คณลกษณะของครทด ๑

คณลกษณะของครทด การศกษาคณลกษณะของครทดกเพอใหทราบวาครทสงคมสวนใหญปราถนานนจะตองได ม

คณลกษณะอยางไร เมอนกศกษาทราบแลวจะไดใชเปนแนวทางศกษาและปฏบตตนเอง ใหเปนครท

สงคมปรารถนาตอไป เพอใหนกศกษาครเกดแนวความคดอยางกวางขวาง ในหนวยน จงขออญเชญ

พระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯและพระราโชวาทของสมเดจพระบรมโอรสาธราช ฯ

สยามมกฏราชกมารทไดตรสถงลกษณะของครดรวมท งไดน าลกษณะของครดตามค าสอนใน

พระพทธศาสนา ลกษณะครดตามลกษณะของบคคลตาง และจากผลการวจยท งภายในประเทศและ

นอกประเทศมาใหนกศกษาไดศกษา เพอเปนแนวทางในการประพฤตปฏบตใหเกดความเจรญงอกงาม

แกตนเองและสงคมเมอมโอกาสออกไปประกอบอาชพครในอนาคต ลกษณะของครดตามพระราชด ารสและพระราโชวาท เหนอสงอนใด พระราชด ารสของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ซงประทานแกครอาวโสประจ าป ๒๕๒๒ เมอวนองคาร

ท ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๒๓ มขอความทเกยวของกบลกษณะของครดตอนหนงวา “..ครทแทนนตองเปนผกระท าแตความด คอ ตองขยนและอตสาหะพากเพยร ตองเออเฟอเผอแผและเสยสละ ตองหนกแนนอดกล นและอดทน ตองรกษาวนยส ารวมระวงความประพฤตของตนใหอยใน

ระเบยบแบบแผนอนดงาม ตองปลกตวปลกใจจากความสะดวกสบายและความสนกรน

เรงไมสมแกเกยรตภมของตน ตองตงใจใหม นคงและแนวแน ตองซอสตยรกษาความจรงใจ ตองเมตตาหวงด ตองวางใจเปนกลาง ไมปลอยไปตามอ านาจอคต ตองอบรมจากปญญาใหเพมพนสมบรณขน ท งใน

ดานวทยาการและความฉลาดรอบรในเหตและผล…” นอกจากพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ดงไดอญเชญมากลาวไวขางตนแลว

สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ไดพระราชทานพระราโชวาทแกบณฑตใหมในพธ

พระราชทานปรญญาบตรแกผส าเรจการศกษาจากวทยาลยคร ณ อาคารใหมสวนอมพร เมอวนจนทร

ท ๔ องคารท ๕ พธท๖ พฤหสบดท ๗ และจนทรท๑๑ มถนายน พ.ศ.๒๕๒๗ ดงขอความวา “..คณสมบตทส าคญส าหรบคร ผปรารถนาจะท างานใหไดด มความกาวหนา มเกยรตชอเสยง

และมฐานะต าแหนงอนม นคงถาวร

คณลกษณะของครทด ๒

คณสมบตประการแรก คอความสามารถในการแสดงความรความคดเหนของตนใหผอนได

ทราบอยางแจมแจง ดวยความฉลาด ความสามารถเชนนจะเกดมขนมาไดตองอาศยการฝกฝน เรมตน

ดวยการฝกคดใหเปนระเบยบและเปนข นตอน เมอพจารณาเรองใด กพยายามจบประเดนเรองนนให

ถกตอง พยายามหาเหตผลขอนนมาเกยวโยงถงกนใหไดแนชดและครบถวน ประการส าคญทสด เมอ

จะแสดงความคดเหน จะตองรจกถอยค าทจะสอความหมายไดโดยถกตอง และรวบรดชดเจนตาม

เปาหมาย การฝกดงกลาวนจ าเปนตองปฏบตอยางเครงครดอยเสมอจนตดเปนนสย จงจะชวยใหส าเรจ

ผลในการท าความเขาใจกบผอนเพอประโยชนตางๆไดอยางมประสทธภาพ คณสมบตขอทสอง คอความมมนษยสมพนธทด คณสมบตขอน หมายถงการท าตวด ไว

วางกรยาทาทางทดไดอยางเหมาะสม ถกกาลเทศะ มความสภาพออนโยนและจรงใจ สามารถเขากบทก

เพศทกวยไดอยางแนบเนยน คณสมบตเชนนจะเกดขนไดดวยการอบรมอยางจรงใจ ท งทางกายและ

วาจา ประการส าคญคอ ตองหดท าใจใหกวาง เปนกลางและเทยงตรงประกอบดวยความซอสตย ความ

ไมเพงโทษ ไมหมนประมาทผอน ออนนอมตอวฒบคคล สภาพเปนมตรตอบคคลเสมอกน และเมตตา

เอนดตอผนอย ไมสรางปมดอยใหแกตนเอง รกษากายวาจาใหสงบหนกแนน ไมลตอโทษคต ไมเหน

ความส าคญของตนเองยงกวาคนอน สรปแลวกนบวา เปนการฝกฝนทล าบากอยไมนอย แตทวา ถาแต

ละบคคลพยายามฝกฝนยายามท าใหเกดขนไดแลวจะอ านวยประโยชนใหอยางคาดไมถง เพราะจะท า

ใหไดรบความนยมเชอถอไววางใจ แลไดรบความรวมมอสนบสนนจากทกฝายอยางดโดยพรอมพรก

ท งในหนาทการงานและกจสวนตวทกๆอยาง คณสมบตขอทสาม คอ ความมคานยมสง ความมคานยมสงไดแกความเฉลยวฉลาด

สามารถเลอกสรรสงทดงาม ทเปนประโยชนมาเปนทนยม ยดเหนยว และเปนแบบอยางในการ

ประพฤตตน คณสมบตขอนจ าเปนตองฝกฝนขนใหพรอมขอหนง เพราะนอกจากเปนเครองปองกน

ไมใหตกไปสทางทเสอมเสยท งปวงแลวยงสามารถประคบประคองและสงเสรมใหบคคลเจรญรงเรองอย

ในความดไดอยางม นคงดวย คณสมบตขอทส คอความมวจารณญาณ ความมวจารณญาณนหมายถง ความมวจารณญาณ

อนถองแทแนชดในสรรพกจการงาน และในการกระท าค าพดทกอยางโดยเฉพาะอยางยงในสวนทเปน

ของตน คณสมบตขอนจะเกดขนไดมากนอยเพยงใดขนอยกบการฝกฝนอบรมทางความคดจตใจเปน

ส าคญ คอแตละคนจะตองพยายามควบคมใจใหเปนปรกตและหนกแนนอยเสมอ ไมหวนไหว ไมสะดง

สะเทอนเพราะอารมณทชอบทชงและทชงและอคตตางๆจนเกนเหตจะท า จะพด ตะคดสงใด กมง

หมายแตในสาระอนเปนจดประสงคและประโยชนอนมงหมายของสงน นเปนส าคญ ไมฟ งซานไมสบสน

คณลกษณะของครทด ๓

ไปถงสงอนๆทไมใชสาระดวย เมอสามารถฝกใจใหเขาระเบยบม นคงไดดงนนแลวควรคดอานอน

กระจางแจมใส หรอวจารณญาณกจะเกดขน ชวยใหสามารถพจารณาวนจฉยเรองราวเหตการณตางๆ

ไดโดยถกตองเทยงตรงไมวาจะท า จะพด จะคดสงใด เรองใด กจะส าเรจผลสมบรณตามความ

ประสงค ชวยใหประสบความส าเรจในชวตไดเปนแนนอน สงส าคญทครควรมอกอยางหนงคอ วนย หรอระเบยบบงคบ เปนของส าคญส าหนรบทกคน

โดยเฉพาะผทอยในฐานะหนาททจะตองปกครองบงคบบญชาคนอนไปและจะตองปกครองบงคบบญชา

คนอนๆและจะตองท าตวเปนแบบฉบบทดแกผอยในปกครอง..วนยคอระเบยบปฏบตทดทจะน าบคคลใหกาวหนาไปถงความดความงามความเจรญ ดงนน เราจะตองถอวนยเพอเสรมสรางคณภาพในตวเรา

เองใหบรบรณขน และเสรมสรางความพรอมเพรยงสมครสมาน ความเปนปกแผนม นคง และความ

เจรญกาวหนาของหมคณะของเราใหบรบรณขนเชนกน ขอส าคญอกอยางหนง เราจะตองระวงต งใจม

ใหถอวนยอยางผดๆเชถอไวเพอเปนเครองหลอกตวเอง วาตวเองเปนผเลอเลศ แลวคอยเพงโทษผอน

เบยดเบยนขมเหงผอน โดยใชระเบยบขอบงคบเปนเครองมอ เพราะการถอวนย ไมไดท าใหเกด

ประโยชนอนใดเลย มแตจะท าใหเกดความเกลยดชงและแตกแยก… ตามพระบรมราโชวาทขางตน สรปไดวาครทดจะตองมคณสมบตทส าคญคอ - ความสามารถในการแสดงความรความคด ของตนไดอยางรวบรดชดเจนและถกตอง - ความมมนษยสมพนธกบทกเพศ ทกวย ทกช นภม - ความมคานยมสง มความฉลาดในการเลอกสรรสงทดมประโยชนมายดถอปฏบต - ความมวจารณญาณ มจตใจหนกแนนม นคง - มระเบยบ ไมถอวนยอยางผดๆหรอใชวนยเพอเบยดเบยนผอน

ลกษณะของครดตามค าสอนในพระพทธศาสนา หลกค าสอนในพระพทธศาสนาทกหมวดหม หากครอาจารยน ามายดถอปฏบตอยางจรงจง

ยอมน าไปสความเปนครอาจารยทดไดท งน น แตวาหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนามมากเผลอเกน

ยากทครอาจารยจะจดจ าท าความเขาใจไดท งหมด ดงนน ในทนจะน าเพยงหลกธรรมทเกยวกบคร

หลกธรรมนมอย ๗ ประการ พระราชวรมน(ประยทธ ปยตโต) ไดกลาวไวในหนงสอพจนานกรมพทธศาสตร แบบประมวลธรรมวา กลยาณมตตธรรม ๗ ประการ เปนองคคณของกลยาณมตรหรอมตรแท

คณลกษณะของครทด ๔

คอทานทคบหาแลวจะเปนเหตใหเกดความเจรญและความดงาม ในทนมงเอามตรประเภทพเลยงเปน

ส าคญ ๑.ปโย - นารก ในฐานะทเปนทสบายใจและสนทสนม ชวนใหเขาไปปรกษาไตถาม ๒.คร - นาเคารพ ในฐานะประพฤตสมควรแกฐานะ ใหเกดความรสกอบอนใจเปนทพงไดแลปลอดภย ๓.ภาวนโย - นาเจรญใจหรอนายกยอง ในฐานะทรงคณ คอความรและภมปญญาแทจรงท งเปนผฝกอบรมและปรบปรงอยเสมอ ควรเอาอยาง ท าใหระลกและเอยอางดวยความวาบซงใจ ๔.วตตา - รจกพดใหไดผล รจกชแจงใหเขาใจ รวาเมอไรควรพดอะไร อยางไร คอยให ค าแนะน าวากลาวตกเตอนเปนทปรกษาทด ๕.วจนกขโม - อดทนตอถอยค า คอพรอมทจะรบฟงค าปรกษาซกถามค าเสนอแนะ

วพากษวจารณ อดทนฟงไดไมเบอ ไมฉนเฉยว ๖.คมภรญจะกถง กตตา – แถลงเรองไดล าลก สามารถอธบายเรองยงยากซบซอนใหเขาใจ และใหเรยนรเรองราวทลกซงยงขนไป ๗.โน จฏฐาเน นโยชเย – ไมซกน าในเรองทเหลวไหล หรอชกจงไปในทางทเสอม(พระราชวรมน. ๒๕๒๘.๒๓๘)

เพอใหนกศกษาและครอาจารยมความเขาใจในหลกธรรมดงกลาวลกซงยงขนไป ดงนนจงขอน า

ค าอธบายของ พระราชนนทมน (ปญญานนทภกข) มากลาวเพมเตมดงตอไปน ๑.ปยะหรอปโย คอการท าตนใหเปนทนารกของศษย การทจะท าตนใหเปนทรกจะตอง

มเมตตา รกเดกมากวารกตว มหนาตายมแยมแจมใส มความสนทสนมกบศษย พดจาออนหวานสมานใจ เอาใจอบรมส งสอนใหศษยเกดความเรยนร เปนเพอนเดกในสนามกฬา เปนครในหองเรยน เปนเพอนรวมทกขเมอเดกเปนทกข คอยปลอบโยนใหก าลงใจ

คณลกษณะของครทด ๕

๒.คร(ครโภ) คอ การเปนคนหนกแนน เปนครจรงๆท าตนเปนแบบอยางแกเดก ในทาง

สรางสรรคจรงๆมใจสงบ มเหตมผล มใจรอน ไมเปนคนเจาอารมณ เปนคนหนกแนน ประดจหน ไม

เบาเหมอนนนเปนคนเสมอตนเสมอปลายเสมอ ๓.ภาวนโย คอ เปนผอบรมตนใหเจรญ สนใจในการศกษาหาความรเพมเตม เปนคนสายตา

ยาวกาวไกลเปดใจรบความรความเขาใจอยเสมอ ไมหลาหลงใคร เปนครเวลาสอน เปนนกเรยนเมอ

เวลาวาง เปนนกสากลนยมถอศาสนาเปนหลกใจ อยาเปนคนมความเหนผด เชอกฏแหงกรรมวาท าดได

ดท าช วไดช ว มการควบคมกายวาจาดวยศล ควบคมจตดวยสมาธ ควบคมความเหนดวยปญญา จงจะ

เอาตวรอดปลอดภย ๔.วตตา คอ เปนคนเคารพระเบยบแบบแผน เปนคนมระเบยบในการแตงกายมระเบยบตงแตศรษะจนถงเทา ผมตองแตงใหเรยบรอย…ใหเดกเหนวาครเปนผมระเบยบแบบแผนชวยกนท าโรงเรยน

ใหสะอาด ๕.วจนกขโม คอ เปนผมความอดทนตอสงทมากระทบ ปกตเดกยอมมความซกซนตาม

ธรรมชาตนาร าคาญครจกร าคาญไมได เบอไมได ชอบใจไมชอบใจกตองท าท งน น จงตองทนเปนพเศษ ๖.คมภรญจะกถง กตตา คอ เปนผเขาใจหลกการสอนวาวชาอะไรควรสอนอยางไรเดกจงจะ

เขาใจ ของยากตองท าใหงาย ของลกตองท าใหตน ของทมองไมเหนตองท าใหมองเหน สอนแตสงทร

แลวไปหาสงทยงไมร งายไปหายาก ต าไปหาสง เปนตน ๗.โน จฏฐาเน นโยชเย คอ การไมชกศษยไปในทางทต าทราม สงใดเปนความเสอมโทรมทาง

ใจ ไมควรชกน าไปในทางนนครไมควรประพฤตสงต าทรามใหเดกเหน ครควรหลกเลยงอบายมขท ง

ปวง (พระราชนนทมน (ปญญานนทภกข) ๒๔๒๕.๓-๔) จากหลกค าสอนทน ามากลาวน หากพจารณาใหทองแทแลวจะเหนไดวา หลกธรรมท ง ๗

ประการน จะครอบคลมบทบาทหนาทและความรบผดชอบของครอยางท วถวน หากครอาจารยคนใด

สามารถปฏบตตามคณธรรมข นพนฐานของความเปนครนไดอยางสมบรณ กสมควรไดรบการยกยอง

วาเปนครทดอยางแทจรง อยางไรกตาม เพอใหนกศกษาและครอาจารยไดเกดแนวคดหรอไดศกษาแนวคดจากบคคล

อนๆอกดงนนจงขอน าลกษณะของครทดตามทศนะของบคคลตางๆ และจากผลงานของการวจยมา

เสนอเพอเปนแนวความคดตอไป ลกษณะของครดตามทศนะของบคคลตางๆ

คณลกษณะของครทด ๖

ทศนะของบคคลตางๆทกลาวถงบคลกลกษณะ และคณสมบตของครทดเมอพจารณา

โดยทวไปแลว จะเหนบคคลตางๆดงกลาวจะมทศนะเกยวกบคณลกษณะของครทดคลายคลงกน สรป

ไดดงตอไปน ๑. ลกษณะทาทางด ๒. มความประพฤตด ๓. มอธยาศยด ๔. มอารมณด ๕. มความยตธรรม ๖. สามารถวางตวใหเขากบคนทกชน ๗. มความเอาใจใสดแลทกขสขของเดก ๘. มการสงเสรมคณวฒพเศษใหแกตนเอง ๙. มความสามารถในการงาน ๑๐. มความเปนผน าท าใหเดกเชอฟง ๑๑. มความรดและกวางขวาง ๑๒. มความสามารถในการสอน ๑๓. มอนามยด ๑๕. เปนตวของตวเอง

