III.ÜNİTE BÖLGEMİZİ TANIYALIM

HARİTANIN DİLİ Dünya üzerinde dağlar, tepeler, düzlükler ve

çukurlar yeryüzü şekillerini oluşturur. Yeryüzü şekilleri haritalarda farklı şekillerde gösterilir. Kabartma haritalarına bakarak kimi yerlerin kabarık, kimi yerlerin çukur olduğunu görürüz. Kabartma haritalarına dokunduğumuzda bunların nasıl olduğunu daha net hissedebiliriz.

Haritanın dilini anlamak için çeşitli işaret ve

açıklamaların olduğu bölümden yararlanabiliriz.

(LEJANT)Bu bölümde yer alan çubuk yükseklik basamaklarını gösterir. Çubuktaki renkler bir yerin deniz seviyesinden ne kadar yüksekte olduğunu gösterir. Deniz seviyesi sıfır metre olarak kabul edilir.

TÜRKİYE BÖLGELER HARİTASI

DAĞ

AKARSU

VADİ

GÖL OVA DENİZ

PLATO

Dağ: Çevrelerine göre daha yüksek ve ve tabandan zirveye kadar yamaçları eğimli olan yeryüzü şeklidir. 500 metreden az olan yükseltilere tepe denir.

Ülkemizde Ağrı, Erciyes, Hasan Dağı tek dağ; Toros Dağları; Kuzey Anadolu Dağları başlıca sıradağlarımızdır.

Ağrı Dağı

Toros Dağları

Dağlar fiziki haritalarda kahverengi ve tonları ile gösterilir. Doğu Anadolu Bölgesi’nin yükseltisi fazladır. Fiziki haritada kahverengi ile gösterilir.

Yükselti basamağı arttıkça fiziki haritalarda renkler koyulaşır.

Doğu Anadolu Bölgesi

Ova: Akarsular tarafından derin yarılmamış, çevresine göre alçakta olan geniş düzlüklerdir.

Çukurova,Bafra, Çarşamba, Büyükmenderes, Küçükmenderes, Gediz, Bakırçay ovaları gibi.

Fiziki haritalarda ovalar yeşil renkle gösterilir. Deniz seviyesinden 200 metreye kadar olan verimli topraklardır.

Çukurova Büyükmenderes

Plato: Akarsular tarafından derin yarılmış, çevresine göre yüksekte olan geniş düzlüklerdir.

Ülkemizde geniş düzlükler bulunur.Haymana, Bozok, Cihanbeyli, Gaziantep, Şanlıurfa platoları gibi.

Gaziantep Platosu Haymana Platosu

Vadi: Akarsuyun, yatağını aşındırarak oluşturduğu yeryüzü şeklidir. İç Anadolu Bölgesinde bulunan Ihlara Vadisi gibi.

Ihlara Vadisi

Akarsu: Kaynak,yağmur veya eriyen kar ve buzul sularıyla beslenen; belirli bir yatak boyunca sürekli veya zaman zaman akan sudur.

Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya,Büyükmenderes gibi akarsularımız bulunmaktadır.

Fiziki haritalarda akarsular mavi renkle gösterilir.

Sakarya Nehri Kızılırmak

Göl: Karalardaki çukurluklarda birikmiş durgun sudur. Van Gölü, Sapanca Gölü, Tuz Gölü…….

Fiziki haritalarda göller de akarsular gibi mavi renkle

gösterilir.

Not : Ülkemizde yükseltisi fazla olan bölgemiz DOĞU ANADOLU BÖLGESİ ’dir. Türkiye fiziki haritalarında kahverengi ile gösterilir.

Not : Yükseltisi az olan bölgemiz ise MARMARA BÖLGESİ ’dir. Türkiye fiziki haritalarında yeşil renkle gösterilir.

ETKİNLİK – 1 Aşağıdaki boşluklara uygun olan kelimeleri

yazınız. Türkiye’nin yükseltisi en fazla olan

bölgesi………………………………………’dir. Türkiye’nin yükseltisi en az olan

bölgesi……………………………………….’dir. Türkiye fiziki haritalarında Doğu Anadolu

Bölgesi ……………………...rengi ile gösterilir. Türkiye fiziki haritalarında Marmara Bölgesi

……………………………renk ile gösterilir.

