>•…Á*Õ*R#J

286

Ê…Õ**|*Âr ≈l¿*©*l§ Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π* ©J¡J<dJÚ]* Ó*¶x≈lml

∂æJCœπ¡* Ó*≤*|*Âr Ë]*lÕ* dx•¶*¡*lÁ*\*l

©Jæ*J

(1) |x…Õ*]**lø Õ*l]x≈lßx…¶*.

(2) ßx\*e* EJÕ* 4 Ôh®xÁx ~\*lÕ*Ï|*l Õ*l]x≈lßx…¶*. flÓ*

Õ*ld*lw æJC* ∂Ì*y©*l.

(3) Ó*”œ˘* ˘*Ì*y Ë]x≈llÕ*Ï|*l Õ*l]x≈lßx…¶*.

(4) ıd*C¡*Õ*lvÁ*\**lø "*l©*y©*lÕ*Ï|*l Õ*l]x≈lßx…¶*.

(5) ≈R]**•ø "©*hdx•…±*Ó*f©*ßx…¶*.

(6) ÓJm¡*]* ©x…Õx Õ*R¶*lÕ*Ï|*l d*PÒ©*ßx…¶*.

(7) ≈RÕ*Ï|x… ©*|*Õ*¡J¿*Á*\**lø d*PÒ∏¡x•\*Æßx…¶*.

(8) ©x…Õ*¡*]* Õxl…#x>l… "Õ*mhbd*ÕJe]*ßx…¶*.

(9) $h˘”≈lÁ*\* "Ü…*ÕJe]*ßx…¶*.

(10) #F‡¡* fl*ñ©*Õ*l•A*|*Âr ßx]x≈lßx…¶*.

(11) ©*Õ*l≈l|* #x¡*Ú AJ¡*lœw]*ßx…¶*.

"æJC≈l ñ 6

288287

Ë”A*πÌ*≈lv

(1) ı*ø W…]*CÕ**lø AJ\*l Õ*Rf¡x•\*Æßx…¶*.

(2) ËA*\* Õ*l¡*Ú\**lø Ó*¶x≈lßx…¶*.

(3) ¡JÕ*l|* |*˝√À≈l*lø AxhÁ*©*]* Õxl…#x A*y©*ßx…¶*.

(4) Ax‚l∆ Õ*l¡*Ú\* ©*Õ*l•A*|*Âr x#x©*ßx…¶*.

(5) ∏ı…Õ*R x•…¶*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ¡J|*hËy Œ|*lÕ*Ï|*l

Õ*R¶*ßx…¶*.

©*y≈R|* *¶*Õ*D¡x

(1) Õ*ldx•wË^]* ©*hÓ*œw* ËÁxÈ ∂¿xÓ*¶*ßx…¶*.

(2) ©x…f* Õ*lx•…ÃJÕ* ßx…¶*.

(3) ≈R]**•ø dxÁ*\*ßx…¶*.

(4) Õ*ldx•wË^]**lø |*•√©*lÕ*Ï|*l "≤*ÕJ Ø…≈RD©*lÕ*Ï|*l

Õ*R¶*ßx…¶*.

(5) ≈R]**•ø "©*hdx•…±*Ó*f©*ßx…¶*.

(6) |*l±*À Õ*Rd*lÁ*\**lø ∂¶*ßx…¶*.

(7) | * l± * À "ÃJ C© *Á *\J| * æ *•Õ * l ”ÓJ * , Õ * l| * CÓJ *

Õ*llhdJ|*lÕ*ÏÁ*\**lø ßx\x∏¡x•\*Æßx…¶*.

(8) "JÕ*¿*C¡*ÕJe ÕJ˘©*ßx…¶*.

(9) ≈RÕ*Ï|x… ¡J]*‚¡*•Ú Õ*ldx•wË^yÁx ©*l\*lÆ Ax…\*ßx…¶*.

(10) 'dx¸…‡<©*lÕ*Ï|*l Õ*R¶*ßx…¶*.

(11) fi¡x®B ]*Ød* Ó*”≈R‚ Õ*R¶*ßx…¶*.

(12) WJ¿*¡J]*¡* ©*mAxÁ*\**lø ¡x•¶*ßx…¶*.

(13) ≈RÕ*Ï|x… y…œ≈l Á*lÓ*w ∂Ì*]*Ix Ax•h˘]*ßx…¶*.

(14) Õ*ldx•wË^]* ËÁxÈ A*Áxd** ßx…¶*.

ÕxÎ]JÁ*C

(1) Ó*”Ó*hÌ*|* dx•h|*]xÁ*\**lø Õ*l]x≈lßx…¶*.

(2) ∞±J]JÕ*lÁ*\**lø Ó*¶x≈llÕ*Ï|*¡JÚe Ó*”≈lœø©*ßx…¶*.

(3) Õ*l]*‚Õ**lø Õ*l]x≈lßx…¶*.

(4) Õ*l]*l˘*|* ËÁxÈ ¡J\*Ê Õ*R¶*ßx…¶*.

(5) Ó*d*”Á*\**lø Ë]x≈lßx…¶*.

(6) Õ*d*vÕ*R* Ó*œ”¡xÁ*\**lø Œ|*ßx…¶*.

(7) ı*ø dx•h|*]xÁ*\**lø Ax•h˘∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*¡JÚe Ó*”≈lœø©*

ßx…¶*.

(8) ≈RÕ*Ï|*]* n¶x≈lJÁ*ßx…¶*.

O©*lwñÓJmx

(1) AxÌ*lo Õ*Rd*J¶*ßx…¶*.

(2) AxÌ*lo *Á*ßx…¶*.

(3) nh|*l ¡*<‚|*±*lÀ ©*Õ*l≈l ©*A* "Ó*Õ*C≈l Õ*R¶*ßx…¶*.

(4) Ax•®xÀ Ó*˙œv ∂AJ]* ©x…W©*ßx…¶*.

(5) ≈RÕ* ©*Õ*l≈l|*Âr≈l• ∂m∏≈Re]*ßx…¶*.

290289

(6) "J]x•…Á*C|* ËÁxÈ "œ≈Re Ùhœ©*ßx…¶*.

(7) Ó*”¡*˝œ ı≈lÕ*lÁ*\**lø ı]J¡*y©*ßx…¶*.

(8) "œ≈Re ı]JAJy≈Re]*ßx…¶*.

(9) AxÌ*lo ¿*”Õ*l Õ*Rf¡x•\*Æßx…¶*.

(10) Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l Õ*l]x≈lßx…¶*.

©*lVñ¿JhœÁJe Õ*RÁ*v

(1) "Óx…‡<©*ßx…¶*; ∂O©*ßx…¶*.

(2) Õ*ld x• wË^] *l ¡ x•ÛÀ Øh© xÁ *\ * * l ø Õ *l *∏ § x•\ *Á x

$ÛlÀ¡x•\*Æßx…¶*.

(3) d*lmx Õ*R¶*ßx…¶*.

(4) O”…Õ*lhd* fl*]* ©*A*ÕJ©*|*Âr]*ßx…¶*.

(5) ∂¿JÁx•…Ó*Ï]*Á*\**lø ¡*ÛÀßx…¶*.

(6) Á*œ∏|* W±*≈l|* ËÁxÈ Ùhœ©*ßx…¶*.

(7) Õ*llh˘* Ê…Õ*x•…ÓJ≈l¡JÚe A*hÙ¡x Õ*R¶*ßx…¶*.

(8) ≈RÕ* ¡J]*‚¡*•Ú ∏fiÀÁx…\*ßx…¶*.

(9) ı…*l Õ*Rf|* ≈RÕ*Ï|x… 'Ó*¡J]* "≤*ÕJ ©*AJ≈l¡xÚ

Ó*”d*lCÓ*¡J]* "Óx…‡<©*ßx…¶*.

(10) ı*ø ©*hËhæ*Á*\**lø AxÙo∏¡x•\*Æßx…¶*.

(11) ≈R]* Ex•dxÁ*• "œ≈Re ßx]x≈lßx…¶*.

(12) |*l±*À fl*]* ©*A*ÕJ©* Õ*R¶*ßx…¶*.

(13) ı*ø ©*hÓ*d*w*lø "Ó*Õ*C≈l Õ*R¶*ßx…¶*.

(14) ı*ø ËÁxÈ ı…*l AxÌ*lo Á*Õ*vÓ*ÛlÀ¡x•\*Æßx…¶*.

(15) Ù¡*Ú|**lø |x•¶*T|*l Õ*R¶*ßx…¶*.

(16) >•…Á*Cdx Wl…y *¶x≈lßx…¶*.

(17) ©*‚∆ W±*≈lÁ*\**lø |x•¶*T|*l Õ*R¶*ßx…¶*.

(18) |x…Õ*]**lø Õ*l]x≈lßx…¶*.

Á*˝ØΩ≈l]* ¡*d*vÕ*CÁ*\*l

Á*˝ØΩ≈lyÁx d*Õ*lπ Õ*l¡*ÚDÁx d*]*ßx…œ ¡x•¶*lÕ* |x•¶*T

flÕJßJay $]*ld*w|x. & flÕJßJay›lh|* |*•]*W]*ßx…¡J|*Âr

xÎ√À¡* Ë”A*πÌJy≈Re ¡JÕ*lÕ**lø ıÁ*”Ø©*ßx…¡*l. Õ*l¡*ÚDÁx

© *y≈Re œ\*lÕ *D¡ x ı…¶*| x "O‡<d *] *J øe Õ *Rf|*] x

≈lÕ*l#x•…¡*|*Âr ¡*â‚ O¡x<ÁxñÁ*ly≈RÁ*ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l. Õx•|*ml

"Õ*]*l >•…Á*C Ê…Õ** *¶x©*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*” "Õ*]* Õ*l¡*Ú\*l

"|*]*hdx "*l©*y©*lÕ*]*l. "Õ*]*l ıÁ*”Ø©*#JÁ*|* |*l±*À Ì*ÛÁ*DÁx

"hfi¡x•hf|*a]x, "Õ*]* Õ*l¡*Ú\*• "|*]*hdx>l… "*l©*y©*ml

Ó*”≈lœø©*lÕ*]*l. Õ*l¡*Ú\*l Õ*ldx•wË^]**lø x•…f "*l¡*y©*lÕ* ©*A*fl

Á*l‚ Ax•h˘]*ldJw]x.

Õ*l¡*Ú\* Õ*l*©*l§ Õ*l˝|*l Õ*ld*lw "*l¡*]*Ω…≈l. "Õ*]**lø ≈RÕ*

Ó*”≈R©*W]*|x ©*y≈Re œ|*aËA*l|*l. d*]*l‚ Õ*≈l∏§*Âr $]*lÕ*

ÃJÕ*xÁ *\ *l Ê…Wd* "Õ*Ü≈l ¡x•x≈l ˘*Á*\ *Õ*] xÁ *•

Õ*llh|*lÕ*]x≈llÕ*ÏÕ*Ï, Õ*l¡*Ú\*l Õ*l]x≈llÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l ßx\*e*

JmlÚ Ôh®xÁx ~\*lÕ*hdx Õ*R¶*ßx…¡*l. "Õ*]*l Ã*Á*Õ*˘È…dx≈l

700 ¿x•r…¡*Á*\*l, W±*l∆ ©*A*©*”JÕ*l ©x•w…d*”, OÕ*©x•w…d*”, ∂˘d*C

A*˝|*≈l Õ*ld*lw "x…¡* y…œ≈l WWæ* ÓJ”≤*vxÁ*\**lø ¡*h˚*ÓJ˚*

292291

Õ*R¶*lÕ*hdx Ó*”Ìx•…˘©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx d*]*ßx…œ ı…¶*ßx…¡*l.

Õ*l¡*ÚDÁx ©*h‡…d*v* Õ*R¶*lÕ* d*]*ßx…œ ¡x•¶*ßx…¡*l Õ*ld*lw

]JÕ*R≈l‚, Õ*lAJÃJ]*d* "Ã*C∏©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx ∂Û, |xÎØ¡*

ÕJC≈RÕ*l Õ*Rf©*ßx…¡*l. "Õ*]*l n\xÆ≈l ı…œÕ*hd*]JÁ*lÕ*hdx

Õ*R¶*ßx…¡*l. "Õ*]*l Øy≈l]*l Õ*ld*lw "Ü¡JyÁ*\* Ex•dxÁx

ÁF]*Õ*˘h|* Õ*œv©*lÕ*hdx Ax…D¡x•¶*ßx…¡*l.

ÓJm¡*]*l d*Õ*lπ Õ*l¡*Ú\* Ì*ÛÁ*\*l Õ*ld*lw "*l©*y©*lÕ*

Õ*RÁ*vÁ*\* ¡*¶xÁx Á*Õ*l*WÛlÀ, "Õ*]*l |*l±*À fl*]* ©*A*ÕJ©*

Õ*R¶*|*hdx ÷Ì*o]*Õ*Ø©*ßx…¡*l. nh|*l Õx…\x Õ*l¡*Ú\*l ©*l\*lÆ

Ax…D|*]x "Õ*yÁx O¡x< WÜ©*ßx…¡*l. "Õ*]*l "©*Ã*C ÁJ”Õ*lC¿*Ëa Õ*ld*lw

"Or…m ¿*Ëa 'Ó*>•…e∏ Õ*Rd*J¶*|*hdx x•…f¡x•\*Æßx…¡*l.

"Õ*]*l æ*•Õ*l”ÓJ* Õ*R¶*|*hdx, ÷#xñ"f¡x œ* ø|*hdx

x•…f¡x•\*Æßx…¡*l. "Õ*]*l Ì*m*Ùd*” x•…¶*|*hdx Õ*ld*lw "Or…m

¡J|*hËyÁ*\**lø Œ|*|*hdx ÷Ì*oy¡x Õ*Ø©*ßx…¡*l.

ÓJm¡*]*l Õ*l¡*ÚDÁx ©*h©*¢d* "ÃJC©* Õ*Rf©*ßx…¡*l. ©*h©*¢d*

¡*Â≈llÕ*Ï|*l "d*CÕ*¿*C. Ax‚l∆ Õ*l¡*Ú\*l ¡*•¶J ©*h©*¢d* "ÃJC©*

Õ*R¶*ßx…¡*l. "Õ*]*l e…dx≈l*lø "≤*vÕ*Rf¡x•\*lÆÕ* ©JÕ*l≤*Cv

Ax•h˘]*ßx…¡*l.

nË^ Õ*l|J”∏ ßJ”A*π‚ **ø ©*h|*¿*v*¡JÚe Ëh˘|*a*l.

"Õ**l ëë**ø dJ›l ıWlπh|* 'Ó*|x…¿* dxÁx|*l¡x•\*ÆßJ]*|xh|*l

÷Ì*oy∏]*lÕ*\*líí ÷h|*l œD∏|**l. nÕxlπ #JAx•…]*|* nË^

Õ*‡…m **ø ÃxfiÀÁJe Ëh|*Õ**l, e…dJ Œ|*ßJ]*|xh|*• (Ó*˚*‚

Õ *R¶ *ßJ] *| * l ) , A *y|J “] *¡ x Ú A x•…Á *ml d * * ø d * h| x

"©*Õ*lπœ∏|*]xh|*• œD∏|**l. ÷h≤* JÙ¡xÁx…¶*l ! $h≤* "EJkı

ÓJm¡*]*l d*Õ*lπ Õ*l¡*ÚDÁx ≈RÕ* y…œ≈l Õ*RÁ*v|*¿*v*

ı…¶*Ëmr]*l Õ*ld*lw Õ*l¡*Ú\* Õ*llh˘* Ã*Õ*C Ê…Õ** ]*•P©*lÕ*]*l ?

ÓJm¡*]*l d*Õ*lπ Õ*l¡*Ú\*l Ê…Õ** ıÕ*vA*Ix≈l ©*hÓ*˙‚v

flÕJßJay Ax•h˘]*lÕ*Ï|*l VÙd*Ó*f∏¡x•h¶*l Õ*l|*lÕx

Õ*R¶*ßx…¡*l. "ÓJ”Ó*w Õ*≈l∏§* Õ*l¡*Ú\* Õ*l|*lÕx Õ*R¶*lÕ*Ï|*l

©*hÓ*˙‚v ımrßx…¡*l.

]Jœ”≈l ©*Õ*l≈l ¡*lÛlhË|* ÷mr ©*|*©*C]*l d*Õ*lπ ©x…Õ*¡*]*

Ex•dxÁ*•f, d*Õ*lπ $±*À |x…Õ*]* Ó*”œÕxl "≤*ÕJ Ó*Û|* Õ*llh|x

¡*ı±*s nh|*l dJ©*l ©*Õ*l≈l Ã*flx Õ*R¶*ßx…¡*l. Õ*lx ¡xm©*

Õ*R¶*lÕ* ©x…Õ*¡*]**•ø ©*A* Ã*flx≈lÂr ©x…y∏¡x•\*Æßx…¡*l. ©*hEx≈l

©*Õ*l≈l 4ñ5 fl* ©x…y ]JÕ*R≈l‚ Õ*lAJÃJ]*d* Õ*llhdJ|*

Ó*Wd*” Á*”h≤*Á*\**lø Œ|*ßx…¡*l. $|*yh|* Õ*l*∏§Áx ¿Jhœ mà∏

∂æJCœπ¡* ©*h©JÚ]*Á*\*l Ó*”ËmÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. $|*yh|* Õ*l*©*l§ Ó*Wd*”

Ax•h˘ ˘Õ*C Ùhd*xÁ*\*l x#x©*lÕ*Õ*Ï.

∏i…≈l]*l ËA*\* Õ*Rd*J¶*lÕ*]*l. "Õ*]*l $d*]*]**lø AJ©*C

Õ*R¶*lÕ*]*l Õ*ld*lw Õ*ldx•wË^]* fi…¡x Õ*Rf ©*hdx•…±*Ó*ÛlÀ

¡x•\*lÆÕ*]*l. "Õ*]*l Ó*”œıd*C 4 dJ©*l Õ*XF* ∂Ì*y©*ßx…¡*l. "Õ*]*l

˘*Ó*œ”¡x, ÕJ]*Ó*œ”¡x Õ*ld*lw Õ*R©* Ó*œ”¡x, ¡J|*hËyÁ*\**lø

÷h˘Á*• Œ|*ßJ]*|*l. "Õ*]*l ≈RÕ*d*•w Ó*]*Õ*Rd* πıÁx

©*hËhÜ∏|* ¡*Wdx, ©x•w…d*”Á*\**lø AJf¡x•hf]*ßx…¡*l. "Õ*]*l

ßJW›lh|* ı…]*l ©x…|*lÕ* ©*Õ*l≈l, "fÁx Õ*R¶*l ©*Õ*l≈l

Õ*R*∏¡*ÕJe d*Õ*lπ $±*ÀÕ*lhd*” Ó*â©*lœw]*ßx…¡*l (flP©*ßx…¡*l).

Õ xlmlæ * “ı≈lÂr ë ëO ”…Õ *RB J]J≈l‚, J]J≈l‚,

J]J≈l‚íí ÷h|*l AJf¡x•\*Æßx…¡*l. Ó*œÕ*”dJ æ*Õ*lv|*

Õ*lA*d* “Õ**l ø ¡*h¶*l¡x•\* Æßx…¡*l. "Õ*]*l Á*lfÁ*DÁx ÃxfiÀ

294293

¡x•¶*#x…ßx…¡xh|*l ¡*¶JT≈lWmr. "Õ*DÁx Á*h¶*ıehd* AxÙo* |xÎÕ*

Õ*ldx•wh˘mr. $Õ*ÏÁ*\**lø "Õ*]*l Õx•|*ml "yœ]*ßx…¡*l,

ÓJ©*lœw]*ßx…¡*l.

$œw…Ù* ˘*Á*\*Âr ∏i…≈l]*l Õ*R∏¡*, ÓJ‡<¡* ("æ*v

Õ*R∏¡*), ÕJ]* Õ*ld*lw |xÎ*h˘* Ó*œ”¡xÁ*\**lø, *W…* Ó*|*—œ≈l

Ó*Ï©*w¡* Õ*ld*lw ¡J|*hËyÁ*\**lø Œ|*lÕ*]*l. "Õ*]*l *W…*dx,

∂Ã*]*‚Á*\* ËÁxÈ ı]*hd*]* Õ*Rd*J¶*lÕ*]*l. Õ*lx≈lÂr Á*h¶* ñ

Axhf]*l ©*‚∆ ©*‚∆ W±*≈lÁ*DÁx flÁ*\J¶*lÕ*]*l. Axh¶*œ d**ø

Á*h¶***lø dxÁ*\*ld*w ëë∏…]xÁ*\*l, ËhÁJ]*|* ÌxÎ*l, Õ*fl”|* Õ*l•Á*l

ßx•ÛlÀ Ó*˙]xΩ*lÕ* ©JÕ*l≤*Cv ı*e]*˘|*a]x ≈R¡x **ø*lø

mÁ*øÕJe]*lÕx ?íí ÷h|*l Ax…\*lÕ*\*l. Õ*llh|x "Õ*\*l Á*h¶*ıh|*

|*•]*ÕJÁ*lÕ*\*l. & ∏i…≈l]* Ó*œÕ*”dJ æ*Õ*lv x•…fy ! "Õ*]*l

¡x•]*\*l Õ*l•Á*l ∂Ã*]*‚ Ax•h˘|*a]*• d*˝Pw›lmr. $|*l "Õ*]*

©*“ÃJÕ*. & ∂Ã*]*‚Á*\*l Õ*ld*lw ∏#BÚ ∏…]xÁ*\*l ¡x•xÁx•\*Æ|*

∂*h|* Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π* ©J¡J<dJÚ]* |x•]*‡©*ËmrÕx ? $|*]*

ËÁxÈ m¡*<C ¡x•ÛlÀ Ùhd*x Õ*R¶*ßx…¡*l. $h˘* ∏i…≈l]*l Ì*AJ

¡JáÁx Á*l#JÕ*l]Je]*lÕ*]*l. "Õ*]*l nh|*l ˘* "¡*©JπdB

¡*lf≈l˘|*a]x d*#x¿*•#x ~\*lÕ*Ï|*l; ¿x•…Ì*ı…≈l. "Õ*]* Ì*Û|*

Õ*llÿJhd*]* Õ*R>l ¡J≈lv Õ*R¶*lÕ*\*l. ˶*Ê…WÁ*\*l Õx•…©*

Ax•…Á*lÕ*]*l. $h≤* ¡xÛÀ Ì*ÛÁ*\**lø ©*hÓ*˙‚v b¶*ßx…¡*l.

$|*yh|* A*‚ "Ó*Õ*C≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. Ex•dxÁx ≈l¡*˝œw* (Liver)

¡J≈lv ‡<…‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

∏i…≈l]*l d*Õ*lπ Ó*œ ¡*Ìx…yÁx Ax•…|* ©*Õ*l≈l Õ*l¡*ÚDÁx

Œ|*ml Õ*ld*lw Ë]x≈lml Ax…\*ßx…¡*l. "Õ*]*l ©*y≈R|*

Õ*RÁ*v|*Âr Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*hdx d*]*ßx…œ ¡x•¶*ßx…¡*l.

Ë”A*πÌJyÁ*\*l ı˘v±*À ©*Õ*l≈lÕ**ø*l©*y∏ ëë©*hæJCÕ*h|*xíí

Õ*R¶*ßx…¡*l. Õ*llhEJx Õ*ld*lw ©*hEx≈l ©*Õ*l≈l ©*Wl|*æJ*

Õ*R¶*ßx…¡*l. ˘*|* & ıd*C ¡*Õ*lvÁ*\**lø d*Ó*Ò|x… ∂Ì*y©*lÕ*Õ*]*

Õ*llV|*Âr ëëË”A*πdx…fl©*l§íí Ax•]* Ax•Õ*llπÕ*Ï|*l. Á*˝ØΩ≈l]*l

Ó*”œıd*C ©*•>•v…|*≈l¡xÚ Õx•|*ml d*Ω∆…]*l ©Jø* Õ*Rf e…dJ,

]JÕ*R≈l‚, 'Ó*ı±*dB Õ*ld*l w >•…Á*ÕJ∏±* s|* ¡xmÕ*Ï

"æJC≈lÁ*\**lø Œ|*ßx…¡*l.

©Jæ*¡*yÁx ©*•Ì*xÁ*\*l

1

¡*˚x•…]*ÕJ|* ıæJv]* Õ*ld*lw ∏µ]* $Ìx‹›l]*Â. nÕxlπ ıÕ*˝œw

Õ*RÁ*v "*l©*y∏|* Õxl…#x Ó*Ï*¤ Õ*lxÁx Ë]*lÕ* WÌJ]*

Õ*R¶*ßJ]*|*l. ıæJv]* dxÁx|*l¡x•\*lÆÕ* Õx•|*ml WÌJy©*l.

æxÎ≈lv, ∏µ]* Õ*l*©*l§ Õ*ld*l w Ê…Õ**|*Âr ı˘v±*À Á*ly

Ax•h˘]*ßx…¡*l. Ì*hÌ*m Õ*l*©*l§ Ax•h˘]*ßx…¶*. ı*ø ∂∏w≈l

Ex•dxÁx |x…A*, Ê…Õ** dJCÁ* Õ*R¶*ml ∏|*—ı]*lW≈R ? "h|*]x

Õ*Rd*” *xø¶xÁx ßJ. "h|*]x ı…*l ıÕ*˝œw Õ*RÁ*v Õ*ld*lw ©*JC©*

˘…¡x< Ó*¶x≈lml "A*vJÁ*lW. nh|*l ıæJv]*¡xÚ Ë]*Õ* Õx•|*ml

Ó*Ï*¤ Ó*Ï*¤ WÌJy©*l. ı…*l œD˘]*lÕ*hdx $|*l A*•W*

AJ∏Áx≈l Õ*RÁ*vÕ*mr. $|*]*Âr ©*hÓ*˙‚v Õ*ll\*lÆ d*lhb|x.

"x…¡* y…œ≈l "©*hVC dx•h|*]xÁ*\**lø ÷|*ly©*ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l.

|*≈RÓ*]*Je]*l. dJ\xπ Õ*ld*lw "W]*d* Ó*”≈ld*ø ßx…¡*l. ∏˘— Õ*ld*lw

¡*lh¶*Âı EJÁ*˝œ≈l ©*mlÕJe ∂d*l]*Ó*¶*ßx…¶*. J*l ı*ø

©*AJ≈l¡xÚ $]*lÕx. dx•h|*]x Ó*ÛlÀ¡x•\*Æßx…¶*. J*l ©*|J ı*ø

©x…Õ*¡**hdx $]*lÕx. '|Jd*w Õ*l*©*l§ Ax•h˘]*l. ¡x…Õ*m Õ*R*∏¡*

296295

'|x“…Á*Á*Dh|* ≈RÕ* Ó*”>•…fl* |x•]x≈llÕ*Ï˘mr. ∂æJCœπ¡*

Õ*RÁ*v|*Âr Ë]*lÕ* ¡*±*ÀÁ*\**lø ÷|*ly©*lÕ*Ï|*l "©Jæ*CÕJe ¡xmÕ*Ï

d*]*l‚]*l œ]*le Õ*lxÁx Ax•…e]*lÕ*]*l. dx•h|*]xÁ*\*l &

Õ*RÁ*v|*Âr]*lÕ*Ï|*l Õ*Rd*” ©*d*C. dJ\xπ "W]*d* Ó*”≈ld*ø Õ*ld*lw |*˝[*

$Ìx‹ Ax•h˘|* Õ*R*Õ* & Õ*RÁ*v|*Âr Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ**l. &

Õx•…A*Õ*Ï (¡JÕ*lW¡J]*) ı*øÂr Á*lÓ*wÕJe]*lÕ*Ï|*l. ı…*l $|*¡xÚ

¡J]*‚ ¡x…\*ËA*l|*l ëë≈R¡x Ó*”œ>•Ë^]*• ¡*<‚ ¡*<‚¡xÚ

¡x•…Ó*Áx•\*lÆÕ*]*l ?íí ÷h|*l. ¡x•…Ó*ÕxhËl|*l Õx•…A*|*

]*•ÓJhd*]*. ¡JÕ*l d*˝Pw Ó*¶x≈l˘|*a]x, ¡x•…Ó*|* ]*•Ó*

dJ\*lÕ*Ï|*l. ¡x•…Ó*¡xÚ ıflÕJ|* Õ*l•m¡J]*‚ "d*˝Pw, Õx•…A*

"≤*ÕJ ¡JÕ*l. ı*ø ©x…Õ*¡**l ¡xm©* Õ*R¶*lÕ*Âr d*PÒ|JÁxÈ ¡x•…Ó*Õ*Ï

ı]J≈R©*ÕJe Ë]*lÕ*Ï|*l. $|*l nh|*l ¡*lfim '|xa…¿* "≤*ÕJ

ßJA*C Ó*”Ìx•…|*xÁ*Dh|* Ax•]*Ax•Õ*llπÕ*Ï|*l. ]JÁ* |x“…±*Á*\*l

©*hÓ*˙‚vÕJe J¿*ÕJÁ*lÕ*Ï˘mr. ∂|*]x "Õ*ÏÁ*\* Ó*”Õ*R‚ ¡*fÕxl

"≤*ÕJ ©*“mÒ Õ*lfiÀÁx Õ*Rd*” ¡*fÕxl≈Re]*ld*wÕx. $h˘”≈lÁ*\*l

$*•ø |*hÁxÿx•…]*]*hdx $Õx. "Õ*ÏÁ*\**lø "mÒ Ó*”Õ*R‚˘h|*

ıÁ*”Ø∏|x. "Õ*ÏÁ*\**lø ©*hÓ*˙‚v J¿* Õ*Rf, fl≈l ©JÜ∏mr.

$*•ø Á*lÓ*wÕJe ÕJ©*xÁ*\*l Õ*ld*lw d*˝±xÁ*\*l x#x∏]*ld*wÕx.

$h˘”≈lÁ*\* ßJA*C $]*lW¡x≈ll ©*hÓ*˙‚v ı≈lhd*”‚|*Ârmr.

ı…Õ*Ï ©*hÓ*˙‚v Ó*”dJCAJ]*|*Âr x#x∏]*lÕ*Ï˘mr. Õ*˝œwÁ*\*l

¿*‡w≈lld*ÕJe>l… $Õx. ıÕ*l πÂr ˱* s Õ*ld*l w ıÁ*”Ø∏

¡x•\*lÆÕ*hd*A* WÕx…Ì*x›lmr. |xÎW… ©Jæ*x≈l A*hËmÕ*Ï œ…¡*<

∆ÕJemr. ]Jfl©* Õ*ld*lw dJÕ*l©* Ó*”Õ*˝œwÁ*\*l $*•ø $‚l¡*l

AJ¡*lœwÕx. (d*Õ*lπ "∏wd*“ dx•…y©*ld*wÕx). "œ… "mÒ Ó*”Õ*R‚|*±*lÀ

©*d*“Á*l‚Õ*˙ AxÙo|x. |*l±*À Õ*˝œwÁ*\*l J¿*ÕJe]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*ÏÁ*\*l

©*æ*C ˱*sÕJe]*lÕ*Õ*Ï. ©*|*lÈ‚Á*\**lø Á*y±*s Ó*”Õ*R‚|*Âr

"\*Õ*f∏¡x•hfmr. & ¡J]*‚˘h|Je ©*hÓ*˙‚v ~¡JÁ*”dx

Ó*¶x˘]*lÕ*Ï˘mr. Õx•|*ml Õ*l*©*l§ Ó*Wd*”ÕJÁ*Â. ~¡JÁ*”dx≈ll

d*ıøh|* dJx… mà©*lÕ*Ï|*l.

©*Á*l‚ 'ÓJ©*¡*]*l Õx•|*ml d*Õ*lπ $±*À|x…Õ*]* ]*•Ó*Õ*Ï ∏µ]*

©*Ò±*ÀÕJe dx•…]*lÕ*Õ*]xÁx dx]x|* ¡*‚l∆Á*Dh|* dJ”Û¡* ∂Ì*y©*ßx…¡*l.

Õ*llh|x ¡*‚l∆ Õ*llÙo d*Õ*lπ $±*À |x…Õ*]**lø x•…¶*ßx…¡*l. & |x…Õ*]*

ÃJÕ*Õ*Ï ıÕ*lπ Õ*l*∏§Áx Õ*ld*lw ¡*‚l∆Á*DÁx ∂*h|*ÕJe]*ßx…¡*l.

"|*]* Øh˘* ÃJÕ*Á*\*l Øf©*lÕ*hœ]*ßx…¡*l. ~¡*|x…Õ*dJı±*s]Je,

∂]Jæ*C |xÎÕ*Õ**lø Ë|*©*|x, Õ*R*∏¡* ÃJÕ*x ∏µ]*Áx•D∏ Ó*Ï*¤

Ó*Ï*¤ dJ”Û¡* ∂Ì*y∏, Õ*R*∏¡* ©*µ]*Á*\*Âr ©*Ò±*ÀÁx•D∏¡x•h¶*l

ı]*hd*]* æJC* Õ*R¶*ßx…¡*l. ı]*hd*]* "ÃJC©*|* Õ*llÿJhd*]*

Õ*l*∏§*Âr ∏µ]*ÕJ|* |xÎW…ÃJÕ* ı]J≈R©*ÕJe ¡JΩ©*lÕ*Ï|*l.

≈RÕJÁx È Õ*l*©*l§ ∂≈R©*Áx•h¶*Âr "≤*ÕJ Ë|*#JÕ*Ix

∂O∏|*Âr, ¡xmÕ*Ï ©*m ıÕ*lπ $±*À Õ*lhd*” "≤*ÕJ ©*•d*”Á*\**lø

Ë|*#J›l∏¡ x•\ * ÆËA*l| *l. ∂|*] x $±* À | x ÎÕ *| * ÃJÕ*

Ë|*#J›l©*#x…ßJ]*|*l.

"x…¡* ©*•≈lv]* Ó*”¡J¿*¡xÚ ©*Õ*R*ÕJ|* ßx\*¡**lø æJC*|*Âr

"*lÃ*W©*lÕ*Ï|*l ∂æJCœπ¡* Õ*RÁ*v|*Âr W¿x…±*Õx…*mr. ¡*“ÙdJwe

& "*lÃ*Õ*Õ**l ø "*lÃ*W∏|*]*• AxÙo* ÓJ”Õ*llVCdx

¡x•¶*ßJ]*|*l. ı…Õ*Ï Ó*”¡J¿*¡xÚ Ó*”¡J¿*ÕJ|*l|*]* Ex•dxÁx

Á*l]*lœ∏¡x•h¶*l, "|*yh|* $|**lø (& Ó*”¡J¿*) Ó*¶x˘]*lÕx

÷hËl|*l œD|*l¡x•DÆy. $|*lÕx… ©*d*C.

Ó*y©*]*Õ*Ï ¡*ml√d*ÕJe]*lÕ*Ï˘mr. ∂|*]x ıÕ*lπ Õ*l*©*l§

¡*ml√d*ÕJe]*ld*w|x. ıÕ*lπ Õ*l*©*l§ ı˘v±*ÀÕJ|* O©*lwÓJmx

298297

Ax•h˘mr. $h≤* Ã*≈lh¡*]* Õ*ld*lw 'Á*” Õ*l*∏§* Õxl…#x

Ax•…]JÛ Õ*Rfy. ¡*ml√d* Ó*y©*]*W|x ÷h|*l |*•]*ßx…fy.

∂|*]x Õx•|*ml ıÕ*lπ Õ*l*∏§* ËÁxÈ |*•y¡x•DÆy. Õx•|*ml

Õ*l*∏§Áx d*]*ßx…œ ¡x•fy. ı…Õ*Ï "©*AJ≈l¡*]* ÕJdJÕ*]*‚|*Âr

©*A* ~¡JÁ*”dx ∂Ì*y©*lÕ*Ï|**l ø "ÃJC©* Õ*Rf¡x•h¶*]x,

Ó*”Ëm]Je, ∂d*π¿*‡w≈ll œ…Õ*”ÕJe ßx\*Õ*ΩÁx Ax•h|*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw

‡”≈Rd*π¡* Õ*C‡w≈RÁ*lWy. ÷mr|*]*Âr≈l• Ó*]*Õ*Rd*π**lø ¡JΩy

Õ*ld*lw *¡J]Jd*π¡*ÕJ|*Õ*ÏÁ*\**lø ©*¡J]Jd*π¡*ÕJe Ó*yÕ*œv∏¡x•DÆy.

$|*lÕx… ıflÕJ|* >•…Á*. $|*lÕx… ıÕJe≈l• >•…e≈ll

Õ*R¶*ßx…¡J|* ¡J≈lv !

3

#xÎhe¡* ‡”>l≈ll *]*Õ*lh¶*m|* Õxl…#x W¿x…±* |*l±*ÒyIJÕ*l

b…] *lÕ * Ï| * l . & ‡”>l›lh|* ¿ *‡ w Ó *d * *ÕJÁ *lÕ * Ï| * l .