๑๖. มจรยธรรมสง ๑๗. มความมานะเขมแขง อดทน

๑๘. มความคลองแคลววองไว ๑๙. มความยดหยนผอนปรน

๒๐. มคณสมบตสวนตวด เชนสตปญญาด ๒๑. มวจารณญาณด ลกษณะของครดจากผลการวจย จากการศกษาผลการวจยของบคลตางๆ( ลอม ไชยศร.๒๕๑๐, มนทนา ปยมาดา.๒๕๑๑พร

พมล เพงศรทอง ,๒๕๑๕ ,บญสนอง ไกรเนตร.๒๕๑๕,เฉลยว บรภกด.๒๕๒๐,จ าเนยร นอยทาชาง,๒๕๒๑.)ท าใหคณลกษณะของครทดตามทสงคมตองการ เฉพาะทส าคญๆมดงตอไปน

คณลกษณะของครทด ๗

๑. แตงกายสภาพเรยบรอย ๒. พดจาสภาพออนโยน ชดเจนและเขาใจงาย ๓. มความเปนระเบยบเรยบรอย ๔. มคณวฒสง ๕. รกและเมตตากรณาตอนกเรยน ๖. สขมเยอกเยนใจด ๗. อารมณแจมใสราเรง ๘. เขมงวดตอความประพฤตของนกเรยนในขณะทสอน ๙. ขยนและอดทน ๑๐. มสขภาพสมบรณ ๑๑. มความยตธรรม ๑๒. วางตวไดเหมาะสม ๑๓. มความสามารถในการสอน ๑๔. มสมพนธภาพอนดกบนกเรยน ๑๕. เปนผมความรและขยนหม นศกษาหาความร ๑๗. มบคลกภาพแบบแสดงตว ๑๘. เขากบสงคมไดด ๑๙. มความคดรเรมสรางสรรค ๒๐. มความเชอม นในตนเองสง ๒๑. เสยสละ ๒๒. ตรงตอเวลา ๒๓. มความม นคงตออารมณ ๒๔. มเหตมผล ๒๕. มความซอสตย ๒๖. ความประพฤตเรยบรอย คณสมบตทดของครดงกลาวขางตนน มไดเรยงล าดบความส าคญ แตหากพจารณาเฉพาะ

งานวจยคณลกษณะของครทด โดยรวบรวมขอมลจากนกเรยนผปกครอง ครอาจารย ผบรหาร

คณลกษณะของครทด ๘

พระภกษและผทรงคณวฒ จ านวนทงสน ๗,๗๖๒ คน จะไดคณลกษณะของครดตามล าดบ

ความส าคญดงน ๑. ความประพฤตเรยบรอย ๖. ความรด ๒. บคลกลกษณะและการแตงกายด ๗. สอนด ๓. ตรงเวลา ๘. มความยตธรรม ๔. หาความรอยเสมอ ๙. ราเรงแจมใส ๕. ซอสตย ๑๐.เสยสละ จากการวจยเรองเดยวกนน ท าใหทราบความบกพรองของคร เรยงตามล าดบความส าคญจาก

มากไปหานอยดงน ความบกพรองของครชาย

๑. ความประพฤตไมเรยบรอย ๒. มวเมาในอบายมข ๓. การแตงกายไมสภาพ ๔. การพดจาไมสภาพ ๕. ไมรบผดชอบการงาน

ความบกพรองของครผหญง ๑. แตงกายไมสภาพ ๒. เปนคนเจาอารมณ ๓. ประพฤตไมเรยบรอย ๔. ไมรบผดชอบการงาน ๕. ชอบนนทา ๖. จจขบน ๗. วางตวไมเหมาะสม ๘. คยมากเกนไป ส าหรบการวจยในตางประเทศทเกยวกบลกษณะครด มการวจยแรหลายและเปนทยอมรบ เชน

งานวจยของไรอน (Ryans.๑๙๖๐:๘๒) ซงไดศกษาคนควาคณลกษณะของครดในโครงการ Nationl committee of Education ในป ค.ศ.๑๙๔๘–๑๙๕๔ จากกลมตวอยาง ๖,๑๗๙ คน โดยเรมหา

คณลกษณะของครทด ๙

พฤตกรรมของครทเกดขนมาบอยๆดวยการสงเกต และไดศกษาพฤตกรรมทส าคญจากการใหครชวย

เขยน และรวบรวมพฤตกรรมเหลานนไวได พฤตกรรมทดหรอไมดมดงน พฤตกรรมทด พฤตกรรมทไมด ตนตวอยเสมอ หงอยเหงาเบอหนาย สนใจตวนกเรยนและกจกรรมของชนเรยน ไมสนใจนกเรยนและกจกรรมของชนเรยน ราเรงแจมใส อารมณไมดอยเสมอ ควบคมตวเองไมได หงดหงดโกรธเรว มอารมณขน เครงครม ยอมรบเมอตนท าผด ไมยอมรบผดของตนเอง ยตธรรมเอนเอยง มความอดทน ออนแอ มความเมตตากรณา ขาดความเมตตากรณา มความสนทสนมและสภาพออนนอม ไมใหความสนทสนม สนใจปญหาของนกเรยน สนใจเฉพาะการเรยนของนกเรยน ยอมรบความคดเหนของผอน

คณลกษณะของครทด ๑๐

ไมยกยองปรบปรง เตรยมการสอนด ใชความเหนของตนเปนใหญ ฯลฯ ไมเตรยมการสอน คณลกษณะของครตามอดมคต หากครอาจารยผใดสามารถปฏบตไดตามคณลกษณะของครซงบคคลตางๆไดแสดงความ

คดเหนไวหรอตามผลการวจยทกลาวแลว กสมควรจะไดรบการยกยองวาเปนครในอดมคตได แตทวา

ในสภาพความเปนจรงคงไมครอาจารยทานใดปฏบตไดหมดครบถวนแน อยางไรกตาม หากครอาจารย

ทกคนพยายามฝกฝนตนเองอยเปนประจ าแลว แมจะไมไดรบการยกยองวาเปนครในอดมคต กของ

เปนปชนยบคคลของศษยของบคคลท วไปกคงเพยงพอ การเปนครในอดมคต หมายถงการเปนครท

สมบรณ เทาทคนจะเปนครจะท าได ตามหลกการทฤษฏแลว ไมมบคคลใดจะเปนครทสมบรณไดทกสง

ทกอยาง(หมายถงบคคลธรรมดาท วไป) การเปนครทสมบรณในระดบทไมจ าเปนจะตองปรบปรงสงใด

ตอไปอกแลว เมอเปนเชนน ความเจรญงอกงามกจะหยด แตในสภาพความเปนจรง ความเจรญงอก

งามท งในดานสวนตวและทางดานวทยาการของผประกอบอาชพครเปนสงทจ าเปนทจะตองพฒนาให

ทนสมย แตนาสนใจอยเสมอ ดงนน ผเปนครจ าเปนตองพฒนาอยเสมอ คณลกษณะของครตามอดมคตนนมมากมาย แตทส าคญทสดประการหนงกคอ ความเปน

กลยาณมตร ดงไดกลาวมาแลวขางตน ครสมบตของครดงกลาวแลวเปนคณสมบตทไดจากค าสอนใน

พระพทธศาสนาและมความสอดคลองกบความรสกของสงคมไทยเรา ดงนน เพอใหนกศกษาครและ

ครอาจารยท วไปไดทราบแนวความคดของชาวตะวนตกทมตอคณลกษณะของครตามอดมคตวา

คณลกษณะอยางไรบางในทนจงขอน าความคดเหนของ เฮสซอง และวคส (Hessong and Weeks.๑๙๘๗:๔๕๗–๔๖๓) ทมความเหนวาครในอดมคตนนควรมลกษณะดงตอไปน

๑. มความรอบร ๒. มอารมณขน ๓. มความยดหยน ๔. มวญญาณความเปนคร ๕. มความซอสตย

คณลกษณะของครทด ๑๑

๖. มความสามารถท าใหเขาใจรวบรดชดเจน ๗. เปนคนเปดเผย ๘. มความอดทน ๙. กระท าตนเปนแบบอยางทด ๑๐. สามารถน าความรทางทฤษฏไปใชในทางปฏบตได ๑๑. มความเชอม นในตนเอง ๑๒. มความสามารถพเศษในศลปะวทยาการหลายๆดาน ๑๓. แตงกายเรยบรอย สะอาด สงาผาเผย และมสขภาพอนามยสวนตวด ตอไปนจะไดอธบายคณลกษณะแตละอยางพอเปนสงเขป เพอความเขาใจตอไป

๑.มความรอบร การเปนผมความร หมายถง การมความรหรอความเขาใจในวชาการตางๆ ซงไดศกษาเลาเรยน

มาจากวทยาลย/มหาวทยาลยเปนอยางด มความเชอม นในวชาการไมหยงพยองวาตนมความรสงนก

การศกษาครหวงอยากใหอาจารยสอนตนมความรฉลาดรอบรในวชาทตนสอนอยางไร เดกๆทจะเปน

ศษยของนกศกษาคร(ครในอนาคต)กหวงอยากใหครในอนาคตเปนผมความรอบรในวชาการมากทสด ๒.มอารมณขน

การเปนผมอารมณขน คอการเปนผทสามารถในการรบร ซาบซง หรอสามารถในการแสดง

ความรสกในสงทท าใหขนหรอสนกสนาน การสอนใหนกเรยนเกดความสนกสนานหรอการมอารมณขน

ของครจะตองเปนไปในทางทกอใหเกดคานยมทด ๓. มความยดหยน

การเปนผมความยดหยน หมายถง การเปนผมความรสกไวตอการเปลยนแปลงแกใข

ปรบเปลยน ครจงจ าเปนตองมการยดหยน เพราะบางครงแผนการสอนทดทสดอาจจะใชไมไดผล ๔. ผมวญญาณความเปนคร

บคคลทมวญญาณความเปนครทแทจรงแลว จะเปนผทมความรกในตวเดกและยนดในภารกจ

การสอน บคคลทมวญญาณครจะไมมองการสอนเปนเพยงภารกจทตองรบผดชอบเทานนแตจะเกดปต

ยนดเมอไดสอน จะแสดงความรสกทางสหนาเมอไดสอน บคคลประเภทนจะมความสมพนธภาพทด

ตอเพอนรวมวชาชพเสมอและมเวลาท างานพเศษใหโรงเรยนประจ า ๕.มความซอสตย

คณลกษณะของครทด ๑๒

การมความซอสตยสจรตเปนคณลกษณะทส าคญมากส าหรบคนทกคน โดยเฉพาะอยางยงผท

เปนครอาจารย ครอาจารยทมความซอสตยจรงใจ เมอบอกนกเรยนวาท าอะไรกจะพยายามท าจน

ประสพความส าเรจ แตกมครอาจารยบางคนเคยพดกบนกเรยนวาการท าสงใดกมไดท าปฏบตตาม การ

กระท าเชนนนจะท าใหนกเรยนขาดความเชอถอไววางใจแตโดยข นพนฐานท วไปแลว นกเรยนควร

ไววางใจในสงทครพดและกระท า ๖.มความสามารถท าใหเขาใจรวบรดชดเจน

ความสามารถในการท าความเขาใจรวบรดชดเจนจะเปนเรองของการใชภาษาพดและภาษาเขยน

เปาหมายส าคญของการศกษาประการหนงกคอ เพอชวยใหนกเรยนเปนผมความสามารถในการสอสาร

ไดรวบรดชดเจน ดงนนเปนครอาจารยจะตองเปนแบบอยางทดในการใชภาษา ท งภาษาพดและภาษา

เขยน รวมท งการแสดงออกทางภาษาทาทางหรอกรยาเพอใหเกดการสอความหมายทชดเจนถกตอง

ผลปอนกลบจากการเรยนการสอนในชนเรยนนนจะเปนเครองบงชทดวาครอาจารยไดท าหนาทนส าเรจ

มากนอยเพยงใด ๗.เปนคนเปดเผย

การเปนคนเปดเผยคอ การเปนคนทเตมใจจะเปดเผยเรองราวทตนมอยใหผอนรบร ครอาจารย

ทเปดเผยสงตางๆ ทเกดขนในชวตของตนเพอแสดงเปนตวอยางหรอเปดเผยความเปนตวอยางหรอ

เปดเผยความรสกในเรงใดเรองหนงหรอในสถานการณทก าหนด จะชวยท าใหความสมพนธน นดขน

นกเรยนจะไดรบประสพการณความรใหมๆ อยางตอเนองเมอโตขน การเปดเผยความรสกของคร

จะท าใหนกเรยนไดทราบวาตวครกประสพอารมณนนๆมาเหมอนกน ๘.เปนผมความอดทน

การเปนผมความอดทนในทนสดงถงความเปนบคคลทมความเพยรพยายามหรอขยนขนแขง

นอยคนนกนกทจะมคณสมบตขอนอยางเพยงพอ ส าหรบตองการคณสมบตขอน เปนกรณพเศษ เพราะ

นกเรยนทมาเรยนกบครมหลายประเภท มท งเรยนชา เรว บางคนสมองไมคอยด และบางคนเปนคนเจาอารมณ เปนตน ๙.เปนผกระท าตนเปนแบบอยางทด

ครอาจารยควรเปนบคคลทกระท าตนเปนแบบอยางทดเปนพเศษ เพราะเดกเยาชนตองการ

แบบอยางทดงามในการด าเนนชวตของตน ปจจบนแบบกระสวนพฤตกรรมตางๆของเดกๆจ านวนมาก

มกจะไดมาจากโทรทศน ภาพยนตร หรอเพอนบาน แบบอยางบางประการทไดมาจากสอมวลชน

อาจจะด แตมพฤตกรรมบางอยางลอกเลยนมาในทางทลบ เยาวชนทขาดความรกความอบอนจากบดา

คณลกษณะของครทด ๑๓

มารดา ป ยา ตา ยาย และไมไดแบบอยางทดมาจากครอาจารย มกจะปฏบตตวไปในทางทเสอมตามท

ตนเองไดตดสนใจท าลงไป ฉะนนครอาจารยควรระลกอยเสมอวา การกระท าตนใหเปนแบบอยางทด

แกเดกๆทตนเองรบผดชอบเปนสงหนงทครอาจารยใหความชวยเหลอทางสงคม ๑๐.เปนผน าทมความสามารถน าความรทางทฤษฎไปปฏบตได

การน าเอาความรทไดมาจากการศกษาเลาเรยนในสถาบนการศกษาไปใชในโรงเรยนจรงๆให

เกดผลอยางมประสทธภาพเปนเรองทคอนขางยาก ดงนน ในการจดกระบวนการเรยนการสอนใน

สถาบนฝกหดครจงพยายามใหนกศกษาครไดมประสบการณในการเรยนการสอนใหมากทสดเทาทจะ

ท าได นกศกษาครจะตองพยายามมสวนรวมเกยวของกบสถานการณจรงๆในหองเรยนใหมาและ

พยายามไตถามขอของใจกบอาจารยทมประสบการณ จากผบรหาร จากผปกครองและนกเรยนเปนตน ๑๑.เปนผมความเชอมนในตนเอง

ในเมอเราไดก าหนดตวของเราเองเพอการสอนแลว ดงนน วธทดทสดตอการสรางความเชอม น

ใหแกตนเองกคอการทดสอบตวเองและพฒนาความเชอม นในประสบการตางๆทสมพนธกบการสอนให

มากทสดเทาทจะท าไดการไดรบขอสงเกตในทางบวกจากงานทไดกระท าส าเรจลงดวยด จะชวยสงเสรม

ความเชอม นของบคคลเปนอยางด นกกฬาทประสบความส าเรจจะมความเชอม นในตวเองฉนใด

นกศกษาครอาจารยทประสบความส าเรจกเชนเดยวกน ๑๒.เปนผมความสามารถพเศษในศลปะวทยาการหลายๆดาน

