RYNEK KSIĄŻEK SZKOLNYCH A NIEKTÓRE REFORMY POLSKIEJ EDUKACJIDR ALEK TARKOWSKI

MGR JAN STRYCHARZ

DWIE CZĘŚCI WYSTĄPIENIA

Kształt rynku książek szkolnych (podręczniki + pomoce dodatkowe) – opis instytucjonalny oraz potencjalne efekty dla polskiego procesu edukacji formalnej (Jan Strycharz)

Otwartość jako interwencja (Alek Tarkowski)

RYNEK KSIĄŻEK SZKOLNYCH – INSTYTUCJA

Dziecko jako odbiorca końcowy

Rodzic jako zlecający – kupujący

Nauczyciel jako agent (teoria agencji) – jednak sposób jego działania ma konkretne konsekwencje finansowe dla zlecającego (główny decydent)

Wydawca jako producent, dystrybutor i sprzedawca

Ministerstwo jako audytor jakości (podstawa programowa i system akredytacji)

RYNEK KSIĄŻEK SZKOLNYCH – REALNE ZACHOWANIA

Wydawnictwa stosują bezpieczną – zachowawczą – praktykę przygotowywania podręczników pod akredytację

Wydawnictwa stosują wysublimowane – agresywne – strategie sprzedażowe

Nauczyciele są skutecznie przekonywani, żeby korzystać z oferty wydawnictw

Rodzice nie mają realnego wpływu na programy nauczania – są de facto zleceniobiorcami nauczycieli (kupują na polecenie nauczyciela/szkoły)

>>

Proces edukacyjny jest mało innowacyjny i mało zindywidualizowany

SKUTECZNOŚĆ WYDAWNICTW: PODRĘCZNIKI

LICZBA PODRĘCZNIKÓW NA JEDNEGO UCZNIA ROŚNIE

SKUTECZNOŚĆ WYDAWNICTW: POMOCE DODATKOWE

2/3 RYNKU KSIĄŻEK SZKOLNYCH TO NIE PODRĘCZNIKI, TYLKO ZESZYTY ĆWICZEŃ I INNE POMOCE

ZACHOWANIA NAUCZYCIELI

Korzystają z programów nauczania proponowanych przez wydawców

Zlecają zakup i wykorzystywanie coraz większej liczby zeszytów ćwiczeń

----------------------------------------------------------------------------------------- Wydawcy skutecznie wychodzą naprzeciw potrzebom nauczycieli

Pytanie: czy potrzeby nauczycieli w tym zakresie są jednoznaczne z potrzebami uczniów i całego procesu edukacyjnego?

WYBORY NAUCZYCIELA

Wybór nauczyciela

Program autorski

Wszystkie materiały dobrane autorsko

Kompilacja materiałów wydawców i

innych

Program wydawcy

Pomoce autorskie

Pomoce wydawcy

INNOWACYJNOŚĆ I INDYWIDUALIZACJA PROCESU EDUKACYJNEGO - MULTIMEDIALNOŚĆ

SZTAMPOWOŚĆ REPETYTYWNOŚĆ, UNIFORMIZACJA - MONOMEDIALNOŚĆ

83% TREŚCI EDUKACYJNYCH JEST WYTWOREM 5 WYDAWNICTW

INSTYTUCJA RYNKU KSIĄŻEK SZKOLNYCH W OBECNYM KSZTAŁCIE NIE WSPIERA WIZJI ZMIANY POLSKIEJ EDUKACJI

Z Raportu Polska 2030: „Jeden model szkoły, jeden sposób nauczania dla wszystkich powoduje, że szkoła nie jest dobra dla nikogo. Kończą się czasy „masowego” kształcenia dzieci według jednego programu, dzieci są zbyt cennym zasobem, żeby nie poświęcać im więcej uwagi osobiście, a nie „klasowo”. Dobre systemy edukacyjne wprowadzają zróżnicowane programy i ścieżki edukacyjne dla dzieci w obrębie jednej klasy czy też jednego rocznika. Na dziś polskim szkołom w większości wciąż bardzo daleko do realizacji idei edukacji spersonalizowanej, która sprowadza się do tego, aby szkoła podjęła wysiłek dopasowania się do zróżnicowanych potrzeb i predyspozycji uczniów, a nie skupiała się na dopasowaniu każdego ucznia do oferowanego modelu nauczania”