©*“Ó* ø©*‘m*˘h|* fl*x…h˘”≈l ©*hËhÜ Á*”hÖ]*©* Ax•]*

Ax•Õ*llπÕ*Ï|*l. nh|*l Õx…\x ©*“Ó*ø ©*‘m*|*Âr W…≈lvJ¿*ÕJ|*]*•,

"mÒ Ó*”Õ*R‚W]*lÕ*Ï|*l. ©*“Ó*ø |x•…±*Õ*Ï #xÎhe¡* ∂¿x≈l*lø

ßx\x©*lÕ*Ï˘mr. ∂|*]x ÓJ”Õ*RΩ¡* ©Jæ*¡**l d**ø $ÌJ‹*l©J]*

Õ *R¶ *lÕ * # x Îhe¡ * ‡ ”>l, "Õ * * "Ã*l C| *≈l¡ x Ú A xÌ * l o

ßJæ*¡*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. & ‡”>l›lh|* Ó*¶x|* ©*h©JÚ]*Á*\*l Ã*≈lh¡*]*

œ…¡*< ˜ÕJe Õ*ld*lw ˱*sÕJe Õx•|*Â* ©*h©JÚ]*Á*DÁx Ó*Ï√À ¡x•ÛlÀ

#xÎhe¡* $Ìx‹ ËmÕ*dJwe©*lÕ*Ï|*l. $|*l d*lÓ*ÒÕ**lø "eøÁx

©*l]*lW|*hdx. & Ax•©* ©*h©JÚ]*Á*\**lø dx•¶x|*l AJ¡*lÕ*Ï|*l Ëml

¡*±*À|* ¡xm©*ÕJe b¶*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï ©*hÓ*˙‚vÕJe #xÎhe¡* ‡”>l

b¶*#x…ßx…¡*l. Õ*l*©*l§ d*Ó*ÏÒ "àÓJ”≈l ¡x•ÛlÀ "x…¡* ÕJÕ*l

Õ*RÁ*vÁ*DÁx Ó*”Ìx•…˘©*lÕ*Ï|*l. ÷Ì*oy¡x›l]*Â, "|*]* Õ*Rd*l

¡x…\*ßx…fy. ∂|*]x "hd*]Jd* π "≤*ÕJ A*˝|*≈l "≤*ÕJ

WÕx…Ì*x≈l *lfÁ*\**lø ∂Â∏y, ∂Ì*y∏y.

dx•h|*]xÁ*\*l, ∂d*h¡*Á*\*l, ]x•…Á*]*lÊ*Á*\*l Õ*ld*lw |*l¤V

Ëh|JÁxÈ ı]J¿*]JÁ*ßx…fy. "Õ*Ï & Õ*RÁ*v|*Âr Ëh|x…

Ë]*lÕ*Õ*Ï. æxÎ≈lvÕJey, ∂¿J|J≈l¡*]Jey. Ëh|*l|**lø

∂*h|*˘h|* ∏“…¡*y∏y. dJ\xπ›lh|* ÷|*ly∏y. Õ*l*∏§*

~¡JÁ*”dx›lh|* ©*A*¡*y∏y. ı…Õ*Ï Ax•h˘¡x•\*Æml, Ó*”Ëm]JÁ*ml,

ı…Õ*Ï Ó*”¡*˝œ dJ›l≈l ©*•d*”|* ßx•hßx≈RÁ*ml, "Õ*\*

|x•…±*]*Ød* dx•h|*]xÁ*\**lø ÷|*ly©*lÕ* ©JÕ*l≤*Cv Ax•h|*ml,

ıÕ*lπ |x…A*, ¡JmlÁ*\*l, ¡x ÎÁ*\*l Õ*ld*l w Õ*l*©*l§ "Õ*\*

'Ó*¡*]*‚Á*\*l. Ó*”¡*˝œ dJ›l≈ll ©*¡J]Jd*π¡* ∂¿J|J≈l¡*

Á*l‚Á*\J|* æxÎ≈lvd**, ˱*À $Ìx‹, dJ\x π, ©*ر*l ∆dx,

|*≈R\*ld**, Óx”…Õ*l, "*l¡*hÓ*, ©*˘Ìxo Ax•h˘]*lÕ*Ï|*l, ©*A*x,

¡*]*lIx Õ*llhdJ|*lÕ**lø ßx\x∏¡x•\*Æml "Óx…‡<©*ldJw\x. "|*¡JÚe

ı…Õ*Ï "x…¡* dx•h|*]xÁ*\*l Õ*ld*lw |*l¤VÕ**lø ÷|*ly©*lWy. Ax•©*

˘Õ*C Ê…Õ** ÓJ”]*hà∏. Ë|*#JÕ*Ix Ó*¶x|* Ax•©* |*˝√À¡x•…*

Ax•h˘y. Ê…Õ**|* ËÁxÈ ©*h¡*lÙd*dx $]*˘]*Â. W©Jw]*ÕJe,

W¡*∏d*ÕJe ßx\x›ly. 'Ì*‹ ∂æJCœπ¡* Ê…Õ** Ax•h˘y.

x•…Õ*ÏÁ*\*Âr *ÂÕ**lø ¡JΩy. ©Jæ*¡** Ê…Õ**|*Âr Ë]*lÕ*

x•…Õ*ÏÁ*\*l "Õ** ¡*‚l∆ dx]x©*lÕ*Õ*Ï. x•…Õ*ÏÁ*\*l ıÕ*lπ ¿Jhd*

Á*l]*lW|*ahdx. dx•h|*]xÁ*\*l ıÕ*lπ Õ*l*©*§*lø Ó*]*Õ*Rd*πx¶xÁx

A*y©*lÕ*Õ*Ï. ıÕ*lπ dx•h|*]xÁ*\**lø nh|x•h|Je ÷|*ly∏y.

Ü…]*]Je ÷|*ly∏y. ıÕ*lÁx Ùhdx, |*l¤VÁ*\*l $|*a]*•

A*©**lπV]Jey. ıÕ*lπ "hd*]J\*|*Âr ©*hÓ*˙‚v x#x∏y.

©*y©*Õ*R*ÕJ|* Õ*l*©*l§ Ax•h˘]*lÕ*Ï|*l ßx\x∏¡x•DÆy.

300299

≈RÕJÁ*m• 'd*l§¡*dx›lh˘y. Ax•©* '|Jd*w ∂æJCœπ¡* Õ*C‡wd*“

ßx\x∏¡x•DÆy. Õ*llÁ*l\*øÁ*l Õ*ld*lw ∂*h|*˘h|* $y. ıÕ*lπ

"hd*]Jd*π*Âr ∂*h|* Ó*¶x›ly. ëë∂*h|x•…A*híí ÷h|*l AJfy.

ıÕ*lπÂr Ax•]* Ax•Õ*llπÕ* ∂d*l]*dx≈l*lø d*¶x›ly. ıÕ*lπ

¿*‡w≈l*lø ı˘v±*À Õ*RÁ*v|* Õ*llÿJhd*]* ıÕ*lπ $±*À |xÎÕ*|*

(Õ*l•œv)>l¶xÁx A*y∏y. ©*“ı≈lhd*”‚ ¿*‡w≈l*lø ßx\x∏¡x•DÆy.

"hd*¤©*•·œv ©JÕ*l]*©*CW]*Â. ıÕ*lπ WÌJ]*Á*DÁx "Ü¡Jy≈Rey.

Ó*”¿Jhd* Õ*l*©*l§\*ÆÕ*]Jey. dJ]*l‚CÕ**lø ¡JÓJf¡x•DÆy. ıÕ*lπ

$Ìx‹Á*DÁx d*]*ßx…œ ı…fy. ıÕ*lπ ©*A*fl ©*“ÃJÕ*Á*\* Ex•dxÁx

©*A*¡J]*W]*Â. ı…Õ*Ï Õ*l*∏§* ¿Jhd*dx≈l ∂*h|* "*lÃ*W∏y.

ı…Õ*Ï Ó*”Ì*h¶* ∂hd*y¡* ∂æJCœπ¡* ¿*‡w Ax•h|*lWy. ı…Õ*Ï œ…Õ*”

∂æJCœπ¡* '*øœ Ó*¶x≈llWy.

¡x…Õ*m EJ‚d** Õ*ld*lwÓ*Ï©*w¡* EJk* ©J¡JÁ*lÕ*Ï˘mr. ≈RÕ*

Õ*l *l±* C Õ *læ*l] * © * “ÃJÕ*, |*≈R\*ld * *, Õ *llhÁx•…Ó*

$]*˘]*lÕ*Ï|*l, Ax•h˘¡x•\*lÆÕ*Ï|*l, "hd*¤¡*]*‚ Õ*ldx•wË^]*

A*˝|*≈lÕ**lø "y≈llÕ*Ï|*l Ax•h˘]*ldJwx•, "h≤*Õ**l d**ø

©*Õ*l©*w ¡J≈lvÁ*\*Âr≈l• fl≈l ©*hÓJ˘∏ ∂*h|* Õ*ld*lw ¿Jhd*dx

Ó*¶x≈lldJwx.

Óx”…Õ*l|* d*]*hÁ*Á*\*l ı]*hd*]* ıÕ*lπ A*˝|*≈l|*Âr AxÌ*oÂ.

|xÎW… ©Jıæ*C|* Óx”…Õ*l "*lÃ*W∏y. |xÎW… Óx”…Õ*l|* ©*•≈lv

Ó*”¡J¿*|*Âr x#x∏y. |xÎW… Óx”…Õ*RÕ*l˝d* ©x…W∏y.

Ã*Á*Õ*d*§h‡…d*vx›lh|* ÃJÕ*Ó*]*Õ*¿*]Je ∂*h|*ÃJ±*ÒÁ*\*l

'|*l]*lÕ*hdx ıÕ*lπ A*˝|*≈lÕ*hœ¡x ßx\x≈lÂ.

∂|*]*• Óx”…Õ*l|* Õ*RÁ*v "d*Chd* ©*h¡*lÙd*. "|*l ÷]*¶**•ø

n\*Áx•hfmr. J*l ÷hË "A*hÃJÕ*W|*aÂr |x…Õ*]* "∏wd*“ $mr.

|x…Õ*y|*aÂr J*l ÷hËl|*l ¡x•xÁx•\*lÆÕ*Ï|*l.

$h˘”≈l ©*lVÁ*\*Âr Ó*”Õ*˝d*wÕJÁ*lÕ*Ï|*‡Úhd* ¡*Õxlv…h˘”≈l

Á*\**lø ı≈lhœ”∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l n\xÆ≈l|*l. flÓ* Õ*ld*lw æJC*|*Âr

|* ˝[*ÕJe Õ*llh|*lÕ*y|*hdx, ıÕ*l π WÌJ]*Á*\*l ¡* ”Õxl…‚

Ó*Wd*”ÕJÁ*ld*w Ax•…Á*lÕ*ÏÕ*Ï. d*d*ÒyIJÕ*lÕJe Õ*l*©*§*lø x…]*ÕJe

ı≈lhœ”∏ ¡x•\*ÆËA*l|*l.

©*d*C|* Õ*RÁ*v|*Âr Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*Õ*]*l, ∂æJCœπ¡* ©Jæ*J

∂Ì*y©*lÕ*Õ*]*l ©*hÓ*˙‚v Ë”A*πÌ*≈lv ÓJ©*ßx…¡*l. $mrÕJ|*Âr,

#xÎhe¡* ©*hËhæ*Á*\*l |*l±*À WÌJ]*Á*\**lø Ó*Ï*]*lÊK…Wd*Áx•D∏

Ax•©* Ê…Õ** Ó*”Õ*˝œwÁx ∏µ]*ÕJe∏ b¶*lÕ*Ï|*l.

Ó*¡*“ÕJÁ*lÕ*Õ*]xÁx Õ*l]*|*#xr… bÛÀ M*mÁ*\*l d*lhßJ ∏Ø Õ*ld*lw

Õ*læ*l]*ÕJe]*ld* wÕx. ∂|*]x "|*¡JÚe ËA*\* ˘*Á*\*Õ*]xÁx

¡J≈lßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l. ∂ Õ*l]*Õ*Ï Ë±*sÕJe Õ*ld*lw "x…¡*

y…œ›lh|* 'Ó*>•…Á*ÕJÁ*ßx…¡J|*]x ©JÕ*¡J¿*ÕJe ßx\x≈llÕ*

Õ*l]*¡xÚ "x…¡* Õ*±*vÁ*\*l ßx…¡*l. $|*]*hdx>l… dJ\xπ›lh|* "x…¡*

˘*Á*Dh|* ∂Ì*y©*lœw]*lÕ* ©Jæ*xÁ*\* M*mÕJe ©Jæ*¡* Ó*”Ì*h¶*

Õ*ld*lw Ó*yÓ*˙‚v >•…e≈RÁ*lÕ**l. $h˘* W|JCÖvÁ*\*l

"©*ر*l∆Á*\Je]*lÕ*]*l. "mÒ ÓJ”IJ≈RÕ*l, O…±Jv©** Õ*ld*lw

¡xmÕ*Ï flÓ* ∂Ì*y©*ld*w 2ñ3 Õ*±*vÁ*\*Âr >•…e≈RÁ*ßx…¡xh|*l

AJdx•]x≈llÕ*]*l.

∂AJ]* ©x…W©*lÕ*Ï|*l "œ ¡*fÕxl Õ*R¶*ßx…fy. $|*yh|*

"¿*¡*wdx 'h®Je æJC*¡xÚ dx•h|*]x≈RÁ*lÕ*Ï|*l. ˘…Ôv Õ*ld*lw

302301

ı]*hd*]* ∂Ì*]*Ix›lh|* d*|x…¡* ~¡JÁ*”dx≈l æJC*Õ*Ï mà©*lÕ*Ï|*l.

ı…*l ÷|xÁ*lh|*lÕ*Ï|*l "Õ*¿*CWmr. dJ\xπ Õ*ld*lw "W]*d* ≈ld*ø

Õ*R¶*lœw]*l. ı*Áx fl≈l |x•]x≈l#x…ßx…¡*l.

Õ*R*W…≈ldx Õ*ld*lw ∂d*πñÃJÕ*˘h|* "W¿J”hd* ©x…Õx, ©*A**O…mdx, '|Jd*w |*≈R\*ld**, |xÎW…ñÓx”…Õ*l, "Øh©J, ©*d*C *lf≈llÕ*Ï|*l, Ax•]* Ax•Õ*llπÕ* d*¶x]*Ød* '|J]*dx, ©*hÓ*˙‚v Ë”A*πÌ*≈lv, ı¿*om W¿J“©*, Á*l]*lW*Âr "Ì*m Ã*‡w, ©*d*C Õ*ld*lw "©*d*CÁ*\* ËÁxÈ WÕx…Ì*x, œ…¡*< ∆ ÕxÎ]JÁ*C, WÕx•…Ì*xÁJe AJdx•]x≈llÕ*Ï|*l, ∂d*π* Õxl…#x ı]*hd*]* Õ*ld*lw œ…¡*< ∆ æJCJÌ*]*Ix Õ*llhdJ|*lÕ*Ï EJkx•…|*≈l¡JÚe ∂Ì*y©*lÕ* ÕxlfiÀmlÁ*\*l.

ÁJ≈lœ” flÓ* "≤*ÕJ Œh flÓ* ∂Ì*y©*lÕ* ©*Õ*l≈l ıÕ*lπ

÷|*lyÁx O”…¡*˝±*∆* Ó*˚* "≤*ÕJ Ó*”œÕxl $]*lÕ*Ï|*¡xÚ ≈RÕ*

"Ã*Chd*]*Wmr. ÁJ≈lœ”, Œh Õ*ld*lw O”…¡*˝±*∆ ÷mrÕ*˙ nh|x…. ëë~¡*h

©*dB WÓ*”ËA*læJ Õ*|*hœíí ©*d*CÕxhËl|*l nh|*l. tl√Á*\*l

$|**lø "x…¡* JÕ*lÁ*Dh|* ¡*]x≈lldJw]x.

& flÁ*d*lw nh|*l ©*]x•…Õ*]*W|*ahdx. ©*]x•…Õ*]*|*Âr]*lÕ*

¡*Õ*lm, flÁ*œw*Âr $|*la "|*yh|* Ó*”dxC…¡*ÕJe]*lÕ* Ê…Õ**lπ¡*w**lø

Ó*”œıÜ©*ld* w|x; ¡*ÓxÒÁ*\*l fl*]*l Õ*ld*lw ©Jæ*¡*]*l "Õ**

©*Wl…Ó*|*Âr $|*la Õ*ld*lw ©*]x•…Õ*]*|* |*h¶x≈l Õxl…#x ıhœ]*lÕ*

fl*]*l ¡*ld*•A*m¡JÚe ©*hJC∏ "≤*ÕJ ©*hd*]* |*¿*v*

Ë≈l©*lÕ*Õ*]**lø Ó*”œıÜ©*ldJw]x. Ex…*lA*l\*lÕ*Ï ©*|*lÈ]*l "≤*ÕJ

Ê…Õ**lπ¡*w* ©*hÓ*¡*v|*Âr|*la "WJ¿*|* ˘ÕJCÕ*l˝d* ©x…W©*lÕ*

©FmÃ*C Ó*¶x≈llÕ* ©*d*CÕ*hd*, ¿*”|J—Õ*hd* Ã*¡*w ©Jæ*¡***lø

Ó*”œıÜ©*ld*w|x.

¡*Õ*lmÕ*Ï d**ø Õ*l¡*]*h|*Õ**lø ÷mr ¡*¶xÁ*• ©*Õ*R*ÕJe

A*y©*ld*w|x. "|*]*hdx>l… ©*JC∏ "≤*ÕJ ©*hd* d**ø ˘Õ*CEJk*Õ**lø

÷#xr¶xÁ*• A*]*¶*ldJwx. ¡*ÓxÒÁ*\*l ¡*Õ*lm|* ©*Wl…Ó*Õx… $|*a]*•

"|*]* Õ*l¡*]*h|* Õ*ld*lw ˘ÕJCÕ*l˝d* "y≈l#J]*Õ*Ï. ∂¿x Õ*ld*lw

©*lV|* ßx*lø A*œw|* ©Jæ*¡* Õ*ld*lw fl*]*l, Ê…Õ**lπ¡* w*

©*Wl…Ó*W|*a]*• 'Ó*>•…e∏¡x•\*Æ#J]*]*l. "Õ*]*l ¡x…Õ*m

¡*ÓxÒÁ*\*hdx Õ*Û Õ*Û ¿*Ë— Õ*R¶*ld*w Õ*Rd*J¶*ldJw]x. ©*]x•…Õ*]*|*

|*h¶x≈l Õxl…#x $]*lÕ* fl*]*l ¡x…Õ*m ¡*Õ*lmÕ**lø x•…f

¡*ld*•A*mÕ**lø 'Ó*¿*Õ*l* Õ*Rf¡x•\*lÆdJw]x. "|*]*hdx>l…

¡*ld*•A*mW|*a fl*]*l, ©Jæ*l ©*JC∏Á*D|*aÂrÁx Ax•…e "Õ*]**lø

x•…¶*ldJw]x. ¡x…Õ*m A*∏|* Ex…*lx•‚ Õ*Rd*” ¡*Õ*lm|* Õ*l¡*]*h|*

Ø…y d*˝PwÓ*ÛlÀ ¡x•\*lÆÕ*hdx. ÓJ”Õ*RΩ¡*, ∂æJCœπ¡* d*˝±x≈l ©Jæ*¡*

Ê…Õ**lπ¡*wıh|* "WJ¿*|* ˘ÕJCÕ*l˝d* Ó*¶x≈llÕ**l. $|*yh|*

≈R]*l ıflÕJe #JÃ* Ó*¶x|*]*l ÷hËl|*l œD≈lld*w|x.

Ê…Õ**lπ¡*w*l ¿x”…±*s ∂æJCœπ¡* x…dJ]*, "Õ**l ∂d*πEJk*

Ax•h˘|* EJkı. "Õ**l fl*©*Õ*l•A*|*Âr Ó*”æJ*. "Õ**l

Õ * l *∏ § * Õ x l…# x fl≈l © *hÓJ˘∏|*Õ * . "Õ * * l ∂¿ x ,

A*hË©*lÕ* Ï|*l, "hÊ¡x, ÃJ”hœ, ≈XFÕ** "A*hÃJÕ*

Õ*llhdJ|*Õ*ÏÁ*Dh|* ©*hÓ*˙‚v |*•]*W]*ldJwx.

Œ ]JÕ*XB ! ı…*l nË^ EJkı "≤*ÕJ Õ*llı≈Re

Ó*yÕ*d*vxÁx•\*lÆÕ* ÷mr "A*vdxÁ*\*l ı*øÂrÕx. ©*“mÒ nmÕ*Ï Õ*ld*lw

¡ *˚ x•…]* æJC *Õ * Ï ı* ø r] *lÕ* ∂æJCœπ¡ * EJ kJeø≈l*l ø

Ó* ”fl“©*lÕ*hdx Õ*R¶*ld* w| x. Ó* ”≈ld* øÓ *¶*l, Ax•…]J¶*l,

¡J≈lvı]*d*JÁ*l, Ó*”fl“©*l Õ*ld*lw "yd*l¡x•.

304303

Œ ]JæJ¡*˝±*∆ ! ÷h≤* ©*h|*Ã*v|*Âr≈l• ©*d*CÕ*xø… *lf.

flÁ*Jπdx≈l ©*“]*•Ó*Õ**lø ÷mr ∏i…≈l]*Âr ¡J‚l. nh|*l A*lmlr

¡*fT≈l Õxl…#x≈l• |*≈RÓ*]*Je]*l. ¡*]*lIJÕ*l›l≈Re]*l.

n\xÆ≈lÕ*JÁ*l, n\xÆ≈l|*xø… Õ*R¶*l, O”… ¡*˝±*∆ JÕ*l ©*|J Ó*â©*l.

ëŒh *Õx•… Ã*Á*Õ*dx… ÕJ©*l|x…ÕJ≈lí JÕ*lÕ*Ï ©*|J ıÕ*lπ

JÂÁx≈l Õxl…#x $]*Â. O”… ¡*˝±*∆*l ıÕ*lπ*lø ]*‡<©*lÕ**l !

Ê…Õ* Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π d*|*•”ÓJ|*Õ*ÏÁ*\*l. ı…y* A*ı

©*Õ*ll|*” ©x…y ©*Õ*ll|*”ÕJeb¶*ld*w|x. ëëJ*l Ë”A*πíí $|*l "|x“Îd*

ßxh‡≈l ‡f, Õ*l•m "eø≈l nh|*l ÃJÁ*. "|*]*hdx>l… ëëJ*l

Ó*]*Õ*Rd*π* nh|*l "h¿*íí. $|*l WO±JÀ|x“ Îd*.

©J“≤*vÕxhËl|*l ı]*Óx…¡*<Ω…≈l Á*l‚. $|*l ı©J“≤*vdx

≈l*lø ßx\x©*ml x#x∏]*ld*w|x. |x“…±*Õ*Ï ı]*Óx…¡*<Ω…≈l Á*l‚p; $|*l

*Õ*l”dx≈l*lø ©x•w…d*” Õ*R¶*ml $]*ld*w|x. |*l¤V "≤*ÕJ dx•h|*]x

Ó*ÛlÀ¡x•\*lÆÕ*|*l ı]*Óx…¡*<Ω…≈l Á*l‚; $|*l '|J]*d**Õ**lø

¿Jr¬©*ml $]*ld*w|x. "©*•>ld**ÕxhËl|*l nh|*l ı]*Óx…¡*<Ω…≈l

Á*l‚; $|*l |x•¶*T Õ*l*©*l§ "≤*ÕJ |J≈lv|* ØyÕxl AxÙo©*ml

x#x∏]*ld*w|x. ©*l\*lÆ Ax…\*lÕ*Ï|*l nh|*l ı]*Óx…¡*<Ω…≈l Á*l‚ $|*l

©*d*CÕ**lø ¡x•h¶J¶*ml $]*ld*w|x.

& Ó*”Ó*hÌ*|*Âr W]*l|*— Ex•…fÁ*\*l, "àÓJ”≈lÁ*\*l

©JÕ*R* CÕJe d*˘“]*l|* —ÕJe]*ld* wÕx. ∂|*]x A* ˝|*≈lÁ*\*l

©*Õ*l]*©*ÕJe]*ßx…¡*l. Ó*”œ>•Ë^]* WÌJ]*Á*\*l ßx…]x ßx…]x

≈Re]*ld*wÕx. WÌJ]* Õ*R¶*lÕ* Ó*|*—œÁ*\*• ©*A* ßx…]x ßx…]x

≈Re]*ld*wÕx. "|*¡JÚe "àÓJ”≈l|*Âr Ó*”dxC…¡*dx ¡*h¶*lË]*ld*w|x.

Õ*C‡wÁ*\* "àÓJ”≈lÁ*\*l nË^]*x•øË^]*l ıh˘©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw

flÁ*\J¶*lÕ*Ï|*]*Âr ¡x•xÁx•\*ÆßJ]*|*l. WWæ*dx≈l ©*Õ*l•A*|*Âr

~¡*d*“ ∂≈lla¡x•h¶*l ¿Jhd*dx≈lÂr x#x∏y.

& flÁ*œw*Âr Ó*”œ>•Ë^yÁ*• ¡xmÕ*Ï flÕJßJay≈l ¡xm©*

ıÕ*vØ©*ml Ax…D|*]x Ì*d*l]*d**, ∂¿*o≈lv¡*]* 'ÓJ≈lÁ*DÁx,

WÙd*”Õxı©*lÕ*±*lÀ ]*•Ó*¡x•ÛlÀ EJ‚d**˘h|* nh|*l "≤*ÕJ

Õ*ldx•wh|*l ¡J]*‚¡x•ÛlÀ ¡*d*vÕ*C˘h|* WÕ*llV]JÁ*ldJw]x.

"Ó*]JÜ d**ø ¿*‡w Wl…y, d**ø ÷mr EJ‚d** 'Ó*>•…e∏

Á*l®JÀe $|*a]*• ©*A* $h|*mr J\x Õ*ldx•wË^yh|* ı]J≈R©*ÕJe

Á*l]*lœ©*mÒ¶*ldJwx. "Õ** ∏µœ≈ll '±*qÓ*‡<≈ll d**ø d*#x≈l*lø

'©*l‡*Âr "¶*e∏¡x•h¶*l ≈R]*• d**ø*lø x•…¶*#J]*]*l ÷h|*l

ÃJW©*lÕ*hdx $]*ld*w|x !

$|*l WÙd*” flÁ*d*lw. Õ*l*©*l§ ©*A* ËA*\* WÙd*”ÕJe]*ld*w|x.

ı¡*Û Áx\x≈l]*Âr≈l• ©*A* ∂ÁJÁxÈ ©*“mÒ ©*“mÒ "©*Õ*l]*©*dx Õ*ld*lw

d*Õx•π\*Áx dxÁ*\*lÕ*Ï|*l "Õ*]* Õ*læxC '|*W©*ld*w|x. ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l

d*Ó*ÏÒ œ\*lÕ*D¡xÁ*\*l; "eøÁx $hæ**Õ**lø AJ‡|*hdJÁ*ld*w|x. "x…¡*

fl*]* Ex•dxÁx Õ*CÕ*A*y©*lÕ* Õx…\x≈lÂr ËA*\* ¡J\*Ê Õ*Ø©*ßx…¡*l.

ı…Õ*Ï Ax•h˘¡x•\*l ÆW¡x Õ*ld*l w '|J]* A* ˝|*≈lÕ*hœ¡x

ßx\x∏¡x•\*Æßx…¡*l. Ê…Õ** ©*hÁJ”Õ*l|*Âr Ë]*lÕ* ©*lV |*l¤VÁ*\**lø

"*lÃ*W∏ "yd*l ı…ÕJe>l… œ˘a¡x•\*lÆd*w Ax•…Á*ßx…¡*l.

JÕxmr]*• nfiÀÁx ©x…y ı˘v±*À Á*ly›lh|* ¡*d*vÕ*C ı±xs›lh|*

©*Õ*l]*©*ÕJe |*lf>•…‚.

306305

4

Ê…Õ**|*Âr Ë]*lÕ* dx•h|*]xÁ*\*l Õ*l*©*§*lø |x…Õ*]x¶xÁx

œ]*le©*ld*wÕx. dx•h|*]xÁ*Dh|* ¡*]*lIJÕ*l≈l A*˝|*›l Õ*ld*lw Õ*l˝|*l

©*“ÃJÕ*|*Õ*JÁ*ldJwx. dx•h|*]xÁ*Dh|* Ó*”œ]x•…Ü©*lÕ* ©JÕ*l≤*Cv

ßx\x≈lld*w|x. dx•h|*]xÁ*Dh|* ÕxÎ]JÁ*C A*lÛlÀd*w|x. ∂¡x•”…Û|*

÷#xÁ*\**lø ØÌ*l‡ *ly∏, Øh¶*lÕ*Ï|*yh|* ©*lÁ*hæ* dxÎm

|x•]x≈llÕ*hdx ¡*±*À "≤*ÕJ dx•h|*]xÁ*\**lø "*lÃ*W∏|*

Õ*l*l±*C*Âr n\xÆ≈l Á*l‚Á*\**lø ¡J‚ËA*l|*l. x•…Õ*Ï "≤*ÕJ

dx•h|*]x≈lÂr ∂*h|* "*lÃ*W∏y. & y…œ≈l "*l©*hæJ*Õ*Ï

flÁ*œw*Âr Õ*ldx•wh˘mr.

& Ó*”Ó*hÌ*Õ*Ï n\xÆ≈l Õ*ld*lw ¡xÛÀ|*a]*Âr* Õ*l•]*l Á*l‚Á*\*

©*Õ*l•A*˘h|* ¡*•f]*lÕ*Ï|*yh|*, ÷mr]**•ø d*˝PwÓ*f©*lÕ*Ï|*l

"©Jæ*C. flÁ*œw* fl*]*l d*Õ*lÁx œD|*hdx Ax…\*Â, "|*yh|* ≈RÕ*

ßJæ*¡*Wmr. $ÕxmrÕ*ÏÁ*DÁx JÕ*Ï nË^ ©J‡<≈RÁx•…‚. JÕ*Ï

Ó*”EJkÓ*˙Õ*v¡* ÃJÕ*˘h|* ¡xm©* Õ*R¶x•…‚. JÕ*Ï Õx•|*ml

©*d*CÕ*hd*]JÁx•…‚. Ó*]*Õxl…¿*“]***lø, O”…]JÕ*l**lø, O”…¡*˝±*∆**lø

©*A* ıh˘©*lÕ* fl*y|Ja]x.

∏ÛlÀ Õ*ld*lw ∂Õx…¿*˘h|* ]x…Á*lÕ*Ï|*l "≤*ÕJ ¡x]*\*lÕ*Ï|*l

'h®JÁ*ld*w|x. $|*l d*¡*<‚ 'Á*” ¡x•…Ó*ÕJe ]*•ÓJhd*]*

Ax•h|*ld*w|x. "|*¡JÚe ]x…Á*lÕ* ©*“ÃJÕ*Õ**lø Ù¡*Ú˘]*lÕJÁ*#x… J¿*

Õ*Rf¡x•\*Æßx…¡*l. Õ*l*∏§* ©*µ]*Á*\*Âr ¡x]*\*lW¡x 'd*Ò*øÕJ|*

©*Õ*l≈l ËA*\* ¡J\*Ê Õ*ld*lw ÷Ì*oy¡x Õ*Ø©*ßx…¡*l. "|*l

'Á*”¡x•…Ó*ÕJe Ó*yÕ*d*vxÁx•\*lÆÕ*Ï|*¡xÚ "Õ*¡J¿* ¡x•¶*ßJ]*|*l.

ı]*hd*]* flÓ* "≤*ÕJ ÓJ”≤*vx "≤*ÕJ Œh ¿Jhœ Ó*˚*‚

Õ*R¶*ßx…¡*l.

AJml ¡J›l©*ml $ÛlÀ ¡xmÕ*Ï ıWl±*Á*\*l Á*œ∏|* *hd*]*

Õxl…#JÁ*|*Âr 'e≈ll Ë]*ml ÓJ”]*hÃ*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ¡xmÕ*Ï ©*‚∆

Á *l\ x ÆÁ *\ *• ©*A* A*lfiÀ¡ x•\*l ÆÕ *Õ * Ï. Õ*llh|x ¡ *l˘≈lml

ÓJ”]*hÃ*ÕJe Õ*llh|*Õ*y|*hdx, ÓJdx”≈l ¡x\* ÃJÁ*|* AJml

Õxl…#JÁ*¡*•Ú Õ*ld*lw Õxl…#JÁ*|* AJml ¡x\*¡*•Ú Ì*©*lÕ*Ï|*l

ÓJ”]*hÃ*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. Õ*llh|x & ‡”>l Ex•…]Je ©*hÓ*˙‚v

AJÂ*Âr 'h®Je x•]x Ë]*lÕ*Ï|*l, *hd*]* AJml Ax•]*

Ìxml rÕ * Ï|*l ÓJ”]*hÃ*ÕJÁ*lÕ* Ï|*l. ¡J›l©*lÕ* Ï|*l $*•ø

Õ*llh|*lÕ*y∏|*]x ©*hÓ*˙‚v AJml Ax•]*ÌxÂr ']*lÕ*m Õxl…#x

ÌxmlrÕ*Ï|*l. $|x… y…œ≈Re ÓJ”]*hÃ*|*Âr dxÁ*\*lW¡x, "©*•>l

"≤*ÕJ ¡ x•”…æ* WÌJ]*Á *\ *l Õ *R*∏¡ * © *] x•…Õ*] *| * r

¡JΩ∏¡x•\*lÆÕ*Õ*Ï. $Õ*ÏÁ*\*l Ù¡*Ú Ù¡*Ú "#xÁ*\* ]*•Ó*|*Âr]*lÕ*Õ*Ï.

$Õ*ÏÁ*\**lø Á*l]*lœ©*lÕ*hœ]*lÕ*Ï˘mr. dxÁ*\*lW¡x "≤*ÕJ ¡x•”…æ*|*

WÌJ]*Á*\*l nh|*¡x•Úh|*l ©x…]*ld*w Ax•…Á*lÕ*Õ*Ï. nh|*l Á*lhP*

fl* Õ*ldx•wh|*l Á*lhP* fl* ©*•A*|* Ex•dxÁx ¡J|J¶*lÕ*hdx;

ßx…]x |*l±*À WÌJ]*Á*\*l Õ*ld*lw ©*h©JÚ]*Á*\*l ©x…y b¶*lÕ*Õ*Ï.

¡x•”…æ* Õ*ld*lw dxÁ*\*lW¡x '|x”…¡*¡xÚ Ax•…e ©*hÓ*˙‚v d*#x

b∏≈Re b¶*lÕ*Ï|*l. Õ*llh|x |x…A*Õ*Ï dJ\xπ ¡*\x|*l¡x•h¶*l

b¶*lÕ*Ï|*l. "Âr WÌJ]*Á*\*l d*Õ*lπ "∏wd*“ dx•…y∏, Õ*R*Õ***lø,

|*l±*À WÌJ]*Á*DÁx Á*ly Õ*Rfb¶*lÕ*Õ*Ï. ∂ ©*Õ*l≈l "Õ**l dJ\xπ

¡*\x|*l¡x•h¶*l b¶*lÕ**l. "Õ**l ©*æ*C ≈RÕ* ¡xÛÀ ¡xm©* Õ*R¶*m•

Øhfly≈llÕ*Ï˘mr. "Õ*ıh|* ÓJd*‡≈l ¡xm©*ÕJe b¶*lÕ*Ï|*l.

"|*¡JÚe WÌJ]*Á*\**lø W¿xr…√∏ ÓJ”]*hÃ*|*Âr>l… J¿* Õ*Rfy.

WÕx…Ì*x›l]*Â, ı…Õ*Ï ∂dJπx“…±*Ix Õ*ld*l w WÕx…Ì*x≈l

W|JCÖv≈Re|*aÂr WÌJ]* Õ*Rfy. ı…Õ*Ï Ã*¡*w]Je|*aÂr ı]*hd*]*

flÓ* Õ*ld*lw A*y‡…d*vx Õ*Rfy. dJ\xπ›l]*Â Õ*ld*lw ÓJ”≤*vx

Õ*Rfy.

308307

W|JCÖvÁ*DÁx 'Ó*|x…¿*Á*\*l

ıÁ*ÜÓ*f∏|* ¡JmÕ**ø*l©*y∏ Ë”A*πÌJyÁ*\*l Ó*”œıd*C

ÓJ”d*¤¡Jm, Õ*læJCA*ø, Õ*ld*lw ©*hEx ©*hæJCÕ*h|*x ∂Ì*y©*ßx…¡*l.

©*hæJC ÷h|*]x ÷]*¶*l ¡JmÁ*\* ©*hÜ≈l ©*Õ*l≈l. & ©*hæJC

©*Õ*l≈l|*Âr W¿x…±*ÕJ|* ¿*‡w "≤*ÕJ Ó*Wd*”dx≈l ÕJdJÕ*]*‚

W]*ld*w|x. & ÷]*¶*l ¡JmÁ*\*l ©*hÜ©*lÕ* ©*Õ*l≈l W|JCÖvÁ*\*l

©*hæJC ∂Ì*y∏|*]x W¿x…±* #JÃ* Ó*¶x≈llÕ*]*l. & ©*Õ*l≈l

ÁJ≈lœ” Õ*lhd*” Ó*˚*‚|x•h˘Áx "ÔCvÕ**lø ©*•≈lvıÁx

©*Õ*lPv©*ßx…¡*l. $|*yh|* n\xÆ≈l ©*|*˝[*, ∂]x•…Á*C, mÕ*mW¡x,

¿*‡w Õ*ld*lw œ…¡*< ∆ Ël˘— ¿*‡w Ó*¶x≈llWy. &Á* ¡J#x…fll

W|JCÖvÁ*\ *l © *hæJCÕ*h|* x ∂Ì*y©*lÕ* Ï| *l © *hÓ*˙‚v

ımv‡<∏|Ja]x. "Õ*]* Õ*l*©*l§ #F‡¡* ∂¿xñ∂¡Jh¡x<Á*Dh|*

d*lhb|x. "Õ*]*l ∂d*π**lø ¡x•mlrÕ*Õ*]Je|Ja]x. Õ*llh|x

©J≈llÕ*Ï|*l (Õ*l]*‚ Ax•h|*lÕ*Ï|*l) $|xa… $|x. "|*¡JÚe

œ*løÕ*Ï|*l, ¡*lf≈llÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ©*lV Ó*¶*lÕ*Ï|*l Õ*R¶x•…‚,

$|*l "Õ*]* ∂æJCd*π ! d*Õ*lπ*lø dJÕx… d*Ó*ÏÒ |JyÁx d*DÆ¡x•\*lÆÕ*

"yWmr|* ˶* Ê…WÁ*\*l ! & ∏µœ≈lÂr ÷±*lÀ ˘Õ*©*

Õ*llh|*lÕ*y≈lËmr]*l ! ıÕ*lπÂr]*lÕ* ∂d*π**lø ¡x•mrßx…fy.

