NİTELİKLİ HEMŞİRENİN NİTELİKLİ HEMŞİRENİN YOĞUNBAKIMDA TUTULMASIYOĞUNBAKIMDA TUTULMASI

YASEMİN ERGÜNYASEMİN ERGÜN Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi,

Hemşirelik Bölümü, İstanbul, TürkiyeHemşirelik Bölümü, İstanbul, Türkiye

IntroductionIntroductionİnsan kaynakları kurumların sahip olduğu

önemli güçtür. Kurumlar ancak, nitelikli iş gücü aracılığıyla

hizmette fark yaratabilir.

İleri ve pahalı teknolojiye/cihazlara sahip olsanız bile, bu cihazları hasta yararına kullanabilecek yeterli sayı ve nitelikte insan gücünüz olmadığında, bunun hiçbir önemi yoktur.

Yine hastaneler, yanlış yönetsel kararların, Yine hastaneler, yanlış yönetsel kararların, hizmetteki kusurların doğrudan müşterisini etkileyen hizmetteki kusurların doğrudan müşterisini etkileyen hatta yaşamına mal olan yegane kuruluşladırhatta yaşamına mal olan yegane kuruluşladır..

Hastaneler özellikle yoğun bakım üniteleri emek yoğun üniteler olduğundan, işgücü kayıpları verilen hizmetleri ciddi biçimde etkiler.

Yüksek işgücü devir oranına ek olarak hemşirelerin sayısal yetersizliği hasta bakımında aksamalara ve maliyetlerin artmasına neden olur(Stordeur, D’hoore, The Next-Study Group 2007).

Sağlık kuruluşları kaynak kısıtlılığı ve yanlış insan gücü politikaları nedeniyle hemşire yetersizliği sorunuyla karşı karşıya kalmaktadır(Yaprak ve Seren 2007).

Dünya'da, hemşirelerin sayısında önemli bir azalmayla kendini gösteren hemşire iş gücü krizi yaşanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2006 yılı “Sağlık İçin Birlikte Çalışma” raporuyla küresel hemşire açığına dikkati çekmiş ve öncelikli sorun olarak ele almıştır(WHO 2006).

Bu bağlamda, Uluslar arası Hemşireler Birliği (ICN) iş gücü krizine dikkat çekmek ve çözüm önerilerini tartışmak amacıyla 2007 yılında Uluslar arası Hemşireler Günü’nün teması olarak “Olumlu Çalışma Ortamları, Kaliteli İş Yerleri, Kaliteli Hasta Bakımı” konusunu işlemiştir(Türkmen, Badır, Balcı,Topçu Akkuş 2011).

Ülkemizde 2003 yılında Sağlıkta Dönüşüm Projesi kapsamında sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesi çalışmaları hızlanmış; özel ve kamu sektöründe hemşire iş gücü sıkıntısı artmıştır.

Öte yandan, hastanelerde kalite çalışmalarıyla birlikte rekabet artmış ve hemşire devir hızı yükselmesine neden olmuştur(Türkmen, Badır, Balcı,Topçu Akkuş 2011).

Günümüzde özellikle meslekte yeni olan mezunların hızla mesleği bırakmaları, var olan hemşirelerin işe devamının ve kuruma bağlılığının sağlanamaması, hemşirelik dışı görevlere yönelmeleri sonucu hemşire yetersizliği artmıştır(Yaprak ve Seren 2007).

Amerika Birleşik Devletleri’nde mesleğe olan talep azalmışken, ülkemizde iş bulma güvencesi nedeniyle mesleğe talep artmaktadır. Ancak hemşireleri işte tutma ve kaynakları akılcı kullanmada ciddi sıkıntılar bulunmaktadır. Ayrıca, bu soruna jenerasyonel faktörler eklenince sorun daha fazla derinleşmektedir.

Roche, Lamoureux ve Teehan’nın(2004) yaptığı çalışmada, yeni mezunların ilk 6 ay içinde işten ayrılma oranlarının(%35-60) çok yüksek olduğu saptanmıştır.

Ayrıca, işe alım ve oryantasyon programlarının da kurumlara yüklü bir maliyeti vardır.

Bu çalışmada, yeni mezunları işte tutabilmek için okul hastane partnerlik modeli uygulanmış ve ayrılma oranları düşürülmüştür(%7.5).