KLINCZ:

Edukatorzy nie eksperymentują z nowym programami i podejściami

Są w tym podejściu utwierdzani przez strategie sprzedażowe wydawców (nie wymyślajcie, my to za was zrobimy, i tak za to nie płacicie)

Praktyki wydawców są raczej zachowawcze, raczej nie szukają innowacji, wydawcy inwestują więcej w sprzedaż i marketing… (modele biznesowe są sprzedażowe)

Rośnie rola ćwiczeń w procesie edukacyjnym (???)

Wyzwaniem jest indywidualizacja procesu edukacyjnego – multimedialność (nie koniecznie nowe technologie) jest narzędziem.

2011: program „Cyfrowa szkoła”, komponent e-podręczniki (do 2015) – komplementarny wobec rynku Ocena skutków: „40%”

2014: nowelizacja ustawy o oświacie

2014: projekt państwowego Elementarza – zastępującego rynek

INTERWENCJA PUBLICZNA NA RYNKU PODRĘCZNIKÓW

2015: komplet podstawowych podręczników (18 przedmiotów, klasy 1-12)

Model produkcji podręczników: ORE + 4 partnerów Krytyka: pożądaną alternatywą byłby konkurs grantowy, nie eliminujący

małych podmiotów

Brak analizy wpływu na rynek: „40%”; ani klarownego modelu współistnienia oferty publicznej i rynkowej, w tym ponownego wykorzystania otwartego podręcznika

E-PODRĘCZNIKI

Luty 2014: „Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, a w przypadku podręczników do szkół artystycznych minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, może zlecić opracowanie i wydanie podręcznika lub jego części”.

Kwiecień / maj 2014: „Nauczyciel może zdecydować o realizacji programu nauczania:

1)  z zastosowaniem podręcznika, materiału edukacyjnego lub materiału ćwiczeniowego lub

2)  bez zastosowania podręcznika lub materiałów, o których mowa w pkt 1.”

NOWELIZACJA USTAWY O OŚWIACIE

Skomplikowany nowy model dostarczania / zamawiania podręczników w szkołach: Wybór przez zespół, a nie indywidualnego nauczyciela

Zagwarantowany darmowy dostęp do materiałów (m.in. dzięki e-podręcznikom oraz dofinansowaniu zakupów ze środków publicznych podręczników do języków ćwiczeń lub podręczników (gimnazjum)) Dotacja celowa na komplety podręczników na trzy lata.

Przy wyborze innego podręcznika niż zapewniony przez MEN, koszty pokrywa organ prowadzący szkołę

ELEMENTARZ I PUBLICZNE PODRĘCZNIKI

Zasoby informacyjne jako kluczowe surowce dla społeczeństwa opartego na wiedzy

Czy rynek (i konkurencja rynkowa) faktycznie gwarantują jakość?

Alternatywa: otwarty proces recenzji otwartych zasobów (podręcznik niczym Wikipedia)

PODRĘCZNIKI / MATERIAŁY EDUKACYJNE JAKO DOBRO WSPÓLNE

Czy agresywna interwencja publiczna jest dopuszczalna w przypadku historii dysfunkcyjnych dotychczasowych reform publicznego systemu edukacji?

Czy możliwe było rozwiązanie cząstkowe? (e-podręczniki vs. Elementarz)

Otwarty podręcznik a modernizacja modelu edukacyjnego (w stronę personalizacji nauczania) – czy faktycznie istnieje związek?

INTERWENCJA PUBLICZNA NA RYNKU PODRĘCZNIKÓW –KREATYWNA DESTRUKCJA?