nj sure, e ajo sht sureja Kurejsh.Mnyra e dhjet: Me shkronjat e alfabetit.Kjo mnyr e Kuranit realizohet n 29 sure.- Me nj shkronj fillojn 3 suret vijuese: Sad, Kaf dhe Nun.- Dhjet sure fillojn me dy shkronja;- Tri sure fillojn me tri shkronja: Elif Lam Mim, Elif lam Ra dhe Ta Sin Mim;- Dy sure fillojn me katr shkronja: Suretul Araf fillon me Elif Lam Mim Sad, dhe suretu Err-Rread fillon me Elif Lam Mim Ra;- Nj sure fillon me pes shkronja, e ajo sht suretu Merjem, e cila fillon me Kaf Ha Ja Ajn Sad. 20 21. SHKRONJAT EALFABETIT ARAB 21 22. 22 23. FILLIMI I SUREVEME SHKRONJA T ALFABETIT ARABNjzet e nnt sure t Kuranit Fisnik fillojn me shkronja t alfabetit.Fillimi i sureve me shkronja t alfabetit sht fshehtsi prej fshehtsive tKuranit. Ndonjher edhe suret emrohen me kto shkronja, sepse ktoshkronja jan t vendosura vetm n fillim t sureve e jo n mes apo n fund,ndryshe quhen edhe shkronja t fillimit t sureve.Ibni Abasi thot se Allahu i Lartmadhruar sht prbetuar n ktoshkronja pr shkak t vlers dhe rndsis s tyre q kan n formulimin dheshkrimin e librave t zbritura prej Allahut, dhe me kto shkronja shkruhenemrat e bukur t Allahut. Nga kjo kuptohet se kto shkronja jan simbole dheshenja t gjuhs, t ciln Allahu ia ka msuar Ademit a.s., prej s cils gjuhpastaj jan degzuar t gjitha gjuht e bots. Dhe sikurse tr popujt e kanburimin prej Ademit a.s., ashtu edhe t gjitha gjuht e kan burimin te gjuha eAdemit a.s., t ciln gjuh ia ka msuar Zoti Fuqiplot.Suret ndonjher fillojn me nj shkronj t alfabetit arab, ndonjherme dy, ndonjher me tri, ndonjher me katr, e ndonjher me pes.Patjetr duhet t theksojm se suret nuk fillojn me zrimin eshkronjs, por vetm me brthamn e shkronjs, p.sh. nuk sht shkruarNun ( ,)por sht shkruar vetm brthama N (.)Po ashtu jan ndrprer dy shkronja prej tri t tjerave n surn , . ndrsa nuk jan ndrprer shkronjat n surn dhe . Kjo shtvetm fshehtsi prej fshehtsive t Allahut xh.sh.!Tani shtrohet pyetja: Si t veprohet gjat prkthimit t Kuranit? A tshkruhen shkronjat ashtu si jan n gjuhn arabe, ndrsa pas vizs t23 24. shkruhen edhe n prkthim apo nse i shkruajm n prkthim, si t gjendenshkronjat, t cilat i prshtaten atyre shkronjave?Dhe nse i gjejm shkronjat, si t veprojm? - T ndahen shkronjat me viz, - t ndahen shkronjat me pik, - t ndahen shkronjat me presje, - t ndahen shkronjat me pauz, apo si t veprojm?!Nse merret nj rregull, ather me at rregull duhet vepruar n t njzet ennt rastet e tjera njsoj, p.sh.: ELIF-LAM-MIM ose ELIF. LAM. MIM ose ELIF, LAM, MIM ose ELIF LAM MIM.Ndrsa ne do t shohim se si kan vepruar prkthyesit te njzet e nnt rastet::Feti Mehdiu: Alif Lam MimDeri te suretu Ja Sin vepron njsoj, mirpo kur e shkruan emrtimin e sures,e shkruan Jasin, por edhe kur e prfundon shkronjn Sin i vendospikpyetje. Kt e bn duke u bazuar n at se Ja, Sin do t thot: ONjeri!?, e q kjo sht vetm nj variant, ndrsa dihet mir se kto dyshkronja jan fshehtsi e Kuranit.Sherif Ahmetipr dallim nga Feti Mehdiu i ndan shkronjat me presje: Elif, Lam, Mim. dhe e prfundon me pik, ndrsa n suretuMerjem e prfundon me pikuditse: Kaf, Ha, Ja, Ajn, Sad!Ndrsa, kur e shkruan emrtimin n suretu Ta Ha nuk e shkruan ashtu sisht fillimi i surs Ta Ha, por e shkruan me ndrprerje, jo me presje.Ndrsa, n suretu Ja, Sin e emron suren JASIN pa kurrfarndrprerjeje. Bhet pyetja: Pse ?Hasan Nahishkronjat i ndan me presje n suretu El-Bekare: Elif, Lam, Mim.- ndrsa menjher suren e dyt e ndryshon rregullin dhe e ndan mendrprerje, n suretu Ali Imran:24 25. Elif Lam Mim.Pr dallim nga Sherif Ahmeti, suretu Merjem - ajetin e par nuk e prfundonme pikuditse, por me pik (.): 1. Kaf, Ha, Ja, Ajn, Sad.Suretu Ta Ha e ndan me presje: Ta, Ha, ndrsa kur ta emrton nuk endrpret fare, por e shkruan TaHa.Hasan Nahi e ndryshon rregulln te suretu Ja Sin dhe i ndan dy shkronjat ealfabetit me ndrprerje Ja Sin, ndrsa kur e paraqet emrtimin e sures nuke ndan fare, por e shkruan Jasin, pra pa ndrprerje dhe shkronjn s (sin)me shkronj t vogl.Pr dallim nga shkronjat n suret e tjera ai n suretu Sad, kur eprfundon shkronjn Sad i vendos pikuditsen (!), ndrsa t tjert nuk ekan br nj gj t till. Bhet pyetja: Pse?Asnjri prej tre prkthyesve nuk i ka ndar shkronjat me pik (.).N gjuhn anglezePrkthyesi n gjuhn angleze Abdullah Jusuf Ali The Holy Quran, TextTranslation and Commentary by Abdullah Jusuf Ali, fillimin e sures Bekare eshnon kshtu: A. L. M.Mirpo, ai n rastet e tjera nuk vepron ashtu.Ja si i ka shnuar: ALIF, LAM, MIM, SAD.N suretu Merjem: KAF, HA , YA, AIN, SAD.Duhet pasur parasysh se shkronjat latine nuk prputhen me shkronjatarabe, por ktu sht br ndryshimi i rregullit, njher sht shkruar Elifi meA, ndrsa hern tjetr me ALIF, sepse shkronja A latine nuk prputhetme Elifin n gjuhn arabe.Prkthyesi tjetr n gjuhn angleze N. Y. Dawood The Koran a NewTranslation, i cili sht botuar n Britanin e Madhe n vitin 1956, kur vjente fillimi i sureve me nj shkronj t alfabetit arab e shohim se nuk i kashnuar, si sht rasti me suretu NUN ( ,)suretu KAF ( )dhe suretu SAD ( .)Pasi q edhe suret e kan t njjtin emr, ai nuk i ka konsideruar ajete nvete ose pjes t ajeteve, por i ka eliminuar n trsi n prkthim. Ndoshta kamenduar se vendosja e shkronjs n fillim t sures sht emrtimi i sures. 25 26. 26 27. GABIME N PRKTHIMINE PJESZAVE 27 28. 28 29. PJESZA - MAPjesza ( MA) n gjuhn arabe ka kto domethnie:( )Nuk (mohuese), shembull: Nuk i kemi msuar poezi. (Ja sin 69, )( )ka? (pyetse), shembull: ka kjo? (Ez-Zelzele, 3) ( )ka? (pjesz shtes), shembull: Dhe derisa u erdhi atyre ... (Fusilet, 20)( )ka? (kushtore), sh. : ... dhe ka do q veproni (El-Bekare, 197) ( )ka? (ndajfolje), shembull: ... deri sa t jem gjall (Merjem, 31)( )Q? sh.: ... at q ju nuk ... (El-Bekare, 239) ( )ka? (sifetul Ibham), shembull:Xhitu li emrin ma ...-... pr dika..( )ka? (habitore), shembull: Prka kamohuar?!. (Abese, 17)Prkthyesi i Kuranit ose mund t jet joarab, i cili e ka msuar gjuhnarabe dhe e ka prkthyer Kuranin n gjuhn e tij, ose t jet arab, i cili e kamsuar nj gjuh dhe e prkthen Kuranin n at gjuh. Ky i fundit, por edhei pari nuk jan asgj tjetr pos komentues ose interpretues t Kuranit, mefjal t tjera interpretues t kuptimeve t pjeszave, lidhzave, premrave etj.etj. Mirpo, te interpretimet kemi interpretim (Tevil) t ndaluar dheinterpretim (Tevil) t lejuar.Sa i prket interpretimit t ndaluar t pjeszs ( Ma) e kemishembullin:... ... ... dhe ka ka krijuar Allahu qiejt dhe tokn .... (Err-Rrum, 8) N kt rast pjesza ( Ma) ka domethnien ka, ndrsa sht endaluar t interpretohet n kt rast pjesza ( Ma) me domethnien Epjeszs mohuese nuk: ... dhe nuk i ka krijuar, sepse ky lloj interpretimin kt ajet shpie n pabesim. Ndrsa, ka raste kur pjesza ( Ma) mund t 29 30. prkthehet edhe si pjesz mohuese nuk, por edhe si ka. Shembull kemin suretu Ja sin: Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:T thrrassh nj popull, t part e t cilit nuk kan qen t thirrur ... (Jasin, 6)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:Pr tia trhequr vrejtjen nj populli q t parve t tyre nuk u shttrhequr. (Jasin, 6)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Q ta paralajmrosh popullin-paraardhsit e t cilit nuk ishin tparalajmruar. (Jasin, 6)Pjesza -Ma n gjuhn arabe ka shum domethnie, por po i prmendim vetm kto dy domethnie t kundrta: Ma lehum ka kan ata. Ma kane lehum Nuk ka qen pr ta.Pra ka dhe - nuk.Prkthyesi n ajetin e lartprmendur mund ti prdor t dy variantet. Ma undhire abauhum ka iu sht trhjekur vrejtjaprindrve (strgjygjve) t tyre. Ma undhire abauhu nuk u sht trhequr vrejtjaprindrve t tyre.Sepse arabve para shpalljes s Kuranit nuk u sht trhequr vrejtja pr atarsye kan qen indiferent.Ndrsa arabve t hershm prej Ismailit a.s. u sht trhequr vrejtja, porprap ata jan indiferent.Ngase n Meke ka pasur arab, t cilt kan besuar n fen e pastr tIbrahimit a.s. (Milete ebijkum Ibrahime hanifa).Pra, nse e prkthejm pjeszn Ma-Nuk, ather fjalnAbauhum e prkthejm prindrit e tyre:ka nuk u sht trhequr vrejtja prindrve t tyre.Por, nse e prkthejm pjeszn Ma-ka, ather fjalnAbauhum e prkthejm strgjysht e tyre:ka u sht trhequr vrejtja strgjyshrve t tyre. (Jasin, 6)30 31. Shembulli tjetr n suretu El-Kamer, ajeti i 5-t: Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Urtsi e prsosur por, vrejtje e padobishme.(El-Kamer, 5)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:Urtsi e prsosur (sht Kurani) Po sa bjn dobi qortimet.(El-Kamer, 5)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:(Kurani sht) Dijeni e prsosur por paralajmrimi nuk u bri dobi.