Tài liệu giáo dục môi trường cho học sinh lớp 5

TAØI LIEÄUGIAÙO DUÏC MOÂI TRÖÔØNG

LÔÙP 5

Döï aùn PARC - Vöôøn Quoác gia Yok Ñoân

Chöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng

Buoân Ñoân 2003

(Taøi lieäu löu haønh noäi boä)

Soâng Sreâpoâk

VÖÔØN QUOÁC GIA YOK ÑOÂNChöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng – LÔÙP 5

Lôøi caûm ôn !

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Côc KiÓm l©m thuéc Bé N«ng

nghiÖp & Ph¸t triÓn N«ng th«n, ñy ban Nh©n d©n tØnh Dak Lak, V−ên Quèc

gia Yok §«n, ñy ban Nh©n d©n HuyÖn Bu«n §«n, Phßng Gi¸o dôc §µo t¹ohuyÖn Bu«n §«n ®· gióp ®ì chóng t«i trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liÖu nµy.

Cho phÐp chóng t«i göi lêi c¶m ¬n ®Õn Ban l·nh ®¹o vµ çn bé c«ngnh©n viªn thuéc çc tæ chøc ®· trùc tiÕp céng t¸c gióp ®ì chóng t«i trong suètqu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ biªn so¹n tµi liÖu nµy: Dù ¸n PARC Yok §«n; PhßngKü thuËt, H¹t kiÓm l©m vµ Ban Du lÞch V−ên Quèc gia Yok §«n, Dù ¸n PARCBa BÓ/Na Hang, Tr−êng TiÓu häc Y Jót, Tr−êng TiÓu häc NguyÔn ThÞ MinhKhai, Tr−êng TiÓu häc NguyÔn Du, Tr−êng Trung häc C¬ së Vâ ThÞ S¸u,Tr−êng Trung häc C¬ cë Lª Hång Phong

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n çc çn bé, chuyªn gia, t− vÊn cñaDù ¸n PARC Yok §«n ®· cho phÐp chóng t«i sö dông kÕt qu¶ nghiªn cøu khoahäc cña quÝ vÞ ®Ó phôc vô cho viÖc biªn so¹n tµi liÖu nµy.

Chóng t«i còng mong muèn ®−îc c¶m ¬n tÊt c¶ çc ç nh©n vµ tæ chøc®· tham gia ®ãng gãp ý kiÕn còng nh− cung cÊp tµi liÖu tham kh¶o trong qu¸tr×nh viÕt tµi liÖu nµy, bao gåm: Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn HiÖp Quèc(UNDP), Quü B¶o tån Thiªn nhiªn Hoang d· (WWF). V−ên Quèc gia Çt Tiªn.

Ch−¬ng tr×nh Gi¸o dôc M«i tr−êngDù ¸n PARC - V−ên Quèc gia Yok §«n



Môc lôc

BAØI 1 : TÌM HIEÅU VEÀ RÖØNG KHOÄP Trang 5- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 5II. HOAÏT ÑOÄNG 5III. TOÙM TAÉT 7IV. CAÂU HOÛI BAØI TAÄP 8

BAØI 2 : CHAÊN THAÛ GIA SUÙC KHOÂNG LAØM HAÏI RÖØNG Trang 9- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 9II. HOAÏT ÑOÄNG 10III. TOÙM TAÉT 11IV. BAØI TAÄP 11V. PHAÀN THAM KHAÛO 12

BAØI 3 : OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG Trang 13- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 13II. HOAÏT ÑOÄNG 13III. TOÙM TAÉT 15IV. BAØI TAÄP 15

BAØI 4 : RAÙC THAÛI Trang 16- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 16II. HOAÏT ÑOÄNG 16III. TOÙM TAÉT 18IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 18

BAØI 5 : TÌM HIEÅU VEÀ MOÄT SOÁ LOAØI ÑOÄNG VAÄT QUYÙ HIEÁM ÔÛ ÑÒA PHÖÔNG Trang 19- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 19II. HOAÏT ÑOÄNG 20III. TOÙM TAÉT 23IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 23V. HOAÏT ÑOÄNG NGOAÏI KHOÙA 24


BAØI 6 : TÌM HIEÅU VEÀ LOAØI COÂN TRUØNG Trang 25- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 25II. HOAÏT ÑOÄNG 25III. TOÙM TAÉT 28IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 28V. BAØI ÑOÏC THAM KHAÛO 29

BAØI 7 : CHUOÃI THÖÙC AÊN Trang 30- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 30II. HOAÏT ÑOÄNG 30III. TOÙM TAÉT 31IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 32V. HOAÏT ÑOÄNG NGOAÏI KHOÙA 32

BAØI 8 : MOÂI TRÖÔØNG SOÁNG CUÛA CAÙC LOAØI ÑOÄNG – THÖÏC VAÄT Trang 34- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 34II. HOAÏT ÑOÄNG 35III. TOÙM TAÉT 36IV. BAØI TAÄP 36

BAØI 9 : BIEÄN PHAÙP XÖÛ LYÙ OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÔÛ ÑÒA PHÖÔNG Trang 36- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 37II. HOAÏT ÑOÄNG 37III. TOÙM TAÉT 39IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 39V. BAØI ÑOÏC THAM KHAÛO 40


Bµi sè 1 :

T×m hiÓu vÒ rõng khép

Môc ®Ých- Gióp çc em häc sinh t×m hiÓu vÒ çc ®Æc ®iÓm cña Rõng khép.- Çc gi¸ trÞ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr−êng cña Rõng khép.

I - giíi thiÖu

Rõng khép lµ mét kiÓu rõng nhiÖt ®íi th−a c©y l¸ réng, rông l¸ vµo mïakh« vµ xanh t−¬i trë l¹i vµo mïa m−a. Rõng khép ph©n bè chñ yÕu ë ®é cao tõ200 - 400 mÐt so víi mùc n−íc biÓn, ®Þa h×nh cã ®åi dèc tho¶i. Rõng khép hiÖncã ë huyÖn Bu«n §«n, Ch− Jót vµ Ea Sóp tØnh §¾k L¾k. T¹i V−ên Quèc giaYok §«n, rõng khép chiÕm trªn 90% diÖn tÝch cña V−ên. Çc lo¹i c©y trongrõng khép cã vá dµy, sÇn sïi nøt s©u, hoÆc cã th©n ngÇm ph¸t triÓn, chåi bópphñ ®Çy l«ng hay cã l¸ to ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn kh« h¹n, chèng chäi víilöa rõng trong mïa kh« vµ ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr−ëng cho thêi gian sinhtr−ëng ng¾n trong mïa m−a. Çc lo¹i c©y thuéc kiÓu rõng nµy cã ®−êng kÝnhlín tõ 50 - 60cm nh− c©y dÇu Trµ Beng, dÇu §ång, CÈm Liªn, C¨m Xe... Do t¸nc©y th−êng kh«ng gi¸p nhau nªn th¶m cá phÝa d−íi ph¸t triÓn m¹nh. §©y lµrõng phï hîp víi çc loµi thó lín, ®Æc biÖt lµ thó mãng guèc nh−: voi, bß...

II - ho¹t ®éng

1. Kh¸i niÖm vÒ rõng khép.

(Gi¸o viªn sö dông h×nh cña rõng khép vµ rõng th−êng xanh ®Ó so s¸nhvµ gióp häc sinh hiÓu kh¸i niÖm vÒ rõng khép. Sau ®ã dïng ¶nh rõng khép vµomïa m−a vµ rõng khép vµo mïa kh« ®Ó gi¶i thÝch thªm vÒ ®Æc ®iÓm cña rõngkhép).

==> Rõng khép (rõng kh« h¹n), lµ kiÓu rõng nhiÖt ®íi th−a c©y, l¸ réng,rông l¸ vµo mïa kh« vµ xanh t−¬i trë l¹i vµo mïa m−a. §Æc ®iÓm cña çc loµic©y trong rõng khép lµ cã vá dµy, cã kh¶ n¨ng chÞu löa vµ thêi tiÕt kh¾cnghiÖt. D−íi ®©y lµ b¶ng so s¸nh vÒ sù kh¸c nhau gi÷a kiÓu rõng th−êng xanhvµ rõng khép.

Chöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng 5


Rõng khép Rõng th−êng xanh

KiÓu rõng nµy lµ kiÓu rõng th−a c©yl¸ réng chñ yÕu c©y hä dÇu. VÒ mïakh« tÊt c¶ çc loµi ®Òu rông l¸, rõngtr¬ nh÷ng cµnh c©y. Vµo mïa m−arõng nhanh chãng phôc håi vµ ph¸ttriÓn trë l¹i mét mÇu xanh t−¬i th¾m.

Çc loµi c©y chñ yÕu:- Trµ Beng- DÇu §ång- CÈm Liªn- CÈm Xe- Gi¸ng H−¬ng

§Æc ®iÓm:- Rõng th−a.- Rông l¸ vµo mïa kh«.- Cã kh¶ n¨ng chÞu löa, thêi tiÕt

kh¾c nghiÖt.

KiÓu rõng nµy lµ rõng khÐp kÝn hçnhîp çc loµi l¸ réng xanh t−¬i quanhn¨m. Trong VQG YD, rõng th−êngxanh ph©n bè chñ yÕu ë nói Yok§«n vµ çc khu vùc ven s«ng, suèi.

Lo¹i c©y chñ yÕu:- Sao- Xoan- Cµ Te- B»ng L¨ng æi...

§Æc ®iÓm:- Rõng rËm.- Xanh t−¬i quanh n¨m.- Kh¶ n¨ng chÞu löa vµ thêi tiÕt

kh¾c nghiÖt kÐm.

2. Çc loµi c©y ®Æc tr−ng cña rõng khép.

(Gi¸o viªn cho häc sinh th¶o luËn vµ giíi thiÖu cho çc em häc sinh métsè loµi thùc vËt chñ yÕu cña rõng khép - Sö dông phÇn tham kh¶o bµi 6TLGDMT Líp 6).

a) ë tÇng trªn:

- Thùc vËt cña tÇng nµy chñ yÕu lµ çc loµi rông l¸ thuéc hä DÇu nh−:DÇu ®ång, DÇu trµ beng DÇu trai. Bªn c¹nh ®ã lµ çc lo¹i c©y cã gi¸ trÞ caonh−: Cµ ch¾c, CÈm liªn, Chiªu liªu qu¶ khÕ, C¨m xe, Gi¸ng h−¬ng qu¶ to.

Ngoµi ra, tÇng nµy cßn cã r¶i r¸c mét sè loµi th−êng xanh nh−: K¬ Nia,Xoµi rõng. §é −u thÕ cña rõng kh¸ cao vµ th−êng chØ tËp trung vµo 2 - 3 loµi,cã khi chØ cã mét loµi.

Chöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng6


b) D−íi t¸n rõng:

TÇng d−íi t¸n rõng còng rÊt th−a thít, ngoµi çc c©y nhá cña tÇng trªn racßn cã mét sè loµi kh¸c nh−: M· tiÒn, Võng, Mãng bß, Mµ ca, B×nh Linh...

c) TÇng c©y bôi vµ th¶m cá

TÇng c©y bôi vµ th¶m cá t−¬i rÊt ph¸t triÓn, ®Æc biÖt trong mïa m−a. Nã®−îc t¹o ra kh«ng chØ bëi çc loµi cá, c©y bôi mµ cßn bëi sù t¸i sinh chåi rÊtm·nh liÖt cña çc loµi c©y gç mçi khi mïa m−a ®Õn. Thµnh phÇn çc loµi cákh¸ phong phó nh−ng phæ biÕn nhÊt lµ Le l¸ cá vµ Cá l¸ tre.

3. Gi¸ trÞ cña rõng khép.

(Gi¸o viªn gîi ý cho häc sinh vÒ gi¸ trÞ cña rõng khép theo çc ý sau).

a) VÒ gi¸ trÞ sö dông:

HÖ thùc vËt Yok §«n cã 227 loµi cho gç lín nhá, nhiÒu loµi cho gç cãgi¸ trÞ kinh tÕ cao nh−: CÈm lai, Gi¸ng h−¬ng qu¶ to, C¨m xe, CÈm liªn, DÇu®ång. Ngoµi ra, cßn cã 116 loµi lµm thuèc, 35 loµi lµm c¶nh vµ çc gi¸ trÞ tµinguyªn kh¸c nh−: Cung cÊp nguyªn liÖu ®an l¸t, lµm thñ c«ng mü nghÖ, thùcphÈm....

b) VÒ gi¸ trÞ sinh häc:

§©y lµ kiÓu rõng phï hîp víi çc loµi thó lín, ®Æc biÖt lµ thó mãng guècnh−: voi, bß... Ngoµi ra, ®©y còng lµ kiÓu rõng phï hîp cho ®Æc tÝnh sinh ho¹tcña nhiÒu loµi chim vµ nhiÒu loµi sinh vËt kh¸c.

III - Tãm t¾t

Rõng khép lµ mét kiÓu rõng nhiÖt ®íi th−a c©y l¸ réng rông l¸vµo mïa kh« vµ xanh t−¬i trë l¹i vµo mïa m−a. Rõng khép ph©n bèchñ yÕu ë ®é cao tõ 200 - 400 mÐt so víi mùc n−íc biÓn ®Þa h×nh cã®åi dèc tho¶i. Rõng khép hiÖn lµ kiÓu rõng ®¹i diÖn cho T©y Nguyªn.Rõng khép cã gi¸ trÞ to lín vÒ sö dông vµ ®a d¹ng sinh häc.