1. Çevrelerine göre daha yüksek ve tabandan zirveye kadar yamaçları eğimli olan yeryüzü şeklidir.

a. vadi

2. Akarsular tarafından derin yarılmamış, çevresine göre alçakta olan geniş düzlüklerdir.

b. dağ

3. Karalardaki çukurluklarda birikmiş durgun sulardır.

c. göl

4. Akarsular tarafından derin yarılmış, çevresine göre yüksekte olan geniş düzlükledir.

d. ova

5. Akarsu, yatağını aşındırarak oluşturduğu yeryüzü şekilleridir.

e. akarsu

6. Kaynak, yağmur veya eriyen kar ve buzul sularıyla beslenen; belirli bir yatak boyunca sürekli veya zaman zaman akan sulardır.

f. plato

ETKİNLİK – 2 Aşağıda verilen tanımları ilişkili olduğu kavramlarla eşleştiriniz.

ETKİNLİK – 3 Aşağıdaki kelimeleri uygun olan boşluklara yazınız. yeşil deniz sıfır

yükselti kahverengi 1. Türkiye fiziki haritalarında deniz seviyesi ………………

metre kabul edilmektedir.2. Fiziki haritalarda en yüksek yerler ……………..ile gösterilir.3. Fiziki haritalarda çubuktaki renkler ……………

seviyesinden ne kadar yüksekte olduğunu göstermektedir.

4. Fiziki haritalarda en alçak yerler…………..renkle gösterilir.5. Fiziki haritanın işaret bölümündeki renkleri gösteren

çubuk………….basamaklarını göstermektedir.

TEST – 1 1. Fiziki haritalarda kullanılan renkler yükselti

basamaklarını göstermek için kullanılır. Buna göre, Doğu Anadolu Bölgesi’nin haritası çizilirken hangi renkler daha fazla kullanılır?

A) Turuncu B) Yeşil C) Kahverengi D) Sarı

2. Ayça, Ege ve İç Anadolu Bölgeleri’ne ait sınıftaki fiziki haritaları incelemiş ve haritalarda bölgelerin farklı renklerde gösterildiğini görmüştür.

Bunun nedenini öğretmenine sorduğunda Ayça’nın aldığı cevap aşağıdakilerden hangisi olur?

A) Ege Bölgesi’nin daha batıda yer alması B) Bölgeler arasında yükselti farkının olması C) Bölgelerin kapladığı alanın farklı olması D) İç Anadolu Bölgesi’nin ikliminin kurak

olması

3. Yeryüzü şekillerinin sade olduğu, geniş tarım alanlarının bulunduğu, ulaşımın kolay yapıldığı bölgemiz aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ege Bölgesi B) Marmara Bölgesi C) Karadeniz Bölgesi D) Akdeniz Bölgesi

4. Yüzölçümü en küçük ve en büyük olan bölgelerimiz hangisinde doğru verilmiştir?

En küçük En büyük

A) Marmara Bölgesi Akdeniz Bölgesi

B) Güneydoğu A.Bölgesi İç Anadolu Bölgesi

C) Doğu Anadolu Bölgesi Ege Bölgesi

D) Güneydoğu A.Bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi

5. 1. Dağlar denize paralel uzanır. 2. Kıyı ile iç kesimler arasına ulaşım

kolaydır. 3. Denize kıyısı vardır. 4. Her mevsim yağış görülür. Yukarıdaki özelliklerden hangileri Ege

Bölgesi’ne aittir? A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 2 ve 3 D) 2 ve 4

6.Yeryüzü şekilleri, yeryüzündeki doğal unsurların oluşturdukları görünümlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi bir yeryüzü şekli değildir?

A) Çukurova B) Ağrı Dağı C) Van Gölü D) Nemrut Harabeleri

7. Türkiye’de dağların denize paralel uzandığı bölgeler aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Akdeniz Bölgesi ve Karadeniz Bölgesi B) Akdeniz Bölgesi ve Ege Bölgesi C) Karadeniz Bölgesi ve Ege Bölgesi D) Akdeniz Bölgesi ve Marmara Bölgesi

8. Platoları ile ünlü olan bölgemiz aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doğu Anadolu Bölgesi B) İç Anadolu Bölgesi C) Ege bölgesi D) Akdeniz bölgesi

9. I.Akarsular tarafından derin yarılmış, çevresine göre yüksekte olan düzlüklere........…….denir.

II.Akarsular tarafından derin yarılmamış, çevresine göre alçakta olan düzlüklere..……………denir. Buna göre, boşluklara gelmesi gereken uygun

kavramlar aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru verilmiştir?

I II A) Ova Plato B) Plato Ova C) Vadi Ova D) Vadi Plato

10.

Yukarıdaki tabloda verilen bazı illerimizin fiziki haritalarda gösterildiği renkler verilmiştir.

