1

ศลปะกบมนษย

ศลปะ เปนคาท�มความหมายทงกวางและจาเพาะเจาะจง� ทงนยอมแลวแตทศนะของแตละคน � �

แตละสมยท�จะกาหนดแนวความคดขอ งศลปะใหแตกตางกนออกไป หรอแลวแตวาจะมใคร นาคาวา "ศลปะ" นไปใชในแวดวงท�กวางหรอจากดอยางไร�

1. ศลปะคอการเลยนแบบธรรมชาต (Art is the imitation of nature) มนษยอยทามกลาง ธรรมชาต ธรรมชาตกระตนใหมนษยเกดความคด เกดความรสกในแงมมตางๆ ศาสตรทงหลายมา �จากธรรมชาต รวมทงศาสตรทางศลปะดวย ทงนเปนเพราะเม�อมนษยเหนความงามในธรรมชาต � � �ความงามของสตว พช ทองฟา อ�นๆ เกดความประทบใจ จงพยายามจะเลยนแบบ หรอจาลองไว เพ�อใหความงามเหลานคงอยตอไป นบเปนการชะลอความงามใหคงอยตลอดไปเพราะถาปลอยไป �ตามธรรมชาต มนกจะรวงโรยหลนลงดนสญสลายไปตามกาลเวลา

นอกจากนเม�อสรางเปนง� านศลปะแลว เชน ภาพถาย ภาพเขยน ภาพพมพ สามารถนาภาพ ไปแขวนประดบตกแตงตามสถานท�ตางๆ เพ�อใหผดรสกวาไดอยใกลธรรมชาตไดอยในสงแวดลอม � ท�เปนความงามตามธรรมชาต

2. ศลปะคอการแสดงออกถงความศรทธาเช%อถอของแตละยคสมย (Art is the expression of the spirit of the age) มนษยแตละคนมความเช�อตางกน ผท�มความเช�อ เหมอนกนจะอยรวมกน เปนกลม เปนประเทศ ความเช�อดงกลาวถายทอดออกมาเปนงานศลปะได เชน ชาวไทยเช�อวาสงชวราย � �จะผานเขามาทางประตเขา -ออก ทาใหเวลาสรางโบสถจงมการเขยนภาพทวารบาลเปนเทพเฝาประต ปองกนมใหความชวรายเขามาในโบสถ � จงกลาวไดวางานศ ลปะสะทอนความเช�อของคนในสงคม นอกจากน�ชาวไทยยงเช�อวากา รสรางพระพทธรปเปนกศลสงสด ทาใหมการรวมมอ กนสรางซ� งถอวา เปนส�งแทนองคพระพทธเจาและชางกทาอยางสดฝมอ เพ�ออทศแกพระศาสนา ทาใหเรามพระพทธรปท�สวยงามไดกราบไหวช�นชมกนอยในปจจบน 3. ศลปะเปนผลงานการสรางสรรค มผใหความหมายของศลปะวา ศลปะเปนผลงานการสรางสรรค ซ� งในความหมายนเราตองมาตความหมายของคาวา� "การสรางสรรค" กอน การสรางสรรค หรอท�ภาษาองกฤษเรยกวา "Creative" นน � คอ การทาใหเกดบางสงบางอยางขนมาซ�งบางสงบางอยางนน � � � �ไมเคยมอยมากอน ทงท�เปนผลตผล� หรอกระบวนการหรอความคด ดงนน� สงท�จะเปนงานสรางสรรค�ไดจะตองเปนประดษฐกรรมใหมท�ไมเคยมมากอนในโลก หรอเปนกระบวนการใหมๆ ท�สรางขนมา�เพ�อกระทาการบางสงบางอยางใหประสบผลสาเรจหรอเปนการสรางแนวคดใหม� ท�จะนาไปสวธการใหมๆ แนวคดใหมๆ นเองท�เปนจดเรมตนของการสรางสรรค เพราะแนวคดใหม� � จะนาไปสการพฒนา

2

กระบวนการหรอวธการใหมๆ ท�จะนาไปสผลผลตหรอประดษฐกรรมใหมๆ ใหเกดขนมาในโลก � และตอบสนองความตองการในดานตางๆ ของมนษยได เพ�อแทนท�ผลผลตหรอประดษฐกรรมเดม ท�ตอบ สนองไดไมพอเพยงหรอไมเปนท�พอใจ การสรางสรรคใน อกความหมายหน� งจงเกดขน � คอ เปนการทาใหดขนกวาเดม ซ�งมหลาย� ๆ วธ โดยอาจเปนการปรบปรงกระบวนการใหม ใหไดผลผลตมากกวาเดม หรอเปนการปรบปรงรปแบบผลผลตใหม โดยใชวธการเดมแตผลผลตมคณภาพมากขน แตไมว � าจะเปนรปแบบใดๆ กตาม เปนการกระทาใหเกดขน � จากการใชแนวคดแบบใหมๆ ทงสนและเปนผลของ� �วธการคดท�เรยกวา "ความคดสรางสรรค" 4. ศลปะเปนการแสดงออกทางความงาม (Art is the expression of beauty) ศลปนหรอผสรางงานศลปะจะถายทอดความคดจนตนาการ ความรสกออกมา เปนงานทศนศลปและใชประสบการณทางความงามทกษะฝมอ ขดเกลา ตกแตงใหสงท�แสดงออกมาเปนสงท�สวยงาม � � (Aesthetic object) 5. ศลปะ เปนส%งท%มนษยสรางข.น ในสมยโบราณ นกปราชญไดใหความหมายของศลปะ (Art) ไววา ศลปะคอสงท�มนษยสรางขน � � ไมไดเปนสงท�เกดขนตามธร � � รมชาตเพราะฉะนน� ตนไม ภเขา ทะเล นาตก� ความงดงามตางๆ ตามธรรมชาตจงไมเปนศลปะ ถาหากเรายดถอตามความหมายนแลว� สงท�มนษยสรางขน� � ทงหลาย� กลวนแลวแตเปนศลปะ ทงสน ไมวาจะเปนภาพวาด� � ภาพพมพ งานปน� งานแกะสลก เสอผ� าอาภรณ เคร�องประดบ ท�อยอาศย ยานพาหนะ เคร�องใชสอย ตลอดจนถงอาวธท�ใชในการทาสงครามกลวนแตเปนศลปะ ทงสนไมวามนษยสรางสงท�ดงามเลศหรอลงการหรอนาเกลยด� � �นาชงอยางไรกตาม ลวนแตเปน งานศลปะอยางนนหรอไม � จากขอความขางตนท�กลาวมา เราอาจสรปไดวา ศลปะเปนสงท�มนษยสรางขนเป� � นรปรางรปทรงท�มความสวยงาม โดยการเลยนแบบจากสงท�เปนธรรมชาต� หรอปรบแตงใหเปนรปราง รปทรงขนมาใหม� ใหสอดคลองกบเน �อหาเร�องราวท�ตองการแสดงออก ผลงานศลปะนบเปนสงท�มความงาม� เปนสงสน� ทรยท�สามารถเขาใจรวมกนได นอกจากนผลงานศลปะยงสะทอนหรอแสดงออกถงความ�ศรทธาเช�อถอของคนในสงคมแตละยคสมยและศลปนสามารถถายทอดความรสกนกคดท�มตอสงคม และสงแวดลอมใหปรากฏเปนรปรางรปทรงตามท�ตองการแสดงออก�

ดงนน� ถาพอจะสรปใหเขาใจงายท�สดกคอ ศลปะคอ ส%งท%มนษยสรางสรรคข.น เพ%อใหเกด

ความงามและความพอใจ ท�มนษยไดสรางสรรคสบเน�องกนมาตงแตอดตอนยาวนานจนถงปจจบน � และจะสรางสรรคสบตอไปในอนาคตใหอยคกบเผาพนธมนษยไปตราบนานเทานาน และสรางสรรค พฒนารปแบบตาง ๆ ออกไปอยางมากมายไมมท�สนสด �

