Elektrik ve Elektronik Medya Kltr
letiim Tarihi 3Elektrik ve Elektronik Medya Kltr Yrd. Do. Dr.
Javanshir Gadimov
Medya ve Toplum DersiZirve niversitesiletiim Fakltesi
indekilerTelgrafn
icadTelsizTelefonSinemaFonografFotorafRadyoTelevizyonnternetYeni
icatlarn insana, topluma ve eskiye etkisi.
Optik telgrafOptik telgraf ya da semafor, elektrikli telgrafn
icadna kadar 18. yzyln sonu ve 19. yzyln balarnda kullanlan bir
iletiim arac. Yksek yerlere kurularak, kollarn hareketi ile mesaj
iletiliyordu.
1792 ylnda Fransada Claude Chappe tarafndan icat edilmitir.
Semafor sistemi gnmzde zellikle askeri gemiler arasnda iletiimde
kullanlyor.
Elektrikli telgraflk rnekleri 1832 ylnda gelitirildi.Gerek
anlamda ilk elektrikli telgraf 1837 ylnda ABDde Samuel Morse
tarafndan icat edildi.1844te Washington ve Baltimore arasnda
telegraf hatt ekildi.
Sesli telgraf: Telefon1871de Antonio Menucci telefonu icat etti.
Ancak mucidin parasal sorunlar nedeniyle kullanma sokulmad. 1876
Alexander Graham Bell laboratuvarda ilk baarl deneyini gerekletirir
ve gelitirilmi telgraf olarak patentini alr.1892de Bell ilk New
York Chicago telefon grmesini gerekletiriyor.
Telsiz telgraftalyan mucit Marconi, 1895 ylnda telsiz telgraf
baaryla denedi.
Guglielmo Marconi
Lumiere Kardeler ve SinemaLumiere kardeler 13 ubat 1895 ylnda
kinetoskoptan ilham aldklar sinematografn patentini almay
baardlar.
Fonograf ve GramofonThomas Edison 1877de sesleri mekanik olarak
kaydeden ve oaltabilen fonograf gelitirdi. Daha sonralar gramofon
olarak adlandrlmaya baland.
Melies ve Aya Yolculuk FilmiGeorges Melies, sinemay bugnk haline
getiren fikirleri, kulland teknikler, efektlerle sinemann
gelimesine nclk etti. 1902 ylnda Aya Yolculuk filmini ekti.lk sesli
film ise 1927de yapld.
Meliesin Aya Yolculuk filmi
https://www.youtube.com/watch?v=aZfq1uE1zjI
Radyo ve TV YaynRadyo yaynlar artk 1920lerde yaygnlayor. Dzenli
televizyon yaynlar ise BBC ile 1932 ylnda balyor.1950 plaklar
yaygnlat.1969da telekominikasyon iin uydu kullanlmaya baland.1970de
ise video kasetler yaygnlk kazanyor.
nternet ve Cep TelefonuArtk internet ve akll cep telefonu ile
telgraf, radyosu, televizyonu, sinemas, fotoraf, oyun konsolu,
bankas, sosyal alar ve dierleri hepsi bir cihazda topland.
nternet & PCden nce ve Sonra
Kresel KyTelgrafla birlikte insanlar farkna varmadan yeni bir
kltre elektrik ve elektronik medya kltrne gemitir. Bylece "zaman ve
mekan kavramnn bittii yepyeni bir dnyaya girilmitir". Bugn evrensel
bir kyde yaamaktayz. Elektrik ve elektronik sayesinde yeryz bir
"gezegen ky" olmu ve ok yava olduu iin etkisiz kalan gzden, grsel
mekandan iitsel mekana geen kulaa kadar insann btn duyu organlar
yeni batan ynlenmeye zorlanmlardr.
nsann Duyular Yeniden BiimleniyorKitle iletiim aralar okuma
yazma kurallarn, elenmenin zaman ve zelliklerini deitirmi, duyular
yeniden biimlendirmi ve bu arada geen yzyllarda insanlarn
uyguladklar eitim yntemlerinde deiiklikler yapmtr. Szl dnya "manta,
birbirini izleyen ilikilere, tarihe, aklamaya, gerekilie, ayrlmaya
ve kurallara ynelikken, televizyon dnyas bunun tam aksine "d,
masal, adalk, ezamanllk, itenlik, annda dllendirme ve abuk
etkileyici yantlar zerine kurulmutur".
Televizyon ve ReklamTelevizyon dnyaya deil, tketiciye alan bir
penceredir.Herman ve Chomslyye gre zel medya kurulular bir rn
(okurlar ve izleyiciler) baka firmalara (reklam veren kurululara)
satan byk irketlerdir.
Yeni Eskiyi DeitirirYeni iletiim aralar eskiyi zorlamakta ama
ortadan kaldrmak yerine, deitirmektedir. ki gerei gz ard etmemek
gerekir: yeni medya eskiyi ortadan kaldrmaz, ayrca eski olan da
artk nceleri gibi deildir. Ong'a gre, her yl bir nceki yla oranla
daha ok kitap baslacaktr, ancak bunlar, bilinen tipografik kltr
kitaplarndan ok farkl olacaklardr. rnein, allm, yazar belli
kitaplarn yerini, elektronik teknolojinin rn olan konuan kitaplar
alacaktr.
Deiime rnekMarxn Kapitali ve mangalatrlm hali.
Televizyonda KalitePopper'e gre, televizyonun eitici ilevini
yerine getirememesinin nedeni, kanallarn ok eitli ve yayn
saatlerinin ok fazla olmasndan kaynaklanmaktadr. Kanallarn az olduu
dnemlerde, kaliteli programlar yaynlanmaktayken, zamanla dzey dmtr.
Zira izleyiciyi ekran banda tutabilmek iin "hep daha ok ve arpc
olaylar yanstmak zorundaydlar ve arpc olaylarn ayn zamanda iyi
olmas ok zordur".
Televizyon ve Gerek YaamTelevizyon, haftada ortalama krk saati
ekran banda geiren ocuklarn, saatte 25 iddet vakasna tank olmalarna
yol aarken bir yandan da "gerek yaamn koullarn korkutucu bir biimde
deitirmektedir". Televizyon, gen olmay, gzel olmay, ekici olmay
retir, "bencil ve kendine dnk deerleri (rnein, kiisel mutluluk,
dingin bir yaam ya da toplumsal kabul grme), "eitlik" ya da
"dostluk" gibi kavramlardan stn tutar".
Telgraf ve TipografiTelgrafn birincil etkisi, bilgileri
toplamak, aklamak ve analiz etmek deil, abuklatrmak olmutur. Bu
nedenle tipografn tam tersidir denilebilir. Kitaplar bilgi ve
fikirleri toplayan ve aklayan mkemmel bilgi depolardr.
TVnin Etkileri ve iddet
KaynakaMassimo Baldini, letiim Tarihi, ev: Gl Batu, Avcol Basm
Yayn, stanbul, 2000.Georges Jean, Yaz nsanln Bellei, ev: Nami Baer,
Yap Kredi Yaynlar, 4. Bask, stanbul, 2006.Edward S. Herman, Noam
Chomsky, Rzann malat (Kite Medyasnn Ekonomi Politii), ev: Ender
Abadolu, bgst Yaynlar, 2. Basm, Ekim 2012.
