Kasım 11 1

İçindekiler

• Mobbing Kavramı ortaya çıkışı ve tanımları• 1980’li yıllar çalışma koşulları yarattığı ortam• Yıldırmanın 4 aşaması (Leymann) • Kimler yapar? Kimler maruz kalır?• Yıldırmanın yarattığı ruhsal bozukluklar nelerdir?

Olumsuz çalışma koşullarının sonuçları..• Dünya’da Mobbing ve Dünyada kanunlar..• Türkiye’de durum nasıl? Anayasal Haklar’ımız ve

Kanunlarımız neler? Türkiye’deki son değişiklikler..

Kasım 11 2

MOBBİNG ( PSYCHOLOGICAL HARM)• Mobbing kavramı son on yıldır akademik olarak da

birçok boyutuyla incelenen bir konudur. • Mobbing’in işten kendi isteğiyle ayrılmaların en

önemli nedenlerinden biri olduğu da bu araştırmalarla ortaya konmuştur.

• Mobbing hemen hemen her ülke ve örgütte ortaya çıkmaktadır. Geçtiğimiz on yıldan bugüne mobbing, modern toplumlarda çalışanların fiziksel ve psikolojik durumları üzerinde ciddi etkiler bırakan bir problem olarak ele alınmaktadır.

Kasım 11 3

MOBBING KAVRAMININ ORTAYA ÇIKIŞIİngilizce bir terim olan “Mobbing” yuvalarını korumak için saldırganın etrafında uçan kuşların davranışlarını betimlemek amacıyla 19.yy.’da ilk kez biyologlar tarafından kullanılmıştır. Aynı kavram 1960’larda Konrad Lorenz tarafından küçük hayvan gruplarının daha güçlü ve yalnız bir hayvana toplu şekilde hücum ederek uzaklaştırması; ya da aynı kuluçkadan çıkan kuşlar arasında yaşanan ve diğer kuşların, aralarındaki en zayıf kuşu yiyecek ve sudan uzak tutarak dışlaması, iyice güçsüz bir hale getirmesi ve en sonunda da fiziksel saldırılarla öldürerek grubun dışına atılması durumunu ifade etmek amacıyla kullanılmıştır.

Kasım 11 4

Türk Dil Kurumu’nca Mobbing Kavramı..

• Türk Dil Kurumu’nca Mobbing kavramını “bezdiri” olarak tanımlanmıştır.

Kasım 11 5

*MOBBİNG NEDİR? TANIMLAR..

İngilizce “yıldırma”* kavramı, “mob” kökünden gelmektedir. Mob sözcüğü İngilizce’de yasak olmayan biçimde şiddet uygulayan kalabalık veya “çete” anlamındadır. Bir eylem biçimi olarak mobbing sözcüğü ise, psikolojik şiddet, kuşatma, topluca saldırma, rahatsız etme veya sıkıntı verme anlamına gelmektedir. ( Türk Psikiyatri Derneği mobbingle ilgili makale bölümü)

Kasım 11 6

MOBBİNG NEDİR? TANIMLAR..• Dünya Sağlık Örgütü’de “yıldırma”nın ortaya

çıkmasını kolaylaştıran iş ortamlarının özelliklerini tanımlamıştır:

• Özellikle rol tanımlarının iyi yapılmadığı, işbirliği ve dayanışmanın kurulamadığı ortamların yatkınlık yarattığı ifade edilmektedir.

• “Yıldırma”nın en fazla, aşırı iş yükünden kaynaklanan doyumsuzluk, çalışma ortamının demokratik olmayan niteliği, var olan liderlik biçimi, özellikle çoğul roller ile ortaya çıkan rol belirsizliği ve rol çatışması ile bağlantılıdır.

Kasım 11 7

“Su uyur, mobbing uyumaz.”

Leymann’ın tanımına göre; “Mobbing, duygusal bir saldırıdır. Bir veya birkaç kişi

tarafından diğer bir kişiye yönelik olarak düşmanca, dürüst olmayan yöntemlerle sistematik bir biçimde uygulanan psikolojik bir terördür.”

Kasım 11

http://www.leymann.se/English/frame.html

1980’Lİ YILLARLA BİRLİKTE MOBBİNG’İN ÇALIŞMA HAYATINA GİRMESİ..

• İlk kez 1980’li yılların başında İsveçli endüstriyel psikolog Heinz Leymann tarafından kullanıldığı bilinmektedir. İşyerinde bireylere üstleri, eşit düzeydeki çalışanlar veya astları tarafından sistematik biçimde uygulanan her tür kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışları ifade eden anlamlar içermektedir. Mobbing, işyerinde ayırımcılık kavramı ile karıştırılabilmektedir.