นกเรยน คงสรปใจความงาย ๆ ของคาวา “ศลปะ” ไดนะครบ

3

ความสาคญของศลปะ

การสรางสรรคผลงานศลปะมความเกยวของและผกพนกบมนษยมาตงแตอดตจนถงปจจบน� � เน�องจากมนษยมความคดสรางสรรคในการสรางงานศลปะโดยแบงออกเปน 2 ดาน คอ

1. ดานวจตรศลป เพ�อตอบสนองความตองการดานอารมณและจตใจ เกดจากความประทบใจหรอความซาบซงในธรรมชาตและสงแวดลอมท�ไดพบเหน เพ�อความช�นชมศรทธ� � าท�มตอความเช�อหรอทางศาสนา รวมทงเพ�อการผอนคลายความเครยด � เปนตน โดยถายทอดออกมาเปนผลงานศลปะประเภทจตรกรรมและประตมากรรมอยางงายๆ ในระยะแรก แลวคอยๆ พฒนาขนตามลาดบ �

2. ดานศลปะประยกต เพ�อตอบสนองความตองการทางดานประโยชนใชสอย เพ�อความสะดวกสบายในการดารงชวต เชน สรางเคร�องมอ เคร�องใชในชวตประจาวน เคร�องประดบ เคร�องนงหม เปนตน สงของดงกล� าวในระยะแรกๆ มรปรางรปทรงงายๆ ตอมามนษยจงไดพฒนาปรบปรงใหมความสวยงามควบคกบประโยชนใชสอย

ศลปะจงมความเกยวของกบ� มนษยตงแตอดตจนถงปจจบน � ศลปะนอกจากจะตอบสนองตอความตองการทางดานอารมณ จตใจและดานประโยชนใชสอยตางๆ แลวผลงานศลป ะแตละยคสมยยงแสดงใหเหนถงความเจรญรงเรองและพฒนาการทางดานศลปะแตละแขนง ซ� งยงเปนมรดกทางวฒนธรรมท�มคณคาของมนษยชาต เปนแนวทางและแบบอยางใหศลปนหรอบคคลทวไปไดสราง � สรรคผลงานศลปะ โดยอาศยเทคนคและวธการตามแนวทางเดยวกน เชน การใช เสน ส แสงเงา ฯลฯ ซ� งสามารถแสดงออกไดอยางกวางขวาง ไมจากดขอบเขตหรอกฎเกณฑท�ตายตว ผช�นชมผลงานก สามารถช�นชมผลงานไดอยางหลากหลาย ตามแนวคด เทคนค วธการสรางผลงาน รวมทงสามารถ�ส�อความหมายเนอหา และเร�องราวของคนในสงคมผานผลงานศลปะ� การเรยนรศลปะในปจจบนมการเรยนรอยางอสระ กวางขวาง ไรขอจากด และมไดผกขาดอยกบศลปน หรอนกวชาการทางศลปะเทานน หากแตเปนศลปะของทกคน � (Art for All) เพราะศลปะผกพนกบชวตของคนตลอดเวลา อาจกลาวไดวาสงทงหลายทงปวงท�มนษยสรางข � �� � นลวนมความเปนศลปะทงสน เพราะการสรางสรรคสงตางๆ � � � จะเรมตนดวยการออกแบบท�แฝงดวยความงามทางศลปะ�อยในสงนนๆ � � ดวยเสมอ

ศลปะเปนสงท�ทาใหมน� ษยมความสข โดยอาศยความงาม ความไพเราะ เปนสงเรา� หรอกระตนใหผดเกดอารมณรวมแล ะเกดความรส กไปในทางท�ดงาม คนทวไปมกจะนาคาวา ศลปะ� ไปใชในทางท�ดเดนกวาปกตธรรมดา เชน ศลปะการพด ศลปะการทางาน ศลปะการขาย และศลปะการบรหารจดการ เปนตน

4

ศลปะกบงานชาง

งานชาง เปนงานท�มนษยสรางขนโดยมงประโยชนใชสอยมากกวาความสวยงาม งานชาง� จงตองสรางเปนจานวนมากตามความตองการของคนในสงคม รปแบบงานชางขนอยกบคณสมบต� ของวสดและวธการสรางเปนสาคญ เพ�อใหไดเหนขอแตกตางท�ชดเจนจงขอนาเสนอขอเปรยบเทยบระหวางงานศลปะกบงานชางดงน �

เปรยบเทยบความแตกตางระหวางศลปะกบงานชาง

งานชาง งานศลปะ 1. เนนประโยชนใชสอยมากกวาความสวยงาม 2. ใชวสดท�มอยในทองถน รปแบบเปนไปตาม �คณลกษณะของวตถ 3. ทาตามความตองการของชมชนจงมจานวนมาก

1. เนนความสวยงามมากกวาประโยชนใชสอย 2. ใชวสดท�เหมาะสมกบเนอหาเร�องราว � และ รปแบบท�แสดงออก 3. ทาตามความตองการของศลปนจงมจานวนนอย

ศลปะเปนสงท�มนษยสรางขนเปนรปรางรปทรงท�มความสวยงาม โดยการเลยนแบ� � บจากสงท�เปนธรรมชาต� หรอปรบแตง ใหเปนรปราง รปทรงขนมาใหม� เพ�อใหสอดคลองกบเนอหาเร�องราว � ท�ตองการแสดงออก ผลงานศลปะนบเปนสงท�มความงาม� เปนสง� สนทรยะท�สามารถเขาใจรวมกนได นอกจากน� ผลงานศลปะยงสะทอนหรอแสดงออกถงความศรทธาเช�อถอของคนในสงคมแตละยคสมยและศลปน สามารถถายทอ ดความรสกนกคดท�มตอสงคม และสงแวดลอมใหปรากฏเปน� รปรางรปทรงตามท�ตองการแสดงออก ผลงานศลปกรรมใดๆ ท�ปรากฏใหมองเหนท� เรยกวา ทศนศลป ลวนเกดจาก การผสานรวมตวกนของ 3 สวนใหญๆ คอ รปแบบ (Form) เนอหา � (Content) และเทคนคหรอกลวธ (Technique) ซ� งสภาพโดยรวมดงกลาว หรอผลงานทศนศลปในแตละชน � นน จะเรยกแทนดวยคาวา � รปแบบศลปะ ซ� งภาษาองกฤษใชคาวา Art Style และสาหรบผลงานทศนศลปกจะเรยกวา “ลกษณะรปแบบทศนศลป”

สาหรบในหนวยการเรยนนจะไดเนนและกล � าวถงงานดานวจตรศลปท�สาคญคอ งานจตรกรรม, งานประตมากรรม, งานภาพพมพ, งานสถาปตยกรรม รวมถงเทคนคในการสรางสรรคงานศลปะดวยส�อและเทคโนโลย รวมถงการเรยนรในการวจารณผลงานศลปะ เพ�อใหผเรยนสามารถวเคราะห วจารณศลปะเพ�อนาไปปรบประยกตใชในชวตประจาวนหรอการเรยนรรวมกบกลมสาระ การเรยนรอ�นๆ ได

5

จตรกรรม

(Painting)

จตรกรรม (Painting) เปนผลงานศลปะท�แสดงออกดวยการขดเขยน การวาด และระบายส เพ�อใหเกดภาพ เปน งานศลปะท�ม 2 มต เปนรปแบน ไมมความลกหรอนนหนา แตสามารถเขยน ลวงตา ใหเหนวามความงามจตรกรรม แบงออกได 2 ชนด คอ