Tabloda verilen bilgilere göre, yükseltisi en az olan ilimiz aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eskişehir B) Adana C) Ağrı D) İzmir

İL FİZİKİ HARİTADA GÖSTERİLDİĞİ RENK

İzmir Yeşil Eskişehir Sarı Ağrı Kahverengi Adana Yeşil

İKLİM VE İNSAN FAALİYETLERİHava durumu : Bir yerde kısa süreler içinde

gözlemlenen ve değişkenlik gösteren hava olaylarına hava durumu denir.Örneğin “İstanbul’da bir hafta boyunca yoğun kar yağışı görülecek.”

İklim: Bir yerde uzun yıllar boyunca gözlemlenen ortalama hava olaylarına iklim denir.

Ülkemizin farklı yerlerinde değişik iklim tipleri görülmektedir.Bunun nedenleri;

EnlemYükseltiKara ve denizlerin dağılımıOrta kuşakta yer almasıdır.

İklimin insan faaliyetlerine etkileri şunlardır:

TARIMGİYİNME

HAYVANCILIK

KONUT TİPİ BİTKİ

ÖRTÜSÜ

BESLENME

TURİZM

ULAŞIM

Türkiye’de görülen iklimler

Karadeniz İklimi Akdeniz İklimi Karasal İklim

TÜRKİYE İKLİM HARİTASI

1. Karadeniz İklimi : Her mevsim yağışlı ve ılıman geçer. Yazlar serindir. Yağışlar genellikle yağmur şeklinde olup en fazla yağış sonbaharda düşer. Yağış fazla olduğu için bitki örtüsü ormandır. Bu yüzden kırsal kesimdeki evlerin yapı malzemesi ahşaptır.

En fazla çay, fındık, mısır gibi tarım ürünleri yetiştirilir. Karadeniz Bölgesi kıyı kesimleri ile Marmara Bölgesi’nin kuzeyinde görülür.

2. Akdeniz İklimi : Bu iklim tipi ülkemizde en belirgin olarak Akdeniz ve Ege kıyılarında görülmektedir. Marmara Bölgesi’nin güney kıyılarında da etkisi görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. En fazla yağış kış aylarında düşer.

Bitki örtüsü, çoğunlukla kısa boylu çalılıklardan oluşan makilerdir. Akdeniz ikliminin hakim olduğu yerlerde daha çok taş evler görülür. Başta turunçgiller olmak üzere zeytin, pamuk gibi kış ılıklığı isteyen ürünler yetiştirilir.

3. Karasal İklimi: Ülkemizde Marmara Bölgesi’nin Trakya Bölümü, İç Anadolu,Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ile diğer bölgelerimizin iç kesimlerinde görülür. Türkiye’nin deniz etkisine kapalı iç kesimlerinde görülür.

Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. En fazla yağış ilkbaharda düşer. Bitki örtüsü; ilkbahar aylarında yeşeren, yaz sıcaklarıyla kuruyan otlardan oluşan bozkırlardır. Buğday,arpa,çavdar gibi tahıllar ve şekerpancarı gibi tarım ürünleri yetiştirilir.

ETKİNLİKİklimin insan yaşamı üzerine etkilerini yazınız.• ………………………• ……………………….• ……………………...• ……………………….• ……………………….• ……………………….

ETKİNLİK – 1 Aşağıda verilenlerden doğru olanın yanına (D), yanlış olanın

yanına( Y ) yazınız.1. Türkiye’de yayılma alanı en fazla olan iklim tipi karasal

iklimdir.(….)2. Akdeniz iklimi, sadece Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde

görülür. (….)3. İç Anadolu Bölgesi’nin tamamında karasal iklim görülür. (….)4. İklim çeşitliliği en fazla olan bölge Marmara Bölgesi’dir. (….)5. Karadeniz İkliminin yayılma alanı, Akdeniz ikliminin yayılma

alanından daha fazladır. (….)6. Bütün kıyı bölgelerimizde Karadeniz iklimi hakimdir. (….)

ETKİNLİK – 2 Aşağıdaki tabloda verilen illerimizde görülen iklim tiplerini işaretleyiniz.