Kasım 11 9

Yıldırmanın dört aşaması - Leymann

Kasım 11 10

Kasım 11 11

Kasım 11 12

Kasım 11 13

“Mobbing sistematiktir”

Uluslararası Af örgütü (UAÖ) işyerinde sistematik tacizin bazı örneklerini şöyle sıralamıştır:

• Kendini göstermeyi ve iletişim oluşumunu etkilemek

• Sosyal ilişkilere saldırılar• İtibara yönelik saldırılar• Kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna

saldırılar ( Mesleki yeterlilik saldırıları) • Kişinin sağlığına doğrudan saldırılar

Kasım 11 14

Kasım 11 15

Kimler yıldırma yapar?

Kasım 11 16

Kimler yıldırma yapar?

• Bu kişilerin antipatik özellikler taşıdığı, aşırı denetleyici, korkak ve sinirli, daima güçlü olma isteği içinde olan, kötü niyetli ve hileli eylemlere başvurmaktan çekinmeyen kişiler olduğu belirtilmektedir. Önyargılı, duygusal tepkiler sergileyen, bireyin sahip olduğu etnik, dinsel vs. özellilerini yıldırma için gerekçe sayan bir tutum sergiledikleri görülmektedir.

Kasım 11 17

Kimler maruz kalır?

Sıklıkla zeki, yetenekli, yaratıcı özellikler gösteren, farklı görüşlere alternatif yaklaşımlar geliştirebilen, başarılı ve başarıyı amaçlayan, dürüst, güvenilir, işyerinde politik davranmayan, destekleyici iletişim tarzını kullanan kişiler olduğunu göstermektedir. İşlerini benimseyerek yapan, meslek etiği ilke ve kurallarına uyan kişilerdir.

Kasım 11 18

Yıldırmanın yarattığı ruhsal bozukluklar..

• Sıkıntı, öfke, karamsarlık, uyku sorunları, depresif belirtiler, anksiyete(kaygı, korku, gerilim, sıkıntı hali) belirtileri, davranış sorunları.

• Bireyin fizik bütünlüğünü tehdit eden, onu çaresiz bırakan, dehşet duygusu yaratan yaşantılara bağlı gelişen “Travma sonrası Stres bozukluğu” (TSSB) ortaya çıkabilecek en ciddi ruhsal bozukluklardan biridir.

Kasım 11 19

Western Washington Üniversitesi Profesörlerinden sosyal psikolog doktor Gary Namie’ye göre zorbalık kurbanlarının %41’i bunalıma giriyor, kadınların %31’i, erkeklerin % 21’i TSSB teşhisiyle bir kez daha işyerine dönemez ve çalışamaz hale geliyorlar. Çalışanın kuruma ve topluma olan katkısı sıfırlanıyor, kendisi büyük bir yük haline geliyor.

Kasım 11 20

Örgütsel İklim etkiler mi??

Örgütsel İklimin iyi olmadığı işyerlerinde, hem iletişim koşullarının hem de çalışanların birbirlerini sosyal olarak destekleme düzeylerinin düşük olduğu anlaşılmıştır.

Kasım 11 21

Olumsuz Çalışma Koşullarının Sonuçları

Hiyerarşik yapı, ekip çalışmasının yetersizliği, sorun çözmede kurumsal yetersizlik, “çatışma yönetimi”nin etkinsizliği, şikayet prosedürlerinin belirsizliği ve bunlardan sonuç alamama.

Mobbing’in şiddetli bir şekilde yaşandığı örgütlerde iletişim yukarıya doğru akmamaktadır.

Kasım 11 22

MOBBİNG BÜROKRASİNİN YOĞUN OLDUĞU VE KADIN AYIRIMCILIĞININ BULUNDUĞU ÖZELLİKLE KAMU SEKTÖRÜNDE DAHA YAYGINDIR.

Kasım 11 23

Dünyada Mobbing..

İNGİLTERE • Yapılan bir

araştırmaya göre, çalışanların %53’ü mobbinge maruz kalmış; %78’i ise buna tanık olmuştur.

FİNLANDİYA

• Mobbing mağdurlarının %40’ının yüksek ve çok yüksek düzeylerde stres yaşadıkları, %49’unun ise işyerinde kendilerini genellikle bitkin hissettikleri ortaya çıkmıştır.

Kasım 11 24

Dünyada Mobbing..

