CANLILAR DÜNYASINI

GEZELİM,TANIYALIM

NELER ÖĞRENECEĞİZ

2.BİTKİLER

1.CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

3.HAYVANLAR

4.MANTARLAR

5.MİKROSKOBİK CANLILAR

6.YAŞADIĞIMIZ ÇEVRE VE CANLILARIN BESLENME ŞEKİLLERİ

7.İNSAN VE ÇEVRE

1.CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI• Yeryüzünde milyonlarca canlı vardır. Bunların her

birini incelemek çok zordur. • Benzer özellikte olan canlıları bir grupta toplamak

onları incelememizi kolaylaştırır. • Sınıflandırma yapılırken;dış görünüşleri,iç yapıları hareket, beslenme ve çoğalma özellikleri göz

önünde bulundurmuştur.• Bilim insanları canlıları; bitkiler, hayvanlar,

mantarlar ve mikroskobikler canlılar olarak sınıflandırmışlardır.

2.BİTKİLER• Bitkiler yeryüzündeki bütün canlılar için

önemli bir canlı gurubudur. • Bitkiler besin ve oksijen üretir. Dolayısıyla

insanlar ve hayvanların önemli bir besin ve oksijen kaynağıdır.

• Değişik ortamlarda yaşayan bitkiler birbirinden farklı yapı ve özelliklere sahiptir.

• Bitkiler sınıflandırılırken kök, gövde, yaprak ve çiçek gibi kısımlarına bakılır.

• Bitkiler çiçekli ve çiçeksiz olmak üzere iki guruba ayrılır.

• Çiçeksiz bitkiler bataklıklarda, nemli topraklarda, ağaç kabuklarında yaşar.

2.a.ÇİÇEKSİZ BİTKİLER

• Çiçekleri olmayan bu bitkiler ağaç diplerinde, nemli toprak yüzeylerinde, bataklıklarda ve sularda yaşar.

• Karayosunları:Çoğunlukla az güneş alan, nemli ağaç gövdeleri veya kaya yüzeylerinde görülen çiçeksiz bir bitkidir. Kökleri, su ve besin taşıyan yapıları yoktur.

• Ciğer otları:Nemli toprak ve ağaç gövdelerinde yaşayan çiçeksiz bitkilerdendir. Suyun toprak içinde korunmasını sağlar.

• Eğrelti otu, atkuyruğu ve kibrit otları :Daha gelişmiş çiçeksiz bitkilerdir. Kara yosunlarından farklı olarak kök gelişmiştir. Yaprak ve gövdeleri olduğu için su ve besin taşıyan yapılara sahiptirler. Ormanlarda, nehir ve göl kıyılarında yaşarlar.

2.b.ÇİÇEKLİ BİTKİLER• Çevremizde pek çok çiçekli bitki vardır. Çiçekli

bitkiler kök, gövde, yaprak ve çiçek kısımlarından oluşur. Çiçekli bitkilerde çiçeği meydana getiren kısımların kendine özgü yapı ve görevi vardır.

• KÖK; Toprağın altında kalan kısımdır. Değişik şekillerde olabilir bitkinin tutulmasını sağlar.Bazı bitkilerde besinin depo edilmesinde kullanılır. Toprak su ve suda çözünmüş maddelerin alınmasını sağlar. Turp havuç gibi bitkilerin kökü besin olarak kullanılır.

• GÖVDE; Bezelye, buğday ve mısır gibi bazı bitkilerin gövdeleri yeşil yumuşak ve otsudur. Çam, kavak ve meşe gibi bazı bitkilerin gövdesi sert kahverengi ve otsudur. Patates gövdesinde besin depo edilen ve gövdesi yenen bir bitkidir. Gövde suyu kökten yapraklara taşır. Dik durmasını sağlar. Çiçeği ve meyveyi tutar.

YAPRAK; genellilikle yeşil renklidir. Yapraklar farklı şekillerde

olabilir. Yapraklarda gerçeklesen besin ve oksijen üretimi hem bitkinin hem de diğer canlıların ihtiyacını karsılar. Yapraklar bitkilerde fotosentezin (besin üretimi) gerçekleştiği yapıdır. Bitkiler topraktan aldıkları suyla, havadan aldıkları karbondioksiti, güneş ışığını kullanarak birleştirir. Bu olay sonunda besin ve oksijen oluşur. Bitkilerde solunum yaprak arcılığıyla yapılır. Terleme, yapraklarda olur.

ÇİÇEK: Bitkilerin üreme organlarıdır. Taç yapraklar olarak adlandırılan renkli

yapraklar; kokusu ve güzelliği ile bazı hayvanların dikkatini çeker. Kuş, böcek gibi hayvanlar çiçeklere konarak erkek organlardaki tozları dağıtırlar. Tozların dişi organa ulaşması tohumun oluşmasını sağlar. Tohum dişi organda oluşur.