İL KARASAL İ. AKDENİZ İ. KARADENİZ İ.1. Ankara 2. İzmir3. Ağrı 4. Trabzon 5. Erzurum 6. Rize 7. Antalya 8. Aydın 9. Zonguldak 10. Adana 11. Diyarbakır 12. Muğla

ETKİNLİK – 3 Aşağıda verilen bilgilerin hava durumu ya da iklimden

hangisi ile ilgili olduğunu işaretleyiniz.HAVA DURUMU İKLİM

1. Akdeniz kıyılarında yazlar sıcak ve kurak geçer.

2. Bugün öğleden sonra kar yağışı görülecek.

3. Adana’da sıcaklık ortalaması yüksektir.

4. Karadeniz’de her mevsim yağışlıdır.

5. Dün hava serindi, bugün ise çok sıcak.

6. Bugün hava çok sıcak.

7. Doğu Anadolu’da kışlar çok soğuk geçer.

8. Akdeniz kıyılarında yazlar uzun sürer.

9. Bugün sabahtan hava sisliydi,öğleden sonra güneşliydi.

TEST – 1 1) İklim şartları,insan hayatı zerinde etkilidir. Özellikle tarım etkinliklerini engelleyebilir ya da kolaylaştırabilir. Buna göre; iklimin tarım faaliyetlerini en fazla

engellediği bölgemiz aşağıdakilerden hangisidir?

A) İç Anadolu B) Doğu Anadolu C) Karadeniz D) Akdeniz

2) Turunçgiller kışların ılık geçtiği yerlerde yetiştirilebilir.

Buna göre; aşağıdaki bölgelerden hangisinde turunçgil tarımının yapılması daha kolaydır?

A) Karadeniz B) Marmara C) Akdeniz D) Ege

3) 1 – Fındık 2 – Çay 3 – Muz 4 – İncir Yukarıda verilenlerden hangisi ya da

hangileri Karadeniz ikliminin görüldüğü alanlarda yetiştirilen tarım ürünler arasında gösterilebilir?

A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 2 ve 4 D) 1 ve 4

4) Ülkemiz iklim çeşitliliği bakımından zengin olduğuna göre; aşağıdakilerden hangisi ülkemizde görülen iklim tipleri arasında gösterilemez?

A) Karasal İklimi B) Muson İklimi C) Akdeniz İklimi D) Karadeniz

İklimi

5) Her mevsim yağışlı geçen bölgelerde ormanlar geniş yer kapladığına göre; aşağıdaki bölgelerimizin hangisinde orman örtüsü daha geniş yer kaplar?

A) Doğu Anadolu Bölgesi B) Ege Bölgesi C) Karadeniz Bölgesi D) Marmara Bölgesi

6) Kışların ılık geçtiği bölgelerde; seracılık faaliyetlerinin yapılması daha ekonomiktir.

Seracılığı aşağıdaki şehirlerimizin hangisinde yaparsak maliyet daha fazla olur?

A) Erzurum B) Adana C) Antalya D) Aydın

7) Kışlar çok soğuk ve kar yağışlıdır. Kış aylarında don olayları çok sık görülür. Yukarıda özellikleri verilen iklim, bu bölgede yaşayan

insanların; I. Ev biçimleriniII. KıyafetleriniIII. UlaşımlarınıIV. Görevlerini hangisi ve ya hangilerini etkilemektedir? A) I – II – III B) I – II – IV C) II – III – IV D) I – III – IV

8) Ardaların köyünde evlerin yapı malzemesi ahşap, Ersinlerin köyünde ise evlerin yapı malzemesi taştır.

Buna göre; Arda ve Ersin’in yaşadığı bölgelerin iklimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Arda ErsinA) Akdeniz İklimi Karadeniz İklimiB) Karadeniz İklimi Karasal İklim C) Karadeniz İklimi Akdeniz İklimiD) Karasal İklim Akdeniz İklimi

9) Marmara Bölgesi’nin güney kesimleri ile Ege Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde zeytin yetiştirilir. Bu durum, aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A) Aynı iklimin hakim olduğunun B) Aynı coğrafi yapıya sahip olduğunun C) Marmara Bölgesi’nin fazla yağış aldığının D) İki bölgenin günlük sıcaklık farkının fazla

olduğunun

10) Aşağıda verilen tarım ürünlerinin hangisinin yetiştiği iklim yanlış verilmiştir?

A) Muz Akdeniz İklimi B) Tahıllar Karasal İklim C) Fındık Karadeniz İklimi D) Haşhaş Akdeniz İklimi

ÜLKEMİZDE YERLEŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

DOĞAL(TABİİ) FAKTÖRLER

İklimYer şekilleri

Doğal kaynaklarBitki örtüsü

Toprak

BEŞERİ FAKTÖRLER

Sanayi TicaretTarım

TurizmUlaşım

YAŞANACAK YERLER İnsanlar yerleşim yeri olarak ihtiyaçlarını

kolayca karşılayabilecekleri alanları seçerler. İnsanlar toplu olarak köy, kasaba, şehir, büyükşehir gibi yerleşim yerlerinde yaşarlar.