IV - C©u hái vµ bµi tËp

1. H·y vÏ mét khu rõng mµ em thÝch? §ã lµ lo¹i rõng g× ?

2. Em ®· biÕt g× vÒ V−ên Quèc gia Yok §«n ? H·y kÓ vÒ ®iÒu ®ã ?

3. V−ên Quèc gia Yok §«n cã bao nhiªu kiÓu rõng chÝnh ? §ã lµ nh÷ngkiÓu rõng nµo ?

Gi¸o cô trùc quan cã liªn quan.

Bøc tranh vÒ 2 kiÓu rõng ë V−ên Quèc gia Yok §«n (Rõng khép vµrõng th−êng xanh).

Tranh rõng khép vµo mïa kh« vµ mïa m−a.



Bµi sè 2 :

ch¨n th¶ gia sóckh«ng lµm h¹i rõng

môc ®Ých

- Gióp çc em häc sinh häc vµ thùc hµnh çc ho¹t ®éng ch¨n th¶ giasóc, vËt nu«i ®Ó kh«ng lµm h¹i ®Õn çc nguån tµi nguyªn rõng.

I - giíi thiÖu chung

1. Gia sóc - vËt nu«i cã Ých cho con ng−êi.

Gia sóc: Tr©u, bß, dª, lîn... lµ çc lo¹i vËt nu«i cã Ých vµ phæ biÕn tronggia ®×nh chóng ta. Tr©u, bß cho con ng−êi søc kÐo, thÞt, s÷a. Dª cho thÞt, s÷a.Lîn cho thÞt...

Hµng ngµy ®Ó gióp gia ®×nh c¶i thiÖn, ph¸t triÓn kinh tÕ çc b¹n häc sinhth−êng gióp gia ®×nh m×nh ch¨m sãc, ch¨n th¶ çc con vËt nu«i cã Ých nªutrªn. Tuy nhiªn ®«i khi chóng ta ch¨n th¶ kh«ng cÈn thËn ®Ó cho tr©u, bß, dªtù do ®i vµo rõng, vµo çc çnh ®ång lóa, s¾n, ®Ëu, lµm h¹i ®Õn çc çnh rõngnon míi t¸i sinh vµ ¶nh h−ëng ®Õn çc n−¬ng rÉy cña chóng ta. Ngoµi ra çcloµi tr©u, bß, lîn th¶ r«ng cßn th¶i ph©n ra ®−êng, xuèng çc con suèi, s«ngg©y « nhiÔm nguån n−íc s¹ch.

2. Gia sóc th¶ r«ng lµm h¹i ®Õn rõng vµ m«i tr−êng nh− thÕ nµo?

Bu«n lµng chóng ta ®Òu ë rÊt gÇn çc çnh rõng. Çc çnh rõng gÇn khuvùc chóng ta ®ang sèng chñ yÕu lµ rõng ®ang trong thêi kú t¸i sinh vµ rõnggiµ nguyªn sinh. Nh÷ng çnh rõng nµy lµ nguån cung cÊp kh«ng khÝ tronglµnh, nguån n−íc s¹ch, c©y thuèc vµ nhiÒu s¶n phÈm quý kh¸c cho cuéc sèngcña chóng ta.

Khi th¶ r«ng tr©u, bß... tù do ®i lung tung, chóng sÏ ®i vµo nh÷ng khurõng gÇn Bu«n lµng ®Ó kiÕm thøc ¨n, chóng sÏ ®¹p lªn çc c©y non, ng¨n trëqu¸ tr×nh t¸i sinh cña çc khu rõng.



Tr©u bß, gia sóc ¨n vµ lµm chÕt çc c©y bôi nhá ë tÇng c©y bôi, lµm mÊt®i líp c©y bôi cã t¸c dông b¶o vÖ tÇng ®Êt mµu mì bªn trªn, lµm xãi mßn ®Êt®ai trong rõng, vµ lµm mÊt ®i m«i tr−êng sèng cña mét sè loµi ®éng vËt sinhsèng ë tÇng c©y bôi. PhÇn lín çc c©y thuèc nam dïng ®Ó ch÷a bÖnh th−êngsinh sèng ë tÇng c©y bôi do vËy khi gia sóc ®−îc th¶ vµo rõng chóng sÏ lµmchÕt ®i rÊt nhiÒu c©y thuèc quý.

Ngoµi ra khi ®i kiÕm thøc ¨n trªn rõng gia sóc cã thÓ th¶i ph©n, léi xuènguèng n−íc vµ lµm ®ôc bÈn nh÷ng con suèi cung cÊp n−íc s¹ch cho Bu«n lµngchóng ta.

Ii - ho¹t ®éng

1. Gia sóc, vËt nu«i cã Ých cho con ng−êi.

(Gi¸o viªn gióp cho çc em häc sinh th¶o luËn vµ tãm t¾t l¹i Ých lîi cñagia sóc vµ vËt nu«i theo çc ý sau):

- §éng vËt nu«i cã thÓ coi nhµ, b¾t chuét.- Gia sóc cã thÓ gióp cho viÖc ®ång ¸ng, chuyªn chë.- Gia sóc vµ ®éng vËt nu«i cã thÓ cung cÊp thùc phÈm cho con ng−êi.

2. Ch¨n th¶ gia sóc, vËt nu«i kh«ng cÈn thËn sÏ lµm h¹i rõng vµ m«itr−êng.

(Gi¸o viªn cho häc sinh th¶o luËn vÒ çc t¸c ®éng tiªu cùc do viÖc ch¨nth¶ gia sóc kh«ng cÈn thËn. Sau ®ã gi¸o viªn tãm t¾t l¹i theo çc ý sau):

- G©y thiÖt h¹i cho mïa mµng.- G©y « nhiÔm m«i tr−êng.- Lµm chÕt c©y con trong rõng.- Mang mÇm bÖnh, lµm l©y bÖnh cho çc loµi ®éng vËt hoang d·

trong rõng.

3. VËy chóng ta nªn ch¨n th¶ gia sóc nh− thÕ nµo ®Ó kh«ng lµm h¹i rõng ?

§i ch¨n th¶ gia sóc lµ mét c«ng viÖc hîp víi søc lao ®éng cña çc b¹nhäc sinh chóng ta, h¬n n÷a ®ã l¹i lµ mét c«ng viÖc rÊt vui vÎ, thó vÞ. Tuy nhiªnkhi ch¨n th¶ gia sóc chóng ta nªn l−u ý mét sè ®iÓm sau ®Ó gia ®×nh chóng tacã thÓ nu«i gia sóc mµ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn rõng vµ m«i tr−êng sinh sèngcña chóng ta:



- Chóng ta ph¶i lu«n ®Ó ý ®Õn chóng, kh«ng nªn ®Ó cho chóng ®i vµoçc çnh rõng, çnh ®ång hay n−¬ng rÉy...

- ChØ nªn ch¨n th¶ gia sóc vµo nh÷ng ®åi cá, v−ên nhµ hoÆc ruéngn−¬ng ®· thu ho¹ch xong.

- Tr¸nh kh«ng ®Ó gia sóc ®Çm m×nh, th¶i ph©n xuèng nh÷ng dßng n−ícch¶y hay th¶i ph©n ra ®−êng ®i.

- Mét sè b¹n cho r»ng nÕu kh«ng th¶ tr©u bß, gia sóc vµo rõng th× sÏkh«ng cã b·i th¶ cho ®µn tr©u bß, gia sóc hiÖn nay cña chóng ta vµ nh−vËy sÏ bÞ thiÕu thøc ¨n cho chóng. Chóng ta cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ònµy b»ng çch t×m çc nguån thøc ¨n míi cho chóng, vÝ dô: Chóng tacã thÓ tËn dông çc s¶n phÈm thõa cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó chotr©u bß, gia sóc ¨n nh−: Th©n c©y b¾p (ng«), ®Ëu phông (l¹c), m× (s¾n),r¬m, r¹...

iii - Tãm t¾t

Gia sóc, gia cÇm lµ nh÷ng vËt nu«i cã Ých cho con ng−êi. Tuynhiªn chóng ta ph¶i l−u ý ch¨n th¶ gia sóc cÈn thËn ®Ó kh«ng lµmh¹i ®Õn mïa mµng, çc nguån tµi nguyªn rõng vµ m«i tr−êng.

IV. Bµi tËp

1. Ch¨n th¶ tr©u, bß, gia sóc nh− thÕ nµo ®Ó kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn sùph¸t triÓn cña rõng?

2. Em ®· vµ sÏ lµm nh− thÕ nµo khi ®i ch¨n tr©u bß, gia sóc ?



V - phÇn tham kh¶o

Mét sè kü thuËt ch¨m sãc gia sóc

Chuång tr¹i: §èi víi ®µn gia sóc cña chóng ta cÇn ph¶i cã chuång chochóng nghØ ng¬i. Chuång tr¹i cÇn ph¶i s¹ch sÏ (th−êng xuyªn quÐt dän ph©ntrong chuång) tho¸ng m¸t vÒ mïa hÌ, Êm vµ kÝn giã vÒ mïa ®«ng. Nh− vËy sÏtr¸nh ®−îc ruåi muçi dÞch bÖnh cho chóng.

Thøc ¨n: Çc loµi gia sóc cÇn cã ®ñ l−îng thøc ¨n no ®ñ vµ ®¶m b¶ochÊt l−îng cho nhu cÇu ph¸t triÓn cña chóng. NhÊt lµ ®èi víi çc con vËt nh−:Tr©u, bß ®ang lµm nhiÖm vô cµy kÐo cÇn cã chÕ ®é båi d−ìng ®Æc biÖt khi lµmviÖc nÆng.

N−íc uèng: Çc loµi gia sóc còng cÇn uèng n−íc s¹ch vµ ®ñ, nhÊt lµ vÒmïa hÌ.

Ch¨m sãc vÖ sinh dÞch tÔ: Çc loµi gia sóc cÇn ®−îc ch¨m sãc t¾m röas¹ch sÏ, th−êng xuyªn vµ nhÊt lµ cÇn ®−îc ®−a ®i tiªm phßng çc dÞch bÖnhtheo ®ît do çn bé thó y x· vµ th«n b¶n ph¸t ®éng.

Kü thuËt lµm r¬m r¹ lµm thøc ¨n cho tr©u bß: R¬m, r¹ lµ nh÷ng s¶nphÈm thõa cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Trong khi ®ã tr©u, bß l¹i cã thÓtiªu hãa tèt lo¹i thøc ¨n nµy khi thiÕu cá trong nh÷ng ngµy mïa ®«ng kh«hanh. Tr−íc ®©y chóng ta th−êng ®èt bá r¬m sau khi tuèt lóa, nay chóng tanªn tËn dông ®Ó lµm thøc ¨n cho tr©u, bß. Kü thuËt chÕ biÕn rÊt ®¬n gi¶n:

R¬m sau khi ®· tuèt hÕt thãc cÇn ®−îc ph¬i kh« vµ chÊt ®èng, lÌn chÆt ®Ótr¸nh m−a lµm môc n¸t. §Õn khi thiÕu cá vµo mïa hanh kh« ta cã thÓ ®em ralµm thøc ¨n cho tr©u, bß. Tr©u, bß cã thÓ ¨n r¬m kh« nh− vËy hoÆc chóng talÊy r¬m vµ vÈy −ít b»ng n−íc muèi lo·ng cho tr©u, bß ¨n. Nhí cho tr©u, bßuèng ®ñ n−íc khi ¨n r¬m kh«.

Tr©u, bß, dª, lîn... th¶ r«ng ph¸ ho¹i c©y non trong rõng dÉn ®Õn lµm xãimßn ®Êt, lµm mÊt çc lo¹i c©y thuèc quý... Gia sóc th¶ r«ng dÇm m×nh trongn−íc vµ th¶i ph©n lµm « nhiÔm m«i tr−êng n−íc.



Bµi sè 3 :

¤ nhiÔm m«i tr−êng

môc ®Ých

Gióp çc em häc sinh t×m hiÓu vÒ:

- Çc nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr−êng.

- N©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êng.

I - giíi thiÖu chung

M«i tr−êng lµ tÊt c¶ mäi thø quanh ta. M«i tr−êng cña chóng ta bao gåmnh÷ng thø sèng vµ nh÷ng thø kh«ng sèng. VÝ dô nh−: C©y cèi, çc con vËt,nhµ cöa, ®Êt ®¸, kh«ng khÝ... M«i tr−êng cung cÊp n−íc, thøc ¨n, kh«ng khÝcho con ng−êi, çc loµi vËt vµ c©y cèi. Khi con ng−êi lµm cho m«i tr−êng bÞtæn th−¬ng hoÆc d¬ bÈn, m«i tr−êng kh«ng thÓ cung cÊp cho con ng−êi ®ñthøc ¨n, n−íc s¹ch vµ kh«ng khÝ trong lµnh. Kh«ng nh÷ng thÕ, khi m«i tr−êngbÞ tæn th−¬ng sÏ g©y ra lò lôt, h¹n h¸n ®e däa ®Õn cuéc sèng cña chóng ta. V×thÕ chóng ta h·y cïng nhau b¶o vÖ m«i tr−êng.

¤ nhiÔm m«i tr−êng lµ sù thay ®æi çc tÝnh chÊt vèn cã cña m«i tr−êngtheo chiÒu h−íng tiªu cùc. Sù biÕn ®æi m«i tr−êng theo h−íng tiªu cùc cã thÓ¶nh h−ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn ®êi sèng con ng−êi vµ sinh vËt, g©y h¹icho n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, lµm gi¶m chÊt l−îng cña m«i tr−êng tù nhiªnvµ m«i tr−êng sèng cña con ng−êi.

Nguyªn nh©n g©y ra « nhiÔm m«i tr−êng do c¶ thiªn nhiªn vµ conng−êi, nh−ng chñ yÕu lµ do çc ho¹t ®éng cña con ng−êi. Cã nhiÒu lo¹i «nhiÔm m«i tr−êng nh−: ¤ nhiÔm ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ, tiÕng ån, h×nh ¶nh...