ครอาจารยทประสบความส าเรจ สวนมากมไดมความรเพยงอยางเดยว แมวาผศกษาวชาครจะ

เลอกเรยนสาขาวชาใดสาขาหนงเปนวชาเอก เชนการประถมศกษา ดนตรศกษา สงคมศกษา

วทยาศาสตร คณตศาสตรหรออนๆเปนตน แตนกศกษาบางวชาเอกกไดเลอกเรยนวชาโทไวดวย การ

เลอกเรยนวชาโทไวดวยเปนการเพมพนความรใหแกผทจะเปนครในโอกาสตอไปเปนอยางด และเปน

การเพมโอกาสในการท างานไดอยางกวางขวางมากขนนอกจากน การเปนผมความสามารถพเศษใน

หลายๆดานจะชวยท าใหครอาจารยมคณลกษณะของความเปนครอยางสมบรณยงขน ๑๓.เปนแตงกายเรยบรอย สะอาด สงาผาเผย และมสขภาพอนามยสวนตวด

เสอผอาภรณทออกแบบมาดวยราคาแพงๆมใชเปนสงทจ าเปนส าหรบผประกอบวชาชพคร สง

ส าคญอยทความสะอาดเรยบรอย และสวมใสเสอผาทมความเหมาะสมถกตองตามรปแบบททาง

สถานศกษาก าหนดสขภาพอนามยสวนตวของครกเปนสงทส าคญยง หากครมรางกายสกปรก สขภาพ

อนามยไมดยอมกอใหเกดปญหาในการสอน ครทมสขภาพดท งทางรางกายและจตใจ จะชวยสราง

ความสมพนธกบนกเรยนดขน

คณลกษณะของครทด ๑๔

สรปทายบท คณลกษณะทดของครนนมมากมายการทจะยอมรบวาครทดจะตองมคณลกษณะอยางไรนน

ขนอยกบทศนะของแตละบคคล เมอพจารณาโดยทวไปแลว สามารถสรปไดวา ครทดน นจะตอง

ประกอบดวยคณลกษณะทส าคญๆดงตอไปน ๑.บคลกภาพ เชนรปรางทาทางด แตงกายสภาพเรยบรอย พดจาไพเราะ นมนวลนาฟง

น าเสยงชดเจนมลกษณะเปนผน าเปนตน ๒.คณสมบตสวนตวด เชนสตปญญาด เฉลยวฉลาด เชอม นในตวเอง มความคดสรางสรรค

กระตอรอรนและสขภาพอนามยดเปนตน ๓.สอนดและปกครองด เชนอธบายไดรวบรดชดเจน สอนสนก ปกครองนกเรยนใหอยใน

ระเบยบวนยตลอดเวลาเปนตน ๔.ประพฤตด เชนเวนจากอบายมขท งปวง กระท าแตสงทด สจรตท งกาย วาจาใจ ๕.มจรรยาและคณธรรมสง เชนมความซอสตย เสยสละ มเมตตากรณา ยตธรรมและมานะ

อดทนเปนตน ๖.มมนษยสมพนธด กลาวคอ มอธยาศยไมตรกบทกเพศทกวยทกภมช น

ครผสรางโลก

ความหมายของครผสรางโลก ค าวาครผสรางโลก คอครผสรางวญญาณของเดก แลวเดกโตขนมากเปนคน คนทงหมด

รวมตวกนกคอโลก .ครจงอยในฐานะสรางโลกโดยผานเดก โลกจะดหรอจะงดงามนาอยกเพราะวาโลกเตมไปดวยคนด. ความมงหมายของครกคอสรางเดกใหเปนคนด ,แลวเปนผใหญทเปนคนด.

ส าหรบค าวาคร,ครในทนจะตองระลกนกถงตามหลกธรรมในพระพทธศาสนาทพระพทธองคได ตรสวา บดามารดาเปนครคนแรก บดามารดาเปนครคนแรกนนอยางไร คอเกดมากเลยงดอบรมส ง

สอน โดยรสกตวบางไมรสกตวบาง มาตามล าดบจนเดกนนมความรในเรองตางๆเทาทควรจะร ,แลวยงบมนสยใหหยาบละเอยด ประณตสขมอะไรไดอกแลวแตบดามารดา หรอผเลยงเดกจะมมารยาท ม

กรยาอาการ หรอกระท งมวฒนธรรมอยางไร นเดกกไดรบการถายทอดจากครคนแรกคอบดามารดา

ฉะนนค าวาครในทนจงรวมไปถงบดามารดาซงเปนครช นตน.

คณลกษณะของครทด ๑๕

พอมาอยทโรงเรยนกม ครชนทสองคอครทโรงเรยน แลวกท างานพรอมกน ท งทบานและท

โรงเรยน.บดามารดาเปนครชนตน.ครอาจารยทโรงเรยนเปนครรบชวง. แลวกยงมาสอนดวยกน นคอค าวาครโดยใจความส นๆ เปนผอบรมส งสอนใหเกดมารยาท เกดนสย เกดคณสมบตตางๆ.

ครสามารถสอนไดทกโลก ครเปนผสรางโลก ถอเอาหลก๓ประการ คอ

๑. สงขารโลก โลกแหงสภาวธรรมทปรงแตงกนอยตลอดเวลา ๒. โอกาสโลก โลกคอแผนดนอนเปนทต งอาศยของสงมชวต ๓. สตวโลก คอหมสตวทอาศยอยในโลกทกประเภท ถาครมความรมากพอแลวกสอนใหมการปรงแตงทถกตอง ใหทกคนมการปรงแตงทถกตอง

ทางกาย ทางวาจา ทางใจ ใหเปนสงขารโลก แตสงเหลานมนอยนอกหลกสตรกระทรวงศกษาธการ แม

ครจะสรางสงขารโลกกยงท าได คอท าใหมการปรงแตงในโลกแตชนดทถกตอง หรอควรจะมควรจะเปน แลวกอยกนอยางมความสข

ทนมากลาวถง โอกาสโลก คอแผนดนรวมท งตนไมตนไรอะไรทอยบนแผนดนถาครจะชวย

สรางโลกแผนดนกยงท าได คอการสอนใหเดกรจกรกษาคมครองแผนดนไมท าลายทรพยากรของ

ธรรมชาตโดยไมจ าเปน แตเดยวนการท าลายทรพยากรธรรมชาตนนท าลายกนอยางไมมขอบเขต ความส าคญของการพฒนาคร เปนทยอมรบกนท วไปแลววา ครเปนบคคลทมความส าคญทสดตอการพฒนาสงคมและชาต

บานเมอง ท งน เพราะ ครตองรบหนาทในการพฒนาบคคลในสงคมใหมความเจรญงอกงามอยางเตมท

จนบคคลเหลานนสามารถทจะใชความรความสามารถของตนพฒนาชาตบานเมองตอไปดงนน การ

พฒนาครใหเปนบคคลทมศกยภาพอยางทสด จงเปนงานทนกวชาการศกษา/ผนเทศ/และ/หรอผบรหารการศกษาจะตองท าอยางจรงจงและตอเนอง

กลาวโดยสรป การพฒนาครกอใหเกดประโยชนหลายประการ ดงน ๑.ชวยพฒนาคณภาพและวธการท างานของคร ท าใหครมสมรรถภาพในการสอน มความร

เพมขนเขาใจบทบาทหนาทและปฏบตหนาทไดอยางมประสทธภาพ สามารถแกใขขอบกพรองใหดขน

คณลกษณะของครทด ๑๖

๒.การพฒนาครชวยท าใหเกดการประหยดเวลาและลดความสญเปลาทางวชาการ เพราะคร

ไดรบการพฒนาจนเปนครทมคณภาพนนยอมไมท าสงใดผดพลาดงายๆสามารถใชสอการเรยนการสอน

อยางมประสทธภาพ ท าการเรยนการสอนใหบรรลตามจดประสงคทต งไว ๓.การพฒนาคร ชวยท าใหครไดเรยนรงานในหนาทไดเรวขน โดยเฉพาะอยางยงครทไดรบการ

บรรจใหเขาท างานใหมๆ และครทยายไปท าการสอนทอน ๔.การพฒนาครชวยแบงเบาภาระหนาทของผบงคบบญชาหรอหวหนางานในสายงานตางๆ

เพราะครทไดรบการการพฒนาอยางดและอยางตอเนอง จะมความเขาใจในการสอนและงานอนไดยางด ๕.การพฒนาคร ชวยกระตนใหครปฏบตงานเพอความเจรญกาวหนาในต าแหนงหนาทการงาน ๖.การพฒนาคร ชวยท าใหครเปนบคคลททนสมยอยเสมอท งในดานความรและเทคโนโลย

ตางๆรวมทงหลกการปฏบตงานและเครองมอเครองใชตางๆ ครตองเปนผเรยนรอยางตอเนอง การพฒนาครเปนงานทตองกระท าอยางตอเนอง ท งน เพราะ ต งอยบนขอตกลงเบองตน

ดงตอไปน ๑.คณภาพในการปฏบตงานเปนสงทมคณคาควรแกการตดตาม ๒.ความสามารถของบคคลจะสมพนธกบความเขาใจในขอผกมดของงานแตละอยาง ๓.ความเจรญกาวหนาเปนคณลกษณะของมนษย ๔.บคคลอนจะใหความเคารพยกยองในความรความช านาญของบคคลทมความเจรญกาวหนา

จากขอตกลงเบองตนดงกลาวน บคคลทกๆคนจงเปนตองมการพฒนาโดยเฉพาะอยางยงผ

ประกอบวชาชพครจะตองพฒนาอยางตอเนอง ท งน เพราะ การเรยนรอยางตอเนองของผประกอบ

วชาชพครจะชวยใหครไดรบการพฒนาศกยภาพของความเปนครอยางเพยงพอและมประสทธภาพ

อยางยง ดงท เฮซองแลวคส (Hessong and Weeks.๑๙๘๗)ไดกลาวถงความส าคญของการเรยนร อยางตอเนองของครไววา ไมมความพยายามทางการเรยนใดๆทเรมตนในวทยาลย/มหาวทยาลยและจบลงในวทยาลย/มหาวทยาลย โดยเฉพาะอยางยงส าหรบผประกอบวชาครนน กระบวนการเพอเพมความเจรญงอกงามเปนกระบวนการทตองกระท าอยางตอเนองกน ส าหรบผทเปนแพทย อาจจะกลาว

ไดวาตนไดเรยนรทกสงทกอยางทจ าเปนทางดานสรรศาสตร และครกอาจจะกลาววาตนไดเรยนรทกสง

ทกอยางทจ าเปนซงเกยวของกบเรองจตวทยาและเนอหาวชาทสอนเดกๆแลว ค ากลาวของบคคลท งสอง

คณลกษณะของครทด ๑๗

นผดท งค ความจรงคอท งแพทยและครไดหยดพกการเรยนและความเจรญงอกงามในวชาชพของตน

ภายหลงการศกษาในระบบไดจบสนลง ดงนน ไมวาใครจะเรยนเพอประกอบวชาชพใด บคคลนน

จะตองเรยนท งเนอหาวชาความรท งภาคทฤษฎและปฏบตในวชาชพของตนดวย เราตองการใหแพทยได

เขาใจตวเราในฐานะเปนบคคลและรจกวธรกษาอาการเจบปวยของเรา เชนเดยวกน เดกๆกตองการให

ครทกคนไดเขาใจระดบความเจรญงอกงามของตนและเปนผมความสามารถในการใหการเรยนการสอน

เพอใหนกเรยนเปนผมศกยภาพทางสตปญญามากทสด สวนปญหาทวา การเปนแพทยกบการเปนคร

นนใครเปนงายกวากน การตอบค าถามเชนน เปนเรองยาก ไมมวชาชพใดทงายกวากนถาหากเรา

ตองการท างานใหส าเรจในระดบทดเลศ การพจารณาสถานภาพทางวชาชพและรายไดของแพทยเมอ

เปรยบเทยบกบรายไดของครอาจท าใหคนบางคนเขาใจผดคดวาการเปนครนนงายกวา โดยแทจรงแลว

ไมมอะไรทเหนอกวากนถาหากเราก าลงพดถงสมรรถนะทดเลศ เพราะท งสองวชาชพน เปนวชาชพทตอง

อาศยการฝกปฎบต ขอเทจจรงและทกษะตางๆตองไดรบการเรยนร ส าหรบแพทยนนตองเปนนก

วชาชพทตองอาศยการฝกปฏบต ขอเทจจรงและทกษะตางๆตองไดรบการเรยนร ส าหรบแพทยนนตอง

เปนนกวนจฉยทรอบคอบและถกตองแนนอนเปนผส งจายยา และเปนผช านาญในการผาตด สวนคร

จะตองเปนผทท าการทดสอบและวเคราะหความสามารถของเดกๆ ตองคดหาอบายหารปแบบการสอน

หรอวธการเรยนซงท าใหเดกๆแตละคนบรรลผล การทครจะมสมรรถนะดเลศดงกลาวน ได จะตองเปน

ผทไดรบการพฒนาอยางตอเนองตลอดชวตทางการสอนของครแตละคน ผประกอบวชาชพครสวนมากไมวาจะเปนครใหมหรอครทมประสบการณในการสอนมาหลายๆ

ปกตามมกจะมความวตกกงวลคลายๆกนเมอเขาท าการสอน เชน กงวลวาตนเองอาจจะท าใหนกเรยน

ประสบความส าเรจไดไมเตมท จะมปญหาเกยวกบพฤตกรรมของนกเรยน หรอไมผบรหารจะพอใจกบ

การท างานของตนหรอไม และอาจจะมความวตกกงวลเกยวกบเวลาทตองใชในการเตรยมการสอน เปน

ตนสงตางๆเหลานถอวาเปนลกษณะพนฐานของผประกอบวชาชพคร เมอเปนเชนน จงเหนไดวาการ

เตรยมผประกอบวชาชพครมไดจบลงดวยการฝกหดอบรมตามปกตในสถาบนผลตครเทานน แต

จะตองเปนกระบวนการตลอดชพดงกลาวมาแลว ดงท เนมเซอร(Nemser.๑๙๘๓)ชใหเหนวา วชาชพทางการศกษาตองกาครทเรยนรอยเสมอ ความรความช านาญของครทเรยนรอยเสมอนนจะเจรญงอก

งามขนในแตละชวงของการประกอบวชาชพ อยางไรกตาม ความเจรญงอกงามของครในแตละชวงของการประกอบวชาชพอาจจะมความ

แตกตางกน เมอพจารณาโดยทวไปแลว วฎภาคแหงความเจรญงอกงามของครทแตกตางกนนน

คณลกษณะของครทด ๑๘

สามารถจ าแนกออกเปนชวงหรอวฏภาคทส าคญๆคอวฏภาคของการเรมตนเขาประจ าการ หรอการเขา

เปนครใหม กบวฏภาคภายหลงการผานพนการเปนครใหมไปแลว

คณลกษณะของคร คณลกษณะของครในทนมไดหมายถงคณลกษณะทดตามทสงคมคาดหวงแตหมายถงลกษณะ

ประจ าตวของครแตละคนซงเปนนกวชาการศกษา/ผนเทศจ าเปนตองมปฏสมพนธดวย การมความรในเรองคณลกษณะของครเปนสงจ าเปนทนกวชาการการศกษา หรอนกพฒนาครดวยเหตผล ๓ ประการ

ตอไปน ๑. เปนพนฐานส าหรบนกวชาการศกษา/ผนเทศ เพอสามารถวนจฉยความตองการและ

ความสามารถของครเปนการเฉพาะตว ๒. ใชเปนแนวทางส าหรบหาวธการสงเสรมพฒนาการคร ๓. ชวยในการเลอกจดประสงคส าหรบการพฒนาครโดยมงไปทความเจรญงอกงาม

สวนตวท งในระยะส นและระยะยาว ดงไดกลาวมาแลววา คณลกษณะของครทกๆดานไมสามารถทจะน ามาใชเปนแนวทางในการ

พฒนาครไดท งหมด ความแตกตางกนในลกษณะตางๆเชนลกษณะทางกายภาพ ความรสกชนชอบใน

แบบแผนของชวต หรอความชนชอบในงานอดเรก แมวาสงตางๆดงกลาวนจะเปนแนวทางไดเพยง

บางสวนส าหรบนกวชาการศกษา/ผนเทศตองการชวยใหครมประสทธภาพยงขนในการจดการเรยนการสอน อยางไรกตาม สงทนกวชาการศกษา/ผนเทศตองท าความเขาใจเปนพเศษ เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาครกคอ การเขาใจในความตองการและความสามารของคร

