1
. ., ., . ., .- ., , , // : , , .
- KazNU 20-22 2006. Almaty: “Kazakh Universiteti”, қ006, . 18-29.
, , -
, Ц -
,
О О ФО О , О О , О О О О О О
ABSTRACT: “Geomorphology, geology, climate and hydrology of the Otrar oasis”. This article is
dedicated to the ecological features explaining the uniqueness of the Otrar oasis where converge 3 main
geological systems: fluvial valleys (Syrdarya, Arys, Bogun rivers), mountains (Big Karatau at NE) and
desert (Kyzylkum at SW). The climate, reconstructed during the last 2000 years, explain the formation of
the modern phases of aridization and the historical stages of the oasis. The groundwater table supported
the water level in the irrigation canals and controlled the repeated phases of salinization.
KEYWORDS: paleoenvironment, hydrogeology, irrigation devices, Middle Age, South
Kazakhstan
: " , , ". , 3 - , , ,
- - . қ000
, .
.
І : « і ің , , ». , , ө - 3 і і ө ңғ і і -
ғ ң і - ө і ң . ңғ Қ00 і і і - ң ө і і і
ө і і і ң . Ы ң ң і і і ң ң і ұ ғ і ұ
ұ ғ ».
қ000 ,
, ,
. , ( ),
: , , , . .
;
, , ; ; –
, .
2
, қ
қ .
1 - и и и
6үºҚ4’ / 4қº4Ү’, қ0б30 , 3 = : - , ( ), а
, .
и . 1- , :
; ; - , , .
- Г Ка а а -
, , .
қҚ00 ; ; ,
- 20-30 .
3 , Қ5 .
- (500-ү00 ),
( . 4). - К - ,
- - .
, , 5 - Қ5 .
- ч а а ( . 4.қ), - , ,
3
,
.
- 0.қ5 1 .
0.5 . -
20x30 , .
0.35 1 . қ50 .
- а а О а а ча
( - -
); ( ); - , , 2 ( -
) ( ), ( ), - ( - )
.
1-Қ.5 Қ000 . 0,
қ-3 . (> 100
) (<Қ00 ) : – , ( Қ0-Қ5 / )
- ;
– (Қ-3 ) , - , ,
; – ( ),
350б350 қ0 ( , .).
2 – и и щ
- Қү9Қ Қ995 , ,
, , 40 - .
1918- Қ9қ4 .
( ) .
– Ққ.6º ( -қ5, + 29.2°). 35, НТЮrЧКХТЭв 12).
– , 1969 – 1994 . –
қ0қ.ү ( - қ9.9, -1.5).
– , -
. – , .
Ү0 . – И қ950 / ( 6ү, 399) ҚҮ.Қ MJ/
2/ ,
. – Ү30 ,
3.6
– 3.Қ ./ ( -қ.қ, -
-3.5-4.0), - .
4
и . 2.1.1 – ( 2004)
и . 2.1.2 – ( 2004)
- 100 . ;
қ5 % Қ50 қ0қ / , . 3-4, 10-Ққ ,
20-қ5 , . Қүүқ Қ6.үº Қүү4 Қ6.0º.
Қүү5 ү.9º Қ950 9.үº. 40 30 қ0 .
: 1901 (291.5 / ), 1914 (305.1), 1928 (293.9),
Қ969 (30қ.Қ), Қ9үҚ (қ99.ү). Қүү4 (қ.Қ / !), 1890 (55), 1915
(76.3), 1925 (107), 1936 (78.5), 1983 (110.9), 1995 (103.4) ( . қ.қ.Қ . қ.қ.қ)
5
Temperature in Otrar (1891 - 1995)
8
9
10
11
12
13
14
15
1891
1896
1901
1906
1911
1916
1922
1928
1933
1938
1943
1948
1953
1958
1963
1968
1973
1978
1983
1988
1993
Year
Te
mp
era
ture
(°C
)
и . 2.2.1 – 1891-1995.
- ; - ( ) (Sala, Meseth 2004)
Precipitation in Otrar (1891 - 1995)
8
58
108
158
208
258
308
358
1891
1896
1901
1906
1911
1916
1922
1928
1933
1938
1943
1948
1953
1958
1963
1968
1973
1978
1983
1988
1993
Year
Pre
cip
itati
on
(m
m/y
ear)
и . 2.2.2 – Қү9Қ-1995.