II. Ho¹t ®éng1. ¤ nhiÔm m«i tr−êng lµ g×?

(GV gi¶i thÝch cho çc em vÒ kh¸i niÖm « nhiÔm m«i tr−êng).



¤ nhiÔm m«i tr−êng lµ sù thay ®æi çc tÝnh chÊt vèn cã cña m«i tr−êngtheo chiÒu h−íng tiªu cùc, lµm cho m«i tr−êng bÞ nhiÔm bÈn b»ng çc chÊtg©y t¸c h¹i ®−îc gäi lµ chÊt g©y « nhiÔm.

2. Çc lo¹i « nhiÔm.(GV lÇn l−ît cho çc em th¶o luËn vµ gi¶i thÝch vÒ çc lo¹i « nhiÔm).

a) ¤ nhiÔm m«i tr−êng ®Êt:

Do r¸c th¶i sinh ho¹t, r¸c th¶i c«ng nghiÖp, çc chÊt hãa häc, thuèc trõs©u th¶i ra ®Êt lµm cho gi¶m ®é mµu mì cña ®Êt dÉn tíi sù kh« c»n vµ sa m¹chãa, lµm ¶nh h−ëng ®Õn cuéc sèng cña çc loµi sinh vËt.

b) ¤ nhiÔm m«i tr−êng n−íc:

Do çc chÊt n−íc th¶i sinh ho¹t, r¸c th¶i c«ng nghiÖp, çc chÊt hãa häc,thuèc trõ s©u... kh«ng ®−îc xö lý ch¶y ra s«ng, suèi, ao, hå, biÓn g©y « nhiÔmn−íc. Çc çch ch«n vµ xö lý r¸c kh«ng ®óng çch còng g©y thÈm thÊu(ngÊm) n−íc bÈn xuèng tÇng n−íc ngÇm mµ con ng−êi th−êng sö dông.

c) ¤ nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ:

Kh«ng khÝ bÞ çc t¹p chÊt, bôi, khãi lµm vÈn ®ôc ¶nh h−ëng tíi thµnhphÇn kh«ng khÝ g©y ra çc bÖnh vÒ h« hÊp cho con ng−êi vµ ®éng vËt, lµmgi¶m tÇm nh×n dÉn ®Õn « nhiÔm h×nh ¶nh.

Ngoµi ra cßn çc lo¹i « nhiÔm kh¸c nh− « nhiÔm tiÕng ån.

3. Çc nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr−êng.

a) Do con ng−êi:- Sinh ho¹t hµng ngµy cña con ng−êi.- Ho¹t ®éng n«ng - c«ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i.- R¸c th¶i y tÕ.

b) Do tù nhiªn- Thiªn tai: Lò, lôt, h¹n h¸n...- Ch¸y nhµ, ch¸y rõng.

4. Çc gi¶i ph¸p phßng chèng.

BiÕt çch ph©n lo¹i çc lo¹i r¸c ®Ó xö lý r¸c ®óng çch (lo¹i r¸c nµo cãthÓ ph©n hñy, lo¹i nµo cã thÓ t¸i sö dông, lo¹i nµo cã thÓ ®em ®i t¸i chÕ).



Chóng ta cÇn ph¶i häc thãi quen sinh ho¹t ®Ó gi¶m tèi ®a sè l−îng r¸cth¶i ra m«i tr−êng. T¸i sö dông çc lo¹i r¸c cã thÓ nh−: Chai lä, bao gãi,giÊy... vµ t¸i chÕ ®Ó quay vßng sö dông çc lo¹i r¸c ®ã.

Nªn sö dông çc ph−¬ng ph¸p trång trät s¹ch, h¹n chÕ sö dông çc lo¹iph©n bãn, thuèc trõ s©u hãa häc.

Ph¶i cã çc biÖn ph¸p xö lý n−íc th¶i, chÊt th¶i c«ng nghiÖp tr−íc khith¶i ra m«i tr−êng bªn ngoµi.

Mäi ng−êi cÇn ph¶i chung søc nç lùc cïng b¶o vÖ m«i tr−êng sèng chungcña chóng ta, h¹n chÕ thiªn tai, phßng ngõa dÞch bÖnh... ë Bu«n §«n chóng tacÇn ph¶i lµm g× ? b¶o vÖ rõng ®Çu nguån, trång nhiÒu c©y xanh, b¶o vÖ nguånn−íc s¹ch, tÝch cùc tham gia çc phong trµo lµm cho m«i tr−êng sèng xanhs¹ch ®Ñp...

III - Tãm t¾t

¤ nhiÔm lµm thay ®æi m«i tr−êng sèng cña con ng−êi vµ çc loµi®éng thùc vËt dÉn ®Õn sù suy tho¸i loµi, gi¶m vÒ sè l−îng vµ chÊtl−îng çc loµi, gi¶m ®a d¹ng sinh häc vµ nhiÒu loµi bÞ tuyÖt chñng.

§èi víi con ng−êi, « nhiÔm m«i tr−êng lµm cho chÊt l−îng cuécsèng bÞ gi¶m sót, çc nguån tµi nguyªn sinh vËt vµ vi sinh vËt bÞ c¹nkiÖt.

IV. bµi tËp

1. Cã bao nhiªu lo¹i « nhiÔm ?

2. B¹n h·y kÓ tªn çc lo¹i « nhiÔm do con ng−êi vµ thiªn nhiªn g©y ra.

3. Yok §«n ®ang ®èi mÆt víi lo¹i « nhiÔm nµo ?

4. Çch g× cã thÓ sö dông l¹i mét sè ®å vËt (chai, lä, nylon...) ?


VÖÔØN QUOÁC GIA YOK ÑOÂNChöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng – LÔÙP 5,

Bµi sè 4 :

R¸C TH¶IMôc ®Ých

Gióp häc sinh hiÓu ®−îc:- R¸c th¶i lµ g× vµ ph©n lo¹i r¸c th¶i.- R¸c th¶i g©y « nhiÔm m«i tr−êng vµ ¶nh h−ëng ®Õn con ng−êi nh−

thÕ nµo ?- Çch xö lý r¸c th¶i.

I. Giíi thiÖuR¸c th¶i lµ tÊt c¶ nh÷ng vËt mµ con ng−êi kh«ng dïng n÷a vµ vøt bá ®i.

R¸c th¶i ®−îc ph©n lo¹i thµnh r¸c v« c¬ vµ r¸c h÷u c¬. R¸c v« c¬ lµ r¸ckhã ph©n hñy. Ng−îc l¹i r¸c h÷u c¬ rÊt dÔ bÞ ph©n hñy g©y h«i thèi nªn c¶ hailo¹i r¸c ®Òu ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng.

CÇn ph¶i xö lý r¸c cÈn thËn vµ ®æ r¸c ®óng n¬i quy ®Þnh ®Ó kh«ng lµm «nhiÔm m«i tr−êng.

Tuy nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc lo¹i r¸c th¶i ®Òu g©y h¹i cho m«i tr−êng;mét sè lo¹i r¸c nh−: Çc lo¹i rau, cñ, qu¶... dÔ bÞ ph©n hñy vµ lµm t¨ng ®é mµumì cho ®Êt ; mét sè r¸c th¶i kh¸c cã thÓ tËn dông ®Ó sö dông tiÕp hoÆc t¸i chÕl¹i thµnh nh÷ng s¶n phÈm míi phôc vô cho ®êi sèng con ng−êi do vËy chóngta ph¶i cã biÖn ph¸p xö lý r¸c th¶i thÝch hîp ®Ó tr¸nh l·ng phÝ vµ h¹n chÕ tèi®a çc t¸c h¹i do r¸c th¶i g©y ra cho con ng−êi vµ m«i tr−êng.

II - HO¹T ®éng1. Ph©n lo¹i vµ xö lý r¸c th¶i.

(Gi¸o viªn mang ®Õn líp kho¶ng 15 vËt bá ®i (r¸c th¶i) nh−: Vá tr¸i c©y,x¸c mÝa, lon bia, giÊy, tói nylon, chai nhùa, chai thñy tinh, hép b¸nh kÑo b»ngnhùa hoÆc thiÕc, bao m× t«m, vá kÑo, l¸ c©y... ®Ó lªn bµn vµ phñ kh¨n l¹i).

* Chia líp thµnh 4 ®éi, mçi ®éi kh«ng qu¸ 10 em (tïy sè H/S trong líp).Mçi ®éi cö mét em cÇm giÊy bót ®Ó ghi. Gi¸o viªn nhÊc kh¨n lªn kho¶ng 20gi©y cho häc sinh nh×n råi phñ kh¨n l¹i. Çc nhãm ghi l¹i nh÷ng g× m×nh thÊyvµo giÊy, sau ®ã gi¸o viªn thu l¹i, nhãm nµo ghi ®−îc nhiÒu h¬n sÏ th¾ng.



* Mçi nhãm cö mét em lªn b¶ng ph©n lo¹i çc lo¹i r¸c th¶i ®ã: R¸c nµocã thÓ ph©n hñy, kh«ng thÓ ph©n hñy, r¸c nµo cã thÓ dïng l¹i ®−îc, r¸c nµo cãthÓ ch«n ®−îc, r¸c nµo kh«ng ch«n hoÆc ®èt ®−îc. Gi¸o viªn sau ®ã tæng kÕtl¹i.

* C¶ líp nªu ý kiÕn nh÷ng vËt cã thÓ dïng l¹i vµo viÖc g×, nh÷ng vËtkh«ng dïng l¹i ®−îc nªn xö lý nh− thÕ nµo ? (VÝ dô: Çc lo¹i chai, lä, hép...cã thÓ sö dông l¹i lµm ®å ®ùng, b×nh hoa...

- Çc vËt b»ng kim lo¹i, nhùa, nylon, thñy tinh, giÊy... mµ kh«ng södông l¹i ®−îc th× b¸n cho nh÷ng ng−êi thu mua phÕ liÖu ®Ó chóng ®−îc ®−a®Õn nhµ m¸y ®Ó t¸i chÕ thµnh nh÷ng s¶n phÈm kh¸c...

- R¸c h÷u c¬ cã thÓ ®−îc ñ ®Ó lµm ph©n bãn cho c©y trång.

(Gi¸o viªn kÕt luËn lµ cÇn ph¶i ph©n lo¹i r¸c tr−íc khi vøt bá).

* Gi¸o viªn gi¶i thÝch thªm lµ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, con ng−êith−êng sö dông mét l−îng lín çc lo¹i thuèc trõ s©u, diÖt cá... nªn phÇn cßnd− l¹i trong ®Êt còng g©y « nhiÔm m«i tr−êng ®Êt; hoÆc khi m−a xuèng çcchÊt nµy tr«i ra s«ng suèi g©y « nhiÔm nguån n−íc.

2. R¸c th¶i g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn con ng−êi vµ m«i tr−êng ?

(Gi¸o viªn cã thÓ gîi ý ®Ó çc em tr¶ lêi).

* R¸c th¶i g©y mïi h«i thèi nªn lµm « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ, ®Êt,n−íc. Ngoµi ra, r¸c th¶i lµ m«i tr−êng sèng cña çc loµi sinh vËt g©y bÖnh nªnlµm ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe con ng−êi vµ ®éng vËt (g©y nªn bÖnh sèt rÐt,t¶...) vµ lµm mÊt vÖ sinh c¶nh quan.

* R¸c th¶i sÏ lµm « nhiÔm nguån n−íc nÕu ta vøt r¸c xuèng n−íc. Conng−êi vµ ®éng vËt sÏ bÞ ngé ®éc nÕu uèng nguån n−íc nµy.

* §éng vËt cã thÓ bÞ chÕt nÕu bÞ ch«n vïi trong r¸c th¶i, hoÆc chui vµoçc chai, lä, tói nylon mµ kh«ng ra ®−îc.

* C©y cèi sÏ kh«ng mäc ®−îc nÕu trong ®Êt chøa ®Çy r¸c th¶i kh«ng ph©nhñy, hoÆc cã qu¸ nhiÒu khÝ ®éc bèc lªn. §iÒu nµy ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ph¸ttriÓn vµ t¸i sinh cña c©y cèi vµ cña rõng.



* R¸c th¶i lµm bÈn c¶nh quan çc n¬i c«ng céng nÕu çc n¬i ®ã bÞ baophñ bëi ®Çy r¸c th¶i.

3. Ho¹t ®éng tham kh¶o.

(Gi¸o viªn dïng bøc tranh mét c« bÐ vµ hai bãng c©y - phÇn trß ch¬iGDMT, trang 19 vµ giíi thiÖu cho häc sinh).

Mét b¹n häc sinh trªn ®−êng vÒ nhµ vµ b¹n Êy muèn ngåi nghØ d−íi métgèc c©y. Cã 2 gèc c©y ®Òu nhiÒu bãng m¸t, gèc c©y ë gÇn th× cã rÊt nhiÒu r¸cquanh gèc c©y, gèc kia çch b¹n häc sinh kho¶ng 100m nh−ng kh«ng cã tÝ r¸cnµo. Theo çc em, b¹n Êy sÏ ngåi nghØ d−íi gèc c©y nµo ? t¹i sao ? NÕu lµ em,em sÏ chän gèc c©y nµo ®Ó nghØ ? T¹i sao ?

III - KÕt luËn

R¸c th¶i nÕu vøt lung tung hoÆc kh«ng ®−îc xö lý hîp lý th× sÏg©y h¹i rÊt lín ®Õn m«i tr−êng vµ con ng−êi, do vËy chóng ta cÇn cãý thøc vµ biÖn ph¸p xö lý r¸c ®óng ®¾n ®Ó b¶o vÖ søc kháe con ng−êivµ m«i tr−êng xung quanh cña chóng ta.