1. การวาดเสน (Drawing) เปนการวาดภาพโดยใชปากกา หรอดนสอ ขดเขยนลงไปบนพนผววสดรองรบเพ�อใหเกดภาพ � การวาดเสน คอ การขดเขยนใหเปนเสนไมวาจะเปนเสนเลก หรอเสนใหญๆ มกมสเดยวแต การวาดเสนไมไดจาก ดท�จะตองมสเดยว อาจมสหลายๆ สกได การวาดเสน จดเปนพนฐานท�สาคญของงานศลปะแทบทกชนด � อยางนอย ผฝกฝนงานศลปะควรไดมการฝกงานวาดเสนใหเช�ยวชาญเสยกอน กอนท�จะไปทางานดานอ�น ๆ ตอไป

ภาพประกอบท% 1.1 รปทรงมลกษณะเปน 3 มต วาดภาพโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

6

2. การระบายส (Painting) เปนการวาดภาพโดยการใชพก น หรอแปรง หรอวสดอยางอ�น มาระบายใหเกดเปนภาพ การระบายส ตองใชทกษะการควบคมสและเคร�องมอมากกวาการวาด เสน ผลงานการระบายสจะสวยงาม เหมอนจรง และสมบรณแบบมากกวาการวาดเสน

ภาพประกอบท% 1.2 ภาพเขยนสน�าแสดงบรรยากาศในเวลากลางวน

ลกษณะของภาพจตรกรรม งานจตรกรรม ท�นยมสรางสรรค ขนมหลายลกษณะ ดงน คอ � � 1. ภาพหนน%ง (Sill life) เปนภาพวาดเกยวกบสงของเคร�องใช� � หรอวสดตาง ๆ ท�ไมมการเคล�อนไหว เปนสงท�อยกบท��

ภาพประกอบท% 1.3 ภาพเขยนหนนงสงของ � � ท�อยภายในตเกบของ วาดภาพสน.ามนโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

7

2. ภาพคนท%วไป แบงได 2 ชนด คอ 2.1 ภาพคน (Figure) เปนภาพท�แสดงกรยาทาทางตาง ๆ ของมนษย

ภาพประกอบท% 1.4 ภาพคนในทาน �ง วาดภาพลายเสนดวยปากกา โดย : สมบรณ แกวรวมวงค 2.2 ภาพคนเหมอน (Portrait) เปนภาพท�แสดงความเหมอนของใบหนาของคน

ภาพประกอบท% 1.5 ภาพคนเหมอนท�แสดงความเหมอนของใบหนาคน วาดเสนประกอบแสงเงาโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

8

3. ภาพสตว ( Animals Figure) แสดงกรยาทาทางของสตวทงหลาย ในลกษณะตา � ง ๆ

ภาพประกอบท% 1.6 ภาพสตวในทาตาง ๆ http://market.yellowpages.co.th/proddesc.php?prod=146012 4. ภาพทวทศน (Landscape) เปนภาพท�แสดงความงามหรอความประทบใจในความงามของธรรมชาตหรอสงแวดลอม� ของศลปนผวาด ซ� งภาพทวทศนยงแบงเปนลกษณะตางๆ ไดอก คอ 4.1 ภาพทวทศนผนน.าหรอทะเล (Seascape)

ภาพประกอบท% 1.7 ภาพทวทศนทะเล วาดภาพสน.ามนโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

9

4.2 ภาพทวทศนพ.นดน ตนไม (Landscape)

ภาพประกอบท% 1.8 ภาพทวทศนธรรมชาตและส�งปลกสราง วาดภาพสน.ามนโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

4.3 ภาพทวทศนของชมชน หรอส%งกอสราง (Cityscape)

ภาพประกอบท% 1.9 ภาพทวทศนของชมชน และส�งปลกสราง

10

5. ภาพประกอบเร%อง (Illustration) เปนภาพท�เขยนขนเพ�อบอกเลาเร�องราว� หรอถายทอดเหตการณตาง ๆ ใหผอ�นไดรบร โดยอาจเปน ทงภาพประกอบเร�องในหนงสอ� พระคมภร หรอภาพเขยนบนฝาผนง อาคาร สถาปตยกรรมตางๆ และรวมถงภ าพโฆษณาตาง ๆ ดวย

ภาพประกอบท% 1.10 ภาพเขยนจตรกรรม แนวไทยประเพณ วาดภาพสฝน โดย : สมบรณ แกวรวมวงค

ภาพประกอบท% 1.11 ภาพเขยนจตรกรรม แนวเหมอนจรง วาดภาพสอะครายลคโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

11

6. ภาพองคประกอบ (Composition) เปนภาพท�แสดงความสมพนธขององคประกอบของศลปะและลกษณะในการจดองคประกอบ เพ�อใหเกดควา มรสกตาง ๆ ตามความตองการของผสราง โดยท�อาจไมเนน แสดงเนอหาเร�องราวของภาพ หรอ� แสดงเร�องราวท�มาจากความประทบใจ โดยไมยดตดกบความเปนจรง ตามธรรมชาตน�นๆ ซ� งปรากฏมากในงานจตรกรรมสมยใหม

ภาพประกอบท% 1.12 ภาพเขยน “สนกสนานวยเดก” วาดภาพสอะครายลคโดย : สราวฒ องคไชย

7. ภาพลวดลายตกแตง (Decorative painting) เปนภาพวาดลวดลายประกอบเพ�อตกแตงสงตาง� ๆ ใหเกดความสวยงามมากขน เชน การวาดลวดลายประดบอาคาร � ส�งของเคร�องใช ลวดลายสก เปนตน ภาพประกอบท% 1.13 ภาพลวดลายตกแตง ประกอบสถานท�หรอสงของเคร�องใช� ท%มา : http://wallpaper.yenta4.com/view_pic.php?pic_id=941&w=1600&h=1200

12

ประตมากรรม

(Sculpture)

เปนผลงานศลปะท�แสดงออกดวยการสรางรปทรง 3 มต มปรมาตร มนาหนกและกนเนอท�� �

ในอากาศโดยการใชวสดชนดตาง ๆ วสดท�ใชสรางสรรคงานประตมากรรมจะเปนตวกาหนด เราทราบมาแลววาสงท�ลอมรอบตวเรามรปทรงตางๆ กนและมลกษณะเปนสามมต � ดงนนเม�อใดท�มนษยสนใจ�ท�จะเลยนแบบรปทรงสามมตนนโดยใชวสดท�เปล�ยนแปลงรปทรงไดเชน� ดนเหนยว ถายทอดรปทรงนนๆ� เรากเรยกผลงานวา ประตมากรรม และผทางานนกถกเรยกวา� ประตมากร คาวา ประตมากรรม หมายถง รปของสงตางๆ ท�มลกษณะเปนสามมต � อาจเปนรปคน สตว สงของ แตถาเปนรปเคารพในศาสนา เชน พระพทธรป พระเจา� เปนตน เรยกวา ปฏมากรรม และผทากถกเรยกวา ปฏมากร วธการสรางผลงานความงามของงานประตมากรรม เกดจากแสงและเงา ท�เกดขน �ในผลงาน โดยในหนวยการเรยนนจะไดกลาว � ถงเพยง 3 วธ คอ

1. การป.น (Casting) เปนการสรางรปทรง 3 มต จากวสดท�เหนยว ออนตวและยดจบตว กนไดด วสดท�นยมนามาใชปน ไดแก ดนเหนยว ดนนามน ปน แปง ข� � ผง กระดาษ หรอ ขเล�อยผสมกาว� ��เปนตน

ภาพประกอบท% 1.14 ภาพปนรปคนเหมอน� คร� งตวดวยดนเหนยว ประเภทปน� ลอยตว

13

2. การแกะสลก (Carving) เปนการสรางรปทรง 3 มต จากวสดท�แขง เปราะ โดยอาศย เคร�องมอและวสดท�นยมนามาแกะ ไดแก ไม หน กระจก แกว ปนปลาสเตอร เปนตน