÷|xa…Dy Õ*ld*lw ı…Õ*Ï Ó*Wd*”]Jey. ≈RÕ*Ï|x… y…œ≈l ¡xmÕ*Ï

ÓJ”≤*vx ∂Ì*y∏y Õ*ld*lw ∂d*π* ¿x•…Ãx≈l*lø "y›ly.

¡*\x|*l¡x•h¶* ˘Õ*Cd**Õ**lø Ó*Ï*¤ Ó*¶x›ly.

*Õ *l π ¡J#x…fll W|JCÖvÁ*\ *l "æ*Õ *l "*l¡ *] *I x

A*lfiÀ©*lÕ*Õ*]Je|Ja]x. "Õ*]*l æ*•Õ*l”ÓJ*, ÓJCh®B, AJC®B,

Ë•®B, ®xÎ, ¡Jm]B æ*y©*lÕ*Ï|*l, ¡*•|*ml b¶*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw

Ø¡*lÚÕ*Ï|*l, ¡xÎ Õ*©* iÁ*DÁx ©*lÁ*hæ* dxÎm A*Ùo¡x•\*lÆÕ*Ï|*l

Õ*llhdJ|*Õ*ÏÁ*\**lø ÓJ¿Jod*C]*hdx "*l¡*y©*ldJw]x. ∂|*]x "Õ*]*

'D|* n\xÆ≈l Á*l‚Á*\J|* ©J“≤*v dJCÁ*, |x…¿* Ã*‡w, ¡*d*vÕ*C Ó*”Exk,

ÓJ”Õ*RΩ¡*dx, "W]*d* ≈ld*ø, ÓJhfd*C|* EJIxπ Õ*llhdJ|*

ÓJ¿Jod*C]* "*l¡*]*Ω…≈l Á*l‚Á*\**lø Á*”Ø©*lÕ*Ï˘mr. O”…Õ*lhd*

Õ*lxd**|* ¡xmÕ*Ï A*l¶*lÁ*]* ∏µœ≈lhd*• d*lhßJ ¿x•…Ì*ı…≈l

Õ*ld*lw |*l¤V|J≈l¡*. "Õ*]*l ∏x…Õ*R x•…¶*ml ©*hÓ*˙‚v ¡Jm

Wlœ≈l fi¡x®BÁ*\**lø (Season Tickets) Ó*¶x≈lldJw]x. d*Õ*lπ

©*Õ*l≈lÕ**lø $∏Ò…®B ∂¶*lÕ*Ï|*]*Âr ¡*\x≈lldJw]x Õ*ld*lw d*Õ*lπ

d*]*l‚ Õ*≈l∏§*Âr "Ó*Wd*” EJ¶*C Øf|* Ê…Õ** *¶x©*ldJw]x.

æ*Õ*lv Õ*ld*lw d*d*“EJk*Õxh|*]x "Õ*yÁx "©*“©*µdx Õ*ld*lw "Ê…‚v

'hÛl Õ*R¶*ld* wÕx. "Õ*]*l ∂æJCœπ¡* nmW* fl*]**lø

© x…]*lÕ* Ï˘mr. "Õ*]*l *W…*dx Õ*ld*l w "*l¡ *] *Ω…≈l]*

Á*l#JÕ*l]Je|Ja]x. *W…*dx Õ*ld*lw ≈l•]x•…P≈lB Õ*R|*y

Õx…±*ñÃ*•±*‚ dx•¶*lÕ* W|JCÖvÁ*\**lø Óx˙”…dJ§Ø©*lÕ*Ï|*l,

©JÕ*R*C Ë®xÀ æ*y©*lÕ* W|JCÖvÁ*\**lø dxÁ*\*lÕ* ¡xm©* ¡xmÕ*Ï fl*

ÓJ”æJCÓ*¡*]*• Õ*R¶*ldJw]x. "Õ*]*l ëë©JÕ*R*C Ê…Õ** Õ*ld*lw ¿x”…±*s

WÌJ]*ííÁ*\* '|Jd*w Ùhd*x≈l ËÁxÈ 'Ó*|x…O©*|x *W…*dx≈l

ËÁxÈ nd*lw ¡x•¶*ldJw]x.

ÓJCh®B æ*y©*lÕ*Ï|*l '±*∆ Ó*”|x…¿*|* ÃJ]*œ…≈lyÁx

"Õ*¿*CWmr. ÓJOoÕ*Rd*C]* '¶*lÓ*ÏÁ*\**lø "\*Õ*f∏¡x•h¶*l ıÕ*lπ

Ê…Õ** ıÕ*vA*Ix≈ll |*lßJy Õ*ld*lw ∂¶*hË]*ÕJe|x. ı…Õ*Ï

©Jm|* Õx•]x Ax•…e, $|*la|*]*Âr Ê…W©*lÕ*Ï|*l "©Jæ*CÕJe

310309

b¶*lÕ*Ï|*l. be≈R|* ¡Jm]B "heÁ*\**lø æ*y©*lÕ*Ï|*l "Ød*¡*]*.

$|*yh|* Õxl|*lDÁx ]*¡*w ©*hÌJ]* "©*Õ*lÓ*v¡* y…œ›lh|* *¶x|*l

d *# x x•…Õ * Ï Ë] * lÕ * Ï| * l . d *# x≈l r A xÌ * l o ¡ *•| *ml

$ÛlÀ¡x•\*lÆÕ*Ï|*¡xÚ ¡J]*‚W|x. $|*yh|* ©*•≈lv* x…]* ¿JV

'h®JÁ*lÕ*Ï|*l d*¡*Ú Õ*lfiÀÁx ¡*fÕxl Õ*Rf¡x•\*ÆËA*l|*l. *Õ*lπ

¡J#x…fll W|JCÖvÁ*\*l d*Ó*Ï Ò Õ*RÁ*v|* ©*h©JÚ]*Á*\**l ø

ßx\x∏¡x•hf|Ja]x. O”…≈lld* bAJy#J#B ÷Õ*XB.÷©B. ∏.

W|JCÖv nh|*l ¡xÎ≈lÂr ∏Á*]x…Ûl Õ*ldx•wh|*l ¡xÎ ÓJChfi*

Ex…b*Âr $ÛlÀ¡x•h¶*l *Á*ld*w Ax…\*lÕ**l : ëëJ*l ©*hæJCÕ*h|*x

∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l, Õx…|* Õ*ld*lw Ó*˙Õ*v|* tl√Á*\*l, Øh|*• æ*Õ*lv

Õ*ld*lw ∏|J—hd*Á*\* ËÁxÈ **Áx ÷±*•À W¿J“©*Wmr. ©*•≈lvıÁx

"àÕ*llVÕJe ıhd*l Õ*lhd*” Ó*â©*ld*w ı…]*l ÌxmlrÕ*Ï|*]*Âr ~ı|x

? $|*l Õ*l•[*Ã*‡w Õ*ld*lw "EJk*. **ø d*h|x Õ*l•Vv]*l. J*l

M*]*lÈ©*B Õ*ld*lw #F¶x…]B Ë˝hÛB]* ∏|J—hd*Á*\**lø *hËldxw…x.

"Õ*]*l Ël˘—Õ*hd*]*l. J*• Ël˘—Õ*hd*. J*l Ax…\*lÕ*

¡J]*‚Á*DÁx "Õ*]*l ©*Òh˘©*ldJw]x. "Õ*]*l ©*Õ*l≤*v]*l Õ*ld*lw

Ó*”œÓJ|*C]*líí. *Õ*lπ Áx\x≈l bAJy "A*hÃJÕ*|* "Õ*lÂ*Âr

dx…mlœw|Jax. Ù¡*Ú Õ*≈l∏§* d*lhËlÁ*mr|* mÕ*mW¡x≈ll "Õ**Âr

Ax•]*Ax•Õ*llπd*w|x. ∂|*]x "Õ*ıÁx flÁ*œw* "*lÃ*Õ*Wmr. "Õ**l

Ax•©*|Je ¡xm©*¡xÚ ©x…]*ßx…¡J|*Õ**l. "Õ**l d**ø ÷h.÷©B∏.

¡*Âd* ©*Ax•…|*]* ı]*l|x•C…e≈Re]*lÕ*Ï|**lø x•…¶*lœw|*la, "Õ**

©*æ*C|* W|JCA*vdx ÷±*À]* Õ*lfiÀÁx Ê…Õ**ÕxhË ]*‚]*hÁ*|*Âr

æ * lÕ * ll¡ *ml © *AJ≈lÕJÁ *ËA*l| *l , ÷hËl|*l "Õ * * l

"yœ]*lÕ*Ï˘mr. "Õ** W|JCÃJC©*¡JÚe "Õ** d*h|x≈ll d**ø ∂∏w

Õ*Ry ¡*Â∏, ©*æ*C Ó*¶*lÕ* dx•h|*]x≈l*lø œD≈l#J]**l. "Õ*ıÁx

©*¡*Ú]x≈l ¡JÿJvx≈lÂr ©*AJ≈l¡* ]*©J≈lı¡* ÷h|*l ¡xm©*

|x•]xd*]x ]*•. 50 ñ 55 Á*D©*ËA*l|*l. ∂|*]*• ©*A* d**ø

"A*hÃJÕ* Wl≤JC ≈XFÕ** Õ*ld*lw Á*Õ*v Õ*C¡*wÓ*f©*lÕ**l ! d**ø*lø

dJ*l "yd*l¡x•\*lÆÕ*Ï|*l Õ*ld*lw "Õ*l]* ¿Jhœ Ó*¶x≈llÕ*Ï|*]*

©*mlÕJe ≈RÕ* Ó*”≈ld*ø Õ*Rf]*lÕ*Ï˘mr.

nh|*l Õx…\x AJÕ*v]BT W¿*“W|JCm≈l|* WEJkı Óx˙”Mx©*]B

Ex…Õ*XB§ ßF”B "≤*ÕJ ~#B W¿*“W|JCm≈l|* Óx˙”Mx©*]B EJB

Õ*RC¡B M*©*vB]*Õ*]*l ¡*hÓ**, $#x¡JqB Õ*ld*lw "≈l©JÚhd* ¿*‡w

∂æ*y∏ Øh|*•Á*\*l ∂Ì*y©*lÕ* ©*hæJC Õ*lhd*” 'Ì*o]*Ix Õ*ld*lw

∂Ì*]*Ix≈l ËÁxÈ Ó*Ï©*w¡* Ë]x|*]x, *Õ*lπ O”…≈lld* bAJy#J#B

"|*]* Õx•]x Ax•…Á*lÕ**l. "Õ**l d*¡*<‚ ∂ Ó*Ï©*w¡* Vy…˘∏ Õ*ld*lw

©*h|JC ∂Ì*y©*ml ÓJ”]*hà©*lÕ**l. *Õ*lπ ¡J#x…EB W|JCÖvÁ*\*

∏µœ $±*lÀ ¿x•…Ì*ı…≈lÕJe|x. Pd*˝#x•…¡*|*Âr]*lÕ*Õ*]*l

"œ…h˘”≈l |*˝√À, "œ…h˘”≈l ¿*Ëa ¡x…\*lÕ* Õ*R*∏¡* ¿*‡w

Ax•h˘]*ldJw]x. "Õ*]*l d*Õ*lπ Õ*l¡*Ú\*l Ó*â©*lÕ* Õ*lhd*”Á*\**lø

¡x…\*ldJw]x. nh|*l ¡*<‚|*Âr ]x…f>•… d*]*hÁ*Á*\*l ~\*l ©*m

Ó*˝Ö“≈l*lø ©*ld*lwd*wÕx. $|*l ©*d*CÕJe|*aÂr, JÕ*Ï Ó*â©*lÕ*

Õ*lhd*”Á*\*l Pd*˝#x•…¡*|*Âr x#x∏]*lÕ* *Õ*lπ Ó*˙Õ*vfl]* ©*•¡*<π

‡WÁ*DÁx ¡*<IJæ*v|*Âr Õ*llÛlÀd*wÕx.

∂æJCœπ¡* "Ã*lC|*≈l¡xÚ Ó*˙]*¡*ÕJÁ*˘]*lÕ* $h˘* O¡*<‚

Ó*|*—œ≈l*lø x•…f |*l¤VÕxı©*ld*w|x. W|JCÖvÁ*\* Õ*l*©*l§

ÃFœ¡* ‡…\*l ∂¿xÁ*Dh|* d*lhb Ax•…e|x. $h˘* ©Jæ*¡*]*l

W|JCÖv Õ*ld*l w Á *l]*lW* Õ*læ* C|* ıflÕJ|* ©*hËhæ*

"yœ]*lÕ*Ï˘mr.

312311

$h˘* W¿*“W|JCm≈lÁ*\* #F‡¡* O¡*<‚ Õ*ld*lw tl√

Õ*llıÁ*\* ∂æJCœπ¡* O¡*<‚Á*\* "hd*]* "y›ly. tl√Á*\*l d*Õ*lπ

∏|J—hd*Á*\**lø 'Ó*ı±*d*lwÁ*\* ÓJ”]*hÃ*|* Ó*ÏÛÁ*\*Âr ≈RÕ* y…œ

ÓJ”]*hà©*lÕ*]*l x•…fy ! ∞d*]x…≈l 'Ó*ı±*œw* ÓJ”]*hÃ*|*

ÕJ¡*CÁ*\*l ëë$|xmrÕ*Ï nh|x… ∂d*πıh|* $|xíí Õ*llh|x Ó*Ï*¤

∫Jh|x•…Á*C 'Ó*ı±*dB Ax…\*ld*w|x ëëÓJ”]*hÃ*|*Âr ¡x…Õ*m ©*dB

nh|x… xm∏d*lw ñ nh|**lø bÛlÀ nh|*l ¡*<‚Wmríí. &¿JÕJ©*C

'Ó*ı±*œw* ÓJ”]*hÃ* ÕJ¡*CÁ*\*l : ëë& flÁ*œw* JÕ*l Õ*ld*lw

]*•Ó*Á*\*l Ó*]*Õ*Rd*π* "Ü…*¡xÚ n\*Ó*fiÀÕxíí. "|*¡JÚe JÕ*l

]*•Ó*Á*\**lø dJCÁ* Õ*Rf ∂dJπ*h|*|*Âr x#x∏y. Õ*ldx•wË^]*

©*hÓ*œw* ËÁxÈ ∂¿x Ó*¶*ßx…fy.

**ø P”≈l d*]*l‚]x… ! & y…œ≈l "ÃJC©* ıÕ*lπ ¡J#x…fll

Ê…Õ**|*Âr Ó*¶x˘]*lW]J ! ı…Õ*Ï AxÕxlπ›lh|* Ax…D¡x•\*lÆÕ* ıÕ*lπ

EJk*Õ**lø 'Ó*ı±*dB ¿x•r…¡*|* "æ*v ©Jml AJy∏b¶*ld*w|x.

ı…Õ*Ï ©*Õ*Rfl|*Âr ÁF]*Õ* Ó*¶x≈lËA*l|*l. ı…Õ*Ï WEJkı "≤*ÕJ

© *flvB ∂| *] x fl *] * l ÁF] *Õ *˘h| * ıÕ * l π E x•d xÁ x

Õ* CÕ*A*y©*ËA*l|*l. ∂|*]x ¡x…Õ*m $|*yh|* Õ*l*¤¿Jhœ

mà©*lÕ*Ï˘mr. ∂|*]*• ı…Õ*Ï "EJk* Õ*ld*l w Õ*R>l≈l

©*h©J]*ÕxhË ¡x©*]*Âr ∏‡ÚAJ‡¡x•hf]*lWy. ∂|JÁ*•C ıÕ*lπ

EJ‚d** ËhEx Õ*ld*l w ı]*lÓ*≈ll¡* wÕJe|x. ı…Õxmr]*•

∂æJCœπ¡ *dx≈l*l ø AJ\*l Õ*Rf¡x•h¶*Õ*]*l. ıÕ*l πÂr]*lÕ*

"EJk*ÕxhË |*ÛÀ Õ*lhfl*lø ∂d*πEJk*Õ*Ï ıÕJy©*lÕ*Ï|*l : ¡x…Õ*m

∂d*πEJk*Õ*Ï ÷mr d*¡*v, ¡xr…¿*, dJÕ*l©*, ¡x•”…æ*, A*hËm,

"A*h¡J]*, ∂¿x Õ*ld*lw ı]J¿xÁ*\**lø J¿* Õ*Rf Ó*]*Õ*l¿Jhœ,

"*lÁ*”A* Õ*ld*lw "Õ*l]*d*“Á*\**lø |*≈lÓJ©*lÕ*Ï|*l.

¿F*¡**l "he…]*©* tl√Á*\**lø ÃxfiÀ≈Re & y…œ

¡x…D|**l. ëë¡*∏πB Ã*Á*Õx˙… Wflkdx ©*Õ*vh $|*h Wflkd*h Ã*Õ*œ ;

Œ Ã*Á*ÕJB ≈RÕ*Ï|**lø œD|*l¡x•\*lÆÕ*Ï|*yh|* ÷mrÕ**•ø

"yd*hdJÁ*lÕ*Ï|*l ?íí $|*lÕx… ëÓ*]*W|JCí, $|*lÕx… Ë”A*πEJk*,

¡x…Õ*m $|*l Õ*Rd*” "Õ*l]*d*“ ¡*]*lΩ©*lÕ*Ï|*l. Õ*llh¶*¡*

'Ó*ı±*dB*Âr ëëË”A*π W|JC≈lh ©*Õ*v W|JC Ó*”œ±Js ñ ÷mr

WEJk*Á*\**lø (W|xCÁ*\**lø) Ë”A*πEJk*˘h|* Ó*¶x≈lËA*l|*líí

÷h|*l Ax…D|x.

*Õ*lπ Ó*˙Õ*v ¡Jm|* tl√Á*\*l d*Õ*lπ W|JCÖvÁ*\*l

©*hÓ*˙‚v "æ*C≈l* Õ*lle∏, "Õ*yh|* b…\x•Ú¶*lÕ* Õ*llh|x

'Ó*|x…O∏|* ©*•Ì*xÁ*\**lø "y›ly. "Õ*ÏÁ*\*l ñ ©*d*CÕ*xø…

*lf›ly. ıÕ*lÁx WÜ∏|* ¡*d*vÕ*C Õ*Rfy. Õx…|*Á*\**lø

"Ã*C∏©*lÕ*Ï|*]* ËÁxÈ ımv¡*<Cßx…¶*. ©*d*C˘h|* WÕ*llV]JÁ*ßx…fy.

¡*d*vÕ*C˘h|* WÕ*llV]JÁ*ßx…fy. ıÕ*lπ ©*l∏µœÁx ımv¡*<C

Õ*Rf¡x•\*Æßx…fy. Õx…|*Á*\**lø ¡*Â≈llÕ*Ï|*l Õ*ld*lw Ax…\*lÕ*Ï|*]*

ËÁxÈ ımv¡*<CW]*˘]*Â. Ó*]*Õ*Rd*π Õ*ld*lw Pd*˝Á*\* ©*mlÕJe

Õ*R¶*lÕ* ¡*d*vÕ*C˘h|* WÕ*llV]JÁ*ßx…fy. Õ*Rd*˝|x…Õx˙… Ã*Õ*;

dJ›l, d*h|x, Á*l]*lÁ*\*l Õ*ld*lw "œÖÁ*\**lø |x…Õ*]*hdx ¡JΩy.

Õ*ldx•wË^]*l |*•]*lÕ* ≈RÕ* ¡xm©* Õ*R¶*ßx…fy. n\xÆ≈l

¡xm©*Á*\**lø Õ*ldx•wË^]*|*l ÷hË ÃJÕ* d*]*|x d**ø|xh|x… ÃJW∏

∂Ì*y©*ßx…¡*l. *Õ*lehd* Øy≈lyÁx ©Jµ*Õ*R* ¡x•ÛlÀ

ÁF]*W©*ßx…¡*l. W¿J“©*W]*Â. W¿J“©*W]*|x¶x Õ*CÕ*A*y©*ßx…fy.

W*≈lO…mdx, Ã*≈lÃ*‡w, |*≈R\*l d**|x•h˘Áx ∂|*y∏y.

**ø P”≈l ¡J#x…EB W|JCÖvÁ*\x…, ÃJ]*d*|* ËÁxÈ 'fl“m

∂¿x $]* ! &Á*#J|*]*• & ¡*¶xÁx ıÕ*lπ |*˝√À A*y©*#Jy]J ?

ıÕ*lπ Õ*C≤*v O¡*<‚|* ËÁxÈ "œ… Ax•Á*D¡x•\*Æßx…fy. Õx…|* Õ*ld*lw

314313

Õ*lhd*” ¿*‡wÁ*\*Âr W¿J“©* ßx\x∏¡x•DÆy. fl∏À©B Õ*϶x•”…Mx…

(Justice Woodroffe) Ë]x|* Ó*Ï©*w¡* Õ*‚vÕ*R#J (Garland of

Letters) Œ˘y. Õ*lhd*”Á*\* 'ÌJ‹]*|* Õ*lA*d*“ ©JÕ*l≤*Cv|* ËÁxÈ

œD≈llWy. ©*hæJC Õ*ld*lw ÁJ≈lœ” flÓ* Ó*”œıd*C ∂Ì*y∏y.

Ó*”œıd*C æJC* ∂Ì*y∏y. ©Jœ“¡* ∂AJ]* ©x…W∏y. Ax•®xÀ

by≈llÕ*±*lÀ ∂AJ]* ©x…W©*ßx…fy. æJC*¡JÚe Ã*|*”ÕJ|* Ó*”dxC…¡*

¡x•…Ix $]*Â. & Ó*Ï©*w¡*|* ¡x•xÁx ¡x•ÛÀ Ó*yO±*À|* $Ó*Òd*lw (20)

∂æJCœπ¡* ©*•Ì*xÁ*\**lø ∂Ì*y∏y. Ó*”œ>•h|**•ø d*Ó*Ò|x…

∂Ì*y∏y.

"æ*Õ*l "*l¡*]*IxÁ*\**l ø bÛlÀbfy. |*l±*À fl*]*

©*A*ÕJ©*˘h|* ßx\x∏¡x•h¶* d*Ó*ÏÒ ©*h©JÚ]*Á*\**lø ©*hÓ*˙‚v J¿*

Õ*Rf¡x•DÆy. ı…Õ*Ï '|Jd*w ÃJÕ*xÁ*\* Ax•©* Õ*l*l±*C]JÁ*

ßx…¡Je|x. 'Ó*ı±*dB >•…Á* ÕJ∏±*s, Ë”A*π©*•d*”Á*\*l Õ*ld*lw

¿*h¡*]* Ã*Á*Õ*dJÒ|*]* ∂≈la ¡*˝œÁ*\**lø "Ã*C∏∏y. $|*yh|*

dx•h|*]x≈lÂr≈l• ©*A* ¿Jhœ Õ*ld*lw ©*Õ*RæJ* Ó*¶x≈llWy.

¡xmÕ*Ï ÓJOoÕ*Rd*C d*d*“EJkıÁ*\*l Ax…D]*lÕ*]*l ëëJÕ*Ï fl*π Õ*ld*lw

W¿J“©*˘h|* ‡”Oo≈l*ø]*l. ∂|*]x *Õ*lπ Õ*l*©*l§ "Óx…‡<©*lÕ* ¿Jhœ

Õ*ld*lw A*˝|*≈l "Óx…‡<©*lÕ* d*˝Pw≈l*lø ¡x…Õ*m Ó*˙Õ*v |x…¿*|*

tl√Á*\*l Ë]x|* 'Ó*ı±*d*lwÁ*Dh|* Ó*¶x˘|xa…Õx.íí

J∏w¡*, ©*Õ*RflÕJ˘, ÃFœ¡*ÕJ˘, ¡J”hœ¡JyÁ*\*l d*Õ*lπ

"hd*]Jd*π**lø æxÎ≈lv˘h|* W…‡<∏ Õ*ld*lw |xÎW… "∏wd*“Õ**lø

ÓJ”≤*vx›lh|* "*lÃ*W©*Â. |xÎW… ÓJ”≤*vx Õ*R¶*lÕ* ÃJÕ*x

© *l ·y∏y Õ*ld *l w *Õ *lÁ x © *h©J]*Õ xhË ©JÁ*] * |JÛml

©*AJ≈lÕJÁ*Â ! JÕxmr]*• d*lhËl A*˝|*≈l˘h|* |x…Õ*]**lø

ÓJ”Öv©x•…‚ Õ*ld*lw |xÎW… d*Ó*∏§* M*m Ó*¶x>•…‚ !

©JÕ*l≤*Cv (¿*‡w) ]*¡*<Ix (ÓJmx)

(∂]*l |J“]*Á*\**lø Õ*llÌ*loÕ*Ï|*l)

& | x …A *| * ¿ *‡ w≈l * l ø ] *‡ <∏¡ x•\ * l ÆÕ * Ï| * l ËA * l

ÓJ”Õ*llVCÕJe|x. ©*Õxv… ©JÕ*R*CÕJe ËA*l©*hÿJC fl*]*

¿*‡wA*]*‚ |x…A*|* ∂]*l |J“]*Á*Dh|* ∂Á*ld*w|x. & ¡J]*‚Á*Dh|*

flÁ*œw* ¿x”…±*s Õ*C‡wÁ*\Je]*lÕ*Ï˘mr. "x…¡*]*l d*Õ*lπ ©JÕ*l≤*CvÕ**lø

≈RÕ* y…œ ]*‡<∏¡x•\*Æßx…¡*l Õ*ld*lw "Õ*¿*C¡*dxÁx ©*y≈Re ≈RÕ*

y…œ 'Ó*>•…e∏¡x•\*Æßx…¡*l ÷hËl|*l "yœ]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l

¿*‡w≈l*lø nh|*l ]*•ÓJhd*]*˘h|* Õ*ldx•wh|*¡xÚ Ë|*#J›l©*lÕ*

¡*#x "yœ]*lÕ*Ï˘mr. ı…Õ*Ï ~J|*]*• ∂æJCœπ¡* ~\xÈ, ¿*‡w

ı≈lhd*”‚|* Õ*RÁ*v, ∂æJCœπ¡* ©Jæ*x Õ*ld*lw Á*y±*s Ó*”Õ*R‚|*

∂hd*y¡* >•…Á* ©JÕ*l≤*Cv Ó*¶x≈lml $Ù‹∏|*Âr ¿*‡w ÓJmx≈l

Õ*RÁ*v "yœ]*ßx…¡*l.

& ©JÕ*l≤*Cv ÓJmx≈l W±*≈l ¡J#x…EB W|JCÖvÁ*\*l,

ÓJ”æJCÓ*¡*]*l, ÕxÎ|*C]*l, Õ*‡…m]*l, "à≈lhd*]*]*l Õ*ld*lw ÷mr

ÕJCÓJ]*©*µ]*l Õ*ld*lw ©*h‡<Ó*wÕJe Ax…\*lÕ*Ï|J|*]x Ó*”œ>•Ë^yÁ*•

©*hËhæ* Ó*fiÀ]*ld*w|x. n¡*ÚÂÁ*, Ó*”œ A*ı ı…]**lø d**ø Ax•m Õ*ld*lw

¡xÎ dx•…Û|*Âr ©*y≈Re 'Ó*>•…e∏¡x•\*lÆdJwx. $hÊı≈l]B

flmÓJd*|* ı…]**lø 'Ó*>•…e∏ W|*lCÌ*‹‡w≈lJøe Ó*yÕ*œv©*l

dJwx. OÕ**©*Õ*ll|*” flmÓJd* ¿*‡w≈l*lø W|*lCÌ*‹‡w≈lJøe

Ó*yÕ*œv∏ ©*hÓ*˙‚v ¡*JvÛ¡* ]JflC¡xÚ n|*e∏]*ldJw]x Õ*ld*lw

$|**lø ©*hÓ*˙‚v ÃJ]*d*¡xÚ n|*e©*lÕ* Ë˝A*dB >•…flx $|x.

ÃFœ¡* ©JÕ*l≤*CvÕx… $±*lÀ $]*lÕ*Âr; Õ*R*Õ**Âr "hd*Á*vd*ÕJ|*

∂æJCœπ¡* Õ*ld*lw Õ*R*∏¡* ©JÕ*l≤*Cv|* ËÁxÈ ~*l Ax…\*lÕ*Ï˘|x !

316315

nË^ >•…e "≤*ÕJ EJkı d**ø ©JÕ*l≤*CvÕ**lø ı]*lÓ*≈ll¡*w

¡J]*‚¡JÚe Õ*C≈l Õ*Rf¡x•\*Æml "Óx…‡<©*lÕ*Ï˘mr. "Õ**l

¿x…Vy∏|* ¿*‡w≈l*lø ∂d*πWÌJ]* Õ*ld*lw ∂æJCœπ¡* WÌJ]*Á*DÁJe

'Ó*>•…e©*ldJwx. & WEJk*Õ**lø O”…≈lld* Axı” ÓxZ…¶*v*l

©*A* "yœ|*a*l. ∂|*ayh|*#x… "Õ**l Ó*”Ó*hÌ*|* O”…Õ*lhd*]*#x•rË^

J|**l. ©*]B Ê.÷©B.∏. Ãx•…©BÁx & WEJk*|* "yWd*lw.

"Õ**l d**ø Ó*”>•…Á* ¿J#x≈lÂr & ©JÕ*l≤*Cv 'Ó*>•…e∏

Ax•©* ¿x•…æ* Õ*Rf|**l.

|x…A*|* ∂]*l (6) |J“]*Á*\* Õ*llÿJhd*]* ¿*‡w Õ*C≈lÕJÁ*ld*w|x.

$Õ*Ï Ó*”Õ*llV |J“]*Á*\*l. $Õ*ÏÁ*\*mr|x A*mÕ*Ï 'Ó* |J“]*Á*\*•

$Õx. & Ó*”Õ*llV ∂]*l |J“]*Á*\**lø ı≈lhœ”©*lÕ*Ï|*yh|*

'D|*Õ*ÏÁ*\*l dJÕJe>l… Õ*llÌ*omÒ¶*ld*wÕx. ≈RÕ* y…œ≈Re

¡JmlÕxÁ*\* Õxl…“ÌJ]*¡*, ¡JmlÕxÁ*\* |J“]*Á*\**lø Ëh|*l Õ*Rf

flWl…*lÁ*DÁx ı…]*l ©*]*Ë]Jfll Õ*R¶*lÕ*hdx, >•…e "≤*ÕJ

EJkı d**ø $h˘”≈lÁ*\**lø ıÁ*”Ø∏ ÃFœ¡* Õ*ld*lw Õ*R*∏¡*ÕJe

Õ*C≈lÕJÁ*lÕ* ¿*‡w≈l*lø Œfl©J§e Ó*yÕ*œv∏¡x•h¶*l ∂æJCœπ¡*

©Jæ*x, æJC* Õ*ld*lw Õ*l*∏§* AxÙo* ©*µ]* Õ*ld*lw ∂d*πWÌJ]*Á*\*

©*mlÕJe 'Ó*>•…e©*ldJwx.

∂]*l Õ*llVC |J“]*Á*\*l : fl*x…h˘”≈l, ßJ›l, Õ*l*∏§*

JmlÚ |J“]*Á*\J|* ñ Ùhdx, ¡JmÒı¡* WÌJ]*Á*Dh|* "hfllÕ*Ï|*l,

¡x•…Ó* Õ*ld*lw ¡x•”…æ*, ∂m©*C WÌJ]*Á*\*l. ßJ›l≈l Õ*llÿJhd*]*

Õ*C≤*v Õ*Rd*l, A*]*®x, Ø…≈RD©*lÕ*Ï|*l, |*l±*ÀÕ*Rd*l, ÷mr

y…œ≈l ı]*lÓ*≈ll¡* w ÓJ”Ó*hÙ¡* WÌJ]*Á*Dh|* ¿*‡wA*]*‚

ÕJÁ*ld*w|x. ÓJhfd*C|* Ó*”œÃx Õ*C¡*wÓ*f©*lÕ*Ï|*]* ©*mlÕJe>l…,

W|xC≈l Wl≤JC¶*hË]*|* Ó*”|*¿*v*¡x Ú $D|*l W¡x•…Ó*¡x Ú

Ax•…Á*lÕ*±*lÀ Ì*Ùv©*ldJw]x. $|*yh|* "Õ*]*l ~**•ø

©JÜ©*lÕ*Ï˘mr; ∂|*]x "Õ*]*l ¡x…Õ*m d*Õ*lπ ¿*‡w≈l*lø Õ*C≈l

Õ*Rf¡x•\*lÆdJw]x. ≈RÕ* y…œ≈Re #x•…Ã*|* Õ*l*l±*C EJ‚d**

Õ*ld*lw ÷Ì*oy¡x›lh|* d**ø ©*hÓ*d*w*lø d**ø |x…A*|* ]*¡*w¡xÚ ©*Õ*lJe

ÃJW∏, nh|*l ÓxΩx VÌ*•v Õ*R¶*|x ¿x…Vy©*lÕ*hdx, &

Ó*”Ó*hÌ*|*Âr ıflÕJ|* Õ*R*Õ*JÁ*ml "Óx…‡<©*lÕ* ©Jæ*¡* d**ø

¿*‡ w≈l*l ø ©*hÓ*˙‚v Ã*|*”Ó*f∏¡x•h¶*l ©*dJÚ≈lvÁ*DÁx

'Ó*>•…e©*ldJ w x . fl*yÁx A*‚Õx… ¿ *‡ w≈Re, d *Õ *l π

"hd*¤©JÕ*l≤*Cv|* "yÕ*Ï œD˘mr. "|**lø "JÕ*¿*C¡*ÕJe

|*l]*lÓ*>•…Á* Õ*Rf¡x•\*lÆdJw]x. "Õ*]*l M*fihÁ*]*hdx |*lÕ*Cv≈l

Õ*Rf¡x•\*lÆdJw]x. d*Õ*lπ Õ*llPÒ* ˘*Á*\*Âr ¡*\x|*l¡x•h¶*|*a*lø

xx∏ |*l¤VÓ*¶*ldJw]x. Ì*DÁJm|*Âr Ex…*l ©*hÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l

"©Jæ*C. b∏ ]*¡*w, ¡xhÓJ|* d*lhb|* ¡*Óx˙…mÁ*\*l, A*lml©Je

©*lh|*]*ÕJe ¡*hÁx•D©*lÕ* Wl…©x, ¿*‡w≈lld* A*˝|*≈lW]*lÕ*

©*Õ*l≈l|*Âr Øy≈l]*l, ©Jæ*l ©*hd*]*l Ax…\*lÕ* Õ*Rd*lÁ*DÁx m¡*<C

¡ x•¶ * lÕ * Ï˘m r . "Õ *] * l ÕJ˘© *lÕ * , © * “ ñ$Ì x ‹ , Ì *hÌ *m

©*“ÃJÕ*|*Õ*]Je]*ldJw]x. ı…Õ*Ï ÷h|xh˘Á*• "JÕ*¿*C¡* Õ*RœÁx

$D≈lßJ]*|*l. WÌJ]* WıÕ*l≈lÕ* Ï ¡J|JÛ|x•h˘Áx

¡x•xÁx•\*ÆßJ]*|*l. $|*yh|* ¿*‡w A*]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. "œ≈Re

*Á*lÕ*Ï|*l ¿*‡wA*]*‚ÕJÁ*ml $]*lÕ* Õ*ldx•wh|*l Õ*RÁ*v. ≈RÕ*

Õ*l*l±*C Ó*”œ>•h|*¡*•Ú *Á*ldJwx•, "h≤*Õ**l fl*]* Õxl…#x

Ó*”ÃJÕ* b…]*#J]*. Ó*”©**ødx, '|Jd*wd**, Á*hà…]*dxÁ*\*l fl*]*

Õxl…#x Ó*”ÃJÕ* b…]*ml "Õ*¿*CÕJe]*ßx…¡*l. ∂m∏¡* fl*]*l,

fl*©*Õ*l•A* ©x…]*lÕ*Âr ¡*lDd*l WJ¡J]*‚ "¶*W fl*]*hdx

*Á*ldJw]x. ∂æJCœπ¡* Ê…W≈l *Á*lÕ*Ï ßx…]x y…œ>l… ∂e]*ld*w|x.