ในบทน จะตองอภปรายถงสงทเกยวของกบคณลกษณะของครในเรองตางๆคอ ความเปน

เอกตบคคลของคร การเลอกคณลกษณะทเหมาะสมทสดของบคคล คณลกษณะทางดานประชานวสย

คณลกษณะทางดานวภาววสย ลกษณะพฒนาการทางอตตาและ จรยธรรม และการจ าแนก

คณลกษณะของครตามรปแบบตางๆ ความเปนเอกตบคคลของคร

การพจารณาวาครแตละคนมความแตกตางกนจากแบบกระสวนทวไปของครในดานใดบานน

สามารถกระท าไดโดยการตรวจสอบจากแหลงขอสนเทศทเกยวกบการพฒนาการและความเจรญงอก

คณลกษณะของครทด ๑๙

งามของมนษยจากแหลงตางๆดงทฮนท และซลลแวน ไดใหขอเสนอแนะไววา มแหลงขอสนเทศท

ส าคญและมประโยชนตอนกวชาการศกษาและนกจตวทยาอย ๓ แหลงคอ ๑. อาศยการสงเกตและประสบการณแบบอรปนย ๒. อาศยการวจยเชงปฏบตการ ๓. ศกษาจากทฤษฎการศกษา/ทฤษฎทางจตวทยา

แหลงความรท ง๓แหลงนนอกจากจะใหความรในเรองความแตกตางระหวางบคคลแลวยงใหขอ

เสนนอแนะถงวธการทจะปรบปรงปจจยแวดลอมใหสอดคลองกบความตองการเฉพาะดานของบคคล

อกดวย การพจาณาตวครในฐานะเปนเอกตบคคลจงจ าเปนตองเขาใจในรายละเอยดถงวธการปรบปรง

ปจจยแวดลอมเหมาะสมกบความแตกตางระหวางบคคลดวย อยางไรกตาม คงไมมแหลงความรหรอ

แหลงความรหรอแหลงขอสนเทศจากแหลงใดแหลงหนงทดกวากนในทกๆดาน แตในแหลงความรหรอ

แหลงขอสนเทศจากแหลงใดแหลงหนงทดกวากนในทกๆดาน แตในแหลงของขอสนเทศนนๆจะมสวน

ชวยท าใหเกดแนวความคดตอตวบคคลในฐานะเอกตบคคล ตลอดถงการสงเสรมปรบปรง และการให

การสนบสนนทางการศกษาใหเหมาะสมกบความสามารถและความตองการของครแตละบคคล ๑.การจดปจจยแวดลอมใหเหมาะสมกบบคคลแบบอรปนย

การจดปจจยแวดลอมทางการศกษาใหเหมาะสมกบบคคลแบบอรปนยเกดจากสถานการณท

เปนจรง ซงกจกรรมการเรยนการสอน แรงกดดน และสงทท าใหเกดความไขวเขวทกสงทกอยางซงม

ผลตอปฎสมพนธทางการสอนประจ าวนระหวางครและนกเรยน กลาวคอแมวาในการจดการเรยนการ

สอนจะมเงอนใขทซบซอนมากมาย แตครกมโอกาสไดสงเกตนกเรยนเปนรายบคคลโดยอาศยปจจย

สงแวดลอมหลายๆประการตลอดระยะเวลาอนยาวนานซงครและนกเรยนตองมความเกยวของสมพนธ

กนท าใหครมโอกาสพนจพเคราะหผลงานของนกเรยนมากมายหลายอยางไดเหนวธการทนกเรยนม

ความสมพนธกบเพอนๆและการทครไดมโอกาสตดตอสมพนธกบผปกครอง ท าใหครมโอกาสเรยนร

และเขาใจชวตภายในครอบครวของนกเรยน ถงแมวาการจดปจจยแวดลอมใหเหมาะสมกบบคคลทเกดจากการปฏบตจรงจะมขอไดเปรยบ

ซงไมมความซบซอนและเขาใจงาย แตในการจดปจจยแวดลอมใหเหมาะกบบคคลดงกลาวมาน กยง

มขอจ ากดอยหลายประการ ขอจ ากดทกลาวถงนจะปรากฏใหเหนเดนชดโดยการตงค าถามตาม

ขอตกลงเบองตนซงเปนพนฐานของการใชยทธวธน นๆ เชน (๑) สงทครกระท ากบสงทนกเรยนไดเรยนรน น มความสมพนธกนโดยบงเอญหรอไม

คณลกษณะของครทด ๒๐

ผลงานวจยไดใหหลกฐานไวบางประการ แตกมไดสรปเปนหลกฐานไวมากพอในเรองท

เกยวกบความสมพนธระหวางสงทครไดกระท ากบสงทนกเรยนไดเรยนร ดงนน ความเชอทวาการ

กระท ากจกรรมทแนนอนจะท าใหเกดความเปลยนแปลงทพงประสงคในตวนกเรยนมากหรอนอยกวา

กนนนอาจจะเปนเพยงการทดลองดกอนทดทสดวธหนง (๒) ครสามารถประเมนพฤตกรรมของตนเองทมผลกระทบตอนกเรยนอยางเปนปรนยหรอไม ขอนคลายกบขอ ๑ แตเนนไปทความสามารถในการเปนปรนยของคร ครบางคนอาจเชอวาตน

ไดพบความตองการของรกเรยนท งๆ ทไมไดพบ ครบางคนทมความตองการสงเพอใหนกเรยนพอใจ

ในการสอน อาจจะละหลกการสอนทดเพอตองการใหนกเรยนมความสนกสนาน ดงนน ครอาจจะ

แป,ความหมายในความพอใจของนกเรยนเปนตวบงชของการเรยนรท งๆ ทนกเรยนมไดรบความรในสงทไดเรยนจากคร

(๓) ครไดวเคราะหคณลกษณะของนกเรยนอยางรอบคอบและไดพสจนคณสมบตทส าคญซงมความสมพนธกบวธการสอนของตนหรอไม

เราจะแนใจไดไหมวาครไดรในสงทตองการ ครมความสามารถทจะวดคณลกษณะดานความ

สนใจและความสามารถทจะรบรวธการจดปจจยแวดลอมใหเหมาะสมกบการสอนของครไดหรอไม (๔) ทกษะ ความร และยทธวธทครมอยเพยงพอหรอไมทจะใหครกระท าการเลอกปจจย

แวดลอมทเหมาะสมทสดซงสามารถทจะปรบเปลยนใหเหมาะสมกบนกเรยน ครมระดบประสบการณ การฝกอบรม และความสามารถตางกน บางคนมยทธวธมากมาย

ซงสามารถน ามาใช ขณะทคนอนๆ อาจจะมเพยงเลกนอย ดงนน ครอาจจะไมมความรและยทธวธ

ทจ าเปนส าหรบนกเรยนเฉพาะบคคลกได ๒.การจดปจจยแวดลอมใหเหมาะสมกบบคคลโดยอาศยขอสนเทศทไดจากการวจย

การวจยอาจจะใหแนวทางทเหมาะสมระหวางคณลกษณะของครและปจจยแวดลอมทาง

การศกษาซงแหลางขอสนเทศแบบอรปนยไมสามารถจะใหได นอกจากน ผลงานการวจยยให

ขอเสนอแนะในการจดกจกรรมของนกวชาการศกษาไดกวางขวางมาก เปาหมายของการวจยเชง

ปฏบตการกเพอใหเขาใจความสมพนธระหวางตวแปรตางๆทไดรบการคดเลอกเพอการวจยนน โดย

ปกตจะไดมาจากทฤษฏผลการวจยอนๆปญหาการปฏบตงาน หรอมาจากความสงหรณในใจ ความ

สนใจและความอยากรอยากเหนของผวจย

คณลกษณะของครทด ๒๑

งานวจยสวนมากทชใหเหนความแตกตางกนของครและการปฏบตการทางการศกษาจะใช

วธการเชงสหสมพนธ การวจยเชงสหสมพนธจะศกษาเกยวกบความแตกตางกนในคณลกษณะของคร

ซงสอดคลองกบความเปลยนแปลงในวธการทางการศกษาของครการวจยสหสมพนธจะสบคนปญหา

ตางๆเชน “ครทมคณลกษณะแบบ ก. จะใชยทธวธการสอนแบบ ก. มากวาการใชยทธวธการสอนแบบ ข.

หรอไม” หรอ “ครและนกเรยนซงมความคลายคลงกนในลกษณะแบบ ก. จะมความชอบกนมากกวาการ

เรยนรจากกนมากกวา หรอใชวธการสอความหมายคลายคลงกนหรอไม” ขอไดเปรยบทส าคญของการวจยเชงสหสมพนธคอจ านวนตวแปรหลายๆตวอาจจะไดรบการ

วจยไปพรอมๆกนในหองเรยนโดยไมไดรบกวนเหตการณทเกดขนตามธรรมชาตและยงใหขอเสนอแนะ

ถงความสมพนธทมประโยชนซงสมควรไดท าความกระจางตอไปและน าไปสการวจยตอไปในทาง

ตรงกนขาม เนองจากรปแบบการวจยไดออกแบบไวซงผวจยไมสามารถจะใชในการอธบายถงสาเหต

ความสมพนธทแทจรงนนคอการวจยเชงสหสมพนธสามารถค านวนทางสถตถงความสมพนธระหวาง

ความกงวลหวงใยของครและการใหคาน าหนกของนกเรยนทมตอความอบอนใจของคร แตไมสามารถ

จะทราบถงการวจยวาครอบอนมากนอยเพยงใด ๓.การจดปจจยแวดลอมใหเหมาะสมกบบคลโดยอาศยขอสนเทศทางทฤษฎ

ทฤษฏหรอกฏเกณฑตางๆทไดจดระบบอยางมเหตผลนนไดมาจากการปฏบตและการวจย

ทฤษฎชวยในการกระท าหนาทส าคญ ๔ ประการคอ ๑.ทฤษฎสามารถอธบายเรองราวทเกดขนได

เกณฑทใชเพออธบายหนาทนคอ ตองรรายละเอยดของปรากฏการณทสงเกตไดและ

ตองมเหตผลสมควร คณสมบตเฉพาะทส าคญของทฤษฏคอการชวยอธบายถงสาเหตทเหตการณหนง

ไปเกยวของกบเหตการณหนง ๒.ทฤษฎใหวธการส าหรบการสงเกตและผลของการวจยเปนไปอยางมระบบ

ทฤษฎท าใหนกวจยลดความยงยากซบซอนของจ านวนขอมลทมากๆใหอยในจ านวนท

สามารถท าการวเคราะหได ๓.ทฤษฎชวยในการก าหนดสมมตฐานการวจย

คณลกษณะของครทด ๒๒

เพราะเหตวา ทฤษฎมการจดระเบยบของขอสนเทศ ดงนน จงขอเสนอแนะขอบเขตของการ

สบสวนซงอาจจะสงผลตอการตดตามเรอยไปท าใหประหยดเวลาเพราะในการอธบายขอบเขตเหลาน

ทฤษฎจ ากดสงอนๆซงมททาวาจะใหขอสนเทศทมประโยชนนอยกวา ๔.ทฤษฎชวยนกวจยพยากรณผลทไดจากการวจย

ทฤษฏไดอธบายปญหาซงมประโยชนตอการตดตาม และไดขอเสนอแนะแนวทางถงสง

ทจะไดรบเมอปญหานนไดรบการวจย พทธวธสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการ

จากการทไดปพนฐานความคดเกยวกบหลกการและกระบวนการศกษา ทพระบรมศาสดาได

ทรงก าหนดไวต งแตบทน ามาจนถงบททวาดวยการสอนโดยสรางศรทธา และโยนโสมนสการน ทาน

ผอานยอมประจกษแจงในปรชาญาณของพระพทธองควาทรงเปนครผยงใหญของโลก ทรงชทางแก

เวไนยสตวท งหลาย นบไดนานกวาสองพนหารอยป ถงอดมการณและจดมงหมายอนสงสงของ

การศกษาทแทจรงและวธการศกษาทท าใหบคคลบรรลภาวะของความเปนมนษยทสมบรณ สามารถ

ด าเนนชวตอยางมอสรภาพในสงคมอยางสงบสข สาระส าคญของความรทพระพทธองคไดคนพบ

พสจนแลววาเปนสจจะอนมเปลยนแปรและพระองคไดประทานแกพทธศาสนกชนนน มองคประกอบ

ทงทเปนทฤษฎ ปฏบต และการวเคราะหผลแหงการปฏบต พระองคไดทรงก าหนดข นตอนของ

จดมงหมาย สาระความร และมรรคอนมองคแปดทจะน าไปสคณภาพชวตทเตมสมบรณและอสรภาพ

วธการศกษาตามนยของพระพทธศาสนาจงเปนการฝกอบรมตนเอง โดยมสตสมปชญญะ โดยมสต

และปญญาก ากบ ก าหนดรจนรแจงประจกษจรงดวยตนเอง และเสวยผลแหงการศกษานนดวยตนเอง

โดยแท การศกษาระบบการเรยนการสอนตามแนวพทธวธน น มสาระและระบบการเรยนการสอนท

นาสนใจอยมากมาย หากจะน าเอาหลกการทฤษฎและแนวความคดทางการศกษาสมยใหมเขาจบ กจะ

พบความสมบรณความทนสมย และลกษณะพเศษของระบบการเรยนการสอนของพระพทธเจาอยางนา

อศจรรยยง การสอนโดยการใชโยนโสมนสการน เปนวธการสอนทสอดคลองกบวฒนธรรมไทย และ

สอดคลองกบเจตนารมณของหลกสตรปจจบนทเนนการคดเปน ท าเปน แกปญหาเปนท งน เพราะวถ

แหงวฒนธรรมไทยนนไดเนนบรรยากาศทเรยบงาย มลกษณะทเหนยวโนมใจใหผเรยนเกดความปต

คณลกษณะของครทด ๒๓

และเลอมใส ประเพณไทยไดมพธกรรมตางๆทแสดงถงความเคารพบชาครวาเปนปชนยบคคล และ

เทคนควธตางๆในการสอนของครไทย ไดเนนการคดและการปฏบตจรงเปนหลกใหญ

ศรทธาคออะไร โดยทวไปคนสวนมากมกเขาใจความหมายของค าวาศรทธาวาเปนความรสกเลอมใส เคารพ

เชอถอในลกษณะพเศษของสทธ หลกการ หรอบคคลอยางแนนแฟน ไมค านงถงเหตผล แตเนนหนกท

อารมณ ความนยมยกยองอยางงมงาย ถอเอาความศรทธาเปนทต ง ความศรทธาในความหมาย

ดงกลาวนจงปดกนการใชปญญาและเหตผล ปดกนการวพากษวจารณและการพสจนการทดลอง ซง

เปนคณสมบตทจ าเปนและตองการเนนใหเกดการศกษา พระพทธเจาทรงวางกระบวนการศกษาสจธรรมไวใหพทธศาสนกชน โดยใหมจดเรมทการสราง

ศรทธากจรงอย แตทรงเนนวาศรทธานนมใชความเชองมงาย หากแตศรทธาตองประกอบดวยปญญา

และความเขาใจในเหตผลเปนพนฐานเสมอ การมศรทธาเพยงอยางเดยวนนไมสามารถท าใหบคคล

เจรญปญญาถงขดสงสดได ศรทธาตองก ากบดวยโยนโสมนสการ คอคดอยางแยบคาย จงจะท าให

บคคลสามารถ”ศกษา”ไดอยางแทจรง การศกษาโดยการสรางศรทธาและโยนโสมนสการ เปนวธการเรยนรแนวหนงจากหลายๆแนวท

พระพทธเจาไดทรงวาง เปนวธการทสามารถอธบายดวยภาษาทางการศกษาสมยใหมวา มลกษณะ

บรณาการของหลกจตวทยาการเรยนร หลกการแนะแนว และหลกการสอน อยางผสมกลมกลน ได

สดสวนสมดลกน สามารถน ามาประยกตใชในการเรยนการสอนในปจจบนได นอกจากนนในแตละ

องคประกอบและข นตอนในการสอนทสรางศรทธาและโยนโสมนสการ ยงมหลกการยอยๆขยายความ

ซงครสมยปจจบนนาจะยดถอและน ามาประพฤตปฏบตใหสมกบเราไดดวงแกวอนล าคาทาง”การศกษา”นอยในมอ การสอนโดยการสรางศรทธา เรมตนจากหลกการของพระพทธศาสนาทวา มนษยทกคนท างาน

