ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ :

«ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ -

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΕΕ»

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αριθμοί

Εξέλιξη

ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΗ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ –

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΕ

ΕΥΡΩΠΗ 2020

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ – ΣΤΟΧΟΙ – ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αριθμοί

73 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (περίπου το 25% των ενηλίκων) έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο.

Σχεδόν το 20% των ατόμων ηλικίας 15 ετών δεν διαθέτουν επαρκείς δεξιότητες γραφής και

ανάγνωσης, ενώ σε πέντε χώρες πάνω από το 25% των ατόμων έχουν χαμηλές επιδόσεις στην

ικανότητα ανάγνωσης1. Η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου παραμένει σε απαράδεκτα υψηλά

επίπεδα σε πολλά κράτη μέλη: στην Ισπανία το ποσοστό είναι 26,5% και στην Πορτογαλία 23,2%.

Σε εννέα χώρες (Γερμανία, Κάτω Χώρες, Ιταλία, Ελλάδα, Ρουμανία, Ιρλανδία, Δανία, Βέλγιο-

φλαμανδική κοινότητα και Κροατία) δεν περιλαμβάνεται ρητώς η επιχειρηματικότητα στο

δημοτικό, ενώ οι ψηφιακές ικανότητες διδάσκονται παντού στο δημοτικό εκτός από την Κροατία.

Λιγότερο από το 9% των ενηλίκων συμμετέχουν στη διά βίου μάθηση. Το ποσοστό ανεργίας των

νέων είναι περίπου 23% στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν πάνω

από 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που δεν μπορούν να καλυφθούν. Οι δεξιότητες είναι

καθοριστικές για την αύξηση της παραγωγικότητας και η Ευρώπη καλείται να ανταποκριθεί στην

παγκόσμια αύξηση της ποιότητας της εκπαίδευσης και της προσφοράς δεξιοτήτων. Οι προβλέψεις

δείχνουν ότι πάνω από το ένα τρίτο των θέσεων εργασίας στην ΕΕ θα απαιτεί προσόντα

τριτοβάθμιου επιπέδου το 2020, και ότι μόνο το 18% των θέσεων εργασίας αναμένεται να αφορούν

άτομα με χαμηλή ειδίκευση.

Εξέλιξη

Στο παρελθόν, οι επιχειρηματίες είχαν πάντα σαφή αντίληψη του περιβάλλοντος στο οποίο

ασκούσαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Αν και ποτέ δεν έλειψαν οι αλλαγές, ο

σταδιακός ρυθμός εμφάνισής τους τις καθιστούσε προβλέψιμες σε ικανοποιητικό βαθμό. Η όξυνση

του ανταγωνισμού, η ανάγκη μείωσης του λειτουργικού κόστους, ο σχεδιασμός και η διάθεση νέων

προϊόντων, η συγκέντρωση μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών, απετέλεσαν τάσεις που

αντιμετωπίστηκαν με άλλοτε μικρότερη και άλλοτε μεγαλύτερη επιτυχία. Την τελευταία δεκαετία,

όμως, η ψηφιακή επανάσταση και η επέλαση του διαδικτύου άλλαξαν όλα τα δεδομένα του

παρελθόντος, θέτοντας την οικονομία και τις επιχειρήσεις υπό καθεστώς διαρκών και δραστικών

μεταβολών. Η διεθνοποίηση των αγορών, η ανάδειξη νέων ανταγωνιστών, η συρρίκνωση του

κύκλου ζωής των προϊόντων, η αύξηση των απαιτήσεων των καταναλωτών και η περιπλοκότητα

των τεχνολογικών εφαρμογών αποτελούν κύρια συστατικά ενός οικονομικού τοπίου που

αλλάζει. Η παραγωγική διαχείριση των προκλήσεων αυτών απαιτεί την επανεξέταση του επιχειρείν

1 Βουλγαρία 41%, Ρουμανία 40%, Μάλτα 36%, Αυστρία 27,5%, και Λουξεμβούργο 26%.

και την αποτελεσματική διερεύνηση των νέων ευκαιριών που δημιουργούνται από τις ραγδαίες

εξελίξεις. Η ανάπτυξη της οικονομίας των πληροφοριών και της γνώσης συνδέεται

αναπόσπαστα με τα επιτεύγματα της ερευνητικής δραστηριότητας, η οποία, λόγω των ραγδαίων

τεχνολογικών εξελίξεων αλλάζει μορφή και πεδίο ανάπτυξης. Πλέον, η ενασχόληση με την έρευνα

και την καινοτομία δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ

μεγάλων επιχειρήσεων και θεσμικών φορέων. Οι επιχειρήσεις που έχουν εγκαίρως αντιληφθεί την

ανάγκη για αλλαγή και εκσυγχρονισμό προβαίνουν σε ανασχεδιασμό της οργανωτικής δομής τους,

των στρατηγικών προτεραιοτήτων, αλλά και αυτών καθαυτών των παραγωγικών μηχανισμών τους.

Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στον εκσυγχρονισμό των τεχνικών μάνατζμεντ και της κουλτούρας

που διέπει το ανθρώπινο δυναμικό. Δεν είναι τυχαία η σχεδόν καθολική συμφωνία ειδικών και

ακαδημαϊκών ότι η επιτυχής επιχειρηματικότητα στο περιβάλλον της νέας οικονομίας προϋποθέτει

την έμπρακτη αναγνώριση της αξίας του ανθρώπινου παράγοντα ως της σημαντικότερης

παραγωγικής εισροής.

ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ

Οι επενδύσεις στη γνώση μπορούν να αυξήσουν την παραγωγική ικανότητα και των άλλων

συντελεστών της παραγωγής. Δεδομένου ότι χαρακτηρίζονται από αυξανόμενες αποδόσεις, η

γνώση είναι το κλειδί για μια μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη. Μπορεί να αυξήσει την

απόδοση των επενδύσεων, να μεταδοθεί από μία επιχείρηση ή ένα κλάδο στον άλλο, με τις νέες

ιδέες να χρησιμοποιούνται επαναλαμβανόμενα με πολύ μικρό κόστος. Η ενσωμάτωση των

γνώσεων στο επίπεδο της οικονομικής παραγωγικότητας δεν είναι εύκολο έργο, καθώς οι γνώσεις

αψηφούν ορισμένες θεμελιώσεις οικονομικές αρχές όπως για παράδειγμα την αρχή της

σπανιότητας. Τόσο οι γνώσεις όσο και οι πληροφορίες από τη μία τείνουν να είναι άφθονες είναι

όμως πιο δυσεύρετη η ικανότητα της σωστής χρήσης για σημαντικούς λόγους. Ο σκοπός της

οικονομικής της γνώσης είναι επομένως να αναπτύξει ένα πλαίσιο σχεδιασμού και σύγκρισης

κοινωνικοοικονομικών θεσμών, στους οποίους μπορεί κανείς να βασιστεί για τη δημιουργία και

την αξιοποίηση γνώσης με αποτελεσματικό τρόπο, θεσμών που μπορούν να υποστηρίξουν την