318317

"|*]*Âr ∂|*]*, Ã*≈l, |x•¶*T∏w¡x≈l ÃJÕ*x $]*ld*w|x. $|*yh|*

"Õ*]**lø ÃxfiÀ≈R|*Õ*]*l ∂*h|*˘h|* Ó*Ï\*‡d*]JÁ*ldJw]x. ∂|*]x

∂m∏Á*\* *Á*lÕ*Ï ı]J¿x Õ*ld*lw A*˝|*≈lW|J”Õ*¡*ÕJe]*ld*w|x.

Õ*CdJC©*Õ**lø ¡J\*ÊÓ*˙Õ*v¡*ÕJe "y›ly ! ÷Ì*oy¡x›lh˘]*ml

Ó*”≈lœø∏y. "Õ*¿*C ©*h|*Ã*vÁ*\*Âr *Á*l Õ*ld*lw Õ*llÁ*l\*øÁ*l. ∂|*]x

|x…¿JÕ*y *Á*l Õ*Rd*” dx•…yßx…¶*. ıÕ*lπ *Á*l xΩ*ev¡*ÕJe]*Â.

∂d*π WÌJ]*, '|Jd*w Á*l‚Á*\* ßx\*Õ*ΩÁx, |*≈R\*ld**, "Øh©J,

©*d*Cd** ∂Ì*]*Ix Õ*ld*lw '|Jd*w $Ìx‹>•h˘Áx ∂|*]*|* Ã*≈l,

|x•¶*T∏w¡x≈l ÃJÕ* ßx\x∏¡x•DÆy. ı…Õ*Ï "©J“ÃJW¡*ÕJ|*

≈RÕ*Ï|**•ø 'Ó*>•…e©*lÕ* ¡J]*‚Wmr. ¡*Ó*®JÌ*]*Ix

>lhËl|*l "œ… |*l±*À Õ*ld*lw ˛•…]* "Ó*]Jæ*. $|*l "œ…

Ax…≈l ¡xm©*. nË^ EJkı d** ø ¡ *‚l∆Á*Dh|* *Á*ldJwx,

Õ*llÁ*l\*øÁ*ldJwx. ∂|*]x "EJkı Ex•…]*l æ*“ı Õ*Rf *Á*ldJwx.

¡*‚l∆Á*Dh|* Ax•]* Ax•Õ*llπÕ* *Á*l Õ*ld*lw Õ*llÁ*l\*øÁ*lWıh|*

fl*]*l Ó*”ÃJWd*]JÁ*ldJw]x. ¡*Ω∆ıh|* Õ*C¡*wÓ*f∏|* *Á*lWıh|*

≈RÕ* ¿*‡w≈l• Õ*C≈lÕJÁ*lÕ*Ï˘mr. $|*l ıÕ*lÁx Ax•©*|*l, WÙd*”

÷ı©*ËA*l|*l. $|*l ∂æJCœπ¡* fl*yÁx ©x…y|*la. $hd*A* n\xÆ≈l

Á*l‚Õ**lø ı…*l "\*Õ*f∏¡x•\*Æßx…¡*l.

d*•e Õ*Rd*J¶*ßx…¡*l. AxÌ*lo Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l ßx…¶*.

Õ*Rd*l¡*dxÁ*\**lø ¡xmÕx… ıWl±*Á*\*Âr Õ*lle∏b¶*ßx…¡*l. ı*ø*lø

ÃxfiÀ≈RÁ*lÕ* Õ*C‡w≈l ËÁxÈ ©*y≈R|* œ\*lÕ*D¡x $]*ßx…¡*l. "Õ**

Ex•dxÁx *Õ*l”dx›lh|* Õ*Rd*Jf, ¡*ı±*s ©*Õ*l≈l|*Âr Õ*Rd*l

Õ*lle∏ ıÕ*lπ "hd*¤¿*‡w ¡JÓJf¡x•DÆy. ËA*l ©*Õ*l≈l Õ*ld*lw

"JÕ*¿*C¡* Õ*Rd*lÁ*DÁx n\*ÁJÁ*ßx…fy. Õ*R*Õ* ©*hÔ Ê…W, "œ

ÃJ√≈RÁ*ml "Óx…‡<©*ldJwx. "Õ**l ËA*l ÕJÌJD. & A*]*®x

Ax•¶x≈llÕ* ©*“ÃJÕ* "Õ*ıÁx ]*¡*wÁ*d*ÕJe|x. "Õ*ıÁx Õ*Rd*J¶*ml

≈R]*• Ex•dxÁJ]*]*l |x•]x≈l˘|* a]x, ËA*\* dx•h|*]x

Õ *Rf¡ x•\ *l ÆdJ w x . "Õ* *l ~¡Jhd *¡ x Ú A x•…Á *#J] * * l .

Õ*XF*Õ*JøÌ*y©*lÕ*Ï|*l "Õ*ıÁx ËA*l |x•¶*T O¡x< ÷ı©*lÕ*Ï|*l.

Ax‚l∆ Õ*l¡*Ú\*l Á*h¶*©*yehd* AxÌ*lo ÕJÌJDÁ*\Je]*ldJw]x. "Õ*]*l

Õ*lx≈lÂr ≈RÕJÁ*m• W]x•…æJÃJ©* 'hÛl Õ*R¶*lÕ*]*l. "dxw

Õ*ld*lw ©x•©x; "œwÁx Õ*ld*lw J˘ı≈l]* Õ*læxC *¶x≈llÕ* flÁ*\JÛ

÷mryÁ*• œD|* W±*≈l. $|*]* ËÁxÈ J*l AxÙoÁx Ax…\*#J]x.

Õ*lx≈l ¿Jhd* ÕJdJÕ*]*‚ "œ Õ*Rœıh|* Õ*hÙd*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

"|*¡JÚe J*l ÷mryÁ*• Õ*XF* ∂Ì*y©*ml Ax…\*ldxw…x. ~¡xh|*]x

$|*l ¿*‡w ¡JÓJ¶*ml, $ÌJ‹¿*‡w ßx\x∏¡x•\*Æml Õ*ld*lw ¿Jhd*dx≈l

∂*h|* "*lÃ*W©*ml ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ∂Ì*y∏y Õ*ld*lw

"*lÃ*W∏y. Õ*llh|x ı…Õ*Ï $|**lø b¶*#Jyy. $|*l ıÕ*lÁx ¿*‡w

ı…¶*lÕ*Ï|*l. Õ*lx>•\*e* ÷mr fl*]*l ˘*¡xÚ ÷]*¶*l dJ©*l;

]*WÕJ]* ∂]*l dJ©*l; ‡”©BÕ*l©B Õ*ld*lw ÕJ]*|* ]*EJ ˘*Á*\*Âr

©*hÓ*˙‚v Õ*XF* ∂Ì*y©*ßx…¡*l.

ËA*l©*hÿJC fl*]*l ∞±J]JÕ*l˘h|* ¡*lDdJÁ*•C |x…A*

"mlÁJf©*lÕ* "ÃJC©* ]*•Ñ∏¡x•hf]*ldJw]x. Ó*”¡*˝œ Õ*Rdx

Ì*mx≈l*lø "Óx…‡<©*ldJw\x ıfl. $|*l "Õ*\* ©*“ÃJÕ*. ∂|*]x

¡*lÙv≈l Õxl…#x ¡*lDd*l Ó*Ï©*w¡* Œ|*lÕ* Õ*l*l±*C d**ø dx•¶x Õ*ld*lw

¡Jml "mlÁJf©*ldJwx. Ø…Áx Õ*R¶*lÕ*Ï|*l "JÕ*¿*C¡*Õxh|*l

œD|*l ıÁ*”Ø∏¡x•\*lÆÕ*Ï˘mr. $|x•h|*l "Õ** ı]*hd*]*

Ì*ÛÕJe|x. & ‡”>l≈l Õ*llÿJhd*]* |x…A*|* ¿*‡w Õ*C≈lÕJÁ*ld*w|x.

$|**lø ıÁ*”Ø∏¡x•\*Æßx…¡*l. |x…A*|* 'D|* "hÁJhÁ*Á*\* Õxl…#x

320319

m¡*<CÕ*Ø∏ ıÁ*”Ø∏¡x•\*Æßx…¡*l. ¡xmÕ*Ï fl*]*l d*Õ*lπ |x…A*Õ**lø

Øh|x Õ*llh|x Õ*ld*l w nh|*l Õ*lÁ*l ÈÂh|* Õ*ldx•wh|x¶xÁx

d*•ÁJf©*ldJw]x. ∂|*]x nË^ >•…e & y…œ Õ*R¶*#J]**l.

"Õ**l ¿Jhd* Õ*ld*lw ∏µ]*ÕJe ¡*•]*lÕ**l Õ*ld*lw "Õ** |x…A*|*

≈RÕ*Ï|x… ÃJÁ* "JÕ*¿ * C¡ *ÕJe ≈RÕ* ˘¿x≈lÂr≈l•

"mlÁJ¶*| *l "Õ* *l O#x≈l Õ *l•œv≈lhdx ∏ µ] *ÕJe

'D≈llÕ**l.

©Jæ *lÁ *\ * l gyh|* gyÁx © *hÌ *y© * lÕ * "ÃJ C© *

Õ*Rf¡x•h¶*l d*Õ*lπ ¿*‡wA*]*‚ Õ*Rf¡x•\*lÆÕ*]*l. "Õ*]*l

æJCJÌ*]*Ix Õ*R¶*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l nh|*l A*DÆ Õ*llfiÀ|* d*¡*<‚

∂≈R©*Áx•h¶*l |x…A*¡xÚ W¿J”hœ ¡x•¶*ml Õ*lmÁ*lÕ*]*l. $|*yh|*

≈RÕ* ©Jæ*x Õ*R¶*lÕ*Ï|*• ∂Á*lÕ*Ï˘mr. ©*hÓ*˙‚v ıÕ*˝œw

Õ*RÁ*v "Õ*mhb∏|* ©Jæ*¡* nh|*l ©*µ\*|*Âr ∏µ]*ÕJe 'D|*l

~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJCJÌ*]*Ix Õ*R¶*ßx…¡*l. ¡*l<mr¡* Õ*Rd*Jf

¿*‡wA*]*‚ Õ*Rf¡x•h¶*hdx, ¡*l<mr¡* W±*≈l ©*hËhÜ WÌJ]*

Õ*R¶*Õ*Ï|*yh|*m• ¿*‡wA*]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. nh|*l Õx…\x ©*y≈R|*

WÌJ]*, Õ*R*∏¡* O∏wıh|* Õ*l*∏§* ¿*‡w ¿x…Vy∏|*]x "|**lø

©*dJÚ≈lvÁ*DÁx 'Ó*>•…e©*ËA*l|*l. & ¿*‡w≈l*lø ¿x…Vy∏|*]x,

"|*]*Âr "d*C|*ld* ¿*‡w $]*lÕ* ÃJÕ*x Õ*C¡*wÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï ËA*l

©*Õ*l≈l ¡xm©*|*Âr ı]*d*]J|*]*• "|*yh|* ∂≈R©*ÕJÁ*lÕ*Ï˘mr.

ı…Õ*Ï nË^ Ó*”dxC…¡* Õ*l*l±*CxhË ÃJÕ*x ıÕ*lπÂr Ë]*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï

ÃFœ¡* Õ*ld*lw Õ*R*∏¡* ¿*”Õ*l|* ¡xm©*Á*\**lø ËA*l œ…Õ*”Á*œ≈lÂr

ı]J≈R©*ÕJe Õ*Rfb¶*lWy. ı…Õ*Ï WÙd*” Ó*ÛlÀ¡x•\*lÆÕ*±*lÀ

~¡JÁ*”dx Ó*¶x≈llÕx. "¿*¡*wdx Õ*ld*lw ∂≈R©*Á*\* ËÁxÈ "yÕx…

$mr|*Õ*JÁ*lW. ∂d*π ıy…¡*<Ix Õ*ld*lw æJC*Á*\* Õ*llÿJhd*]*

Ó* ”œıd* C ¡J\*Ê Ó*˙Õ*v¡*ÕJe ıÕ*l π WÌJ]*Á*\* Õxl…#x

Á*Õ*l*A*y©*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï n\xÆ≈l Õ*ld*lw '|Jd*w WÌJ]*Á*\* ËÁxÈ

Ùhœ©*ml Ó*”≈lœø©*ßx…¡*l. Õ*l*∏§* ¿*‡w≈l*lø Ax•©* 'Ó*≈ll¡*w

Õ*RÁ*v|*Âr A*y≈lml b¶*ßx…¡ *l. ÓJ”]*hÃ*|*Âr ¿ * ”Õ*l

Ó*¶*ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l. ¡xmÕ*Ï ˘*Á*\* ∂Ì*]*Ix≈l *hd*]* Õ*l*©*l§

Ax•©* Õ*RÁ*v|*Âr ı]J≈R©*ÕJe Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*Ï|*l.

"JÕ*¿*C¡* Ùhdx›lh|* ¿*‡wA*]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. nË^ Õ*l*l±*C

d**ø Õ*lı≈R¶*v]B Á*l]*lÕJ]* Ë]*lÕ*Ï|*l VÙd*ÕJe|*a]*•,

"|*]* ∂Á*Õ*l*|* ËÁxÈ d**ø±*À¡xÚ Ùhœ©*ld*w ˘*¡xÚ JmlÚ ©*m "hÌx

¡*∫x…yÁx Ax•…e, "x…¡* ©*m "hÌx Óx…|x (Postman)≈l*lø

WÌJy©*lÕ**l. $|xmr¡*•Ú Ùhdx "≤*ÕJ ¡*\*Õ*\*Õx… ¡J]*‚. *Õ*lπ

ÓJ”]*Ë—¡*Ú*l©J]*ÕJe ÷mrÕ*˙ ıOod*ÕJe]*ld*w|x. "|*¡JÚe Õ*R*Õ*

¡*d*vÕ*CË|*—Je]*ßx…¡*l. "Õ**l ¡*Âr*Âr]*lÕ* ¡*ÓxÒÁx, dJ›l≈l

'|*]*|*Âr]*lÕ* Õ*lÁ*lWÁx ∂AJ]* ¡x•ÛlÀ ©*mA*lÕ*Õ**l |x…Õ*]*l

÷hËl|**øyœ|Jax. "Õ**l ∂ W±*≈l|* Õxl…#x dJ∏*Õ*]xÁx

Õ*Rd*J¶*ldJwx. ∂|*]*• ©*A* d**ø ∂AJ]* Ë®xÀ Õ*ld*lw $d*]*

"Õ*¿*C¡*dxÁ*\* ËÁx È ÙhdxÓ*ÛlÀ¡x•\*lÆdJwx. "d*CmÒ W¿J“©*

Ax•h˘|Jax. Ùhdx Õ*R¶*lÕ*Ï|x… "Õ** ©*“ÃJÕ*. "|*¡JÚe "d*CÜ¡*

¿ *‡ w Õ * C≈l Õ *Rf¡x•\ *l ÆdJ w x . "œ… ∂¿xÁ *\ *l ÙhdxÁ x

¡J]*‚ÕJÁ*ld*wÕx. ÕJCÓJ]*©*µ "x…¡* Õ*CÕ*AJ]* ¿JÿxÁ*\**lø dx]x|*l

d**ø±*À¡xÚ dJ*l dx•h|*]x≈lÂr ∏ml‡¡x•\*lÆdJwx. "Õ** ÙhdxÁ*\*l

dJÕ*Ï 'D|*Õ*yehd* ‡…\*l ÷hË Wl≤JC ÃJÕ*x A*lfiÀ∏¡x•h¶*l

ÙhdJ¡J”hd*]JÁ*ldJw]x. & ‡…\*yÕxl≈l ÃJÕ*x "Õ*]**lø J¿*

Õ*Rf "œ… ¡*\*Õ*\* ∏µœ 'hÛl Õ*R¶*ld*w|x. ¿x”…±*s "≤*ÕJ Á*y±*s

÷h|*l ÃJW©*lÕ*Ï|*• ©*A* dx•h|*]x Õ*ld*lw ¡*\*Õ*\* 'hÛl

322321

Õ*R¶*ld*w|x. Õxl…ml ñ ‡…\*l; "h|*]x ¿x”…±*s Õ*ld*lw ¡*ı±*sÕxhË

ÃJÕ*xÁ*\*l Õ*l*∏§ıh|* 'd*Ò*øÕJ|*Õ*ÏÁ*\*l. $Õ*ÏÁ*\*l Wl≤*C. &

÷mr Õ*CdJC©*Á*\*l "©*d*C, ı…*l ≈Ryehd*m• ¡*fÕxl>lh|*l

ÃJW©*ßx…¶*. ı*øÂr ı…*l ¿x”…±*sÕxhË ÃJÕ*x 'd*Ò*øÕJ|* *hd*]*,

'D|*Õ*]**lø "ÁF]*W©*lÕ*Ï|*l ÓJ”]*hà©*lW. & ÷]*¶*•

ÃJÕ*xÁ*\**lø ı*ø Õ*l*∏§ıh|* dxÁx|*l AJ¡*l. Õ*l*∏§*Âr≈l &

ÃJÕ*xÁ*\**lø ©*hÓ*˙‚v ©*lÛlÀ AJ‡, "*hd* ¿Jhœ Õ*ld*lw

∂*h|*Õ**lø "*lÃ*W∏y.

Õ*llh|x Ë]*lÕ* Ï|*l Ã*≈l, œ]*©JÚ] *|* ¡ *mÒxÁ *\ *l.

$|*yh|*m• ¿*‡wA*]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. Õ*l*l±*C*l Ùhœ©*ldJwx.

ëë**Áx Ó*ÏÓ*ÏÒ©* fl“]* (*•CÕx•…ı≈R) ∂Á*ËA*l|*l. **Áx ©*æ*C

fl“]* Õ*ld*lw ¡*M* $|x.íí "Õ**l "JÕ*¿*C¡*ÕJe "hflldJwx. ¡x…Õ*m

Ùhdx›lh|* ]x•…Á* 'm^‚Áx•\*lÆd*w|x. & Ù¡*Ú |xÎØ¡* ßJæx›lh|*

"JÕ*¿*C¡* "hÊ¡x A*lfiÀ¡x•h¶*l ]x•…Á*Õ**lø 'mÒΩ∏¡x•\*lÆdJwx.

Õ*R*Õ* fi…¡xÁx Ax|*]*ldJwx. ëëfi…¡xÁ*\*l ÷h|*]x…*l ? $|*l

¡x…Õ*m ¿*Ëa (æ*“ı), ÕJ≈llW*Âr Ax•]* Ax•Õ*llπÕ* æ*“ı

d*]*hÁ*Á*\*l. "|*¡JÚe ı…*l ÷±*lÀ A*Ùo¡x•\*lÆW ? nh|*l Õx…\x

≈R]J|*]*• ı*ø*lø J›l ÷h|*l ¡*]x|*]x ≈R¡x ∏fiÀÁx…\*lW ?

d*¡*<‚ ı…*l JmlÚ ¡Jml Ax•h|*lW≈R ?íí Ø…Áxh|*Õ*]* Ex•dxÁx

Ëf|J¶*ml ÓJ”]*hà©*lW. ı*ø ¡*‚l∆Á*\*l ¡xhÓ*ÁJÁ*lÕ*Õ*Ï. ©x…¶*l

œ…y∏¡x•\*Æml ı…*l "Õ*ıÁx ¡*dxw>lh|*l ¡*]x≈llÕx. "Õ**l dJ\xπ

¡*\x|*l¡x•h¶*l, ı*ø Ex•dxÁx flÁ*\J¶*lÕ**l. Õ*llh|x $Ë^]*•

Ê…ÕJhd*¡* ÕxÎyÁ*\JÁ*lWy. WÌJ]* Õ*Rf|*Âr $|*]*Âr ~*•

$mr. & y…œ›lh|* Õ*R*Õ* dx•h|*]x Õ*ld*l w ∂d*h¡*

Õ*Rf¡x•\*lÆdJwx. & y…œ≈l ÷mr Ã*≈lÁ*\**lø bfy. ∏hA*|*hdx

ıÂry, Ax…Dy. ëëJ*l æxÎ≈lvÕ*hd*, ≈RÕ*Ï|*• **ø Õxl…#x

Ó*yIJÕ*l b…]*#J]*|*l. J*l "Ex…≈l (≈R]*• **ø*lø

fl›l©*#J]*]*l). J*l "WJO ∂d*πíí "hd*]Jd*πıh|* ¿*‡w≈l*lø

Ó*¶x›ly. "x…¡* fl*]*l ÷±*lÀ Ó*Ï¡*Úml ("hfllËl]*l¡*)

$]*lÕ*] xh|*]x nË^]x… Õ*lx bÛlÀ Ax•]*Áx Ax•…Á*ml

æxÎ≈lvW]*lÕ*Ï˘mr. ]Jœ” ©*Õ*l≈l Óx…®x≈lÕ*]xÁx Ax•…Á*ml

"hfllÕ*]*l. nh|*l ßx¡ * Ú *l ø x•…f|*]*• Ax|*]*lÕ*] *l.

JÙ¡xÓ*ÛlÀ¡x•\*lÆÕ*hd*A*l|*l ! "Õ*]*l $±x•Àh|*l Ó*Ï¡*Úml

$]*lÕ*]xh|* Õxl…#x Õ*ldx•wh|*l Ê#xr "≤*ÕJ ]JflCÁ*\*Âr

|x•]x≈llÕ* #JÃ*|J≈l¡* F¡*yÁ*\**lø ÷h|*• "Óx…‡<©*lÕ*Ï˘mr.

d** ø ©* “ñÁJ”Õ*l|*Âr œhÁ*DÁx $Ó*Òd*l w ]*•ÓJ›l ©*hË\*

dxÁx|*l¡x•\*lÆd*w ¡x•\x≈lld*w ¡*lDd*]*• ©*y. ∂|*]x g]*l b¶*ml

d*≈R]*l $]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*Âr "æxÎ≈lv Ax‚l∆d** ∂Õ*y∏bfiÀ|x.

"Õ*]*l Wl…©x Ax•d*w AxhÁ*©*]*l. ¡xmÕ*Ï ©*JC∏Á*\*l ëëOÕx˙…A*h,

OÕx˙…A*híí ÷h|*l 'Ì* ‹y©*lÕ*] *l. "Õ*] * *l ø Ó *y…¡ x <Á x

n\*Ó*f∏|*]x Ax|*]*lÕ*]*l, ßxÕ*]*lÕ*]*l. "Õ*yÁx ~J|*]*•

dx•h|*]x Ëh|*]x *¶*lÁ*lÕ*]*l. "Õ*]*l A*lÛlÀ Õx…|JhœÁ*\*l !

¡*\*Õ*\*Ó*¶*lÕ* ˶* Ê…WÁ*\*l ! J*l ≈RÕJÁ*m• Ax…\*ldxw…x :

|*]x•…¶x¡x•…]*]*l d*Õ*lπ ¿*‡w≈l*lø ∂æJCœπ¡*dx≈l ©*mlÕJe

'Ó*>•…e∏|*]x n\xÆ≈l Õx…|Jhœ≈RÁ*lÕ*]*l. ≈R¡xh|*]x

"Õ*]*l ©*hÓ*˙‚v ıÃ*v≈l]*l Õ*ld*lw |x…AJæJC©*W]*lÕ*Ï˘mr.

$|*l ©Jæ*¡**Âr $]*ßx…¡J|* "Õ*¿*CÕJ|* "A*vdx. "hÊ¡xÁ*\*l

¡JmÒı¡*, "Õ*ÏÁ*DÁx ıflÕJ|* x#x $]*lÕ*Ï˘mr. ı…Õ*Ï œ…¡*< ∆ÕJe

WÌJy∏|*Âr "Õ*ÏÁ*\*l ©*•≈lv* Õ*llh|x Õ*lhfll ¡*]*Á*lÕ*hdx

Õ*R≈lÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. A*l "≤*ÕJ ∏hA* ıÕ*lπ Õ*llh|x Ëh|*]*•

324323

J*l ÷|*ly©*Ë#xr ÷h|*l ÃJW©*l. ı*ø*lø Ëh|*•‡* ßJ›lÁx

¡x•ÛlÀ Á*lh¶*l AJy©*lÕ*]*l ÷h|*l ÃJW∏¡x•. &Á* ı*ø ¿*‡w

¡x•”…Ñ…¡*y∏¡x•\*lÆ. ∂d*π* ËÁxÈ WÌJy©*l. ∂d*π* "Õ*l]*d*“|* ËÁxÈ

œD©*lÕ* e…dx≈l ÷]*¶*x≈l "æJC≈l|* ¿x•r…¡*Á*\**lø x*P∏¡x•.

"Õ*æ*•d* e…dJ|*Âr "¡*<]* ∂d*π* ËÁxÈ Ax…D|* Ã*Õ*C ¿x•r…¡*Á*\**lø

Ó*Ï*¤ Ó*Ï*¤ Ùhœ©*l. ı*Áx d*¡* <‚ æxÎ≈lv Ë]*˘|*a]*•

©JÕ*¡J¿*ÕJe Ó*¶x≈llW. ı* øÂr æx Î≈lv|* m¡* <‚Á*\*l

ßx\x˘]*lÕ*Ï|*l Á*Õ*lı©*lW.

"œ≈R|* # x Îhe¡ *d x›lh|* AxÌ *l o Ó * ”Õ *R‚|* ¿ *‡ w

A*]*‚ÕJÁ*ld*w|x. d*]*l‚yÁx W…]*C|* Õ*lA*d*“|* ËÁxÈ "yÕ*Ï

$]*lÕ*Ï˘mr. $h≤* ¿x”…±*s ¿*‡w≈l*lø "œ… ©*hÃx•…Á*˘h|* AJ\*l

Õ*Rf¡x•\*lÆdJw]x. "Õ*]* *]*Õ*lh¶*m 'dx w…fl*Áx•h¶*l

¡JÕ*Rd*l]*]JÁ*ldJw]x. "Õ*]*l ÷±*lÀ |x•¶*T d*Ó*ÏÒ Õ*R¶*ldJw]x ! &

d*PÒÁJe ˛•…]*O¡x< "*lÃ*W©*ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l. "Õ*]*l ∂d*π**lø

¡x•mlrÕ* ¡xm©* Õ*R¶*ldJw]x. nÕxlπ & ¿*‡w≈l*lø ¡*\x|*l¡x•h¶*]x,

Ó*Ï*¤ ≈RÕ*Ï|*yh|*m• Ó*¶x≈llÕ*Ï|*l "©Jæ*C. Ó*”Ó*hÌ*|*Âr ÷mr

¿*‡wÁ*Dehd* & ¿*‡w≈l Ó*”ÃJÕ* AxÌ*lo. #xÎhe¡* ‡”>l›lh|*

Õxl|*l\*l Õ*ld*lw *]*Õ*lh¶*m¡xÚ |*l±*ÒyIJÕ*lÕJÁ*ld*w|x. "Õ*]*l

AJml, Ë|JÕ*ll, Õ*l¡*]*æ*“fl Õ*llhdJ|*Õ*Ï ©x…W©*lÕ*Ï|*yh|* Ó*Ï*¤

¿*‡w Ó*¶x≈lËA*l|xh|*l ÃJW©*ldJw]x. $|*l d*Ó*ÏÒ. ı…Õ*Ï

WÕJØd*]Je|*a]*• W…≈lv Õ*C≈l Õ*R¶*|x 'D∏¡x•\*lÆÕ*

Ó*”≈ld*ø Õ*R¶*ßx…¡*l. ıÕ*lπ Á*ly ∂d*π ©J¡J<dJÚ]*. Ó*Ï]J‚ Õ*ld*lw

¡*ÂÒd* Õ*RÁ*v|*Âr]*ßx…¡*l. ¿*˝œ Ax…\*ld*w|x : ëëÕxÎ]JÁ*C ÃJÕ*x Ëh|*

d*¡*<‚ ©*h©J]* dJCÁ* Õ*R¶*ßx…¡*líí. |*‡<‚ ÃJ]*d*|* ¿x”…±*s >•…e

©*|JOÕ* ßJ”A*π‚ d**ø Axh¶*œ≈ll ÓF”[JÕ*©xµ Ax•h˘|*\*l

÷hËl|*l œD|* d*¡*<‚ "Õ*\**lø dJCÁ* Õ*Rf|**l. "Õ*ıÁx ≈RÕ*

ßJæx≈RÁ*Âmr. "Õ***lø d**ø ¡*d*vÕ*CÌ*lCd*J|*xh|*• ≈R]*•

A x© *y© *Âm r . ıÕ * l π ¿ x ” …± * s ¡ *d *vÕ * C ∂d * π ©J¡J <dJ Ú] *

Õ*Rf¡x•\*lÆÕ*Ï|*l. ≈RÕ* Õ*l*l±*C ∂d*πEJk* ©*hÓJ˘©*lÕ*x•…,

"Õ**l d**ø Øh˘* 108 Õ*h¿*©*µ]**lø Ó*Wd*”Áx•D©*lÕ**l. $h≤*

¿x”…±*s ¡xm©*Õ**lø ıÕ*lπ Pd*˝Á*\* ©*mlÕJe Õ*R¶*ËA*l|*l. d*h|xÁx

æ**¡**¡J˘Á*\**lø ¡x•¶*lÕ*Ï|*l, ¡JÂÁx dxÎm A*Ùo œ¡*lÚÕ*Ï|*l,

Õ*llhdJ|* ©x…Õx Õ*R¶*lÕ*Ï|*l "y≈l|* Õ*l¡*Ú\*l ∂ÛÕJ¶*ml

'Ó*>•…e©*lÕ* ©*m¡*]*IxÁ*DÁx ©*Õ*R*. & y…œ≈l |xÎØ¡*

©x…ÕxÁ*\*l Õ*l¡*Ú\* >•…Á*C ¡xm©*. ÷Õ*XB.∂]B.∂]B.ÕxÎ. "≈lC]B

©*hÓ*”|J≈l©*µ ßJ”A*π‚. Õ*l|J”©B AxΡx•…®Bv Õ*‡…m]*l. ∂ ¿x”…±*s

¿J∏iÁ*\* Õ*lÁ* **ø ©xø…Ød*ı|*la d**ø ÕJ¡Jod*l≈lv 'Ó*>•…e∏

& y…œ Ax…\*ldJwx : ëë& ©J“Wl Õ*l*l©*π˝œ "≤*ÕJ ≈RflkÕ*mÚ C

©*π˝œ "yœ]*lÕ*Ï˘mr. **ø d*h|x Ó*”œ>•h|**•ø "yœ|Ja]x. JÕ*Ï

75 Õ*≈l∏§*Õ*]xÁx ©*h©J]*|*Âr|*la Õ*llh|x ÕJ*Ó*”©*µ]Je 80x…

Õ*≈l∏§Áx ©*JC©* ˘…¡x< dxÁx|*l¡x•\*ÆËA*l|*l.íí O”…≈lld* "≈lC]B

nË^ ©*hÓ*”|J≈l©*µ]*l; ¿J∏i≈l Õ*lÁ* ßJW≈lÂr x#x∏]*lÕ* ©*‚∆

Ê…W≈lhœ]*lÕ* Ó*Ï©*w¡*|* A*l\*l. "Õ**|*l Ó*Ï¡*Úml A*˝|*≈l. "Õ**

Ê…Õ**|* W©Jw]* ∂]*l fl* Ax‚l∆ Õ*l¡*Ú\*l Õ*ld*lw ∞|*l Á*h¶*l

Õ*l¡*Ú\*l. "Õ**l '|Jd*w ∂æJCd*π Õ*Rd*J¶*ldJwx. 'Ó*ı±*dB

Õ*llhdJ|* ¿x•r…¡* ∂ÁJÁxÈ Õ*Rœ*Âr 'Ó*>•…e©*ldJwx. ∂|*]x

"Õ** Õ*l*©*l§ ©*hÓ*˙‚v ÕJ©*JÕ*l≈lÕJe|x. "Õ** d*d*“

ÕJCÿJC* ¡x…Õ*m "fÁx Õ*lx≈lÂr>l…. AxÌ*lo fl* ©*Õ*l•A* d*Õ*lπ

¡JÕ*lW¡J]* ıÁ*”Ø∏¡x•\*Æ#J]*]*l; tl√Á*\*l ©*h©J]* Ê…Õ**

*¶x∏|*]*l. ≈RÕ* Õ*l*l±*C A*lfiÀıh|* ∂æJCœπ¡* nmÕ*Ï,

©*hÓ*˙‚v ÕxÎ]JÁ*C ÃJÕ*x Õ*ld*lw WÕx…Ì*J¿*‡w Ax•h˘]*ldJwx•,

326325

"h≤*Õ**l Á*˝A*©Jµ¿*”Õ*l|*Âr nh|*l ¡*<‚ 'D≈l#J]**l. "Õ**l

d*¡*<‚ ©*JC©* ˘…¡x< Ó*¶x|*l d**ø Ê…Õ**Õ**lø ¿*”Õ*‚, Õ*l**,

ıÜ|JC©** Õ*R¶*ld*w "¶*W≈lÂr x#x©*ldJwx. "Õ**l ı±JsÕ*hd*

Ë”A*πÌ*≈lv˘h|* ©*JC©* Ó*¶x|*l, Õ*llh|*lÕ*y©*ldJw ÷]*¶*•

ÁF]*Õ*¡*•Ú ÓJd*”JÁ*ldJwx.

≈RÕ* Õ*l*l±* C d** ø W…≈lvÕ**l ø ¡JÓJf¡x•h¶*l

Œfl©*§Jøe Ó*yÕ*œv∏¡x•\*lÆÕ*x•, "Õ**l & flÁ*œw*Âr "d*Chd*

©*lº Õ*ld*l w flÁ*œw*Âr>l… "œ… Ë#J[*C Õ* C‡w. "Õ**l

Ó*hÌ*Ã*•d*Á*\**lø ∂AJ“ı©*ËA*l|*l. & Ó*”Ó*hÌ*|* ÷mr

ÕJ©*JÁ*\* ıÁ*”A* ©JÕ*l≤*Cv Ax•h˘]*ldJwx. "Õ**l Ê…Õ**|*

≈RÕ*Ï|x… A*hd*|*Âr fl≈l ©*hÓJ˘©*ËA*l|*l. "Õ**l ©*hÓ*˙‚v

~¡JÁ*”Ùd*wJÁ*ldJwx.

Õ*R*Õ* Ù¡*Ú Ù¡*Ú W±*≈lÁ*\* ËÁxÈ ¡x•…Ó* Õ*Rf¡x•h¶*l d**ø

¿*‡wA*]*‚ Õ*Rf¡x•\*lÆdJwx. $|*]* Ó*yIJÕ*l ©*hÓ*˙‚v *]*

Õ*lh¶*m|* Õxl…#x ∂e J¿*ÕJÁ*ld*w|x. & ¡x•…Ó*Õ**lø Ë”A*π

Ì*≈lv, ¡*<Õ*R, Óx”…Õ*l Õ*ld*lw WÕx…Ì*xÁ*Dh|* ıÁ*”Ø∏¡x•h¶*]x &

flÁ*d*w*lø ÷|*ly©*ËA*l|*l. ¡x•…Ó*Õ*Ï d*¡*<‚ Ax•]*Ax•Õ*llπÕ*Ï|*

yh|* "|**lø ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l ¡*±*ÀÕJÁ*lÕ*Ï|*l. "|*]* ÃJÕ*xÁ*\*l

¿*‡w≈lld*. & ÃJÕ*xÁ*\* Ó*”ÃJÕ*|*Âr ∏ml‡b¶*lÕ**l. nh|*l

Õx…\x, Õ*R*Õ* ¡J\*Ê›lh|* $h˘”≈l ıÁ*”A*, ¡*<Õ*R, ÷Ì*oy¡x, d**ø

∂ÌJ]* WÌJ]*Á*\* Õxl…#x Á*Õ*l* A*y©*lÕ*Ï|*yh|* ©J¡*±*lÀ

©JÕ*l≤*Cv Ó*¶x|*l ¡x•…Ó*Õ**lø ıÁ*”Ø∏ ¡x•\*ÆËmr*l. &

Ó*”Ó*hÌ*|*Âr ¡x•…Ó*ÕxhËl|*l Õ*R*Õ** "d*Chd* Ó*”Ì*h¶* ÕxÎy.

≈RÕ**l ¡x•…Ó*Õ**lø ıÁ*”Ø©*ldJwx•…, "h≤*Õ**l Õ*l*©*§*lø

ıÁ*”Ø∏ ¡x•hf]*ldJwx. $|*yh|* ©Jæ*x≈l Õ*ll¡JÚml ÃJÁ*

Õ*lle|*hdJÁ*lÕ*Ï|*l.

& Øh|x ≈RÕ* ≈RÕ* ¡J]*‚Á*Dh|* ¿*‡wA*]*‚ÕJÁ*ld*w|x

Õ*ld*lw ‡”≈Rd*π¡* ∂Ì*]*Ix AJÁ*• ©*]*\* Ó*|*—œÁ*Dh|* ¿*‡w

¡JÓJf¡x•\*lÆÕ*Ï|*]* ËÁxÈ Ax…D|x. & ÷mr ∂Ì*]*IxÁ*\**lø ıÕ*lπ

ıd*C |xÎ*h˘* ¡J≈lv ¡*”Õ*lÁ*\*Âr "\*Õ*f∏¡x•\*Æßx…¡*l. ıÕ*lπ ÷mr

¿*‡w≈l*lø ©*hÁ*”Ø∏, ∂æJCœπ¡* Ê…Õ**¡JÚe Wı>•…e∏¡x•\*Æ

ßx…¡*l. ¿*‡w≈l*lø ≈RÕ* y…œ≈Re 'Ó*>•…e∏¡x•\*Æßx…¡*l

÷hËl|**lø "yœ]*ßx…¡*l. ¡xmÕ*Ï fl*]*l ı]*lÓ*≈ll¡*w ¡J]*‚¡JÚe

d*Õ*lπ ÷mr ¿*‡w 'Ó*>•…e∏¡x•h¶*l, "Õ*¿*CW|JaÁ* Ó*˙‚v

¿*‡ w≈l*l ø Ó *¶ x≈l#JÁ*|x, ∂≈R©*Á x•\*l ÆdJ w] x . ıÕ*lÁ x

Õ*llh|J#x•…Ì*x Õ*ld*lw ı]*hd*]* WÌJ]*W]*ßx…¡*l.