(El-Kamer, 5)A wisdom for reaching bat (The Preaching of) Warnersprofitsthem not.... Vrejtjet nuk u bn dobi atyre.(El-Kamer, 5)N kt ajet pjesza Ma sht prkthyer me pjeszn mohuesenuk dhe me premrin pyets sa?. Q t dy variantet jan t lejuara prkomentatort e Kuranit, por nse shikohet prkthimi i par mund tkuptojm se Kurani sht urtsi e prsosur, por edhe vrejtje e padobishme.Sa i prket urtsis s prsosur, kjo sht n rregull, por Kurani nuk shtvrejtje e padobishme, por pr kundrazi sht vrejtje e dobishme, por ata tcilt nuk i pranojn kshillat nuk kan prfituar prej vrejtjeve t Kuranit,ndrsa n vetvete Kurani sht vrejtje e dobishme. 31 32. Shembulli tjetr n suretu En-Nisa, ajeti i 88-t: ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Te hipokritt nuk keni dy grupe ....(En-Nisa, 88)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:E ka sht me ju q n shtjen e munafikve jeni dy grupe.(En-Nisa, 88) Ktu pjesza Ma n rastin e par sht prkthyer si pjeszmohuese nuk ka nuk sht e vrtet, por pjesza Ma n kt rastprkthehet me ka, dhe nuk di se ndonj komentator e ka shpjeguarpjeszn Ma n kt ajet me pjeszn mohuese nuk!32 33. ... (Kaf, 4)Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Ne e dim se toks nuk i mbet gj mangut pr ata ....(Kaf, 4)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:Ne e dim se ka pakson (tret) toka prej tyre ....(Kaf, 4)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Ne e dim se ka do tua mungoj toka atyre (pasi t vdesin) ....(Kaf, 4) We olready know Haw mach of them The earth ....Nedim sa prej tyre toka do ti marr ...(Kaf, 4)Mrekullia e Kuranit sht se n shum raste me nj pjesz tregon dydomethnie, e ato dy domethnie n kt ajet jan:- se Allahu e di ka tret toka prej trupit t njeriut pasi t vdes, pra prejkufoms s njeriut, dhe- Allahu di se sa prej njerzve toka do ti marr n gjirin e saj pasi qata vdesin.Ndrsa prkthyesi kt duhet ta ket parasysh, ose s paku n fusnot ttregoj se ciln variant e ka marr dhe e ka prdorur n prkthim, dhe cilnjo, ose ti prmend q t dy variantet.N kt ajet prkthyesit n gjuhn shqipe pjeszn Ma e kanprkthyer me ka, ndrsa prkthyesi n gjuhn angleze me haw mach(sa?). 33 34. Shembull t prkthimit t pjeszs ala dhe fi: ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Por, me t vrtet, ose ne ose ju jeni n rrug t drejt ose n humbjet qart!. (Sebe, 24)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: E ather, ose ne, ose ju jemi n rrug t drejt, apo n nj humbje tdukshme!. (Sebe, 24)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:N t vrtet, na ose ju, jemi n rrugn e drejt ose n humbje tqart. (Sebe, 24)N prkthimin e ktij ajeti shohim se ndajfolja ala e cila ngjuhn arabe ka kuptimin e ngritjes ( istila) sht prkthyer me nashtu si sht prkthyer edhe fi, e cila ka kuptimin n thellsi nbrendi, sht prkthyer me n.Zoti i Lartmadhruar ka br komperacion n mes t udhzimit i cilisht i lart, i ngritur, me vler, i mueshm dhe humbjes e cila sht poshtn thellsi i ngulitur me pjeszat ala dhe fi, mirpo kjo nuk shtarritur nprmjet prkthimeve. ... ... ata jan (udhtojn) mbi rrugn e drejt .... (El-Bekare, 5)34 35. PRKTHIMI I LIDHZAVE DHE 35 36. 36 37. Shkronja ( 3) e cila sht lidhz n esenc sht lidhz e prgjithshmedhe absolute, q do t thot gjat prkthimit nse kjo shkronj (lidhz)prkthehet si dhe, e dhe edhe, sht n rregull, sepse kuptimi i ksaj lidhzesht lidhja e dy gjymtyrve t nj fjalie ose lidhja e dy fjalive, dhe shprehmarrdhnie t pjesve pa marr parasysh renditjen apo lidhjen.Ndrsa, te shkronja - lidhza ( ) ndryshon shtja, nuk mund tprkthehet me dhe, e dhe edhe n shum raste, por patjetr duhet t shikohetse ajo shkronj (lidhz - ) far roli kryen n at rast.Shkronja (F- )Fau sht shkronj (lidhza) e dyt. Kjo shkronjbn lidhjen e gjymtyrve n fjali ose lidhjen e fjalive.Lidhjen e gjymtyrve n fjali e bn si n aspektin abstrakt ashtu edhekonkret. Kur t prkthehet kjo shkronj (lidhz) nuk mjafton t prkthehet medhe, e dhe edhe, por duhet ti bashkngjitet edhe fjala menjher.Esenciale e domethnies s shkronjs (lidhzs) Fa - shtndrlidhja e menjhershme, prpos nse vjen si metafor me domethnien e Vavit t shkakut ose t kushtit.4Pra t prdoret kshtu: dhe menjher.N prkthimin e ajetit t 18-t t suretu El-Bekare, shohim: Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Jan t shurdhr, memec dhe t verbr, prandaj nuk kthehen pas.Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: (Mbesin n errsir) T shurdhr, memec dhe t verbr, andaj nukkthehen (nga ajo rrug e tyre e keqe).Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu: Ata jan t shurdhr, memec, e t verbr; prandaj nuk kthehen (ngae keqja n t mir). N kt ajet prkthyesit n gjuhn shqipe e kan kuptuar qllimin eFaut sebebije e lidhzs s shkakut. Mirpo, prkthyesi n gjuhn anglezee ka prkthyer me dhe: Deaf, dumb und blind, and they return not T shurdhr, memec dhe t verbr, dhe ata nuk kthehen.3Shkronja v ka kto role: fillestare, shtese, ndajfolje dhe lidhz.4Ndonjher shkronja - "Fa" vjen si filluese e fjalis. 37 38. Pra, prkthimi i - Faut me dhe (and) nuk e tregon qllimin eajetit, sepse ajeti tregon se ata nuk kan mundsi t kthehen n rrug tvrtet vetm pr shkak se jan t shurdhr, memec dhe t verbr.Mirpo, n kt rast nuk jemi duke treguar gabimin n gjuhn angleze,por at se prkthyesit n gjuhn shqipe n kt ajet e kan kuptuar qllimin efjals ndihmse " ( " Faut), por n dy ajete m hert nuk e kan kuptuar.Pra, nse shohim ajetin e 16-t t suretu El-Bekare: Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: 16. Ata jan, t cilt japin fitimin pr humbje; tregtia e tyre nuk u sjellkurrfar dobie ....Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:16. Ata jan prej atyre q kan bler (zgjedhur) rrugn e gabuar n vendt s vrtets. Tregtia atyre nuk u solli kurrfar dobie ....Njri prkthyes e ka ndrprer fjalin me ; (pikpresje), ndrsatjetri me . (pik). Ndrsa asnjri nuk e ka prdorur lidhzn prmbyllseprandaj si domethnie e - Faut si n ajetin e 18-t, pra dy ajetet mpas.N suretu El-Kamer, ajeti i 11-t: Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: Dhe i hapm dyert e qiellit krah me krah pr ujin q rrodhi pa undalur.Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Dhe, Ne ia kemi hapur dyert e qiellit me uj (shi) t rrmbyeshm. N kt rast ka qen dashtur t prkthehet dhe menjher, sepsekshtu sht Fau Tertib Lidhza e menjhershme, e jo vavi Lidhzae prgjithshme. Pr kt arsye shohim se Sherif Ahmeti e ka prkthyerather. 38 39. GABIMET PR SHKAKT DOMETHNIES SDYFISHT T FJALSNuk ka dyshim se Kurani sht i mbushurme plot fjal q kan domethnie t dyfishta.Prkthyesi duhet q t ndalet, t analizoj dhen fund t merr qndrimin e prdorjes s asajfjale n njrn prej kuptimeve q sht prdorur,posarisht n ajetin q e prkthen.39 40. 40 41. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... i Gjithmshirshmi do tu shpreh, me siguri, simpati.(Merjem, 96)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:... i Gjithmshirshmi do tu krijoj (n zemrat e tyre) dashuri.(Merjem, 96)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... Bamirsi i Gjithmbarshm do ti pajis me dashuri (q ti dojperndia dhe ti duan njerzit)(Merjem, 96)Pra, fjala n ajetin e lartprmendur ka kuptim t dyfisht, por edhe t trefisht. Q do t thot ... i Gjithmshirshmi n zemrat e besimtarvedo t prgatit ambient q ata ti don t tjert, t tjert ti don ata, atata don Allahun dhe Allahu ti doj ata. 41 42. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Aty ka t mira fantastike.(Err-Rrahman, 70)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:Aty jan ato (gra) t ndershme e t bukura.(Err-Rrahman, 70)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:N to ka bukuroshe vyrtytesh t mrekullueshme.(Err-Rrahman, 70)Pra prkthimi i fjals hajratun hisan me t mira fantastike, (gra) t ndershme e t bukura, dhe bukuroshe virtytesh tmrekullueshme nuk jan asgj tjetr prpos komentim prej komentimeve tKuranit. Prandaj, ne themi se prkthimi i Kuranit nuk sht asgj tjetrprpos prkthim i komentimit t Kuranit, sepse prkthyesi e prdor ndonjvariant t ndonj komentatori t Kuranit dhe n at moment ai ka prkthyerkomentimin e Kuranit, e jo vet Kuranin.42 43. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... Ai e di numrin e do sendi q ekziston. (El-Xhin, 28)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:... Ai e di sasin e do gjje q ekziston. (El-Xhin, 28)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... Ai di numrin e do gjje q ekziston. (El-Xhin, 28)... and takes accaut of every single thing.... dhe e di numrin e do gjje t thjesht. (El-Xhin, 28)Nuk kemi ka t themi, prpos asaj se Zoti e di numrin e t gjithasendeve, por n t njjtn koh e di edhe sasin e do sendi ve e ve, prandajnjri prkthyes e ka prkthyer numrin, ndrsa tjetri sasin. 