BOSNA HERSEK2004-2005 yılları arasında

mobbing ile stres arasındaki ilişkiyi inceleyen bir çalışmaya göre mobbingin insanın sağlığına ve çalışma kabiliyetine olumsuz etkileri olduğu bulunmuştur.

ABD • Yaklaşık 6 çalışandan birinin

(%16.8) işyerinde yıldırma mağduru olduğu, bu sayının %11 olduğu aktarılmaktadır. Kamu çalışanlarını kapsayan araştırmada kadınların % 42’sinin ve erke çalışanların %15’inin son iki yılda işyerinde duygusal taciz ve zorbalığa maruz kaldığı saptanmıştır. (2009)

Kasım 11 25

Dünyada Mobbing..

TAYVANSağlık çalışanlarından

yapılan bir çalışmada ‘yıldırma’ yaygınlığı son bir yılda % 50.9 bulunmuş, sözel ve fiziksel şiddetten daha yüksek oranda görüldüğü belirtilmiştir.

İSVEÇPsikolog

Leymann’da İsveç’teki intiharların %15’inin mobbing kaynaklı olduğunu belirtmiştir.

Kasım 11 26

Dünyada kanunlar nasıl..

İtalya’da Psikolojik şiddet dolayısıyla ortaya çıkan rahatsızlıklar iş kazası kapsamına alınmıştır.

İtalya’da bölgesel olarak mobbing karşıtı yasalar yürürlüğe girmiştir.

Fransa’da psikolojik taciz adli bir suçtur ve cezası 1 yıl hapis ve 15.000 euro’dur. 1994’te üniversitede psikolojik taciz mağgurlarıyla ilgili olarak ‘victimologie’ kürsüsü kurulmuştur.

Kasım 11 27

Almanya’da…

• Mobbing olgusunun yasal düzeyde tanınmasına toplu iş sözleşmeleriyle sendikal çalışmalar etkili olmuştur. Volkswagen kuruluşunda işyerinde mobbing uygulayan kişinin cezasının, işten çıkarılmaya kadar varabileceği, iş sözleşmesinde belirtilmektedir. Bir meslek hastalığı olarak kabul edildiğinden maruz kalınmasıyla tüm masrafları işveren karşılamak zorundadır. Almanya’da mobbing erken emeklilik nedeni sayılmaktadır.

Kasım 11 28

Anayasal Haklar neler?

• T.C. Anayasası’nın 17-18. maddeleri • 2821 sayılı Sendikalar Kanunu’nun 22.

maddesi• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 105. ve

117. maddeleri• 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. 24. maddeleri• 04.02.2011 tarihli ve 27836 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanan 6098 sayılı Borçlar Kanunu Maddenin 1. fıkrası ** 11.01.2011 TBMM Genel Kurulu’dan geçti.

Kasım 11 29

Türkiye’de kanunlar ve yaşananlar..

Cinsel taciz ilk defa 2003 yılında, 4857 sayılı İş Kanunu’na girmiştir. (m.24/II-b)

Kasım 11 30

Türkiye’de kanunlar ve yaşananlar..

• 4857 sayılı iş Kanunu’nun “eşit davranma ilkesi” başlıklı hükmüne göre, iş ilişkisinin her safhasında ve sona ermesinde işçiler arasında ırk, dil, din, mezhep, siyasi düşünce, felsefi inanç, cinsiyet gibi nedenlerle ayırım yapılamayacaktır. (m.5)

• İşçinin rızası alınmadıkça, çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapılamayacaktır. (m.22)

• Belirli büyüklükteki işyerlerinde geçerli olmak üzere geçerli fesih sebepleri bulunmadıkça işçilerin iş sözleşmeleri feshedilemeyecektir. (m. 18-21)

Kasım 11 31

4857 Sayılı İş Kanunu ( “eşit işe eşit davranma ve eşit ücret”)

• İşçinin sağlığını olumsuz yönde etkileyen sonuçlar verdiğinden, işçiyi gözetme borcu bağlamında işverenden önlem alınması istenmeli, önlem almayan işveren hakkında idari ve adli şikayet yolları denenmelidir. ( 4857 m. 77)

Kasım 11 32

Borçlar Kanunun 417.Maddesinin özü: İşçinin kişiliğinin korunması

• Madde içeriği: "İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

• İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.

• İşverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir."

Kasım 11 33

Borçlar Kanunu ile..