Ê…Õ**|* '|xa…¿* Õ*ld*l w ¡J]*‚Á*\**l ø ©*hÓ*˙‚v

œD|*l¡x•DÆy. ÃJÕx˙…|x”…¡*Á*DÁx "Ü…*]JÁ*ßx…fy. Õ*R>l≈ll

"œ ¿*‡w≈lld*. Õ*lAJd*π]* ©*hÔ|*Âr x#x∏y. $|*l Ê…Õ**|*

~DÁx≈l ©*Õ*l≈l|*Âr Ã*|*”¡x•…®x≈lhdx ]*‡<©*lÕ*Ï|*l. ıÕ*lπ

∂hd*y¡* ©*A*J ¿*‡w ßx\x∏¡x•DÆy. ¿*‡w (©JÕ*l≤*Cv)≈l*lø

¡JÓJf¡x•DÆy Õ*ld*lw ∂d*πEJk* Ó*¶x›ly. ∂d*π*Âr ©*Õ*vÕ*˙

x#x∏|x. ∂|* ayh|* ÷mrÕ**•ø Ó*¶x≈lËA*l|*l. ©*|*l È‚

ßx\x∏¡x•DÆy. "|*]* Õ*l•m Õ*ld*lw ¡*”Õ*l "y›ly. ÓJ”Ó*hÙ¡*

Ëhæ**Á*Dh|* Õ*ll¡*w]Je, ˘ÕJCd*π]Jey. ∂d*π ©J¡J<dJÚ]*¡JÚe

∂d*l]*dx Õ*ld*lw 'd*l§¡*dx $]*Â. ı˘v±*ÀÕJ|* Á*ly Ax•h˘y.

W¿J“©*, "à]*lÙ Õ*ld*lw "W]*d* ≈ld*øW]*Â. ı…*l fl≈l

Ó*¶x≈l#x…ßx…¡*l. ©*lV ¿Jhœ ÷h|xh˘Á*• ı*øÂr x#x©* !

328327

Õ*XFJÌ*]*Ix≈l Õ*lA*d*“

Õ*XF*Õxh|*]x ¿Jhd*dx≈l Õ*”d*. Õ*XFJÌ*]*Ix≈lÂr "x…¡*

Ó*”¡J]*Á*DÕx. ÃFœ¡* |x…A*Õ**lø ı¿*omÁx•D∏ Õ*l•œv≈lhdx

¿Jhd*ÕJe]*lÕ*Ï|*¡x Ú ëë¡J±*À Õ*XF*ííÕxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l.

$h˘”≈lÁ*\*l ı¿* omÕJe|* a] x ëë$h˘”≈l Õ*XF*ííÕxh|*l

¡ *] x≈llÕ *] *l . ÕJÁBñ$h˘”≈l ı¿ * omÕJe|* a] x ë ëÕJÁB

Õ*XF*ííÕxh|*l; ÷mr Õ*˝œwÁ*\**lø Ëh|*l Õ*Rf Õ*l*©*§*lø

©*hÓ*˙‚v ı¿*omÁx•D∏|*]x $|*¡xÚ ëë©*l¿*lPw Õ*XF*íí "≤*ÕJ

ëëÕ*lAJ Õ*XF*ííÕxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. & Õ*XF*Õ*Ï ÷mr

Õ*XF*Á*Dehd*m• ¿x”…±*sÕJ|*l|*l. Ë”A*π*l Õ*lAJÕ*XFı, ~¡xh|*]x

"Õ**Âr>l… ¿Jhd*dx x#x∏]*lÕ*Ï|*l. ¿*˝œ Ax…\*ld*w|x ëë"≈lh

∂dJπ©*hdx•…íí ñ & ∂d*πÕ*Ï Õ*XFı.

Õ*Rd*J¶*lÕ* |x…AJhÁ*Õ*Ï Ël˘—Ã*”h¿* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

Õ*Rd*lÁ*hÛ fl* Õ*R*∏¡* ¿Jhd*dx≈l ∂*h|* "*lÃ*W©*#J]*]*l.

"œ… Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l ]Jfl©* ©*“ÃJÕ*|* m¡*<‚. Õ*Rd*J¶*lÕ*

"ÃJC©* Õ*XF*Õ**lø ËØÕ*llvº≈lJøe©*lÕ*Ï|*l. ÓJ”Ó*hÙ¡*

∂©*¡*wyÁx Õ*XFJÌ*]*Ix>lhËl|*l ıflÕJ|* ©JWÁx ©*Õ*R*.

©Jæ*¡*yÁx ¿x”…±*s Õ*]*|J*. ÓJ”]*hÃ*|*Âr Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l

¡*±*ÀÕxı©*lÕ*Ï|*l. Ó*”Ó*hÌ*|*Âr *Â≈llÕ* Õ*C‡wÁx fl*©*Õ*l•A* ßx…¡*l

Õ*ld*lw Õ*Rd*l ßx…¡*l. $|*l Õ*R*Õ* ©*A*fl ©*“ÃJÕ*.

Õ*C≤*v Õ*Rd*l Õ*ld*lw Áx•¶*lT A*]*®x›lh|* ¿*‡w Õ*C≈lÕJÁ*l

Õ*Ï|*l. ÓJ”Ó*hÙ¡*]*l $|**lø "y≈l#J]*]*l. & ¿*‡w≈l*lø Õ*XF*

∂Ì*y∏ ¿x…Vy∏¡x•\*Æßx…¡*l Õ*ld*lw $|**lø ˘ÕJC*l©*hæJ*¡JÚe

'Ó*>•…e©*ßx…¡*l. nh|*l ©*Õ*l≈l ı…Õ*Ï nh|x]*¶*l œhÁ*\*l

Õ*XF* ∂Ì*y∏|*]x "|*]* Õ*lA*d*“|* "yÕ*Ï ıÕ*lÁJÁ*lÕ*Ï|*l.

Õ *llh|x ı…Õx… & "ÃJC© * b¶*#Jyy. nh|*l Õ x…\ x

ÕJÁBñ$h˘”≈l ı≈lhœ”∏¡x•h¶*]x 'D|* $h˘”≈lÁ*\J|* ‡W

Õ*l•Á*l ¡*‚l∆Á*\*l ı]J≈R©*ÕJe ıÕ*lπ ı≈lhd*”‚¡xÚ Ë]*lÕ*ÏÕ*Ï.

Õ*XFJÌ*]*Ix›lh|* ∂d*π¿*‡w ßx\x≈llÕ*Ï|*l. Õ*XF*Õ*Ï

Õ * R d * J ¶ * l Õ * Ó * ” Ì x • … | * x ≈ l * l ø ı ≈ l h œ ” © * l d * w | x .

©*d*CÕ*hd*Je]*ml Õ*ld*lw ¡x•…Ó*Õ**lø ı≈lhœ”∏¡x•\*Æml Õ*XF*

Õ*”d*Õ*Ï ËA*\* ©*AJ≈l Õ*R¶*ld*w|x. Õ*R*∏¡* '|x“…Á*Á*\**lø

ı≈lhœ”©*ld* w|x Õ*ld*l w Õ*llhÁx•…Ó*d** Õ*R≈lÕJÁ*ld* w|x.

Õ*XFı≈ll Wld*ÃJ√≈Re|*la "Õ**l ∂¶*lÕ* Õ*Rd*lÁ*\*l

∂¡*±*vΩ…≈lÕJe]*ld*wÕx. ©JÕ*R*C fl*]*l Õ*Rœ* Õxl…#x

‡hÙd*•w ı≈lhd*”‚ Ax•h˘]*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l d*Õ*lÁx dx•…Ù|*hdx

"©*hË|*— Õ*Rd*J¶*lÕ*]*l. Õ*Rœ* Ã*]J®x≈lÂr ı≈lhœ”∏

¡x•\*lÆÕ*Ï|*]* ¡*¶xÁx Á*Õ*l*A*y©*lÕ*Ï˘mr. ∂|*]x nË^ Õ*XFı dJ*l

∂¶*lÕ* Õ*Rd*lÁ*\*l Õ*ldx•wË^]* Õ*l*©*l§ ˇJ∏ Õ*R¶*lÕ*x… ?

÷h|*l d**ø#xr… WÌJy©*lÕ**l Õ*ld*lw fl*]* Õ*l*∏§* Õxl…#x ≈RÕ*

y…œ Ó*yIJÕ*l b…]*ËA*l|*l ÷h|*l Õ*llhdJ|*lÕ*ÏÁ*\**lø

Ùhœ©*ldJwx. "Õ**l Õ*Rd*J¶*lÕ* ©*Õ*l≈l|*Âr ËA*\* ÷Ì*oy¡x

Õ*Ø©*ldJwx. "Õ**l ËA*\* WÌJ]*Õ*hd* ©*Õ*l≈l|*Âr ËA*\*

÷Ì*oy¡x Õ*Ø©*ldJwx. "Õ**l ËA*\* WÌJ]*Õ*hd* Õ*ld*lw nPÒÁx≈l

©*“ÃJÕ* Ax•h˘]*ldJwx. "Õ**l Ó*”œ>•h|*l Õ*Rd*l d*•¡* Õ*Rf

∂¶*ldJwx. nË^ Õ*XFı ~¡Jhd* ©*µ\*|*Âr ËA*\* ˘*Á*\*Õ*]xÁx

x#x©*ËA*l|*l. ∂|*]x nË^ ÓJ”Ó*hÙ¡* Õ*ld*l w ÕJÌJD

(Õ*Rd*lÁ*hÛ*l) "mÒ ©*Õ*l≈l|*±*lÀ ©*A* ~¡Jhd*|*Âr

$]*#J]**l. Õ*XF*|* 'Ó*>•…Á*Õ**lø ©JÕ*R*C y…œ›lh|*

330329

Õ*ev…¡*y©*lÕ*Ï|*l "©Jæ*C. ∂Ì*y∏y, ¿Jhd*dx≈l "*lÃ*Õ* Õ*ld*lw

Õ*XF*|* ∂*h|* ıÕ*lπÂr ı…Õx… "*lÃ*W∏y.

"W¿J”hd* fl*]*l ¡*ı±*s nh|*l dJ©*l Õ*XF* ∂Ì*y©*ßx…¡*l.

˘*¡x Ú ÷]*¶*l dJ©*l Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l n\x Æ≈l|*l.

]*WÕJ]*|*h|*l ∂]*l dJ©*l "≤*ÕJ ©*hÓ*˙‚v ˘* Õ*XF*

∂Ì*y©*ßx…¡*l. fl*]*l ∂ ©*Õ*l≈l|*Âr ıÕ*lÁx dx•h|*]x

Õ*R¶*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l ı…Õ*Ï ≈RÕ* ©*Õ*l≈l Õ*XF* ∂Ì*y©*lWy

÷hËl|*l œD|*l¡x•\*lÆÕ*]*l. ıÕ*lπ Áx\x≈l]*l ıÕ*lπ ËÁx È

∂#x•…Ù©*lÕ*Ï˘mr. ıÕ*lπ Õ*lx≈lÕ*]*l ≈R]*• ıÕ*lÁx dx•h|*]x

Õ*R¶*lÕ*Ï˘mr. ıÕ*lπ Õ*XF*|* ©*Õ*l≈lÕ**lø flÓ* Õ*ld*lw æJC*¡JÚe

W ı > • … e ∏ y . fl * ] * l à x fi À Á J e Ë ] * l Õ * © * h E x ≈ l

©*Õ*l≈l|*Âr≈l• ©*A* nh|*l ©*Õ*l≈l Õ*XF* ∂Ì*y∏y.

Õ*llhEJW* Õx…\x æJC*|*Âr ∂Ì*y©*lÕ* Õ*XF*Õ**lø Ax•]*d*l

Ó*f∏, ©*hEx≈l ı˘v±*À ©*Õ*l≈l¡xÚ nh|*l ©*m Õ*XF*

∂Ì*y©*ßx…¡*l. nh|*l Õx…\x Õ*llhEJW* æJC*|* ©*Õ*l≈l,

Õ*XFJÌ*]*Ix>lh|*l dxÁx|*l¡x•h¶*]x, Õ*lmÁ*lÕ*Ï|*• ©*A*

Õ*XF*Õxh|*l œD|*l¡x•. nh|*l Õx…\x 40 ˘Õ*©* Õ*XFJ*l±Js*

∂Ì*y©*lÕ* "Óx…¡x<›l|*aÂr "*l±Js* ©*Õ*l≈l ©*hÓ*˙‚v Õ*XF*

∂Ì*y©*l. $|*yh|* WÙd*”Õxı©*lÕ*±*lÀ ¿Jhœ Ó*¶x≈llWy.

"*l±Js*Õ**lø A*˝√¡x…¿*|* Á*hÁJd*Û "≤*ÕJ ]*´lO Ó*”≈RÁ*|*Âr

∂Ì*y©*l. Õ*lx≈lÂr AxhÁ*©*]*l ËA*\* Õ*Rd*J¶*lÕ*]*l. "Õ*]*l

Õ*lx≈lÂr ≈RÕ*Ï|x… y…œ≈l nh|*l ¿*Ëa ©*|J Õ*R¶*lÕ*]*l. "dxw

Õ*ld*lw ©x•©x nh|*l ¡*<‚|*±*lÀ ©*Õ*l≈l ¿Jhd*W]*lÕ*Ï˘mr.

Õ*lx≈lÂr ≈RÕJÁ*m• "Õ*]*l flÁ*\*ÕJ¶*lÕ* æ*“ı ¡x…D

Ë]*lÕ*Ï|*l. "|*¡JÚe AxhÁ*©*]*• ©*A* Õ*XF*Õ**lø ∂Ì*y©*ßx…¡*l.

æJC* Õ*ld*lw ©*Õ*RÜ (∂d*π©J¡J<dJÚ]*) œ…Õ*” Ó*¶x≈lml "œ…

"Õ*¿*CÕJ|* ∞|*l (5) "A*vdxÁ*\*l ßx…¡x… ßx…¡*l. "Õ*ÏÁ*\*l Õ*XF*,

"#x•Ò…Ó*AJ]* "≤*ÕJ AJml Õ*ld*lw A*‚l∆, Ó*”¡*˝œ ©*A*fl

]*Õ*lΩ…≈lÕJ|* ¿Jhd* ©*µ\*, Á*l]*lW* Ex•dxÁx ı]*hd*]* ©*hÓ*¡*v

Ax•h˘]*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw d*hÓ*Ï d*hÁ*l|J‚.

ÕJÁBñ$h˘”≈lÕxhËl|*l Õ*R>l≈l Ó*”Ëm "©*i. $|*yh|*

Ê…WÁ*\*l Õx•…©* Ax•h|*lÕ*]*l Õ*ld*l w Õ*l*∏§Áx Ã*”Õxl

Øf©*lÕ*Ï|*l. flÁ*\J¶*lÕ*Ï|*l ÕxÎÕ*l*©*l§ Õ*llhdJ|*Õ*Ï &

|*]x•…¶x¡x•…]* $h˘”≈l|* Õ*llÿJhd*]* fl]*lÁ*ld*wÕx. ı…Õ*Ï &

$h˘”≈lÕ**lø ı≈lhœ”∏¡x•h¶*]x, "æ*v|*±*lÀ Õ*l*©*§*lø

&ÁJÁ*#x… ı≈lhœ”∏¡x•h¶*hdJÁ*lÕ*Ï|*l.

ÕJÁB ñ $h˘”≈lÕ*Ï n]*Ûl |*]x•…¶x¡x•…]**hœ|*la AJı,

dx•h|*]xÁ*\**lø 'hÛl Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. $|**lø ı≈lWld*ÕJe

ı]*hd*]* ı≈lhœ”©*ld*w Ax•…Á*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï ı≈lhœ”©*lÕ*d*w m¡*<C

¡x•¶*ld*w Ax•…|*hdx, "|*l d*PÒ∏¡x•\*Æml ≈lœø©*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï

æxÎ≈lvÕ*Ø∏, ∫*mÕ*hd*]JÁ*ßx…¡*l.

Õ*l*∏§* ÃJÕ*xÁ*\*l ÕJÁBñ$h˘”≈l|* Õ*llÿJhd*]* Ax•]*Áx

Ë]*|*hdx ÷Ì*oy¡x Õ*Ø∏y. Õ*XF* ∂Ì*y∏y. $|*l ıÕ*lÁx ©*AJ≈l

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. ©*æ*C ıÕ*lÁx dx•h|*]x n|*e©*lÕ*Ï|**•ø |*•]*

d *DÆ|*hdJÁ*lÕ* Ï| *l. ı…Õ* Ï © *æ * C ¿Jhd*d x≈lÂr x# x∏y,

|*≈RÓ*]*]Je Ó*]*Õ*Rd*π* Õxl…#x æJC* ∂Ì*y∏y.

ÕJÁBñ$h˘”≈l|* Õxl…#x fl≈l ©JÜ©*lÕ*Ï|*l "≤*ÕJ

Õ*Rœ* Õxl…Â* ı≈lhd* ”‚¡x Ú ëë¡J]*‚ Õ*XF*ííÕxh|*l

¡*]x≈llÕ*]*l. ÃFœ¡* ∏µ]*dx≈l*lø ©*hÓ*˙‚v ıÁ*”Ø©*lÕ* ‡”>lÁx

332331

ëë¡J±*sÕ*XF*íí Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. ÕJÁBñÕ*XF* Õ*ld*lw ¡J±*s

Õ * XFJÌ *] *I x≈l r Õ *R *∏¡ * ] *•ÓJhd *] *Á *\ * l J¿ *

Ax•h|*lÕ*Ï˘mr. ¡J±*sÕ*XF*|*Âr ı…Õ*Ï d*#x≈l*lø "#Jrf©*l

Õ*hœmr. ≈RÕ* d*]*A*|* ©*xø (©*hExk) Õ*R¶*lÕ*hœmr. ıÕ*lπ

ÃJÕ*xÁ*\**lø ¡JÁ*|* "≤*ÕJ ¡*Ó*ÏÒ A*mÁx (©xr…®B) Õxl…#x Ë]x|*l

œD©*lÕ*hœmr.

ÕJÁBñÕ*XF*|* ©*AJ≈l˘h|* Õ*lAJÕ*XF*|* ∏µœÁx

d*mlÓ*ËA*l|*l. "Âr Õ*l*©*l§ ©*dBñÙdBñ∂*h|* Ë”A*π*Âr x#x∏

÷mr WÌJ]*Á*\*l ©*hÓ*˙‚v J¿* Ax•h|*lÕ*Õ*Ï. Õ*XF*˘h|*

©JÕ*l≤*Cv AxÌ*loÕ*Ï|*l, ∂d*π ¿*‡w ßx\x≈llÕ*Ï|*l, Õ*ld*lw Õ*Rœ*

'|x“…Á* ı≈lhd*”‚ Ax•h|*lÕ*Ï|*l. ©*d*CÓJmx Õ*ld*lw ¡x•…Ó*

ı≈lhd*”‚¡xÚ ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

∂˘›lmr|* x•…Õ*ÏÁ*\* Õ*CdJC©*Õ*y≈l|x "yW* x…]*

©*hÓ*¡*v˘h|*, Ë”AJπ*h|* "ydx•… "y≈l|x>•… Ó*¶x≈llÕ*Ï|x…

Ê…Õ**lπ¡*w*Âr]*lÕ* ©*l±*lPw. Õ*XF* Ó*”Ó*hÌ*|* Ã*”ÕxlÁx•D©*lÕ*

*¶*dx Õ*ld*lw ÷mr Á*l‚Á*\**lø ©*hÓ*˙‚v "yd* *hd*]* Õ*l*∏§*

÷mr ©*h¿*≈lÁ*\*l Ó*y¿*l˘—…¡*]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*¡x Ú ©*l±*lPwñ

Õ*XF*Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. & flÁ*d*lw Õ*ldJCÕ*Ï|*• ∂e]*|x

©*hÓ*˙‚v ËjA*πÕ*l≈lÕxhË ı˘v±*À ıæJv]*¡xÚ Ë]*lÕ*Ï|*¡xÚ

©*l±*lPw Õ*XF*Õx*l øÕ*]*l. ÷mr|*]* Õxl…#x ©*Õ*R*|*˝√À,

©*dBñ"©*dB "≤*ÕJ "©*dB ñ©*dBÁ*\*l ßx…]x…*• ∂e]*|x ¿J¿*“d*

Ù|J¡J¿*ÕxhË Õ*l*∏§* ∏µ]*ÃJÕ*x>l… ©*l±*lPw Õ*XF*.

Ë”AJπÕ*æJıÁ*\*• ©*A* d*Õ*lπ ©Jæ*J ÓJ”]*hÃ*|* ˘*Á*\*Âr

ÕJÁBñÕ*XF* ∂Ì*y©*ßx…¡ *l. ëëJ*l Õx…|Jhœ, * *Á x

ÕJÁBñÕ*XF*|* "Õ*¿*C¡*dx›lmrÕxh|*l Wl≤JC Á*Õ*v "àÕ*R*

Õ*C¡*wÓ*f©*ßJ]*|*l.íí & ÕJÁBñÕ*XF*Õ*Ï ÓJ”]*hÃ*|* ˘*Á*\*Âr

Õx…|JhœÁ*DÁx ËA*\* ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ı*ø Ó*y©*]*Õ*Ï

¡J±*sÕ*XF* ∂Ì*y©*ml "*l¡*•m¡*]*ÕJe|*a]x, ÕJÁBñÕ*XF*Õ**lø

Õx•|*ml ∂Ì*y©*ËA*l|*l.

ı…*l Õ*XF* ∂Ì*y©*ml "Óx…‡<©*lÕ*Ï|J|*]x flÓ*, æJC*

Õ*ld*lw ºd* Õ*lhd*”|*Âr ©*hÓ*˙‚v x#x©*ßx…¡*l. Õ*ldx•wË^]*

Ex•dxÁx ßx]x≈lßJ]*|*l. ıÕ*lπ ¡x•…Ix›lh|* ∂ÁJÁxÈ Ax•]*Áx

Ë]*ßJ]*|*l. ÕJÁBñ¿*‡w≈l*lø '|Jd*wÁx•D∏, ∂æJCœπ¡* ¿*‡w

Õ*Rf¡x•h¶*l æJC*¡JÚe 'Ó*>•…e©*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*”

∏µ]*dx, ¿Jhd*dx, Ó*”©**ødx ∂hd*y¡* ∂æJCœπ¡* Ëm|* ©*lV

Ó*¶x≈llWy.

Õ*XFJÌ*]*Ix›lh|* ËA*\* #JÃ* Ó*¶x|*l|*]* "*lÃ*Õ*

ıÕ*lÁJÁ*ßx…¡*l Õ*ld*lw Ó*”©**ødx, ∂hd*y¡* ¿*‡w Õ*ld*lw ∂*h|*

"*lÃ*W©*ßx…¡*l. "h|*]x Õ*Rd*” Õ*XFJÌ*]*Ix›lh|* ∂*h|*

Ó*¶x≈llWy. "h|*]x Õ*Rd*” ı…Õ*Ï nh|*l ¿*Ëa ©*A* Õ*Rd*J¶*ml

$Ù‹©*lÕ*Ï˘mr. dx•…y¡x Õ*ld*lw ¡*¶JT≈l¡JÚe ∂Ì*y©*lÕ* ËmÕ*dJw|*

Õ*XFJÌ*]*Ix›lh|* ı…Õ*Ï "W¿J”hd* Õ*ld*lw W±*‚∆]JÁ*lWy.

Õ*XFJÌ*]*Ix≈l ©*Õ*l≈l ıÕ*lÁx ∂d*πñıy…¡*<Ix Õ*ld*lw ∂d*π

WÌJ]* ©*y≈Re ∂Á*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï Õ*l*∏§* nmÕ*Ï Õ*ld*lw

¡J≈lvÕ**lø œD|*l¡x•\*lÆWy. ıÕ*lπ Õ*l*©*l§ nh|*l Õ*©*lwWıh|*

Õ*ldx•wh|*¡xÚ ¡*<‚ ¡*<‚¡xÚ ≈RÕ* y…œ AJ]*lÕ*Ï|*l ÷hËl|**lø

Á*Õ*lı©*lWy. Õ*XFJÌ*]*Ix›lh|* "d*CÕ*l•mCÕJ|* #JÃ*

Ó*¶x≈llWy. ıflÕJ|* Õ*XF*Õ*Ï Õ*R*∏¡* ¿Jhd*dx. ÃFœ¡*

Õ * XFJÌ *] *I x≈ll ¡ x• xÁ x Õ *R *∏¡ * ¿Jhd *d xÁ x |Jy

Õ*Rf¡x•¶*lÕ*Ï|*l.

334333

Õ*XF*Õ*Ï $ÌJ‹ ©JÕ*l≤*Cv ßx\x©*lÕ*Ï|*l. ©*h¡*mÒÁ*\* Ëm

ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l. Õ*Rd*J¶*lÕ* Ó*”Ìx•…|*xÁ*\**lø J¿* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l

Õ*ld*lw Õ*R*∏¡* ¿Jhd*dx ı…¶*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï ©*A**¿*‡w Ó*¶x≈llWy.

ı…Õ*Ï ©*l\*lÆ Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï˘mr. ı…Õ*Ï ∂¶*lÕ* Õ*Rd*lÁ*\* Õxl…#x

ı≈lhd*”‚W]*lÕ*Ï|*l.

©*h©*¢d* ¡*Âd* ¡xmÕ*Ï fl*]*l AxÌ*lo Õ*Rd*J¶*lÕ*]*l Õ*ld*lw

fl*]*l d*Õ*lπ ÓJhfd*C|* Ó*”œÃx Õ*C¡*wÓ*f©*ml "JÕ*¿*C¡*ÕJe

ÕJÁJ“|*¡xÚ $D≈llÕ*]*l. ¡xmÕ*Ï ©*h©*¢d* Ó*hfd*yÁx d*Õ*lπ W|xC≈l

Wl≤JC¶*hË]* Ó*”|*Ov©*lÕ*Ï|x… "Õ*]* m¡*<‚ÕJe]*ld*w|x. &

y…œ≈l "JÕ*¿*C¡* Õ*Rd*lÁ*Dh|* ÷±*lÀ ¿*‡wA*]*‚ÕJÁ*ld*w|x ! &

Õ*C≈lÕJÁ*lÕ* ¿*‡w≈llø ı≈lhœ”∏, "|**lø |xÎW… æJC* ©*Õ*RÜÁx

Wı>•…e∏|*]x ÷±*lÀ ©*|*lÓ*>•…Á*ÕJÁ*Ëmr|*l.

"J]x•…Á*C|* ©*Õ*l≈l Õ*XF* ∂Ì*y∏y. "|*yh|* Õ*R*∏¡*

¿Jhœ |x•]x≈llÕ*Ï|*l. "|*l Õ*R*∏¡* Õ*llhÁx•…Ó*d**Õ**•ø ©*A*

ı≈lhœ”©*lÕ*Ï|*l. Õ*C≤*v Õ*Rd*lÁ*Dh|* ¿*‡wA*]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

Õ*XF*˘h|* ¿*‡w ¿x…V]*ÕJe, ı…Õ*Ï Õ*R*∏¡* Õ*ld*lw AxÌ*lo ÃFœ¡*

¡xm©*Á*\**lø Õ*R¶*ËA*l|*l. ı…Õ*Ï AxÌ*lo æJC* ∂Ì*y©*ËA*l|*l.

$|*yh|* Õxl|*l\*l Õ*ld*lw *]*Õ*lh¶*m¡xÚ "©JæJ]*‚ÕJ|*

©*Õ*RæJ*¡*]* Ó*yIJÕ*l |x•]x≈llÕ*Ï|*l. Õ*XFJÌ*]*Ix›lh|*

Õ*Rœ* ¿*‡w ˘*Á*\x|*hdx fl©B ¿*‡w≈Re Ó*yÕ*d*vx

Áx•\*lÆÕ*Ï|*l.

ıÕ*lπ ∂æJCœπ¡* ~DÁxÁJe Õ*XF* ∂Ì*y∏y. ∂|*]x ı…Õ*Ï fl*

©*Õ*l•A*¡xÚ nË^ ¿x”…±*s>•…e>lhËl|**lø œD©*lÕ*Ï|*¡JÚe Õ*XF*

∂Ì*y©*ßx…fy. ≈RÕ*Ï|x… ¡ xm©* Õ*R¶*lÕJÁ*m• ıÕ*l π

"hd*Axv…d*lÕ**lø Ó*y…‡<∏y.

gÛ|* ©*Õ*l≈l Õ*XF* ∂Ì*y©*l. ~¡Jhe≈Re]*l.

ßx…]x≈lÕ*]* Ex•dxÁx ©x…]*ßx…¶*. ≈RÕ* Õ*llVÃJÕ*Á*\**•ø

Ó*”|*Ov©*ßx…¶* Õ*ld*lw '¿B, '¿B, '©B ÷hË æ*“ı Õ*R¶*ßx…¶*.

& y…œ '¿B, '¿B ¿*Ëa Õ*R¶*lÕ*Ï|*l Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*¡xÚ

©*y©*Õ*R*ÕJ|*|*la. $|*l x…]*ÕJe Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*‡Úhd* ¡x…¶*l.

A*•, A*•, A*•, ÷*løÕ*Ï|*yh|*m• AxÌ*lo ¿*‡w A*]*‚ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

nh|*l Õx…\x Ó*y©*]*Õ*Ï Õ*XF* ∂Ì*y©*ml "*l¡*•m

ÕJe]*˘|*a]x, '|*a Õ*Rd*l, |x•¶*T Õ*Rd*l Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l, ÷mr

y…œ≈l "JÕ*¿*C¡* Õ*Rd*l, ÷mr y…œ≈l Õ*C≤*v Ì*Ìxv, ©*hÃJ±*Ix

Õ*llhdJ|*lÕ**l ø Ó* ”≈ld* øÓ*˙Õ*v¡*ÕJe b¶*ßx…¡*l Õ*ld*l w

©*Õ*Rfl˘h|* ∂|*±*lÀ |*•]*W]*ml ©Jæ*CW|*a±*lÀ ÓJ©*ßx…¡*l.

nh|*l Õx…\x Õ*XFJÌ*]*Ix ÓJ©*ml ı…Õ*Ï $]*lÕ* ©*µ\*

>•…Á* CÕJe]*˘|* a] x, ıÕ*l π Áx\x≈l]*l ÃxfiÀ≈RÁ*|*hd*A*

~¡Jhd*ÕJ|* ¿Jhd* ©*µ\*¡xÚ Ax•…ey.

¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l ¿Jhd* ©*µ\*|*Âr Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l

n\xÆ≈l|*l. Õ*ld*lw ¡*”Õ*l ¡*”Õ*lÕJe Ó*”≈lœø∏y. Ó*˙‚vdx Ó*¶x|*

*hd *] * ¡ *fÕxl © *Õ *l≈l|*Â r WÙd* ”Õ xı© *lÕ *± *l À ¡ xm© *

Õ*R¶*ËA*l|*l.

nh|*l Õx…\x 40 ˘Õ*©*Á*\* Õ*XFJÌ*]*Ix≈l "*l±Js*

Õ*R¶*lÕ*Ï˘|*a]x, & 40 ˘Õ*©* ©*hÓ*˙‚v Õ*XF* ∂Ì*y∏y.

$|*yh|* WÙd*”Õxı©*lÕ*±*lÀ Ó*”¿Jhd*dx Õ*ld*lw ∂æJCœπ¡* Ó*”Á*œ

Ó*¶x≈llWy. & "*l±Js*Õ**lø A*˝√¡x…¿*|* Á*hÁJd*Û, A*y|J“]*,

Ó*”≈RÁ* Õ*llhdJ|x¶xÁ*\*Âr ∂Ì*y∏y. "*l±Js* ∂Ì*]*Ix≈l

"Óx…¡x<›l|*aÂr Ó*”¿Jhd* ©*µ\*¡xÚ Ax•…ey.

336335

˘…ˇJvÕ*Ü Õ*XF* Õ*ld*lw ¡J±*sÕ*XF* ËA*\* ˘*Á*\*Õ*]xÁx

∂Ì*y©*lÕ* Ï|*l "Õ*¿* CWmr. ©*læJy∏¡x•\* Æ#JÁ*|* Õ*ld*l w

ßx\x∏¡x•\*Æml "©*Õ*l≤*vW]*lÕ* ©Jæ*¡*yÁx ˘…Ôv ©*Õ*l≈l

Õ*XF*˘h|* ≈RÕ* Ó*”>•…fl*Õ*˙ 'h®JÁ*lÕ*Ï˘mr. nh|*l

œhÁ*\*Õ*]xÁx Õ*XF* ∂Ì*y∏y. ¡xmÕ*Ï ˘Õ*©* Õ*XF* ©*µed*Áx•D∏

Õ*llh|x Ó*Ï*¤ ÓJ”]*hà∏y. ˘…ˇJvÕ*Ü≈lÕ*]xÁx Õ*XFJÌ*]*Ix

∂Ì*y©*ßx…fy. ¡xmÕ*Ï ˘Õ*©* "≤*ÕJ nh|*l œhÁ*\* "Õ*Ü

Õ*XF*˘h|* ©Jæ*¡*yÁx ÕJÁBñ$h˘”≈l Õ*ld*l w Õ*l*©*l§

ı≈lhœ”∏¡x•\*Æml ©J¡*±*lÀ ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï ©J¡*±*lÀ

¿*‡w≈l*lø ©*hÁ*”Ø∏¡x•\*lÆWy. ı…Õ*Ï ©J¡*±*lÀ ¿Jhd*dx≈l*lø ©*A*

Ó*¶x≈llWy.

ı…Õ*Ï "x…¡* ˘*Á*\*Õ*]xÁx Õ*XF* ∂Ì*y©*ËA*l|*l. nh|*l

Õx…\x Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ* Ï|*l d x•h|*]x>lı∏|*]x Õ*ld*l w

Õ*XFJÌ*]*Ix≈l "Õ*Ü≈lÂr æJC* Õ*ld*lw flÓ* ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l

"©Jæ*CÕJ|*]x Õ*XFJÌ*]*Ix≈l*lø d*¡*<‚ ıÂr∏y. Wld*ÃJ±x≈l

Õ*l*l±*CJÁ*ml Ó*”≈lœø∏y. $|*• ©*A* Õ*XF*Õx…. Õx•|*Â* ∂]*l

œhÁ*\*l Ó*ϱ*Ú\* (ËA*\*)ÕJe Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw 'D|* ∂]*l

œhÁ*\*l Õ*XFJÌ*]*Ix ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*yh|* ≈RÕ* Ó*”>•…fl*Wmr.

Õ*XFJÌ*]*Ix ÓJ©*lÕ*Ï|*l A*hd* A*hd*ÕJe AxÙo©*ld*w

Ax•…ey. ÓJ”]*hÃ*|* A*hd*|*Âr ©*hÓ*˙‚v Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l

©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï˘mr. Õ*XF*Õ*Ï 10ñ15 ˘Õ*©*Á*\*l $]*Â. ≈R]*l

Ó*”œ ˘Õ*©* 2ñ3 dJ©*l Õ*ld*lw ]*EJ ˘*Á*\*Âr ©*hÓ*˙‚v ˘*

Õ*XF* ∂Ì*y©*ldJw]x•…, "h≤*Õ*]*l nh|*l ÕJ]* "≤*ÕJ 15 ˘Õ*©*

Õ*XF*˘h˘]*Ëmr]*l. ıÕ*lÁx Õ*XF*|* >•…Á*Cdx≈l ËÁxÈ ı˘v±*À

œ\*lÕ*D¡x $]*ßx…¡*l. Ó*”œıd*C ÷]*¶*l dJ©*l Õ*XF*˘h˘y.

˘*Á*\x|*hdx ∂]*l dJ©*l, 24 Ôh®x, ÷]*¶*l ˘Õ*©*, nh|*l ÕJ]*

$|*]*hdx Õ*llh|*lÕ*y∏y.

ÕJÁBñ¿*‡w≈l*l ø ı≈lhœ”∏¡x•\*Æ|x Õ*ld*l w ∂æJCœπ¡*

‡”>lÁ*\J|* flÓ* Õ*ld*lw æJC*¡JÚe ©*y≈Re 'Ó*>•…e©*˘|*a]x

Õ*ldx•wh|*l ]*•Ó* Ax•h˘, "≤*ÕJ '¿B, '¿B, '¿B æ*“ı

Õ *R¶*lÕ * Ï| *l, "x…¡ * y…œ≈l ÃJÕ* Õ * C¡ * wÓ *f© *lÕ * Ï| *l

'h®JÁ*lÕ*Ï|*l. ©JÕ*R*C Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*‡Úhd* & y…œ

Õ*R¶*lÕ*Ï|*yh|* AxÙo* Ó*”Õ*R‚|* ©JÕ*l≤*Cv Õ*C≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

Õ*XFJÌ*]*Ix≈l ©*Õ*l≈l ≈RÕ*Ï|x… y…œ≈l Õ*llVÃJÕ*

Õ*ld*lw ¡xΡJmlÁ*\**lø "mlÁJf©*lÕ*Ï|*l, Ì*ÓJÒ\x d*ÛlÀÕ*Ï|*l,

'¿B, '¿B ¿*Ëa Õ*R¶*lÕ*Ï|*l Õ*llhdJ|*Õ*Ï Õ*R¶*#x…ßJ]*|*l.