Dünyada ve ülkemizde hemşire sayısındaki azalmanın Dünyada ve ülkemizde hemşire sayısındaki azalmanın en önemli nedenlerinden biri de gönüllü işten en önemli nedenlerinden biri de gönüllü işten ayrılmalardır. ayrılmalardır. Yöneticiler bu ayrılma nedenlerine karşı uyanık Yöneticiler bu ayrılma nedenlerine karşı uyanık olmalıdır.olmalıdır.Olumsuz çalışma koşulları hemşirelerin işten Olumsuz çalışma koşulları hemşirelerin işten ayrılmasına neden olan faktörlerden biridir.ayrılmasına neden olan faktörlerden biridir. İş başarısını olumsuz etkileyen, hemşireleri İş başarısını olumsuz etkileyen, hemşireleri yabancılaştıran, sıklıkla uzaklaştıran sağlıksız iş yabancılaştıran, sıklıkla uzaklaştıran sağlıksız iş ortamları olabildiği gibi, ortamları olabildiği gibi, çalışan odaklı, çalışanları cezbeden olumlu çalışma çalışan odaklı, çalışanları cezbeden olumlu çalışma ortamları da bulunmaktadırortamları da bulunmaktadır..

İşten ayrılmayı etkileyen faktörlerİşten ayrılmayı etkileyen faktörlerHemşirenin doyumsuzluğuHemşirenin doyumsuzluğuİş stresiİş stresiHekim-hemşire uyumsuzluğuHekim-hemşire uyumsuzluğuYönetici desteğinin olmayışıYönetici desteğinin olmayışıRol çatışmasıRol çatışmasıartan iş yüküartan iş yüküUzun çalışma saatleriUzun çalışma saatleriJenerasyonel faktörler-genç mezunlarda devir hızı Jenerasyonel faktörler-genç mezunlarda devir hızı yüksek yüksek Malzeme eksikliğiMalzeme eksikliğiOlumsuz çalışma koşullarıOlumsuz çalışma koşulları

(Yaprak and Seren 2007; Türkmen, Badır, Balcı, Topçu Akkuş (Yaprak and Seren 2007; Türkmen, Badır, Balcı, Topçu Akkuş 2011). 2011).

Şekil 1’de, işten ayrılma sürecinin bireysel, kurumsal Şekil 1’de, işten ayrılma sürecinin bireysel, kurumsal ve çevresel faktörlerden etkilendiği ve beş aşamada ve çevresel faktörlerden etkilendiği ve beş aşamada gerçekleştiği görülmektedir. Sırasıyla çalışan iş gerçekleştiği görülmektedir. Sırasıyla çalışan iş doyumunu azaldığını hisseder, ayrılmaya niyet eder, doyumunu azaldığını hisseder, ayrılmaya niyet eder, alternatif iş araştırır, şimdiki işiyle alternatif işi alternatif iş araştırır, şimdiki işiyle alternatif işi kıyaslar ve işten ayrılır kıyaslar ve işten ayrılır (Yaprak ve Seren 2007).(Yaprak ve Seren 2007).

Şekil 2: Hasta Bakım Sistemi ve Hemşire Turnover modeliŞekil 2: Hasta Bakım Sistemi ve Hemşire Turnover modeli(O’brien Pallas et al. 2010 , s.1075 )(O’brien Pallas et al. 2010 , s.1075 )

Hasta bakım ve devir hızı modelinde hasta, hemşire, kurum Hasta bakım ve devir hızı modelinde hasta, hemşire, kurum ve ünite özellikleri gibi özellikler ve ünite özellikleri gibi özellikler “girdiyi”, “girdiyi”,

çevrenin karmaşıklığı, iş gücü kullanımı ve devir hızı gibi çevrenin karmaşıklığı, iş gücü kullanımı ve devir hızı gibi özellikler “özellikler “süreci”,süreci”,

hasta, hemşire ve kurum çıktıları ise, “hasta, hemşire ve kurum çıktıları ise, “çıktıyı” çıktıyı” veve “ “geri bildirimgeri bildirim” aşamasını göstermektedir. ” aşamasını göstermektedir.

Burada girdi ile çıktılar arasında ilişkiler, sistem girdilerinin Burada girdi ile çıktılar arasında ilişkiler, sistem girdilerinin süreç üzerindeki etkisi ve hasta, hemşire ve sistem kapsamı süreç üzerindeki etkisi ve hasta, hemşire ve sistem kapsamı devir hızı yönünden incelenmiştir(Şekil 2)(O’brien Pallas et devir hızı yönünden incelenmiştir(Şekil 2)(O’brien Pallas et al).al).

Hasta Bakım Sistemi ve Hemşire Turn over ModeliHasta Bakım Sistemi ve Hemşire Turn over Modeli

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileriYönetici hemşireler işten ayrılmalarını önlemek için Yönetici hemşireler işten ayrılmalarını önlemek için hemşireleri işte tutma stratejilerini uygulamalıdır.hemşireleri işte tutma stratejilerini uygulamalıdır.