Çanak yapraklar, tomurcuk halindeyken taç yaprakları çevreleyen yapraklardır. Çiçeği olumsuz şartlardan korur. Tomurcuk açılınca çiçeğin alt kısmında kalır.

3.HAYVANLAR•Hayvanlar yaşama ortamlarına, vücut yapılarına, beslenme ve üreme şekillerine göre birçok şekilde gruplandırılabilir.•Bilim adamları, hayvanları omurgalı ve omurgasız hayvanlar olarak iki grupta incelerler. •Vücudumuzun dik durmasını sağlayan ve vücudumuza şekil veren yapının iskelet olduğunu biliyoruz. Omurga, iskeletin temel kısımlarından biridir, iskeletin diğer temel kısımları omurgaya bağlanır. Omurgasız hayvanlarda omurga yoktur.

3.1.Omurgalı Hayvanlar:

3.1.a.Balıklar:Omurgalı sınıfında yer alan gruplardan birisi balıklardır.

• Balıklar suda yaşar ve kafa bölgesinin iki yanında bulunan solungaçları ile solunum yapar. Böylece gereksinim duyduğu oksijeni sudan karşılarlar.

• Balıkların büyük bir kısmının derisi pullarla kaplıdır, yüzgeçleri vardır.

• Balıklar yüzgeç ve kuyruklarıyla hareket eder ve yumurtayla çoğalırlar.

• Bazı balıklar kendilerinden küçük balıklarla ve diğer küçük deniz canlılarıyla bazıları ise bitkisel besinlerle beslenir.

3.1.b.Kurbağalar:Hem karada hem suda yaşarlar.

• Vücutları nemli ve kaygandır. • Akarsu ve göl kenarlarında sinek ve böcekleri

yapışkan dilleriyle avlayarak beslenirler.• Yumurtayla çoğalan kurbağaların yumurtadan

çıkan yavruları balığa benzer. • Solungaçlarıyla solunum yapan yavruların

büyüdükçe akciğerleri gelişir, ayakları çıkar. Kuyruk ve solungaçları kaybolarak ergin kurbağa olurlar.

• Ergin kurbağalar akciğer ve deri solunumu yaparlar.

3.1.c.Sürüngenler:Omurgalı hayvanların bir diğer sınıfını oluşturan sürüngenlerin derileri sert pullarla

kaplıdır.• Akciğer solunumu yapar, yumurtayla çoğalırlar.• Sürüngen yavruları, yaşamlarını sürdürebilmek için memelilerin aksine annelerinin korumasına ihtiyaç

duymaz. • Kertenkele, yılan, timsah ve kaplumbağa sürüngenlere

örnek verilebilir.3.1.d.Kuşlar:Kuşların kanatları, tüyleri ve gagaları

vardır. Vücutları tüylerle kaplıdır. • Kanatları ile uçabilirler. Ancak uçamayan kuşlar da

vardır. Örneğin; deve kuşu, penguen uçamazlar. • Kuşların gaga yapıları beslenme şekline göre farklılık

gösterir.• Kuşlar akciğer solunumu yapar ve yumurtayla

çoğalırlar. • Kuluçkaya yatarak yavrularını dünyaya getirir.• Kuşlarda yavru bakımı görülür.

3.1.e.Memeliler: Akciğer solunumu yapar ve doğurarak çoğalırlar.

• Anne,yavrularını belirli bir döneme kadar korur ve sütüyle besler.

• Memeli hayvanların vücutları kıllarla kaplıdır.

• Genellikle karada yaşarlar, suda yaşayan türleri de vardır. Yakın çevremizde bulunan at, inek, eşek gibi hayvanlarla uzak çevremizde yaşayan ayı, kaplan, zürafa gibi hayvanlar memeliler sınıfında yer alır.

• Balığa benzeyen yunuslar yavrularını doğurduğu ve sütle beslediği için memeli hayvanlar arasında yer alır.

• Yarasalar da dış görünüşlerinden dolayı kuş zannedilebilir. Ancak yarasaların vücutları tüylerle değil kıllarla kaplıdır.

• Yavrularını doğurur ve sütle besler. Bu yüzden yarasalar da memeliler sınıfında yer alır.

3.2.OMURGASIZ HAYVANLAR•Çekirge, kelebek, arı, sinek, pire gibi omurgasızlar, eklemli bacakları ile hareket eder. Bunlar karada yaşar.•Akrep, kırkayak,çıyan, solucan, salyangoz da karada yaşayan omurgasızlardandır.•Suda Yaşayanlar Denizanası, midye, mercan,  ahtapot, yengeç, sünger, ıstakoz, denizyıldızı suda yaşayan omurgasız hayvanlardandır. •Yengeç, ıstakoz, midye gibi omurgasızların sert kabukları vardır.•Süngerlerin delikli vücutları  vardır. Süngerler temizlik işlerinde ve ilaç yapımında kullanılır.