$|*l Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*‡Úhd*m• ¡*ı±*s ı…Õ*Ï ~J|*]*• Ax…\*lÕ*Ï|*l

"Õ*¿*CÕJe|*a]x Ë]x|*l œD©*ËA*l|*l. $|**•ø ©*A* ∂|*±*•À

Õ*R¶*¡*•¶*|*l.

Õ*XFJÌ*]*Ix≈l "*l±Js*|*Âr ©*¡*Ú]x]*Ød* AJml, 'Ó*ÏÒ

ßx]x©*|* ßx…\x ©J]*l Õ*ld*lw dx•Ó*Òml Ó*#xC 'Ó*>•…e∏y.

$|*yh|* JÂÁx≈l ÌJÓ*mC ı≈lhœ”©*ËA*l|*l. AJÂÁx Ó*”dxC…¡*

©*¡*Ú]x ßx]x©*lÕ*Ï|*l "Õ*¿*CWmr. AJÂ*Âr xΩ*ev¡*ÕJe ©*¡*Ú]x≈l

"h¿*W|*la ©*¡*Ú]x≈l*lø ßx]x∏|* ]*lÙ $]*ld*w|x. ¡x…Õ*m "ÃJC©*|*

Ëm˘h|* AxÌ*lo ]*lÙÁx•…©*Ú]* AJÂÁx ©*¡*Ú]x ßx]x©*ldJw]x. ©*¡*Ú]x

ßx]x©*|* AJÂ*Âr xΩ*ev¡*ÕJe d**ø|x… ∂|* ∏Ø, ©J“˘±*À

] * lÙ≈l Á * l‚ æ *Õ * lvW| x . ÊA x “ …h˘ ”≈l (JÂÁ x )

ı≈lhd*”‚|*Âr|*a]x, 'D|* ÷mr $h˘”≈lÁ*\*l dJÕJe>l…

ı≈lhd*”‚¡xÚ Ë]*lÕ*Õ*Ï. JÂÁx≈ll ¡x…¶*l d*]*lÕ* $h˘”≈l.

338337

JÂÁx≈l*lø ı≈lhœ”∏¡x•h¶*]x, ıflÕJe≈l• Õ*l*©*§*lø

ı≈lhœ”∏|*hdx. ÕJ©*JÁ*\* fl≈l˘h|* $Ìx‹≈l ¿*‡w ßx\x|*l

Õ*lÁ*|x•h|*l ÕJ©*JÕ**lø ı]J≈R©*ÕJe fl›l©*ml ©JÕ*l≤*Cv

ı…¶*lÕ*Ï|*l.

~¡Jhd* ©* µ\*|*Âr Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ* ©*Õ*l≈l ©*JC∏

(Õ*R*∏¡* ©*JC∏)≈l Ê…Õ** ¡*”Õ*l ∂Ì*y©*ml Ó*”≈lœø∏y. ı…Õ*Ï

& y…œ Ax…\*ËA*l|*l. ëëJ*l ¡x…Õ*m Á*˝A*©*µ. J*l &Õ*]xÁ*•

©*JC∏≈Re]*lÕ*Ï˘mríí & y…œ≈l WÌJ]*Á*\*l Ê…Õ**|*Âr

ËA*l˘* Õ*llh|*lÕ*]x|*l Ex•dxÁx Õ*l*©*l§ d** ø|x… ∂|*

Õ*RÁ*v|*Âr]*lÕ*Ï|*l. ∂æJCœπ¡* Õ*RÁ*v|*Âr "æ*v|*±*•À

Õ*llh|*lÕ*y≈l#Jyy. ¡*ı±*s ¡xmÕ*Ï ˘*Á*\*Õ*]xÁx Õ*l*∏§Áx

©*Õ*md*lw ¡x•¶*ßx…fy. ıÕ*lπ ÷mr *•C*dxÁ*\*l ¡*â‚ d*Ó*∏§ıh|*

J¿*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. œ…Õ*”Á*œ›lh|* ßx\*Õ*ΩÁx Ax•h|*lWy.

ı±JsÓ*˙‚vÕJ|* ¡*â‚ O©*lw $]*|x Õ*l*©*§*lø ©*hÓ*˙‚vÕJe

ı≈lhœ”∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l ©Jæ*CWmr.

~¡Jhd* ©*µ\*|*Âr Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕ* ©*Õ*l≈l |xÎ*h˘*

Ó*œ”¡ xÁ *\ * *l ø Œ|*#x…ßJ]*|*l. Õ*d *vÕ*R* Ó*œ”¡ xÁ *\ * *l ø

Œ|*lÕ*Ï|*yh|* Ó*”Ó*hÌ*|* ©*h©JÚ]*Á*\* x*Ó*Ï Ó*Ï*¤ Õ*l]*l¡*D∏

ıÕ*lπ Õ*l*∏§* ¿Jhd*dx≈l*lø ¡*|*¶*lÕ*Õ*Ï. ı…Õ*Ï ØÕ*Rm≈l|*Âr

x#x∏|*]*• ©*A* "h˘* ˘*|* WÌJ]*Á*\*Âr>l… x#x©*lWy. ı…Õ*Ï

Õ*XFJÌ*]*Ix≈l AxÌ*lo #JÃ* Ó*¶x≈l#Jyy. ı…Õ*Ï æJC*|*Âr

©*hÓ*˙‚v x#x©*#Jyy.

Õ*XFJÌ*]*Ix≈l ©*Õ*l≈l "x…¡* Ù…fi, ÓJfi "≤*ÕJ

Õx•\*¡xÎ Õxl…#x ¡xÎßx]*Dıh|* Ë]x|*l ıÕ*lπ WÌJ]*Õ**lø &

Õ*RÁ*vÁ*Dh|* ıÕ*lπ x]xAx•]x≈lÕ*yÁx œD©*lÕ*Ï|*l b¶*ßx…¡*l.

ı…Õ*Ï *Á*#x…ßJ]*|*l. $Õ*ÏÁ*\*l Õ*XF*Õ**lø d*¶x≈llÕ*Ï|*]*Âr

Ë]*lÕ*Õ*Ï. $Õ*ÏÁ*\*l x…]* Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*‡Úhd*m• "œ… ¡*ı±*s

∂Ì*]*IxÁ*\*l.

ıÕ*lπ $Ìx‹ (∂©x)Á*\*l ¡*fÕxl≈RÁ*Â. ıÕ*lπ gÛ|* Õ*CÕ*©xµ

Õ*R¶*lÕ*Õ*yÁx ıÕ*lπ ∂AJ]* ¡*”Õ*l|* ËÁxÈ Õx•|*#x… œD∏]*ßx…¡*l.

gÛ|* ©*Õ*l≈l|* ËÁxÈ Õx•|*#x… œD∏]*ßx…¡*l. ıÕ*lπ ∂AJ]*

¡*”Õ*l|*Âr ∂ÁJÁxÈ Ë|*#JÕ*Ix Õ*R¶*ßJ]*|*l Õ*ld*lw œhf œı©*lÁ*\*

ËÁxÈ ÷h|*• WÌJ]* Õ*R¶*ßJ]*|*l. ıÕ*lπ ¡x•…Ix≈l*lø ©*“Ì*‹

Õ*Rf¡x•\*lÆÕ*Ï|*l, 'D|* ©JÕ*R*C ¡xm©*Á*\J|* ı…]*l d*]*lÕ*Ï|*l,

Ë®xÀ nÁx≈llÕ*Ï|*l ¡*¡*Ú©*Õ**lø ©*“Ì*‹ Õ*R¶*lÕ*Ï|*l Õ*llhdJ|*Õ*Ï

ı…Õ*Ï ©*“d*A* Õ*Rf¡x•\*Æßx…¡*l. ¡F<]* Õ*Rf¡x•\*lÆÕ*Ï|*l, Ë•®B

ÓJ¿B Õ*R¶*lÕ*Ï|*l, Ë®xÀ ©*“Ì*‹ Õ*R¶*lÕ*Õ**l Ë]*lÕ*Ï|*l

Õ*llhdJ|*Õ*ÏÁ*\* ËÁx È >•…Ù©*ßJ]*|*l. $ÕxmrÕ*˙ ˘Õ*C

WÌJ]*Á*\*l Õ*llh|*lÕ*y≈lml WÔø d*]*lÕ*Õ*Ï. |x…A*, ∂AJ]*

Õ*ld*lw ]x•fiÀ≈l ËÁxÈ AxÌ*lo WÌJy©*ßJ]*|*l. |x…Õ*]*l "≤*ÕJ

∂d*π* ËÁxÈ AxÌ*lo WÌJ]* Õ*Rfy.

Õ*l*©*l§ ©*|J "Õ*¡J¿*¡JÚe ¡J≈llœw]*ld*w|x. ©Jæ*¡***lø

"EJk* Õ*ld*lw "hæ*¡J]*|* Õ*l¶*lW*Âr ÷©x≈lml Õ*l*©*l§

"Õ*¡J¿*¡JÚe ı]*hd*]* ¡J≈llœw]*ld*w|x. "|*¡JÚe ËA*\* ÷Ì*oy¡x

Õ*ld*lw ~¡JÁ*” |*˝√À Ax•h˘y.

Õ*XF*Õ**lø ∂Ì*y∏ ¿Jhd*dx≈l*lø Ó*¶x ! Õ*XFJÌ*]*Ix≈l

Õ*llÿJhd*]* ¿Jhd* Õ*lAJ©JÁ*]*|*Âr x#x©*l ! Õ*XFJÌ*]*Ix≈l

Õ*llÿJhd*]* Õ*lAJÕ*XFı "≤*ÕJ Ê…Õ**lπ¡*wJÁ*l ! ≈RÕ*

y…œ≈l ∂d*h¡*Á*\*• Ë]*|x ¿Jhd*dx≈l*lø ÓJÂ∏¡x•h¶*l

Ax•…Á*lÕ* ©JÕ*l≤*Cv |x…Õ*]*l ı*Áx |*≈lÓJ©* ! Œh ¿Jhœ !

340339

∂æJCœπ¡* ˘*Ì*y $¶*lÕ*Ï|*]* Õ*lA*d*“

∂æJCœπ¡* ˘*Ì*y Ë]x˘¶*lÕ*Ï|*l "œ… "Õ*¿*C Õ*ld*lw ËA*\*

Õ*llVCÕJ|*l|*l. ∂æJCd*π ˘*Ì*y≈l*lø Ë]x˘¶*lÕ* "ÃJC©*

Ax•h˘|*Õ*]*l "|*]* Õ*lA*d*“Õ**lø Ëmr]*l. & y…œ≈l ˘*Ì*y,

Õ*l*©*§*lø Ã*Á*Õ*hd**d*w |*•¶*ml 'Ó*≈ll¡*wÕJ|* ÌJÕ*fi. &

"ÃJC© *Õ * Ï Õ *ll‡ w≈l ıd* C © *lV|* AJ˘≈l*l ø ıÕ*lÁ x

dx•…y©*lÕ*Ï|*l. $|*l ıÕ*lπ Á*l]*lW* ©*Õ*R*. $|*l ıÕ*lπ

¡ *‚l ∆Á *\ * *l ø d x] x© *lÕ * Ï| *l. & "ÃJC© * Õ *l *¤¿ *‡ w≈l*l ø

Õ*˝˘—Áx•D©*lÕ*Ï|*l. $|*l ıÕ*lπ |*l±*À Ì*ÛÁ*\**lø Ax•…Á*#Jf∏

∂æJCd*π ©Jæ*x≈lÂr ¡*”Õ*l d*Ó*Ò˘]*ml ©*AJ≈l Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

ı…Õ*Ï ¡*”Õ*lÕJe ˘*Ì*y Ë]x˘¶*lW]J|*]x ıÕ*lÁx xÕ*lπ˘

Õ*R*∏¡* ¿Jhœ Õ*ld*lw ∂æJCd*π Õ*RÁ*v|*Âr O…Ô” Ó*”Á*œ

mà©*lÕ*Ï|*l. xÎœ¡* ßJ\*lÕx≈lÂr "àÕ*˝˘— Ë≈l©*lÕ*Õ*]*•

∂æJCd*π Ê…Õ**|*Âr O…Ô” W¡J©*Õ*JøO©*lÕ*Õ*]*• d*Õ*lπ ıd*C

¡*Õ*lvÁ*\* ˘*Ì*y≈l*lø d*Ó*Ò|x Ë]x˘¶*ßx…¡*l.

Õ*lAJdJπ ÁJhÜ…Ê≈lÕ*]*l W|JCÖvÁ*DÁx ˘*Ì*y $¶*ml

'Ó*|x…O©*lœw|*a]*l. "Õ*]* ÷mr O±*C]*• nh|*l ˘*Ì*y Ó*Ï©*w¡*

Ax•h˘|*a]*l. & W±*≈lÕJe J*• ËA*\* ¡J\*Ê Õ*Ø©*lÕx*l.

**ø O±*C]*l ∞|*l Ó*”dxC…¡* x•…®B Ó*Ï©*w¡* Ax•h˘]*lœw|*a]*l. "Õ*]*l

A*]x… ]JÕ*XB, A*]x… ]JÕ*XB, ]JÕ*XB ]JÕ*XB A*]x… A*]x…; A*]x… ¡*˝±*∆,

A*]x… ¡*˝±*∆, ¡*˝±*∆ ¡*˝±*∆ A*]x… A*]x… ÷hË Õ*lAJ Õ*lhd*”Õ**lø Ó*”œıd*C

nh|*l dJ©*l Ë]x≈llÕ*]*l. x•…®B Ó*Ï©* w¡ *|*Âr Õ*lhd*”

Ë]x≈llÕ*Ï|*yh|* ~¡JÁ*”dx≈l ©Jæ*x Õ*Rf|*hdJÁ*lÕ*Ï|*l. "|x…

©*Õ*l≈l flÓ* ∂Ì*y∏|*hdJÁ*lÕ*Ï|*l. "Õ*]*l d*Õ*lπ ıd*C|* ÷mr

¡J≈lvÁ*\**lø Ë]x˘¶*lÕ*]*l. "Õ*]*l ©*Õ*RJ≤*v Ë]x|*l¡x•\*Æml

nh|*l x•…®B Ó*Ï©*w¡* $¶*lÕ*]*l. "Õ*yÁx "y≈l|* ¿*ËaÁ*\*l

$|*a]x d*¡*<‚ ¿*Ëa ¡x•…¿* x•…f ¿*Ëa Õ*ld*lw ©*Õ*RJ≤*v x•…®B

Ó*Ï©*w¡*|*Âr Ë]x˘¶*lÕ*]*l. $|*yh|* EJk* Õ*˝˘—≈RÁ*lÕ*Ï|*l.

"Õ*]*l "x…¡* ¿*Ëa Ã*h¶J]* "y≈llÕ*]*l. "Õ*]*l ÃJ±x≈l Õxl…#x

Ó*”Ã*ld*“ Ó*¶x≈llÕ*]*l. Ó*”œÕJ]* "Õ*]*l dJÕ*Ï Ë]x˘]*lÕ* x•…®B

Ó*Ï©*w¡*Á*\**lø ¡J\*Ê Ó*˙Õ*v¡*ÕJe Œ|*lÕ*]*l. "Õ*]*l "æ*C≈l*

Õ*R¶*lÕ* ©*Õ*l≈l Áx•…Ì*]*ÕJÁ*lÕ* Õ*llVC ©*hÁ*œ Ë]x|*l¡x•\*Æml

Õ*ldx•wh|*l x•…®B Ó*Ï©*w¡* $¶*lÕ*]*l. $|*yh|* Õ*l** ¿*‡w≈ll

ßx\*Õ*ΩÁx Ax•h|*lÕ*Ï|*l. & Õxl…#x Ax…D|*hdx *¶x|*l¡x•h¶*]x

¡xmÕx… ˘*Á*\*Âr |x•¶*T Õ*l*l±*CJÁ*lÕ**l. $|*¡xÚ ≈RÕ*

©*h¿*≈lÕ*˙ ßx…¶*. & ¡J≈lv|*Âr ı]*d*]Je, ≈RÕ* y…œ

ßx\*Õ*ΩÁx Ax•h|*lWy ÷hËl|*l x•…fy.

Ó*”Ó*hÌ*|* Ó*”œÃJ¿JÂÁ*\xmr ˘*Ì*y≈l*lø Ë]x˘¶*lÕ*]*l.

ßxhflWlB MJ”h‡rB* Ê…Õ** Ì*ydx”≈l*lø ı…Õxmr ËÂr]*±xÀ.

∂d**l Ó*”œıd*C dJ*l Ax…D|* ©*l\*lÆÁ*\**lø dJ*l Õ*Rf|*

d*Ó*ÏÒÁ*\**lø Á*l]*lœ∏¶*lœw|*a*l. ¡Jm¡*”Õ*l|*Âr ∂d**l ı±*Úmπ¿*J|*

Õ*C‡w≈R|**l. ∂d*ıÁx Õ*l*∏§* Õxl…#x Ó*˙‚v A*dx•…fi›ld*lw

(ı≈lhd* ”‚Wd*l w). W|JCÖvÁ*\ *l © *|J ˘*Ì *y≈l*l ø

Ë]x˘¶*ßx…¡xh|*l Õ*lAJdJπ ÁJhÜ≈lÕ*]*l 'Ó*|x…O∏]*lÕ*]*l.

Õ*llhEJx AJ∏Áx›lh|* ~\*lÕ* ©*Õ*l≈l Õ*ld*lw ]Jœ” ı|x”Áx

Ax•…Á*lÕ* ©*Õ*l≈l, ÷±*lÀ dJ©*l ı˘”∏˘y, ∂æJCœπ¡* Á*”h≤*Á*\*

"æ*C≈l*¡JÚe dxÁx|*l¡x•h¶* ©*Õ*l≈l ÷±*lÀ Õ*R#J flÓ*

Õ*Rf˘y, Ó*”œ ˘Õ* ÷±*lÀ dJ©*l æJC* ∂Ì*y©*lWy, ˘*|*

Õx…\x≈lÂr ÷±*lÀ ©*m ıWlπh|* d*Ó*ÏÒÁ*\J|*Õ*Ï, ÓJ”≈lOod*w

342341

]*•Ó*ÕJe ı]JAJ]*W]*lÕ*Ï|*l "≤*ÕJ AxÙoÁx flÓ* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l,

˘*|* Õx…\x ÷±*lÀ ©*m ©*l\*lÆ Ax…D˘y, ÷±*lÀ ©*m ¡x•…Ó*Áx•hfy,

÷±*lÀ ©*Õ*l≈l ¡x•…ÓJÕ*©xµ≈lÂr˘ay, ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l ı©J“≤*v ©x…Õx

©*Âr∏˘y, ÷±*lÀ ©*m Õ*ld*lw "Õ*Ü≈lÕ*]xÁx Õ*lx•…W¡J]*

Ax•h˘˘y, "|**lø ı≈lhœ”∏¡x•\*Æml ~*l Õ*Rf˘y, Ó*”œıd*C

÷±*lÀ ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*y©*lWy, ÷±*lÀ "Õ*Ü ∂©** Õ*R¶*lWy,

ı]*lÓ*≈ll¡*w ©*hÁ*|*Âr ÷±*lÀ Õx…\x ¡*\x˘y, Õ*llhdJ|*lÕ**lø ıÕ*lπ

˘*Ì*y≈lÂr Ë]x˘¶*ßx…¡*l. & Ó*Ï©*w¡*|* ¡x•xÁx 'd*wÕ*lÕJe

Ó*y±*Úy∏|* ˘*Ì*y≈l*lø ¡x•fiÀ|x. $|*mr|x Ó*”œıd*C ÷±*lÀ

©*Õ*l≈l Õ*XF* ∂Ì*y∏˘y ? OÕ*]Jœ”, O”… ¡*˝±*∆ flJπ±*ÀWl

"≤*ÕJ Õ*ldJCÕ*Ï|J|*]*• ˘* EJÁ*]*Ix Õ*Rf]*lW]J ? ÷±*lÀ

˘*Á*\*Õ*]xÁx 'Ó*ÕJ©* ∂Ì*y∏˘y ? |*l±*À Ì*ÛÁ*\**lø

ıÁ*”Ø∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*]*Âr ÷±*lÀ ©*m Ó*]JÃ*Õ*Áx•hfy ? ÷hËl|*l

˘*Ì*y≈lÂr Ë]x|*l, Ó*”œ œhÁ*D* ¡x•xÁx ıÕ*lπ ˘*Ì*y≈l

nh|*l Ó*”œ≈l*lø **Áx ¡*D∏y. ı…Õ*Ï ¡x…Õ*m ∂]*l œhÁ*\*l

˘*Ì*y $fy Õ*ld*lw M*ÂdJh¿*¡JÚe ¡J›ly.

ıÕ*lπ Õxl|*lD*Âr ÃJy… ¡*\*Æx•Ë^*l "Wd*l¡x•hf]*lÕ**l.

"Õ**l ıÕ*lπ ∂œπ¡* ∂ΩÕ*lld*lwÁ*\**lø ¡*\*Õ*Ï Õ*Rf]*lÕ**l. "Õ**l

ıÕ *lÁ x A x…] *\ * ¡ *± * ÀÁ *\ * *• ø , ¡ *\ *Õ *\ *Á *\ * *• ø 'hÛl

Õ*R¶*lœw]*lÕ**l. "Õ**l ıÕ*lπ*lø ÃJ”hd*lÁx•D©*lœw]*lÕ**l. ıÕ*lπ

Õ*l*©x§… ∂ ¡*\*Æ*l. "Õ** W±*≈l|*Âr ı…Õ*Ï "*l¡*hÓ*

dx•…]*ßJ]*|*l. ı…Õ*Ï ı|Jv‡<‚CÕJe "Õ***lø ©*|xËf≈lßx…¡*l.

"Õ***lø ¡x•mrml & ˘*Ì*yehd* A*yd*ÕJ|* ¡*œw ßx…]x $mr.

$|*l "Õ** ©x“…ÌJ‹ WAJ]*Õ**lø "¶*e∏ ¡Jm¡*”Õ*l|*Âr "Õ**

Ax©*ymr|*hdx Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. ıÕ*l π Ó*”œıd* C|* d*Ó*Ï ÒÁ*\xmr

œ|*laAx•…Á*lÕ*Õ*Ï. ı…Õ*Ï ¡x•…Ó*, "©*d*C, ¡JÕ*l Õx•|*#J|*

|x•…±*Á*Dh|* Õ*ll¡*w]J|* n\xÆ≈l ¡Jm Ë]*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï

Ó*yÓ*˙‚v >•…eÁ*\JÁ*lWy.

ıÕ*lπ d*h|x dJ›lÁ*\*l ıÕ*lÁx & |x…A*Õ**lø ı…f]*lÕ*]*l.

"Õ*]*l ıÕ*lÁx "*ø Ë®xÀÁ*\**lø n|*e∏|*]*l. ∂|*]x & ˘*Ì*y

ıÕ*lπ d*h|x dJ›lÁ*Dehd* Õxl…#J|*l|*l. $|*l ıÕ*lÁx Õ*ll‡wÁx,

ıd*C ©*lV¡xÚ |Jy dx•…]*lÕ*Ï|*l. $|*l ıÕ*lÁx xÕ*lπ˘≈l*lø

d*˝Pw≈l*lø Õ*R*∏¡* ¿Jhœ≈l*lø ı…¶*lÕ*Ï|*l. ÕJ]*¡x•Úh|*l ©*m

÷Ì*oy¡x›lh|* ıÕ*lπ ˘*Ì*y≈l*lø x•…fy. Ôh®x, Ôh®xÁ*\*Âr

ı…Õ*Ï Õ*R¶*lÕ* ¡J≈lv ¡*#JÓ*Á*\**lø Á*l]*lœ∏¶*ËÂr]J|*]x ıÕ*lπ

Ó*”Á*œ ËA*\* EJÁ*”dx ©JÜ©*lÕ*Ï|*l. ˘*Ì*y Ë]x˘¶*lÕ* Õ*l*l±*C

ıflÕJe≈l• ©*lº. ~¡xh|*]x "Õ**l Ã*Á*Õ*hd** ©*Wl…Ó*¡xÚ

Ax•…Á*lœw] *lÕ**l. "Õ*ıÁx |* ˝[*Ùd* wW|x Õ*ld*l w "Õ**l

d*Ó*ÏÒÁ*Dh|*m• ¡*lh|*l ¡x•]*dxÁ*Dh|*m• Õ*ll¡*wJe]*lÕ**l.

∂æJCd*π ˘*Ì*y≈l*lø Ë]x˘¶*lÕ*Ï|*yh|* ı…Õ*Ï ∂eh|JÁxÈ

ıÕ*lπ d*Ó*Ï ÒÁ*\**l ø œ˘a¡x•\*ÆËA*l|*l. ıÕ*lπ ˘*Ì*yehd*

'd*wÕ*lÕJ|* ©xø…Ød*JÁ*Â, Á*l]*lÕJÁ*Â ßx…]x $mr. ˘*Ì*y

ıÕ*lÁx ¡Jm|* ßx#x≈l*lø ¡*©*lÕ*Ï|*l. Ó*”œ œhÁ*\* ¡x•x≈lÂr

ı…Õ*Ï flÓ*, ©J“æJC≈l, ÓJ”IJ≈RÕ*l, ∂©**, ı|x” $dJC˘Á*DÁx

nÛlÀ 'Ó*>•…e∏|* ¡Jm|* WÕ*]*Õ**lø #x‡Ú∏ x•…fy. ∂Á*

æJWlv¡* ¡J]*‚Á*DÁJe ı…Õ*Ï ÷±*lÀ ¡JmÕ**lø ¡*\x≈llœw]*lW

]xhËl|*l Áx•dJwÁ *lÕ* Ï|*l. ¡ * ”Õxl…‚ ı…Õ*Ï flÓ*, æJC*

Õx•|*#J|*Õ*ÏÁ*\* "Õ*Ü≈l*lø AxÙo©*ml ©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ≈RÕ*

W±*≈l|*m•r d*PÒmr|* y…œ≈lÂr ı…Õ*Ï ∂æJCœπ¡* ˘*Ì*y≈l*lø

344343

Ë]x˘¶*lW]J|*]x ı…Õ*Ï "JÕ*¿*C¡*ÕJe nh|*l ÔDÁx≈l*•ø

Õ*C≤*v Õ*R¶*ml Ë≈l©*lÕ*Ï˘mr. ∂Á*Â…Á* ı…Õ*Ï ¡Jm|* ßx#x≈l*lø

"|*l Ax…Áx EJy Ax•…Á*lÕ*Ï|x*løÕ*Ï|**•ø Õ*l*ÁJ‚lWy.

˘*Ì*y≈l*lø Ë]x˘¶*lÕ*Ï|*]*Âr ı…Õ*Ï ≈RÕ* W±*≈l¡*•Ú,

©*“mÒÕ*˙ ©*l\*lÆ Ë]x≈lßJ]*|*l. & ˘*Ì*y≈l*lø ı…Õ*Ï

Ë]x˘¶*lœw]*lÕ*Ï|*l ©*“hd* 'Ó*>•…Á*¡JÚe>l…. $|*l ©*d*CÕ**lø

©J¡J<d*Úy∏¡x•\*lÆÕ* '|xa…¿*˘h|* ©*d*C|* AJ˘≈lÂr AxExK

AJ¡*lœw]*lÕ* ©Jæ*¡** ˘*Ì*y. ıÕ*lπ ¡*lh|*lÁ*\**lø ËØ]*hÁ*ÕJe

nPÒ¡x•DÆy. Õ*llh|x "|**lø œ˘a¡x•\*Æml ı…Õx… Ó*”≈lœø∏y.

˘*Ì*y≈lÂr ≈RÕ*Ï|**•ø Õ*l]xÕ*RÌ*ßJ]*|*l. ı…Õ*Ï Ó*”œÕJ]*

Øh˘* ÕJ]*|* ˘*Ì*y>•¶*x Ax•…Â∏ x•…¶*lÕ*Ï|J|*]x ËA*\*

n\x Æ≈l|*l. Ó* ”œÕJ]* & y…œ Ó*yO…©*ml ıWlπh|*

©Jæ*CÕJÁ*˘|*a]x, œhÁ*DÁx•Õxlπ≈R|*]*• Ó*yO…©*lÕ*Ï|**lø

Vhfd* d*Ó*Ò˘y. Õ*llh|x ı…Õ*Ï W±*≈lÁ*\*Âr "Õ*¿*C¡*ÕJ|*

Ë|*#JÕ*IxÁ*\**lø Õ*R¶*ËA*l|*l. flÓ*, æJC*Á*\* "Õ*Ü≈l*lø

AxÙo∏ ı|x”≈l "Õ*Ü≈l*lø ¡*fÕxl Õ*R¶*ËA*l|*l.

ıÕ*lπ d*Ó*ÏÒÁ*\**lø, ¡xÛÀ ÌJDÁ*\**lø, ©x•…mlÁ*\**lø Ë]x˘¶*ml

JÙ¡x Ó*¶*ßx…fy. $|**lø Ë]x≈llÕ*Ï|*]* '|xa…¿* ıÕ*lπ ©*“hd*

"àÕ*˝˘—>l…. ıÕ*lπ "Õ*l•mC ¡JmÕ**lø Õ*C≤*vÕJe ¡*\x≈lßx…fy.

ıÕ*lπ ∂≈l∏§* $±x•Àh|*l ÃJÁ*Õ**l ø ¡J¶*lA*]*®x≈lÂr

¡*\x˘]*lÕ*Ï|*l ©J¡*l. ıÕ*lπ $h˘”≈lÁ*\**lø d*˝PwÓ*f©*ml ı…Õ*Ï

$±*lÀ ˘*Á*\*l ¡*±*ÀÓ*fiÀ]*lÕ*Ï|*l ©J¡*l. ëëJ\x›lh|* J*l

¡*”Õ*lÕJe *¶x|*l¡x•\*lÆÕx*líí ÷h|*l Ax…\*ßx…fy. ∂ ëëJ\xíí≈ll

÷h|xh˘Á*• Ë]*|*l. ÓJ”Õ*RΩ¡*]Jey. ¿*”|x—≈ll\*ÆÕ*]Jey. &

¡*<‚˘h|*#x… ©Jæ*x Õ*R¶*ml ∂]*hà∏y. ≈ldJ≤*vÕJe≈l•

ı…Õ*Ï ÓJ”Õ*RΩ¡*]Je|* a]x Ã*Á*Õ*hd**l ıÕ*lÁx ©*AJ≈l

Õ*R¶*ml, ıÕ*lπ |Jy≈lÂr ıÕ*lπ*lø Õ*llh|*¡xÚ *¶x©*ml ©*|J

∏|*—Je]*lÕ**l.

ÓJ”Ó*hÙ¡* ∂¿xÁ*DÁx AJdx•]x≈llÕ* fl*]* ©*A*ÕJ©*˘h|*

≈RÕ* Ó*”>•…fl*Wmr. ıÕ*lπ |*l±*À Ì*ÛÁ*\**lø Á*l]*lœ∏¡x•h¶*l

J¿ * Õ *Rf¡ x•DÆy. ıÕ*l π "hd *≈RvWl≈ll >•…Á * C

JC≈RÜ…¿**l. ı]*lÓ*≈ll¡*w fl*]* ©*Õ*l•A*|*Âr ¡*\x≈llÕ*

©*Õ*l≈l ¡*fÕxl Õ*Rf¡x•\*Æml Ó*”≈lœø∏y. Ó*”Ó*hÌ*|*Âr

WA*y©*lÕ*Õ*ıÁx ©*hÓ*˙‚v $|*yh|* |*•]*W]*lÕ*Ï|*l "©Jæ*C.

©*hÃJ±*Ix≈ll Wld*ÕJe]*Â. ÷Ì*oy¡x≈ll\*ÆÕ*]Jey. Õ*Rd*l

Wld*ÕJe]*Â.

Ó*”œ>•h|*• &¿*“]JÓ*v‚ÕJe]*Â. ¡J≈lv Õ*ld*l w

¡J]*‚Á*\*l ~¡xΡ* '|xa…¿*¡JÚe ÷hË ı…œ≈ll ıÕ*lπ|Je]*Â.

ı…Õ*Ï Ó*Wd*”]JÁ*ldJw (Ó*y¿*l|*—]JÁ*ld*w) Õ*ll*ø¶x|JÁ* ı±JÚÕ*l

¡*Õ*lv|* ıflÕJ|* "≤*v "y≈llWy. Õ*l*©*l§ ©*hÓ*˙‚v ©J“≤*v

Õ*ld*lw ∂¿JÃJÕ*Á*Dh|* d*lhb|JÁxÈ ı±JÚÕ*l ¡*Õ*lv >•…Á*|*

ıflÕJ|* Õ*lA*d*“ "y≈llÕ*Ï|*l "©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

OÕ*]Jœ” Õ*ld*lw O”… ¡*˝±*∆ flJπ±*ÀWl≈l ˘*Á*\*h|*l EJÁ*]*Ix

Õ*R¶*lÕ*Ï|xh|*]x, ]Jœ” Ax•d*lw ÷Ì*o]*W]*lÕ*Ï|*l. $|*yh|*

ı|x”≈l Õxl…#x fl≈l Õ*ld*lw ı|x”≈l "Õ*Ü ¡*fÕxlÁx•D©*lÕ*Ï|*¡xÚ

©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. æ*•Õ*lÓJ*, Ì*AJ, ÷#xñ"f¡x, ¡Já,

d*hßJ¡*l ©x…W©*lÕ*Ï|*l ˘*|* "Õ*Ü≈lÂr Õ*lmÁ*lÕ*Ï|*l,

¡J|*hËy Œ|*lÕ*Ï|*l, ∏ıÕ*R¡xÚ Ax•…Á*lÕ*Ï|*l, "Or…m

Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l, "œ… Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l, fl•EJ¶*lÕ*Ï|*l,

346345

$∏Ò…®B ∂¶*lÕ*Ï|*l, ¡*lf≈llÕ*Ï|*l, |xÎ*h˘* Ó*œ”¡xÁ*\**lø

Œ|*lÕ*Ï|*l, ¡*\*h¡* A*Ì*loÕ*Ï|*l, ∂¶*lÕ*Ï|*l nh|*l Õ*R¶*lÕ*Ï|*l

Õ*ldx•wh|*l, "Õ*lml Ë]*lÕ* ±*æ*Á*\J|* ¡x•¡xÎB Õ*ld*lw

"á…Õ*ll Õ*llhdJ|*lÕ*ÏÁ*\**lø ©x…W©*lÕ*Ï|*l |*l±*À Ì*ÛÁ*\*Âr

n\*Áx•hf]*ld*wÕx.

"J]x•…Á* C Õ*ld*l w dx•h|*]x≈lÂr]*lÕ* fl*]* ©x…Õx

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l, ©*hÔñ©*h©x µ "≤*ÕJ |x…¿*¡JÚe ≈RÕ*Ï|x…

]*•Ó*˘h|* ∂d*πÃJÕ* "≤*ÕJ J]J≈l‚ ÃJÕ*˘h|* ©x…Õx

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l, $|*xø… W¿Jm ÃJÕ*˘h|* œD©*lÕ*Ï|J|*]x $|*l

ı±JÚÕ*l¡*Õ*lv >•…Á*|*Âr n\*Áx•hf]*ld*w|x.

Ó*”œ œhÁ*\*l ˘*Ì*y≈l*lø Ó*yO±*À|*Âr dx•…y∏|*hdx

d*≈Ry∏y, Õ*ld*lw ı…Õ*Ï ıflÕJe $|*]*Âr Õ*llh|*lÕ*y˘]*lW]J

÷hËl|* *l ø Ó *y…‡<∏y. ı…Õ* Ï œ…Õ* ” ∂æJCœ π¡ * '* øœ

"Óx…‡<©*lW]J|*]x, ıÕ*lπ ˘*Ì*y≈lÂr ≈RÕ*Ï|**•ø Ë]x≈llÕ*Ï|*l

Õ * l] x≈l# x…ßJ] *| * l . ıÕ *l π ÓJ ”Ó *hÙ¡ * © * “ÃJÕ *Á *\ * * l ø

Ë|*#J›l∏¡x•DÆy. ¡*˚x•…]* ©Jæ**|* "Õ*¿*C¡*dx $|x. & Ó*”¿xøÁ*\*

Ex•dxÁx & ¡x\*e*Õ*ÏÁ*\**lø ˘*Ì*y≈l ı˘v±*À ©*µ\*Á*\*Âr

Ë]x|*l¡x•\*Æßx…¡*l.

1. ∂©**Á*\* Ax©*]*lÁ*\*l.

2. æJCJÌ*]*Ix≈l ¡*”Õ*l.

3. ©J“æJC≈l|* ©*mlÕJe ≈RÕ* ≈RÕ* Ó*Ï©*w¡*Á*\**lø

Ax•h˘]*lWy ?

4 ıÕ*lπ $±*ÀÕJ|* ∂AJ]* ≈RÕ*Ï|*l ?

5. ı…Õ*Ï flÓ*Õ*R#x $ÛlÀ¡x•hf]*lW]J ?

6. ı…Õ*Ï æJC*¡JÚe Ó*”dxC…¡* ¡x•…Ix Ax•h˘]*lW]J ?