ภาพประกอบท% 1.15 ภาพแกะสลกไมเปนรปทรงอสระแบบ 3 มต แกะสลกไม โดย : สมบรณ แกวรวมวงค

3. การหลอ (Molding) เปนการสรางรปทรง 3 มตจากวสดท�หลอมตวไดและกลบแขงตวได โดยอาศยแมพมพ ซ� งสามารถทาใหเกดผลงานท�เหมอนกนทกประการตงแต � 2 ชน� ขนไป � วสดท�นยมนามาใชหลอ ไดแก โลหะ ปน แปง แกว ขผง ดน เรซน พลาสตก � � � เปนตน

ภาพประกอบท% 1.16 การทาพมพโมเดลอยางงายดวย เอพอกซ� สคลพ ท%มา : http://www.oknation.net/blog/DarkSide/category/material_n_clay

14

ประเภทของงานประตมากรรม

1. ประตมากรรมแบบนนต�า (Bas Relief) เปนรปท�เปนนนขนมาจากพนหรอมพ� � �นหลงรองรบ มองเหนไดชดเจนเพยงดานเดยวคอ ดานหนา มความสงจากพนไมถงคร� งหน�งของรปจรง� ไดแก รปนนแบบเหรยญหรอเหรยญกษาปณ รปนนท�ใชประดบตกแตงภาชนะ ตกแตงอาคารทางสถาปตยกรรม โบสถ วหารตางๆ พระเคร�องบางชนด

ภาพประกอบท% 1.17 ภาพประตมากรรมนนต�าเหรยญกษาปณ

ถายภาพโดย : สมบรณ แกวรวมวงค 2. ประตมากรรมแบบนนสง (High Relief) เปนรปตาง ๆ ในลกษณะเชนเดยวกบแบบ นนต�า

แตมความ สงจากพนตงแตคร� งหน� งของรปจรงขน� � � ไป ทาใหเหนลวดลายท�ลก ชดเจนและเหมอนจรงมากกวาแบบนนต�าและใชงานแบบเดยวกบแบบนนต�า

ภาพประกอบท% 1.18 ภาพประตมากรรมนนสงคนนงแบบเตมตว� ป.นดนเหนยวโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

15

3. ประตมากรรมแบบลอยตว (Round Relief) เปนรปตาง ๆ ท�มองเหนไดรอบดานหรอ ตงแต� 4 ดานขนไปไดแก ภาชนะตางๆ รปเคารพตาง� ๆ เชน พระพทธรป เทวรป รปตามคตนยมหรอรปปน�บคคลสาคญแบบเตมตวหรอคร� งตว รปสตว ฯลฯ

ภาพประกอบท% 1.19 รปปนอนสาวรยพอขนงาเมอง � จงหวดพะเยา ถายภาพโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

16

ภาพพมพ

(Printing)

การพมพภาพ หมายถง การถายทอดรปแบบจากแม พมพออกมาเปนผลงานท�มลกษณะเหมอน กนกบแมพมพทกประการและไดภาพท�เหมอนกนมจานวนตงแต � 2 ชนขนไป การพมพภาพ� � เปนงานท�พฒนาตอเน�องมาจากการวาดภาพซ� งการวาดภาพไมสามารถสรา งผลงาน 2 ชน� ท�มลกษณะเหมอนกน ทกประการได จงมการพฒนาการพมพข�นมา ประเทศจนถอวาเปนชาตแรกท�นาเอาวธการ พมพมาใชอยางแพรหลายมานานนบพนป จากนน� จงไดแพรหลายออกไปในภมภาคตางๆ ของโลก ชนชาตทางตะวนตกไดพฒนาการพมพภาพขนมาอยางมากมาย� มการนาเอาเคร�องจกรกลตางๆ เขามาใชในการพมพ ทาใหการพมพมการพฒนาไปอยางรวดเรวในปจจบน การพมพภาพมองคประกอบท%สาคญดงน. 1. แมพมพ เปนสงท�สาคญท�สดในการพมพ� 2. วสดท�ใชพมพลงไป 3. สท�ใชในการพมพ 4. ผพมพ ผลงานท%ไดจากการพมพ ม 2 ชนด คอ 1. ภาพพมพ เปนผลงานพมพท�เปนภาพตางๆ เพ�อความสวยงามหรอบอกเลาเร�องราวตางๆ อาจมขอความตวอกษรหรอตวเลขประกอบ หรอไมมกได 2. สงพมพ� เปนผลงานพมพท�ใชบอกเลาเร�องราวตางๆ เปนตวอกษร ขอความ ตวเลขอาจมภาพประกอบหรอไมมกได ประเภทของการพมพ การพมพแบงออกไดหลายประเภทตามลกษณะตาง ดงน � 1. แบงตามจดมงหมายในการ พมพ ได 2 ประเภท คอ 1.1 ศลปะภาพพมพ (Graphic Art) เปนงานพมพภาพเพ�อใหเกดความสวยงามเปนงานวจตรศลป 1.2 ออกแบบภาพพมพ (Graphic Design) เปนงานพมพภาพท�เนนประโยชนใชสอยนอกเหนอไปจากความสวยงาม ไดแก หนงสอตางๆ บตรตางๆ ภาพโฆษณา ปฏทน ฯลฯ จดเปนงาน ประยกตศลป 2. แบงตามกรรมวธในการพมพ ได 2 ประเภท คอ 2.1 ภาพพมพตนแบบ (Original Print ) เปนผลงานพมพท�สรางจากแมพมพ และ

17

วธการพมพท�ถกสรางสรรคและกาหนดขนโดยศ � ลปนเจาของผลงานและเจาของผลงานจะตองลงนามรบรองผลงานทกชนบอกลาดบท�ในการพมพ� เทคนคการพมพและ วน เดอน ป ท�พมพดวย 2.2 ภาพพมพจาลองแบบ (Reproductive Print ) เปนผลงานพมพท�สรางจากแมพมพหรอวธการพมพวธอ�น ซ� งไมใชวธการเดมแตไดรปแบบเหมอนเดม บางกรณอาจเปนการละเมดลขสทธผอ�น ~ 3. แบงตามจานวนครงท�พมพ � ได 2 ประเภท คอ 3.1 ภาพพมพถาวร เปนภาพพมพท�พมพออกมาจากแมพมพใดๆ ท�ไดผลงานออกมามลกษณะเหมอนกนทกประการ ตงแต� 2 ชนขนไป � � 3.2 ภาพพมพครงเดยว� เปนภาพพมพท�พมพออกมาไดผลงานเพยงภาพเดยว ถาพมพอกจะไดผลงานท�ไมเหมอนเดม 4. แบงตามประเภทของแมพมพ ได 4 ประเภท คอ 4.1 แมพมพนน (Relief Process) เปนการพมพโดยใหสตดอยบนผวหนาท�ทาใหนนขน� มาของแมพมพภาพท�ไดเกดจากสท�ตดอยในสว นบนนน� แมพมพนนเปนแมพมพท�ทาขนมาเปน �ประเภทแรก ภาพพมพชนดนไดแก� ภาพพมพแกะไม (Wood-Cut) ภาพพมพแกะยาง (Lino Cut) ตรายาง (Rubber Stamp) ภาพพมพจากเศษวสดตางๆ

ภาพประกอบท% 1.20 ภาพพมพแกะไม (Wood - Cut) “Lanna 6/1997 ผลงานภาพพมพ โดย : ศรใจ กนทะวง

18

4.2 แมพมพรองลก (Intaglio Process) เปนการพมพโดยใหสอยในรองท�ทา ใหลกลงไปของแมพมพโดยใชแผนโลหะทาเปนแมพมพ (แผนโลหะท�นยมใชคอแผนทองแดง ) และทาใหลกลงไปโดยใชกรดกด หรอเรยกอกอยางหน�งวา แมพมพโลหะ (Etching) แมพมพรองลกนพฒนาขน � � โดยชาวตะวนตกสามารถพมพงานท�มความละเอยดคมชดสง สมยกอนใชในการพมพ หนงสอพระคมภร แผนท�ตางๆ ธนบตรแสตมป ปจจบนใชในการพมพงานท�เปนศลปะและธนบตร