Iv - Bµi tËp vÒ nhµ

1. Em ph¶i lµm g× ®Ó h¹n chÕ tèi ®a çc ¶nh h−ëng cã h¹i cña r¸c th¶i ?Cã nªn ®èt r¸c hoÆc ch«n r¸c kh«ng, T¹i sao ?

2. Em h·y thu l−îm mét sè r¸c th¶i s¸ng t¸c thµnh mét vËt dông h÷u Ých,hoÆc mét t¸c phÈm (bøc tranh, vËt ®iªu kh¾c...) sau ®ã mang ®Õn líp.



Bµi sè 5 :

T×m hiÓu vÒ mét sè loµi ®éng vËtquý hiÕm ë ®Þa ph−¬ng

Môc ®Ých- Gióp häc sinh t×m hiÓu nh÷ng cÊp ®é quý hiÕm kh¸c nhau cña çc

loµi ®éng vËt, ®ång thêi giíi thiÖu cho çc em lµm quen víi mét sè®éng vËt quý hiÕm hiÖn ®ang cã ë V−ên Quèc gia Yok §«n.

I - Giíi thiÖu chung1. CÊp ®é quý hiÕm cña çc loµi ®éng vËt.

ViÖc ph©n cÊp çc loµi ®éng vËt sèng trong tù nhiªn theo møc ®é ®e däakh¸c nhau, nh»m gióp cho chóng ta biÕt ®−îc t×nh tr¹ng cña tõng loµi, nhãmloµi. §Ó tõ ®ã ®−a ra çc biÖn ph¸p qu¶n lý b¶o vÖ, khai th¸c sö dông nguåntµi nguyªn nµy mét çch l©u dµi.

Çc cÊp ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é quý hiÕm cña ®éng vËt hoang d· trong tùnhiªn. Bao gåm 5 cÊp vµ ®−îc ký hiÖu b»ng nh÷ng ch÷ çi(E, V, R, T, K).

a. CÊp E (Endangered): Lµ cÊp ®ang nguy cÊp.b. CÊp V (Vulnerable): Lµ cÊp sÏ nguy cÊp.c. CÊp R (Rare): Lµ cÊp hiÕm (cã thÓ sÏ nguy cÊp).d. CÊp T (Threatened): Lµ cÊp bÞ de däa.e. CÊp K (Insufficiantly Known): Lµ cÊp kh«ng biÕt chÝnh x¸c.

2. Mét sè loµi ®éng vËt quý hiÕm ë VQG Yok §«n.

* Thó- Voi- Bß Rõng( Bß Banteng)- Bß tãt- Hæ- S¬n D−¬ng

* Chim- Giµ §Èy Java- H¹c cæ tr¾ng- C«ng- Hång Hoµng

* Bß S¸t- Ç sÊu n−íc ngät- Kú §µ V©n- Kú §µ Hoa- R¾n Hæ chóa- Rïa hép tr¸n vµng



II - Ho¹t ®éng1. §Ó gióp häc sinh hiÓu ®−îc çc cÊp ®é quý hiÕm kh¸c nhau cña çc

loµi ®éng vËt gi¸o viªn cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm kÕt hîp mét c©u ë cétA víi 1 c©u ë cét B.

Cét A Cét B

1. CÊp sÏ nguy cÊp. a. §ang bÞ ®e däa tiÖt chñng, lµ nh÷ng loµi®éng vËt mµ kh«ng cßn ch¾c cã thÓ tån t¹inÕu çc ho¹t ®éng ®e do¹ cßn tiÕp diÔn.

2. CÊp bÞ ®e däa. b. Lµ nh÷ng loµi ®éng vËt s¾p bÞ ®e do¹ tuyÖtchñng nÕu çc ho¹t ®éng ®e däa cßn tiÕp tôctiÕp diÔn.

3. CÊp kh«ng biÕt chÝnh x¸c. c. Gåm nh÷ng loµi cã ph©n bè hÑp (Lµ sù cãmÆt cña mét loµi nµo ®ã trong ph¹m vi hÑp)cã sè l−îng Ýt, tuy hiÖn t¹i ch−a ph¶i lµ ®èit−îng ®ang hoÆc sÏ bÞ ®e däa. Nh−ng sù tånt¹i l©u dµi cña chóng lµ máng manh.

4. CÊp ®ang nguy cÊp. d. Thuéc mét trong ba nhãm trªn nh−ng ch−a®ñ c¬ së, t− liÖu ®Ó xÕp chóng vµo nhãm nµo.

5. CÊp hiÕm. e. Lµ nh÷ng loµi nghi ngê vµ kh«ng biÕt ch¾cch¾n chóng thuéc lo¹i nµo trong çc cÊp trªnvµ thiÕu th«ng tin. (Xem l¹i tµi liÖu)

§¸p ¸n: 1b, 2d, 3e, 4a, 5c.

1. Gi¸o viªn chuÈn bÞ s½n mét sè tranh ¶nh vÒ çc loµi ®éng vËt quý hiÕmhiÖn ®ang cã ë V−ên Quèc gia Yok §«n mµ ®· ®−îc giíi thiÖu ë trªn ®Ó giíithiÖu cho häc sinh biÕt. Nh÷ng con vËt ®· quen thuéc víi çc em nh− voi, hæ,c«ng, bß rõng, ç sÊu, r¾n, rïa th× gi¸o viªn kh«ng cÇn ph¶i giíi thiÖu kü mµchñ yÕu ho¹t ®éng ë phÇn nµy gi¸o viªn nªn tËp trung vµo çc con vËt cßn xal¹ ®èi víi çc em.

§Ó tiÕn hµnh cho ho¹t ®éng nµy gi¸o viªn cã thÓ cho häc sinh lµm viÖctheo nhãm, sau ®ã gi¸o viªn ph¸t cho mçi nhãm mét tê r¬i vÒ çc con vËtkh¸c nhau yªu cÇu tõng nhãm miªu t¶ con vËt cña nhãm m×nh cho çc nhãmkh¸c cïng biÕt.



Gi¸o viªn sÏ bæ sung phÇn kiÕn thøc mµ çc em cßn ch−a biÕt vÒ çc convËt nµy.

* S¬n D−¬ng:

+ §Æc ®iÓm nhËn d¹ng: S¬n d−¬ng lµ loµi dª rõng kh¸ lín, chiÒu cao vaitíi 1m. Loµi nµy cã l«ng dµy, cøng, tèi mµu vµ phÇn d−íi bông cã mµu s¸ngh¬n, mµu s¾c cã thÓ kh¸c nhau. Nã cã bêm dµy, ®u«i ng¾n, cã l«ng vµ tronghai tai cã l«ng tr¾ng. Nã cã hai tuyÕn gãc m¾t to. S¬n d−¬ng còng cã cÆp sõngh×nh nãn ®Æc thï t−¬ng tù nh− cÆp sõng cña dª nh−ng to h¬n, dµi tíi 30cm.

+ §Æc ®iÓm sinh th¸i:

- N¬i sèng: ThÝch nghi tèt ®Ó sèng ë rõng trªn nói ®¸ hoÆc trªn s−ên nói®Êt dèc cã nhiÒu ®¸ vµ th−êng tró Èn ë nh÷ng hang nhá.

- Thøc ¨n: ¡n nhiÒu lo¹i thùc vËt song chóng d−êng nh− thÝch thùc vËtcã mïi th¬m

- Sinh s¶n: Mïa sinh s¶n kh«ng cè ®Þnh. Mang thai 7 th¸ng r−ìi, mçin¨m ®Î 1 løa, mçi løa 1 con.

* Giµ §Éy Java:

+ §Æc ®iÓm nhËn d¹ng: Má to, ®Çu, cæ vµ tói cæ lín, trÇn. MÆt l−ng,çnh vµ ®u«i ®en h¬i ¸nh lôc, ngùc s−ên, bông vµ d−íi ®u«i tr¾ng nh¹t. L«ngtam cÊp vµ l«ng bao çnh lín n©u thÉm.

+ §Æc ®iÓm sinh th¸i:- N¬i sèng: Vïng ®Çm lÇy, ®ång cá ngËp n−íc ngät, ven rõng nh−ng lµ

n¬i trèng tr·i.

- Sinh s¶n: Vµo th¸ng 10 - 6, ®Î 2- 4 trøng.

* Hång Hoµng

+ §Æc ®iÓm nhËn d¹ng: KÝch th−íc lín, má rÊt to; cæ vµ ®u«i dµi; ch©nng¾n. Khi ®Ëp çnh ph¸t ra tiÕng ån dÔ nhËn biÕt.


- N¬i sèng: Lµm tæ ë hèc c©y

- Thøc ¨n: Qu¶ c©y.



- Sinh s¶n: Chim çi Êp trøng, chim ®ùc mím måi cho c¶ chim çi vµchim non ë tæ tõ lóc Êp tíi khi chim non rêi tæ.

* Rïa Hép Tr¸n Vµng:

+ §Æc ®iÓm nhËn d¹ng: Mai gå rÊt cao, dµi kho¶ng 19-26cm; bÒ mÆtl−ng phÝa trªn mµu n©u cã nh÷ng ®èm mµu vµng s¸ng, 2/3 hoÆc 4/3 mai ë phÝad−íi gi¸p víi bông cã mµu tr¾ng ®ôc, mµu kem hoÆc mµu vµng; chÝnh gi÷al−ng cã mét vÖt dµi vµ m¶nh, mµu vµng, ®Çu vµ cæ mµu vµng; yÕm gåm 2m¶nh cö ®éng ®−îc, mµu tr¾ng ®ôc. Hai tÊm v¶y yÕm ë gÇn hËu m«n g¾n liÒnthµnh mét. Con ®ùc ®u«i dµi vµ ®Çy.


- N¬i sèng: N¬i Èm −ít cã çc bôi rËm trong rõng c©y gç ë vïng trung duvµ miÒn nói.

- Thøc ¨n: Chñ yÕu ¨n ®éng vËt (giun ®Êt, ç thÞt.), cã ¨n c¶ thùc vËt:hoa qu¶ ( chuèi).

- Sinh s¶n : Vµo th¸ng 5-6.

Sau khi çc em häc sinh ®· tr×nh bµy phÇn miªu t¶ con vËt cña nhãmm×nh vµ gi¸o viªn bæ sung phÇn kiÕn thøc çc em cßn ch−a biÕt, tiÕp tôc choçc em lµm viÖc theo nhãm th¶o luËn xem thÕ nµo lµ ®éng vËt quý hiÕm (Lµnh÷ng loµi mµ sè l−îng cña chóng cßn Ýt vµ cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng). VËytheo çc em nh÷ng ho¹t ®éng nµo sau ®©y lµ ®−îc phÐp (§) vµ nh÷ng ho¹t®éng nµo lµ kh«ng ®−îc phÐp (K§).

1. Mét ng−êi ®i bé trong rõng ®Ó th−ëng thøc h−¬ng hoa cña nói rõng. (§)

2. Mét ng−êi ®i vµo rõng ®Ó b¾t sãc. (K§)

3. Mét gia ®×nh ®èn c©y trªn ®åi ®Ó lµm rÉy. (K§)

4. Mét nhµ khoa häc cã nhiÖm vô nghiªn cøu c©y trong rõng vµ mçi métloµi c©y «ng ta l¹i lÊy mét mÉu. (§)

5. Mét kh¸ch du lÞch vøt tµn thuèc trong rõng vµ nhãm löa trong rõng. (K§)

6. Mét du kh¸ch lÊy mét c©y phong lan trong rõng vÒ v−ên nhµ m×nh. (K§)

7. Mét cËu bÐ cho tr©u bß gÆm cá trªn b·i cá lµng. (§)



8. Mét c« bÐ ch¨n tr©u trong rõng. (K§)

9. Mét chiÕc xe t¶i l¸i xe vµo rõng vµ ®æ 4 thïng dÇu trong rõng. (K§)

10. Mét cËu bÐ dïng n¸ b¾n chim. (K§)

11. Mét sè häc sinh trong vïng t×m hiÓu vÒ thiªn nhiªn. (§)

12. ChÆt c©y trong trong rõng cÊm ®Ó b¸n. (K§)

13. ChÆt c©y trong rõng cÊm lµm cñi, nhµ... (K§)

III - Tãm t¾t

§Ó ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sè l−îng çc loµi ®éng vËt trong tùnhiªn. Çc nhµ khoa häc ®· ®−a ra çc cÊp ®é quý hiÕm kh¸c nhaucña çc loµi ®éng vËt, nh÷ng cÊp ®é nµy kh«ng nh÷ng cã ý nghÜatrong nghiªn cøu khoa häc mµ cßn cã ý nghÜa quan träng trong viÖcqu¶n lý, khai th¸c bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn.

Nh÷ng loµi ®éng vËt quý hiÕm ngoµi chøc n¨ng gi÷ c©n b»ngsinh th¸i trong rõng, chóng cßn cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ gi¸ trÞ y d−îcrÊt cao. Do vËy chóng th−êng xuyªn bÞ s¨n b¾t cho nªn sè l−îng çthÓ cña çc loµi cßn rÊt Ýt. NÕu kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ kÞpthêi th× nh÷ng loµi ®ã sÏ bÞ tuyÖt chñng.

IV - BµI TËP VÒ NHµ

1. Em h·y t×m hiÓu xem v× sao mét sè loµi ®éng vËt l¹i trë nªn quý hiÕm?(Do con ng−êi s¨n b¾n chóng, ph¸ rõng lµm n−¬ng rÉy lµm chóng mÊt m«itr−êng sèng, con ng−êi bu«n b¸n tr¸i phÐp ®éng vËt hoang d·, do thiªn tai do®ã çc loµi ®éng vËt mÊt dÇn thøc ¨n, n¬i ë, m«i tr−êng sèng vµ hËu qu¶ lµnh÷ng loµi nµy sÏ biÕn mÊt dÇn vµ dÉn ®Õn tiÖt chñng).