αποτελεσματική παραγωγή και κατανομή γνώσης κάθε είδους.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΗ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Η ικανότητα τεχνολογικής απορρόφησης και καινοτομίας αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την

ανταγωνιστικότητα των οικονομιών και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτές. Η

καινοτομική ικανότητα των επιχειρήσεων συνίσταται πρωτίστως στην ενδογενή ανάπτυξη γνώσης

και τεχνολογίας [που επιτυγχάνεται με την συμμετοχή εξειδικευμένου προσωπικού και επενδύσεις

σε δραστηριότητες Έρευνας και Ανάπτυξης (Ε&Α)]. Η δε αποτελεσματική εισροή γνώσης στην

επιχείρηση από εξωγενείς πηγές προϋποθέτει την ύπαρξη ενός περιβάλλοντος οικονομιών

συγκέντρωσης, διάχυσης τεχνογνωσίας και ισχυρής επιστημονικής και ερευνητικής βάσης που

ιευκολύνεται από την λειτουργία βιομηχανικών δικτύων ικανών να διαχειριστούν την συλλογική

πληροφορία και τεχνογνωσία. Η επιχειρηματική καινοτομικότητα αντανακλάται κατ' εξοχήν στην

αναλογία επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού στο σύνολο των απασχολουμένων της

επιχείρησης και συνεπώς η υψηλή ειδίκευση των εργαζομένων, αποτελώντας γνώση

ενσωματωμένη στο ανθρώπινο κεφάλαιο της επιχείρησης, διευκολύνει καθοριστικά την

τεχνολογική αφομοίωση και ανάπτυξη2.

Το γενικότερο "σύστημα καινοτομίας" λοιπόν, περιλαμβάνει όλους εκείνους τους θεσμικούς

συντελεστές που συμβάλλουν στην απορρόφηση και διάχυση της γνώσης και των νέων

τεχνολογικών εξελίξεων – όπως είναι τα τμήματα Ε&Α των επιχειρήσεων, τα πανεπιστήμια, τα

ερευνητικά κέντρα. Δεν αποτελεί όμως απλά άθροισμα των θεσμικών συντελεστών, αλλά

συνίσταται στην αλληλεπίδρασή τους "στην παραγωγή, στην μεταφορά και την χρήση της νέας και

οικονομικά αξιοποιήσιμης γνώσης". Η διάχυση της γνώσης είναι εξίσου σημαντική με την

παραγωγή της3. Έτσι είναι απαραίτητη η δημιουργία δεσμών μεταξύ των επιχειρήσεων αλλά και

των επιστημονικών κέντρων, που μπορεί να θεωρηθεί και δημιουργία δικτύων γνώσης. Η

τεχνολογική πρόοδος συμβάλει σε πολύ μεγάλο βαθμό τόσο στη βελτίωση των συνθηκών καθώς

και στην κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας, όσο και την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.

Ενισχύονται αισθητά οι διακρατικές σχέσεις, το εμπόριο, οι μεταφορές και οι επικοινωνίες ενώ το

διεθνές εμπόριο δεν διακινεί μόνο κεφαλαιουχικά αγαθά αλλά και τεχνογνωσία. Όχι μόνο συνιστά

2 Γ., Συμεωνίδης, «Η καινοτομία , το μέγεθος της επιχείρησης και διάρθρωση της αγοράς: Σουμπέτερ

Υποθέσεις και Μερικά Νέα Θέματα», Οικονομικό Τμήμα ΟΟΣΑ, Working Papers 161, Εκδόσεις ΟΟΣΑ,

1996.

3 Οι συνθήκες που επικρατούν στην παραλήπτρια χώρα (πολιτισμός, κοινωνία, πολιτική, οικονομία,

βιομηχανία, εγχώρια και διεθνής αγορά, νομοθεσία - φορολογία - υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, εργασιακό

καθεστώς, κλιματολογικές συνθήκες και γεωγραφία), η καινοτομική προοπτική του παραλήπτη (το

καινοτομικό κλίμα, η τεχνολογική ικανότητα, οι δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης, η ακολουθούμενη

στρατηγική, οι διαθέσιμοι πόροι και το μέγεθός του), η ικανότητα του αποστολέα να μεταφέρει την

τεχνολογία (εμπειρία σε μεταφορά τεχνολογίας, προθυμία, διάθεση συνεργασίας) όπως επίσης και η

προσαρμοστικότητα, το συνολικό κόστος, οι περιορισμοί και οι όροι συμφωνιών, επηρεάζουν είτε θετικά

είτε αρνητικά τη διαδικασία μεταφοράς αλλά και την αποτελεσματικότητα της μεταφερόμενης τεχνολογίας.

στην άνοδο την πρόοδο και την ανάπτυξη μιας χώρας αλλά γεμίζει και το οικονομικό κενό που

υπάρχει μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών4. Το δε επιστημονικό σύστημα και

πιο συγκεκριμένα η επιμόρφωση και η εκπαίδευση του ερευνητικού δυναμικού κατέχουν τη

σημαντικότερη θέση στην μετάδοση την γνώσης με στόχο την οικονομία της γνώσης.

Οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) αποτελούν ταυτόχρονα σημαντική

πρόκληση και μεγάλη ευκαιρία για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

προβλέπει τη βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας της προσφερόμενης απασχόλησης στην

Ευρωπαϊκή Ένωση βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα χάρη στον αντίκτυπο αυτών των τεχνολογιών5.

Προτεραιότητα εξακολουθεί να είναι η μακροοικονομική σταθερότητα, όπως ορίστηκε στο σύμφωνο

σταθερότητας και ανάπτυξης, αλλά ενσωματώνοντας ταυτόχρονα τους στόχους της ανάπτυξης και της

απασχόλησης. Η μετάβαση σε μια οικονομία της γνώσης λοιπόν συνεπάγεται ότι οι διαρθρωτικές

πολιτικές διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο απ' ό,τι στο παρελθόν.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ –

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΕ

Η προώθηση της πολιτικής έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης στην ΕΕ ήταν πάντοτε

συνδεδεμένη με την ενίσχυση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας και την προώθηση στόχων

ισόρροπης οικονομικής ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας, κοινωνικής προόδου και απασχόλησης6.

Η Στρατηγική της Λισαβόνας (ΣτΛ) - Μάρτιος 2000 - αναδεικνύει συν τοις άλλοις, τη συμβολή και

τη δράση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ) «στον οποίο οι ερευνητές, οι επιστημονικές

γνώσεις και οι τεχνολογίες κυκλοφορούν ελεύθερα»7. Η έννοια του ΕΧΕ έχει διάφορες πτυχές: μια

ευρωπαϊκή "εσωτερική αγορά" έρευνας στην οποία κυκλοφορούν ελεύθερα οι ερευνητές, οι

τεχνολογίες και οι γνώσεις/η γνώση· αποτελεσματικό συντονισμό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, των

εθνικών και περιφερειακών ερευνητικών δραστηριοτήτων, προγραμμάτων και πολιτικών· τέλος,

4 R., Cowana, N., Jonardb, “Network structure and the diffusion of knowledge”, Journal of Economic

Dynamics & Control, 2004.