Sesini dinlemek istediğiniz hayvanın üzerine tıklayınız

4.MANTARLAR• Mantarlar nemli yerlerde, çoğunlukla ormanlarda,

çeşitli yiyeceklerin (ekmek gibi), meyve ve sebzelerin üzerinde yaşar.

• Mantarlar, yaprakları olmadığı için kendi besinlerini kendileri üretemez.

 Şapkalı mantar:Ormanlarda, bahçelerde bulunur. Sap ve şapka olmak üzere iki kısımdan oluşur. İnce, ipliksi bir yapıya sahiptir. Sapın toprakla birleştiği yerden besinleri alır.

 Küf Mantarları: Uzun süre açıkta bırakılan yiyecekler üzerinde hızla çoğalarak bir örtü oluştururlar. Küflü yiyeceklerin tadı ve kokusu değişir. Bu yiyecekleri yememeliyiz. Peynir küfünden penisilin adı verilen ilaç yapılır.          

Maya Mantarları: Hamurun mayalanması ve peynir yapımında rol oynayan mantarlardır.

• Bir miktar hamur mayasını ılık su ve şekerle karıştırdığımızda maya kabarmaya başlar. Çünkü şekeri besin olarak kullanan mantarlar hızla çoğalır. Bu sırada gaz kabarcıkları çıkar.

• Maya mantarları uygun sıcaklık ve besin olan ortamlarda canlılık özelliği gösteri. Maya kuru iken yaşamsal faaliyetlerini sürdüremez.

5.MİKROSKOBİK CANLILAR• Bitkiler, hayvanlar ve mantarlar dışındaki

bir başka canlı grubunu da mikroskobik canlılar oluşturur.

• Gözle görülmeyecek kadar küçük olan bu canlılar ancak mikroskop altında görülebilir.

• Mikroskobik canlılar diğer canlıların vücutlarında, toprakta, suda, havada, besinlerimizde kısacası her yerde yaşar.

• Sütten yoğurt ve peynir; üzüm suyundan sirke oluşmasını sağlar.

• Bunun yanında kolera, verem, tifo gibi hastalıklara yol açan ve bademciklerimizin şişmesine neden olan zararlı mikroskobik canlılar da vardır.

• Topraktaki ölmüş hayvan ve bitki atıklarını parçalayarak toprağa karışmasını sağlar. Atık maddelerin toprağa geri dönüşümü toprağı zenginleştirir.

6. YAŞADIĞIMIZ ÇEVRE VE CANLILARIN BESLENME ŞEKİLLERİ• Bir veya birden çok canlı türünün doğada yaşadıkları yere yaşam

alanı,oradaki canlılara da topluluk denir. • Toprak üzerinde bulunan büyük bir taşı kaldırdığımızda taşın altında karınca,

kırkayak,örümcek ve solucan gibi canlıların bulunduğunu görürüz. • Küçük yaşam alanlarının bir araya gelmesiyle daha büyük yaşam alanları

oluşur.• Büyük yaşam alanları daha çok sayıda hayvan ve bitki topluluğunu

barındırır. Bazı canlıların suda bazılarının ise karada yaşadığını biliyoruz. • Örneğin, balıklar suda, solucanlar toprağın altında nemli ve karanlık

ortamlarda, kaktüsler çöl ortamında ve nilüferler göllerde, derelerde yaşar.

Örnek besin zinciri

Canlıların Beslenme Şekilleri:• Canlılar hayatlarını sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. İhtiyaç

duydukları bu enerjiyi tükettikleri besinlerden karşılar.• Bitkiler fotosentez yaparak kendi besinlerini üretir. Ancak canlıların

büyük çoğunluğu besin gereksinimlerini bir başka canlıdan sağlar.• Canlılar arasındaki beslenme ilişkisini zincirin halkalarına benzetebiliriz.

Bu zincirin her halkasında değişik canlılar yer alır; genellikle halkadaki bir canlı sonraki canlının besinidir.

• Canlıların birbirini besin olarak kullanması sonucunda oluşan zincire besin zinciri adı verilir.

7.İNSAN VE ÇEVRE Türkiye’de son

70 yılda yaklaşık 69000 orman yangını çıkmıştır.

Denizlerdeki çöpler her yıl bir milyondan fazla deniz kuşunu öldürmektedir.

Plastiğin doğada yok olması yüzlerce yıl sürebilir.

Topraklarımızın %90’ı erozyon

tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Ülkemizdeki yaklaşık 450 canlı türü, yeryüzünde başka hiçbir noktada yaşamamaktadır. Bu

Türlerden bazıları yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

• İnsanların artan nüfusun ihtiyacını karşılamak ve daha rahat koşullarda yaşamak için yaptığı faaliyetler maalesef çevre sorunlarını da beraberinde getirmiştir.