Türkiye'nin nüfus dağılışı haritası

Ülkemizde nüfus her yere eşit şekilde dağılmamıştır. Bazı yerler çok nüfuslu bazı yerler az nüfusludur.

Türkiye Bölgelerinin NüfusuMarmara Bölgesi: En fazla nüfusa sahip bölgemizdir.

Diğer bölgelerden göç alır.Sanayi,ticaret,tarım,bankacılık ve ulaşım sektörleri gelişmiştir.Başta İstanbul olmak üzere Bursa,Kocaeli gibi şehirlerinde nüfus yoğundur.

İstanbul Limanı

Ege Bölgesi: Nüfusun önemli bir bölümü, kıyı kesimi ile ovalarında toplanmıştır.İç kesimlerdeki dağlık alanlarda ise nüfus azdır. İzmir,Aydın,Manisa’da nüfus fazladır.

İzmir Limanı

Akdeniz Bölgesi: Verimli tarım alanları nedeniyle kıyı kesimleri yoğun nüfusludur. Antalya Bölümü turizm, Adana Bölümü sanayi bölgesi olması nedeniyle kalabalıktır. Kıyı kesimlerinin hemen arkasından yükselen Toros Dağları ile Taşeli Platosu ve Teke yöresi en seyrek nüfuslu yerleridir.

Adana Çukurova

Karadeniz Bölgesi: Nüfusun büyük bölümü kıyıda toplanmıştır. Doğu Karadeniz’de tarıma elverişli kıyı kesimlerde, Batı Karadeniz’de taş kömürü ve demir çelik fabrikalarının bulunduğu Zonguldak ve çevresinde, Orta Karadeniz’de verimli ovaların bulunduğu yerler yoğun nüfusludur.

Diğer yerlerde nüfus seyrektir. Kırsal yerleşmelerde yer şekillerinin engebeli olması nedeniyle evler yamaçlara dağılmıştır.

Yer şekillerinin eğimli olduğu yerler Zonguldak – Demir çelik fabrikası ( Kırsal yerleşmeler)

Yer şekillerinin eğimli olduğu yerler Çarşamba Ovası ( Kırsal yerleşmeler)

İç Anadolu Bölgesi: İkliminin kurak olması, nüfusun yağışlı ve su kaynaklarının bol olduğu komşu bölgelere yakın dağ eteklerinde yoğunlaşmıştır. Ankara, Kayseri, Konya, Kırıkkale ve Eskişehir gibi sanayinin geliştiği ve önemli yollar üzerinde bulunan kentlerde nüfus yoğundur.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Nüfusun yoğun olduğu yerler Gaziantep,Diyarbakır, Şanlıurfa ve Batman şehirleridir.

Gaziantep Şanlıurfa

Doğu Anadolu Bölgesi : Nüfus yoğunluğu en az olan bölgemizdir. Diğer bölgelere sürekli göç verir. Bölgenin iş olanaklarının sınırlı olması önemli bir etkendir. Yer şekillerinin dağlık olması ve sert karasal iklim nedeniyle nüfusu azalmaktadır.

Van,Erzurum,Malatya bölgenin kalabalık şehirleridir.

Van Malatya

ETKİNLİK İnsanların bir yeri yerleşim yeri olarak

seçmesini etkileyen etmenlerden 5 tanesini aşağıdaki boşluklara yazınız.

1. ……………………………………..2. ……………………………………..3. ………………………………………4. ………………………………………5. ………………………………………

ETKİNLİK Aşağıda verilen unsurların yerleşmeyi olumlu ya da

olumsuz yönde etkilediğini işaretleyiniz. ÖZELLİKLER OLUMLU ETMENLER OLUMSUZ ETMENLER1 – Çorak araziler 2 – Soğuk bölgeler3 – Yüksek bölgeler 4 – Ilıman iklim5 – Deniz kıyıları 6 – Dağlık alanlar 7 – Sık ve gür bitki örtüsü 8 – Sanayinin geliştiği alanlar9 – Sosyal ve kültürel alanlar

ETKİNLİK Aşağıda verilen illerde nüfusun az olmasının ya da fazla

olmasının nedenlerini boşluklara yazınız.

İLLER NÜFUSUN FAZLA YA DA AZ OLMASININ NEDENLERİ

İSTANBUL

HAKKARİ

İZMİR

ŞIRNAK

ADANA

BİTLİS

TEST – 1 1) I – Deniz kıyıları II – Bataklık alanlar III – Akarsu çevreleri Yukarıda verilenlerden hangisi veya

hangileri, insanların yerleşmek için tercih ettiği alanlardan değildir?