43 44. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Ti merri me t mir! Urdhro pr vepra t mira .... (El-Araf, 199)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:Ti (Muhamed) merre t lehtn, urdhro pr t mir .... (El-Araf, 199)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Bhu i matur (n sjellje ndaj tyre), urdhro pr vepra t mira .... (El-Araf, 199)Hol to forgivenes, .... ... fal gabimet, ..... (El-Araf, 199)Fjala Afv nuk ka domethnien me t mir, as t lehtn, asi matur, e as fal gabimet, por kjo fjal sht vendosur n ajetin kuranorpr zekatin apo tepricn e pasuris. Kt e dokumenton vet Kurani n ajetintjetr: ... ... T pyesin ty ka me dhn prej pasuris. Thuaj tepricn epasuris apo zekatin ....(El-Bekare, 219)Ti merre zekatin (tepricn e pasuris) prej tyre dhe urdhro pr tmira .... (El-Araf, 199) 44 45. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Kurse gruaja e tij rrinte aty ... Ajo qeshi .(Hud, 71)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:E gruaja (Sare) e tij (Ibrahimit) rrinte n kmb dhe qeshi.(Hud, 71)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:E, gruaja e tij (e Ibrahimit) rrinte aty dhe qeshi .(Hud, 71)And his wife was standing (There) and she laughedDhe gruaja e tij ishte n kmb (aty) dhe ajo qeshi.(Hud, 71) sht e vrtet se fjala Dahk ka domethnie m t leht mebuzqesh ose me qesh me z t ult, por n Kuran kjo fjal vjen edhe nforma t tjera:Ju jeni tallur (mahitur) me ta. Ai (Allahu) gzon dhe shqetson. Ai (Allahu) bn t lumtur dhe pikllon. Ndrsa n kt ajet fjala ( Dahk) nuk ka ardhur n asnjrn prej ktyredomethnieve, por mund t kt njrn prej ktyre domethnieve q vijojn:- u habit, u befasua, u udit. - - asaj i erdhi menstruacioni. - Arabt thon Dahiketil-meretu (i erdhi menstruacioni gruas), e pasi q Saraishte plak, kishte koh q nuk i kishte ardhur menstruacioni pr shkak tpleqris, n at moment i erdhi menstruacioni q ishte shenj se me tvrtet do t lindte fmij.E ajo tha: e mjera un a un t lindi fmij kur un jam plak epo ashtu edhe ky burri im sht plak.(Hud, 72) Pr t vrtetuar se ajo nuk qeshi kemi argument n vet Kuranin nsuretudh-Dharijat, n ajetin e 29-t:... Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:E gruaja e tij (Sara) nisi t brtas e i ra shuplak fytyrs. (Edh-Dharijat, 29)Ndrsa prkthyesi i par kt e prkthen kshtu:45 46. ... gruaja e tij u paraqit duke klithur e grvishur fytyrn .... (Edh-Dharijat, 29)T bjm nj shikim m t afrt te prkthyesi i par:71. Ajo qeshi ....... (Hud, 71)72. Qyqja un .... ... (Hud, 72)... duke klithur e grvishur fytyrn .... (Edh-Dharijat, 29) Pra, i njjti moment, e njjta ngjarje, n t njjtn koh, a sht emundur Sara: t qesh, t klith, t grvisht fytyrn e saj dhe t thot -qyqja un?! Nse lexuesi n prkthim e lexon kshtu, ai do t thot se ktu paskagjra kontradiktore, kontraste, kundrthnie dhe joprputhshmri.Ndrsa Kurani ka ardhur me shprehje, t cilat prputhen me gjuhn arabe, iprshtaten njra-tjetrs, ka harmoni t plot n mes domethnieve:Dhe derisa gruaja e tij qndronte aty (menjher) i erdhimenstruacioni dhe u habit ajo.46 47. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Allahu dhe engjujt e tij e bekojn Profetin.O besimtar! bekojeni edhe dorzohuni plotsisht!. (El-Ahzab, 56)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:sht e vrtet se Allahu dhe engjujt e Tij me madhrim e mshirojnpejgamberin.O ju q keni besuar, madhronie pra at (duke rn salavat) dheprshndeteni me selam . (El-Ahzab, 56)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Perndia e mshiron Pejgamberin, e Engjujt e Tij luten pr t.O besimtar lutuni pr t dhe prshndetni at me >>Salavat>Selam Ti je vetm njeri nga t magjepsurit. (Esh-Shuara, 153)109 110. Sipas Ibni Abasit transmetohet se populli i Salihut i ka thn Salihut:Ti je vetm krijes e thjesht, sepse kt e vrteton vazhdimi i ajetit tjetr:(Esh-Shuara, 154)... T tre prkthyesit:Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Ti je njeri si edhe ne.Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu:Ti nuk je tjetr vetm se njeri sikurse edhe ne.Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Ti je vetm njeri ashtu si ne.Pra, populli i Salihut i ka thn Salihu se ti je njeri si ne, ti je njeri ithjesht , ne nuk t besojm si pejgamber.Kur ti ngjesim t dy ajetet fitojm:... ... . Ti je vetm njeri i thjesht, nuk je asgj tjetr vetm se njeri, sikurse ne. (Esh-Shuara, 153,154)... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... e sot e ke shikimin t shtangur. (Kaf, 22)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... dhe tash ti sheh shum mpreht. (Kaf, 22)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... dhe shikimi yt sot sht i preht. (Kaf, 22) 110 111. Fjaln Hadid prkthyesi i par e ka prkthyer i shtangur,ndrsa t njjtn fjal prkthyesi i dyt dhe i tret e kan prkthyer impreht. Shikoni pra t njjtn fjal si e kan prkthyer prkthyesit n gjuhnshqipe! Kt ajet Zoti i Lartmadhruar e ka shpjeguar n ajetin e suretulKijame: Q t njjtn ngjarje n kt ajet e prkthejn: Por; kur ti shtanget shikimi.(El-Kijame, 7) E kur t merren syt (t pamurit).(El-Kijame, 7) Kur syri (shikimi) shqetsohet nga friga.(El-Kijame, 7)111 112. TERMINOLOGJIA E FIKHUT 112 113. Kurani ka zbritur n gjuhn arabe, por gjatzbritjes s Kuranit jan paraqitur fjal terminologjikedhe fjal me domethnie t posame pr nj shtje terma t veant. Kshtu q edhe Muhamedi a.s.shumicn e fjalve ua ka sqaruar sahabve.Shembull kemi fjaln zekat n etimologjin arabe do t thot pastrim, por nterminologji sht shum e caktuar 2.5 %, e cilajepet prej pasuris, pasi t kaloj nj vit i plot dheq ka arritur nisabin (85 gr. ari). Prandaj, kjo fjalnuk prkthehet ndryshe pos zekat. Po ashtu kemishembullin e fjals salah, e cila kadomethnien e lutjes. Por, n terminologji ajo merrdomethnien e lutjes obligative, jo vetm me goj,por edhe me praktikimin e rukus, sexhdes dhepjesve t tjera t namazit. Prandaj, prkthyesi ktduhet ta ket parasysh. 113 114. ... ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Zeqati u takon ... udhtarve - musafir, ....(Et-Tevbe, 60)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Allahu caktoi obligim q lmoshat (zeqati etj) ... q ka mbetur nrrug, ....(Et-Tevbe, 60)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Lmosha u takon vetm ... dhe udhtarit t rastit, ....(Et-Tevbe, 60)114 115. Anglisht: Alms are ... and for the wayferer, .... Zekati u takon ... dhe udhtarve, .... (Et-Tevbe, 60)Fjala Ibn do t thot djal.Fjala Sebijl do t thot rrug.Q t dy fjalt formojn nj domethnie t plot, q udhtarit i janharxhuar t hollat, i jan ndrprer marrdhniet me familjen dhevendlindjen, nuk ka t holla t kthehet n shtpi, atij rruga i sht br prind,ai sht i biri, i cili ka nevoj pr prindin, e prind i vetm pr t sht rruga.Prandaj, t tillve u takon zekati, ndrsa bhet pyetja se, a u takonzekati udhtarve musafir?Prgjigjja natyrisht jo.Pyetja se, a i takon zekati udhtarit t rastit?Prgjigjja natyrisht jo.Pyetja se, a i takon atij q ka mbetur n rrug?Prgjigjja po, nse i jan ndrprer marrdhniet me familjen dhevendlindjen e dshiron t kthehet n shtpi.Prkthyesi i tret fjaln Sadeka e ka prkthyer lmosh, ka shtgabim, ngase lmosha sht dhnie sipas dshirs e paprcaktuar, ndrsazekati sht dhnie obliguese e prcaktuar 2.5% t pasuris.... ...Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... edhe pr bonjakt e varfanjakt edhe udhtart ....(El-Bekare, 215)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: At q jepni prej pasuris jepni pr prindrit, jepni pr t afrmit, prbonjakt, pr t varfrit pr gurbetinjt ....(El-Bekare, 215)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:115 116. fardo lmoshe q e jepni ajo le ti takoj prindrve, farefisit,bonjakve, t varfrve dhe udhtarve (q kan ngelur n rrug pa mjete) ...(El-Bekare, 215) Shikoni, prkthyesi i dyt ka prdorur fjaln pr gurbetinjt. Edhetek ne prdoret fjala gurbet q rrnjn apo prejardhjen e ka prej gjuhsarabe q do t thot i huaj. Por, bhet pyetja: A u takon zekatigurbetinjve?! Gjithsesi prgjigjja do t ishte Jo.Sepse gurbetinjt, t cilt punojn, kan pasuri, ata e japin zekatin e nuk epranojn zekatin, ngase ata nuk e meritojn, ndrsa n baz t prkthimit tdyt n gjuhn shqipe kuptohet se atij (gurbetarit) i takon zekati. ... ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: ... Po nse ata jan vllezr burra dhe gra ather mashkullit itakon aq sa dy femrave s bashku .... (En-Nisa, 176)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... N qoft se jan vllezr dhe t przier burra dhe gra .... (En-Nisa, 176)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... N qofshin trashgimtart vllezr e motra ....116 117. (En-Nisa, 176)Anglisht: ... (bitwin them) If there are brathers and sisters .... ... Nse n mesin e tyre ka vllezr e motra .... (En-Nisa, 176)Dy prkthimet e para kan br gabim gjuhsor, pse vllezrit nukjan burra dhe gra, por vetm burra.Ndrsa, dy prkthimet e dyta fjaln ihvetun e kan zvendsuar me trashgimtar, dhe n mesin e tyre. Si do q t jet, ajetinuk ka t bj vetm me vllezr, sepse grat nuk jan vllezr, prve ksajktu rangu vllazror-motror nuk sht vetm i nj rangu, por i dy rangjevep.sh. vllai-djalin dhe motrn e vllait, e ktu motra e vllait sht n rangune vllait sipas dispozits, mirpo ajo merr nj hise m pak sepse sht femr grua:... Nse ata jan t rangjeve vllazror-motror burra dhe gra,ather mashkullit i takon hise sa dy femrave .... (En-Nisa, 176)... ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: ... T vizituarit e tempullit, pr hir t Allahut, pr at q ka mundsita marr kt udh sht obligim .... (Ali Imran, 97)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... Pr hir t Allahut, vizita e shtpis (Qabs) sht obligim .... (Ali Imran, 97)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... Perndia i ka obliguar njerzit, ata q kan mundsi ti prballojnrrugs, ta vizitojn (Haxhillk) kt Faltore ....117 118. (Ali Imran, 97) Fjala Haxh n gjuhn arabe ka domethnie: qllim i caktuar, kurmsyn pr t kryer dika, e jo vizit! Q t tre prkthyesit fjaln Haxh e kan prkthyer vizit kanuk e ka at domethnie as n gjuhn arabe, ndrsa n terminologjin e fikhutHaxhi sht me msy pr qllim t caktuar pr t shkuar n shtpin eshenjt (Qabe) pr ti kryer obligimet dhe pr t qndruar n Arafat (Arafatinuk sht shtpi e shenjt), n koh t caktuar, dhe me mundsi. Pr kt arsye prkthyesi n gjuhn angleze kt pjes t ajetit eprkthen: ... Pilgrimage thereto is a duty .... ... Haxhi sht nj obligim ....Por, edhe nse e marrim fjaln Pilgrimage n gjuhn angleze nuk eplotson definicionin e plot t Haxhit n gjuhn arabe. ... ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... ata jan vllezrit tuaj nga feja dhe pasardhsit tuaj .... (El-Ahzab, 5)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... ata jan vllezrit tuaj dhe t afrmit tuaj n fe .... (El-Ahzab, 5)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... ata jan vllezrit tuaj pr nga besimi dhe mbrojtsit tuaj .... (El-Ahzab, 5)Anglisht: ... your Brathers in feith Or your friends .... 118 119. ... vllezrit e juaj n fe ose shokt e juaj ....(El-Ahzab, 5)Fjala Mevalijkum sht prkthyer: pasardhsit e juaj, tafrmit tuaj, mbrojtsit tuaj, shokt e juaj, ka n terminologjin e fikhutMevla sht, ai i cili sht kujdestar dhe nn kujdesin e tjetrkujt.Nse kuptojm fjaln mevalijkum pasardhs, atherpasardhsi trashgon, sepse pasardhsi sht vetm biri, nipi etj., ndrsa ajetete ksaj sureje kan zbritur pr t mos trashguar asgj, prve nse i vdekurinuk ka trashgimtar, ather pr t mos humbur pasuria trashgon, n tkundrtn jo, po ashtu u lejohen martesat, pse ata nuk jan t nj loze.Prkthimi t afrmit tuaj n fe nuk mund t ket domethnien evrtet, sepse i afrmi e merr mbiemrin e kujdestarit, ndrsa mevalijkum nuk e marrin kt mbiemr. Pra, ata nuk jan as pasardhs, ast afrm, as mbrojts, as shok, por ata jan nn kujdes, t cilt meritojnkujdes pr ta, sikur t jen vllezr n fe jan vllezrit e juaj pr nga fejadhe nn kujdesin tuaj. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... Kjo sht me t vrtet detyr themelore.(Llukman, 17)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... kto jan nga shtjet m t preferuara.(Llukman, 17)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... kjo sht nga punt e mdha, t vendosura.(Llukman, 17)119 120. Prkthimi i dyt fjaln azm e prkthen m t preferuar, ndrsa azm sht obligative apo urdhrore. Pra, derisa t vendoset pr dikaajo sht e lir e lejuar - as e ndaluar, as e urdhruar, por kur t vendoset,ather merret vendimi pr urdhres apo ndales, ndrsa e kundrta eazimes sht ruhsa lehtsimi, kur t lejohet dika pasi q ka qenvendosur si ndales. Filli i ajetit vjen n formn urdhrore:Fale namazin - , ather namazi nuk sht prej shtjeve m t preferuara, por nga shtjetobligative vendimtare: ... vrtet, kto jan nga shtjet vendimtare. (Llukman, 17)GABIME SHKENCOREDijetari i njohur Gazali thot: Natyra e cilanuk flet sht Kurani, Kurani i cilinuk flet sht natyra. Kurani Fisnik nuk ka zbriturpr tu lexuar vetm n koh e Muhamedit a.s.,120 121. nuk ka zbritur pr tu lexuar vetm prej kohs sMuhamedit a.s. e deri m sot, por ka zbriturpr tu lexuar prej kohs s Muhamedit a.s.,sot, e deri n Ditn e Kijametit.Jeta sht dinamike dhe ecn prpara,njohuria e njeriut sht dinamike dhe ecn prpara,poashtu edhe natyra e Kuranit Fisnik sht dinamikedhe ecn prpara. Nse n t kaluar nuk sht kuptuardika nga Kurani Fisnik, nuk sht faji teKurani Fisnik, por faji sht te mendja e njeriut,e cila nuk e ka zbuluar at thesar m par nKuranin Fisnik. Si shembull m konkret t marrimat se, tek arabt ka pasur naft nn kmbt e tyreedhe para nj shekulli, mirpo nuk sht faji qtoka nuk e ka hedhur naftn mbi tok para nj shekulli,por faji sht q ata e kan pasur nn kmbt e tyreedhe para nj shekulli, mirpo nuk kan pasur njohuridhe nuk kan ditur pr ta zbuluar naftn deri nkt shekull.121 122. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... me t vrtet mundemi edhe m tepr.(Edh-Dharijat, 47)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... Ne e zgjerojm at.(Edh-Dharijat, 47)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... N t vrtet jemi t pushtetshm edhe m tepr.(Edh-Dharijat, 47)Anglisht: ... We indeed Have vast power. 122 123. ... Ne vrtet kemi fuqi edhe m t madhe. (Edh-Dharijat, 47)sht e vrtet se Zoti e ka krijuar gjithsin, ka fuqi edhe m tmadhe se t krijoj gjithsin, sht e vrtet se ka pushtet edhe m tepr.Por, fshehtsia e Kuranit sht aty se gjithmon n fjal t njjt sot, nesr en t ardhmen do t gjejm dika ka n t kaluarn nuk e kemi ditur.Shkenca e ka vrtetuar se kjo gjithsi bymehet, zgjerohet, shumohetedhe me yje, por fjala Musiun ka domethnie t dyfisht, q do tthot se Zoti e ka krijuar gjithsin dhe ka aftsi pr t krijuar edhe m tepr,por e njjta fjal Musiun ka domethnie se Zoti ka krijuargjithsin dhe Ai e zgjeron at. Pra, alternativa e dyt jep t kuptosh se Zoti ezgjeron gjithsin, e jo si alternativa e par se, Zoti ka mundsi m tepr, enuk kuptohet a e zgjeron gjithsin, apo jo.123 124. GABIME GJUHSOR N GJUHN SHQIPE124 125. Kjo natyr e gabimeve sht shkak i moskonsultimit,pr fjal t veanta e terma me albanologtapo gjuhtart.Lirisht mund t them se prkthim t Kuranitindividual nuk duhet t ket, por prkthim t Kuranitt bashkpunimit t nj kolegjiumi, n t cilin do tmerrnin pjes t gjith t specializuarit e profilevet ndryshme, por edhe n kolegjium jo t ketnga nj t specializuar t nj profili, por t ketm shumse se nj t atij profili, q kur t hasetn nj problematik gjat prkthimit, ata tspecializuarit ta marrin barrn dhe prgjegjsinpr at fjal apo fjali t ajetit dhe ta konstruktojnn mnyrn m t mir, m t prshtatshmedhe m t volitshme. 125 126. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Shkoni pas asaj hijes ndar n tri hije. (El-Murselat, 30)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Shkoni te ajo hije (mjegull) q ka tri degzime. (El-Murselat, 30)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Shkoni kah tymi i ndar n tri fjoll. (El-Murselat, 30)Hija e rnd n Xhehenem do t jet e trefisht, q do t thot tejet eerrt, e mjegulluar, e shmtuar. Ndrsa, nse e prkthejm hije e ndar n tri 126 127. hije, ose hije me tri degzime, ose e ndar n tri fjolla, kjo do t thot se shtshprndar hija dhe sht br m e kthjellt, sepse, faktikisht hija e ndar nhije edhe e degzuar sht m e kthjellt se hija e trefisht. Ndoshtaprkthyesit fjaln shuab e kan prkthyer fjal pr fjal(bukvalisht),por n kt rast nuk prkthehet n vetvete, por thelathe shuabtrefish e hijezuar. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Aty nga secila pem do t ket ifte. (Err-Rrahman, 52)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: N ata dy, prej t gjitha pemve ka nga dy lloje. (Err-Rrahman, 52)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:N ta prej do lloj peme ka nga dy lloje. (Err-Rrahman, 52) Po t shikojm n gjuhn shqipe te t tre prkthyesit, shohim se nXhenet secila pem do t ket pem ifte, ose secila pem do t ket nga dylloje.127 128. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:T dy plot me lisa me deg.(Err-Rrahman, 48)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: (Xhenete) plot deg me gjethe e pem.