2. VËy theo em ®Ó b¶o tån ®−îc nh÷ng loµi ®éng vËt quý hiÕm nµy chóngta ph¶i lµm g× ?.

(Kh«ng s¨n b¾n, h¹n chÕ ®èt n−¬ng lµm rÉy, kh«ng bu«n b¸n ®éng vËthoang d·, tham gia tÝch cùc vµo c«ng t¸c x©y dùng vµ b¶o vÖ rõng, tè gi¸cng−êi cã hµnh vi x©m h¹i ®Õn rõng, tÝch cùc tham gia nghiªn cøu vµ t×m hiÓuvÒ çc loµi ®éng vËt sinh sèng trong khu b¶o tån V−ên Quèc gia Yok §«n,n©ng cao ý thøc vÒ tÇm quan träng cña ®éng vËt hoang d·).



V - Ho¹t ®éng ngo¹i khãa

Veõ Tranh AÙp PhíchMôc ®Ých:

Gióp n©ng cao ý thøc cña häc sinh trong tr−êng còng nh− ý thøc cñacéng ®ång ®Þa ph−¬ng vÒ viÖc b¶o vÖ çc loµi ®éng vËt quý hiÕm.

TÊt c¶ çc t¸c phÈm sÏ ®−îc thu l¹i ; nh÷ng tÊm ¸p phÝch nµo xuÊt s¾c cãthÓ ®−îc chän lµm nh÷ng tÊm ¸p phÝch.

Ho¹t ®éng:

Yªu cÇu häc sinh kÓ tªn vµ th¶o luËn vÒ çc loµi ®éng vËt quý hiÕm hiÖn®ang cã ë V−ên Quèc gia Yok §«n. Sau ®ã çc em ph¶i giíi thiÖu ý t−ëngcho tÊm ¸p phÝch mµ çc em ®Þnh vÏ (nh− con vËt nµo, lµm thÕ nµo qua tÊm ¸pphÝch nµy em cã thÓ gióp mäi ng−êi thÊy ®−îc sù tuyÖt väng cña loµi ®éng vËtmµ em vÏ, hoÆc lµ phÇn nµo ®ã th«ng qua tÊm ¸p phÝch ®ã mäi ng−êi nhËn rar»ng m×nh cÇn ph¶i b¶o vÖ çc loµi ®éng vËt hoang d·, kh«ng nªn s¨n b¾nchóng... Çc em cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng nµy theo nhãm, mçi nhãm kho¶ng5 - 6 em.



Bµi sè 6 :

T×M HIÓU VÒ LOµI C«N TRïNG

Môc ®Ých- CÊu t¹o c¬ thÓ vµ ®Æc tÝnh sinh häc.- Sù tiÕn hãa vµ thÝch nghi.- Vai trß cña c«n trïng ®èi víi sù phong phó vµ ®a d¹ng cña tù nhiªn.

I. Giíi thiÖu

C«n trïng lµ ®éng vËt cã sè l−îng lín nhÊt trong çc loµi. Con ng−êi ®·biÕt ®Õn kho¶ng 800.000 loµi c«n trïng kh¸c nhau, VÝ dô: B−ím, ong, dÕ, bäçnh cøng, ruåi, muçi... Cã nhiÒu loµi c«n trïng kh¸c nhau nh−ng gi÷a chóngcã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung:

* C¬ thÓ cña çc loµi c«n trïng tr−ëng thµnh ®Òu gåm cã 3 phÇn lµ PhÇn®Çu, PhÇn ngùc vµ PhÇn bông.

* N·o c«n trïng thu nhËn th«ng tin tõ bªn ngoµi th«ng qua m¾t vµ cÇn¨ng ten (r©u), (n·o, m¾t, r©u lµ c¬ quan c¶m gi¸c cña c«n trïng).

* C«n trïng ®−îc bao bäc bëi líp vá kitin, cã vai trß nh− tÊm ¸o gi¸p b¶ovÖ çc c¬ quan néi t¹ng.

* C«n trïng lµ loµi ®éng vËt m¸u nãng. C«n trïng cã mét khoang chøa®Çy m¸u trong c¬ thÓ, nhiÖt ®é c¬ thÓ phô thuéc vµo m«i tr−êng xung quanh.

C«n trïng cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao nªn cã mÆt ë nhiÒu n¬i. C«n trïngcã vai trß quan träng trong ®êi sèng cña con ng−êi, nh−ng con ng−êi l¹i cãnh÷ng ho¹t ®éng g©y h¹i vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn chóng.

II - Ho¹t §éng

1. CÊu t¹o c¬ thÓ vµ ®Æc tÝnh sinh häc cña c«n trïng.

Gi¸o viªn dïng giÊy khæ lín vµ dµy vÏ tr−íc h×nh d¹ng cña mét lo¹i c«ntrïng, vÝ dô kiÕn, hoÆc ong, hoÆc ruåi. Treo h×nh vÏ lªn b¶ng vµ gióp çc emph©n biÖt çc bé phËn cña c¬ thÓ:



a) PhÇn ®Çu: Hái çc em çc c©u hái gîi ý sau:1. §Çu gåm nh÷ng bé phËn nµo ?2. R©u cã nhiÖm vô g× ?3. MiÖng ®−îc dïng ®Ó lµm g× ?

§Çu gåm m¾t, miÖng vµ ãc. Trªn ®Çu cã 2 r©u cã vai trß nh− nh÷ng ¨ngten gióp chóng ®¸nh h¬i, kiÕm thøc ¨n, ph¸t hiÖn kÎ thï hoÆc dß ®−êng trongbãng tèi,... MiÖng c«n trïng ®−îc t¹o thµnh bëi cÆp quai hµm chÝnh, quai hµmphô vµ mét cÆp quai hµm thø ba nèi liÒn víi nhau. C«n trïng dïng miÖng ®Óhót (muçi, ruåi,...) hoÆc ®Ó ®èt, c¾n (bä chÐt, çnh cøng...)

b) PhÇn ngùc: (Yªu cÇu çc em nh×n h×nh vÏ vµ tr¶ lêi phÇn ngùc gåmnh÷ng bé phËn nµo).

PhÇn ngùc th−êng cã 3 cÆp ch©n vµ 2 cÆp çnh. Mçi cÆp ch©n mäc ra tõçc bé phËn kh¸c nhau ë phÇn ngùc vµ cã çc ®èt. §èi víi çc loµi c«n trïngcã çnh th× 4 çnh cña chóng mäc ra tõ phÇn ngùc vµ çc c¬ ë bông gióp c«ntrïng bay ®−îc.

c) PhÇn bông: (Gi¶i thÝch cho häc sinh).

PhÇn bông lµ n¬i chøa hÇu hÕt çc bé phËn quan träng cña c«n trïng : D¹dµy, tim, phÇn lín çc lç (khe hë h×nh èng) ®Ó h« hÊp, c¬ quan sinh s¶n. Bôngcña c«n trïng çi cßn lµ c¬ quan sinh s¶n. C¬ quan ®Î trøng cña c«n trïng cãthÓ biÕn ®æi thµnh h×nh vßi, r¨ng c−a, hay mòi khoan ®Ó ®Î trøng vµo th©n c©y,hay vµo c¬ thÓ çc loµi ®éng vËt kh¸c.

2. Sinh th¸i häc cña c«n trïng.

(Gi¸o viªn cã thÓ gîi ý hoÆc gi¶i thÝch).

* Sù thÝch øng ®Æc biÖt: (Gi¸o viªn hái häc sinh: Mèi quan hÖ gi÷a çcloµi c«n trïng (VÝ dô: Ong) vµ thùc vËt (VÝ dô: Hoa) ? tõ ®ã cho thÊy mèiquan hÖ céng sinh gi÷a mét sè c«n trïng vµ thùc vËt).

Mét sè loµi c«n trïng sèng phô thuéc vµo mét hoÆc mét sè loµi thùc vËtnhÊt ®Þnh. VÝ dô: hoa cung cÊp mËt cho ong vµ trong lóc hót mËt, phÊn hoab¸m vµo ong, ong bay ®Õn hoa kh¸c gióp hoa thô phÊn- ®©y mèi quan hÖ céngsinh gi÷a mét sè c«n trïng vµ thùc vËt.



* C«n trïng ¨n x¸c thèi ®éng vËt: (Gi¶i thÝch cho häc sinh).

Mét sè c«n trïng chuyªn ¨n x¸c çc loµi ®éng vËt bÞ thèi röa, vµ giópph©n hñy çc x¸c chÕt sinh vËt, vÝ dô: Mèi cã thÓ tiªu hãa ®−îc gç, tre, nøanªn gióp ph©n hñy nhanh chãng c©y chÕt t¹o thµnh mïn cho ®Êt.

* C«n trïng ¨n thÞt: (Gi¶i thÝch cho häc sinh)

Mét sè c«n trïng ¨n thÞt çc c«n trïng kh¸c vµ ®«i lóc ¨n c¶ nh÷ng ®éngvËt kh¸c. VÝ dô: Mét loµi kiÕn ë ch©u Phi ¨n thÞt thèi vµ cßn ¨n c¶ chuét;chuån chuån, bä rïa vµ bä ngùa th× ¨n trøng vµ Êu trïng cña çc c«n trïngkh¸c (Mét con bä rïa cã thÓ ¨n h¬n 130 con rÇy h¹i lóa mçi ngµy).

* C«n trïng ký sinh: (Gi¶i thÝch cho häc sinh).

NhiÒu loµi c«n trïng sèng ký sinh trªn çc loµi c«n trïng kh¸c, thËm chÝký sinh trªn çc c«n trïng ký sinh kh¸c.

* Tæ chøc x· héi: (Gîi ý cho çc em nãi vÒ tæ chøc x· héi cña loµi ong).

Mét sè loµi c«n trïng cã tæ chøc x· héi rÊt phøc t¹p. VÝ dô: loµi ong vµloµi kiÕn cã ong chóa, kiÕn chóa lµm nhiÖm vô ®Î trøng; çc kiÕn kh¸c vµ ongkh¸c lµ kiÕn thî vµ ong thî cã nhiÖm vô t×m kiÕm thøc ¨n vµ x©y tæ.

3. Vai trß cña c«n trïng.

- Nh¾c l¹i mét sè lîi Ých cña çc loµi c«n trïng ®· tr×nh bµy mét çchgi¸n tiÕp ë çc phÇn tr−íc; VÝ dô: Cung cÊp thøc ¨n (mËt ong), gióp thô phÊnhoa, ph©n hñy x¸c chÕt ®éng vËt hoÆc thùc vËt, c«n trïng cã Ých tiªu diÖt çcloµi c«n trïng g©y h¹i...)

- Hái häc sinh xem çc em cã biÕt c©u ca dao nµo nãi lªn Ých lîi cña c«ntrïng ®èi víi con ng−êi, hoÆc nh÷ng biÓu hiÖn nµo cña c«n trïng cã thÓ giópÝch cho con ng−êi.

• Ca dao : “Chuån chuån bay thÊp th× m−a, bay cao th× n¾ng, bay võa th×r©m”.

• Çc biÓu hiÖn: VÝ dô khi thÊy kiÕn bß nhiÒu lªn t−êng lµ dÊu hiÖu trêis¾p cã m−a lín hoÆc lò.



- Gi¸o viªn gi¶i thÝch thªm r»ng nhiÒu loµi c«n trïng rÊt cã Ých cho conng−êi, nh−ng mét sè ho¹t ®éng cña con ng−êi g©y h¹i ®Õn c«n trïng: ViÖc södông çc hãa chÊt phßng trõ çc lo¹i c«n trïng g©y h¹i cho mïa mµng cã thÓtiªu diÖt lu«n c¶ nh÷ng c«n trïng cã Ých, khiÕn cho çc c«n trïng g©y h¹i sinhs«i n¶y në, tµn ph¸ mïa mµng, vµ ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i.

HiÖn nay ph−¬ng ph¸p IPM (Ph−¬ng ph¸p qu¶n lý s©u bÖnh cã h¹i)®ang ®−îc ¸p dông réng r·i trong n«ng nghiÖp. Ph−¬ng ph¸p nµy cã 2 −u®iÓm:

- H¹n chÕ sù tµn ph¸ cña c«n trïng g©y h¹i,

- H¹n chÕ sö dông çc hãa chÊt, do vËy gi¶m « nhiÔm m«i tr−êng.

III - KÕt luËn

C«n trïng lµ loµi ®éng vËt cã sè l−îng ®«ng nhÊt trªn tr¸i ®Êt;trong ®ã nhiÒu loµi rÊt cã Ých cho con ng−êi: chóng cã thÓ cung cÊpcho con ng−êi thøc ¨n, b¸o hiÖu mïa vµ thêi tiÕt, dïng lµm vËt trangtrÝ. §Æc biÖt mét sè loµi c«n trïng cã Ých gióp tiªu diÖt nh÷ng loµi c«ntrïng g©y h¹i do vËy chóng ta ph¶i cã biÖn ph¸p võa cã thÓ h¹n chÕçc loµi c«n trïng g©y h¹i võa b¶o vÖ çc loµi c«n trïng cã Ých.