A) I – II B) Yalnız II C) I – III D) Yalnız III

2) İstanbul’da sürekli nüfus artıyor. Şehirdeki nüfus artışının nedeni aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) İş imkanlarının fazla oluşu B) İklimin uygun olması C) Toprakların verimsiz olması D) Ulaşımın kolay olması

3) Doğu Anadolu Bölgesi, yüzölçümü bakımından büyük olmasına rağmen nüfus yoğunluğu bakımından en seyrek nüfuslu bölgesidir.

Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) Kışların aşırı soğuk geçmesi B) Ulaşım olanaklarının kısıtlı olması C) Zengin maden yataklarının olması D) Yeryüzü şekillerinin engebeli olması

4) İnsanlar yerleşip şehirler kurmak için aşağıdaki yerlerden hangisini tercih etmezler?

A) Verimli tarım alanları B) İklimin ılıman olması C) Deniz kıyıları D) Dağların zirveleri

5) Türkiye’nin her yerine nüfus eşit dağılmamıştır. Bazı bölgelerde oldukça seyrek bir nüfus yapılanması varken bazı bölgelerde nüfus çok kalabalıktır.

Ülkemizde nüfusun bölgelere eşit dağılmamış olmasında, aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez?

A) Eğitim, sağlık olanakları B) Yönetici sayısının C) İş imkanları D) İklimin uygun olması

6) Ali; yarıyıl tatilinde yükseltinin fazla olduğu ve kayak sporunun yapıldığı bir yere gitmek istiyor. Buna göre aşağıdaki merkezlerden hangisi Ali’nin gidebileceği yerler arasında gösterilemez?

A) Uludağ B) Erciyes C) Palandöken D) Abant

7) * En fazla göç alan bölgemizdir. * Ortalama yükseltisi en az olan

bölgemizidir. Yukarıda bazı özellikleri verilen

bölgemiz aşağıdakilerden hangisidir? A) Marmara B) Akdeniz C) Karadeniz D) Ege

8) “Benim yaşadığım yerde, denize dik uzanan dağlar yer alır. Bu yüzden kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolay yapılır.”

Yukarıda verilen bilgide aşağıdaki bölgelerden hangisinden bahsedilmektedir?

A) Karadeniz B) Akdeniz C) Ege D) Marmara

9) İstanbul, Ankara ve İzmir Türkiye’nin en kalabalık şehirleridir. Bunun nedenleri aşağıdaki şıklardan hangisinde yanlış cevap verilmiştir?

A) İklimin elverişli olması B) Sanayinin gelişmiş olması C) Eğitim olanaklarının yeterli olması D) Diğer şehirlerden yüzölçümlerinin büyük

olması

10) I – Önemli yer altı kaynağı taşkömürü bu bölgede yer alır.

II – Türkiye ’de petrolün çıkarıldığı tek bölgedir. Yukarıda verilen bilgiler, aşağıdaki bölgelerden

hangilerine aittir? I II A) Karadeniz Akdeniz B) Güneydoğu Anadolu Karadeniz C) Karadeniz Güneydoğu Anadolu D) Akdeniz Güneydoğu Anadolu

DOĞA VE İNSAN Tüm canlılar yaşamak için önce havaya, suya ve

besine ihtiyaç duyarlar. İhtiyaçlarını doğadan elde ederler. Doğal kaynaklar olduğu gibi kullanılırken bazı doğal kaynaklar ihtiyaçlara göre değiştirilmektedir. Yol, köprü, baraj, tünel vb. unsurlar insanlar tarafından yapılmıştır.

Canlıların gelecekte da sağlıklı bir şekilde varlıklarını sürdürebilmeleri için doğal çevrenin korunması gerekir. Bu da doğal çevreye duyarlı insanlar sayesinde olacaktır. Doğal çevreyi korumak herkesin görevidir.

TOPRAK SU

MADEN HAVA

İnsanlar rüzgardan enerji ve kış sporları yaparlar.

İnsanlar balıkçılık ve enerji üretmek için baraj yaparlar.

İnsanlar

evler,yollar,

köprüler

yaparak

toprağı

işlediler.

İnsanlar

doğa

dan

çıkard

ıkları

madenleri

işleye

rek

yeni ü

rünler

elde ettiler.