(Err-Rrahman, 48)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:(dy Xhenete) me drunj t degzuar.(Err-Rrahman, 48) do njeri e di, vetm kur t prmenden lisat, se lisat kan deg, poashtu sikurse pemt kan gjethe, apo drunjt jan t degzuar. A thuaprkthimi i Kuranit vetm kshtu mjafton ? 128 129. A thua Kurani n gjuhn arabe ka kt domethnie? Pr t sqaruar kt, duat them se, ka lisa me pak deg dhe me shum deg; ka pem me pak gjethe efruta dhe ka pem me shum gjethe e fruta. Por, ajeti n fjal nuk ka t bjas me t parn as me t dytn. Ajeti tregon nj hiperbol t pemve tXhenetit, e ajo sht se pemt, lisat, drunjt kan deg, gjethe e fruta pr steprmi, sa q sht e pamundur t prshkruhet se sa t dendura jan degt, sat shumta jan gjethet, sa t mira dhe t shumta jan frutat. Ndrsa, t treprkthimet e kan zbehur pr s teprmi ajetin, sa q edhe e kan zhvleftsuarme retorik tepr t dobt n gjuhn shqipe. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: E n t ka pem, hurma dhe fryte n lule.(Err-Rrahman, 11)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: N t ka pem t llojllojta ka edhe hurma me shporta t mbshtjellta.(Err-Rrahman, 11)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu: N t ka pem t llojllojshme dhe hurme me fryte (n gzhoj).(Err-Rrahman, 11)S pari duhet t thksohet se ifti i fjalve frut dhe fryt jan dy fjal mekuptim krejt t ndryshm. Fjala fryt sht emr abstrakt dhe tregon rezultatin,p.sh. kto jan frytet e puns s br; ndrkaq fjala frut-a sht fjal konkrete 129 130. dhe tregon ato q japin pemt frutat e pemve. Kto n prkthim t Kuranitnuk duhet t ngatrrohen. do kush e di se frutat n lule jan t papjekura, do t thot kanfilluar t piqen. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... Ne do t krkojm prej tyre, rreptsisht, q t japin llogari ....(Et-Talak, 8)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... Ne i kemi shprblyer me nj llogari t ashpr ....(Et-Talak, 8)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... Ne do t krkojm prej tyre llogari precize ....(Et-Talak, 8) Prkthyesi i dyt fjaln Hisab e ka prkthyer me fjalnshprblim, e q sht tepr larg nga domethnia e vrtet. sht aq larg, saq edhe me ironi n kt rast nuk mund t prdoret.130 131. 131 132. 132 133. MOSPRDORIMI ITHONJZAVE PR IRONI 133 134. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... Ti njmend qenke i but dhe i udhzuar! (Hud, 87)Kjo pjes e ajetit sht dashur t futet n thonjza, sepse populli iShuajbit po ta kishin pohuar nj gj t till ata e kishin pasur me t drejt seShuajbi me t vrtet ka qen i but dhe i udhzuar; mirpo shtja nuk shtashtu, sepse ata jan tallur me Shuajbin dhe me ironi i kan thn: Tinjmend qenke i but dhe i udhzuar, ndrsa ata kan deklaruar dhe kanthn se nuk sht Shuajbi i but dhe nuk sht i udhzuar, pra prdorimi ithonjzave n ironin apo talljen e popullit t Shuajbit, e jo pohimin e popullitt tij. 134 135. Pr kt arsye Sherif Ahmeti e fut n kllapa talljen e tyre dhe eprkthen kshtu: ... Vrtet, ti qenke i but e i menur. (Kjo ishte tallje e tyre)Po kshtu n kllapa e ka prdor edhe Hasan Nahi: ... Me t vrtet, sa i but dhe i drejt q je ti! (than ata n formironike). Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Prandaj prgzoji pr vuajtje t dhembshme.(El-Inshikak, 24)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Lajmroi, pra me nj dnim t dhembshm.(El-Inshikak, 24)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Prandaj, sihariqoi ata me dnim t dhembshm.(El-Inshikak, 24) Lajmrimi sht pr gjra t mira dhe t kqija.Prgzimi sht fjal q lajmron vetm pr gjra t mira, mirpo do oratorprdor ironi. Po ashtu edhe Kurani n kt rast me ironi thot - Prgzoi 135 136. ata me nj dnim t dhembshm. Pra, fjala prgzim duhet t futet nthonjza, prndryshe kjo fjali sht fjali e zbehur dhe e paqart, sa q dolexues n gjuhn shqipe ndien mangsi dhe zbrazti n zemr, ose n tkundrtn, fjala prgzim t zvendsohet me fjaln lajmrim, si kavepruar prkthyesi i dyt.- Dhe prgzoi ata me dnim t dhembshm. 1. Fjal me ngjyrim emocional pozitiv (gzim, knaqsi, mburrje, urim,prgzim dhe negativ: prbuzje, tallje, mosprfillje etj).Prgzoj sht pozitiv, prandaj ose t futet n kllapa ose tzvendsohet me fjal emocionale negative (antonim: prmues).136 137. GABIM I MOSPRSHTATJES S FJALS N GJUHN SHQIPE137 138. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Dhe far ishte dnimi dhe vuajta ime se! (Kamer, 16, 18, 21, 30)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: E far ishte ndshkimi im dhe krcnimi im. (Kamer, 16, 18, 21, 30)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Dhe, far ka qen dnimi Im dhe paralajmrimet e Mia. (Kamer, 16, 18, 21, 30)N gjuhn angleze sht prkthyer kshtu:But how (terrible) was My Chastisement and My Warning.Por sa (i tmerrshm) ka qen dnimi Im dhe vrejtjet e Mia. (Kamer, 16, 18, 21, 30)138 139. Prkthyesi i par fjaln nudhur e ka prkthyer vuajtje, ka nt vrtet nuk mund t ket kt domethnie. Vuajtja n baz t ktijprkthimi ka t bj me vuajtjen e Zotit. Jo, gjithsesi jo!! Kjo nuk sht evrtet. Ajeti n fjal ka t bj pr ata q i ka dnuar Zoti, dhe ua ka trhequrvrejtjen gjeneratave t tjera se i dnon me t njjtin dnim, nse nuk besojndhe nuk i dgjojn urdhrat e Zotit. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Kristale nga argjendi, me madhsi sipas dshirs. (El-Insan, 16)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: T tejdukshme nga argjendi q ata (shrbtor) prcaktuan t jensa duhet (t mdha e t vogla). (El-Insan, 16)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu: T tejdukshme nga argjendi, madhsin e t cilave (do ta zgjedhin)sipas dshirs. (El-Insan, 16)N gjuhn angleze sht prkthyer kshtu:Cristal-clear, made of silver.Kristale t pastra t prodhuara prej argjendit.139 140. (El-Insan, 16)Kristali sht kristal, argjendi sht argjend, kto dy gjra jan tnjohura tek njerzit. Prandaj prkthyesit kan hasur n vshtirsi. T gjith edin se argjendi nuk sht i tejdukshm, ndrsa kristali sht i tejdukshm.Por si t bhet kompromisi n prkthim? Kjo shtje duhet t shpjegohet memetodologjin e Kuranit, jo vetm me prkthim t shpejt si prkthyesi ipar, e as si prkthyesit e tjer.Duhet shpjeguar se gotat n Xhenet do t jen prej kristalit, t cilatjan aq shum t pastra, t kthjellta sa q shndrisin sikur argjendi. E jo tprkthehet kristale nga argjendi, e as t tejdukshme nga argjendi, e askristale t prodhuara prej argjendit. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:A nuk i sheh ata, t cilt vrtetojn se besojn .... (En-Nisa, 60)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: A i vure re ata q mendojn se besuan at q t zbriti ty .... (En-Nisa, 60)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:A nuk i ke par Ti (o Muhamed) ata q pohojn se kan besuar nat q sht shpallur Ty .... (En-Nisa, 60) Fjala zeame n gjuhn arabe nuk e ka asnjrn prej ktyredomethnieve: as vrtetim, as mendim, as pohim, por m e preferuar, e cila iprshtatet jo vetm tekstit, por edhe qllimit t ajetit kuranor sht t140 141. thuash dika, jo vetm q nuk sht e sigurt, por edhe q ke qllim tjetr prejasaj q thua, pra t pretendosh: A nuk i ke par ata q pretendojn ....N gjuhn angleze sht prkthyer who declare t cilt deklarojn.... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Fjala e mir dhe falja jan m t mira se nj lmosh t ciln eprcjell shqetsimi ....(El-Bekare, 263)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Nj fjal e mir dhe nj lehtsim (q i bhet lypsit) sht m edobishme se nj lmosh q prcillet me t keqe ....(El-Bekare, 263)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Fjala e mir dhe falja e gabimit ....(El-Bekare, 263)Anglisht: Kind words and covering of foults .... Fjala e mir dhe falja e gabimeve ....141 142. Pr prkthyesin e par, m mir do t ishte tia bashkngjitte fjalsfalja edhe fjaln gabimi, pra falja e gabimit, sepse n gjuhn shqipemund t kuptohet si falja, q ka pr qllim falja e namazit. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Ne do t drgojm, njmend, fjal t rnda.(El-Muzzemmil, 5)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Ne do t shpallim ty fjal t rnd (t madhe).(El-Muzzemmil, 5)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Ne me t vrtet do t drgojm ty fjal t rnda.(El-Muzzemmil, 5) Q t tre prkthyesit fjaln thekijl e kan prkthyer t rnd,n mnyr jo t prshtatshme. Mirpo duhet shikuar q kjo fjal a prshtatetn gjuhn shqipe apo jo. Pse, fjala e rnd gjithmon ka kuptim t keq ngjuhn shqipe, si p.sh. kur themi: Nj mend e ka rnduar! Po si e karnduar? Me fjal t rnda (e ka rnduar me fjal t rnda). 