IV - Bµi tËp vÒ nhµ

1. C«n trïng cã Ých nh− thÕ nµo ?

2. Em h·y t×m hiÓu vµ kÓ tªn mét sè loµi c«n trïng cã ë ®Þa ph−¬ng sau®ã tr×nh bµy tr−íc líp.



v- Bµi ®äc tham kh¶o

DïNG SINH VËT PHßNG CHèNG C«N TRïNG Cã H¹I

Dïng sinh vËt phßng chèng c«n trïng cã h¹i, nãi mét çch ®¬n gi¶n, lµlîi dông kÎ thï cña c«n trïng cã h¹i ®Ó ng¨n chÆn vµ tiªu diÖt chóng. §©y lµkü thuËt lîi dông nguyªn lý sinh th¸i häc vµ kiÕn thøc vÒ sinh th¸i häc ®Óphßng ngõa vµ tiªu diÖt c«n trïng cã h¹i. Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm rÊt ®ÆcbiÖt, ®ã lµ tiªu diÖt cã chän läc mét sè sinh vËt cã h¹i vµ kh«ng g©y « nhiÔmm«i tr−êng, Ýt x¶y ra hiÖn t−îng ®Ò kh¸ng cña c«n trïng cã h¹i, gi¸ thµnh thÊp,hiÖu qu¶ nhanh vµ cã nhiÒu triÓn väng.

HiÖn nay nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®ang ¸p dông ph−¬ng ph¸p phßngchèng b»ng sinh vËt. N«ng d©n mét sè n−íc nu«i kiÕn vµng ®Ó diÖt s©u ®ôcth©n c©y cam, quýt hoÆc nu«i ong m¾t ®á ®Ó diÖt s©u ph¸ ho¹i rõng, cÊy vikhuÈn lªn m×nh s©u ¨n l¸ th«ng ®Ó diÖt c¶ ®µn v.v... Víi çc biÖn ph¸p hiÖn®¹i trong g©y gièng, Êp trøng, nh©n gièng... ph−¬ng ph¸p phßng chèng b»ngsinh vËt ®ang ®−îc phæ biÕn ¸p dông ë nhiÒu n−íc.

Phßng chèng b»ng sinh vËt lµ ph−¬ng ph¸p khoa häc míi ®−îc c¶ thÕgiíi quan t©m. NhiÒu n−íc ®· thµnh lËp çc tæ chøc vµ c¬ quan chuyªn nghiªncøu ph−¬ng ph¸p nµy. N¨m 1971, tæ chøc phßng chèng sinh vËt thÕ giíi ®−îcthµnh lËp gäi lµ “Tæ chøc phßng chèng thùc vËt cã h¹i”, bao gåm nhiÒu tæchøc khu vùc. Sù ra ®êi cña tæ chøc quèc tÕ nµy ®· vµ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏc«ng t¸c phßng chèng sinh vËt trªn kh¾p thÕ giíi.



Bµi sè 7 :

chuçi thøc ¨nMôc ®Ých - Gióp häc sinh hiÓu ®−îc thÕ nµo lµ chuçi thøc ¨n, m¹ng thøc ¨n. - Vai trß cña çc loµi sinh vËt trong mét chuçi thøc ¨n.

I - Giíi thiÖu chung

TÊt c¶ çc loµi sinh vËt ®Òu cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau th«ng quanhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vµ mét trong sè ®ã lµ thøc ¨n. Loµi nµy cã thÓ lµthøc ¨n cña loµi kh¸c vµ ng−îc l¹i. Th«ng th−êng, thùc vËt lµ nÒn t¶ng cñaçc chuçi thøc ¨n.

Qu¸ tr×nh chuyÓn giao n¨ng l−îng thøc ¨n tõ thùc, ®éng vËt qua çc giai

®o¹n: ¨n - bÞ ¨n ®−îc gäi lµ chuçi thøc ¨n. Trong chuçi thøc ¨n ®¬n gi¶n,thùc vËt lµ thøc ¨n cña c«n trïng vµ çc thó (®éng vËt) ¨n cá (thùc vËt). Çcc«n trïng vµ çc loµi thó ¨n cá l¹i lµ thøc ¨n cña çc loµi thó ¨n thÞt. Trong tùnhiªn, çc chuçi thøc ¨n th−êng ®an xen lÉn nhau vµ t¹o thµnh m¹ng thøc ¨n.

Trong mét chuçi thøc ¨n khi mét loµi bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i sÏ g©y ¶nhh−ëng nghiªm träng ®Õn çc loµi cßn l¹i trong chuçi thøc ¨n ®ã.

II - Ho¹t ®éng

1. Thùc vËt lµ nÒn t¶ng cña chuçi thøc ¨n.

Gi¸o viªn gi¶i thÝch râ h¬n vÒ vai trß cña thùc vËt trong chuçi thøc ¨n.Cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm ®Ó th¶o luËn vai trß cña thùc vËt trong chuçithø ¨n.

- Thùc vËt lµ n¬i tró Èn cña nhiÒu loµi sinh c«n trïng.

- Thùc vËt lµ nguån cung cÊp thøc ¨n cho nhiÒu loµi c«n trïng vµ nhiÒuloµi thó ¨n cá nh− thá, nai, h−¬u, voi...

2. Mèi quan hÖ gi÷a çc loµi trong chuçi thøc ¨n.

Gi¸o viªn sö dông mét trong nh÷ng h×nh thøc sau ®©y ®Ó truyÒn ®¹t vµgi¶i thÝch cho häc sinh vÒ néi dung cña ý thø 2.



Çch 1:

- Chia çc em thµnh mçi tæ kho¶ng 5-7 em. Yªu cÇu çc em th¶o luËn vÒmèi liªn hÖ cña çc loµi trong m¹ng l−íi thøc ¨n.

- Mçi tæ cö 1 em lªn tr×nh bµy kÕt qu¶ th¶o luËn cña tæ.(Gi¸o viªn chuÈn bÞ tranh ph¸t cho çc em)

Çch 2: Chia çc em thµnh tõng tæ kho¶ng tõ 5 ®Õn 7 em vµ yªu cÇu çc em

nªu ra mét chuçi thøc ¨n ®¬n gi¶n.(Kho¶ng tõ 5 ®Õn 6 loµi).

Çch 3: Chia çc em thµnh tõng tæ tõ 5 ®Õn 7 em. Mçi tæ sÏ x©y dùng mét

chuçi thøc ¨n tuú theo çc m«i tr−êng sèng sau ®©y:- Rõng Quèc gia Yok §«n.- S«ng Sªrªpok.- Ruéng lóa.- Ao nu«i ç.

Çch 4:

Cho çc em t×m sù liªn hÖ gi÷a hai chuçi thøc ¨n kh¸c nhau ®Ó giíithiÖu vÒ m¹ng l−íi thøc ¨n. (L−u ý: Kh«ng nªn ph©n tÝch s©u phÇn nµy v× cãthÓ g©y ra sù bèi rèi trong häc sinh).

3. §iÒu g× sÏ x¶y ra khi chuçi thøc ¨n bÞ ph¸ vì.

Gi¸o viªn ®Æt c©u hái gi¶ sö khi thùc vËt trong chuçi thøc ¨n bÞ hñydiÖt th×:

- SÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn loµi nµo.- §iÒu g× sÏ x¶y ra víi loµi bÞ ¶nh h−ëng trùc tiÕp.- Sù ¶nh h−ëng ®ã sÏ lan truyÒn vµ g©y ra t¸c ®éng nh− thÕ nµo víi çc

loµi cßn l¹i.

III. Tãm t¾t

Qu¸ tr×nh chuyÓn giao n¨ng l−îng thøc ¨n tõ thùc, ®éng vËtqua çc giai ®o¹n: ¨n - bÞ ¨n ®−îc gäi lµ chuçi thøc ¨n. Thùc vËt®−îc coi lµ nÒn t¶ng trong çc chuçi thøc ¨n. Sù liªn hÖ gi÷a çcchuçi thøc ¨n t¹o thµnh m¹ng thøc ¨n. Trong mét chuçi thøc ¨n khimét loµi bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i sÏ g©y ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn çcloµi cßn l¹i trong chuçi thøc ¨n ®ã.



IV - Bµi tËp vÒ nhµ

Em h·y nªu tªn çc loµi ®éng, thùc vËt trong chuçi thøc ¨n ë m«itr−êng sau:

a. Trong ao nu«i ç cña nhµ em.

b. Trong v−ên nhµ em.

V - Ho¹t ®éng Ngo¹i Khãa- Nhãm: Tõ 15- 45 häc sinh.

- Thêi gian: 20 phót.

1. Môc ®Ých cña ho¹t ®éng.

Häc sinh sÏ (1) x¸c ®Þnh çc yÕu tè m«i tr−êng sèng ; (2) nhËn ra conng−êi vµ ®éng vËt phô thuéc vµo m«i tr−êng sèng nh− thÕ nµo vµ ( 3) diÔn gi¶itÇm quan träng khi mÊt ®i m«i tr−êng sèng hay khi m«i tr−êng sèng thay ®æi=> Chóng ta ph¶i duy tr× vµ b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ®iÒu kiÖn sèng cña çc loµi®éng thùc vËt.

2. Ho¹t ®éng

Yªu cÇu häc sinh ®iÓm danh tõ mét ®Õn bèn vµ cø lµm nh− thÕ cho ®ÕnhÕt. TÊt c¶ nh÷ng häc sinh nµo sè mét ®øng ë mét gãc phßng hoÆc gãc s©n vµsè hai ®øng ë gãc kia cø thÕ cho ®Õn sè bèn.

a. Khi häc sinh ®· vÒ gãc phßng cña m×nh, dän mét kho¶ng trèng ë gi÷aphßng/ s©n.

b. Giao cho mçi nhãm mét tªn nh− sau

c. Sè 1 = Thøc ¨n, sè 2 = N−íc, sè 3 = M¬i c− tró, sè 4 = Kho¶ng kh«nggian sèng

d. B©y giê ®· ®Õn lóc h×nh thµnh mét vßng trßn. Vßng trßn nµy ®−îc h×nhthµnh b»ng mét chuçi thøc ¨n, n−íc uèng, n¬i c− tró vµ kh«ng gian sèng. Mçihäc sinh tõ mçi nhãm tiÕn ra phÝa khu vùc dän s½n, 4 häc sinh nµy ®øng s¸tbªn nhau mÆt quay vÒ t©m cña vßng trßn. L¹i thªm 4 häc sinh kh¸c tham giavµo vßng trßn. Cø tiÕp tôc nh− thÕ cho ®Õn khi tÊt c¶ häc sinh cïng ®øng trongvßng trßn.



®. TÊt c¶ häc sinh ph¶i ®øng vai kÒ vai mÆt quay vÒ phÝa t©m vßng trßn.

e. Yªu cÇu tÊt c¶ çc häc sinh quay vÒ phÝa tay ph¶i cïng lóc ®ã b−ícmét b−íc vÒ phÝa t©m cña vßng trßn. Çc häc sinh vÉn ph¶i ®øng gÇn nhau lócnµy häc sinh ®øng sau sÏ nh×n vµo g¸y cña häc sinh ®øng tr−íc.

g. Lóc nµy yªu cÇu häc sinh nghe cho râ. TÊt c¶ häc sinh ®Òu ®Æt tay cñam×nh lªn vai cña ng−êi ®øng tr−íc, çc häc sinh tõ tõ ngåi xuèng khi nghe®Õm ®Õn 3. Khi nghe ®Õm ®Õn 3 yªu cÇu häc sinh ë phÝa tr−íc ngåi lªn ®Çugèi cña häc sinh ë phÝa sau, häc sinh ë sau ph¶i chôm ®Çu gèi cña m×nh l¹i víinhau ®Ó ®ì häc sinh ngåi tr−íc.

h. Lóc nµy h·y gi¶i thÝch cho häc sinh biÕt r»ng thøc ¨n, n−íc uèng, n¬ic− tró vµ kho¶ng kh«ng gian ®−îc s¾p xÕp nh− thÕ lµ nh÷ng g× cÇn thiÕt ®Ó cã®−îc m«i tr−êng sèng phï hîp cho ®éng vËt còng nh− con ng−êi.

i. Lóc nµy häc sinh cã thÓ ng· hoÆc vÉn ngåi yªn nh− cò ®iÒu ®ã phô thuécvµo häc sinh ngåi phÝa sau cã bÞ ng· hay kh«ng. Gi¸o viªn gi¶i thÝch cho häcsinh çc yÕu tè cÇn thiÕt trong m«i tr−êng sèng cña con ng−êi vµ ®éng vËt.

k. Sau khi häc sinh ®· n¾m ®−îc r»ng thøc ¨n, n−íc uèng n¬i c− tró vµkho¶ng kh«ng gian lµ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt cho sù sinh tån cña ®éng vËt.Lóc nµy míi ph¸t lÖnh lµ n¨m nay h¹n h¸n do ®ã nguån n−íc bÞ kh« c¹n vËymét sè häc sinh lµ n−íc sÏ ph¶i rêi khái vßng trßn Lóc nµy xem thö vßng trßncã bÞ ®æ hay Ýt nhÊt lµ bÞ x¸o trén. Cø thÕ gi¸o viªn tiÕp tôc ph¸t lÖnh cho 1hoÆc h¬n 1 häc sinh rêi khái vßng trßn nh−ng ®iÒu kiÖn lóc nµy thay ®æi; n−ícbÞ « nhiÔm, xãi mßn ®Êt g©y ¶nh h−ëng ®Õn nguån thøc ¨n, n−íc uèng v.v...V× nhu cÇu m«i tr−êng sèng cña ®éng vËt phô thuéc vµo thøc ¨n, n−íc uèng,n¬i c− tró vµ kho¶ng kh«ng gian nªn viÖc di chuyÓn bÊt kú yÕu tè nµo trongm«i tr−êng sèng cña ®éng vËt còng g©y ¶nh h−ëng.

l. Yªu cÇu häc sinh ph¸t biÓu xem ho¹t ®éng nµy cã ý nghÜa g×. Sau ®ãgi¸o viªn yªu cÇu häc sinh tãm l−îc l¹i nh÷ng ý chÝnh mµ çc em ®· ®−îc häc.Nh÷ng ý chÝnh nµy cã thÓ lµ (a). M«i tr−êng sèng cña ®éng vËt gåm cã çc yÕutè thøc ¨n, n−íc uèng, n¬i c− tró vµ kho¶ng kh«ng gian (b). Con ng−êi vµ ®éngvËt ®Òu phô thuéc vµo m«i tr−êng sèng (c). Khi bÊt kú mét trong nh÷ng yÕu tècña m«i tr−êng sèng mÊt ®i th× sÏ g©y ¶nh h−ëng cho çc ®éng vËt sèng trongm«i tr−êng ®ã (d). Çc yÕu tè cña m«i tr−êng sèng ph¶i ®−îc s¾p xÕp phï hîpvíi nhu cÇu cña ®éng vËt ®Ó ®éng vËt cã thÓ tån t¹i ®−îc.