5 Έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας: προς την Ευρώπη της καινοτομίας και της γνώσης,

Μάρτιος 2000.

6 Β., Χριστιανός, (επιμ.) «Συνθήκη της ΕΕ & ΣΛΕΕ, Κατ’ άρθρο ερμηνεία», εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα,

2012.

7 Άρθρο 179 παρ.1 ΣΛΕΕ

πρωτοβουλίες υλοποιούμενες και χρηματοδοτούμενες σε ευρωπαϊκό επίπεδο8.

Όλες οι δραστηριότητες Ε&Α της ΕΕ συντονίζονται από το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο9 (7

ο ΠΠ) που

αποτελεί βασικό εργαλείο στρατηγικής και χρηματοδοτικό μέσο της Ένωσης. Σύμφωνα με τη ΣτΛ,

βασικός στόχος του 7ου

ΠΠ είναι η συμβολή στην ανάδειξη της Ένωσης ως του κυριότερου χώρου

έρευνας στον κόσμο. Απαραίτητος γι’ αυτό θεωρείται ο συντονισμός όλων των δράσεων που

αναλαμβάνονται, με στόχο τη συνοχή των εθνικών πολιτικών έρευνας τόσο μεταξύ τους (οριζόντια)

όσο και με την πολιτική της Ένωσης (κάθετη συνοχή)10

. Το πρόγραμμα-πλαίσιο εστιάζεται κυρίως

στην προαγωγή της πλέον προηγμένης έρευνας παγκοσμίου επιπέδου και στις επενδύσεις στην έρευνα

αυτή, με βάση πρωτίστως την αρχή της αριστείας στην έρευνα. Για την επίτευξη αυτών των στόχων,

προωθεί τέσσερις τύπους δραστηριοτήτων: το Πρόγραμμα Συνεργασία, το Πρόγραμμα Ιδέες, το

Πρόγραμμα Άνθρωποι και το Πρόγραμμα Ικανότητες. Τέλος, ένα ειδικό πρόγραμμα υλοποιείται με

δράσεις του Κοινού Κέντρου Ερευνών δίνοντας έμφαση στους εξής τομείς: ευημερία σε μια κοινωνία

έντασης γνώσης, αλληλεγγύη, βιωσιμότητα και υπεύθυνη διαχείριση των πόρων, ασφάλεια και

ελευθερία, και η Ευρώπη ως παγκόσμιος εταίρος. Επίσης ενθαρρύνεται η συμμετοχή των

Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (MME), συμπεριλαμβανομένων των μικρών και πολύ μικρών

επιχειρήσεων καθώς και των βιοτεχνικών επιχειρήσεων, σε όλους τους τομείς και τους μηχανισμούς

του εβδόμου προγράμματος πλαισίου, με σκοπό τη διευκόλυνση της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων

της έρευνας, διασφαλίζοντας τη συμπληρωματικότητα και τη συνέργεια με το πρόγραμμα-πλαίσιο για

την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία11

.

Το πρόγραμμα «Συνεργασία» παρέχει ενίσχυση στη διακρατική συνεργασία επί θεματικών που

έχουν καθορισθεί με γνώμονα τις πολιτικές ανάγκες12

, σε κάθε κλίμακα εντός της ΕΕ και πέραν

8 COM(2007) 161, «ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ, Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας: Νέες προοπτικές», Επιτροπή των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Βρυξέλλες, 2007

9 Οι γενικοί στόχοι και οι δράσεις ορίζονται στα άρθρα 179 και 180 της ΣΛΕΕ.

10 Β., Χριστιανός, (επιμ.) «Συνθήκη της ΕΕ & ΣΛΕΕ, Κατ’ άρθρο ερμηνεία», εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη,

Αθήνα, 2012.

11 Ν., Μούσης, «Ευρωπαϊκή Ένωση: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική», Δέκατη τρίτη ενημερωμένη έκδοση,

εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2011.

12 Τέτοιοι τομείς είναι: υγεία – τρόφιμα, γεωργία και αλιεία, βιοτεχνολογία - τεχνολογίες πληροφοριών και

επικοινωνίας - νανοεπιστήμες, νανοτεχνολογίες, υλικά και νέες τεχνολογίες παραγωγής – ενέργεια –

περιβάλλον (συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής του κλίματος) – μεταφορές (συμπεριλαμβανομένης της

αεροναυτικής) – κοινωνικοοικονομικές και ανθρωπιστικές επιστήμες – διάστημα – ασφάλεια.

αυτής, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που αφορούν στην κοινωνία, στην

οικονομία, στη δημόσια υγεία, στο περιβάλλον και στη βιομηχανία13

.

Το πρόγραμμα «Ιδέες» ενισχύει το δυναμισμό, τη δημιουργικότητα και την αριστεία της

ευρωπαϊκής έρευνας αιχμής14

. Υποστηρίζονται ερευνητικά έργα που αναλαμβάνονται με

πρωτοβουλία ερευνητών, σε οποιοδήποτε επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο, και υλοποιούνται

από μεμονωμένες ομάδες, ανταγωνιζόμενες μεταξύ τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι ευρωπαϊκές

δραστηριότητες έρευνας αιχμής εφαρμόζονται από ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ).

Το πρόγραμμα «Άνθρωποι» αποσκοπεί στην υποστήριξη της κατάρτισης και επαγγελματικής

εξέλιξης των μεμονωμένων ερευνητών και συνεπώς στην ποιοτική και ποσοτική αύξηση του

ανθρώπινου δυναμικού Ε&Α στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων αναγνωρίζοντας το «επάγγελμα» του

ερευνητή, προκειμένου να διατηρηθούν η αριστεία στη βασική έρευνα και η οργανική ανάπτυξη

της τεχνολογικής έρευνας, καθώς και να ενθαρρυνθεί η κινητικότητα των ευρωπαίων ερευνητών

από, προς και εντός της Ευρώπης15

. Ενθαρρύνει τους ανθρώπους να αρχίσουν το επάγγελμα του

ερευνητή, ενθαρρύνει τους ευρωπαίους ερευνητές να παραμείνουν στην Ευρώπη, επιδιώκει να

προσελκύσει στην Ευρώπη ερευνητές απ' όλο τον κόσμο16

.

Το πρόγραμμα «Ικανότητες» στοχεύει στην αναβάθμιση και βελτιστοποίηση της χρήσης των

σημαντικότερων υποδομών έρευνας17

που υπάρχουν στην Ευρώπη και στη δημιουργία, σε όλα τα

πεδία της επιστήμης και της τεχνολογίας, νέων υποδομών έρευνας πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος,

αναγκαίων για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας στην πρωτοπορία των

εξελίξεων στον χώρο της έρευνας, και ικανών να ενισχύσουν τη βάση γνώσεων και την

τεχνολογική τεχνογνωσία της βιομηχανίας18

. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το Ευρωπαϊκό

Στρατηγικό Φόρουμ Ερευνητικών Υποδομών (ESFRI), ως χώρος εντοπισμού των αναγκών και

13 Απόφαση 2006/971/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 2006.