ภาพประกอบท% 1.21 ธนบตรใชการพมพแบบแมพมพรองลก ถายภาพโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

ภาพประกอบท% 1.22 ภาพพมพแมพมพรองลก (Intaglio Process) ผลงานภาพพมพ โดย : สถาพร ทรพยอเนก

19

4.3 แมพมพพนราบ � (Planer Process) เปนการพมพโดยใหสตดอยบนผวหนา ท�ราบเรยบของแมพมพโดยไมตองขดหรอแกะพนผวลงไป � แตใชสารเคมเขาชวย ภาพพมพชนดนไดแก� ภาพพมพ หน (Lithograph) การพมพออฟเซท (Offset) ภาพพมพครงเดยว� (Monoprint)

ภาพประกอบท% 1.23 ภาพพมพหน (Lithograph) ผลงานภาพพมพ โดย : ปกรณภทร จนทะไขสร 4.4 แมพมพฉล (Stencil Process) เปนการพมพโดยใหสผานทะลชองของแมพมพ ลงไปสผลงานท�อยดานหลง เปนการพมพชนดเดยวท�ไดรปท�มดานเดยวกนกบแมพมพ ไมกลบซายเปน ขวาภาพพมพชนดนไดแก� ภาพพมพฉล (Stencil) ภาพพมพตะแกรงไหม (Silk Screen) ภาพพมพดวยแมพมพกระดาษ (Paper Block) เปนตน

ภาพประกอบท% 1.24 ภาพพมพดวยแมพมพ กระดาษ (Paper Block)

ผลงานภาพพมพ โดย : ไชยยศ จนทราทตย

20

สถาปตยกรรม

(Architecture)

สถาปตยกรรม (Architecture) เปนผลงานศลปะท�แสดงออกดวยการกอสรางสงกอสราง อาคาร � ท�อยอาศยตาง ๆ การวางผงเมอง การจดผงบรเวณ การตกแตงอาคาร การ ออกแบบกอสราง ซ� งเปน งานศลปะท�มขนาดใหญตองใชผสรางงานจานวนมาก และเป นงานศลปะท�มอายยนยาว สถาปตยกรรม เปนวธการจดสรรบรเวณท�วางใหเกดประโยชนใชสอยตามความตองการ ซ� งเกยวของกบ� ศาสตรในสาขาตาง ๆ เชน วศวกรรมศาสตร วทยาศาสตร สงคมวทยา มานษยวทยา และศลปะความงดงาม และคณคาของสถาปตยกรรม ขนอยกบองคประกอบ ดงน คอ � �

1. การจดสรรบรเวณท�วางใหสมพนธกนของสวนตาง ๆ ทงภายในและภายนอก� 2. การจดรปทรงทางสถาปตยกรรมใหเหมาะสมกบประโยชนใชสอย และสงแวดลอม� 3. การเลอกใชวสดใหเหมาะสมกลมกลน

สถาปตยกรรมแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ 1 สถาปตยกรรมเปด (Open Architecture) เปนสงกอสรางท�ประชาชนสามารถเขาไปใช� ประโยชนได เชน อาคารบานเรอน โรงแรม โบสถ วหาร ศาลา ฯลฯ จงตองจดสภาพตางๆ ทงภายใน �และภายนอกใหเอออานวยตอการอยอาศย� ของมนษย เชน แสงสวาง และการระบายอากาศ สงเหลาน� � มผลตอรปแบบความงามของสถาปตย แตในปจจบนไดมการแกไขใหเขาก นได เชน การเดนทอน � า ทอแอร และสายไฟฟาตางๆ ในฝาหรอใตเพดาน เฟอรนเจอรตางๆ กไดรบการออกแบบใหมความงาม มรปรางรปทรงท�กะทดรด นอกจากจะใชประโยชนตามคณสมบตแลว ยงเปนสงประดบหองไดอกดวย �

ภาพประกอบท% 1.25 วหารวดรองขน จงหวดเชยงราย ถายภาพโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

21

2 สถาปตยกรรมปด (Closing Architecture) มกจะเปนสงกอสรางอนเน�องมาจากความ� เช�อถอตางๆ จงไมตองการใหคนเขาไปอยอาศย เชน สสาน อนสาวรย เจดยตางๆ สงกอสรางแบบน � �จะประดบตกแตง ใหมความงามไดมากนอยตามความศรทธาเช�อถอตามฐานะ จงทาใหสามารถใหมความงามไดอยางเตมท� ภาพประกอบท% 1.26 เจดยวดพระธาตจอมทอง อาเภอเมอง จงหวดพะเยา ถายภาพโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

สถาปตยกรรมเปนงานทศนศลปท�คงสภาพอยไดนานท�สด นอกจากนสงมหศจรรยของโลก� �สวนใหญเปนงานสถาปตยกรรม เชน พระมดของอยปต นครวตของกมพชา และทชมาฮาลของอนเดย

ภาพประกอบท% 1.27 ทชมาฮาล เปนสสานหนออนขนาดใหญ เมองอกรา ประเทศอนเดย http://teemgroup.blogspot.com/2010/02/blog-post_3177.html

ความงามในงานสถาปตยกรรมมทงภายนอกและภายใน โดยเฉพาะภายนอกมลกษณะสมดล �เชน โ บสถ วหาร ของไทยจะมความงามดานหนามากกวาดานขาง อาคารบานเรอน และศนยการคาตางๆ จะเนนความงามดานหนามากกวาดานอ�นๆ นนคอ� ความสามารถของสถาปนก สามารถออกแบบใหสอดคลองกลมกลนกบสภาพแวดลอมไดเปนอยางด

22

เทคนค วธการสรางสรรคทางทศนศลป

การสรางสรรคงานทศนศลป

การสรางสรรคทศนศลปเปนกจกรรมท�ดของมนษย โดยเฉพาะการสรางสรรคศลปกรรมดวยวสดอปกรณหรอเทคโนโลยสมยใหม เปนสวนหน�งของความคดสรางสรรค ซ� งทาใหสามารถสรางงานศลปะไดอยางอสระ ซ� งแตก ตางไปจากการสรางงานศลปะในอด ตท�มการกาหนดประเภท ขอบขายหรอแขนงของของศลปะไวอยางแนนอน มเนอหาและวธการสรางงานตามคณสมบตของวสด � กลายเปนกรอบทาใหมความอสระในการสรางงานนอยกวาศลปะในปจจบน ซ� งเนนความคดสรางสรรค ทาใหศลปนหรอผสรางงานไดมโอกาสแสวงหาเทคนค และรปแบบความงามใหมๆ ทาใหมการคดท�จะเอาศลปะแตละแขนงรวมกน เพ�อใหศลปนมเสรภาพในการใชคดสรางสรรคไดอยางเตมท�ทงการแสวงหา �รปแบบ วสดและวธการสรางงานกจกรรมทางศลปะจงเปนสงหน� งท�ชวยพฒนาความคด สตปญญา �สงเสรมการศกษาคนควา การทดลอง

การสรางสรรคประตมากรรมดวยดนญ%ปน

ดนญ�ปนมลกษณะออนนมเหมอนดนนามนเหมอนดนเหนยวทวไป แตเม�อแหงแลวจะแขงต � � และคงรปอยไดนานเหมอนปนพลาสเตอร เหมาะสาหรบการสรางงานประตมากรรมทงท�ตองการ�แสดงรายละเอยดและตองการแสดงความงามของรปภายนอก เม�อดนแหงแลวลงสตกแตงได จงสามารถเปนของท�ระลก ของขวญไดเปนอยางด ภาพประกอบท% 1.28 ภาพประตมากรรมลอยตว “ของดเมองพะเยา” ป.นดนญ%ปน โดย : ณฐธดา โสภณ, เรณ สอยดาว นกเรยนโรงเรยนแมใจวทยาคม