7. ıÕ*l π æJC*|* ¡ x•…Ix≈l*l ø ≈RÕ* y…œ $ÛlÀ

¡x•hf]*lWy ?

8. Ã*Á*Õ*˘È…dx≈l*lø "≤Jv*l©J]* Œ|*lW]J ?

dx•h|*]x Õ*ld*lw ‡]*l¡*l\* Õ*Rf¡x•\*lÆÕ*Ï|*l ¡x•…Ó*|* Ù¡*Ú

]*•Ó*Á*\Je|*a]*• ©*A* ˘*Ì*y≈lÂr dx•…y©*ßx…fy. $|*l

Õ *R *© * © *] x•…Õ *] *| *Â r≈l d x] x . $| *¡J Úe ËA*\ *± * l À

A*Ùo¡x•\*Æßx…fy. ∂|*]x & Õ*˝œwÁ*\* Õxl…#x ©*|J ÷Ì*oy¡x

Ax•h˘]*ßx…¡*l Õ*ld*lw "Õ*ÏÁ*Dh|* ©*hÓ*˙‚v |*•]*W]*ml

Ó*”≈lœø©*ßx…¡*l. Ó*”EJkÓ*˙Õ*v¡*ÕJe Ax…\*lÕ* "©*d*C, "œ…

¡x•…Ó*Á*\**lø ˘*Ì*y≈lÂr dx•…y©*ßx…¡*l.

∂æJCœπ¡* ˘*Ì*y

(1) ı…Õ*Ï ÷±*lÀ Á*h®xÁ*\* ¡Jm ı|x” Õ*Rf˘y ?

∂]x•…Á*C¡*]* Ê…Õ**¡xÚ ı|x”>lhËl|*l xΩ*ev¡*ÕJ|* ¿*‡w.

©*lV¡*]* ı|x” Õ*R¶*lÕ*Õ**l n\xÆ≈l ∂]x•…Á*C Ax•h˘]*lÕ**l.

*Õ *l π |x ÎØ¡* Õ*ld *l w Õ *R*∏¡* ∂m©* CÕ * *l ø ıÁ* ”Ø©*lÕ*

©JÕ*l≤*Cv¡*Ú*l©J]*ÕJe ı|x”≈l "Õ*Ü≈ll "Õ*mhb∏]*ld*w|x.

©*lVÓ*˙Õ*v¡* ı|x”≈l Ax•]*d*l ≈RÕ*Ï|**•ø Õ*l*¤Ó*˙Õ*v¡*ÕJe

∂Ì*y©*ml "©Jæ*C. *Õ*l π Õ*≈l©*l§, ©* “ÃJÕ*, Õ*R¶*lÕ*

¡xm©*¡*Ú*l©J]*ÕJe ı|x”≈l "Õ*Ü≈lÂr Õ*CdJC©* 'h®JÁ*ld*w|x.

Á*h¶*©*]*l 6 dJ©*l, AxhÁ*©*]*l 7 dJ©*l, Õ*ld*lw Õ*l•Vv]*l 8

348347

dJ©*l ı˘”©*lÕ*]*l ÷hË Õ*Rœ|x. Õ*≈l©J§|*hdx ı|x”≈l "Õ*Ü

¡*fÕxl≈RÁ*ld*w Ax•…Á*lÕ*Ï|*l. 10 dJ©*lÁ*\* ı|x” Ù¡*ÚÕ*l¡*ÚDÁx

#x…©*l. 60 Õ*±*v Õ*≈l©*l§ Wl…y|*Õ*yÁx 6 dJ©*lÁ*\* ı|x”

©J¡JÁ*lÕ*Ï|*l. |xÎØ¡* Ó*y¿*”Õ*l|* Õ*˝œw ı]*d* ≈llÕ*¡*]*l 8 dJ©*l

ı˘”©*lÕ*]*l. ÕxÎ|*C‡…≈l Õ*˝œw fl*]*l Õ*ld*lw Õ*R*∏¡* ¿J©*iflk]*l

ı|x”Áx AxÙo* ÓJ”Õ*llV.Cdx, ÷Ì*oy¡x Ë≈l©*lÕ*]*l.

Ó* ”œ>•Ë^ Õ*l *l±* CıÁ*• 6 Á *h®xÁ *\ * ¡Jm ı|x ”

©J¡JÁ*lÕ*Ï|*l. ]Jœ” 10 Ôh®xÁx Õ*lmey Õ*ld*lw ßx\*ÁxÈ 4 Á*h®xÁx

~Dy. ë ëß x…Á * Õ *lme ßx…Á * ~\*lÕ * Ï| *yh|*, Õ *R*Õ *

∂]x•…Á*CÕ*hd**•, æ**Õ*hd**• Õ*ld*lw EJ‚*• ∂Á*lÕ*xhËíí

ÁJ|x $|x. xÓx˙…Â≈lB, ßx•…JÓJ®Bv ¡x…Õ*m 4 dJ©*lÁ*\*

ı|x” ©J¡xh|*l *hb|*a*l. "œ≈R|* ı|x” Õ*R¶*lÕ*Ï|*yh|*

Õ*R*Õ* ı]*ldJ§Ø, ∂m∏≈RÁ*lÕ**l. ßx…¡Je]*lÕ*Ï|*l ı|x”≈l

Á*l‚Õ*lÛÀ. ıÕ*lÁx nh|*l ©*Õ*l≈l 1ñ2 dJ©*lÁ*\* ¡**©*l]*Ød*

©*hÓ*˙‚v ı|x” Õ*Rf|*]x, Ax•©* mÕ*mW¡x mà©*lÕ*Ï|*l.

AJ∏Áx≈lÂr dJ©*l ©*Õ*l≈l Ax•]*\J¶*lÕ*Ï|*l ı]*lÓ*≈ll¡*w. "\*dx

Wl…y|* ı|x” "¡Jm ¿xÎÖmC Õ*ld*lw Õxl|*lD* ¿*‡wØ…*dx 'hÛl

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

(2) ≈RÕ* ©*Õ*l≈l AJ∏Áx›lh|* ~\*ßx…¡*l ?

ıÕ*lπ "æ*v ∂≈ll±*CÕ*Ï ı|x”ÁJe Õ*C≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ∂æJCœπ¡*

©Jæ*¡*]*l ¡*˚x•…]* ©Jæ*J Ó*”Õ*˝œw≈lÂr]*ml "Óx…‡<∏|*Âr ı|x”≈l

©*Õ*l≈l ¡*”Õ*lÕJe ¡*fÕxlÁx•D©*ld*w Ax•…Á*ßx…¡*l. Õ*l•]*l œhÁ*\*

"Õ*Ü≈lÂr 1/2 dJ©*l ı|x”≈l ©*Õ*l≈l ¡*fÕxl Õ*Rfy. 10

Á*h®xÁx AJ∏ÁxÁx Ax•…e, ßx\*e* 5 Á*h®xÁx ~Dy. Õ*llh˘*

Õ*l•]*l œhÁ*\* ©*Õ*l≈l|*Âr 11 Á*h®xÁx AJ∏ÁxÁx Ax•…ey, Õ*ld*lw

ßx\*ÁxÈ 4 Á*h®xÁx ~Dy. 5 dJ©*lÁ*\* ı|x” ©J¡*l. ı…Õ*Ï ÷h|xh˘Á*•

˘*|* Õx…\x≈lÂr Õ*lmÁ*ßJ]*|*l. ˘*Á*\*l ']*lD|*hdx ı…Õ*˙

©*A* "fllv* Õ*ld*lw m¡*< π‚*hdx Á*l¶*¡x…¿* (ı|x”≈l*lø

Áx|*aÕ*)]JÁ*ßx…¡*l; Õ*ld*lw ∂ ©*Õ*l≈l ∂dJπ*h|* Õ*ld*lw ÷Ì*oy¡x

(ı|x”≈lmr|* ı|x”)≈l ñ W¿J”hœ >•…eÁ*\* ıWv¡*mÒ

©*Õ*RÜ≈lÂr]*ßx…¡*l.

ı…Õ*Ï ßx\*e* 4 Á*h®xÁx ©*y≈Re ÷|*la flÓ* Õ*ld*lw

æJC *Õ * *l ø ∂Ì*y©*ßx…¡ *l. ßx\ *e* 4 Á *h®xÁ x ßJ”Øπ…

Õ*llA*•d*vÕxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. & ©*Õ*l≈l æJCJÌ*]*IxÁx ËA*\*

"*l¡ *•m¡*] *. & ©*Õ*l≈l ≈RÕ* Ó*y¿* ”Õ *l|* Ó*¶ *|x

æJCJÌ*]*Ix≈l ∏µœ Ó*¶x≈llWy. & ©*Õ*l≈l Õ*l*©*l§ Ë]x≈l|*

©*“Ì*‹ ¡JÁ*|*|*hdx $]*ld*w|x. ıÕ*lπ $ÌJ‹*l©J]*ÕJe Õ*l*©*§*lø

≈RÕ* y…œ≈R|*]*• Ax•h˘∏¡x•\* ÆËA*l|*l. ∂æJCœπ¡ *

WÌJ]*Á*\*l Õ*l*¤Ó*Ûm|*Âr ÷h˘Á*• ∏µ]*ÕJe 'D≈llÕ*Õ*Ï. ∂

©*Õ*l≈l Õ*l*©*l§ '#Jr©*|J≈l¡*W]*lÕ*Ï|*l. "|**lø flÓ* Õ*ld*lw

æJC*¡JÚe 'Ó*>•…e©*ËA*l|*l. ßJ”Øπ… Õ*llA*•d*v|*Âr

∂Ì*y©*lÕ* 1/2 dJ©*l æJC*Õ*Ï, 'D|* ©*Õ*l≈l ∂Ì*y©*lÕ* 4

dJ©*l ©*Õ*l≈l æJC*¡xÚ ©*y ©*Õ*R*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. "|*¡JÚe &

Ó*Wd*” ©*Õ*l≈lÕ**lø ¡*\x|*l¡x•\*Æßx…fy. $|**lø æJC*, ©*Õ*RÜ,

ÓJ”≤*vx, flÓ* Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π* JÕ*l©*π]*IxÁx 'Ó*>•…e∏y.

& ©*Õ*l≈l ı|x” Õ*Rf|*]x ÷h|xh˘Á*• Ó*Ï*¤ Ó*¶x≈l#Jyy.

(3) ÷±*lÀ Õ*R#JÁ*\* flÓ* ∂Ì*y∏˘y ?

≈RÕ*Ï|x… Õ*lhd*” "≤*ÕJ Ó*]*Õ*Rd*π* JÕ*l|* Ó*Ï*¤ Ó*Ï*¤

'ÌJ‹] *¡ x Ú flÓ*Õxh|*l ¡ *] x≈llÕ*] *l. & ¡ *Â≈llÁ*|*Âr

350349

©JÕ*R*CÕJe ËA*l fl*]* ∂]x•…Á*C "∏µ]*W]*lÕJÁxÈ ¡*˚x•…]*

A*˚*>•…Á* ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l "©Jæ*CÕJ|*l|*l. |x…Õ*]**lø "y≈lml

flÓ* ©Jæ*x≈l Õ*RÁ*v "œ… ©*lmÃ*ÕJ|*l|*l. Õ*lAJ]J±*q|* ©*hd*

d*l¡J]JÕ*XB, æ*˝Õ*, Ó*”AJr|*, ÕJÂπ…‡ Õ*lA*√v, ]JÕ*l¡*˝±*∆

Ó*]*Õ*lA*h©* Õ*llhdJ|*Õ*]*l ¡x…Õ*m Ã*Á*Õ*hd** JÕ*l©*π]*Ix›lh|*

Õ*ll‡w ©*hÓJ˘∏|Ja]x.

Õ*lhdx•”…ÌJ‹]*Ix≈l "≤*vÕ**øy≈l|x ı±xs›lh|* Õ*Rf|*

Õ*lhd*” flÓ*˘h|*m• Ê…Õ**|* Ó*]*Õ*l '|xa…¿* Ó*¶x≈lËA*l|*l.

Ó*]*Õ*Rd*π* JÕ*l "≤*ÕJ "Õ** ¡*lyd*l $]*lÕ* ©x•w…d*”Á*\*Âr

Õ*Ωv©*ml "©Jæ*CÕJ|* ¿*‡w $|x. ~¡JÁ*”dx›lh|* "≤Jv*l©J]*|*

Ex•dxÁx Õ*lhd*” Ó*â∏|*Âr "œ… ¡*fÕxl "Õ*Ü≈lÂr |xÎW… Ó*”Exk

mà©*lÕ*Ï|*l.

ıÕ*lπ ¡x•]*\*Âr ≈RÕJÁ*m• flÓ*Õ*R#x $]*ßx…¡*l Õ*ld*lw

]Jœ”≈l ©*Õ*l≈l ıÕ*lπ d*#x˘hb* ¡x\*Áx $]*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï Õ*R>l

"≤*ÕJ "W|xC›lh|* Ó*]*Õ*Rd*π**lø Õ*l]xd*Âr, $|*l ıÕ*lπ*lø

÷Ì* oy© *lÕ * Ï| *l. ]Jœ” © *Õ *l≈l Õ *l•d * ” W© *flvxÁJe

~\*ßx…¡J|*Âr, nh|x]*¶*l ©*m Õ*R#J flÓ* œ]*le©*ml ıÕ*lÁx

x *Ó * Ï Õ *R¶ * lÕ * Ï| * l . Õ * l *© * § * l ø ıÕ * lvmÁ x•D© *ml

'Ó*>•…e©*lÕ* ¿*‡w≈lld* ∂≈llæ*. & Õ*R#x≈ll Õ*l*©*§*lø

| x…Õ *] x¶ xÁ x Ó * ”Ì x•…˘©*ml 'Ó*>•…e©*lÕ * ¿ *‡ w≈lld *

∂≈llæ*W|*ahdx. ]*l|J”‡< "≤*ÕJ d*l\*∏≈l 108 Õ*lΩÁ*\*

Õ*R#x≈l*lø 'Ó*>•…e©*ßx…¡*l.

Õ*lhd*”Õ**l ø 'Ì* o ©* “]*˘h|* ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l, d*lfi

"mlÁ*lÕ*±*lÀ Õxlmlæ*“ı≈lÂr ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l Õ*ld*lw Õ*R*∏¡*ÕJe

¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l ∂Ì*y∏y. Õ*l*©*l§ WWæ*dx≈l*lø "Óx…‡<©*ld*w|x.

nh|x… dx]*J|* ∂Ì*]*Ix›lh|* Õ*l*∏§Áx ßx…EJ]JÁ*ld*w|x.

Õ*R*∏¡*ÕJe 'Ì*‹y©*lÕ*Ï|*l AxÌ*lo ¿*‡w≈lld*. "|*¡JÚe "|**lø

Õ*R*∏¡* flÓ*Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. ¡*h˚x•…¡*w Ó*˚*‚¡xÚ ÕxÎVy…

flÓ*Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. ≈Rhœ”¡*ÕJe ≈RÕ* ÃJÕ*Õ*˙ $]*|x

∂Ì*y©*lÕ* flÓ*|*Âr≈l• ©*A* A*˝|*≈l Õ*ld*lw Õ*l*©*l§Á*\**lø

¿*l|*—Áx•D©*lÕ* ©JÕ*l≤*CvW|x. Õ*l*©*l§ Ó*Wd*” Ax•h|*ld*w

Ax•…|*hdx n\xÆ≈l ÃJÕ*x≈ll *hd*]* Ë]*lÕ*Ï|*l.

Ó*”œ>•Ë^ Õ*l*l±*C*• ëë©x•…A*híí Õ*lhd*”Õ**lø 21,600

©*m Ó*”œ ˘*|* 24 Ôh®x≈lÂr 'Ì*oy©*ldJwx. ı…Õ*˙ ©*A* ıÕ*lπ

$±*À Õ*lhd*”Õ**lø ¡*ı±*s 21,600 ©*m nh|*l ˘*|* "Õ*Ü≈lÂr

Ó*â©*ßx…¡*l. $|*l ıÕ*lπ xΩ*ev¡* (©x•…A*h) '∏]JÛ|* nh|*l

˘Õ*©*|* Ó*”Õ*R‚ 21,600¡xÚ Ax•h˘¡x•hf]*ßx…¡*l. "h|*]x

Õ*Rd*” Õ*lhd*”|* ©*M*md*“ AxÌ*loÕ*Ï|*l.

ı…Õ*Ï ıÕ*lπ flÓ*|* Ó*”Õ*R‚Õ**lø 200 yh|* 500 Õ*R#J

(nh|*l Õ*R#J|*Âr 108 Õ*lΩÁ*\*l)¡xÚ AxÙo©*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï ˘*¡xÚ

÷] *¶ *l A x•d*l w gÛ, Õ *llhEJx ¡Já, © *hEx Ì *A * ,

dxÁx|*l¡x•\*lÆÕ*hdx, 'd*l§¡*dx›lh|* Õ*llhEJx, Õ*læJCA*ø, ©*hEx

Õ*ld*lw ]Jœ” flÓ* Õ*R¶*ßx…¡*l. ©JÕ*Ï ≈RÕ* ¡*<‚|*#Jr|*]*•

Ë]*ËA*l|*l. "|*¡JÚe ©*hdx•…±*˘h|* O”…]JÕ*l, O”…]JÕ*l ÷h|*l

Ax…\*ld*w "dJC*h|* "*lÃ*W©*ldJw, Õ*‚vJœ…d*ÕJ|* "Õ**

Õ*lØÕxl≈l*lø fl≈l¡J]* Õ*R¶*ld*w, ∂*h|* Õ*ld*lw ∂d*πEJk*

"*lÃ*W©*ld*w O”…]JÕ*l**lø ©x…]*ml *Õ*lπ*lø JÕ*Ï d*≈R]*l

Õ*Rf¡x•\*Æßx…¡*l. "¿*lÙ ©*µ\*|*Âr≈l• ©*A* flÓ* Õ*R¶*ËA*l|*l,

∂|*]x Õ*R*∏¡* flÓ*W]*ßx…¡*l. Ax‚l∆ Õ*l¡*Ú\*l d*Õ*lπ tld*l

352351

(monthly course) ¡Jm|*Âr≈l• ©*A* ∂Ì*y©*ËA*l|*l. Õx•…¡*<

©Jæ*xÁJe ı±JÚÕ*l ÃJÕ*˘h|* ∂Ì*y©*lÕ* flÓ*¡xÚ ≈RÕ* d*]*A*|*

ıËvhæ*Á*Dmr. ©*¡JÕ*lÃJÕ*Á*\J|* ($ÌJ‹ ÃJÕ*) ©*hÓ*d*lw,

Õ*l¡*Ú\*l, ©*“Á*v Õ*llhdJ|*Õ*Ï "Óx…‡<©*lÕ*Õ*]*l flÓ* ¡*”Õ*lÕ**lø

∂Ì*y©*lÕ* ıËvhæ*Á*DÁx n\*Ó*¶*ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l.

(4) ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l ‡…d*vx Õ*Rf˘y ?

J∏w¡*, "W¿J“∏, "Ó**hbÁ*, Ø…≈RD©*lÕ*Õ* Õ*ld*lw

©*h‡…d*v* P…fd*]* ¡*˚x•…]* A*˝|*≈lÕ**lø Õ*l˝|*lÁx•D©*ml

©*h‡…d*v*‡Úhd* AxÌ*lo Ó*yIJÕ*l b…]*lÕ* Õ*lÁ*|x•h|*l ]*©J≈l*

Wmr. ©*h‡…d*v*Õxh|*]x Óx”…Õ*lÃJÕ* "≤*ÕJ ˘Õ*CÃJÕ*x›lh|*

Ó*]*Õ*Rd* π* JÕ*l©* π]*Ix Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. ©*h‡…d*vx›lh|*

Ó*Õ*vd*Á*\**lø Ì*©*lÕ*hdx Õ*R¶*ËA*l|*l. ©*h‡…d*vx≈ll ıÕ*lπ*lø

"Õ*l]*d*“|* ©JÕ*R”flC¡xÚ ¡*]x|x•≈llCÕ*Ï|*l. $|*¡xÚ "©Jæ*CÕJ|*l|*l

≈RÕ*Ï|*• $mr. Wl…]J ©*h‡…d*v*|* Ó*”ÃJÕ*˘h|* AJÕ**lø

A*•W* Õ*R#x≈Re, W±*Õ**lø "Õ*l˝d*Õ*Jøe Õ*ld*lw Õ*llDÆ*

AJ∏Áx≈l*lø A*•W* AJ∏Áx≈lJøe Õ*RÓ*vf∏|*\*l. Ó*”AJr|**l

©*h‡…d*v*|* Ó*”ÃJÕ*˘h|* "eø≈l*lø Õ*lhfllÁ*¶x T≈lJøe

Ó*yÕ*œv∏|**l.

©*h‡…d*v*˘h|* "EJk*|* Õ*l•]*l Ëhæ**Á*\*l ¡*\*Ì*lÕ*ÏÕ*Ï.

$|*l JfÁ*\**lø, ÓJ”IJ≈RÕ*lñ¡x•…¿* ¿*l|*—Áx•D∏ Õ*ld*lw

ı|J”Õ*©xµ≈lÂr]*lÕ* ¡*lh¶*Âı≈l*lø EJÁ*˝d*Áx•D∏ ¡x•xÁx ˘Õ*C

© *Õ*RÜÃJÕ* d*] *lÕ* Ï|*l. $|*¡ x Ú ÃJÕ* © *Õ*RÜ>lh|*l

¡*]x≈llÕ*]*l. $|*l Õ*l*∏§* ~¡JÁ*”dx, Ùd*w¿*l˘— |x•]*‡∏

ÕJ©*JÁ*\* J¿*, d*˝±x, ¡JÕ*lxÁ*\*l ©*h¡*mÒÁ*\*l ÷mr ËÁx≈l

Ì*Ó*mÁ*\*l, ¡*mÒxÁ*\*l Õ*ld*lw "©Jæ*C ¡JmÒı¡*dxÁ*\* ÃJÕ*x J¿*

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. $|*l Õ*l•]*l |x•…±*Á*\J|* Õ*lm ("¿*l|*—dx),

W¡x<…Ó* (Õ*l*∏§* Ì*hÌ*mdx), ∂Õ*]*‚ ("EJk*|* Õ*ll©*l¡*l) J¿*

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. ∂æJCœπ¡*, "ÜÃFœ¡* Õ*ld*lw "Ü|xÎW¡* ÷hË

Õ*l•]*l dJÓ*Á*\**lø ıÕ*l•vm*Áx•D©*lÕ*Ï|*l. ©*h‡…d*vx≈ll

|*l±*À WÌJ]*Á*\**lø ¡*d*wy∏, ˘Õ*C ÃJÕ*x≈l Õ*l*©*l§, '|Jd*w

A*˝|*≈l, n\xÆ≈l ÃJÕ*x |x•]*‡©*lÕ*Ï|*l. $|*l Õ*l*©*§*lø

∏µ]*Áx•D∏ Ó*]*Õ*R*h|* ∏µœ≈l*løhÛl Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

Ã*Á*Õ*hd** JÕ*l ©*h‡…d*vx Ã*¡*w*l |xÎW…©Jıæ*CÕ**lø, |xÎW…

Õ*lØÕxl≈l*lø, ˘ÕJC*lÃ*Õ*Õ**lø d*x•ø\*Á*• Ax•]*Á*• ÷#xrm•r

"*lÃ*W©*lÕ*hdx ©*AJ≈l Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. Ã*Á*Õ*hd** JÕ*l "|x±*lÀ

¿*‡w≈lld*ÕJ|*l|*l ! Ã*¡*w*l ∂d** JÕ*lÕ**lø ‡…œv∏|JÁ* "≤*ÕJ

∂Â∏|JÁ* d**ø "yÕx… $mr|x "Õ**l ∂æJCœπ¡* OV]*|* '*ød*

Õ*lÛÀ¡xÚ ~]*lÕ**l. "Õ*ıÁx d**ø |x…A*|* "yÕx… $mr|*hdJÁ*lÕ*Ï|*l.

"Õ**l ∂*h|*|*Âr Õ*ll\*le "Õ*l]*dx≈l "Õ*l˝d*Õ**lø ¡*h˚*Ó*˙œv

¡*lf≈llÕ**l. ©*h‡…d*vx ÷h|*]x Óx”…Õ*l Õ*ld*lw ˘Õ*CÃJÕ*|x•¶*x

Ã*Á*Õ*hd** JÕ*lÕ**lø AJ¶*lÕ*Ï|*l. & ¡*Â≈llÁ*|*Âr ©*h‡…d*vx

Ã*Á*Õ*hd** |*¿*v*Õ**lø "≤*ÕJ ˘Õ*C ÌxÎd**CÕ**lø d*h|*l¡x•¶*ld*w

|xhËl|*]*Âr ©*h|x…A*Wmr.

(5) ÷±*lÀ ÓJ”IJ≈RÕ*l Õ*Rf˘y?

'∏]JÛ|* ı≈lhd*”‚¡xÚ ÓJ”IJ≈RÕ*lÕxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l.

$|**lø ÓJ”‚ Õ*ld*lw "ÓJ*Á*\* $]*lW¡x>lh|*l ¡*]x≈l#JÁ*l

Õ*Ï|*l. ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*]*Ix›lh|* ÓJ*ñ"ÓJ*Á*\*l ©x…y

©*l±*lÕ*lø Jf≈l Õ*llÿJhd*]* Ì*©*lÕ*Ï|*l. Øh|*• æ*Õ*lv|*Âr

354353

ÓJ”IJ≈RÕ*l¡xÚ ËA*\* Õ*lA*d*“|* ©Jµ* ¡x•fiÀ|x. ÓJ”‚Õ*Ï Õ*l*∏§Áx

©*hËhæ*Ó*ÛÀ|*l a; Õ*l*∏§* Õ*llÿJhd*]* $Ìx ‹; $Ìx ‹≈l

Õ*llÿJhd*]* Õ*C‡wÁ*d* ∂d*πÁ*DÁx Õ*ld*lw $Õ*ÏÁ*\* Õ*llÿJhd*]*

Ó*]*Õ*Rd*πıÁ*• ©*hËhæ*W]*ld*w|x. Õ*l*∏§* Õ*llÿJhd*]* ¡J≈lv

ıÕ*vØ©*lÕ* & Ù¡*Ú ÓJ”‚Õ**lø ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|**lø "yd*]x,

ÓJ”‚Õ**lø Õ*¿*Ó*f∏¡x•\*lÆÕ* ]*A*©*C ıÕ*lÁx œD≈llÕ*Ï|*l.

'∏]JÛ|* ı≈lhd*”‚ ¡*#x "yd*l, |x…A*|*Âr ©*hÌ*y©*lÕ* WWæ*

©Jø≈ll ÕJØıÁ*\**lø ©*Õ*lÓ*v¡*ÕJe ı≈lhœ”∏¡x•\*ÆËA*l|*l.

ı…Õ*Ï ©*]JÁ*ÕJe; d*“yd*Á*œ›lh|* |x…A*, Õ*l*©*l§ Õ*ld*lw Ê…ÕJd*π

ıÁ*”A* Õ*ld*lw Õ*æ*vx≈l*lø ÓJ”‚|* Õ*llÿJhd*]* ıÁ*”Ø©*ËA*l|*l.

≈R]*l $h≤* ÓJ”‚Õ**lø fl›l∏|Ja]x• Õ*ld*lw ı≈lhœ”∏

¡x•hf|Ja]x•, "h≤*Õ*]*l d*Õ*lπ |x…A* Õ*ld*lw Õ*l*∏§* Õxl…#x

"Ü¡J]* Ax•h˘]*ldJw]x.

Ó*|Jπ©** "≤*ÕJ ∏|J—©**|*Âr ¡*•yy. Õ*l•e* Ëm

Ax•\x Æ≈l*l ø Ëm Axßx ^] *Dıh|* Õ*llÙoy. ÕJ≈llÕ**l ø

©JÕ*¡J¿*ÕJe Õ*l•e* ÷¶* Ax•\xÆ›lh|* ÷\x|*l¡x•DÆy. $|*¡xÚ

Ó*˙]*¡*Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. Õ*llh|x Õ*l•e* ÷¶*Ax•\xÆ≈l*lø

ËmÁxÎ ‡]*lßx]*\*l Õ*ld*lw 'hÁ*l]* ßx]*Dıh|* Õ*llÙoy. Õ*ld*lw

©*lV¡*]*Õxı©*lÕ*±*lÀ ©*Õ*l≈l ı≈lhœ”∏y. $|*¡xÚ ¡*lhÃ*¡*Õxh|*l

¡*]x≈llÕ*]*l. *hd*]* Ëm Axßx^]*\**lø ©*fmlÁx•D∏ ËmAx•\xÆ≈l

Õ*llÿJhd*]* ©JÕ*¡J¿*ÕJe '∏]**lø Ax•]*Áx AJ‡. $|*¡xÚ

]x…Ì*¡*Õxh|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. Ó*Ï*¤ ÕJ≈lÕ**lø ËmAx•\xÆ›lh|*

÷\x|*l¡x•DÆy. ıÕ*lÁx ©*lV¡*]*Õxı©*lÕ*±*lÀ Ax•d*lw ËhÜ∏y.

Õ*llh|x ÷¶* Ax•\xÆ›lh|* Ax•]*Áx AJ‡y. $|*l ÓJ”IJ≈RÕ*l.

∞|*l ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*]x•h˘Áx ÓJ”]*hà∏y.

˘*Á*\x|*hdx ıæJ*ÕJe 20]* Õ*]xÁx ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*y∏y.

|xÎW… ©*hÓ*d*lwÁ*\J|* ¡*]*lIx, Óx”…Õ*l, |*≈RÓ*]*ÕJe]*lÕ*Ï|*l,

¿Jhœ ∂*h|* Õ*llhdJ|*Õ*Ï Ó*˙]*¡*|* Ex•dxÁx ıÕ*lπ |x…A*

©x…]*lœw]*lÕ*ÏÕxh|*l Õ*ld*lw ÷mr "©*ly… ©*hÓ*d*lwÁ*\J|* ∂¿x, ∏ÛlÀ,

¡x•”…æ* Õ*llhdJ|*Õ*Ï ]x…Ì*¡*|* Õ*llÿJhd*]* ıÕ*lπ |x…A*˘h|*

Ax•]*Áx AJ¡*mÒ¶*lÕ*Õxh|*l ÃJW∏y. ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*]*Ix≈l

ÓJ”]*hÃ*|* ˘*Á*\*Âr ¡xmÕ*Ï ˘Õ*©* ¡x…Õ*m Ó*˙]*¡* Õ*ld*lw ]x…Ì*¡*

∂Ì*y∏y. nh|*l œhÁ*\* *hd*]* ¡*lhÃ*¡*Õ**lø "\*Õ*f∏

¡x•\*ÆËA*l|*l. & ÓJ”IJ≈RÕ*lÕ*Ï Jf ¿*l˘—…¡*]*‚. ÷mr

]x•…Á*Á*\**lø ¡*\x|*l, ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw æJC*¡JÚe Õ*l*©*§*lø

~¡JÁ*”Á x•D©*lÕ* Ï|*l. Ó*Ì**¿*‡ w AxÙo∏ Ë”A* πÌ*≈lv|*Âr

x#x©*lÕ*Ï|*l.

(6) ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l ∂©**Á*\**lø ∂Ì*y©*lWy ?

>•…Á* ©Jæ*¡*yÁx ∂©** Õ*ld*lw ÓJ”IJ≈RÕ*l 'Ó*≈ll¡*w

∂Ì*]*IxÁ*\*l. ∂©** Õ*ld*lw ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*]*Ix›lh|*, A*˝|*≈l

Ó*ÏÓ*ÏÒ©*Á*\*l Õ*ld*lw Õxl|*l\*l ©*Õ*lÓ*v¡*ÕJe ¡J]*C ıÕ*vØ©*lÕ*Õ*Ï.

$|*l Ó*Ì**¿*‡w Õ*ld*lw ]*¡*w©*hÌJ]*Õ**lø AxÙo©*lÕ*Ï|*l. $|*l ÷mr

d*]*A*|* ]x•…Á*Á*\**lø J¿* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l. ı≈lWld* ı]*hd*]*

∂Ì*]*Ix›lh|* n\xÆ≈l ∂]x•…Á* C, 'd*l§¡*dx, ©JÕ*l≤* Cv

Ó*¶x≈llÕ*]*l.

"±JÀhÁ* >•…Á*|*Âr ∂©**Õ*Ï Õ*l•]*x≈l|*l. Ó*|Jπ©**

Õ *ld *l w ∏|J—© * *Á *\ *l flÓ* Õ*ld *l w æJC *¡JÚe $]*lÕ*Õ* Ï

(∂Ì*y©*lÕ*Ï|*‡Ú]*lÕ*Õ*Ï). nh|x… ∂©**¡xÚ Ë|*—]Je ©JÕ*¡J¿*ÕJe

"Õ*Ü≈l*lø Õ*l•]*l dJ∏*±*lÀ AxÙo∏¡x•\*Æßx…¡*l. O¿Jv©**,

356355

©*ÕJvhÁJ©** Õ*ld*lw 'D|* ∂©**Á*\*l n\xÆ≈l ∂]x•…Á*C

¡JÓJf¡x•\*lÆÕ*Ï|*¡x•Ú…©*Ú]* $]*lÕ*Õ*Ï. "Õ*Ï "x…¡* ]x•…Á*Á*\**lø

ıÕJy©*lÕ*Õ*Ï. & ∂©**Á*\*l ¡*lh¶*Âı ¿*‡w EJÁ*˝d*Áx•D©*lÕ*Õ*Ï.

Ëy≈l Ax•®xÀ "≤*ÕJ "#x•Ò…Ó*AJ]* Õ*Rf ∂©** ∂Ì*y∏y.

ßx\*e* EJÕ* "≤*ÕJ ©*hEx≈l ©*Õ*l≈l ∂©** ∂Ì*y©*ml >•…Á*C

©*Õ*l≈l. Õ*ll¡*w ÁJD ©*hÌJ]*W]*lÕ* ¡x•…Ix≈lÂr "≤*ÕJ *˘…

|*¶*|* Õ*l]*D* Õxl…#x "≤*ÕJ dx]x|* ÕxlÎ|J*|*Âr "≤*ÕJ ©*Õ*ll|*”

œ…]*|*Âr ∂©**Á*\* "ÃJC©* Õ*Rfy. ∂©**Á*\**lø ∂Ì*y©*lÕ*

©*Õ*l≈l ıÕ*lπ $±*À Õ*lhd*” "≤*ÕJ Á*l]*l Õ*lhd*”Õ**lø flP∏y.

©JÕ*R*CÕJe 40 Õ*±*v |Jfi|* fl*]*l Ó*|Jπ©**|*Âr nh|x…

©*m Õ*l•]*l dJ©*l ¡*•¶*lÕ*Ï|*l "©Jæ*CÕxı©*lÕ*Ï|*l. Õ*l•\x Õ*ld*lw

Õ*lfllKÁ*\*l ¡*˚x•…]* Õ*ld*lw fl¶*d*“ Ax•h˘]*lÕ*Õ*Ï. Õ*≈l©J§|*Õ*yÁx

nh|*l dJ∏* ∂Ì*]*Ix≈l *hd*]* ∂≈R©*Áx•h¶*]x Áx•…¶xÁx

n]*e ¡JmlÁ*\**lø ÌJÌ*ßx…¡*l. ¡x•…Ix≈l Õ*l•#x≈l*lø $|*¡JÚe

∂≈lla¡x•\*ÆËA*l|*l. "h≤*Õ*yÁx ÷]*¶*• Áx•…¶xÁ*\* ∂æJ]*

|x•]x≈llÕ*Ï|*l. $|*l ËA*\* >•…Á*CÕJ|* ∂©** ∏µœ. &

∏µœ≈lÂr æJCJ©*¡*w]J|JÁxÈ ı|x” ∂Õ*y©*ËA*l|*l. $|*l nh|*l

∂d*h¡*. "|*¡JÚe ÷Ì*oy¡xÕ*Ø©*ßx…¡*l. d*]*l‚]*l Ó*|*π Õ*ld*lw

∏|J—©**Á*\**lø æJCJÌ*]*IxÁJe 'Ó*>•…e©*ßx…¡*l Õ*ld*lw 'D|*

∂©**Á*\**lø Ë”A*πÌ*≈lv Õ*ld*lw n\xÆ≈l ∂]x•…Á*C ¡JÓJf¡x•\*Æml

∂Ì*y©*ßx…¡*l.

(7) nh|x… ∂©**|*Âr ¡*lDd*l ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l æJC* Õ*R¶*lWy ?