Bµi sè 8 :

M«i tr−êng sèngcña çc loµi ®éng - thùc vËt

Môc §Ých

Gióp häc sinh t×m hiÓu vÒ m«i tr−êng sèng cña çc loµi ®éng, thùcvËt. Qua ®ã gióp çc em t×m hiÓu vÒ mèi quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a®éng vËt vµ thùc vËt.

I - Giíi thiÖu chung

Çc loµi ®éng, thùc vËt cÇn cã mét m«i tr−êng sèng (sinh c¶nh), trong ®ãchóng cã ®ñ kh«ng khÝ, thøc ¨n, n−íc uèng vµ n¬i c− tró ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn.Tïy theo nhu cÇu, mçi loµi sinh vËt sÏ cã mét sinh c¶nh phï hîp víi chóng vÒ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é, ®é Èm, ¸nh s¸ng vµ l−îng m−a, ®é che phñ, ®Þa h×nh v.v...

Mét sè loµi ®éng thùc vËt cã thÓ sèng trong nhiÒu m«i tr−êng kh¸c nhau,tuy nhiªn ®a sè çc loµi chØ cã thÓ sèng trong mét m«i tr−êng nhÊt ®Þnh. Cãloµi chØ sèng trªn c¹n, cã loµi chØ sèng d−íi n−íc, hoÆc cã loµi cÇn cã kh«nggian réng lín ®Ó bay l−în. Bªn c¹nh çc m«i tr−êng sèng tù nhiªn, çc m«itr−êng sèng nh©n t¹o nh− çnh ®ång hoÆc ao ç còng lµ nh÷ng m«i tr−êngsèng quan träng ®èi víi mét sè loµi ®éng, thùc vËt.

Çc loµi ®éng, thùc vËt kh«ng thÓ tù t¹o ra thøc ¨n cho riªng chóng do ®ãchóng ph¶i sèng dùa vµo çc loµi thùc vËt vµ ®éng vËt kh¸c. VÝ dô: Ç sèngtrong sinh c¶nh ao hå s«ng suèi sÏ ¨n rong rªu, çc loµi c«n trïng hoÆc çcloµi ç nhá h¬n; Trong rõng, cá, l¸ c©y... lµ nguån thøc ¨n cho mét sè loµi ¨ncá nh−: H−¬u, Nai, Thá. H−¬u, Nai, Thá l¹i trë thµnh thøc ¨n cho mét sè loµi¨n thÞt kh¸c nh−: Hæ, B¸o, Tr¨n, R¾n...

M«i tr−êng sèng cã vai trß rÊt quan träng cho sù sinh tån cña çc loµisinh vËt. Khi m«i tr−êng sèng bÞ thu hÑp hoÆc bÞ ph¸ vì, sÏ lµm gi¶m, thËmchÝ cßn lµm tiÖt chñng mét sè loµi ®éng thùc vËt; lµm gi¶m ®i tÝnh ®a d¹ngsinh häc cña khu vùc.



II - ho¹t ®éng

1. Gi¸o viªn gi¶i thÝch cho häc sinh hiÓu ®−îc thÕ nµo lµ m«i tr−êngsèng (Hay cßn gäi lµ sinh c¶nh) cña ®éng, thùc vËt.

Con ng−êi hay ®éng, thùc vËt ®Òu cã chung mét sè nhu cÇu c¬ b¶n. §ãlµ cÇn cã mét n¬i ®Ó sinh sèng. M«i tr−êng n¬i mµ con vËt sèng ®−îc gäi lµsinh c¶nh. Sinh c¶nh cña bÊt kú mét con vËt nµo còng cÇn ph¶i cã kh«ng khÝ,thøc ¨n, n−íc uèng, n¬i c− tró phï hîp víi nhu cÇu cña tõng loµi. NÕu méttrong nh÷ng yÕu tè nµy mÊt ®i hoÆc bÞ g©y ¶nh h−ëng th× m«i tr−êng sèng cña®éng vËt sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a.

Gi¸o viªn cho vÝ dô vÒ sinh c¶nh ao hå hoÆc s«ng suèi.

- Hái çc em xem trong sinh c¶nh ao hå gåm cã nh÷ng yÕu tè nµo ?(Kh«ng khÝ, n−íc, hang, bïn...).

- Hái çc em xem trong sinh c¶nh ao hå th−êng cã loµi sinh vËt nµo ?(Rong rªu, cá, c«n trïng, l−¬n ç, Õch, nh¸i...).

- Hái çc em xem nguyªn nh©n nµo cã thÓ g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn sinhc¶nh ao hå, s«ng suèi.

(H¹n h¸n, « nhiÔm...).

T−¬ng tù gi¸o viªn cã thÓ cho çc em m« t¶ vÒ sinh c¶nh rõng.

- Trong rõng cã g× ?(Cá, c©y cèi, hang ®éng suèi, ao hå...).- Trong rõng th−êng cã loµi sinh vËt nµo?(Çc loµi c«n trïng sèng trong th¶m cá vµ çc loµi ¨n cá).- Nguyªn nh©n lµm ¶nh h−ëng xÊu, thu hÑp hoÆc lµm mÊt ®i sinh c¶nh

rõng.(§èt rõng, c−a gç s¨n b¾t çc loµi thó, thiªn tai vv)- Rót ra kÕt luËn.

2. Gi¶i thÝch mèi hÖ gi÷a m«i tr−êng sèng vµ çc loµi ®éng thùc vËt;Gi÷a thùc vËt vµ ®éng vËt; Gi÷a çc loµi ®éng vËt víi nhau.

Gi¸o viªn cho häc sinh th¶o luËn xem nÕu nh− h¹n h¸n x¶y ra th× m«itr−êng sèng trong ao hå s«ng suèi sÏ bÞ ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo.§iÒu ®ã sÏ cã¶nh h−ëng thÕ nµo víi çc loµi ®éng, thùc vËt sèng ë ®ã.



NÕu rõng bÞ ch¸y th× ®iÒu g× sÏ x¶y ra ?

Th¶m cá vµ nhiÒu loµi c©y vµ c«n trïng sÏ bÞ chÕt.

Çc loµi thó ¨n cá vµ c«n trïng sÏ kh«ng cã ®ñ thøc ¨n gi¶m vÒ sèl−îng.

Çc loµi thó ¨n thÞt sÏ khã cã thÓ s¨n ®ñ måi ®ãi gi¶m

V× thÕ tÝnh ®a d¹ng sinh häc sÏ bÞ gi¶m ®i...

III - Tãm t¾t

Sinh c¶nh lµ m«i tr−êng sèng cho çc loµi sinh vËt. Mçi loµisinh vËt cÇn cã d¹ng sinh c¶nh phï hîp, ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp thøc¨n vµ n¬i tró Èn.

Khi m«i tr−êng sèng cña mét loµi bÞ thu hÑp, hñy ho¹i hay mÊt®i th× sè l−îng cña loµi sinh vËt nµy sÏ gi¶m, bÞ ®e däa thËm chÝ sÏ bÞtuyÖt chñng.

Tuy mçi loµi ®éng thùc vËt cã mét m«i tr−êng sèng kh¸c nhaunh−ng trong chuçi thøc ¨n, chóng cã mèi quan hÖ t−¬ng t¸c lÉnnhau. Nh− vËy, loµi sinh vËt nµy bÞ gi¶m hoÆc mÊt ®i sÏ cã ¶nhh−ëng trùc tiÕp ®Õn mét loµi kh¸c.

VÝ dô: Khi hÕt cá hoÆc rõng th× loµi voi sÏ bÞ gi¶m ®i v× kh«ngcßn ®ñ thøc ¨n vµ n¬i tró Èn.

IV - Bµi TËp

1. Em h·y cho biÕt loµi voi cÇn cã m«i tr−êng sèng nh− thÕ nµo ?.

2. S«ng Srªp«k cã çc loµi sinh vËt nµo. Çc em cã thÓ lµm g× ®Ó b¶o vÖdßng s«ng xinh ®Ñp nµy.



Bµi sè 9 :

BIÖN PH¸P Xö Lý« NHIÔM M«I TR−êNG ë §ÞA PH−¬NG

Môc ®Ých- Çc nguyªn nh©n g©y ra « nhiÔm.- Nh÷ng t¸c h¹i ®Õn con ng−êi do « nhiÔm m«i tr−êng.- Çc biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp.

I. Giíi thiÖu

« nhiÔm m«i tr−êng cã nghÜa lµ sù lµm bÈn, lµm tho¸i hãa m«i tr−êngsèng. HiÖn nay m«i tr−êng sèng cña chóng ta nãi chung, vµ m«i tr−êng ë tØnh§¾c L¾c nãi riªng ®ang bÞ « nhiÔm nghiªm träng. Cã ba d¹ng « nhiÔm chÝnh:« nhiÔm kh«ng khÝ, « nhiÔm m«i tr−êng n−íc vµ « nhiÔm ®Êt. Ngoµi ra conng−êi cßn ph¶i chÞu ®ùng « nhiÔm tiÕng ån do çc nhµ m¸y xÝ nghiÖp vµ çcph−¬ng tiÖn giao th«ng g©y nªn.

M«i tr−êng bÞ « nhiÔm cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn conng−êi vµ sinh vËt sèng trªn tr¸i ®Êt, g©y h¹i cho s¶n xuÊt, vµ lµm gi¶m chÊtl−îng m«i tr−êng sèng cña con ng−êi.

Çc chÊt g©y « nhiÔm m«i tr−êng chñ yÕu do con ng−êi t¹o ra trong qu¸tr×nh ho¹t ®éng vµ s¶n xuÊt. Do vËy chØ cã con ng−êi míi cã thÓ gi¶i quyÕt®−îc vÊn ®Ò nµy.

II - Ho¹t ®éng

1. Çc nguyªn nh©n g©y ra « nhiÔm m«i tr−êng ë ®Þa ph−¬ng.

Chia líp thµnh 6 nhãm nhá, mçi nhãm cã 1 nhãm tr−ëng ®iÒu khiÓn vµ ghil¹i ý kiÕn th¶o luËn cña nhãm m×nh. Hai nhãm th¶o luËn chung mét nguyªn nh©ng©y « nhiÔm m«i tr−êng theo çc d¹ng « nhiÔm ®−îc liÖt kª theo trËt tù (a, b, c).Sau kho¶ng 10 phót hai nhãm cã chung ®Ò tµi tËp trung ý kiÕn cña tÊt c¶ H/S cñanhãm m×nh, vµ cö mét H/S lªn tr×nh bµy ý kiÕn cña nhãm. Sau ®ã gi¸o viªngãp ý thªm vµ tæng kÕt l¹i çc nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr−êng.



a) V× sao kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm ?- Do khãi vµ khÝ th¶i ®éc ë çc nhµ m¸y vµ çc khu c«ng nghiÖp th¶i vµo

kh«ng khÝ.- Do khÝ th¶i cña çc lo¹i xe cé tham gia giao th«ng.- Do ®èt rõng lµm n−¬ng rÉy, ®èt nhiªn liÖu, ®èt r¸c...

b) V× sao m«i tr−êng n−íc bÞ « nhiÔm ?- Do n−íc th¶i sinh ho¹t tõ çc khu d©n c−.- Do n−íc th¶i tõ nhµ m¸y, bÖnh viÖn, chî, vµ çc khu c«ng nghiÖp.- Do hãa chÊt, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, thuèc trõ s©u, ph©n bãn cßn d−

trong ®Êt bÞ n−íc m−a röa tr«i vµo s«ng, suèi, ao, hå...- Do dïng çc lo¹i thuèc næ ®¸nh b¾t ç ë çc s«ng, hå...

c) V× sao ®Êt bÞ « nhiÔm ?- Do con ng−êi dïng qu¸ nhiÒu ph©n bãn hãa häc, thuèc trõ s©u...- Do con ng−êi dïng ph©n ®éng vËt t−¬i (ch−a ñ).- Do x¶ r¸c vµ tiÓu tiÖn kh«ng ®óng n¬i qui ®Þnh.

2. ¶nh h−ëng cña « nhiÔm m«i tr−êng

Gi¸o viªn gîi ý ®Ó häc sinh nªu lªn çc ¶nh h−ëng cña « nhiÔm m«i tr−êng.

* C©u hái gîi ý.

* NÕu con ng−êi sèng ë khu vùc m«i tr−êng kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm th× sÏchÞu nh÷ng hËu qu¶ g× ?

(ViÖc h« hÊp sÏ bÞ ¶nh h−ëng nªn cã thÓ bÞ ho, khã thë vµ bÞ çc bÖnh vÒphæi vµ ®−êng h« hÊp kh¸c, m¾t vµ da còng bÞ ¶nh h−ëng): Ngøa m¾t, mê m¾t,da bÞ ngøa... nhiÖt ®é ngµy cµng nãng lªn g©y hiÖu øng nhµ kÝnh nªn ¶nhh−ëng xÊu ®Õn søc kháe con ng−êi.

* Nh÷ng hËu qu¶ do m«i tr−êng n−íc bÞ « nhiÔm.