อยางมประสทธภาพ ถามความม นใจในตนเอง มสตปญญามความสามารถ พทธศาสนกชนจะปฏบต

ตามพทธรรมทด เมอมความเชอม นดวยเหตผลและปญญาตอพระรตนตรย เชอม นวาพระธรรมค าส ง

สอนของพระองคนนเปนสาระความรทพระพทธเจาไดตรสถกตองดแลว และพระสงฆไดสบตอสาระ

ความรอนสงนตกทอดสตวเรา ศรทธาความเชอม นนองจงเปนบอเกดของฉนทะ ความใฝรใฝเรยนบาก

บ นพากเพยร ฝกหดอบรมกายใจ เพอความเปนมนษยทสมบรณ

คณลกษณะของครทด ๒๔

ศรทธาหมายถงความเชอและความซาบซง ซงเกดจากความม นใจในเหตผลเทาทตนมองเหน

เปนความม นใจใน ๓ องคประกอบคอ ๑.ม นใจวาเปนไปได ๒.ม นใจวามคณคา ๓.ม นใจวาสามารพสจนไดเหนจรง ศรทธาทแทตามนยแหงพระพทธศาสนา จงมใชศรทธาทใชอารมณจนลมเหตผล แตศรทธา

ตองมปญญาเปนตวควบคม สงเสรมความคดวเคราะห และไดทดลองปฏบตจนประจกษความรจรง

ดวยตนเองสนความสงสยและเกดศรทธา ในกระบวนการของการศกษาอบรม ศรทธาเกดจากองคประกอบภายนอก ไดแก

๑.บคคลผส งสอน แนะน า อบรมนน พรอมดวยคณสมบตของกลยาณมตร ๒.ผส งสอนอบรม มความรจรง สามารถส งสอนอบรมดวยวธการตางๆอยางไดผล ๓.ผส งสอนอบรมจดสภาพแวดลอม อปกรณ และตวอยางทนาสนใจเราใหเกดการใฝรใฝเรยน

พระราชวรมนไดเขยนสรปหลกของศรทธาไวในหนงสอพทธธรรมอยางชดเจน และสมบรณไว ๑๕ ขอ

๑.ศรทธาเปนเพยงข นหนงในกระบวนการพฒนาปญญา และกลาวไดวาเปนข นตนทสด ๒.ศรทธาทประสงค ตองเปนความเชอความซาบซงทเนองดวยเหตผล คอมปญญารองรบและ

เปนทางสบตอปญญาได มใชเพยงความรสกมอบตวมอบความไววางใจใหสนเชง โดยไมตองถามหา

เหตผลอนเปนลกษณะทางฝายอาเวคดานเดยว ๓.ศรทธาทมความรสกฝายอาเวทดานเดยว ถอวาเปนความเชอทงมงาย เปนสงทตองก าจด

หรอแกไขใหถกตอง สวนความรสกฝายอาเวคทเนองอยกบศรทธาแบบทถกตอง เปนสงทน ามาใชใน

กระบวนการปฏบตธรรมใหเปนประโยชนไดมากพอสมควรในระยะตนๆแตจะถกปญญาเขาแทนทโดย

สนเชงทสด ๔.ศรทธาทมงหมายในกระบนการพฒนาปญญานน อาจใหความหมายสนๆวา เปนความ

ซาบซง ดวยม นใจในเหตผลเทาทตนเองมองเหน คอม นใจในตนเอง โดยเหตผลวาจดหมายทอยเบอง

หนานนเปนไดแทจรง และมคาควรแกทตนจะด าเนนไปใหถง เปนศรทธาทเราใจใหอยากพสจนความ

จรงของเหตผลทมองเหนอยเบองหนานนตอๆยงขนไป เปนบนไดข นตนสความร ตรงขามกบความรสก

มอบใจใหแบบอาเวศ ซงท าใหหยดคดหาเหตผลตอไป

คณลกษณะของครทด ๒๕

๕.เพอควบคมศรทธาใหอยในความหมายทถกตอง ธรรมหมวดใดกตามในพทธธรรม ถาม

ศรทธาเปนสวนประกอบขอหนงแลว จะตองมปญญาเปนอกขอหนงดวยเสมอไป และตามปรกตศรทธา

ยอมมาเปนขอทหนง พรอมกบปญญาเปนขอสดทาย แตในกรณทกลาวถงปญญาไมจ าเปนตอง

กลาวถงศรทธาไวดวยปญญาจงส าคญกวาศรทธา ท งในฐานะทเปนตวควบคมและในฐานะเปน

องคประกอบทจ าเปน แมในแงคณสมบตของบคคล ผทไดรบยกยองสงสดในพระพทธศาสนา กคอผม

ปญญาสงสด เชนพระสารบตรอครสาวกเปนตน ไมไดถอเอาศรทธาในศาสนาเปนเกณฑ ๖.คณประโยชนของศรทธา เปนไปใน๒ลกษณะ คอในแนวหนง ศรทธาเปนปจจยใหเกดปตซง

ท าใหเกดปสสทธ (ความสงบเยอกเยน) น าไปสสมาธและปญญาในทสด อกแนวหนงศรทธาท าใหเกดวรยะคอความเพยรพยายามทจะปฏบต ทดลองสงทเชอดวยศรทธานนใหเหนผลประจกษจรงจงแกตน

ซงน าไปสปญญาในทสด คณประโยชนท ง๒น จะเหนวาเปนผลมาจากความรสกในฝายอาเวค แตตองม

ความใฝประสงคแอบแฝงอยดวยตลอดเวลา ๗.ศรทธาเปนไปเพอปญญา ดงนนศรทธาจงตองสงเสรมความคดวจยวจารณ จงจะเกด

ความกาวหนาแกปญญาตามจดมงหมาย นอกจากน แมตวศรทธานนเอง จะม นคงแนนแฟนได ก

เพราะไดคดเหนเหตผลจนม นใจ หมดความเคลอบแคลงสงสย ๆโดยนยน ศรทธาในพทธธรรมจง

สงเสรมความคดหาเหตผล การขอรองใหเชอกด การบงคบใหยอมรบความจรงตามทก าหนดกด การ

บงคบใหยอมรบความจรงตามทก าหนดกด การขดวยภยแกผไมเชอกด เปนวธการทเขากนไมไดเลย

กบหลกศรทธาน ๘.ความเลอมใสตดในบคคล ถกถอวามขอเสยบกพรอง แมในความเลอมใสตดในองคพระ

ศาสดาเอง พระพทธเจากทรงสอนใหละเสย เพราะเปนศรทธาทแรงดวยความรสกทางอาเวค กลบ

กลายเปนอปสรรคตอความหลดพนเปนอสระโดยสมบรณในข นสดทาย ๙.ศรทธาไมถกจดเปนองคมรรค เพราะตวการทจ าเปนส าหรบการด าเนนกาวหนาตอไปในมรคา

นคอปญญาทพวงอยกบศรทธานนตางหาก และศรทธา ทถอวาใชไดกตองมปญญารองรบดวย

นอกจากนทานทมปญญาสง กเรมตนทมรรคาทตวปญญาทเดยว ไมผานศรทธา เพราะการสรางปญญา

ไมจ าตองเรมทศรทธาเสมอไป (คอเรมทโยนโสมนสการ ดงไดกลามาแลว) ดวยเหตนศรทธา ทานจงกลาวซอนแฝงไวในตอนวาดวยการสรางสมมาทฐ ไมจดแยกไวเปนเรองตางหาก ๑๐.แมแตศรทธาทพนจากภาวะเปนความเชองมงายนนเอง ถาไมด าเนนตอไปถงข นทดลอง

ปฏบตเพอพสจนใหเหนความจรงประจกษแกตน กไมนบวาเปนศรทธาทแทจรง เพราะเปนศรทธาท

คณลกษณะของครทด ๒๖

มไดปฏบตหนาทตามความหมายมน จดเปนการปฏบตธรรมทผดพลาด เพราะปฏบตอยางขาด

วตถประสงค ๑๑.แมศรทธาจะมคณประโยชนส าคญ แตในข นสงสด ศรทธาจะตองหมดไป ถายงมศรทธาอย

กแสดงวายงไมบรรลจดมงหมาย เพราะตราบใดทยงเชอตอจดหมายนน กยอมแสดงวายงไมไดเขาถง

จดหมายนน รเหนจรงดวยตนเอง และตราบใดทยงมศรทธา กแสดงวายงตององอาศยสงอน ยงตอง

ฝากปญญาไวกบสงอน ยงไมหลดพนเปนอสระโดยสมบรณ โดยเหตนศรทธาจงไมเปนสมบตของพระ

อรหนต ๑๒.โดยสรป ความกาวหนาของมรรคาน ด าเนนมาโดยล าดบ จากความเชอ(ศรทธา) มาเปนความเหนหรอเขาใจโดยเหตผล (ทฐ) จนเปนการรเหน (ญาณทสสนะ) ในทสด ซงในข นสดทายเปนอนหมดภาระของศรทธาโดยสนเชง ๑๓.ศรทธามขอบเขตความส าคญและประโยชนแคไหนเพยงใด เปนสงทจะตองเขาใจตามความ

เปนจรงไมควรตคาสงเกนไป แตกไมควรแคลนศรทธาโดยเดดขาด เพราะในกรณทดแคลนศรทธาอาจ

กลายเปนความหมายทเขาใจผ ๑๔.ในระดบศล หรอเรยกกนวาศลธรรม ศรทธาเปนองคส าคญซงเกอกลมาก ท าคนใหมหลก

ต งตวเปนก าลงเหนยวร งและตานปะทะไมยอมตามสงชกจงลอเราเยายวนใหท าความชว ๑๕.ในกระบวนการแงความเจรญของปญญา (หรอการพฒนาปญญา)อาจก าหนดข นตอนทจดวาเปนระยะของศรทธา ครผเปนกลยาณมตร เนองจากลกษณะการเผยแผพระพทธศาสนา เปนการเผยแผโดยวธการแสดงธรรมใหสาวกได

ฟง แลวฝกปฏบตจนบรรลธรรม ซงตรงกบค าสตะ ดงนนพระพทธเจาจงทรงเนนความส าคญของผ

อบรมส งสอนวาเปนปจจยทส าคญทสดในการสรางศรทธา พระสงฆสาวกในพระพทธศาสนา จงมศล

และมวนยมากเพอใหมจรยาวตร และบคลกภาพทนาศรทธาเลอมใส เมอพระสงฆไดมบทบาทส าคญ

ในการจดการศกษาในกาลตอมาจนถงบนจบน ขอปฏบตตน จรรยามารยาทงดงาม เปยมดวยคณธรรม

และมความสามารถ ในการส งสอน ครจงเปนกลยาณมตรของศษย เมอคดในแงการสอนโดยศรทธา พระราชวรมน ไดอธบายไวในวธการแหงศรทธาวา ค าวากลยาณมตรน มความหมายทกวาง

และลกซงมากกวาการเปนมตรทด ทานไดอธบายความหมายของค าวากลยาณมตรวา

คณลกษณะของครทด ๒๗

“คนทมปญญาทเรยกวาบณฑตหรอสตตบรษน เมอใครเปนเสวนาคบหา หรอเมอเขาเองท า

หนาทเผยแผความรหรอความดงามแกผอน ชกจงใจผอนมความรความเหนๆไดถกตอง หรอใหม

ศรทธาทจะถอเอาตามอยางตนอยางใดอยางหนง จะโดยการส งสอน การแนะน า หรอกระจายความ

ความเขาใจนน ออกไปทางดานใดดานหนงกตามดวยความปรารถนาด ดวยความเมตตากรณา

กอใหเกดสมมาทฐ และการประพฤตดงามกเรยกวามกลยาณมตร องคคณของกลยาณมตรธรรม ๗ ประการ ซงมปรากฏในพระไตรปฏก องคตรนกาย สตก

นบาตไดแก ๑.เปนทรกเปนทพอใจ ๒.เปนทเคารพ ๓.เปนทสรรเสรญ ๔.เปนผวากลาว ๕.เปนผอดทนตอถอยค า ๖.เปนผกลาวถอยค าอนลกซง ๗.ไมชกชวนในฐานะอนไมสมควร

ครผเปนกลยาณมตรจงเปนผสรางศรทธาใหเกดขน ตองสรางแรงจงใจและสงแวดลอม ให

ศษยเกดความสนใจใครศกษา (ฉนทะ) เกดความตงใจแนวแนในการเรยน เมอศรทธาเกดขนเปน

แรงผลกดน เขาสกระบวนการเรยนรแลว ครกจะคอยๆเนนและเพมวธการพฒนาความคดและการ

สรางเสรมปญญาโยนโสมนสการจะเขามามบทบาท โยนโสมนสการจะเขามามบทบาทมากขนใน

กระบวนการเรยน จนกระท งความฝกใฝศรทธาจะลดลงมาตามล าดบ ในทสดกวางศรทธาเสยได

คงเหลอแตปญญาอนบรสทธ ซงเปนสาระของการศกษาทแทจรงซงจะขออธบายกระบวนการสราง

ศรทธา ทเรมตนดวยการเปนกลยาณมตร ดวยแผนภมตอไปน

สงแวดลอมภายนอก บรรยากาศ ละแรงจงใจ หากศกษาพจารณาถงสภาพแวดลอมของสถานทพระพทธเจาไดทรงใชเปนสถานทแสดงธรรม

นบตงแตการแสดงปฐมเทศนา ณ ปาอสปตนมฤคทายวน ไปจนถง พระเวฬวนมหาวหารหรอสถานทท

พระองคทรงหยดย งประทบพกอย จะเหนไดวา พระพทธเจาทรงเลอกเสนาสนะทสงดอยทามกลาง

ธรรมชาต สะอาดรมเยนมากวาในราชธาน ในมงคลอนอดมซงเปนธรรมะทบคคลพงเลอกปฎบตน นใช

คณลกษณะของครทด ๒๘

คาถาหนงในมงคลสตรวา “ ปฏรปเทสวาโส จ…….เอตมมงคลมตตม ” การอยในประเทศ(คาม,หมบาน,นคร,ชนบท) อนสมควร..เปนมงคลสงสด ในแงของบรรยายกาศทางวชาการนน หนงสอมงคลทปนไดยกตวอยาง ชาวประมงทฟงธรรม

จนบรรลโสดาบน เพราะบงเอญไดอยในททพระพทธเจาเสดจผานไดรบปจจยบญกรยาวตถ คอการฟง

การไดอยใกลชดกบผร ไดฟง ไดเหนสงเปรยบเทยบและจนประจกษในสงทดงาม ยอมท าใหเกด

ศรทธาตงม นทจะไดเรยนรอยางมากยงขนไป การจดสงแวดลอมทจงใจใหศกษาหาความรน น นอกจากจะท าใหเกดศรทธาแลวในทาง

พระพทธศาสนายงมค าทแสดงถงความพงพอใจทใครจะเรยนรไดแก ปต

ปราโมช ความยนด พงใจ เลอมใส ปสาทะ

ลกษณะการจดสงแวดลอม ตามแนวความคดทางพระพทธศาสนานน จะเหนไดจากตวอยาง

ของวดในพระพทธศาสนา ยงมลกษณะทกวางขวาง ปลอดโปรง รมเยน สงบ เยนสบาย กฏและ

เสนาสนะ ลกษณะทเรยบงาย สะอาด และเปนระเบยบเรยบรอย สวนพระภกษ สามเณร และอบาสก

อบาสกา เมออยในทใดกตองมความส ารวจท งกายวาจาและจต ท งน เพอใหการฝกหดอบรมตน ได

บรรลวตถประสงคคอสงบอยางแทจรง การศกษาในแนวของพระพทธศาสนานน เนนแรงจงใจเปนอยางมาก ท งน เพราะพระพทธเจา

ทรงเนนอยเสมอวา ดารฝกหดอบรมตนนนมความยากล าบาก มลกษณะทตองอดทน บากบ น ท

จะตองตอสกบนวรณและกเลสทย วอยตลอดเวลา การสอนของพระพทธเจาจงไดแรงจงใจดวยวธการ

ตางๆเพอใหพทธบรษทเกดความเชอม น ศรทธา โดยใชสตปญญาเปนเครองก ากบ การสรางแรงจงใจในสมยพทธกาลนน มลกษณะทสอดคลองกบวธการส งสอนซงใชวธกาแสดง

ธรรมใหสาวกทงหลายฟง ดงนนนอกจากทพระพทธเจาจะไดทรงเนนใหพทธสาวกออกปราศพระ

สทธรรมโดยค านงถงพนฐานของจต นสยของผฟงซงมหลายประเภทและใหแสดงธรรมทไพเราะ

บรบรณ ท งในเบองตน ทามกลาง และทสด แลวยงไดทรงเนนอาการวธการสอนไว๔ประการ ๑. สนทสสนา แสดงธรรมใหผฟงเหนดวยด ๒. สมาทปนา แสดงธรรมใหผฟงถอเอาดวยด