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileri  Çalışana saygı gösterme ve değer vermeÇalışana saygı gösterme ve değer vermeKatı hiyerarşik ilişkilerden kaçınma.Katı hiyerarşik ilişkilerden kaçınma.Çalışanların doğrudan işini ve uygulamalarını etkileyen Çalışanların doğrudan işini ve uygulamalarını etkileyen kararlara katılımını desteklemek kararlara katılımını desteklemek Çalışma ortamında katılımcı yönetim anlayışını Çalışma ortamında katılımcı yönetim anlayışını desteklemek/ yönetsel kararlara katılımı desteklemekdesteklemek/ yönetsel kararlara katılımı desteklemekDanışmanlık ve rehberlik yapmakDanışmanlık ve rehberlik yapmakYüksek performans gösterenleri ödüllendirmekYüksek performans gösterenleri ödüllendirmek

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileriGörevini yerine getirirken çok fazla zaman harcayan Görevini yerine getirirken çok fazla zaman harcayan çalışanlar, negatif olan işlerin altında ezilen çalışanları çalışanlar, negatif olan işlerin altında ezilen çalışanları yüreklendirmek yetiştiremeyenleri, uygun yerlere vermek, yüreklendirmek yetiştiremeyenleri, uygun yerlere vermek, onun verimli çalışacağı bir çözümü birlikte üretmekonun verimli çalışacağı bir çözümü birlikte üretmekÇalışanların moral ve motivasyonunu arttırmakÇalışanların moral ve motivasyonunu arttırmakPersoneliyle birlik ve uyum içinde çalışacağı bir ortam Personeliyle birlik ve uyum içinde çalışacağı bir ortam yaratmak, ekip çalışması duygusu oluşturmak yaratmak, ekip çalışması duygusu oluşturmak Çalışana erişkin gibi davranmak, onların bir anne ve babaya Çalışana erişkin gibi davranmak, onların bir anne ve babaya ihtiyacı yok; ihtiyacı yok; Açık ve dürüst bir iletişim kurun Açık ve dürüst bir iletişim kurun Çalışanlara karşı adaletli olmakÇalışanlara karşı adaletli olmakPersonele kurum değerlerini öğretmek ve benimsetmek Personele kurum değerlerini öğretmek ve benimsetmek

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileriPersonel için eğitim ve geliştirme fırsatları sağlamaPersonel için eğitim ve geliştirme fırsatları sağlamaSürekli eğitim için personele izin verme Sürekli eğitim için personele izin verme Belli bir alanda uzmanlaşmayı sağlayıcı 1 ila 2 yıllık branş Belli bir alanda uzmanlaşmayı sağlayıcı 1 ila 2 yıllık branş eğitim programları düzenlemekeğitim programları düzenlemekÇalışanın kariyeri için yaptığı harcamaların belli bir Çalışanın kariyeri için yaptığı harcamaların belli bir yüzdesini geri, ödemek, burslar vermek yüzdesini geri, ödemek, burslar vermek Personel için liderlik becerilerini geliştir Personel için liderlik becerilerini geliştir Danışman olDanışman olYeni işe girenlerin oryantasyonu için uygun bir klinik Yeni işe girenlerin oryantasyonu için uygun bir klinik eğitmen atamaeğitmen atama

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileriKlinik eğitmenin hastaların eğitimle ilgili atamalarına yeterli Klinik eğitmenin hastaların eğitimle ilgili atamalarına yeterli fırsat vermek, zaman tanımak fırsat vermek, zaman tanımak Öğrenen organizasyon yarat.Öğrenen organizasyon yarat.Çalışanların işinde yükselebileceği kariyer basamakları Çalışanların işinde yükselebileceği kariyer basamakları oluşturmakoluşturmakÇalışanlara işlevsel ve en son teknolojik araç-gereçleri Çalışanlara işlevsel ve en son teknolojik araç-gereçleri temin etme temin etme Uygun kadrolama sağlamakUygun kadrolama sağlamakFazla çalışılması gerektiğinde gönüllüleri araFazla çalışılması gerektiğinde gönüllüleri araÇalışanların iş yeriyle ilgili sorunlarını dinle ve bu sorunlara Çalışanların iş yeriyle ilgili sorunlarını dinle ve bu sorunlara yönelik acil çözümler getir. yönelik acil çözümler getir.

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileri

Çalışma listelerini çalışanların ihtiyaçları doğrultusunda Çalışma listelerini çalışanların ihtiyaçları doğrultusunda düzenlemek.düzenlemek.Esnek çalışma saatleri ve/veya iş paylaşmaEsnek çalışma saatleri ve/veya iş paylaşmaRekabetçi yararlar sağlama Rekabetçi yararlar sağlama Sağlık, eğitim ve emeklilik yararı sağlayan bir paket sunma Sağlık, eğitim ve emeklilik yararı sağlayan bir paket sunma Bölümünüzdeki çalışanları işte tutma sorumluluğunu üstlen Bölümünüzdeki çalışanları işte tutma sorumluluğunu üstlen Çalışanları işte tutma konusunda yönetime yardımcı Çalışanları işte tutma konusunda yönetime yardımcı olabilecek personel ile ilgilenmek.olabilecek personel ile ilgilenmek.Hekimlerle hemşireler arasında işbirlikçi ilişkileri Hekimlerle hemşireler arasında işbirlikçi ilişkileri güçlendirmek.güçlendirmek.