– ; - (Sala, Meseth 2004)
Continentality Index in Otrar (1891 - 1995)
20
25
30
35
40
45
50
1891
1896
1901
1906
1911
1916
1921
1926
1931
1936
1941
1946
1951
1956
1961
1966
1971
1976
1981
1986
1991
Tem
pera
ture
(°C
)
и . 2.2.3 - Қү9Қ-1995.
- ; - , 2004)
6
-
(T , 1.2 ( ) , ү00 . , 1000-
). . VIII
IБ-XIII . БVII қ
.
и . 2.3 –
3200 , . (T) - ; (P) - ; (a) – ; (b) ; (c)
- , 14C
( , Sala, 2003)
- - O
, -
- -A .
қ : - .
3 :
– : rtemisia terrae albae, Salsola rigida);
– : (CХТЦКМШpЭОrК, SКХsШХК, PОЭrШsТЦШЧТК, Atriplex);
– : ( ) (EХКОКЧЮs, PШpЮХЮs) (HКХТЦШНОЧНrШЧ, TКЦКrТб)
қ : ;
Ж : РОrЛШК, , , ,
, , , , , ,
; ; .
7
3 - и и
O , A o
3 Ka . , A - ,
. . .
- а а , 30Қ9
. - 219 000
462 000 . .
K , . A ,
O . ,
, KК . , - , .
, - - 566 3/ .
KК ( Қ00 ) - 446 3/ , қ0 % , . O 10
, 300-500 , 0.8-0.9 / . ,
- ; - . Қ964 .
ү-Қ0 .
Қ95ү . . +3-4 ,
3-4 ( .
. - .
,
. 4000 - ,
Қ500 . -
. 30 60 (
. O (M )
қ0 , 4-5 .
, .
8
и . 3.1 – - ,
ққ . A ,
.
ү0бҚ50 , O .
50 ,
Қ5 ү0 2
Қ50 - , 40 . A . , -
, .
K , ( . Қ).
, K
. .
( 1970 . қ,қ 40
3 Қ4 3
, қ3,Ү 3/ (63 % ) .
5 , 3 ( ) TШ Қ9.5 3 Қ4 3, KК ( )
4.03 3 қ.55 3,
( ) 5.4 3 4.4 3
.
9
и .3.2 – .
O - ,
A .
- A
KК T - , 400
O . 3 : , . A ,
KК . 0.5 , 5-3 Қ ,
30-40 , 0.Ү / . , K ,
9 . .
3-4 Қ0-Ққ . Қ969-1994 . қ3 3/ ( - - 64.5,
- 6.34 3/ , 8 ). 80
3/ ( 1969 .); - 12.0 3/ (1983 .).
3Қү 3/ ( Қ969 .); Қ.46 ( Қ99Қ қ004 .). 10-30 ; Ққ-
6-Қ0 . ,
, .
, ,
, , .
, , 0.2-0.35 / ,
Қү . K ,
- . 3 . :
– 4 , 6-қ . – 1 .
10
– 3 K : - -Ky ; O
; , O , .
и . 3.3 – O .
. A . 3 (
2002)
и . 3.4 – A . K ,
(1), (2), (3), (4). , (Ф 2002)
.
: БVIII .
A ( )
,
11
. , қ0 3/ ,
. O , Қ3
. ,
( K ), .
- а Б Ka , - , қ00
- O .
- 30- A қ0 . қ50 , ү , Қ0
1.5-қ , 0.қ / . 3-4 3/ . , .
O A , , .
4- и и
O : -
( KК ); - ( A , ).
KК қ : - 6-Қ0 ,
, . . - .
- , O 350-400 .
и . 4.1 – KК
12
и . 4.2 - : Қ = <50 3/ ; ҚҚ => ү00 3/ . -
( . . . 1999)
A . .
Қ.5 3 .
.
(Қ93қ), ү-Қ0 . қ-3 / қ0-50 / .
, , .
. , қ.5-
3 .
и
A . ., . , . . . , - . (Қ96ү).
. . - (Қ995) : . (A . ),
Қ, - , .ҚҮ-45.
Қ9үҮ . . , Қ9үҮ.
- . I. . “ ”. , Қ953.
13
( ) - , .
. . , Қ960. A - - . I.
. “ ”. . , Қ94ү.
. 3. -
. K. , Қ994. , a ,
қҚҮқ4 / қҚ0үҮ. . ., .A., . , . , . , . .
( ). // - . A , « », Қ999, . Қ, .ҚүҚ-196.
.M, M.A. (Қ95ү-59) -K . - .