14 Απόφαση 2006/972/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 2006. Ο όρος «έρευνα αιχμής» υποδηλώνει, αφενός

ότι η βασική έρευνα στους χώρους της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει κρίσιμη σημασία για την

οικονομική και κοινωνική ευημερία και, αφετέρου, ότι η έρευνα στα όρια και πέραν των ορίων της

σύγχρονης γνώσης προχωρά σε νέους δρόμους γεμάτους προκλήσεις που καταργούν τα σύνορα μεταξύ

επιστημονικών κλάδων.

15 Απόφαση 2006/973/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 2006.

16 Ν., Μούσης, «Ευρωπαϊκή Ένωση: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική», Δέκατη τρίτη ενημερωμένη έκδοση,

εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2011.

17 Ως «υποδομές έρευνας» νοούνται οι εγκαταστάσεις, πόροι ή υπηρεσίες που χρειάζεται η ερευνητική

κοινότητα για να διεξαγάγει έρευνα σε οποιοδήποτε επιστημονικό - τεχνολογικό πεδίο.

18 Απόφαση 2006/974/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 2006.

χάραξης οδικού χάρτη για τις ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές. Οι υποδομές έρευνας

διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην πρόοδο των γνώσεων και της τεχνολογίας,

και στην αξιοποίησή τους. Είναι ακριβές και η ανάπτυξή τους απαιτεί ευρύ φάσμα τεχνογνωσίας,

για τον λόγο αυτό πρέπει να είναι δυνατή η χρήση και η αξιοποίησή τους από τον μέγιστο δυνατό

αριθμό επιστημονικών και βιομηχανικών χρηστών σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Για την επίτευξη των

στόχων του το πρόγραμμα υποστηρίζει βασικές πλευρές του ευρωπαϊκού δυναμικού έρευνας και

καινοτομίας, όπως: οι υποδομές έρευνας, οι περιφερειακές συσπειρώσεις με άξονα την έρευνα, η

πλήρης απελευθέρωση του ερευνητικού δυναμικού των περιφερειών σύγκλισης και των εξόχως

απόκεντρων περιοχών της Ένωσης, η έρευνα προς όφελος των ΜΜΕ19

, ζητήματα «ένταξης της

επιστήμης στον κοινωνικό ιστό», η υποστήριξη της συνεκτικής ανάπτυξης πολιτικών και οι

οριζόντιες δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας.

Στο πλαίσιο της ΣτΛ λειτουργεί επίσης και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας

(ΕΙΤ). Με την ίδρυση του επιδιώκεται ελάττωση του κατακερματισμού του ευρωπαϊκού τομέα

γνώσεων, δημιουργία καινούριων μοντέλων αναφοράς με βάση την αριστεία, ενσωμάτωση της

διάστασης των επιχειρήσεων και της καινοτομίας στην έρευνα και την εκπαίδευση και

αντιμετώπιση του κενού της καινοτομίας20

. Καλείται να υλοποιήσει τη σύζευξη των τριών

στοιχείων του τριγώνου της γνώσης (παιδεία, έρευνα, καινοτομία) προσελκύοντας τους

καλύτερους συντελεστές και ταλαντούχα πρόσωπα, και αναπτύσσοντας τα πολυάριθμα δίκτυά του.

Ουσιαστικά επιδιώκει μεγαλύτερη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας και ανταγωνιστικότητας

της Ευρώπης, ενισχύοντας την ικανότητα της ΕΕ και των κρατών μελών στην καινοτομία.

Τέλος, λοιπές πρωτοβουλίες δράσης αποτελούν η σύναψη συμφωνιών επιστημονικής και

τεχνολογικής συνεργασίας με τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς (Αργεντινή, Κίνα), καθώς και η

δημιουργία κοινών επιχειρήσεων (Galileo, SESAR, Clean Sky, ENIAC, για τα καινοτόμα

φάρμακα, για κυψέλες καυσίμου και υδρογόνου κ.α.), όπως επίσης και μια σειρά από άλλες

δράσεις για την ασφάλεια και την άμυνα, την εξερεύνηση του διαστήματος, την επιστήμη και

τεχνολογία και τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής διαστημικής βιομηχανίας21

.

19 Ιδιαίτερα μέσω του κοινού προγράμματος «Eurostars» (Απόφαση 743/2008).

20 Ν., Μούσης, «Ευρωπαϊκή Ένωση: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική», Δέκατη τρίτη ενημερωμένη έκδοση,

εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2011.

21 Β., Χριστιανός, (επιμ.) «Συνθήκη της ΕΕ & ΣΛΕΕ, Κατ’ άρθρο ερμηνεία», εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη,

Αθήνα, 2012.

ΕΥΡΩΠΗ 2020

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ – ΣΤΟΧΟΙ – ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε στις 3 Μαρτίου 2010 τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» με στόχο

την έξοδο από την κρίση και την προετοιμασία της οικονομίας της ΕΕ για την επόμενη δεκαετία . Η

Επιτροπή έχει καθορίσει τρεις προτεραιότητες – κύριους μοχλούς ανάπτυξης, οι οποίες θα

υλοποιηθούν με συγκεκριμένες δράσεις τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο: έξυπνη

ανάπτυξη, βιώσιμη ανάπτυξη και ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Ο αγώνας αυτός για την

ανάπτυξη και την απασχόληση πρέπει να καταστεί προτεραιότητα σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο και

επιβάλλει τη συστράτευση όλων των ενδιαφερομένων σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι οικονομίες είναι πλέον αλληλένδετες κατά τρόπο αναπόδραστο. Η Ευρώπη πρέπει να αντλήσει

διδάγματα από την παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση. Κανένα κράτος μέλος δεν

μπορεί να αντεπεξέλθει αποτελεσματικά στις παγκόσμιες προκλήσεις με μεμονωμένες ενέργειες. Η

στρατηγική «Ευρώπη 2020» καθορίζει ένα όραμα και θέτει πέντε πρωταρχικούς στόχους, βάσει

των οποίων καθορίζεται το σημείο στο οποίο θα πρέπει να φθάσει η ΕΕ έως το 2020 (και σε

συνάρτηση με τους οποίους είναι δυνατό να εκτιμηθεί η πρόοδος που συντελείται).

1. Απασχόληση

2. Έρευνα και Ανάπτυξη

3. Κλιματική αλλαγή / Ενέργεια (Στόχος «20/20/20»)

4. Εκπαίδευση

5. Φτώχεια/ Κοινωνικός αποκλεισμός

Το δε θεματολόγιο της, περιλαμβάνει μια σειρά επτά εμβληματικών πρωτοβουλιών. Η

υλοποίηση των πρωτοβουλιών αυτών αποτελεί κοινή προτεραιότητα, και θα απαιτηθεί η ανάληψη

δράσης σε όλα τα επίπεδα: ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό.