ÜLKEMİZDE AFETLERAfet : Büyük zararlara neden olan yıkıcı olaylara

afet denir. Afetler insanların doğaya verdiği zarar veya bilinçsiz çevre kullanımı sonucunda olabileceği gibi tamamen doğal etkenler sonucu da oluşabilir.

Bir afetin görüldüğü bölgenin, o bölgenin coğrafi özellikleri ile yakından ilişkisi vardır.

Ülkemizde etkili olan afetler:DepremSelHeyelan ( yer kayması)ÇığErozyonOrman yangını

DEPREMYer kabuğunun kırılıp yer

değiştirmesiyle ya da yanardağ faaliyetleriyle

oluşan sarsıntılar deprem olarak adlandırılır.Ülkemizin

tamamına yakını ( ℅ 96’sı)deprem kuşağı

üzerinde bulunmaktadır.

SELAşırı yağan yağmurlar sonucu

eğimli alanlardan akan sular,toprakla her şeyi sürükler. Akarsular ve barajlardaki suların

taşmasına neden olur.Ülkemizde daha çok Karadeniz ve Marmara bölgelerinde sel afetleri

yaşanmaktadır.

HEYELAN ( YER KAYMASI )Yağışın fazla olduğu

yerlerde,dik yamaçlardan aşağıya doğru toprak kayar. Bu

daha çok killi toprakların olduğu ve ağaçlandırılmamış

yamaçlarda görülür.Ülkemizde Karadeniz Bölgesi’nde sıkça

heyelan meydana gelmektedir.

ÇIĞYamaçlarda tutunamayan

kar kütlesi yüksek bir yerden koparak

yuvarlanır, yuvarlandıkça büyür ve geçtiği yerlere

zarar verir. Doğu Anadolu çığ afetlerin yaşandığı bir

bölgedir.

EROZYONHava ve çevre koşulları

sebebiyle toprak,akarsular ve rüzgar tarafından aşınarak taşınır.Bu sırada değerli ve verimli topraklar kaybedilir.

Yurdumuzda her yıl Kıbrıs Adası büyüklüğünde verimli toprak

erozyona uğramaktadır. Yurdumuzda İç Anadolu ve

Güneydoğu Anadolu bölgelerinde erozyon daha

etkilidir.

ORMAN YANGINI

Çeşitli sebeplerle ormanlarda büyük yangınlar çıkar. Bu

yangınlarda ormanlar çoğu zaman yok olur. Akdeniz ve Ege bölgelerinde orman yangınları

sıkça meydana gelmektedir. Yazların çok sıcak geçmesi daha

çok orman yangınlarının çıkmasına etkendir.

DOĞAL AFETLER VE İNSAN Sel, çığ, heyelan, deprem gibi önlenmesi insan

eliyle mümkün olmayan doğal afetler ülkemizde zaman zaman yaşanmaktadır. Gerekli tedbirler alındığında etkileri azaltılabilecek olan afetler ülkemizde büyük can ve ve mal kayıplarına sebep olmaktadır. Bütün bunların yanında doğal afetler sonucu yaşanan acı olaylar toplum hayatında derin izler bırakır. Bu izleri kimi zaman türkülerde kimi zaman hikayelerde kimi zaman da şiirlerde görürüz.

Kızılırmak Türküsü

Bahar gelir kudurursun, Kızılırmak seni seni…. Ne uyursun ne durursun, Kızılırmak seni seni. Gelin yedin, kızlar yedin, Nice ela gözler yedin, Seksen doksan yüzler yedin, Kızılırmak seni seni….

Aşık VEYSEL

NEREDE YANLIŞ YAPTIK? Doğal afetlerden çok, insanların bazı yanlış

uygulamaları can ve mal kayıplarını artırmaktadır.

Dere yatağına ya da yakınına yapılan evler, açılan tarlalar sel afetinden zarar görebilir.

Dik yamaçlara yapılan yerleşim yerleri, heyelan tehdidi altında kalabilir.

Yoğun kar, dağ eteklerine yapılan yerleşim yerini çığ tehdidi altında bırakabilir.

Sağlam olmayan zemine bina yapılması depremin zararını artırır.İnşaat malzemesinin yetersiz olması durumunda, küçük sarsıntılarda bile büyük can ve mal kayıpları olabilir.

TÜRKİYE DEPREM HARİTASI

ETKİNLİK Ülkemizde görülen doğal afetleri yazınız. ………………………….. ……………………...... …………………………. …………………………. ………………………….. …………………………..