คณลกษณะของครทด ๒๙

๓. สมตเตชนา แสดงธรรมใหผฟงกลาหาญขนดวยด ๔. สมปหงสนา แสดงธรรมใหผฟงรนเรงบนเทงจต นอกจากนนพระพทธองคยงทรงใชพระสระเสยงทจงใจใหผฟงเลอมใสตดตามพระสระเสยง

ของพระองคทเปลงออกมา ถงพรอมดวยองค ๘ ประการ คอ ๑. สละสลวย ๒. ฟงรไดชดเจน ๓. ไพเราะ ๔. ฟงงาย ๕. กลมกลอม ๖. ไมพรา ๗. พระสระเสยงลก ๘. กงวาน คณสมบตของนกพด การอธบายทดคอแรงจงใจ ใหผเรยนเกดความตงใจทจะฝกหดอบรมตน

ตามวตถประสงคของการศกษา การสรางศรทธามพนฐานจากองคประกอบ๒ประการของปจจยภายนอก ไดแกสงแวดลอมทม

บรรยายกาศกอใหเกดแรงจงใจ และครผเปนกลยาณมตร เมอศรทธาไดเกดขนแลวยอมสนบสนนให

ปจจยภายในคอวธการแหงปญญา (โยนโสมนสการ)มก าลงแรงและพฒนาขนโดยล าดบ การสอนตามแนวพทธวธจงมลกษณะสมบรณและสมดล เกดความไพบลยท งในดานกาย วาจา ปญญา ความร และ

จตใจ ซงมนษยจะพงมไดตามการฝกหดอบรมตน

ปจจยภายในของระบบการสอน:โยนโสมนสการ

พระพทธศาสนกเปนศาสนาของปญญามากวาความเชอ เมอพทธศาสนกชนมความตงใจม นท

จะศกษาพทธธรรม ทกคนตองฝกฝนใหรจกคด พจารณา ไตรตรอง ควบคไปกบการศกษาคนควาแล

การปฏบต คนทจะเขาถงแกนแทของพระพทธศาสนา จะตองถงพรอมดวยโยนโสมนสการ รจกคดโดย

แยบคาย การคดอยางมระบบ คดถกตอง ใชสตปญญาศกษา จงเปนปจจยภาในทส าคญทสดในระบบ

การเรยนการสอนตามแนวพทธวธ

คณลกษณะของครทด ๓๐

ทฤษฎทแสดงแนวคดของพระพทธศาสนา๔ทฤษฎ ไดแก ๑. ทฤษฎเกยวกบปฎจสมปบาท แสดงถงทกสงทเกดขน ต งอยดบไป เพราะปจจยเปนเหตเปนผล

สมพนธ เกยวเนอง องอาศยแกกนและกน ๒. ทฤษฎเกยวกบกรรม แสดงถง ผลของหารกระท าทจะตองประจกษแกตน ทกคนมกรรมเปน

ก าเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทพงอาศย ใครจกท ากรรมอนใดไว ตองไดรบผลของกรรมนน ๓. ทฤษฎเกยวกบความเปลยนแปลง -อนจตา แสดงถงสภาพของสงขาร แลชวตทงทเปน บคคล วตถ และธรรมชาต ยอมเปลยนแปลงไปตามเหตตามปจจยใหเสอมสลายไปเปนธรรมดา ๔. ทฤษฎเกยวกบอนตตา ความมใชตวตนทจะยดม นถอม นเอาไว ชวตคอกรแสธารของสภาวะท

เกดดบตดตอกนมไดขาดระยะ เกยวของสบตอเนองกนไมขาดสายทกอยางเปนปจจยสมมตรวมตวกน

ตามธรรมชาตท งสน บคคลจงไมตองยดตดอยกบ อตตา ตองฝกหด ละ วางได ดวยเหตนการศกษาพระพทธศาสนาจงตองใชปญญาคดวเคราะหหลายๆวธ ซงจะไดอธบาย

ตอไปในเรองของโยนโสมนสการ ความหมายของโยนโสมนสการ

พระราชวรมนไดอธบายความหมายของโยนโสมนสการดงน “วาโดยรปศพทโยนโสมนสการ ประกอบดวย โยนโส กบ มนสการ โยนโส มาจาก โยน ซงแปลวา เหต ตนเคา แหลงเกด ปญญา อบาย วธ ทาง สวนมนสการ แปลวา การท าใจ การคด ค านง นกถง ใสใจ พจารณา” เมอรวมเขาเปนโยนโสมนสการ ทานแปลสบๆกนมาวา การท าในใจโดยแยบคาย การท าในใจโดยแยบคายนมความหมายแคไหนเพยงใด คมภรช นอรรถกถาและฏกาไดแกไขความ

ไวโดยวธแสดงไวพจนใหเหนความหมายแยกเปนแงๆ ดงตอไปน ๑. อบายมนสการ แปลวา คดหรอพจารณาโดยแยบคาย คอคดอยางมวธ หรอคดถกวธ

หมายถงคดถกวธทจะใหเขาใจถงความจรง สอดคลองเขากบแนวสจจะ ท าใหหย งร สภาวะลกษณะ

และสามญลกษณะของสงท งหลาย ๒. ปถมนสการ แปลวาคดเปนทาง หรอคดถกทาง คอคดไดตอเนองเปนล าดบ จดล าดบได หรอม

ล าดบ มข นตอน แลนไปเปนแถวเปนแนว หมายถง ความคดเปนระเบยบตามแนวเหตผลเปนตน ๓. การณมนสการ แปลวา คดตามเหต คดคนเหต หรอคดอยางมเหตผล หมายถงคดสบคนตาม

แนวความสมพนธสบทอดกนแหงปจจย พจารณาสบสาวหาสาเหต ใหเขาใจถงตนเคาหรอแหลงทมาซง

สงผลตอเนองมาตามล าดบ

คณลกษณะของครทด ๓๑

๔. อปาทกมสการ แปลวา คดใหเกดผล คอใชความคดใหเกดผลทพงประสงค เลงถงการคด

อยางมเปาหมาย หมายถง การคดพจารณาทท าใหเกดกศลกรรม เชาปลกเราใหเกดความเพยร การ

รจกคดในทางทท าใหหายหวาดกลว ขอความท ง ๔ ขอน เปนเพยงการแสดงลกษณะดานตางๆของความคดทเรยกวาโยนโส

มนสการ โยนโสมนสการเกดขนคร งหนงๆ อาจมลกษณะทครบทเดยวท ง๔ขอหรอเกอบครบทงหมด

นน หากยอส นๆไดด งนคอ คดถกวธ คดมระเบยบ คดมเหตผล คดเรากศล วธคดแบบโยนโสมนสการ พระราชวรมน ไดอธบายประมวลวธคดโยนโสมนสการไวเปนแบบใหญๆ๑๐วธ ผทสนใจควร

อานรายละเอยดในหนงสอ พทธธรรมทเจาพระคณพระธรรมปฏกไดบรรยายไวชดเจนมาพอทจะสรป

ไดดงนคอ ๑.วธคดแบบสบสาวหาสาเหตปจจย (วธคดแบบอทปปจจยตา หรอคดตามหลก

แบบปฎจจสมปบาท เปนวธคดดวยการคนหาสาเหต และปจจยตางๆทสมพนธสงผลสบทอดกนมา

จดเปนวธคดแบบพนฐานมแนวคด๒ปรการ) ๑.๑ คดแบบปจจยสมพนธ สงท งหายอาศยกนจงเกดขน “เมอสงนม สงนจงม เพราะสงนเกด สงนจงเกด เมอสงนไมม สงนจงม เพราะสงนดบ สงนจงดบ ๑.๒ คดแบบสอบสวนหรอต งค าถาม เชน “อปาทานมเพราะอะไรเปนปจจย?อปาทานมเพราะตณหาเปนปจจย,ตณหามเพราะอะไรเปนปจจย ? ตณหามเพราะเวทนาเปนปจจย, ๒.วธคดแบบแยกแยะสวนประกอบ วธคดแบบน พระราชวรมนอธบายไววา มใชเพยงแต

จ าแนกแจกแจงอยางเดยวเทานน แตมการจดประเภทหมวดหมไปพรอมกน จดเปน “วภชชวธ”อยางหนงเปนการจ าแนกอยางมหลกเกณฑ ถาเรยกอยางสมยใหมคงหมายถง”วธคดแบบวเคราะห” วธคดแบบนมตวอยางมากในหนงสอพทธรรม เปนการจ าแนกสภาวะ หรอภาพรวมทปรากฏอยแลวใชหลก

พนฐาน ตวอยางไดวธคดจ าแนกขนธหา โดยทรงเปรยบเทยบการจ าแนกองคประกอบของรถและเรอน

แลวสรปวา ทานผมอายท งหลาย ชองวาง อาศยเครองไม เถารด ดนฉาบ และหญา มงลอมเขายอมถง

ความนบวาเรอนฉนใด ชองวาอาศยกระดก เอน เนอ และหนงแวดลอมแลวยอมถงความนบวารป ฉน

นน…เวทนา…สญญา…สงขาร…วญญาณ…การประชมกน การประมวลเขาดวยกนแหงอปทานขนธ

ท ง ๕ เหลาน เปนอยางน

คณลกษณะของครทด ๓๒

๓.วธคดแบบสามญญลกษณ หรอวธคดแบบเทาทนความเปนไปของธรรมชาต และความเปน

ปกตธรรมดาของสภาวะท งหลาย พระราชวรมนไดแบงวธคดแบบสามญลกษณะน เปน ๒ ข นตอน คอ ข นท๑ การคดอยางรเทาทนและยอมรบความเปนจรง ข นท๒ การปฏบตตอสงท งหลายโดยสอดคลองกบความจรงของธรรมชาต เปนการปฏบตดวย

ปญญา ดวยความรเทาทน แกใขตรงเหตและปจจยดวยสตสมปชญญะ คอก าหนดร เมอคดเชนนได

บคคลกจะมอสระ ไมถกบบข น หลงจมอยในความทกข ๔.วธคดแบบอรยสจ หรอคดแบบแกปญหา พระราชวรมนอธบายวา เปนวธคดแบบหลกอยาง

หนงซงสามารถขยายใหครอบคลมวธคดแบบอนๆ วธคดแบบอรยสจนมลกษณะทวไป ๒ ประการคอ ๔.๑ วธคดตามเหตและผล หรอเปนไปตามเหตผล สบสาวจากผลไปหาเหต แลวแกใขและ

ท าการทตนเหต จดเปนค ๒ คอ คท๑ :ทกขเปนผล เปนตวปญหาเปนสถานะการทประสบซงไมตองการ

:สมทยเปนตนเหต เปนทมาของปญหา เปนจดทจะตองจ ากดหรอ แกใข จงจะพนจากปญหาได

คท๒ :นโรธเปนผลเปนเปนภาวะสนปญหา เปนจดหมายซงตองการจะเขาถง :มรรคเปนเหต เปนวธการ เปนขอปฏบตทตองกระท าในการแกใขสาเหต เพอบรรล

จดหมายคอภาวะสนปญญหาอนไดแกความดบทกข ๔.๒ เปนวธคดทตรงจด ตรงเรองตรงไปตรงมา มงตรงตอสงทจะตองท า ตองปฏบต ตอง

เกยวของกบชวต ใชแกปญหา ไมฟ งซานออกไปในเรองฟ งเฟอทสกวาคดเพอสนองตณหา มานะทฎฐ

ซงไมอาจน ามาใชปฏบตได ไมเกยวกบการแกปญหา ๕.วธคดแบบอตถธรรมสมพนธ คอการคดพจารณาใหเขาใจความสมพนธระหวางธรรม

(หลกการ) กบอรรถ (ความมงหมาย) ค าวาธรรมนนคอ หลกความจรง หลกความดงาม หลกปฏบต และหลกค าสอน สวนอรรถนนแปลวาความหมาย ความมงหมาย จดหมาย หรอสาระทพงประสงค ๖.วธคดแบบคณโทษและทางออก วธคดแบบน เปนวธคดทใชเปนหลกในการแกใขปญหา และ

การปฏบตไดอยางดวธหนง การคดแบบนตองไดมการมองสงท งหลายตามทเปนจรงทกแงทกดาน คอ

มองในแงทเปน อสสาทะ (สวนด นาพงพอใจ) อาทนวะ (สวนเสย โทษ ขอบกพรอง) และนสรณะ(ทางออก ภาวะหลดรอดปลอดพน)

คณลกษณะของครทด ๓๓

๗.วธคดแบบคณคาแท คณคาเทยม เปนการคดถงคณคาหรอประโยชนทสนองความตองการ

ของชวตโดยตรง หรอเปนเพยงประโยชนทพอกเสรมเปนเครองวด วธคดแบบนนเปนการพจารณา

อยางใชปญญาโดยไตรตรอง ใหมนษยรจกเลอกเสพคณคาแททเปนประโยชนแกชวตทแทจรง และ

เกอกลความเจรญในกศลธรรม ซงตางจากคณคาเทยมอนน าไปสอกศลธรรม ความโลภ มวเมา รษยา

มานะ ทฎฐ เบยดเบยน แกงแยง เปนตน ๘.วธคดแบบปลกเราคณธรรม(วธคดแบบเรากศล หรอคดแบบกศลภาวนา) เปนวธคดในแนวสกดกนหรอบรรเทาและขดเกลาตณหา วธการทชกน าความคดใหเดนไปในทางทดงามและเปน

ประโยชน เรยกวาเปนวธคดแบบอบายปลกเราคณธรรม เปนโยนโสมนสการ การคดทถกวธ ๙.วธคดแบบเปนอยในขณะปจจบน วธคดแบบมธรรมเปนอารมณ หมายถงการใชความคดและเนอหาของความคดทสตระลกก าหนดอย เปนการคดในแนวทางของความรหรอคดดวยอ านาจของ

ปญญา สามารฝกอบรมจตใหเกยวของรบรในภารกจทก าลงกะท าอยในปจจบน ๑๐.วธคดแบบวภชชวาท เปนวธคดทเชอมโยงกบการพด วภชชวาทมาจากค าวา วภชช (แยกเเยะ จ าแนกวเคราะห) วาท(การพด การแสดงค าสอน) ซงในทางพระพทธศาสนานน วาทะเปนไวพจนของค าวาทฎฐ(ความคดเหน) ดวยลกษณะทส าคญของความคดและการพดแหงนคอ การมองและ

แสดงความจรงโดยแยกแยะออกใหเหน แตละแงแตละดาน ครบทกแงทกดาน การน าหลกของศรทธาและโยนโสมนสการมาประยกตใชในการสอน การน าหลกของศรทธาและโยนโสมนสการมาประยกตใช การมองพระพทธศาสนานน สามารถวเคราะหหลกการพนฐานไดหลายทาง พทธทาสภกขได

เขยนไววา เราสามารถมองพระพทธศาสนาในแงตอไปน ๑. มองในแงทเปนศลธรรม ๒. มองในแงทเปนสจธรรม ๓. มองในแงทเปนศาสนา ๔. มองในแงทเปนจตวทยา ๕. มองในแงทเปนปรชญาและวทยาศาสตร ๖. มองในแงทเปนวฒนธรรม ๗. มองในแงทเปนตรรกวทยา ๘. มองในแงทเปนศลปะในการครองชวต

คณลกษณะของครทด ๓๔

การสอนโดยสรางศรทธา การเรยนการสอนทเรมตนดวยการสรางศรทธา คอการทสถานศกษาตองค านงถงการจดปจจย

ภายนอกทเหนยวโนม สงเสรม ชกจงและปลกเราใหเกดความเชอถอและเชอม นในตวครผสอน สาระท

เรยนและวธการเรยนวาจะบงเกดประโยชนสงสดแกตวผทศกษาเลาเรยน การสรางศรทธาจงเปนการ

สงเสรมใหนกเรยนมฉนทะ มแรงจงใจใฝร ซงสามารถแบงปจจยภายนอกนไดเปน ๒ องคประกอบ

ใหญคอ

บรรยากาศในชนเรยน สภาพของสงแวดลอมและบรรยากาศในชนเรยนทดมคณลกษณะ ๔ ประการ คอ ๑. ความสงบ ๒. ความใกลชดกบธรรมชาต ๓. ความแปลกใหมและเปลยนแปลงไมจ าเจ ๔. ความสะอาด มระเบยบเรยบงาย ค าส งสอนทด พระพทธศาสนาไดหย งรากลกและเผยแผไปอยางรวดเรวในสมยพทธกาล และยงยนมาจวบ