Έξυπνη ανάπτυξη

Ο χαμηλότερος ρυθμός ανάπτυξης της Ευρώπης – σε σχέση με τους βασικούς ανταγωνιστές της –

οφείλεται κυρίως στο χάσμα παραγωγικότητας που προκλήθηκε εν μέρει από τα χαμηλότερα

επίπεδα επενδύσεων σε Ε&Α και καινοτομία, την ανεπαρκή χρήση των τεχνολογιών πληροφοριών

και επικοινωνιών και τη δυσκολία πρόσβασης ορισμένων τμημάτων της κοινωνίας στην

καινοτομία22

. Σε ότι αφορά στην εκπαίδευση/κατάρτιση, περίπου το 25% των μαθητών

έχουν δυσκολίες στην ανάγνωση ενώ πάρα πολλοί νέοι εγκαταλείπουν τις σπουδές τους χωρίς να

αποκτήσουν καμία δεξιότητα. Ο αριθμός των ατόμων που αποκτά ένα μεσαίο επίπεδο δεξιοτήτων

είναι μεγαλύτερος, αλλά οι δεξιότητες αυτές συχνά δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς

εργασίας. Λιγότεροι από το ένα τρίτο των Ευρωπαίων ηλικίας 25-34 ετών έχουν πτυχίο

πανεπιστημίου (40% στις ΗΠΑ και πάνω από το 50% στην Ιαπωνία) και τα ευρωπαϊκά

πανεπιστήμια βρίσκονται χαμηλά στην παγκόσμια κατάταξη των πανεπιστημίων – μόνο 2

περιλαμβάνονται στον κατάλογο των 20 καλύτερων πανεπιστημίων στον κόσμο23

. Επιπρόσθετα καθώς οι

Ευρωπαίοι ζουν περισσότερο και αποκτούν λιγότερα παιδιά, ένας μικρότερος αριθμός

εργαζομένων καλείται να συντηρήσει έναν μεγαλύτερο αριθμό συνταξιούχων, και να χρηματοδοτήσει

γενικότερα το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. Σήμερα ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών

αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό απ’ ό,τι πριν από το 2007 (κατά περίπου δύο εκατομμύρια κάθε χρόνο

σε σύγκριση με ένα εκατομμύριο προηγουμένως). Μια οικονομία βασισμένη στη γνώση προσφέρει

περισσότερες δυνατότητες στους πολίτες να συνεχίσουν να εργάζονται για μεγαλύτερο χρονικό

διάστημα, μειώνοντας έτσι την επιβάρυνση του ενεργού πληθυσμού.

Έξυπνη ανάπτυξη σημαίνει βελτίωση των επιδόσεων στους τομείς της εκπαίδευσης (ενθάρρυνση

των ατόμων για μάθηση, σπουδές και βελτίωση των δεξιοτήτων τους), της έρευνας/

καινοτομίας (δημιουργία νέων προϊόντων/υπηρεσιών που ευνοούν την ανάπτυξη και την απασχόληση

και συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων), και της ψηφιακής

κοινωνίας (αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών). H ΕΕ θα δώσει ώθηση

στην έξυπνη ανάπτυξη μέσω 3 εμβληματικών πρωτοβουλιών:

1. Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη

Δημιουργία ενιαίας ψηφιακής αγοράς βασισμένης στο γρήγορο/πολύ γρήγορο διαδίκτυο και

σε διαλειτουργικές εφαρμογές24

.

22 Για παράδειγμα, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν σήμερα μόλις το ένα τέταρτο της

παγκόσμιας αγοράς τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (αξίας 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ) ενώ ο

χαμηλός ρυθμός υλοποίησης διαδικτύου υψηλής ταχύτητας επηρεάζει την ικανότητα της Ευρώπης να

καινοτομεί, να διαδίδει τη γνώση και να διανέμει αγαθά και υπηρεσίες, αφήνοντας τις αγροτικές περιοχές

στην απομόνωση.

23 Shanghai rankings index (ARWU - Academic Ranking of World Universities).

24 Έως το 2020 το 50% τουλάχιστον των ευρωπαϊκών νοικοκυριών να έχει πρόσβαση σε διαδικτυακές

συνδέσεις άνω των 100 Mbps.

2. Ένωση Καινοτομίας

Επανεστίαση στις κυριότερες προκλήσεις της κοινωνίας μας, όπως η κλιματική αλλαγή, η

ενεργειακή απόδοση και η αποτελεσματική χρήση των πόρων, η υγεία και οι δημογραφικές

μεταβολές , με ταυτόχρονη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ επιστήμης και αγοράς ούτως ώστε οι

εφευρέσεις να μετατρέπονται σε προϊόντα25

και ταυτόχρονη ενίσχυση κάθε κρίκου της αλυσίδας

καινοτομίας, από τη βασική έρευνα έως την εμπορία.

3. Νεολαία σε κίνηση

Βελτίωση της ποιοτικής στάθμης και της διεθνούς ελκυστικότητας του συστήματος ανώτερης

εκπαίδευσης της Ευρώπης με την προώθηση της κινητικότητας των σπουδαστών και των

επαγγελματιών νεαρής ηλικίας26

. Βοήθεια στους σπουδαστές και στους ασκούμενους για να

σπουδάσουν στο εξωτερικό, περισσότερα εφόδια στους νέους για να διευκολυνθεί η ένταξή τους

στην αγορά εργασίας, ενίσχυση των επιδόσεων και της παγκόσμιας αίγλης των ευρωπαϊκών

πανεπιστημίων, βελτίωση όλων των επιπέδων εκπαίδευσης και κατάρτισης (ακαδημαϊκή αριστεία,

ισότητα ευκαιριών).

Βιώσιμη ανάπτυξη

Η υπερβολική εξάρτησή μας από ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα)

εκθέτει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις σε επιζήμιες και δαπανηρές διακυμάνσεις των

τιμών, απειλεί την οικονομική μας ασφάλεια, συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή. Ο δε

παγκόσμιος ανταγωνισμός για τους φυσικούς πόρους προβλέπεται να ενταθεί με αποτέλεσμα να

ασκηθεί πίεση στο περιβάλλον27

. Σε ότι αφορά στην κλιματική αλλαγή, για να επιτύχουμε τους

στόχους μας για το κλίμα, είναι αναγκαίο όχι μόνο να μειώσουμε ταχύτερα τις εκπομπές

άνθρακα αλλά και να αξιοποιήσουμε νέες τεχνολογίες, όπως η αιολική και ηλιακή ενέργεια.

Πρέπει ακόμη να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα των οικονομιών μας στους κλιματικούς κινδύνους

25 Παραδείγματος χάρη, το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας θα επέτρεπε στις επιχειρήσεις να

εξοικονομήσουν 289 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.