142 143. Prkthyesit duhet br kompromis q fjala thekijl t prkthehetfjal t rndsishme, t muara, t larta, q kan pesh, dhe q jan tvshtira pr Muhamedin a.s. pr tua prcjell pabesimtarve, t cilt mekokfortsin e tyre vshtir i pranojn fjalt e rndsishme, t muara, tlarta, q kan vler, dhe kan pesh pr nga prmbajtja e tyre.143 144. 144 145. GABIME TE FOLJET TRANSITIVE 145 146. ... ... Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: ... q t gjykosh mes njerzve me at q t msoi Allahu ....(En-Nisa, 105)Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:... q tu ndajsh drejtsi njerzve ashtu si ta shpall Allahu-llahu....(En-Nisa, 105)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:... pr t gjykuar n mes njerzve ashtu si ta ka shpallur ty Perndia ....(En-Nisa, 105)N shkencn e sheriatit islamik ky ajet argumenton ixhtihadin eMuhamedit a.s. prpos asaj ka i sht shpallur, ka do t thot mendimin elir t Muhamedit a.s. pr nj shtje, duke u bazuar n aftsit e tij. E nse i146 147. Drguari i Tij e qllon, ather ai mendim llogaritet argument, e nse gabon,ather zbret shpallja pr prmirsimin e atij gabimi.Pra folja ERAKE sht folje transitive q kalon edhe n at ka i sht shpallur t Drguarit a.s. edhe n vet t Drguarin a.s. pa prfshirshpalljen.Anglisht:... by that which Allah has shown thee ....... me at q Allahu t ka msuar ty ....ka qen dashur: ... abaut that ....Pra ky gabim sht i natyrs s leht, por duhet pasur parasysh se Kuranisht argument kryesor i sheriatit, n t cilin pastaj mbshteten argumentet etjera. E nse n Kuran nuk ka mbshtetje Ixhtihadi i Muhamedit a.s.,ather ku t bazohemi n ixhtihadin e tij?!Pra ajeti prkthehet:... q t gjykosh n mesin e njerzve pr at q Allahu t ka msuarpr t gjykuar .... (En-Nisa, 105) 147 148. 148 149. GABIM I FILLIMIT T AJETIT 149 150. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: Duke br arroganc n tok dhe kurtha t kqija, por kurthat do tigodasin mu ata t cilt shrbehen me ta ....(Fatir, 43)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: (Largim) Pr shkak t mendjemadhsis dhe dredhis s keqe, pordredhia e keqe nuk godit tjetr vetm ata q e kurdisn ....(Fatir, 43)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu: (pr) mendjemadhsin n tok dhe dinakrit e shmtuara qgodasin vetm pronarin e tij ....(Fatir, 43)150 151. N shikim t par nuk ka shtje kontestuese, por pas nj sqarimi tplot kuptohet se ka humbur estetika e ajetit, ka humbur syri i ajetit, ajo kasht kryesore dhe primare, ajo ka e kompleton ajetin: (Jan larguar pse ata kan dshiruar) Me qen udhheqs(sundimtar) mendjemdhenj n tok dhe pr t br dredhi t kqija. Nukgoditet me dredhin e keqe, vetm kush e ka br at. 151 152. GABIM I RADHITJES S FJALVEDuhet ditur do prkthyes se radhitja e fjalven (ajet) fjali sht mrekulli kuranore dhe caktimapo renditje e Zotit t Lartmadhruar, e jo zgjidhjee Muhamedit a.s., si sht rasti me hadithin.152 153. Kshtu q kur i ka zbritur Kurani Muhamedit a.s.i ka zbritur ndonjher nj sure, ndonjher nj ajet,ndonjher nj pjes e ajetit, e kur i ka zbriturMuhamedit a.s. ndonj pjes e ajetit ka urdhruarpr ta vendosur n vendin e duhur, aty ku shturdhruar pr ta vendosur.Mirpo, gjat prkthimit paraqitetdomosdoshmria e ndryshimit t renditjes sfjalve n (ajet) fjali. E edhe gjat komentimit tKuranit n gjuhn arabe komentuesit, pr tshpjeguar domethniet e ajeteve, e lejojn q tgjendet alternativ pr t interpretuar fjaln, prti br m t qarta fjalt dhe thellsin e ajeteve tKuranit Fisnik.153 154. Hasan Nahi ajetin 58 t suretul-Bekare e ka prkthyer kshtu:... duke hyr n qytet pruluni dhe thoni: Falna!Ndrsa e njjta ngjarje n Kuranin Fisnik shpjegohet n ajetin 161 t Suretul-Earaf ku sht e prkthyer: ... dhe thuani: Falna mkatet! Dhe hyni t prulur n der; ...Prkthimi i ksaj ngjarjeje, e cila n gjuhn arabe, n Kuranin fisnik,n nj ajet n renditje sht hyrja n qytet pastaj krkimi i faljes, ndrsa najetin tjetr sht krkimi i faljes pastaj hyrja n qytet. Nse prkthyesi pr 154 155. shkak t estetiks n gjuhn e tij e bn ndryshimin e renditjes n ndonjrinprej ktyre dy ajeteve, ai vetm ka interpretuar dhe nuk ka br ndonj gabimt palejuar, por m mir sht pr tiu prmbajtur renditjes n secilin ajet.Ndrsa n ajetet e tjera nuk sht kshtu, ai patjetr duhet ti prmbahetradhitjes s fjalve, sepse mosradhitja e fjalve mund t mos e tregoj qllimkryesor t ajetit, si sht n shum raste, t cilat do ti shpjegojm m von. (Jasin, 20) ... (El-Kasas, 20 ) ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Dhe erdh nj njeri me vrap nga skaji i qytetit .... (Jasin, 20)Dhe nga skaji i qytetit erdhi vrap nj njeri .... (El-Kasas, 20)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Dhe prej skajit m t largt t qytetit erdhi nj njeri .... (Jasin, 20) Dhe erdhi nj njeri q ngutej nga ana m e largt e qytetit .... (El-Kasas, 20)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:E erdh nj njeri nga periferia e qytetit .... (Jasin, 20)Dhe nj njeri erdh nga skaji i qytetit .... (El-Kasas, 20)Qytet - njeriNjeri - qytet 155 156. As n gramatik, as n radhitjen e fjalve n fjali nuk e prishdomethnien nse themi nga qyteti nj njeri apo anasjelltas nj njeri ngaqyteti. Mirpo, ajetet kuranore nuk lejohet n gjuhn arabe t ndryshojnradhitjen e fjalve rexhulun min eksal medineti nj njeri nga fundi iqytetit dhe min eksal medineti rexhulun nga fundi i qytetit nj njeri, psen ajetin e suret Jasin rrahet problematika e qytetit, qyteti sht dashur tbesojn, prandaj sht vendosur qyteti e pastaj njeriu n fjali. Ndrsa, ajeti nsuretul-Kasas ka pasur t bj me njeriun q befasisht i vjen Musaut pr tiparalajmruar, sepse Musa ka qen dashur t ik para se ta hetoj qyteti. Pravendosja n ajet tregon njeriun prej t cilit e merr Musau lajmin, para se tahetoj qyteti. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Vjedhsit e vjedhses preniu duart ... (El-Maide, 38)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Vjedhsit dhe vjedhses preniu duart .... (El-Maide, 38)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Vjedhsit dhe vjedhses kputjani duart e tyre .... (El-Maide, 38) ... Prkthyesit kan renditur fjalt:Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: 156 157. Laviren dhe lavirin ti rrahni secilin prej tyre me nga njqind t rna .... (En-Nur, 2)Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Laviren dhe lavirin, donjrin, rrihne me njqind t rna .... (En-Nur, 2) ... ... Kt ajet Isa Dawood e ka prkthyer kshtu: If Allah pleased, He could take away their sight and hearning Po t donte Allahu, Ai do tua merrte atyre shikimin dhe dgjimin.N Kuran Zoti i Lartmadhruar e ka prmendur dgjimin e pastaj shikimin,ndrsa n prkthim del e kundrta.THE KORAN A NEW TRANSLATIONBY: N.J. DAWOOD... ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: Mos i mbytni fmijt tuaj pr shkak t skamjes Ne ju ushqejm edhe juve edhe ata. (El-Enam, 151)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Mos i mbytni fmijt tuaj pr shkak t varfrisNe ju ushqejm juve dhe ata. (El-Enam, 151)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu: Mos vritni fmijt tuaj pr shkak t varfrisNe ju ushqjm ju dhe ata. (El-Enam, 151)Kt ajet I.M. Rodwell e ka prkthyer: For them and for you willwe provide Pr ata dhe pr ju Ne ju sigurojm furnizim.157 158. Pra, ka gabuar n renditjen e premrave.Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Ju mos i mbytni fmijt tuaj nga frika e varfris, se Ne juasigurojm furnizimin atyre dhe juve.Rasti i par sht kur kriza ekonomike dhe varfria sht aktuale, prkt arsye Zoti i Lartmadhruar thot se ne ju ushqejm juve, por edhepasardhsit tuaj.Ndrsa, rasti i dyt n suretu El-Isra, ajeti 31 tregon kur nuk ka qen krizaekonomike apo varfria prezente dhe i kan mbytur fmijt duke menduar senataliteti apo fmijt femra do t ndikojn n t ardhmen pr t kaluar prejgjendjes s mir ekonomike n varfri, pr kt arsye n kt ajet thot:Mos i mbytni fmijt tuaj nga frika se do t varfroheni se ne ata doti furnizojm (n t ardhmen) ashtu si ju furnizojm juve tani. For them and for you willwe provide Pr ata dhe pr ju Ne ju sigurojm furnizim.158 159. GABIMET TEKNIKE159 160. GABIME TEKNIKE NUK LEJOHENN prkthimin e Kuranit t Feti Mehdiut, botues i s cils shtKryesia e Bashksis Islame n vitin 1985, n suren LXXV Kijameti, faqe770 shkruan kshtu: 23. E disa fytyra at dit do t jen t ngrysura. 24. Zotin e vet do ta shikojn. 