จนปจจบนน กดวยเหตผลทส าคญประการหนงคอ พระธรรมค าส งสอนของพระพทธเจานนเปนสจ

จธรรม มความจรง ความด ความงดงาม ท งในเบองตน ทามกลางและทสด พระธรรมค าส งสอนม

ล าดบข นตอนทถาดลมลกตอเนองเปนเหตเปนผล ค าส งสอนของพระองคประกอบดวย องค๙

(นวงคสตถศาสน) คอ ๑. สตตะ ถอยค าทแสดงเปนเรองๆเชน ปรนพพานสตร

สงแวดลอม บรรยายกาศในชนเรยน ค าส งสอนทด แรงจงใจ

คร

คณธรรม ความเปนกลยาณมตร ความรทด วธการสอนทด บคลกภาพทด

ปจจย ภาย

นอก

คณลกษณะของครทด ๓๕

๒. เคยยะ คอค าทจณณยบท เปนประเภทความเรยงบาง คาถาบาง ปนกน ๓. ไวยยากรณะ ค าทจณณยบท(รอยแกว)ลวน ไมมคาถาค ารอยกรองปนกน ๔. คาถา ระเบยบแหงค าทเปนรอยกรองลวน ไมมจณณยบทปนเลย ๕. อทาน ถอยค าทพระพทธเจาอาศยพระโสมนสญาณแลวทรงปลอยมาจากคตพจน ๖. อตวตตกะ ถอยค าทพระพทธเจาตรสอเทศขนกอนแลวแสดงนเทศ แลวจงทรงแสดงนยาม(สรป)

ในภายหลง ๗. ชาตกะ(ชาดก) ระเบยบค าทพระพทธเจาทรงแสดงบรพจรรยาหรอบพพจารต(นทาน) ๘. อมภตธมมะ ค าทประกอบดวยอจฉรยธรรมคอขอทนาอศจรรย ๙. เวทลละ ระเบยบแหงค าทผถามไดความรแจง แลวถามตอๆไป

ค าส งสอนของครทจะสรางศรทธาใหเกดตองมลกษณะทหลากหลายและเหนยวโนมใจผฟง

เชนเดยวกน การสอนในปจจบนตองมการสอนดวยการอธบาย ซกถาม แสดงผลและเหตทชดเจนม

การใชเพลงท านองเสนาะ นทาน คตพจน ค าขวญ เปนตนเพอใหค าส งสอนนนนาสนใจมากขน และ

กอใหเกดการเรยนรมากยงขนดวย

การสอนใหเกดโยนโสมนสการ ศรทธานนเปนปจจยภายนอก ซงจะตองก ากบดวยวธการแหงปญญาจงจะเกดสมมาทฐ สมมา

ญาณ และสมมาวมตต ไดศรทธาจงเปนเพยงเครองสงเสรมและน าทาง แตปจจยภายในคอวธการแหง

ปญญานนเปนวธการศกษาฝกอบรมทแทและส าคญทสด ดงจะเหนไดจากการทพระพทธเจาไดทรงเนน

หลกของการคดโดยแยบคาย (โยนโสมนสการ) และไดทรงใชวธสอนใหคดถงถง๑๐วธคอ คดแบบสบสาวหาสาเหตปจจย คดแบบแยกแยะสวนประกอบ คดแบบรเทาทนธรรมดา คดแบบแกปญหา คด

แบบสมพนธหลกการกบความมงหมาย คดมองคณโทษและทางออก คดแบบคณคาแทและคณคา

เทยม คดแบบอบายปลกเราคณธรรม คดตามสภาพความเปนอยปจจบน และคดจ าแนกแยกแยะให

ครบทกแงทกมม ในการเสนอแนวทางการประยกตพทธวธการสอนมาใชมนการสอนในปจจบน ตามหลกการ

สรางศรทธาและโยนโสมนสการนน ม ๓ แนวทางดงนคอ ๑.การประยกตการสอนตามวธการของพระพทธเจา ๒.การประยกตการสอนใหสอดคลองกบวธการสมยใหม

คณลกษณะของครทด ๓๖

๓.การประยกตการสอนโดยประมวลขอธรรมมาจดข นตอนของกระบวนการสอน ๑.การประยกตการสอนตามวธการของพระพทธเจา

การสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการ มวธการดงตอไปนคอ หลกการ ครเปนบคคลส าคญทสามารถจดสภาพแวดลอม แรงจงใจ และวธการสอนใหศษยเกดศรทธาท

จะเรยนร และไดฝกฝนวธการคดโดยแยบคาย น าไปสการปฏบตจนประจกษจรง การสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการน ใชสอนไดทกระดบการศกษา มงเนนใหครเปนกลยาณมตรของศษย คร

และศษยมความสมพนธอนดตอกน และศษยไดมโอกาสคดแสดงออก ปฏบตอยางถกวธ จนสามารถ

ใชปญญาแกปญหาไดอยางเหมาะสม ขนตอนการสอน ๑. ข นน า การสรางเจตคตทดตอคร วธการเรยน และบทเรยน

๑.๑ การจดบรรยากาศในชนเรยนใหเหมาะสม ๑.๑.๑ เหมาะกบระดบของชนเรยน เชนการจดชนเรยนในระดบปฐมวยศกษา ประถมศกษา

มธยมศกษาและอดมศกษา ยอมมความแตกตางกนในแงของอาคารสถานท ครภณฑ การตบแตงและ

อปกรณอ านวยความสะดวกในการเรยนการสอน ๑.๑.๒ เหมาะกบวยและภมหลงของผเรยน บรรยากาศของช นเรยน ส าหรบเดกเลกๆ อาจม

ความราเรง สนกสนานมเสยงเพลงดนตรประกอบเปนตน สวนชนเรยนส าหรบนสตนกศกษา พระภกษ

สามเณรเกษตรกรฯลฯกยอมมสภาพแวดลอมและบรรยากาศทแตกตางกนไปดวย ๑.๑.๓เหมาะสมกบวธการสอน บรรยากาศและสภาพชนเรยนทสอนโดยวธการบรรยาย การ

สาธต การทดลอง การแสดงบทบาทสมมต เปนตน ๒.การประยกตการสอนโดยใหสอดคลองกบวธการสมยใหม

ปจจบนนไดมการน าทฤษฎการสอนของนกการศกษาตางประเทศมาประยกตใชหลายวธการ

ดวยกนเชนวธการทางวทยาศาสตร วธการสรางความคดรวบยอดเปนตน ในทนใครขอเสนอตวอยาง

การประยกตเพยงวธการเดยว คอวธการสอนเพอความคดรวบยอด ความคดรวบยอด เปนความคดและความเขาใจทเกดขนจากการรบรและประสพการณ ซงท า

ใหบคคลสามารถใชเหคผลและวธการตางๆมาจ าแนก สมพนธ รวบรวม และสรปเปนรปลกษณของ

คณลกษณะของครทด ๓๗

สาระและแนวทางของการปฏบต รวมถงการรบรอนจกเกดจากการปฏบตน น ความคดรวบยอดจงเปน

พนฐานของเจตคตและน าไปสพฤตกรรมของบคคล สมน อมรวฒน จงไดเสนอกระบวนการสอนเพอสรางความคดรวบยอดประยกตจากแนว

การสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการ เปนกระบวนการทครและนกเรยนไดรวมกนท ากจกรรม

การเรยนการสอนตามข นตอนดงตอไปน กจกรรมขนน า ๑.การเตรยมบรรยากาศในชนเรยนและการสรางศรทธา

๑.๑ จดสภาพหองเรยนใหสงบสะอาดและมบรรยากาศทางวชาการ ๑.๒ สรางความคนเคยและความไววางใจซงกนและกน ๑.๓ เราความสนใจของนกเรยน ๑.๔ เสนอเหตการณ สถานการณ ปญหาและตวอยาง

๑.๕ การเสนอแหลงขอมลท งทมอยภายในชนเรยน โรงเรยน และแหลงวทยาการในชมชน กจกรรมขนสอนเพอสรางความคดรวบยอด

๓. การแสวงหาขอมล ขอเทจจรง ความรและหลกการ ๓.๑ ฝกวธการรวบรวมความรโดยสามารถใชทกษะตางๆเชนทกษะภาษา ฯลฯ ๓.๒ ประมวลขอมล จดประเดนหมวดหมของขอมล การวเคราะหและตดสน .‌أในการนกเรยนจะวเคราะห เลอกและตดสนใจไดนน ครและนกเรยนตองรวมกนท ากจกรรม

ตางทจะน าไปสการเลอกและการตดสนใจ เชนการจดกจกรรมแสดงบทบาทสมมต การศกษากรณ

ตวอยางสถานการณจ าลอง การวเคราะหขอมล การอภปราย การฟงวทยากร การทดลองปฏบต แลว

น าหลกการมาวเคราะหผลทเกดขนโดยการจ าแนก เปรยบเทยบเชอมโยงความสมพนธของคณสมบต

ประโยชนและโทษ ตามเหตและผล ๕.หลงจากการทไดท าการวเคราะห เลอก และตดสนลกษณะเฉพาะ ความสมพนธ และเหตผล

แลวครและนกเรยนรวมกนสรปเปนความคดรวบยอด ๕.๑ รปลกษณ ๕.๒ คณสมบต ๕.๓ ความหมายและสาระส าคญ

คณลกษณะของครทด ๓๘

๕.๔ เหตผลอนเปนคณและโทษ ๕.๔ การย าทวนความคดรวบยอด

ครจดกจกรรมย าทวนความคดรวบยอด เพอใหนกเรยนมความเขาใจ เกดความมนใจพสจน

สรปไดดยงขน โดยจดกจกรรมทชวยใหนกเรยนสามารถ ๖.๑ เชอมโยงกบความคดรวบยอดเดมทเกยวของกน ๖.๒ คดหาเหตผล และยกตวอยางตามประสบการณเดมและประสบการณใหมได ๖.๓ แสดงออกซงเจตคตและเสนอแนวปฏบตตนตามความคดรวบยอดทสรปได กจกรรมขนปฏบตและประเมนผล ๖. นกเรยนน าความคดรวบยอดไปปฏบตตามข นตอนดงน ๗.๑ ปรบความคดรวบยอดทสรปไดใหสอดคลองกบตนเอง กาลเทศะ บคคล ชมชน

สภาพการณในชวตจรง ๗.๒ แสวงหาปฏบตทเหมาะสมหลายๆวธ ๗.๓ ปฏบตตามความคดรวบยอดและแนวทางนนๆอยางสม าเสมอ โดยใหถกตองกบ

หลกธรรม ประเพณคานยม กฎหมาย และระเบยบแบแผน ๘. ประเมนผลการปฏบตโดย ๘.๑ วเคราะหผลทเกดขน ๘.๒ วเคราะหผลและประเมนตนเอง ๘.๓ รบฟงการประเมนโดยผอน ๘.๔ ปรบปรงตนเอง

๔.การประยกตโดยการน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาใชในขนตอนของกระบวนการสอน ๑. การจดขนตอนจากหวขอธรรมะนนๆโดยตรง

จากการทไดศกษาหลกธรรมทางพระพทธศาสนา หวขอธรรมะทพระพทธเจาไดแสดงไวน น

ลวนแตเปนหลกปฏบตทท าใหบคคลไดฝกฝนอบรมตนเองท งสนยกตวอยาง หวขอธรรมะเรอง พละ๕

หรออนทรย๕ซงเปนธรรมะทสรางพลงส าคญในการท าภารกจใดๆหรอในการฝกปฏบตอบรมตนให

บรรลเปาหมายและเปนพลงทเรมตนจาก ศรทธา ไปสปญญาทแทจรง ซงสามารถเขยนเปนแผนภม

ดงตอไปน

คณลกษณะของครทด ๓๙

พละ๕ (ธรรมอนเปนก าลง ๕ ประการ)

ขนตอนแบบหนงในกระบวนการสอนตามแนวพทธวธ

๒. การน าธรรมหลายหวขอมาจดขนตอนใหมในกระบวนการสอน พทธธรรมนนเปนสาระความรระดบสง และเปนประทปสองทางด าเนนชวตธรรมะท งมวลจงมงให

บคคลสามารถมหลกการทใชแกปญหาชวตและเผชญสถานการณไดทกรปแบบโดยไมตกเปนทาสของ

ความทกข เพราะรเทาทนและรวถทางทจะปลอดพนจากความทกขน น “กระบวนการสอนเพอเผชญสถานการณ”

กระบวนการสอนเพอเผชญสถานการณ ม ๔ ข นตอนคอ ๑. การรวบรวมขาวสาร ขอมล ขอเทจจรง ความรและหลกการ

๒. การประเมนคา เพอหาคณคาแทและคณคาเทยม

คณลกษณะของครทด ๔๐

๓.การเลอกและการตดสนใจ ๔. การปฏบต กระบวนการสอนเพอเผชญสถานการณ เปนกระบวนการสอนทจดขนไดท งภายในชนเรยนและ

จดกจกรรมเสรมประสบการณของนกเรยน กระบวนการสอนแบบน เนนดารจดกจกรรมทเราความ

สนใจของนกเรยน เนนการมสวนรวม การฝกปฏบต และการน าไปใชในชวตจรง ครตองจดบรรยากาศ

สอวธการ และกจกรรมตางๆทใหนกเรยนไดคด ปฏบต อยางสม าเสมอ เพอสามารถเผชญสถานการณ

และแกปญหาได สรปคณลกษณะของครทด คณลกษณะของครทดของครนนมมากมายการทจะยอมรบวาครทดจะตองมคณลกษณะ

อยางไรนนขนอยกบทศนะของแตละบคคล เมอพจารณาโดยทวไปแลว สามารถสรปไดวา ครทดน น

ตองตองประกอบไปดวยคณลกษณะทส าคญ ๆ ดงตอไปน ๑. บคลกภาพด เชน รปรางทาทางด แตงกายสะอาดเรยบรอย พดจาไพเราะ นมนวล

น าเสยงชดเจน มลกษณะเปนผน าทด เปนตน ๒. คณสมบตสวนตวด เชน สตปญญาด เฉลยงฉลาด เชอม นในตนเอง มความคด

สรางสรรค กระตอรอรน และสขภาพอนามยด เปนตน ๓. สอนดและปกครองด เชน อธบายไดรวบรดชดเจน สอนสนก ปกครองนกเรยนให

อยในระเบยบวนย ตลอดเวลา เปนตน ๔. ความประพฤตด เชน เวนจากอบายมขท งปวง กระท าแตสงทดสจรตท งกาย วาจาใจ ๕. มจรรยาและคณธรรมสง เชน มความซอสตย เสยสละ มเมตตากรณา ยตธรรมและ

มานะอดทน เปนตน ๖. มมนษยสมพนธทด กลาวคอ มอธยาศยไมตรกบบคคลทกเพศ ทกวย

ทกภมช น ฉะนนการเราจะเปนครทดน น จะตองประกอบไปดวยคณธรรมของความเปนคร เพราะคร

คอบคคลทส งสอนศษยใหเปนคนดของสงคม สอนใหศษยรค าวา ด รค าวาช ว จะตองเปนบคคลท

เปนตวอยางอยางดทมากทสด เพราะสงคมไทยเราตองการครทมลกษณะทด มความรบผดชอบตอ

หนาท เปนคนดของสงคม ฉะนนคนทจะเปนไดตองอบรมบมนสยของตนเองอยเสมอ ถงจะเปนคร

ทดของนกเรยนและสงคมได ซงเปนอนาคตของชาต คนจะดหรอไมนน สวนหนงยอมขนอยกบคร

คอพอแมคนทสองของเรา ทท าใหเราอานออกเขยนได เปนคนทมสตปญญาทด

คณลกษณะของครทด ๔๑

วพากวจารณ คณลกษณะของครทด

วชาความเปนครน ถอไดวาเปนวชาทเปนหลกเอกของนสตผทเรยนในคณะครศาสตร หรอ

ปวค. ซงในอนาคตจะตองเปนครทดเปนผสอนทดของสงคม ซงมอาจารย ดร.อนถา ศรวรรณ เปน

อาจารยบรรยายถวายความรของนสตทก ๆ รป ซงอาจารยเปนบคคลทมความรทกวางขวาง ไมสอน

เฉพาะในหนงสอเทานน อาจารยพยายามน าความรใหม ๆ มาประยกตใหนสตไดวเคราะห ไดคด หรอ

หลกธรรมตาง ๆ ทแตงเปนบทประพนธ หลกธรรม ซงเปนขอคดทดมาก ในการบรรยาย เพราะความ

เปนจะมายนบรรยายเฉพาะในเรองนน ๆ ไมได ตองมเรองทเปนเหตการณปจจบนมาประยกตใสดวย

ถอวาอาจารย ดร.อนถา ศรวรรณ ท าเปนตวอยางใหนสตไดด ไดคด และไดความรใหม ๆ ถาเราจะวพากษวจารณ คณลกษณะของครทดน น กมเรองมากมายทจะตองมาเลาสกนฟง คร