26 Ένα χειροπιαστό μέτρο εν προκειμένω θα ήταν να καταστούν οι κενές θέσεις εργασίας σε όλα τα κράτη

μέλη περισσότερο προσπελάσιμες για τους ενδιαφερόμενους απανταχού στην Ευρώπη και να

αναγνωρίζονται δεόντως τα επαγγελματικά προσόντα και η επαγγελματική πείρα.

27 Με την επίτευξη των ενεργειακών μας στόχων, η Ευρώπη θα εξοικονομήσει 60 δισεκατομμύρια ευρώ από

εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου μέχρι το 2020, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό τόσο για την ενεργειακή

μας ασφάλεια όσο και για την οικονομία μας. Η περαιτέρω πρόοδος στην ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής

ενεργειακής αγοράς μπορεί να αυξήσει το ΑΕΠ κατά 0,6% έως 0,8%.

και την ικανότητά μας για πρόβλεψη και αντιμετώπιση των καταστροφών. Επιπρόσθετα η ΕΕ

πρέπει να βελτιώσει την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητά της. Είναι σκόπιμο να

διατηρήσει το προβάδισμά της στις πράσινες λύσεις, κυρίως ενόψει του εντεινόμενου

ανταγωνισμού από την Κίνα και τη Βόρειο Αμερική. Η επίτευξη του στόχου για ικανοποίηση των

ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης από ανανεώσιμες πηγές (σε ποσοστό 20%) μπορεί να

δημιουργήσει περισσότερες από 600.000 θέσεις εργασίας στην ΕΕ, και επιπλέον 400.000 αν

επιτύχουμε τον στόχο βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης κατά 20%. Οι δε δεσμεύσεις για τη

μείωση των εκπομπών πρέπει να υλοποιηθούν μεριμνώντας ταυτόχρονα για τη διάδοση

καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων.

Βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει οικοδόμηση μιας πιο ανταγωνιστικής οικονομίας χαμηλών εκπομπών

άνθρακα που κάνει αποτελεσματική και βιώσιμη χρήση των πόρων της, προστασία του

περιβάλλοντος, αποτροπή της απώλειας βιοποικιλότητας, αξιοποίηση της πρωτοπορίας της Ευρώπης

στην ανάπτυξη νέων πράσινων τεχνολογιών και μεθόδων παραγωγής, εγκατάσταση αποδοτικών και

έξυπνων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, εκμετάλλευση των δικτύων σε επίπεδο ΕΕ για να ενισχυθεί

το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των επιχειρήσεων, βελτίωση του επιχειρηματικού

περιβάλλοντος, ιδίως για τις ΜΜΕ και παροχή βοήθειας στους καταναλωτές για να κάνουν σωστές

επιλογές. H ΕΕ θα δώσει ώθηση στη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω 2 εμβληματικών πρωτοβουλιών:

1. Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους της

Είναι αναγκαία η αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τη χρήση πόρων και ενέργειας με τη

μείωση των εκπομπών CO2, την προώθηση μεγαλύτερης ενεργειακής ασφάλειας και τη μείωση του

βαθμού εκμετάλλευσης φυσικών πόρων για τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε και καταναλώνουμε.

2. Μια βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης

Χρειάζεται βιομηχανική πολιτική για πράσινη ανάπτυξη που θα βοηθά τις επιχειρήσεις να

ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, της οικονομικής κρίσης και της

μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ώστε να είναι ανταγωνιστική στον

κόσμο που θα προκύψει μετά την κρίση, με την προαγωγή της επιχειρηματικότητας και την

ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων. Αυτό θα επιτευχθεί στηρίζοντας την επιχειρηματικότητα, για να γίνουν

οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πιο ανταγωνιστικές και αποτελεσματικές, συνεκτιμώντας όλους τους

κρίκους της παγκοσμιοποιημένης αλυσίδας αξίας – από την πρόσβαση στις πρώτες ύλες έως τις

υπηρεσίες μετά την πώληση. Η πολιτική αυτή μπορεί να καταρτιστεί μόνο μέσω της στενής

συνεργασίας με επιχειρήσεις, συνδικαλιστικές οργανώσεις, πανεπιστημιακούς φορείς, ΜΚΟ και

οργανώσεις καταναλωτών και με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας.

Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το εργατικό δυναμικό της Ευρώπης συρρικνώνεται ως

αποτέλεσμα των δημογραφικών αλλαγών – λιγότεροι εργαζόμενοι συντηρούν έναν ολοένα

μεγαλύτερο αριθμό ανενεργών ατόμων. Η ΕΕ πρέπει να αυξήσει το συνολικό ποσοστό

απασχόλησης: το ποσοστό απασχόλησης είναι ιδιαίτερα χαμηλό για τις γυναίκες (63% έναντι 76%

για τους άνδρες ηλικίας 20-64) και για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, 55-64 ετών (46%

έναντι 62% στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία). Οι Ευρωπαίοι εργάζονται λίγες ώρες – κατά 10% λιγότερες

σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Η οικονομική κρίση προκάλεσε υψηλή ανεργία ανάμεσα

στους νέους και έκανε δυσκολότερη την εύρεση εργασίας για τους ανέργους. Περίπου 80

εκατομμύρια άτομα έχουν ελάχιστες ή βασικές δεξιότητες και επωφελούνται λιγότερο από τις

δυνατότητες της διά βίου μάθησης σε σχέση με τα πιο μορφωμένα άτομα. Τέλος, το 8% των

εργαζομένων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Έως το 2020, 16 εκατ. περισσότερες θέσεις

εργασίας θα απαιτούν υψηλά προσόντα, ενώ οι θέσεις εργασίας που απαιτούν ειδίκευση χαμηλού

επιπέδου θα μειωθούν κατά 12 εκατομμύρια. Έτσι, η απόκτηση και η τελειοποίηση νέων

δεξιοτήτων είναι όλο και πιο σημαντικές.

Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς σημαίνει αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στην Ευρώπη,

βοήθεια στα άτομα όλων των ηλικιών να προετοιμαστούν και να μπορέσουν να διαχειριστούν τις

αλλαγές, μέσω επενδύσεων σε δεξιότητες και επαγγελματική κατάρτιση, εκσυγχρονισμό των

αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και διασφάλιση ότι ολόκληρη η

ΕΕ θα αποκομίσει τα οφέλη της ανάπτυξης. H ΕΕ θα δώσει ώθηση στην χωρίς αποκλεισμούς

ανάπτυξη μέσω 2 εμβληματικών πρωτοβουλιών:

1. Την ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας

Απευθύνεται σε μεμονωμένα άτομα, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να αποκτούν νέες δεξιότητες,

να προσαρμόζονται στις αλλαγές της αγοράς εργασίας και να αλλάζουν με επιτυχία επάγγελμα,

αλλά και στην κοινωνία στο σύνολό της, εκσυγχρονίζοντας τις αγορές εργασίας ώστε να αυξηθεί το

επίπεδο απασχόλησης, να μειωθεί η ανεργία, να αυξηθεί η παραγωγικότητα του εργατικού

δυναμικού και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των κοινωνικών προτύπων σε μια περίοδο κατά την

οποία συνταξιοδοτούνται όσοι γεννήθηκαν την εποχή της μεταπολεμικής δημογραφικής έκρηξης.