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileri

Mesleki gelişim için ilginç, cazip gelen iş olanakları sağlayın.Mesleki gelişim için ilginç, cazip gelen iş olanakları sağlayın.Kuşaklararası ilişkiler konusuyla ilgilenmek, yeni Kuşaklararası ilişkiler konusuyla ilgilenmek, yeni jenerasyonla olumlu ilişkiler kurabilmejenerasyonla olumlu ilişkiler kurabilmePersonelin işini keyifle yerine getirebileceği ortamlar ve Personelin işini keyifle yerine getirebileceği ortamlar ve çalışma düzenleri tasarlamak, konuyla ilgili çalışanlardan çalışma düzenleri tasarlamak, konuyla ilgili çalışanlardan görüş almak Igörüş almak IHastalardan övgü, teşekkür alan hemşirelerin, başarılarını Hastalardan övgü, teşekkür alan hemşirelerin, başarılarını kutlamak (örn; hasta teşekkürleri) ufak bir hediyeler alma, kutlamak (örn; hasta teşekkürleri) ufak bir hediyeler alma, tiyatro bileti, yiyecek-içecek, anı objesitiyatro bileti, yiyecek-içecek, anı objesitatillerde, yılbaşında ünitenizi düzenleyin, süsleyin, kurum tatillerde, yılbaşında ünitenizi düzenleyin, süsleyin, kurum desteklerse yarışmalara girin.desteklerse yarışmalara girin.

İşte tutma stratejileriİşte tutma stratejileri

Ünite olarak ya da bireysel olarak elde ettiğiniz başarılar, Ünite olarak ya da bireysel olarak elde ettiğiniz başarılar, ödüller ya da kutlamalar ile ilgili yazılar yazın ve bunu kurum ödüller ya da kutlamalar ile ilgili yazılar yazın ve bunu kurum bülteninde yayınlayın.bülteninde yayınlayın.

ayrılanlarla görüşmeler yapın, gerektiğinde kişisel ve/veya ayrılanlarla görüşmeler yapın, gerektiğinde kişisel ve/veya çevresel ayarlamalar yapın çevresel ayarlamalar yapın

KaynaklarKaynaklarStordeur S., D’hoore W. & The Next-Study Group (2007) Organizational Stordeur S., D’hoore W. & The Next-Study Group (2007) Organizational configuration of hospitals succeeding in attracting and retaining nurses. Journal configuration of hospitals succeeding in attracting and retaining nurses. Journal of Advanced Nursing; 57(1): 45-58.of Advanced Nursing; 57(1): 45-58.Yaprak E., Seren Ş. Yaprak E., Seren Ş. Hemşirelerin işten Ayrılma Niyetleri ve Örgüt ikliminin Hemşirelerin işten Ayrılma Niyetleri ve Örgüt ikliminin HemşireHemşireistihdamına Etkisiistihdamına Etkisi. . Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2010; 7 (1): 28-33.Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2010; 7 (1): 28-33.Roche JP, Lamoureux E., Teehan T. A partnership between nursing education and Roche JP, Lamoureux E., Teehan T. A partnership between nursing education and practice using an empoverment model to retain new nurses.. JONA, 2004, practice using an empoverment model to retain new nurses.. JONA, 2004, 34(1):26-32.34(1):26-32.Kocaman G, Seren Ş, Kurt S, Daniş B, Erer T. Üç üniversite hastanesinde hemşire Kocaman G, Seren Ş, Kurt S, Daniş B, Erer T. Üç üniversite hastanesinde hemşire devir hızı. devir hızı. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2010, 7(1), 34-8.Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2010, 7(1), 34-8.WHO (2006) The world health report 2006 – working together for health WHO (2006) The world health report 2006 – working together for health [Electronic version]. Retrieved October 20, 2014, from [Electronic version]. Retrieved October 20, 2014, from http://www.who.int/whr/2006/en/http://www.who.int/whr/2006/en/  Türkmen E, Badır A, Balcı S, Topçu Akkuş S. Hemşirelik iş indeksi Hemşirelik Türkmen E, Badır A, Balcı S, Topçu Akkuş S. Hemşirelik iş indeksi Hemşirelik çalışma ortamı değerlendirme ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Güvenirlik ve çalışma ortamı değerlendirme ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2011, 2:5-20.geçerlilik çalışması. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2011, 2:5-20.

THANK YOU FOR LISTENINGTHANK YOU FOR LISTENING