(Con ng−êi sÏ kh«ng cã nguån n−íc s¹ch ®Ó sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt nªn dÔm¾c mét sè bÖnh vÒ ®−êng tiªu hãa, m¾t vµ da. Ngoµi ra khi n−íc bÞ « nhiÔm,ç vµ çc loµi thñy sinh kh¸c còng bÞ ¶nh h−ëng g©y mÊt c©n b»ng sinh th¸i,¶nh h−ëng ®Õn nguån thøc ¨n cña con ng−êi. §ång thêi ph¶i tèn kÐm ®Ó xö lýnguån n−íc).

* Nh÷ng hËu qu¶ do ®Êt bÞ « nhiÔm:



(Søc kháe cña con ng−êi bÞ ¶nh h−ëng: §Êt bÞ « nhiÔm th× kh«ng cã ®Êt®Ó canh t¸c, c©y cèi kh«ng ph¸t triÓn nªn sÏ kh«ng cã ®ñ l−¬ng thùc, thùcphÈm cho con ng−êi...).

3. Çc gi¶i ph¸p.

Con ng−êi chóng ta ph¶i cã ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êng sèng :

- Ph¶i cã thãi quen sinh ho¹t ®Ó gi¶m tèi ®a l−îng r¸c th¶i vµ n−íc th¶i ram«i tr−êng.

- H¹n chÕ ®Õn møc cã thÓ viÖc sö dông çc ph−¬ng tiÖn ®i l¹i cã sö dôngx¨ng dÇu ; t¨ng c−êng ®i bé, xe ®¹p; sö dông ph−¬ng tiÖn c«ng céng...

- Ph¶i ®Ó r¸c ®óng n¬i quy ®Þnh vµ ph¶i cã biÖn ph¸p xö lý r¸c ®óng ®¾n(ph©n lo¹i r¸c tr−íc khi ®æ r¸c, t¸i sö dông nh÷ng vËt cã thÓ...).

- Çc nhµ m¸y xÝ nghiÖp ph¶i x©y dùng hÖ thèng xö lý chÊt th¶i tr−íc khith¶i ra m«i tr−êng.

- Nªn sö dông ph−¬ng ph¸p trång trät s¹ch, h¹n chÕ sö dông çc lo¹iph©n bãn, thuèc trõ s©u...

- Trång nhiÒu c©y xanh ®Ó c©y hÊp thô khÝ Co2 vµ th¶i ra khÝ « xy...

III - KÕt luËn

« nhiÔm sÏ ¶nh h−ëng cã h¹i ®Õn m«i tr−êng sèng con ng−êi vµçc loµi sinh vËt kh¸c trªn tr¸i ®Êt: Lµm suy tho¸i lßai, gi¶m ®i vÒ sèl−îng vµ chÊt l−îng çc loµi, tõ ®ã dÉn tíi mÊt ®a d¹ng sinh häc vµsù tuyÖt chñng. Do vËy con ng−êi ph¶i cã ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êngvµ ph¶i tr¸nh çc hµnh ®éng g©y « nhiÔm m«i tr−êng.

Iv - Bµi tËp vÒ nhµ

1. Em h·y nªu çc nguyªn nh©n chÝnh g©y « nhiÔm m«i tr−êng ; Tõ ®ãnªu çc gi¶i ph¸p kh¾c phôc.

ë khu vùc em ®ang sèng m«i tr−êng cã bÞ « nhiÔm kh«ng ? Lµ mét häcsinh, em cã thÓ lµm g× ®Ó gióp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ?.



V - BµI ®äc tham kh¶o

T¸o qu©n ®ÕN chËm

Theo truyÒn thèng cña ng−êi ViÖt Nam, cø ®Õn ngµy 23 th¸ng 12©m lÞch hµng n¨m, mçi gia ®×nh ®Òu lµm tÕt ®Ó tiÔn «ng T¸o vÒ trêi ®Ób¸o ço víi Ngäc Hoµng vÒ t×nh h×nh d−íi h¹ giíi sau mét n¨m ho¹t®éng. Theo tôc cña ng−êi ViÖt Nam, «ng T¸o ph¶i ®i lªn trêi b»ng çchÐp, «ng c−ìi ç chÐp bay lªn trêi. ChÝnh v× vËy, çc hé gia ®×nh khicóng tÕt «ng c«ng vµo ngµy 23 th¸ng 12 ©m lÞch hµng n¨m ®Òu cã métcon ç chÐp sèng. Sau khi cóng xong, con ç chÐp nµy sÏ ®−îc th¶xuèng s«ng suèi.

§ã lµ theo tôc lÖ nh− vËy, nh−ng n¨m nay ®∙ lµ 25 th¸ng 12 råimµ vÉn kh«ng thÊy T¸o Qu©n chÇu trêi. Ngäc Hoµng rÊt sèt ruétkh«ng hiÓu sù t×nh ra sao cø ®i ®i l¹i l¹i trong cung. Võa lóc ®ã T¸oQu©n tr«ng rÊt mÖt mái b−íc vµo vµ quú xuèng:

- Ngäc Hoµng v¹n tuÕ, v¹n tuÕ, v¹n v¹n tuÕ.

Ngäc Hoµng vÎ mÆt rÊt giËn gi÷ ch¼ng nãi ch¼ng r»ng, thÊy vËyT¸o Qu©n sî qu¸ véi vµng gi¶i tr×nh:

- D¹ mu«n t©u Ngäc Hoµng, lý do thÇn lªn ®©y chËm mÊt hai ngµylµ v×... lµ v×...

Ngäc Hoµng v« cïng giËn gi÷ kh«ng kÞp nghe hÕt c©u ®∙ hÐt lín:

- Lµ v×...lµ v×...sao?

T¸o qu©n xanh x¸m mÆt mµy miÖng lÈm bÈm th−a tiÕp:

- D¹... d¹... v× n¬i thÇn cai qu¶n cã nhiÒu chuyÖn phøc t¹p qu¸.

Nghe ®Õn ®©y, Ngäc Hoµng cã vÎ bít giËn vµ yªu cÇu T¸o Qu©ntr×nh bµy ®Çu ®u«i.

- Phøc t¹p çi g×, nhµ ng−¬i nãi râ cho ta nghe xem sao.



T¸o Qu©n lóc ®ã míi hoµn hån vµ b¾t ®Çu kÓ.

- D¹ n¨m nay d−íi h¹ giíi m«i tr−êng bÞ « nhiÔm rÊt nÆng, v× vËyç chÐp bÞ chÕt hÕt, con ph¶i lªn ®©y b»ng xe dim (dream). Khi ®Õngi÷a ®−êng xe l¹i bÞ háng do lµm b»ng hµng gi¶ nªn con l¹i ph¶i quayvÒ söa ch÷a míi lªn ®−êng ®−îc.

§−îc dÞp béc b¹ch víi Ngäc Hßang tÊt c¶ nh÷ng phiÒn muén, T¸oQu©n ®∙ kh«ng ngõng kÓ cho Ngäc Hoµng nghe:

- Trªn ®−êng ®Õn ®©y, con gÆp ®¸m ch¸y ë v−ên Quèc gia U MinhTh−îng, tho¸t khái ®¸m ch¸y l¹i gÆp ®¸m lèc vµ m−a lín ë Lµo Cai,Hµ Giang, Lai Ch©u v× vËy con míi lªn muén ®Êy ¹.

§Õn lóc nµy, Ngäc Hoµng d−êng nh− ®∙ hiÓu ra sù t×nh bÌn nãi:

- §−îc ta t¹m tin ng−¬i vËy h∙y kÓ râ sù t×nh cho ta nghe ®i.

§−îc lêi nh− cëi tÊm lßng, T¸o Qu©n l¹i tiÕp tôc:

- D¹ bÈm Ngäc Hoµng, n¨m nay d−íi h¹ giíi cã vïng v« cïng c¬cùc ®ãi khæ lÇm than, trêi l¹i h¹n h¸n ®Êt ®ai kh« c»n, c©y kh« l¸ óa vµcã rÊt nhiÒu kÎ v« l−¬ng t©m vÉn cø ®èt rõng, ®èt n−¬ng lµm rÉy. Trªn®−êng ®i, thÇn cã b¾t ®−îc mét sè kÎ nh− vËy gi¶i lªn ®©y cho NgäcHoµng trÞ téi.

Ngäc Hoµng rÊt tøc giËn khi nh×n thÊy nh÷ng kÎ ph¸ rõng bÌn gäi:

- Thiªn L«i ®©u?

Thiªn l«i ®ang ®øng ë sau liÒn ®¸p l¹i:

- BÈm Ngäc Hoµng cã thÇn ®©y.

Ngäc Hoµng lóc nµy ra lÖnh cho Thiªn L«i.

- Gi¶i bän ph¸ rõng ®èt n−¬ng lµm rÉy vµ c¶ bän l©m tÆc vµotrong ®Ó trÞ téi ®Ó chóng chõa thãi ph¸ háng m«i tr−êng d−íi h¹ giíicña ta.

Nh−ng ®óng lóc ®ã, nh÷ng kÎ ph¸ rõng ®Òu quú sôp xuèng vµ t©u:



- Ngäc Hoµng v¹n tuÕ, v¹n tuÕ, v¹n v¹n tuÕ, chóng thÇn lµ nh÷ngkÎ ngu muéi x−a nay chØ biÕt chÆt ph¸, ®èt n−¬ng lµm rÉy mµ kh«ngbiÕt ®Õn hËu qu¶ sau nµy mong Ngäc Hoµng gi¶m téi.

- VËy ng−¬i ®¸ng téi g×?

- D¹ con ph¶i ®Òn bï l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× con ®∙ lÊy.

Nghe ®Õn ®©y, Ngäc Hoµng kh«ng ®−îc vui vµ nãi víi nh÷ng kÎ®¸ng téi nµy:

- Kh«ng ai cã ®ñ tiÒn ®Ó ®Òn bï l¹i khu rõng ®∙ mÊt bëi v× nhµng−¬i ®∙ lÊy ®i l¸ phæi cña tr¸i ®Êt. Khãi do nhµ ng−¬i ®èt rõng bay lªnbÇu trêi lµm çc thÇn bÞ èm. Giê ng−¬i h∙y nghe ®©y ! Ta tuyªn ph¹tng−¬i trë vÒ trÇn gian suèt ®êi ch¨m sãc rõng vµ tuyªn truyÒn cho mäing−êi biÕt gi÷ g×n m«i tr−êng xanh s¹ch ®Ñp, râ ch−a?

Lóc nµy, mÊy kÎ ph¸ rõng míi yªn t©m vµ t©u l¹i:

- D¹...®a t¹ Ngäc Hoµng.

Thêi gian thÊm tho¾t qua ®i, sau 1 n¨m sau còng t¹i thiªn ®×nh,Ngäc Hoµng ®ang ngåi ng¾m c¶nh d−íi h¹ giíi vµ l¾ng nghe tiÕng h¸tv¨ng v¼ng ë d−íi trÇn gian. Tiªn «ng ®øng ë cöa thÊy t©m tr¹ng cñaNgäc Hoµng nh− vËy bÌn th−a:

- D¹ mu«n t©u Ngäc Hoµng, ®ã lµ tiÕng h¸t cña çc ch¸u thiÕuniªn ®ang ®i lªn b¸o c«ng víi Ngäc Hoµng ®Êy ¹.

Ngäc Hoµng thÊy vËy rÊt vui bÌn nãi víi tiªn «ng:

- Sao, çc ch¸u thiÕu niªn µ, çc ng−¬i chuÈn bÞ cung ®×nh ®Ó ®ãntiÕp.

Võa døt lêi, mét ®oµn häc sinh ®∙ ïa vµo vµ t©u:

- Ngäc Hoµng v¹n tuÕ, v¹n tuÕ, v¹n v¹n tuÕ. Mu«n t©u NgäcHoµng, chóng ch¸u lµ nh÷ng häc sinh lªn ®Ó b¸o c«ng víi NgäcHoµng ®Êy ¹.



Ngäc Hoµng vui vÎ nãi víi çc em häc sinh:

- B¸o c«ng g× h∙y nãi cho ta ®i.

Çc em häc sinh thi nhau ®¸p:

- Trong n¨m võa qua, chóng ch¸u ®∙ vËn ®éng ®−îc nhiÒu b¹ntham gia c«ng viÖc lµm s¹ch vµ xanh tr−êng häc còng nh− th«n b¶nngâ xãm.

ThÊy vËy, Ngäc Hoµng liÒn nãi :

- Ta khen çc ch¸u. VËy ta giao cho çc ch¸u c«ng viÖc lµm xanhs¹ch bÇu khÝ quyÓn, ®ã lµ trång c©y g©y rõng vµ kh«ng chÆt ph¸ râch−a.

- §a t¹ Ngäc Hoµng, çc em häc sinh ®ång thanh ®¸p l¹i.

Sau chuyÕn b¸o c«ng ®ã, çc em trë l¹i trÇn gian tÝch cùc trångc©y. Ch¼ng bao l©u sau çc khu rõng ®∙ lÊy l¹i ®−îc mµu xanh vµ søcsèng. N−íc ngät ch¶y quanh n¨m ngµy th¸ng trong çc dßng suèi lµmcho ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng tèt ®Ñp.


PARC YOK DON

DÖÏ AÙN XAÂY DÖÏNG CAÙC KHU BAÛO VEÄ NHAÈM BAÛO TOÀN TAØI NGUYEÂN

THIEÂN NHIEÂN TREÂN QUAN ÑIEÅM SINH THAÙI CAÛNH QUAN

PARC - VIE/95/G31 & 031

TAØI LIEÄU DO DÖÏ AÙN PARC TAØI TRÔÏ

Röøng khoäp vaøo muøa möaRöøng khoäp vaøo muøa möaRöøng khoäp vaøo muøa möa

GEFU N

D P

KIEÅM LAÂM

Education

Tài liệu giáo dục môi trường cho học sinh lớp 5