2. Την ευρωπαϊκή πλατφόρμα κατά της φτώχειας

Στοχεύει στη διασφάλιση οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, στην εγγύηση του0

σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και

κοινωνικού αποκλεισμού, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να ζουν αξιοπρεπώς και να συμμετέχουν

ενεργά στην κοινωνία και στην παροχή βοήθειας στους πολίτες για να ενταχθούν στις κοινότητες

όπου ζουν, να μορφωθούν, να βρουν δουλειά και να έχουν πρόσβαση σε κοινωνικά οφέλη.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Η επιστημονική κοινωνία αποτελεί την βασική πηγή γνώσης, μέσω της έρευνας που

πραγματοποιείται σε εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα. Η τεχνολογική γνώση προέρχεται

περισσότερο από τη διύλιση και την εφαρμογή της γνώσης σε πρακτικά θέματα. Η εμφάνιση του

ιδιωτικού τομέα στην έρευνα και όχι μόνο του δημόσιου, κάνει την έρευνα «ανταγωνιστικό

προϊόν». Η σύνδεση της επιστήμης και της κοινωνίας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ομαλή

μετάβαση της Ευρώπης σε μια οικονομία βασισμένη στη γνώση. Σε αυτή τη φάση, τα

Πανεπιστήμια οφείλουν να δημιουργήσουν δεσμούς με τη μη ακαδημαϊκή κοινωνία σε τοπικό,

περιφερειακό και εθνικό επίπεδο28

. Ο τρόπος για να συμβεί αυτό είναι προγράμματα δια βίου

μάθησης, σεμινάρια και άλλα.

Τώρα που όλοι διαπιστώνουν ότι μεταβαίνουμε από την οικονομία του κεφαλαίου στην οικονομία

της γνώσης, και ότι η κατοχή πληροφορίας δε συνεπάγεται κατ’ ανάγκη και γνώση,

συνειδητοποιούν ότι πρέπει να επανεξεταστεί η σχέση μεταξύ αυτών των δύο εννοιών και να

εντοπιστούν οι ουσιαστικές διαφορές τους. Πρόκειται για ένα προβληματισμό στον οποίο πρέπει να

πρωταγωνιστήσει η εκπαίδευση. Χρειάζεται να αναθεωρηθεί η παγιωμένη αντίληψη ότι το σχολείο

ή το πανεπιστήμιο «μεταδίδουν γνώσεις». Οργανωμένες πληροφορίες μεταδίδουν.. Αυτό σημαίνει

ότι η εκπαίδευση εκτός των άλλων, πρέπει να εκπαιδεύσει τους νέους ότι η γνώση είναι στάση

ζωής. Και όλα αυτά, μέσα σ’ έναν κόσμο που η επινοητικότητα και η συνεχής αξιοποίηση της

πληροφορίας είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για την οικονομική, επαγγελματική και πνευματική

τους επιβίωση. Το συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε διαρκώς.

Στις 20 Νοεμβρίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε μια νέα στρατηγική με τίτλο

«Ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης», στόχος της οποίας είναι να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να

αναλάβουν άμεσα δράση ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι νέοι αναπτύσσουν τις δεξιότητες και τις

ικανότητες που απαιτούνται στην αγορά εργασίας και να επιτευχθούν οι στόχοι τους για την

ανάπτυξη και την απασχόληση. Η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ)

και των ανοικτών εκπαιδευτικών πόρων (ΑΕΠ) πρέπει να αναβαθμιστεί σε όλα τα μαθησιακά

πλαίσια. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επικαιροποιήσουν τις δεξιότητές τους μέσω τακτικής

επιμόρφωσης. Επίσης, η στρατηγική καλεί τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τους δεσμούς μεταξύ

28 F., Amesse, et al. “Technology transfer revisited from the perspective of the knowledge-based economy”,

Research Policy, 2001.

της εκπαίδευσης και των εργοδοτών, να φέρουν τις επιχειρήσεις στην τάξη και να δώσουν

στους νέους μία γεύση της απασχόλησης μέσω της αυξημένης μάθησης με βάση την εργασία.

Οι υπουργοί Παιδείας της ΕΕ ενθαρρύνονται επίσης να εντείνουν τη συνεργασία τους στον τομέα

της μάθησης με βάση την εργασία. Οι μέθοδοι αξιολόγησης πρέπει να προσαρμοστούν και να

εκσυγχρονιστούν, με ένα νέο κριτήριο αξιολόγησης για την εκμάθηση γλωσσών, κατευθυντήριες

γραμμές για την αξιολόγηση και την ανάπτυξη της εκπαίδευσης στην επιχειρηματικότητα και

ανάλυση των επιπτώσεων σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τη χρήση των ΤΠΕ και των ΑΕΠ, ώστε να

ανοίξει ο δρόμος για μια νέα πρωτοβουλία το 2013 με τίτλο «Ανοικτή εκπαίδευση», και με στόχο

να μεγιστοποιηθεί η δυνατότητα χρήσης των ΤΠΕ για μαθησιακούς σκοπούς.

Ο ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης εν συντομία:

Μεγαλύτερη εστίαση στην ανάπτυξη εγκάρσιων και βασικών δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα

(ισχύει ιδίως για τις επιχειρηματικές δεξιότητες και τις δεξιότητες στον τομέα των ΤΠΕ).

Νέο κριτήριο αξιολόγησης για την εκμάθηση ξένων γλωσσών (μέχρι το 2020, τουλάχιστον το

50% των ατόμων ηλικίας 15 ετών πρέπει να γνωρίζουν μια πρώτη ξένη γλώσσα – από 42% σήμερα,

ενώ τουλάχιστον το 75% θα πρέπει να διδάσκονται μια δεύτερη – από 61% σήμερα).

Επενδύσεις για τη δημιουργία συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης

παγκόσμιου κύρους και για τη βελτίωση των επιπέδων της μάθησης με βάση την εργασία.

Αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που

αποκτώνται έξω από το σύστημα της επίσημης εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Πλήρης αξιοποίηση της τεχνολογίας, ιδίως του διαδικτύου.

Υποστήριξη των μεταρρυθμίσεων από καλά καταρτισμένους, δραστήριους εκπαιδευτικούς με

επιχειρηματικό πνεύμα.

Χρηματοδότηση με στόχο να μεγιστοποιηθεί η απόδοση της επένδυσης (ιδίως στην

επαγγελματική εκπαίδευση και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση).

Προσέγγιση βάσει εταιρικής σχέσης. Χρειάζεται τόσο δημόσια, όσο και ιδιωτική

χρηματοδότηση προκειμένου να ενισχυθεί η καινοτομία και να αυξηθεί η γόνιμη αλληλεπίδραση

μεταξύ του ακαδημαϊκού κόσμου και των επιχειρήσεων.