25. Duke menduar se do ti godis fatkeqsi. Ktu sht br gabimi teknik (kompjuterik), gabim i cili asnjhernuk lejohet. Po si mund t lejohet t botohet nj prkthim i Kuranit, prkthimi cili t bn t kuptosh se at dit fytyrat e ngrysura Zotin e vet do ta shikojn,ndrsa sht e vrtet se n ajetet e tjera tregohet se pabesimtart nuk do tashohin Zotin. Po pastaj vazhdon ajeti tjetr, i cili nse ndrlidhet me ajetinparaprak, del se Zotin e vet do ta shikojn 25. Duke menduar se do tigodis fatkeqsi. Pra, edhe pse sht br nj gabim teknik, pastaj kandodhur edhe gabimi i dyt, t cilt jan n kundrshtim me at q e thot 160 161. Kurani. Kshtu q renditja e ajeteve n kt rast sht rregulluar n trsidhe ka dal anomali.Tash do ti rendisim ajetet dy nga dy pr t kuptuar at q e thotKurani, ashtu si e ka prkthyer Feti Mehdiu:22. At dit disa fytyra do t shklqejn.23. Zotin e vet do ta shikojn.24. E disa fytyra at dit do t jen t ngrysura.25. Duke menduar se do ti godis fatkeqsi.Ja pra rnditja e ajeteve i rregullon domethniet e ajeteve.N t njjtin prkthim sht edhe nj flet ku tregohen prmirsimet egabimeve, por n fund tregohet vetm vrejtja e faqes 64, ku pas ajetit 214duhet t pasoj ajeti 215.T kalojm prap n prkthimin e Kuranit t Feti Mehdiut, ribotim etitulluar KURANI DHE HIJA E TIJ SHQIP, ribotues i s cils sht Logos-A, Shkup IHH, Stamboll 1999.Prap i njjti gabim, prap gabimi teknik i palejuar.N faqen 577 sht si vijon: 23. E disa fytyra at dit do t jen t ngrysura. 24. Zotin e vet do ta shikojn. 25. Duke menduar se do ti godis fatkeqsi.N faqen 577 (teksti n gjuhn arabe, numri i ajeteve nuk prputhet me ktoajete). Si shihet edhe me rastin e ribotimit, gabimi i par teknik nuk shtvrejtur fare edhe sht prsritur. E kisha lutur prkthyesin me sinqeritet tthell q ky gabim teknik n ribotimet e tjera patjetr t prmirsohet seprndryshe edhe nse e titullojm me Kurani dhe hija e tij Shqip, nuk do tishte kjo mnyr as hije. Besoj se prkthyesi do ta marr me seriozitetarsyetimin n ribotimet e tij t ardhshme.FQ. 577 SURETU KIJAME FETI MEHDIU 161 162. Faqe 770 Sureja LXXV EL-VAKF VEL IBDAT NDALURIT (e rreshtit) DHE T FILLUARIT (e rreshtit) Allahu i Lartmadhruar ka garantuar ruajtjen e Kuraanit Fisnik ngado lajthitje, ndryshim t fjals, ndryshim t forms, ndryshim t tekstit,ndryshim t kuptimit. Pr kt arsye n kohn e Othmanit r.a. sht shkruarmus-hafi (teksti kuranor i mus-hafit) q edhe sot quhet faqosja apo dizajniapo me fjal t tjera t shkruarit e mus-hafit me shkrimin e Othmanit r.a., q 162 163. do t thot faqet e njjta, rreshtat e njjt fillimi i sureve i njjt, prfundimi isureve i njjt, fillimi i rreshtit i njjt, prfundimi i rreshtit i njjt dhe dogj nprmjet rreshtave e njjt. Pa dyshim se kjo e ka arsyen dhe qllimin,por njri prej qllimeve kryesore q jan kujdesur dijetart-shkruesit eKuranit ka qen (vakfi vel ibdai) fillimi i rreshtit dhe prfundimi i rreshtit,fillimi i fjals dhe prfundimi i fjals. Mirpo, edhe lexuesit e Kuranit(Kurrat) rndsin m t madhe ia kan kushtuar shkencs s prfundimit tleximit n mes t ajetit (vakfit) dhe rifillimin e ajetit prej mesit t ajetit(ibda).Disa dijetar kt shkenc e kan graduar n shkalln obligative (Vaxhib).Kur sht pyetur Aliu r.a. pr ajetin kuranor: Dhe lexo (recito) Kuranin (me vmendje t posame) me recitimpreciz (El-Muzemil, 4)sht prgjigjur: TERTIL do t thot shqiptimi i plot i do shkronje dhe tnjohurit e ndaljes (gjat kndimit t Kuranit). Ibni Omeri r.a. ka thn: Kur kemi jetuar n kohn ton, do njri i cilibesonte para se t zbriste ndonj pjes e Kuranit, kur i zbriste ndonj sureMuhamedit a.s., prej tij e kuptonim ka sht e lejuar, ka sht e ndaluar,ka sht urdhr dhe ka sht vrejtje, dhe n ciln pjes t ajetit duhej tndaleshim. (Ahrexhehu Taberaniju fil Evsat dhe Hakimi, Bejhekiu thot: Senedi sht Sahih)Ahmedi n Musnedin e tij, po ashtu edhe Muslimi n Sahihun e tijtransmetojn hadithin e Adi bin Hatemit se dy njerz kan shkuar teMuhamedi a.s. dhe njri prej tyre ka mbajtur nj fjalim ku ka thn ajetin:Kush respekton Allahun dhe t Drguarin e Tij ai ve sht i udhzuaredhe kush si respekton (kundrshton), n kt pjes t fjalis shtndalur dhe nuk e ka vazhduar pjesn tjetr dhe kush si respekton(kundrshton) ai ve ka humbur. Muhamedi a.s. ia ka trhequr vrejtjenduke i thn:Ngrihu, po sa ligjrues i keq jeni! Dhe prmirsoje:Kush dgjon Allahun dhe t Drguarin e Tij, ai ve sht iudhzuar, e kush si respekton ai ve ka humbur.Ne do ti tregojm disa raste ku ka t bj me t ndalurit (ndrprerjene prkthimit) e ajetit keq (El-vakf kabijh), ndrsa ku pr shkak t kalimit prejrreshtit n rresht ku sht ndrprerja e plot (Vakf tam), apo ndrprerja emjaftueshme (El-vakf kafi) si dhe ndrprerja e mir (El-vakf hasen) eajetit. Kuptohet n prkthim nuk kemi ka t flasim dhe po sqarojm serregullat e dijetarve q kan t bjn me leximin e Kuranit jan po t njjta163 164. edhe me shkrimin e Kuranit. Pra nuk mund t arsyetohemi me at se edhepse sht ndrprer fjala apo fjalia n t shkruar lexuesi nuk e ndrpret n tlexuar, pse pa marr parasysh se lexuesi a i lexon pa ndrprerje, nuk lejohetq t qndrojn n t shkruar ajetet e ndrprera keq (e Vakf kabijh).Vakf (ndalja n t lexuar) quhet ndrprerja e fjals prkohsisht, pr tmarr frym (pauzuar) me qllim t vazhdimit t leximit.Vakfi (ndalja e t lexuarit) bhet n fund t ajetit dhe n mes t ajetit, ndrsanuk lejohet n mes t fjals.Nse shikojm kt, ather ashtu si nuk lejohet ndalja (vakfi) n tlexuar, nuk lejohet ndarja e fjals edhe n t shkruar, sidomos sa i takonfjalve Allah, Muahmed, i Drguar, Kuran. Ndrsa, ne do t shohim se edhen kt drejtim kan gabuar prkthyesit, respektivisht botuesit e prkthimeve.Ne do ti tregojm ku sht br vakfi (ndalja), ndrprerja apoprgjysmimi i fjalve dhe fjalive e cila sht e ndaluar n t lexuar, sepsendrprerja e ajetit q sht e lejuar n t lexuar, lejohet ndrprerja apoprgjysmimi i ajetit edhe n t shkruar, respektivisht n prkthim.FETI MEHDIU: KURAN-i,Botues Kryesia e Bashksis Islame, Prishtin 1985N kt botim shohim se jan t ndrprera, me fjal t tjera jan tprgjysmuara fjalt: Allahu, Muahmed, Kuran, i Drguar, emrat epejgamberve t tjer, e shum fjal t tjera. Ne kemi theksuar pa marrparasysh lexuesi e lexon t pandrprer fjaln, edhe pse e lexon tpandrprer kto fjal nuk lejohen t shkruhen t ndrprera apo tprgjysmuara pr shkak t kalimit prej nj rreshti n rreshtin tjetr, apo prejnj faqeje n faqen tjetr.N faqen 51, suretu El-Bekare, n ajetin e 137-t sht prgjysmuarfjala e Allahut n t shkruar.N kt botim emri Allah sht prgjysmuar dhjetra her.N faqen 83, suretu Ali Imran, ajeti 15 sht prgjysmuar fjala e Zotit n tshkruar.Edhe n suretu El-Fatih, ajeti i 34-t, faqe 570 sht prgjysmuar fjala e Zotit.N faqen 141, suretu En-Nisa, ajeti i 152-t sht prgjysmuar fjala tdrguarve n t shkruar. 164 165. N faqe 363, suretu El-Isra, ajeti 4 sht prgjysmuar fjala libr n tshkruar.Faqe 594, sureja En-Nexhm, ajeti 36 sht prgjysmuar emri i pejgamberitMusa a.s. Poashtu edhe emrat e pejgamberve t tjer jan prgjysmuar.N faqen 793, suretu El-Inshikak, ajeti i 34-t sht nda fjala mosbesim, prshkak t kalimit prej nj rreshti n rreshtin tjetr.Poashtu ka ndodhur n faqen 473, suretu El-Furkan, ajeti i 37-t. Ashtu si sht e ndaluar prgjysmimi i fjalve sht i ndaluar edheprgjysmimi i fjalive, ku pjesza mohuese mbetet n nj rresht, ndrsa pjesapohuese n rreshtin tjetr, ose n faqen tjetr.N faqen 43o sureja e 21t El-Enbija, ajeti i 87-t sht ndar fjalia prshkak t kalimit prej rreshtit n rresht tjetr fjalia Nuk ka zot prve Teje.Kjo nuk guxon t ndahet as n t shqiptuar, as n t lexuar e as n t shkruar. Sureja XXI , fq. 43oFaqe 65, sureja e 3-t - Ali Imran, ajeti i 132-t sht prgjysmuar fjalamosbesimtari.165 166. Faqe 180, sureja e 8-t / Afal, ajeti i 37-t sht prgjysmuar fjala xhehenem.Faqe 208, sureja e 10-t / Junus, ajeti i-t 9 sht prgjysmuar fjala xhennet. SHERIF AHMETI, botues Islamik Relief, shtypshkronja El-Ahram n Kaljub, Kajro, 1994. N kt botim jan br prgjysmime t fjalve, prgjysmime tfjalive prej nj rreshti n rreshtin tjetr dhe prgjysmime prej nj liste nlistn tjetr, dhe prej nj faqeje n faqen tjetr.Faqe 33, suretu El-Bekare, ajeti i 99-t sht prgjysmuar fjala Muhamed.Faqe 67, suretu El-Bekare, ajeti i 261-t, duke kaluar prej faqes 67 n faqen68 sht prgjysmuar emri i Allahut.Faqe 596, suretu Jasin, ajeti i 58-t sht prgjysmuar emri i Zotit.Faqe 586, suretu Fatir, ajeti i 23-t sht prgjysmuar fjala i drguar.Faqe 78, suretu Ali Imran, ajeti i 18-t sht shkruar fjaliaNuk ka zot, prve Tij Fuqiplotit e t Urtit. Presja nuk qndron te prkthimet e tjera, nse sht br gabim teknik,kjo nuk lejohet, pse sht shkruar fjalia mohuese pr ekzistimin e Zotit dheat e kan mohuar engjujt dhe dijetart.Faqe 334-335, suretu Ibrahim, ajeti i 47-t sht prgjysmuar fjala e Allahut.166 167. Faqe 39, suretu El-Bekare, ajeti i 34-t kalim prej nj liste n listn tjetr kufjalia prgjysmohet Prandaj ju nuk jeni prgjegjs pr at q vepruan ata.Kjo nuk lejohet t prgjysmohet as n t shqiptuar as n t lexuar, as n tshkruar qoft edhe n prkthim t Kuranit.Nuk lejohet as kalimi prej nj faqeje n faqen tjetr, si sht br kalimi prejfaqes 44 n faqen 45, ku del anomali n pjes t ajetit 163 t suretu El-BekareFaqe 92, suretu Ali Imran, ajeti i 99-t kalimi prej nj liste n listn tjetrsht prgjysmuar fjalia Veprimi juaj nuk mund ti shmanget mbikqyrjes sAllahut. H. Sherif Ahmeti Kuran-i Prkthim me komentim ngjuhn shqipe, viti 1413 HixhrijN kt ribotim nuk shohim prgjysmim t fjalve, por prgjysmim tfjalive, gj q sht e ndaluar edhe n t shkruar t prgjysmohen kto fjali:Faqe 65 suretu El-Bekare, ajeti i 229-t, sht prgjysmuar fjalia prejkalimit t nj liste n listn tjetr:sepse kush i tejkalon dispozitat e Allahut, pikrisht t tillt janzullumqart. Faqe 83, suretu Ali Imran, ajeti i 180-t sht prgjysmuar fjalia prejkalimit n nj rresht n rreshtin tjetr: Allahu vrtetoi se nuk ka Zot tjetr prve Tij, .... 