23

การสรางงานศลปะแบบส%อผสม

เปนการนาเอาส�อหรอวสดตางๆ ท�มาจากธ รรมชาต วสดท�มนษยทาขนเอง � นามาประกอบกนสรางเปน งานทศนศลป ผสมผสานกนใหเหมาะสมสว ยงามและมเนอหาเร� องราว� นบเปนการสรางรปแบบความงามแบบอสระอกแบบหน�ง เชน สรางงานประตมากรรมเปนจดเดน ใชงานจตรกรรมเปนพนหรอฉากหลง� หรอใชสหลากชนดผสมผสานในภาพเดยวกนเพ�อใหเกดความกลมกลน

ภาพประกอบท% 1.29 ศลปะส�อผสม “พนผวท�แตกตาง� 1” ผลงานส%อผสมโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

การสรางภาพดวยคอมพวเตอร (Computer Art)

เปนการสรางงานศลปะแบบใหมดวยเคร�องมอ โดยเฉพาะเคร�องคอมพวเตอรโปรแกรมตางๆ ซ� งชวยใหสามารถสรางสรรคงานศลปะไดอยางเตมท� มการแสดงผลเปนภาพใหเหนในขณะนน � สามารถปรบเปล�ยนหรอตกแตงเพมเตม ลดตดทอนไดตามตองการ � เน�องจากเคร�องคอมพวเตอรยงมการพฒนาเปล�ยนแปลงกาวหนาอยางรวดเรวมาก มโปรแกรมใหมๆ ท�มเทคนควธการอยางด เพ�อท�จะอานวยความสะดวกใหนกออกแบบ ศลปน สรางสรรคงานศลปะไดอยางเตมท�

24

การสรางงานศลปกรรมดวยคอมพวเตอร เปนอกวธการหน�งท�กาลงไดรบความนยมในปจจบน เรยกวา คอมพวเตอรอารต ซ� งสามารถสรางสรรคไดทงส�� อภาพ เสยง ภาพนงและภาพเคล�อนไหว �เปนลกษณะส�อผสมอกรปแบบหน�ง ตางกบกราฟกอารตตรงท�งานกราฟกเปนงานดานการออกแบบ โดยเฉพาะการออกแบบเพ�อการส�อสาร เชน การพมพ การทาตนฉบบสงพมพ � แตกอนการสรางภาพดวย คอมพวเตอรไมไดรบการยอมรบวาเปนวจตร ศลป เพราะสรางจากเคร�องมอ ปจจบนกาลงไดรบ การยอมรบวาเปนเทคนควธการท�สามารถสรางสรรคไดทงภาพ เสยง และลลาการเคล�อนไหว � ยงเปนแนวทางตาง ๆ เพ�อพฒนาการออกแบบทงท�เปนการออกแบบเพ�องานวจตรศลปและประยกตศลป� การสรางภาพจากคอมพวเตอร สามารถสรางสรรคไดหลายลกษณะ 1) การเขยนหรอการสรางภาพในเคร�องคอมพวเตอร โดยเขยนขนใหม โดยโปรแกรมวาดรป� (Paint Brush) และโปรแกรมภาพประกอบ (Adobe illustration) 2) การนาภาพสแกนเขาเคร�องคอมพวเตอรลกษณะนตองมภาพตนแบบ แลวมการปรบแตง� ใหไดภาพสวยงามตามตองการ สวนใหญจะใชโปรแกรมตกแตงภาพ (Adobe Photoshop)

ภาพประกอบท% 1.30 งานออกแบบ ส.ค.ส.ใหกบโรงเรยนดวยเทคนคใช ส�อคอมพวเตอร ออกแบบโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

25

ศลปวจารณ

การวจารณแสดงความคดเหนเปนสงจาเปนในการศกษาคนควา เปนการ� ฝกใหมจตใจเปนนกประชาธปไตย รจกรบฟงความคดเหนของผอ�นดวยทศนะเปดกวาง มความคดท�ลกซง� สขมรอบคอบ สามารถเขาใจปญหาและรจกปรบปรงตนเองดวยวถทางท�เหมาะสม ถกตองดงาม รจกเปรยบเทยบและประเมนคา ตลอดจนรจกยกยองใหเกยรตผอ�น ศลปวจารณหรอการวจารณงานศลปะท�แฝงคณคาทางความงาม ความคด และจตใจอยในผลงาน จาเปนตองเรยนรและวพากษวจารณเพ�อการศกษา การช�นชม เขาถงและซาบซงในงานศลปะซ� งจะ� นา ไปสการพฒนาสนทรยภาพและบคลกภาพตอไป

ความหมายของศลปวจารณ

คาวา “วจารณ” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายไววา “ใหคาตดสนสงท�เปนศลปกรรมหรอวรรณกรรม � โดยผมความรควรเช�อถอได วามคาความงาม ความ -ไพเราะดอยางไรหรอมขอขาดตกบกพรองอยางไรบาง ” ซ� งมกจะใชเตมคาวา “วพากษวจารณ”

ดงนน� คาวา “ศลปวจารณ” จงหมายถง การวพากษวจารณผลงานทางศลปะท�ศลปนไดสรางสรรคขนไว โดยผวจารณใหความเหนตามหลกเกณฑและหลกการของศลปะแตละสาขา ทงในดานสน� � ทรยศาสตรและปรชญาสาขาอ�นๆ เพ�อใหไดขอคดนาไปปรบปรงพฒนาผลงานศลปะและเปนการฝกวธด วธคด ใหเหนคณคาของงานศลปะนนๆ �

ลกษณะการวจารณ

ศลปวจารณแบงออกเปน 3 ลกษณะ ดงน� 1. วจารณตามความรสก เปนการวจารณงานศลปะท�แสดงออกวาชอบหรอไมชอบ รสกอยางไร กพรรณนาไปตามนน การวจารณโดยใชอารมณแสดงความรสกสวนตวเพยงอยางเดยว � โดยขาดทฤษฎทางศลปะสนบสนน อาจทาใหการวจารณนนขาดหลกการท�นาเช�อถอ� เพราะจะเปนไปตามอารมณความรสกของผวจารณมากกวา 2. การวจารณตามเนอหาสาระ � เปนการวจารณงานศลปะท�แสดงออกถงการวเคราะหตความ และประเมนคาอยางมหลกการท�นาเช�อถ อ การวจารณในลกษณะนจะสงเสรมการพฒนาสนทรยภาพ� และการสรางสรรคงานศลปะ เพราะเปนการวจารณท�อางองทฤษฎและประสบการณทางดานศลปะมาสนบสนน จงเปนท�ยอมรบกนอยางกวางขวาง

26

3. การวจารณตามความรสกและตามหลกทฤษฎ เปนการวพากษวจารณโดยผสมผสาน ระหวางความรสกสวนต วของผวจารณกบหลกทฤษฏหรอ เนอหาสาระ ทงนเน�องจากงานศลปะมความเกยวของ� �� �กบอารมณและความรสกเปนสาคญ หากผวจารณเลอกวจารณผลงานท�ชอบหรอมอารมณรวมดวย ผนวกกบการใชหลกทฤษฎท�เปนหลกการสากลมาวเคราะหรวมกน กจะเปนการวจารณท�สนกสนาน มชวตชวาและชวยใหสามารถเขาถงผลงานนนไดงายขน � � แตอยางไรกตาม หากมการวจารณเพ�อตดสน ชขาดผลงาน� ศลปะเพ�อการใหคะแนนหรอรางวลควรหลกเล�ยงการใหความรสกสวนตว แตจะ มงเนนท�อารมณ การแสดงออกของผสรางสรรคและหลกทฤษฎทางศลปะประกอบกน