Η κ. Ανδρούλλα Βασιλείου, Επίτροπος ΕΕ (Κύπρος) αρμόδια για την εκπαίδευση, τον πολιτισμό,

την πολυγλωσσία και τη νεολαία, δήλωσε: «Ο ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης δεν είναι απλώς θέμα

οικονομικών πόρων: ενώ είναι αλήθεια ότι πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο στην εκπαίδευση και

την κατάρτιση, είναι σαφές ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει επίσης να εκσυγχρονιστούν και να

είναι περισσότερο ευέλικτα όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνονται στις πραγματικές

ανάγκες της σημερινής κοινωνίας. Η ανάκαμψη της βιώσιμης ανάπτυξης στην Ευρώπη θα επιτευχθεί

μόνο με την εκπαίδευση ατόμων ώστε να αποκτήσουν υψηλή ειδίκευση και ικανότητα προσαρμογής

και να μπορούν να συμβάλλουν στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Οι αποτελεσματικές και

ορθά στοχοθετημένες επενδύσεις είναι θεμελιώδεις για τον σκοπό αυτό, αλλά οι στόχοι μας δεν θα

επιτευχθούν με τη μείωση των προϋπολογισμών για την εκπαίδευση».

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η μετάβαση στην οικονομία - κοινωνία της γνώσης είναι προτεραιότητα υψίστης σημασίας για μια

αναπτυγμένη χώρα. Η οικονομία γνώσης είναι πιο κερδοφόρα, ενώ μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα

και να ξεπεράσει παροδικές κρίσεις. Οι εργαζόμενοι της, κερδίζουν περισσότερα, γιατί το προϊόν που

εμπεριέχει γνώση πληρώνεται περισσότερο από τα απλά βιομηχανικά ή αγροτικά προϊόντα. Αυτό που

διαπραγματεύονται, οι γνώσεις τους, η εφευρετικότητά τους, το ταλέντο τους δεν μπορεί κάποιος να το

βρει εύκολα σε άλλο εργαζόμενο. Η οικονομία και κοινωνία της γνώσης προκαλεί επίσης σεβασμό στις

μελλοντικές γενιές και δημιουργεί μνημεία που θα τα επισκέπτονται οι τουρίστες του μέλλοντος. Οι

νέες τάσεις διαδέχονται η μία την άλλη με τέτοιο ρυθμό, που η απορρόφησή τους από την αγορά

καθίσταται έργο περίπλοκο. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση στρατηγικών διαμόρφωσης και

αξιοποίησης του νέου ψηφιακού τοπίου στη βάση του δημοσίου συμφέροντος αναδεικνύεται σε

κεντρικό στόχο μέσα στην ΕΕ. Για να επιτευχθεί η Ευρώπη του 2020 θα πρέπει το ηγετικό πνεύμα

και η ανάληψη ευθύνης να ανυψωθούν σε νέο επίπεδο. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων

καλούνται να ενστερνισθούν τη νέα αυτή στρατηγική. Οι μέθοδοι διακυβέρνησης θα ενισχυθούν

προκειμένου να διασφαλίζεται ο μετασχηματισμός των δεσμεύσεων σε έμπρακτα και

αποτελεσματικά μέτρα. Οι εκθέσεις και αξιολογήσεις, στο πλαίσιο τόσο της στρατηγικής «Ευρώπη

2020» όσο και του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) θα διεξάγονται ταυτόχρονα, για

μεγαλύτερη συνεκτικότητα. Αυτό θα επιτρέψει σε αμφότερες τις στρατηγικές να κατατείνουν στην

επίτευξη παρεμφερών μεταρρυθμιστικών στόχων, χωρίς να χάνουν τη λειτουργική τους αυτοτέλεια.

«H στρατηγική «Ευρώπη 2020» περιλαμβάνει το τι πρέπει να πράξουμε σήμερα και αύριο για να

επαναφέρουμε την οικονομία της ΕΕ σε υγιή τροχιά. Η κρίση έφερε στην επιφάνεια θεμελιώδη

ζητήματα και μη βιώσιμες τάσεις, που δεν μπορούμε πλέον να παραγνωρίζουμε. Η Ευρώπη

χαρακτηρίζεται από ένα έλλειμμα ανάπτυξης, το οποίο θέτει σε κίνδυνο το μέλλον μας. Πρέπει να

καταβάλουμε αποφασιστικές προσπάθειες για να θεραπεύσουμε τις αδυναμίες μας και να

εκμεταλλευτούμε τα πολλά ισχυρά μας σημεία. Καλούμαστε να οικοδομήσουμε ένα νέο οικονομικό

μοντέλο, βασισμένο στη γνώση, σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και σε υψηλά

ποσοστά απασχόλησης. Ο αγώνας αυτός απαιτεί τη συστράτευση όλων των ενδιαφερομένων σε

ολόκληρη την Ευρώπη», σημείωσε σε δήλωσή του ο πρόεδρος της Επιτροπής J.M.Barosso.

Το ταλέντο, είναι ο χρυσός του 21ου αιώνα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Γιαβρής, Άρης, «Η οικονομία της γνώσης και η σύγχρονη εκπαίδευση», ΕΘΝΟΣ, 14

Μαρτίου 2005.

- Έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας: προς την Ευρώπη της καινοτομίας και

της γνώσης, Μάρτιος 2000.

- Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, «ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ, Ευρωπαϊκός Χώρος

Έρευνας: Νέες προοπτικές», COM(2007) 161, Βρυξέλλες, 2007.

- Καμάρας, Δημήτριος, «Η οικονομία της γνώσης», ελληνική έκδοση του Economist, ένθετη

στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 26 Ιανουαρίου 2006.

- Συμεωνίδης, Γεώργιος, «Η καινοτομία , το μέγεθος της επιχείρησης και διάρθρωση της

αγοράς: Σουμπέτερ Υποθέσεις και Μερικά Νέα Θέματα», Οικονομικό Τμήμα ΟΟΣΑ, Working

Papers 161, Εκδόσεις ΟΟΣΑ, 1996.

- Χριστιανός, Βασίλειος, (επιμ.), «Συνθήκη της ΕΕ & ΣΛΕΕ – Κατ’ άρθρο ερμηνεία», εκδ.

Νομικής Βιβλιοθήκης, Αθήνα, 2012.

- Υπουργείο Ανάπτυξης, Γ.Γ. Έρευνας και Τεχνολογίας, «Προς την Οικονομία της Γνώσης:

Προοπτικές και Ρόλοι», Αθήνα, 2003.

- Amesse, F., et al. “Technology transfer revisited from the perspective of the knowledge-

based economy”, Research Policy, 2001.

- Cowana, R., “Network structure and the diffusion of knowledge”, Journal of Economic

Dynamics & Control, 2004.

- Malecki, E., “Dimensions of R&D Location in the United States”, Research Policy, Vol. 9,

No. 1, 1980.

- Shanghai rankings index (ARWU - Academic Ranking of World Universities).

- http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata

- http://www.europa.eu/legislation_summaries

- http://www.eurodirect.eliamep.gr/archives