• TBMM Adalet Komisyonu, Türk Borçlar Kanunu Tasarısı'nda yaptığı düzenlemeyle. "Psikolojik taciz (mobbing)" mevzuata alındı. Düzenlemeye göre, iş yerinde psikolojik tacizde bulunan personelin sözleşmesi feshedilebilecek.

Kasım 11 34

“Alo 170 … Ben Mobbing Kurbanıyım”

Kasım 11 35

Başbakanlık GenelgesiResmî Gazete GENELGE Başbakanlıktan: Konu : İş Yerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi. GENELGE 2011/2 Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör işyerlerinde

gerçekleşen psikolojik taciz, çalışanların itibarını ve onurunu zedelemekte, verimliliğini azaltmakta ve sağlığını kaybetmesine neden olarak çalışma hayatını olumsuz etkilemektedir.

Kasıtlı ve sistematik olarak belirli bir süre çalışanın aşağılanması, küçümsenmesi, dışlanması, kişiliğinin ve saygınlığının zedelenmesi, kötü muameleye tabi tutulması, yıldırılması ve benzeri şekillerde ortaya çıkan psikolojik tacizin önlenmesi gerek iş sağlığı ve güvenliği gerekse çalışma barışının geliştirilmesi açısından çok önemlidir.

Bu doğrultuda, çalışanların psikolojik tacizden korunması amacıyla aşağıdaki tedbirlerin alınması uygun görülmüştür.

1. İş yerinde psikolojik tacizle mücadele öncelikle işverenin sorumluluğunda olup işverenler çalışanların tacize maruz kalmamaları için gerekli bütün önlemleri alacaktır.

2. Bütün çalışanlar psikolojik taciz olarak değerlendirilebilecek her türlü eylem ve davranışlardan uzak duracaklardır.

3. Toplu iş sözleşmelerine işyerinde psikolojik taciz vakalarının yaşanmaması için önleyici nitelikte hükümler konulmasına özen gösterilecektir.Kasım 11 36

Başbakanlık Genelgesi

4. Psikolojik tacizle mücadeleyi güçlendirmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi, ALO 170 üzerinden psikologlar vasıtasıyla çalışanlara yardım ve destek sağlanacaktır.

5. Çalışanların uğradığı psikolojik taciz olaylarını izlemek, değerlendirmek ve önleyici politikalar üretmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde Devlet Personel Başkanlığı, sivil toplum kuruluşları ve ilgili tarafların katılımıyla "Psikolojik Tacizle Mücadele Kurulu" kurulacaktır.

6. Denetim elemanları, psikolojik taciz şikâyetlerini titizlikle inceleyip en kısa sürede sonuçlandıracaktır.

7. Psikolojik taciz iddialarıyla ilgili yürütülen iş ve işlemlerde kişilerin özel yaşamlarının korunmasına azami özen gösterilecektir.

8. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Devlet Personel Başkanlığı ve sosyal taraflar, işyerlerinde psikolojik tacize yönelik farkındalık yaratmak amacıyla eğitim ve bilgilendirme toplantıları ile seminerler düzenleyeceklerdir.

Kasım 11 37

Son Yapılan değişiklikler..

• Ankara'da "Mobbing İle Mücadele Derneği (MOB-DER)" kurulmuş olması, TBMM'nde "Kadın- Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu"na bağlı "Mobbing Alt Komisyonu" kurulmuş olması, "Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kurulu Kanun Tasarısı"nda konuya yer verilmiş olması, mobbing konulu bilimsel toplantılar düzenleniyor olması, medyada konuya sıkça yer verilmesi sevindirici ve anlamlı..

Kasım 11 38

Dinlediğiniz için teşekkür ederim..

Kasım 11 39

Kaynakça • İşyerinde Psikolojik yıldırmaya maruz kalma sıklığı ile

demografik özellikler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Prof. Dr. Gönen Dündar & Dr. Aslı Beyhan Acar

• Sıfıra sıfır elde var Mobbing – Çağlar Çabuk / Elma Yay. sf. 11 – 12

• Psikolojik Taciz – İşyerinde Kabus Nobel Yay. Jale MinibaşPoussard&Meltem İdiğ Çamuroğlu sf. 12-13-14-15

• Doç. Dr. Erdem Özdemir - eozdemir@marmara.edu.tr• İstanbul - BİA Haber Merkezi• http://www.mevzuatlar.com/sy/resmiGazete/rga/

11/03/190311006.htm• http://www2.bianet.org/biamag/emek/122691-bu-yazi-

isyerindeki-psiko-teror-kurbanlarina-ithafimdir

Kasım 11 40