ETKİNLİK Aşağıdaki cümlelerden doğru olanın yanına (D), yanlış olanın yanına (Y)

yazınız.1. Türkiye’de orman yangınları daha çok Karadeniz Bölgesi’nde

görülmektedir.(….)2. Doğada hızla meydana gelen ve yıkıma neden olan değişimlere doğal afet

denir. (….)3. Ülkemizde sel afeti daha çok İç Anadolu Bölgesi’nde görülür. (….)4. Fay hatları üzerine yapılan yerleşim yerlerinde deprem riski daha fazladır.

(….)5. Dağ eteklerine yapılan yerleşim yerlerinde çığ tehdidi fazladır. (….)6. Erozyon bitki örtüsünün tahrip edilmesi sonucu hızlanır ve verimli

topraklarımızın yok olmasına neden olur. (….)7. Vadilerde ya da dere yataklarında aşırı su birikmesiyle oluşan afet seldir.

(….)8. Sel, çığ, heyelan gibi doğal afetlerin neden olduğu can ve mal kaybını

önleyebiliriz. (….)

ETKİNLİK Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle

doldurunuz. 1. Yamaçlarda tutunamayan kar kütlesinin yüksek bir yerden

koparak yuvarlanmasına ve çevresine zarar vermesine……………denir.

2. Toprağın tarım yapılabilen verimli kısmının rüzgar ve akarsu gibi etkenlerle aşınıp taşınmasına …………………denir.

3. Yağışın fazla olduğu yerlerde, dik yamaçlardan aşağıya doğru toprağın üstündekilerle birlikte kayması olayına ………………..denir.

4. Aşırı yağış sonucunda, suyun yatağının dışına çıkıp, kontrol dışında akarak insanlara ve çevreye zarar vermesine ……………………….denir.

5. Çeşitli sebeplerle ormanların bir kısmının veya tamamının yanmasına …………………………………denir.

TEST1)

Her mevsim yağışlı geçer. Eğim fazladır. Killi topraklar yaygındır. Yukarıda verilen özellikler; Karadeniz

Bölgesi’nde aşağıdaki doğal afetlerden hangisinin daha çok görülmesine neden olur?

A) Heyelan B) Deprem C) Çığ D) Sel

2) Ülkemizde kış mevsiminde en çok Doğu Anadolu Bölgesi’nde görülen doğal afet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sel B) Deprem C) Çığ D) Orman yangını

3) İnsanlar doğanın dengesini bozduğu gibi bazen de doğayı korumak için çalışmalar yapmaktadır.

1. Ağaç dikmek2. Depreme karşı eğitim almak3. Denizi kirletmemek Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri

insanların doğayı korumak için yaptığı çalışmalardandır?

A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 2 ve 3 D) 1, 2 ve 3

4) Aşağıda verilen bölgelerin coğrafi özellikleri düşünüldüğünde bölge – afet eşleştirmelerinden hangisi yanlış olur?

Bölge Doğal afet A) Doğu Anadolu Çığ B) İç Anadolu Erozyon C) Karadeniz Sel D) Marmara Heyelan

5) Aşağıda verilen doğal afetlerden hangisinin oluşumunda, aşırı yağışların etkili olduğu söylenemez?

A) Deprem B) Heyelan C) Erozyon D) Sel

6) Bir bölgede toprak erozyonu sonucunda aşağıdakilerden hangisinde azalma olmaz?

A) Toprağın kalınlığı B) Tarımsal üretim C) Verimli tarım alanları D) Akarsuların taşıdığı kum ve çakıl

miktarı

7) • İnşaatta kalitesiz malzeme kullanmak.• Sağlam olmayan zemine çok katlı bina yapmak.

Yukarıda verilen yanlış uygulamalar hangi doğal afetin zararını artırır?

A) Yangın B) Deprem C) Erozyon D) Sel

8) Aşağıda verilen neden – sonuç eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

NEDEN SONUÇ

A) Fay hatları üzerine binaların inşa edilmesi Deprem

B) Kaygan zemine bina yapılması Erozyon

C) Akarsu önlerine baraj yapılması Sel

D) Dik yamaçlara ev yapılması Heyelan

9) I – Ağaçlandırma faaliyetleri II – Halkı yangınlara karşı bilinçlendirmek III – Yangın söndürme kuleleri oluşturmak IV – Yangın söndürme teşkilatı kurmak Yukarıda verilenlerden hangisi orman

yangınlarını önlemesiyle ilgili değildir? A) I B) II C) III D) IV

10) Türkiye’de aşağıda verilen doğal afetlerden hangisinin can ve mal kaybı daha büyüktür?

A) Deprem B) Sel C) Tsunami D) Heyelan