• İyi kullanılmayan çevre kirlenir.• Çevre kirliliği; hava, su ve toprak kirliliğini kapsar.• Ağaçların kesilmesi, bilinçsiz otlatma ve yangın gibi

olumsuz etkenlerle ormanlarımız yok olmaktadır. Ormanların yok olma sebeplerinin başında insanların dikkatsizliği gelmektedir.

• İnsanların yanlış arazi kullanımı, ormanları yok etmesi, bitki örtüsünün azalması gibi olaylar erozyonu hızlandırır.

• Erozyonu önlemek için tarım yapılamayan topraklar çayır ve meralara dönüştürülmelidir.

• Ormanlar yok edilmemeli, ağaçlandırma çalışmaları yapılmalı ve orman yangınlarını önleyici tedbirler alınmalıdır.

• İnsanlar bu konuda bilinçlenmelidir. Bizler, olumsuz davranışlarıyla çevreye zarar verenleri

uyararak çevrenin korunmasına ve gelecek kuşaklara aktarılmasına katkıda bulunmanın vatandaşlık görevi olduğunu unutmamalıyız.

İZLEMEK İSTEDİĞİNİZ VİDEONUN ÜZERİNE TIKLAYIN

Mantarlar aleminde gezintiye çıkalım

Birbirleriyle su paylaşan karıncalar

Bebek penguenlerİmparator penguenler

Bir tohum nasıl çimlenir

Çiçek hiç küser mi? demeyin küstüm çiçeğini izleyin

Küresel ısınma

KENDİMİZİ SINAYALIMAşağıdaki cümlelerin boşluklarını çerçeve içinde verilen sözcük ve ifadelerden uygun olanları ile tamamlayarak yazalım. 1. Bitkiler ......................... ve .............................. bitkiler olmak üzere iki sınıfa ayrılır.2. Bitki kökleriyle topraktan ......................... ve .................................. alır.3. Bitki ................................... sayesinde fotosentez yaparak besin üretir.4. Canlılar, ..........................., hayvanlar, ................................. ve ................ …..

……........ olmak üzere dört grupta sınıflandırılır.5. Hamurun mayalanmasını sağlayan ............................ mantarlarıdır.6. Açıkta bıraktığımız et parçasının bozulmasının sebebi ......................................

canlılardır.7. Mikroskobik canlılar ancak ........................................... altında görülebilir.8. Besinler aracılığıyla canlılar arasındaki enerji akışına ........................................

denir.9. Bir grup hayvan ve bitkinin doğada yaşadıkları yere .................... ...........................

Denir.

ÇİÇEKSİZ

MİNERAL

SUMANTARLA

R YAPRAKLAR

BİTKİLER

MİKROSKOBİK CANLILAR

MAYA

KÜF MANTARI

ÇİÇEKLİ BESİN ZİNZİRİ

YAŞAM ALANI

MİKROSKOP

Aşağıdaki soruları okuyalım. Doğru cevabın bulunduğu yanlış şıkka tıkladığınız zaman bomba doğru şıkka tıkladığınız zaman alkış sesi duyacaksınız

1. Aşağıdakilerden hangisi çiçekli bitkiye örnektir?A) Eğrelti otu B) Kara yosunu C) Elma ağacı

D) Ciğer otu

2.Yandaki çiçek şeklinde, hangi yapı dişi organı gösterir.A) 1B) 2C) 3D) 4

3.Yandaki şekilde fotosentezde görevli olan yapı hangisidir?A) 1B) 2C) 3D) 4

4.Yukarıda resimleri görülen hayvanların ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Memeli olmaları B) Omurgalı olmaları

C) Akciğer solunumu yapmaları D) Tüylerinin olması

5.Yukarıda verilen besin zincirindeki “?” yerine gelecek canlı için aşağıda yorum yapan öğrencilerden hangisi doğru bilgi vermektedir?

A) Ayşe : Bence yılan yazabiliriz.B) Bayram : Bence kaplumbağa yazabiliriz.C) Dursun : Serçe de yazabiliriz.D) Ceren : Bence geyik yazabiliriz.

6. Aşağıdakilerden hangisi uçabilmesine rağmen kuş olarak adlandırılmaz?

A)Leylek B) Şahin C) Yarasa D) Kelaynak

8. Aşağıdaki canlılardan hangisinin vücut yapısında iskelet bulunur?

A) Arı B) At C) Ahtapot D)Örümcek

7. Hangisi diğerlerinden farklıdır?A) EĞRELTİ OTU B) ÜZÜM C)ÇİLEK D) MUZ

İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…

Hazırlayan:

ELİF GENÇTİR