จดมงหมายของการวจารณ

1. เพ�อเปนขอคดในการพฒนา ปรบปรงขอบกพรองในผลงานศลปะ 2. เพ�อใหมความรความเขาใจในงานศลปะ และรทกษะกระบวนการสรางสรรค 3. เพ�อใหเกดความช�นชมในงานศลปะเหนคณคาในความงามหรอมสนทรยภาพ 4. เพ�อใหผวจารณและผสนใจเปนผใฝรรกการอาน รกการเขยน และไวเปนขอมลในการวจารณ 5. เพ�อใหมจตใตสานกในการอนรกษศลปะ วฒนธรรม และสงแวดลอม� 6. เพ�อประชาสมพนธ เปนส�อเผยแพรขาวสาร ความเคล�อนไหวของวงการศลปะในลกษณะ

วจารณ 7. เพ�อเปนการฝกใหผสรางสรรคผลงานศลปะและผชมไดแสดงความคดเหน มจตใจท�เปน

นกประชาธปไตย 8. เพ�อนามาเปนแนวทางประกอบการตดสนการประเมน ในการเรยนการสอนวชาศลปะ

หรอการประกวดแขงขนผลงานศลปะ คณสมบตของผวจารณงานศลปะ

1. เปนผมความรความเขาใจในสาระทศนศลปดานทศนธาต หลกองคประกอบศลป รปแบบการสรางสรรคงานศลปะ สนทรยศาสตรในศลปะประจาชาต และศลปะสากล 2. เปนผมความสามารถวเคราะห ตความ และประเมนคาในรปแบบผลงานท�มองเหน 3. เปนผมความสามารถในการบรณาการเช�อมโยงสาระศลปะกบสาระอ�นๆ เชน ในดาน คณธรรม จรยธรรม ศาสนา การเมอง ภมปญญาไทยและสากลเปนตน 4. เปนผมความสามารถในการพรรณนาเชงภาษาเพ�อส�อสารขอคด คาวจารณ ทงในดาน�ภาษาพดและภาษาเขยน 5. เปนผมความเปนประชาธปไตยยอมรบฟงความคดเหนของผอ�น

27

6. เปนผมความสนใจ ทนสมยตอโลกยคขาวสารขอมล เพ�อเปนขอมลตอการวจารณและ เสนอแนะ

ทฤษฎหรอเกณฑในงานศลปะ กอนจะแสดงความคดเหนหรอทาการวจารณงานศลปะชนใด �กตาม ควรท�จะทราบลกษณะของงานเสยกอน เพ�อจะไดทาการวจารณไดอยางถกตอง ทฤษฎการสรางงานศลปะจดเปน 4 ลกษณะดงน�

1 นยมการเลยนแบบ (Imitational Theory) เปนการเหนความงามในธรรมชาตแลวเลยนแบบไวใหเหมอนทงรปราง รปทรง สสน ฯลฯ�

เกณฑ พจารณาความเหมอนทงรปลกษณและความรสก �

ภาพประกอบท% 1.31 ภาพวาด “หลงบาน...2542” วาดภาพสอะครายลคโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

28

2 นยมสรางรปทรงท�สวยงาม (Formalism Theory) เปนการสรางสรรครปทรงใหมท�สวย งามดวยทศนธาต (เสน รปราง รปทรง ส นาหนก ผว บรเวณวาง � ) และเทคนควธการตางๆ

เกณฑ ความสวยงามของรปราง รปทรง สดสวน การจดภาพ เทคนคการสรางสรรค บางครงไมแสดงเนอหาเร�องราว� �

ภาพประกอบท% 1.32 ศลปะส�อผสม “พนผวท�แตกตาง� 2” ผลงานส%อผสมโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

3 นยมแสดงอารมณ (Emotional Theory) เปนการสรางงานใหดมความรสกตางๆ ทงท�เปน�อารมณอนเน�องมาจากเนอหาเร�องราว และอารมณของศลปนท�ถายทอดลงไปในชนงาน� �

เกณฑ ภาพกระตนใหผดผชมเกดความรสกไปตามท�ภาพแสดงออกหรอกระตนความรสกท�เปนประสบการณเดมของผดแตละคน

ภาพประกอบท% 1.33 “พลงชวตกบจตภายใน ” วาดภาพสอะครายลคโดย : สมบรณ แกวรวมวงค

29

4 นยมแสดงจนตนาการ (Imagination Theory) เปนงานท�แสดงภาพจนตนาการ แสดงความคดฝนท�แตกตางไปจากธรรมชาตและสงท�พบเหนอยเปนประจา �

เกณฑ การแสดงออกอยาง อสรเสร ทงเนอหา เร�องราว และเทคนควธการสรางสรรค� �

ภาพประกอบท% 1.34 ภาพวาด “ลานาอรหนต” วาดภาพสฝน โดย : ประสงค ลอเมอง

ความรเกยวกบทฤษฎทางศลปะทง � � 4 ทฤษฎน � จะชวยใหเรารวา งานท�จะวจารณอยในทฤษฎอะไร มจดมงหมายในการสรางอยางไร และใชเกณฑอะไรในการตดสนประเมนคา แตกไมควรจะยดตดกบ ทฤษฎใดทฤษฎหน�งมากนกเพราะงานศลปะบางชน� อาจตองมหลายทฤษฎ ทาใหผวจารณตองพจารณาใหรอบคอบ เชน ภาพโมนาลซาเปนงานท�มทงความเหมอน � รปรางรปทรงท�สวยงามและอารมณในใบหนา เปนตน

ภาพประกอบท% 1.35 ภาพวาดโมนาลซา ท%มา : www.skoolbuz.com/library/content/586

30

หลกการและวธการวจารณงานศลปะ

เปนกระบวนการแสดงความคดเหนท�ใชความร ความสามารถในการพจารณาผลงานศลปะ อยางเปนขนต � อนและมวจารณญาณตามหลกและวธวจารณงานศลปะโดยมขนตอนการวจารณ� ดงน�

1. ขอมลภาพ เปนขอมลท�เกยวกบผลงานท�จะวจารณ� ไดแก เปนงานทศนศลปแขนงใด ช�อภาพ ช�อศลปน วสด เทคนค วธการ ขนาดปจจบนอยท�ใด ขอมลนไดจากการดส � จบตแสดงผลงานหรอสมภาษณจากศลปน

2. ขนพรรณ� นา เปนขอมลท�ไดจากการมองเหน การสงเกตและตงคาถามวา ทานเหนอะไรบาง� ในงานชนนน โดยกลาว ถงทศนธาต ไดแก เสน รปราง รปทรง ส นาหนก พนผว บรเวณวา� � � �เปนอยางไร การจดภาพหรอการจดองคประกอบเปนอยางไร ในหวขอตอไปน จดสนใจ � เอกภาพ การเนน ความกลมกลน ความขดแยง ถาผลงานศลปะชนนนไมปรากฏทศนธาตหรอการจดภาพ� � ขอใดกไมตองกลาวถง

3. ขนแปลความ� เปนขนการคนหาความหมายของภาพโดยเรมจากความสมพนธภาพท�เหน� �กบช�อภ าพเปนอยางไร ศลปนตองการจะส�ออะไร หรอมอะไรเปนสงท�ศลปนตองการแสดงออกและ �ภาพนนกระตนใหเรารสกนกคดอยางไร�

4. ขนวเคราะหภาพรวม� โดยพจาณาวา เปนงานศลปะแบบใด จดอยในทฤษฎอะไร (การเลยนแบบ รปทรงนยม อารมณนยม หรอจนตนาการนยม) เพ�อจะไดพจารณาตามเกณฑของแตละทฤษฎ