167 168. Faqe 92, suret Ali Imran, ajeti 85 sht prgjysmuar fjalia prej kalimitt nj liste n listn tjetr: E, e kush krkon fe tjetr prve fes islame, atij kurrsesi nuk ipranohet. Faqe 122, suret En-Nisa, ajeti i 76-t sht prgjysmuar fjalia:luftoni pra miqt e djallit. Faqe 155, suret El-Maide, ajeti i 89-t sht prgjysmuar fjalia prejkalimit t nj liste n listn tjetr ku del se Allahu nuk ju merr nprgjegjsi pastaj n listn tjetr pr betimet e juaja t paqllimta. Faqe 252, suret Junus, ajeti i 54-t sht prgjysmuar fjalia dhe nuk ubhet e padrejt pr shkak t kalimit prej nj flete n fletn tjetr. Faqe 468, suret Err-Rrum, ajeti i 52-t sht prgjysmuar fjalia prshkak t kalimit prej nj liste n listn tjetr: mund ti bsh t dgjojn t vdekurit. Prof. Hasan I. Nahi Kurani i Madhruar, Prishtin, 1988 N kt botim jan prgjysmuar edhe fjalt edhe fjalit, t cilat fjaldhe fjali jan t ndaluara t ndahen si n shqiptim, n t lexuar ashtu edhe nt shkruar. Faqe 11, sureja 2 El-Bekare, ajeti i68-t sht prgjysmuar fjala eZotit n dy rreshta: ata than: Lutju Zotit Tnd. Faqe 123, suretu El-Maide, ajeti i 83-t sht prgjysmuar fjalaPejgamberit. Faqe 320, sureja 20 Taha, ajeti i 99-t sht prgjysmuar fjalaMuhamed. Faqe 580, sureja e 75-t El-Kijameh sht prgjysmuar fjalaKuranin. Faqe 321, sureja e 20-t Taha, ajeti i 114-t sht prgjysmuar fjaliapr shkak t kalimit prej nj rreshti n rreshtin tjetr: Dhe mos nxito n t lexuarit t Kuranit. 168 169. Sureja 20 (Taha), fq.321 Faqe 106, sureja e 4-t En-Nisa, ajeti 171 sht prgjysmuar fjalia:O ithtar t librit mos e kaloni kufirin n besimin tuaj.Sureja 6 (Nisa), fq. 106Shpjegimi i kuptimeve t Kuranit t lart n gjuhn shqipe,prkthyer nga nj grup prkthyesish pran Darusselam ShtpiaBotuese dhe Shprndarse Faqe 126, sureja 4 En-Nisa (Grat), pjesa e ajetit 199, e cila shtvazhdimsi nga faqe 125 thuhet: Shesin Vargjet e Allahut pr nj mim t vogl,ndrsa pjesa mohuese e fjals ka mbetur n faqen 125. Sure 35. El-Fatir, fq. 632 Sure 35. El-Fatir, fq. 632169 170. Kjo sht ndrprerje e keqe ose e ndaluar (Vakf Kabih) n t lexuar, n tshqiptuar, por edhe n t shkruar, qoft edhe n prkthim.Faqe 56, ajeti i 197-t, sureja 2 El-Bekareh sht prgjysmuar fjala hax-hin. Faqe 575, sureja 29 El-Ankebut sht prgjysmuar fjala Mele-kt,kshtu q prej faqes 574 ka dal gjysma e fjals n faqen 575.Faqe 631, sureja 35 El-Fatir, ajeti 36 sht prgjysmuar fjala e All-llahut,prej faqes 631 ka dal gjysma e fjals n faqen 632. Sure 35. El-Fatir, fq. 631Sure 35. El-Fatir, fq. 632Faqe 799, sureja 60 El-Mumtehineh sht prgjysmuar fjala eMuhamedit a.s. duke kaluar prej nj rreshti n rresht tjetr. NUK JAN GABIME170 171. POR M MIR ALTERNATIVAT PRKTHIMIT M T PRSHTATSHM171 172. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Sunduesin e dits s gjykimit. (El-Fatiha, 3)Sherif Ahmeti e prkthen kshtu: Sunduesit n ditn e gjykimit. (El-Fatiha, 3)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Sunduesit t dits s gjykimit. (El-Fatiha, 3) Edhe pse sipas rregullave t gramatiks s gjuhs shqipe nuk ka asnjgabim, dhe rregullat e gjuhs shqipe e lejojn nj formulim t till, por nse eshikojm prkthimin e dyt, shohim se fjala Maliki jevmid-din shtprkthyer Sunduesit n ditn e gjykimit, q do t thot se kuptohet mekuptim t dyfisht - edhe n njjs, edhe n shums. Kurse dihet posarishtn kt ajet Zoti i Madhruar ka prdor Malik n njjs Sundimtar i vetm absolut, ndrsa prkthimi Sunduesit e ka edhe domethnien e172 173. shumsit po ashtu edhe domethnien e njjsit. Ka mund t prkthehetSundimtarit n ditn e gjykimit, prkthim ky q nuk do t lejonte kuptimine alternativs s shumsit. ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Kurse bonjakve dorzonu pasurin e tyre, ....(En-Nisa, 2)Sherif Ahmeti e prkthen kshtu: Bonjakve (jetimve) jepnu (kur t rriten) pasurin e tyre.(En-Nisa, 2)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Epni pasurin bonjakve (kur t bhen t aft t vetvetes), ....(En-Nisa, 2)N sheriatin islam jetim quhet fmija, t cilit i ka vdekur babai para set arrij moshn e pjekuris-bulugut, por nse i vdes nna fmijs, ai nukquhet jetim. Ndrsa n leksikologjin e gjuhs shqipe jetim quhet edhe fmijat cilit i ka vdekur nna. Kshtu nevojitet q n prkthim, ose t gjendetalternativa e prshtatshme ose t sqarohet.Nga prkthyesi i par kuptohet se bonjakve u dorzohet pasuria e tyreka n t vrtet nuk sht ashtu! Prkundrazi, bonjakve nuk u dorzohet 173 174. pasuria e tyre. Bhet pyetja pse? Fmijs t cilit i vdes babai para bulugut(pjekuris), nuk i dorzohet pasuria fare, sepse para bulugut nuk ka t drejtpronsie, ndrsa kur t rritet dhe arrin moshn e pjekuris, prej atij asti mnuk quhet jetim, por njeri i aft dhe i pavarur, e kur t pavarsohet, ather idorzohet pasuria e tij. Prandaj, edhe kur t prkthehet duhet t prkthehetashtu si komentohet Kurani n gjuhn arabe, duke u bazuar n sintaksn egjuhs arabe:Ish jetimve jepuni pasurin e tyre.Pr kt arsye prkthyesi i dyt dhe i tret i kan futur n kllapa kur trriten dhe kur t bhen t aft t vetvetes. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Ngritu natn, prve nj pjese t vogl.(El-Muzzemmil, 2)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Ngrihu pr falje natn, prve nj pjese t vogl t saj.(El-Muzzemmil, 2)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu:Zgjohu (lutju) Perndis natn, pos t paktn.(El-Muzzemmil, 2) Fjala kum n kt ajet ka t bj me pozitn m t vshtir dhem t rnd gjat namazit natn, e ajo pozit sht qndrimi n kmb. Prastilistika e Kuranit tregon nj specifik t posame dhe t rndsishme gjatfaljes s namazit n prgjithsi, e n veanti faljen e namazit natn, e ajospecifik sht pozita e qndrimit n kmb n namaz. Pr kt arsyeprkthyesi i dyt shrbehet me dy fjal Ngritu pr falje natn; prkthyesi itret i prdor kllapat Zgjohu (lutju) Perndis. Ky prkthyes fjaln primare 174 175. e ka futur n kllapa, e at sekondare jasht kllapave, ndrsa m mir do tishte e kundrta. Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu:Por t cilt jan indiferent n namazin e tyre. (El-Maun, 5)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: t cilt ndaj namazit t tyre jan t pakujdesshm. (El-Maun, 5)Hasan Nahi e ka prkthyer kshtu: Mjer pr ata t cilt kur falen jan t pakujdesshm (tharrueshm). (El-Maun, 5)I.M. Rodwell e ka prkthyer kshtu: But in their prayer are careless. Por n namazin e tyre jan t pakujdesshm. (El-Maun, 5) Pjesza an q ka domethnien ndaj, sht e vendosur pr ataq prtojn, nuk kujdesen dhe i lshojn koht e namazit pa kurrfar arsye.Prandaj, prkthyesi duhet ta ket parasysh se Kurani nuk e ka prdorur175 176. pjeszn fi q ka domethnien n (n gjuhn angleze in), e kjosht br pr arsye q t bhet e qart pr do lexues se fjala sht pr ata qnuk jan fal, e jo pr ata q falen.DISA PRKTHYES T KURANITN GJUHN ANGLEZE 176 177. 177 178. PRKTHIMI I I.M. RODWELL Ky prkthim sht botuar n vitin 1861. sht ribotuar disa her dhequhet THE KORAN TRANSLATION FROM THE ARABIC By: The Rev. J. M.Rodwell. Ky prkthyes baz n prkthim nuk e ka pasur prkthimin prejgjuhs latine, por drejtprdrejt prej tekstit arabisht. ... In that case we would surely have madeN at rast ne do tia bjm atthe taste of woe in life and woe in deathnj sprovim q t jetoj jet t dobt, por edhe vdekje t dobt. (El-Isra, 75)Fjala DAFE do t thot i dobt, m i leht.Fjala DIFE do t thot i dyfisht. 178 179. Prkthyesi I.M. RODWELL nuk e ka kuptuar fjal Dife e cila e kadomethnien e dyfisht, por e ka kuptuar krejt t kundrtn Daf idobt, pr kt arsye edhe ka gabuar kur e ka prkthyer jo dy jetra dhe dyvdekje, por dobsi n jet dhe dobsi n vdekje... ... Feti Mehdiu e ka prkthyer kshtu: Mos i mbytni fmijt tuaj pr shkak t skamjes Ne ju ushqejm edhe juve edhe ata. (El-Enam, 151)Sherif Ahmeti e ka prkthyer kshtu: Mos i mbytni fmijt tuaj pr shkak t varfrisNe ju ushqejm juve dhe ata. (El-Enam, 151)Hasan Nahi e