ในสงคมไทยเรา มท งครทด และครครทไมด (ช ว) สวนความดของครนนของครนนมมากกวา ๙๐

เปอรเซนต อยางแนนอน เพราะครยอมส านกอยเสมอวา เราคอบคคลทสงคมยอมรบวาใหเปนคนทส ง

สอนใหลกหลานของประชาชนใหมความร อานออกเขยนหนงสอได สอนใหรดรช ว ซงเดกบางกลมอาจตงค าถาม ถามคณครวา……… ท าไมครชอบมาสาย ท าไมชอบขายของผอน ท าไมพอแงแมงอน ท าไมไมสอนตรงเวลา ท าไมครชอบแกงแยง ท าไมครแขงกนสวย ท าไมชอบอวดร ารวย ท าไมเลนหวยเลนแชร ท าไมไมตรวจการบาน ท าไมท าการสอนแย ท าไมครชอบรงแก ท าไมเหนแกตวจง ส าหรบครบางกลมกลบถามนกเรยนวา……… ท าไมครถามไมตอบ ท าไมไมชอบอานเขยน ท าไมชอบหนโรงเรยน ท าไมไมเพยรท าด ท าไมจงชอบแกลงเพอน ท าไมเสอเปอนปนป ท าไมไมสามคค ท าไมชอบตตอกร ท าไมไมท าการบาน ท าไมดอดานยามสอน ท าไมมาเรยนหลบนอน ท าไมครสอนไมจ า ลกศษยทดควรเคารพคณคร เชอฟงค าส งสอนของครบาอาจารย ซงคณครนนเปรยบเสมอน

พอแมคนทสองของนกเรยน ทานสอนใหเราอานออก เขยนได ถอวาเปนผมพระคณเปนอยางยง

ส าหรบนกเรยน สวนครเองนนควรท าตวใหด ควรวางตวใหเปนประโยชนตอสงคม ไมตดอบายมข

ไมท าความไมดใหเปนตวอยางทไมด ครควรกระท าแตสงทด ๆ มประโยชนใหสวนตวและบคคลอน

ฉะนน ครทดควรมลกษณะทท าใหสงคมไมเดอดรอน และแบบอยางทดตอมวลศษยท งหลาย

คณลกษณะของครทด ๔๒

สรปเนอหาสาระส าคญท งหมดและขอเสนอแนะ คณลกษณะของครทด

ส าหรบความเปนครนน ถาจะถามนสตคณะครศาสตรทกรปกคงตอบไดอยางแนนอน เพราะ

เราถอวาเปนนสตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ศกษาเกยวกบความเปนครอยางแทจรง

เพราะค าวาคร ค าเดยวส นส น แตมความหมาย ทกคนเกดมาท งหญงชาย รดวาหมาย ถงใครหนงคน คนทคอยพดคนทคอยแนะ คนทคอยแคะ คนทคอยขน คนใหความรคนกปวงชน คนทรกคน คนนแหละคร ขอกราบแทบเทานอมเศยรนอมเกลา ไมลบไมหล เคารพบชา ยกยองเชดชกราบบชาคร ทกคน…ทกคน ครจงเปนพลงสรางสงคมน อยากใหครงามเดนเชนอาทตย สองชวตของมวลชนคนทกถน เปนความหวงพลงขวญจรรโลงจนต ใหชวตพฒนาเตบกลาไกล เพราะครเปนพลงสงคมน สรางชวตพฒนาเตมกลาได มคณครคโลกาฟาอ าไพ สรางเดกไทยเปนเดกดทโลกลอ. ทกคนเกดมาตองมครดวยกน ๔ ประเภท คอ ๑. ครประจ าบาน ไดแก บดามารดา ผ

ทเลยงเรามาจนใหญโต ๒. ครประจ าโรงเรยน ไดแก ครบาอาจารยทสอนเราในโรงเรยน ใหอาน

ออกเขยนได รจกภาษาไทย ๓. ครประจ าโลก ไดแก พระพทธเจา คอ ทานผร ผตน ผเบกบาน

ดวยธรรม ๔. ครประจ าธรรมชาต ไดแก ประสบการณตาง ๆ ทผานมาในชวตประจ าวนของเรา

ต งเปนเดก จนแกเฒา ส าหรบขอเสนอแนะทส าคญในการเปนครทดคอ รหนาทของตนเองวาเปนอะไรอย เปนคร

ควรจกหนาทของตนเสมอ เพราะวาครนนเปนบคคลทท าใหสงคมมความสข ซงเปนส งสอนเดก

เยาวชนไทย ใหเปนลกทดของพอแม เปนศษยทดของครบาอาจารย เปนเพอนทดของเพอน เปน

พลเมองทดของประเทศชาต และเปนศาสนกชนทดของพระพทธศาสนา ถาคณครทานใดไมรจก

หนาทของตนเองแลวยอมกอความเดอนรอนมาใหตนเองอยางแนนอน เพราะครกเปนบคคลธรรมดา

แตไดรบการอบรมและฝกฝนใหเปนดมากอนถงจะสอน คนใหเปนคนดได ดงนน ครควรส านกอย

เสมอวา เราคอ บคคลทตองท าความดอยตลอดเวลา เปนตวอยางทดของศษยท งหลาย

คณลกษณะของครทด ๔๓

ค าถามทายบท เรอง คณลกษณะของครทด

๑. ขอสอบอตนย (ขอเขยน) จ านวน ๑๐ ขอ ๒. ขอสอบปรนย (ขอกา) จ านวน ๓๐ ขอ

๑. ใหนสตตอบค าถามตอไปน ในเรองของคณลกษณะของครทดโดยการอธบาย มาพอเขาใจ? ♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥

๑. ค ากลาวทวา คณลกษณะของครทด หมายถงอะไร จงอธบายมาพอเขาใจ ? ๒. ค าวา ครทด ตามความคดความรสกของนสต หมายถงครเชนไร ยกตวอยางครทดประกอบ? ๓. เรองของความประพฤตของคร ครในสมยอดต แตกตางจากครสมยปจจบนอยางไร อธบาย ? ๔. ในฐานะนสตตอไปในอนาคตจะตองเปนคร นสตเตรยมความเปนครทดอยางไร ? ๕. พระเถระรปใดทนสตเหนวา สมควรเปนตวอยางของครทด เพราะอะไร จงอธบาย ? ๖. ถานสตไปเปนครสอนวชาพระพทธศาสนา นสตจะมเทคนคอยางไรในการสอนไมใหนาเบอ ? ๗. การสอนใหเกดโยนโสมนสการ คอการสอนเชนไร จงอธบายมาความเขาใจ ? ๘. ครจะตองมการพฒนาอยเสมอเพอกอใหเกดประโยชนอยางไร จงอธบาย ? ๙. ครเปนพอแมคนทสอง ของนกเรยน หมายถงบคคลเชนไร มหนาหนาทอยางไรบาง ? ๑๐.ขอบกพรองของครผชาย และครผหญง แตกตางกนอยางไร จงอธบายใหชดเจน ?

โดย สมาชกเพอน ๆ กลมท ๖

คณลกษณะของครทด ๔๔

๒. จงเลอกตอบค าถามตอไปนใหถกตอง โดยเลอกขอ ก , ข , ค , ง เพยงเดยวเทานน

♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥♥ ๑. ครของเทวดาและมนษยท งหลายไดแกบคคลใด ก. พระเยซ ข. ครลลล ค. พระพทธเจา ง. เจาอาวาส ๒. ครทดแทคอจะตองกระท าแตความด จะตองมลกษณะอยางไร ก. ตองเมตตาหวงด ข. ตองขยนหม นเพยร ค. ตองรกษาวนย ง. ถกทกขอ ๓. การเปนครในอดมคตหมายถงอะไร ก. ครผมวญญาณคร ข. ครทสมบรณ ค. ครผเสยสละ ง.ครทมความรอบร ๔. ความบกพรองของครผชาย คอขอใด ก. มวเมาในอบายมข ข. ชอบคยมากเกนไป ค. ชอบนนทา ง. จจขบน

๕. ครประจ าโลกไดแกใคร ก. บดามารดา ข. คณครอาจารย ค. พระพทธเจา ง. ประสบการณ

๖. ศรทธานนเปนปจจยภายนอกซงจะตองก ากบดวยวธการแหงอะไร จงจะเกดสมมาทฎฐ ก. สต สมปชญญะ ข. ความอดทน ค. ศรทธา ง. สจจะ ๗. คณสมบตทส าคญส าหรบคร คอความมมนษยสมพนธทดหมายถงอะไร ก.ความมวจารณญาณ ข. การท าตวทด ค. ความมคานยมสง ง. มระเบยบวนย

๘. ลกษณะทดของครอนดบแรก ทสงคมตองการคอขอใด ก. สอนด ราเรงแจมใส ข. ความรดประพฤตด ค. ซอสตย เสยสละ ง. ถกทกขอ

๙. การเปนคนเคารพระเบยบแบบแผน มระเบยบในการแตงกายต งศรษะจนถงเทา ไดแก ก. ภาวนโย ข. วตตา ค. วจนนกขโม ง. ครโภ

๑๐.ขอใดไมใชคณธรรมของครทดในสมยปจจบน ก. การเปนทหนกแนน ข. สอนจากทยากใหงาย ค. เอาแตใจตนเอง ง. มความอดทนมาก ๑๑. ความบกพรองของครผหญง คอขอใด ก. พดจาไมสภาพ ข. สอนไมด ค. เปนคนเจาอารมณ ง. มวเมาในอบายมข ๑๒. ความหมายทวา ครคอผสรางโลก หมายถงอะไร ก.ครคอผรบจางสอนคน ข. ครคอผไดฝกอบรม ค. ครเปนพอแมคนทสอง ง. ครผสรางวญญาณของเดก

๑๓.ขอใดตอไปนเกยวของกบพฤตกรรมทดส าหรบคร

คณลกษณะของครทด ๔๕

ก. คยมากเกนไป ข. ตนตวอยเสมอ ค. เครงขรม ง. เอนเอยง ๑๔. หลกธรรมทเกยวของกบความเปนครมากทสดคอขอใด ก. ฆราวาสธรรม ข. พรหมวหาร ค. อรยสจ ๔ ง. กลยาณธรรม ๑๕. ใครใหความหมาย ของค าวา กลยาณมตร มความหมายทกวางและลกซงกวาการเปนมตรทด ก. หลวงพอพทธทาส ข. พระราชวรมน ค. พระเทพดลก ง. พระสธวรญาณ ๑๖. องคคณของกลยาณมตรธรรม ๗ ประการ ซงมปรากฏในพระไตรปฎกอยในนกายใด ก.ขททกนกาย ข. องคตรนกาย ค. ทฆนกาย ง. มชฌมนกาย ๑๗. การสอน การแสดงธรรมใหผฟงรนเรงบนเทงใจ หมายถงขอใด ก. สมปหงสนา ข. สมตเตชนา ค. สนทสสนา ง. สมาทปนา

๑๘. พระพทธเจาพระองคทรงใชพระสระเสยงเปลงออกมาทจงใจใหผฟงเลอมใส พรอมดวยองคกประการ ก. ๑๐ ประการ ข. ๙ ประการ ค. ๘ ประการ ง. ๗ ประการ

๑๙. การคดพจารณาใหเกดกศลกรรม ปลกเราใหเกดความเพยร การรจกคดใหหายหวาดกลว คอขอใด ก. อบายมนสการ ข. การณมนสการ ค. อปาทกมนสการ ง. ปถมนสการ ๒๐. วธการทชกน าความคดใหเดนไปในทางทดงามและเปนประโยชน เรยกวาวธคดแบบใด ก. ปลกเราคณธรรม ข. เปนอยในปจจบน ค. คณคาอนจรงแท ง. คดทตรงจด

๒๑. สภาพของสงแวดลอมและบรรยากาศในช นเรยนทดจะตองมลกษณะอยางไร ก. ใกลชดกบธรรมชาต ข. เปลยนแปลงไมจ าเจ ค. มระเบยบเรยบงาย ง. ถกทกขอ

๒๒. พระพทธศาสนาเผยแผไปอยางรวดเรวในสมยพธกาล จนถงปจจบนเพราะเหตมากทสด

ก. มสาวกทดมาก ข. ค าส งสอนเปนสจธรรม ค. ค าสอนตางจากลทธอน ง. คนสอนงาย ๒๓. กระบวนการสอนเพอเผชญสถานการณ กระบวนการแบบนเนนหนกในเรองใด ก. การด าเนนชวต ข. การเรยนวชาการ ค. กจกรรมฝกปฏบต ง. ความบนเทง ๒๔. ความมคานยมสงส าหรบคร ตรงกบขอใดตอไปน ก. เลอกใชแตของทมคา ข. ฉลาดเลอกสรรสงด ค. ยดตดกบวตถนยม ง. ท าตวใหทนสมย ๒๕. ค าวา เปนคนเปดเผย หมายความวาอยางไร ก. ไมยอมพดเรองจรง ข. พดบางเลกนอย ค. ไมบอกทกเรองทตนมอย ง. เปนคนทเตมใจจะเปดเผยเรองทตนมใหคนอนฟง ๒๖. ค าวา คมภรญจะ กะถง กตตา หมายความวาอยางไร ก. แถลงเรองไดลกซง ข. อดทนตอถอยค า ค. มหนาตายมแยม ง. รจกพดใหไดผล ๒๗. ครคนแรกของเจาชายสทธตถะ คอใคร

คณลกษณะของครทด ๔๖

ก. ครอสตดาบส ข. ครวศวามตร ค. ครอานนท ง. ครอาฬารดาบส ๒๘. การทครมอธยาศยไมตรทดกบบคคลทกเพศทกวย ทกช นภม หมายถงขอใด ก. สอนดปกครองด ข. มนษยสมพนธด ค. คณธรรมสง ง. บคลกภาพด ๒๙. ค าวา being humourous หมายถงคณลกษณะของครขอใด ก. มความรอบร ข. มความอดทน ค. มความซอสตย ง. มอารมณขน ๓๐. อาจารยประจ าวชา ความเปนคร คอ ดร.อนถา ศรวรรณ จบปรญญาเอก (Ph.D.) ทมหาวทยาลยใด ก. มหาวทยาลยปณา ข. มหาวทยาลยพาราณส ค. มหาวทยาลยมคธ ง. มหาวทยาลยราชคฤห

บทกลอนส าหรบครคนแรก ------------------

จ าไดไหมวยวนอนอบอน ยมละมนของใครใหความหวง ตาของใครพอไดสบพบพลง เพอประทงความทอสตอไป จ าไดไหมใครคอยหวงคอยหวงนก คอยถามทกวาตอนนมสขไหม คอยถามถงเรองตาง ๆ เปนอยางไร ใครเลาใครเคยงขางไมหมางเมน จ าไดไหมใครเลาเฝาทกขรอน เมอถงตอนเจบไขไมหางเหน ใครหนอพร าค าตอบใจใหเพลดเพลน สรรเสรญค าส งสอนเมอตอนเยาว ใครหนอใครพอจากกนพลนคดถง แมวนหนงไมเจอหนาพาหมองเศรา โอวนนคดถงแตคณพอคณแมเรา ใครอกเลาจะเทยบทานนนไมม

( เณรบานนอก)

สกวนหนงคงจะรวาครรก สกวนหนงคงประจกษเปนสกข สกวนหนงคงจะรวาครด สกวนหนงคงไดดเพราะเชอคร

♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥ ♥

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

คณลกษณะของครทด ๔๗

บรรณานกรม ---------------------------

ดร.อนถา ศรวรรณ. เอกสารประกอบการเรยนการสอนรายวชาความเปนคร . กรงเทพฯ :พมพทโรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๔๓ พทธทาส อนทปญโญ. จรยธรรมส าหรบคร. กรงเทพฯ : พมพทโรงพมพประสานมตร จ ากด, ๒๕๔๕ เฉลยว บรภกด. ลกษณะของครด . กรงเทพฯ : พมพทโรงพมพประสานมตร จ ากด, ๒๕๒๐

คณลกษณะของครทด ๔๘