5. ขนตดสนประเมนคา� พจารณาจากขอ 1, 2, 3 และ 4 แลวตดสนเลยวาผลงานเปนอยางไร งามหรอไมงาม ดหรอไมด ถาดกชม ถาไมดอาจจะมการตและเสนอแนะเพ�อการพฒนาตอไป

31

แบบฝกท% 1

เร%อง ศลปะกบมนษย

ช�อ - นามสกล.................................................เลขท�.....................ชน ม� .5/.................. จดประสงค การเรยนร 1. จาแนกความแตกตางงานศลปะแตละประเภทได 2. บอกคณลกษณะของผวจารณท�ดได คาช.แจง ใหนกเรยนศกษาเอกสารประกอบการสอน เร�อง ศลปะกบมนษย แลวเขยนคาตอบลงในใบงานใหถกตอง

1. งานวจตรศลปแตกตางจากงานประยกตศลป อยางไร............................................................................................................................................................. 2. ใหอธบายลกษณะของงานจตรกรรมมาพอสงเขป ............................................................................................................................................................. 3. งานจตรกรรมมความแตกตางจาก งานประตมากรรมอยางไร ............................................................................................................................................................. 4. ประเทศใดท�นาเอาการพมพภาพมาใชเปนชาตแรก ............................................................................................................................................................. 5. ใหอธบายคณลกษณะของผวจารณท�ดควรเปนอยางไร พอสงเขป ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

32

แนวคาตอบแบบฝกท% 1

เร%อง ศลปะกบมนษย

ช�อ – นามสกล ..............................................................................เลขท�.......ชน ม� .5/..........

1. งานวจตรศลปแตกตางจากงานประยกตศลป อยางไร งานวจตรศลปเนนดานความงามและความพงพอใจ สวนงานประยกตศลปเนนดานประโยชน

ใชสอย เชน งานออกแบบผลตภณฑ

2. ใหอธบายลกษณะของงานจตรกรรมมาพอสงเขป การขดเขยน การวาด และระบายส เพ%อใหเกดภาพ เปนงานศลปะท%ม 2 มต เปนรปแบน ไม ม

ความลกหรอนนหนา

3. งานจตรกรรมมความแตกตางจาก งานประตมากรรมอยางไร งานจตรกรรมมลกษณะ 2 มต เปนรปแบน ไมม ความลกหรอนนหนา

งานประตมากรรมมลกษณะเปน 3 มต มความลก นน หนา

4. ประเทศใดท�นาเอาการพมพภาพมาใชเปนชาตแรก ประเทศจน

5. ใหอธบายคณลกษณะของผวจารณท�ดควรเปนอยางไร พอสงเขป เปนผมความรความเขาใจในสาระทศนศลป หลกองคประกอบศลป สามารถวเคราะห

ตความและยอมรบฟงความคดเหนของผอ%น

33

กจกรรมท% 1

เร%อง การสรางงานศลปะดวยคอมพวเตอร

ช�อ – นามสกล ..............................................................................เลขท�.......ชน ม� .5/..... จดประสงค รและเขาใจกระบวนการสรางสรรคงานศลปะโดยใชส�อเทคโนโลยได คาช.แจง ใหนกเรยนสรางงานศลปะดวยคอมพวเตอรมา 1 ชน � โดยเขยนภาพทวทศนจากประสบการณตนเองดวย พรอมอธบายแนวคด และขนตอนในการสรางสรรคงาน� ดวยการใชโปรแกรมสาเรจรป โปรแกรม Paint กจกรรมเสนอแนะ กรณท�นกเรยนทางานไมเสรจในเวลาเรยนปกต นกเรยนสามารถปฏบตงานศลปะโดยใชโปรแกรม Paint ในหองปฏบตการคอมพวเตอร 5 หรอหองสบคนของกลมสาระการเรยนรศลปะ ในเวลาวางหลงรบประทานอาหารกลางวน หรอ คาบพฒนาศกยภาพผเรยน

34

แบบทดสอบหลงเรยน

หนวยการเรยนรท% 1 ศลปะกบมนษย

เร%อง ศลปะกบมนษย

คาช.แจง

1. แบบทดสอบแบบปรนย มจานวน 4 ตวเลอก จานวน 10 ขอ 2. นกเรยนทาเคร�องหมายกากบาทลงในกระดาษคาตอบท�แจกใหโดยเลอกขอท�ถกตอง ท�สดเพยงขอเดยว 1. งานศลปะประเภทใดท�มองเหนไดทกดาน ก. จตรกรรม ข. ประตมากรรม ค. ภาพพมพ ง. ออกแบบ 2. งานจตรกรรมจะเนนการออกแบบเร�องใด ก. ความงาม ข. เนอหาสาระ� ค. องคประกอบศลป ง. ถกทกขอ 3. ขอความใดกลาวถงศลปะ ไดถกตองท�สด ก. ชางวาดรปได ข. นาตกสสวยงาม� ค. งานปนฝมอคน� พการทางห ง. นกกระจาบสรางรงไดงดงามมาก 4. ประยกตศลป เปนศลปะท�สนองความตองการดานใดมากท�สด ก. ประโยชนใชสอย ข. ความงาม ความพงพอใจ ค. ตกแตง ง. ถกทกขอ 5. วจตรศลปเปนศลปะท�สนองความตองการดานใดมากท�สด ก. ประโยชนใชสอย ข. ความงาม ความพงพอใจ ค. ตกแตง ง. ถกทกขอ 6. ภาพพมพพนราบ มลกษณะอยางไร� ก. เปนกระบวนการพมพท�นาเอาแผนหนมาเปนแมพมพ ข. เปนกระบวนการพมพท�ไดภาพพมพตรงกบแมพมพ ค. เปนกระบวนการสรางแมพมพโดยก ารทาใหเกดสวนลกและสวนนน ง. เปนกระบวนการสรางแมพมพโดยการสรางภาพหรอรวรอยลงบนแมพมพ �

35

7. การเขยนทศนยภาพเปนพนฐานสาคญในการเขยนภาพในขอใด� ก. การเขยนภาพหนนง � ข. การเขยนภาพบคคล ค. การเขยนภาพทวทศน ง. การเขยนภาพสงมชวต� 8. ประตมากรรม หมายถง การสรางสรรคงานดวยวธใด ก. การตกแตงลวดลาย ข. การขด ขด ลาก ค. การปน การแกะสลก การหลอ� ง. การออกแบบกอสรางอาคารตางๆ 9. ภาพวาดท�ดแลวกระตนอารมณจดอยในแนวทางการวเคราะหงานทศ นศลปในดานใด ก. ดานสาระ ข. ดานความงาม ค. ดานความรสก ง. ดานประสบการณชวต 10. การแสดงออกทางดานความคดเหน คอความหมายในขอใด ก. การวจารณ ข. สนทรยศาสตร ค. การวเคราะห ง. ถกทกขอ

36

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

เร%อง ศลปะกบมนษย

จานวน 10 ขอ

ขอท% คาตอบ

1 ข 2 ง 3 ค 4 ก 5 ข 6 ก 7 ค 8 ค 9 ค 10 ก

37

เอกสารอางอง

ชลด นมเสมอ� . องคประกอบของศลปะ. พมพครงท� � 6. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2544 ผดง พรมมล และคณะ. ศลปะชวงช.นท% 3 (ม.1 – 3). กรงเทพมหานคร : โรงพมพประสานมตร, 2545

สชาต วงษทองและคณะ. ทศนศลป ม . 5. กรงเทพมหานคร : วฒนาพาณช, 2549 สมเกยรต ตงนโม� . ความคดสรางสรรคและการสรางสรรค. เชยงใหม : วารสารศลปะวชาการ ปท� 1 ฉบบท� 1 คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม, 2543 ศภชย สงหยะบศย. ทศนศลปปรทศน . กรงเทพมหานคร : สานกพมพโอเดยนสโตร, 2546