æJC*|* ¡x•˚*f≈lÂr Ó*|Jπ©** "≤*ÕJ ©*lÿJ©** AJ‡

¡*lDd*l ¡x•DÆy. ßx\*e* 4 Ôh®x›lh|* 6 Ôh®x≈lÕ*]xÁx æJC*

Õ*ld*lw flÓ*¡xÚËA*\* "*l¡*•mÕJ|* ©*Õ*l≈l. ]Jœ” ©*Õ*l≈l

Õ*ldx•wÕxlπ flÓ* Õ*ld*lw æJC*¡xÚ ¡*•]*ËA*l|*l. ıÕ*lπ $±*À|x…Õ*]*

ÓxZ…®x•… "≤*ÕJ WÁ*”A*|* ÷|*l]*Âr ¡*lDd*l¡x•DÆy. ¡xmÕ*Ï ıWl±*

∂ Õ*l•œv≈l Õxl…#x ~¡JÁ*” |*˝√À›l]*Â. Õ*l*∏§*Âr ¡xmÕ*Ï

¿x•r…¡*Á*\**lø Ó*â∏y. "*hd*]* ¡*‚l∆Á*\**lø Õ*llÙo¡x•h¶*l $±*À

|x…Õ*]* ]*•Ó*Õ**lø Õ*l*∏§*Âr ]*•P∏¡x•DÆy. ÓJ”]*hÃ*|*

˘*Á*\*Âr "æ*v Á*h®x ¡Jm æJC* ∂Ì*y∏y. ¡*”Õxl…‚ |xÎ*h˘*

"ÃJC©*|* Õ*l•m¡* Õ*l•]*l Á*h®xÁx AxÙo∏¡x•DÆy. æJC*¡xÚ ∂©**

AJ‡ ¡*lDœ]*lÕJÁxÈ |x…A*Õ**lø "mlÁJf©*ßx…f. Ã*Á*Õ*dB

Ùhd*x≈l æJ]x ÷¶*b¶*|x Õ*llh|*lÕ*y©*ml Ó*”≈lœø∏y.

¡*‚l∆Á*\**lø Õ*llÙo¡x•h¶*l |*˝√À≈l*lø œ”¡*•Û A*˝|*≈l

¡*Õ*lm, J∏¡JÁ*”|* Õxl…#x x#x∏y.

Õ*l*©*§*lø ıÁ*”Ø©*ml AxÙo* ≈RÕ* Ó*”≈ld*ø Õ*R¶*ßx…fy.

Ë|*#Je Õ*l*©*l§ ¡xmÕ*Ï "Õ*Ü≈lÕ*]xÁx d**ø|x… Õ*RÁ*v|*Âr

A*y≈l Õ*ld*lw "|*]* Ó*”≈ld*ø ¡x•xÁx•\*ÆÂ. $|*l "Õ*¡J¿*Á*\**lø

'Ó*>•…e∏¡x•h¶*l ÓJ”]*hÃ*|*Âr ı≈lhd*”‚W]*|* Õ*lhÁ**hdx

AJ]J¶*lÕ*Ï|*l. ¡x•xÁx ı]*ldJ§A*Áx•h¶*l ıÕ*lπ ∂|x…¿*¡JÚe

¡J≈llÕ*Ï|*l. Õ*l*©*§*lø Ó*\*e©*ml ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l ßx…¡JÁ*lÕ*Ï|*l.

∂|*]x Ó*”œ ©*m Ó*”≈lœø∏y, ¡x•xÁx ¡*ı±*s "Õ*Ü≈lÂr ıÕ*lπ

ı≈lhd*”‚¡xÚ Ë]*lÕ*Ï|*l.

(8) ıÕ*lπ æJCJÌ*]*Ix≈l*lø ıÁ*ÜÓ*f∏|* ¡*”Õ*l¡*Ú*l©J]*ÕJe

Õ*R¶*lW]J ?

æJ CJÌ *] *I x Õ *R¶ * lÕ * Ï| * l ÷h| *• b¶ *ß x …fy.

æJCJÌ*]*Ix≈ll ¡* ”Õ*lË|* —ÕJe Õ*ld*l w ı˘v±*ÀÕJe]*Â.

358357

¡*”Õ*lË|*—dxÁx ËA*\* ¿x”…±*sdx $]*ld*w|x. ıÁ*˘d* ©*Õ*l≈l¡xÚ

æJCJ©*¡*wJÁ*lÕ* ∏µœ d*ıøh|* dJx… Ë]*ld*w|x. ©Jœ“¡* ∂AJ]*

dxÁx|*l¡x•DÆy. Õ*l*∏§* ~¡JÁ*”dxÁx AJml Õ*ld*lw A*‚l∆ ©*AJ≈l

Õ*R¶*lÕ*ÏÕ*Ï. Õ*l*©*l§ Áx•h|*mÁx•h¶* ©*Õ*l≈l ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw

æJC* ∂Ì*y©*ßx…fy. ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l W¿J”hœ Ó*¶x›ly.

¡*”Õ*lË|*—ÕJ|* æJC*Õ*Ï n\* "yW* EJk*|* Õ*RÁ*v. Õ*l*©*§*lø

¿Jhd* Õ*ld*lw ∏µ]* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l, ∂*h|* Ó*]*Õ*¿*dx≈l ÃJÕ* Õ*ld*lw

>•…Á* W|JCÖv≈ll Ó*Ï]*l±x•…d*wÕ*l* ©Jıæ*C Ó*¶x≈lml

©Jæ**ÕJÁ*ld*wÕx. nh|*l Õx…\x ≈RÕ*Ï|J|*]*• ©*h¿*≈lÁ*D|*a]x,

d*ıøh|* dJx… ıÕJ]*Ix Ax•h|*lÕ*Õ*Ï. Õ*llh|x ı…Õ*Ï æJC* >•…Á*

Õ*RÁ*v|*Âr ı]Jd*h¡*ÕJe ©JÁ*lWy. ∂æJCœπ¡* ~Ω≈l

ÕxlfiÀmlÁ*\**lø ~]*ml ıÕ*lπ±*À¡xÚ ı…Õx… A*hË©*lWy. ]*A*©*CÕJ|*

"hd*]Bñæ*“ı≈ll ıÕ*lÁx ©*AJ≈l Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

(9) e…dx≈l ÷±*lÀ ¿x•r…¡*Á*\**lø ÓJ]J≈l‚ Õ*Rf˘y ?

¿J©* i Á * ”h≤*Á*\ * "æ* C≈l*Õ* Ï ‡”≈R>•…Á* "≤*ÕJ

ı≈lÕ*lÕxh|*l "ı∏¡x•hf|x. "|*l A*˝|*≈lÕ**lø ¿*l|*—Ó*f∏

Õ*l*∏§*Âr Ó*Wd*” ÓJ]*Õ*RÖv¡* ÙhdxÁ*\**lø d*lhËlÕ*Ï|*l.

Ã*Á*Õ*˘È…dx ©J“æJC≈l¡xÚ "d*lCd*wÕ*lÕJ|* Á*”h≤*. "|*l ÷mr

>•…Á*Á*\* ÷mr Õx…|*Á*\* ©J]*Õ**lø n\*Áx•hf|x. ıÕ*le]*lÕ*

"Õ*¡J¿*Õ**lø "*l©*y∏ Ó*”œıd*C "æ*v Ôh®x›lh|* Õ*l•]*l

Ôh®x≈lÕ*]xÁx e…dx≈l ÓJ]J≈l‚¡xÚ Wl…©*#Jef.

flÁ*œw* ©*Õ*l©*w fl*yÁx Ã*Á*Õ*˘È…dx≈ll ©*y≈R|* Ê…Õ**

Õ*ld*lw ©*y≈R|* WÌJ]*Á*\* ı≈lÕ*lÁ*\**lø 'Ó*|x…O©*lÕ*

Á*”h≤*ÕJe|x. $|*l "Õ*l]*d*“Õ**lø Õ*ld*lw Ë”AJπ*h|*Õ**lø

d*mlÓ*ml ©*y≈R|* Õ*ld*lw x…]*ÕJ|* Õ*RÁ*vÕ**lø Ax…\*ld*w|x.

d*]*l‚ d*]*lΩ≈l]* Ê…Õ**Õ**l ø ]*•P©*lÕ* Á*ly≈l*l ø

Ax•h˘|*hd*A* Á*”h≤*ÕJe|x. $|*l Õ*l*©*§*lø ı≈lhœ”∏¡x•\*Æml

ı˘v±*À ‡”≈Rd*π¡* ©*Õ*lÓ*v¡* Ó*”Ëm ı≈lÕ*lÁ*\**lø ÓJ”‚

ı≈lhd*”‚ Õ*ld*lw $h˘”≈l ı≈lhd*”‚, |*l±*À Á*l‚Á*\**lø J¿*

Ó*f∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l, |xÎW… ©*hÓ*d*l w "\*Õ*f∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l,

ı…œÕ*hd*JÁ*lÕ*Ï|*l, Ó*”EJkÕ*hd*JÁ*lÕ*Ï|*l, Õ*ll¡*w Õ*l*∏§ıh|*

¡J≈lv ıÕ*vØ©*lÕ*Ï|*l, Õ*l*©*l§ ıÕ*lvmÕJeÛlÀ¡x•\*lÆÕ*Ï|*l,

©*h©J]* Ëhæ**˘h|* Õx•…¡*< Ó*¶x≈llÕ*Ï|*l Ax…\*ld*w|x.

"|*¡JÚe Ó*”œ>•Ë^]*• e…dx≈l*l ø ©*hÓ*˙‚vÕJe

"Ã*C∏©*ßx…¡*l. $|*l ıÕ*lÁx n\xÆ≈l|**lø Ë≈l©*lÕ* Áx\x≈l. $|*l

ıÕ*lπ d*h|x, dJ›l, ]*‡<©*lÕ*Õ* Õ*ld*lw Á*l]*l. ∂ e…dx≈ll ıÕ*lπ*lø

]*‡<©*Â !

(10) ©*d*§hÁ*|*Âr ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l ¡*\x˘y ?

©*d* §hÁ*ÕxhËl|*l ©Jæ*¡***l ø ¡ *d * w#x≈RÌxÁx $]*lÕ*

"hÊ¡x]*Ød* ©*]x•…Õ*]*|* |*¶* ©x…y©*ml $]*lÕ* ©*l]*‡<d*ÕJ|*

JÕx (boat) $|*ahdx. O”… ¿*h¡*]JÌJ≈lv]*l & y…œ

Ax…D]*lÕ*]*l ñ

ëë©*d*§hÁ*dx“… ı©*§hÁ*d*“h, ı©*§hÁ*dx“… ıÕx•v…A*d*“h

ıÕx•v…A*dx“… ı¿*omd*“h, ı¿*omdx“… Ê…Õ**lπ‡w¤íí

¿ x ”…±* s Õ *lAJd* π] * © *ı øæJ*|*Âr x# x∏|*] x ¿Jhd*d x

mà©*lÕ*Ï|*l. "Õ**l ÕxÎ]JÁ*C Ó*¶x≈lldJwx. "Õ*ıÁx ÓJ”Ó*hÙ¡*

fl*]* ©*A*ÕJ©* Øf©*lÕ*Ï˘mr. Õ*llh|x "Õ**l ıÕx•v…A*d*“ ∏µœ

360359

ßx\x∏¡x•\*lÆdJwx. "Õ**l Ël˘— Ã*”Õxl›lh|* Õ*ll¡*wJÁ*ldJwx.

Õ*llh|x "Õ** Õ*l*©*l§ ~¡JÁ*”dx Ó*¶x|*l, ©*“]*•Ó*|*Âr x#x∏,

Ëhæ** Õ*ll‡w Ó*¶x≈lldJwx.íí

O”…Õ*l|JÁ*Õ*d*, O”…Õ*l|J”Õ*R≈l‚ Õx•|*#J|* ©*|*È”h≤*

Á*\*Âr EJkıÁ*\*, ©Jæ*lñ©*hd*]*, >•…eñ©*JC∏Á*\* ©*d*§hÁ*|*

Õ*lØÕxl≈l*lø Õ*Ωv∏|x. A*\x≈l ©*h©JÚ]*Á*\**lø œ|*aml ¡*<‚

Ax•œw* ©*d*§hÁ*Õ*Ï ©J¡*l. $h˘”≈l#x•…mlÓ*]* Õ*l*©*l§ ©Jæ*l

©*hd*]* ©x…Õx›lh|* ßx…Á* ¿*l|*—Áx•\*lÆÕ*Ï|*l. ©*d*§hÁ*Õ*Ï Õ*l*©*§*lø

'Ì*‹ ∏µœÁx ¡x•h¶x•≈llCÕ*Ï|*l. ∂d*πEJkıÁ*\*l ]*Ù∏|* Á*”h≤*Á*\*

"æ*C≈l*Õ*Ï ©*d*§hÁ*¡xÚ ©*Õ*R*ÕJ|*l|*l.

(11) ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l Õ*XF* ÓJÂ∏˘y ?

ı*ø ∂æJCœπ¡* ßx\*Õ*ΩÁx≈l ©*mlÕJe Õ*XF* ∂Ì*y©*l. ∂|*]x

fl*]*l ı…*l nË^ |x•¶*T >•…e>lh|*l "y≈llÕ*Ï|*¡JÚe

Õ*R¶*ßx…¶*. ı…*l ≈RÕ* ¡J≈lv Õ*Rf|*]*•, "|**lø

≈RÕJÁ*m• W¿xr…√∏ x•…¶*l.

Õ*XF*Õxh|*]x Õ*Rd*J¶*˘]*lÕ*hd*A* Õ*”d*. ¡J¶*l A*]*®x

Õ*C≤*v Õ*Rd*lÁ*Dh|* |x…A*¿*‡w Õ*C≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. Õ*XF*Õ*Ï

Ùd*w¿*‡w≈l*lø Õ*˝˘—Áx•D©*lÕ*Ï|*l. Õ*XF*Õ*Ï Õ*Rd*J¶*lÕ* Õ*R*∏¡*

∂Õx…Á*Õ**lø d*¶x≈llÕ*Ï|*l. ¡x•…Ó*Õ**lø "¶*e©*ml, ©*d*CÕ**lø

ÓJ©*ml Õ*XF* Õ*”d* ËA*\* ©*AJ≈l¡*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. Õ*R*∏¡*

'|x”…¡*Á*\*l "¶*e Ax•…Á*lÕ*Õ*Ï. ∏¶*l¡*ld** ¡*‚π]x≈RÁ*lÕ*Ï|*l.

Ó*”œıd*C ¡x•x≈l Ó*¡*< nh|x]*¶*l Á*h®xÁ*\* ¡Jm Õ*XF* ∂Ì*y∏y.

Õ*XF* ∂Ì*y©*lÕJÁx È ÓJ”Ó*hÙ¡* Ùhd*xÁ*DÁx Ë|*#Je

ÓJ]*Õ*RÖv¡* Ùhd*xÁ*\**lø Õ*l*∏§*Âr Õ*R¶*ld*w flÓ* ∂Ì*y∏y.

]*WÕJ]*|*h|*l Õ*XF*Õ**lø 6 dJ©*l "≤*ÕJ Ó*˙œv ˘Õ*©*

∂Ì*y©*l. ı…*l ¡*”Õ*lË|*—ÕJe Õ*XF* ∂Ì*y©*lW ÷hËl|*l

"yd*l, fl* ı*Áx dx•h|*]x Õ*R¶*lÕ*Ï˘mr. ı*ø ¡*lÛlhË|*

©*|*©*C]*• ©*A* $|*¡JÚe "*C≤J ÃJW©*lÕ*Ï˘mr. Õ*XF*|*

©*Õ*l≈lÕ**lø flÓ* Õ*ld*lw æJC*¡JÚe Wı>•…e©*l. Õ*llhEJW*

æJCJÌ*]*Ix≈l ©*Õ*l≈l Ax•]*d*lÓ*f∏ ı*Áx "*l¡*•mÕJ|*

Õ*llhEJx≈l "≤*ÕJ ©*hEx≈l ≈RÕ*Ï|x… ©*Õ*l≈l Õ*XF*

∂Ì*y©*ËA*l|*l. nh|*l Õx…\x ı*ø Ó*y©*]* Õ*XF* ∂Ì*y©*ml

"*l¡*•m¡*]*W]*˘|* a]x '|* a, |x•¶* T, ÷d* w]* "JÕ*¿* C¡ *

Õ*Rd*lÁ*\*l, ÷mr ËÁx≈l Õ*C≤*v Ì*Ìxv Õ*llhdJ|*Õ*ÏÁ*DÁx "Õ*¡J¿*

¡x•¶*ßx…¶* Õ*ld*lw ©*Õ*Rfl˘h|* ∂|*±*lÀ |*•]*W]*ml Ó*”≈lœø©*l.

(12) ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l ı©J“≤*v ©x…Õx ∂Ì*y∏˘y ?

ı±JÚÕ*l ¡*Õ*lv>•…Á*|* "ÃJC©* ÓJÓ*Á*\**lø J¿* Õ*Rf

Õ*l*∏§* Õ*RÂ*CÕ**lø "D©*lÕ*Ï|*]* Õ*l•m¡* Ùd*w¿*l˘— "≤*ÕJ

"hd*¤¡*]*‚ ¿*l˘— ©JÜ©*lÕ*Ï|*l. ¿*l|*—ÕJe]*lÕ* Õ*l*∏§*Âr

∂d*πEJk* ©*l·y©*lÕ*Ï|*l. ∂d*πEJk*Õx… Õ*ll‡wÁx x…]*ÕJ|* |Jy.

ı±JÚÕ*l ¡*Õ*lv>•…Á* ÷h|*]x Õ*R*Õ* ¡x•…fiÁx ©J“≤*v]*Ød*

©x…Õx ©*Âr©*lÕ*Ï|*l. Õ*R*Õ* ¡x•…fiÁx ©x…Õx ©*Âr©*lÕ*Ï|*]*Âr

"A*h¡J]*ÕJÁ*Â, ÕJCÕx•…A*ÕJÁ* $mr˘]*lÕ*Ï|*l, "œ

Õ*llVCÕJ|*l|*l. ı±JÚÕ*l ¡*Õ*lv Õ*R¶*lÕ*Ï|x… Ã*Á*Õ*˘È…dx≈l

'Ó*|x…¿*|* ©J]*. ëë÷¶xb¶*|x |*lf, ı*ø ¡*d*vÕ*C |*lf≈llÕ*Ï|*l,

∂ |*lfÕxl≈l M*m ıy…‡<©*lÕ*Ï|*mríí ÷h|*l O”…¡*˝±*∆ Ó*]*Õ*Rd*π*l

©Jy]*lÕ**l. ¡xmÕ*Ï ¡Jm œ…Õ*”ÕJ|* ©x…Õx Õ*Rfy. ıÕ*lÁx

ı±JÚÕ*l ¡*Õ*lv|* ]*A*©*C "yÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

362361

≈R]*l ı]*Óx…‡<≈Re ¡*Õ*lvÕ**lø Õ*R¶*lÕ*]x•… "h≤*Õ*]*l

¿x”…±*s >•…e≈RÁ*lÕ*]*l. ¡*Õ*lv>•…e≈ll ¡*Õ*lv|* ]*A*©*C

"yœ]*ldJwx. "Õ**l "JÕ*¿*C¡*ÕJe ≈RÕ* ¿*‡w≈l*•ø Õ*C≈l

Õ*R¶*lÕ*Ï˘mr. "Õ**l ¿*‡w≈l*lø ¿x…Vy©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx ¡*”Õ*l

Ë|*—Áx•D©*ldJwx. "Õ**l ∂d*πıÁ*”A* ¡*#x≈l*lø "yœ|Jax. "Õ**l

©JÕ*l≤*CvÕ**lø fl* ©*Õ*l•A*|* n\xÆ≈l|*¡JÚe 'Ó*>•…e©*l

dJwx. $|*¡xÚ ¡J≈lvd*d*Ò]*dx ÷h|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. $|*xø… e…dx≈l

÷]*¶*x… "æJC≈l|*Âr Ax…D|x. "Õ**l ˱*s $Ìx‹ Õ*ld*lw ¿x”…±*s

Á*l‚Á*\**lø Ë\*∏¡x•\*lÆdJwx. Ó*”œ>•Ë^*Âr dJ\xπßx…¡*l, "h|*]x

Õ*Rd*” "Õ**l "|*]* "Õx•…Ô 'Ó*≈ll¡*wdx œD≈llÕ**l.

(13) ÷±*lÀ |J* Õ*Rf˘y ?

AJ˘≈lÂr Ax•…Á*lÕ* ©*Õ*l≈l ıÕ*lπ Ex…b*Âr]*lÕ* Ùmr]x

A*‚Õ**lø |J* Õ*Rfy. æJ]J\* A*˝|*≈l|*Õ*]Jey. ÷mr

|x…A*Á*\*Âr ı…Õx… x#x∏]*lW]xh|*l ÃJW∏y. "h|*]x Õ*Rd*” ı…Õ*Ï

∞¡*Cdx≈l*lø Õ*l*ÁJ‚lWy AJÁ*• Õ*ld*w±*lÀ æJ]J\*]JÁ*lWy.

ıÕ*lπ ∂|J≈l|* A*d*wx… nh|*h¿*Õ**lø d*Ó*Ò|x… |J* Õ*Rfy.

©*d*ÚÕ*lvÁ*\**lø ∂Ì*y©*lÕ*Ï|x… ∂æJCd*π Ê…Õ**|* ∂]*hÃ*.

(14) ÷±*lÀ Õ*lhd*”Á*\**lø (ºd* flÓ*) Ë]x˘y ?

Õ*lhd*” (ºd* flÓ*) Ë]x≈llÕ* x•…®B Ó*Ï©*w¡* $ÛlÀ¡x•DÆy.

∂ Ó*Ï©*w¡*|*Âr "æ*v Á*h®x≈l ¡Jm ıÕ*lπ $±*À Õ*lhd*”Õ*x•ø…,

Õ*lAJÕ*lhd*”Õ*x•ø…, Á*l]*lÕ*lhd*”Õ*x•ø… Ë]x›ly. ©*h©Jy¡*

¡*d*vÕ*CÁ*\**lø ÓJ©*ml dx•¶*Á*lÕ*Ï|*‡Úhd* Õx•|*ml ıÕ*lπ

©Jæ*x≈l & ÃJÁ*Õ**lø *¶x©*lÕ*Ï|*l 'Ùd*. Õ*lhd*”Õ**lø

Ë]x≈llÕJÁx È Õ*XF* ∂Ì*y∏y. ıÕ*l π Õ*l*©*l§ Ó*˙‚v

¿ J h d * Õ J e ≈ l • ı ¿ * o m Õ J e ≈ l • $ ] * ß x … ¡ * l . ı … Õ * Ï

Ë]x≈llÕ*Ï|*]*Âr>l… ~¡JÁ*”Ùd*w]Je]*ßx…¡*l. ºd* flÓ*|*Âr

¡*‚l∆Á*\*l, ¡xÎ Õ*ld*lw Õ*l*©*l§ ¡J≈lv ı]*d*]Je]*lÕ*Õ*Ï. Õ*lhd*”

Ë]x≈llÕ*Ï|*¡xÚ ÃJ±x≈l ıËvhæ*Õx…ımr. ı±*ÚÓ*Ûdx>•¶*x &

©Jæ*x Õ*R¶*lÕ*Ï|J|*]x, ©Jæ*¡**l ©*lmÃ*ÕJe ~¡JÁ*”dx≈l*lø

∂hd*y¡* ¿Jhœ Õ*ld*lw ©*lVÕ**lø "*lÃ*W©*lÕ**l.

ºd* flÓ* Ë]x≈llÕ*Ï|*¡xÚ Õ*l∏ (ink) ≈l*lø 'Ó*>•…e∏y.

]*WÕJ]* Õ*ld*lw ]*Ex≈l ˘*Á*\*Âr nh|*l dJ©*l ©*Õ*l≈l ºd*

flÓ* Ë]x›ly. ©JÕ*R*C ©* µ\*Á*\*Âr Áx\x≈l]* Ex•dxÁ*•f

"Õ*]x•h˘Áx Õ*lhd*” Ë]x›ly. $|*¡xÚ Âºd* flÓ*Õxh|*l

¡ *] x≈llÕ *] * l . $| *yh| * WÙd * ”Õ xı© * lÕ *± * l À ~¡JÁ * ”d x

|x•]x≈llÕ*Ï|*l. $|**lø ∂Ì*y©*ml Õ*lx≈l ÷mr ©*|*©*CyÁ*•

œD∏y. & ©Jæ*x›lh|* Õ*Ωv©*m©Jæ*CÕJ|* ∂æJCœπ¡* #JÃ*

|x•]x≈llÕ*Ï|*l. Ó*OoÕ*l |x…¿*|* fl*]*• ©*A* ºd* flÓ*Õ**lø

∂Ì*y©*lÕ*Ï|**lø ∂≈lla¡x•hf]*lÕ*]*l.

(15) ÷±*lÀ ©*Õ*l≈l ÕJC≈RÕ*l ∂Ì*y∏˘y ?

Õ*l*©*l§, Ùd*w Õ*ld*lw EJkÓ*¡*¿*‡w $Õ*ÏÁ*\**lø Õ*˝˘—Áx•D∏

¡x•\*lÆÕ*hdx>l… |x…A*Õ**l ø ©*|* ˝[*Áx•D©*lÕ* ÕJC≈RÕ*l

Õ *R¶*lÕ* Ï| *• "d* CÕ *¿ * C¡ * . | x…A*Õ * *l ø ˱* sÕJe≈l•,

∂]x•…Á*CÕJe≈l• Ì*ÛlÕ*fi¡x≈ll\*Æ|Jae≈l• $ÛlÀ¡x•\*Æ˘|*a]x,

≈RÕ* y…œ≈l "àÕ*˝˘—≈l• ©Jæ*CÕJÁ*|*l. ëë©*|*˝[*ÕJ|*

|x…A*|*Âr ¿*l|*—ÕJ|* Õ*l*©*l§ $]*ld*w|xíí ÷hËl|*l Øy≈l]* *lf.

|x…A*ÕxhËl|*l |x…Õ** |x…ÕJm≈l. $|**lø Ó*”œıd*C ©Jø*

364363

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ßxÕ*yıh|* Õ*llÙo|* ]*hæ*”Á*\**lø dx]x≈lml

b]*l©J|* Ë®xÀ›lh|* 'ÊK n]x∏¡x•h¶*l ¿*lÙ≈Re $ÛlÀ

¡x•\*Æßx…¡*l.

|xÎØ¡* ÕJC≈RÕ*lÁ*\*Âr WWæ* Ó*”¡J]*Á*\*l $Õx. "Õ*ÏÁ*\*Âr

nh|**lø ıÕ*lπ "à]*lÙ, ©*“ÃJÕ*, ©JÕ*l≤*Cv¡*Ú*lÁ*l‚ÕJe

∂≈lla¡x•\*Æßx…¡*l. "¿*¡*w |x…A*|* Õ*C‡w |*•]*|* b]*l©J|* *¶x|JÛ

(walking) Õ*llhEJx Õ*ld*lw ©*hEx ∂Ì*y©*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï nË^]x…

"¶JT¶*lÕ*Ï|*• ÷h|*• Õ*l]x≈lßJ]*|*l. "h|*]x Õ*Rd*” ÷#xrm•r

Ó*]*Õ*Rd*π* ©Jıæ*C|* "*lÃ*Õ* "*lÃ*W©*lWy Õ*ld*lw ı©*Á*v|*

Ex•dxÁx nh|JÁ*lWy. Õ*llhEJW* œ]*lÁJÛ ∂AJr|*¡*]*

ÕJe]*ld*w|x.

ı…Õ*Ï Ó*”œıd*C ©*•≈lv *Õ*l©JÚ]* (©*•≈lv J]J≈l‚ıÁx

Õ*h|*x) ∂Ì*y©*ËA*l|*l. $|*]*Âr Õ*l*∏§Áx ∂*h|* ı…¶*lÕ*

A*mÕ*Ï ∂©**Á*\*l, ÓJ”IJ≈RÕ*lÁ*\* ©*Õ*l•A*W]*ld*w|x. ¡*Ω∆*

©*hËhæ* ]x•…Á*Á*Dh|* *]*\*lÕ*Õ*yÁx ©*•≈lv *Õ*l©JÚ]JÌ*]*Ix

˘ÕFC±*æx•…ÓJ˘≈Re|x. ≈l¡*˝d*lw, Ax•®xÀ, ¡*]*l\*l Õ*ld*lw

Õ*l•d*”Ph¶* ]x•…Á*Á*\**lø Vhfd*ÕJe Á*l‚Ó*f©*ld*w|x. ©*•≈lv

*Õ*l©JÚ]*|* Õ*lA*d*“ ˘*˘h|* ˘*¡xÚ AxÌ*loœw|*la & "ÃJC©* "Ü¡*

fl*P”≈ldx Ax•h|*lœw]*ld*w|x. &fllÕ*Ï|*l, Œ¶*lÕ*Ï|*l, ®xı©B,

|*h¶*, ÃxÎ˚*¡B Õ*llhdJ|* "x…¡* d*]*A*|* |xÎØ¡* ÕJC≈RÕ*lÁ*\**•ø

Ax•h˘∏ ¡x•\*ÆËA*l|*l.

(16) ÷±*lÀ ©*l\*lÆ Ax…D˘y ? "|*¡xÚ…*l O¡x< WÜ∏¡x•hfy ?

©*d*Ch Õ*|* (©*d*CÕ**xø… *lf), ©*d*CÕxl…Õ* fl≈ld*x, J*˝d*h

(©*d*CÕx… fl›l©*lÕ*Ï|*l, ©*l\*Æmr) ÷h|*l ¿*˝œÁ*\*l ©JyÕx.

©*d*C©*hæ*J|*Õ**l ÷mr ËÁx≈l Ùhdx, ¡*\*Õ*\*Á*Dh|* Õ*ll¡*wJÁ*l

Õ**l. ∂d** Õ*l*©*l§ ¿Jhd*ÕJe]*lÕ*Ï|*l. ∂d***lø ÷mr]*•

ÁF]*W©*lÕ*]*l. A*xø]*¶*l Õ*±*vÁ*\* ¡Jm ı…Õ*Ï ©*d*CÕ*x ø…

*lf≈llœw|*a]x ıÕ*lÁx ÕJ¡B ∏˘— mà©*lÕ*Ï|*l. ∂Á* ı…Õ*Ï ~*l

*lf|*]*• "|*l *¶x≈llÕ*Ï|*l. ©*d*CÕ*xø… *lf›ly. ©*d*CÕx… "yÕ*Ï

©*d*CÕx… ∂*h|*. ©*d*CÕ*Ï ıÕxlπmr ¡*Õ*lvÁ*\*m•r ıÕ*lÁx |Jy

dx•…]*lÕ*Ï|*l. "Á*mÕJ|* ]*ÛlÀÁ*\* Õxl…#x ëë©*d*CÕ*xø… *lfíí

÷h|*l Ë]x|*l ıÕ*lπ Õ*lx≈l JJ ÃJÁ*Á*\*Âr x…d*l AJ‡y.

ı…Õ*Ï ©*l\*lÆ Ax…D˘]J|*]x ∂Á* $Õ*Ï ıÕ*lπ*lø ÷Ì*oy©*lÕ*Õ*Ï. ı…Õ*Ï

d*¡*<‚ ıÕ*lπ*lø œ˘a¡x•\*lÆWy. ©*l\*lÆ Ax…D˘]J|*]x nh|*l Ax•d*lw

'Ó*ÕJ©* Õ*Rf ıÕ*lπ*lø O‡<∏¡x•DÆy. ∂ d*Ó*Ò*lø ıÕ*lπ ∂æJCd*π

˘*Ì*y≈lÂr Á*l]*lœ∏y. ¡*”Õxl…‚ ©*l\*lÆÁ*\* ©*hÿxC ¡*fÕxl

≈RÁ*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï ©*d*CÕ*hd*]JÁ*lWy.

(17) ÷±*lÀ ©*m, ÷±*lÀ Ax•d*lw ¡x•…P∏¡x•hfy ? Õ*ld*lw

"|*¡JÚe ≈RÕ* O¡x< WÜ∏¡x•hfy ?

¡x•…Ó*Õ*Ï ¿Jhœ≈l ¿*d*l”; "|*l ¡JÕ*l|* nh|*l Õ*˝œw.

≈RÕ*Ï|J|*]x•h|*l Ë≈l¡x d*˝Pw≈RÁ*|x Ax•…|JÁ* Õ*l*l,C*l

¡x•…Ó*Áx•\*lÆÕ**l. "Õ**l EJkÓ*¡* ¿*‡w≈l*•ø "yÕ**•ø

¡*\x|*l¡x•\*lÆÕ**l. P”…œ ¡*<Õ*RÁ*l‚ Õx•|*#J|*Õ*ÏÁ*\**lø

Õ*l•f∏¡x•h¶*l, "A*h¡J]*Õ**lø "¶*e∏, ¡x•”…æ*Õ**lø ıÁ*”Ø∏y.

ËA*\* ¡x•…Ó* Ëh|JÁxÈ ©*“mÒ d*Ω∆…]*l ¡*lf›ly. "|*l ıÕ*lπ

Õxl|*lD* ¡JÕ**lø ∂y©*lÕ*Ï|*l. '|x”…¡*Áx•h¶* *]*Á*\**lø

d*Ω©*lÕ*Ï|*l. ëëŒh ¿Jhœíí ÷h|*l A*mÕ*Ï ©Jy flP∏y.

¡x•…Ó*Õ**lø ıÁ*”Ø©*ml ıÕ*lÁx "d*Chd* ¡*±*ÀÕJe ¡*h¶*l|J|*]x

d*¡*<‚ ∂ ©*µ\*Õ**lø bÛlÀ Ax•]*Áx *¶x›ly. "æ*v Á*h®x≈l ¡Jm

366365

œ]*lÁJf¡x•h¶*l Ëıøy. |x…Õ*]*Âr ÓJ”≤*vx Õ*Rfy. flÓ*

Õ*Rfy. æJC* ∂Ì*y∏y. æJC*˘h|* ¡x•…Ó*Õ*˙ $d*]* "fTÁ*\**•ø

fl›l©*ml "Wld*ÕJ|* ¿*‡w mà©*lÕ*Ï|*l.

(18) ı]*lÓ*≈ll¡*w fl*]* ©*hÁ*|*Âr ÷±*lÀ Ax•d*lw ¡*\x˘y ?

Wld*”]xh|*l dx•…y∏¡x•\*lÆÕ*Õ*]*l ıÕ*lπ ¿*d*l”Á*\Je]*ËA*l|*l.

Ó*”Ó*hÌ*|*Âr ı…Õ*Ï nË^x… nË^ ©J“Öv≈lmr|* ©xø…Ød***lø

¡J‚#Jyy. EJÁ*]*•¡*]Jey. ©xø…Ød*]*l ıÕx•π¶*x ¡J¶*lA*]*®x

A*]*Ûml ıÕ*lπ ¡JmÕ**lø Õ*C≤*v Õ*R¶*ml Ë]*lÕ*]*l. "Õ*]*l

ıÕ*lπ*lø ¡x\*¡xÚ\x|*l ıÕ*lπ*lø ÓJ”Ó*hÙ¡* ∂Wl±*Á*\*Âr Õ*ll\*le©*ml

Ë≈l©*lÕ*]*l. "hd*A* Wld*”]* "h|*ÕJ|* ÕJ¡Jod*l≈lv˘h|*

Õ*l]*l\JÁ*ßx…fy. ı|Jv‡<‚CÕJe "Õ*]* ©*A*ÕJ©*Õ**lø d*CÊ∏.

©*|J nhfi≈Rey (nË^]x). ıÕ*lπ A*˝|*≈l|x•\*Áx ÕJ∏©*lœw]*lÕ*

∂ ¿J¿*“d* Ëhæ*lÕ**lø *hby. ı…Õ*Ï Ë≈l©*lÕ*Ï|*xømr ıÕ*lÁx

∂d**l ı…¶*lÕ**l. Õ*lAJd*π]*, ©Jæ*l ©*hd*]* Ó*”d*C¡*< ©*d*§hÁ*Õ**lø

Ax•h|*ml "Õ*¡J¿*Wmr˘|*a]x tl√ Õ*llıÁ*\*l ÃJÁ*Õ*d*]*l

]*Ù∏]*lÕ* Á*”h≤*Á*\* "æ*C≈l*|* Õ*l•m¡* ∂ Õ*lA*ı…≈l]*lÁ*\*

"Ó*]x•…¡*< ©*d*§hÁ*Õ**lø "*lÃ*W∏y.

(19) ÷±*lÀ ©*m Ë”A*πÌ*≈lv ∂Ì*]*Ix≈lÂr EJy˘y ?

#xÎhe¡* WÌJ]* Õ*ld*l w ∂¿xÁ*Dh|* Õ*ll¡* wJÁ*lÕ*Ï|x…

Ë”A* πÌ*≈lv. ¡J≈R, ÕJÌJ, Õ*l*©J $h˘”≈lÁ*\* *l ø

ıÁ*”Ø∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l. $|*l Ax‚l∆ Õ*ld*lw Á*hfÁ*• "*“›l©*lÕ*Ï|*l.

à…±*π, A**lÕ*lhd*, m¡*<π‚, Wl…]J, ©*lmÃJ Õ*ld*lw ÁJev ÷mr]*•

Ë”A*πÌJyÁ*\Je|*a]*l. O”… ¿*h¡*]*]*l Ax…\*ldJw]x : ëë÷mr

d*Ó*∏§ehd*m• Ë”A*πÌ*≈lv ©Jæ*x≈ll ¿x”…±*sÕJ|*l|*l. "h≤*

Ë”A*πÌJy≈ll |x…Õ*yÁx ©*Õ*R* !íí

Ë”A* πÌ*≈lv ÓJ©*lÕ*Ï|*yh|* ÓJ”Ó*hÙ¡* Ê…Õ**|*

dx•h|*]xÁ*Dh|* |*•]*W|*la, ∂]x•…Á*C, ©JÕ*l≤*Cv, Õ*l*¿Juhœ,

©*A*x, ¿*•]*d** ∏µ]* EJkÓ*¡*¿*‡w, ÌxÎd**C, ıd*C Ê…Õ**|*Âr Ë]*lÕ*

dx•h|*]xÁ*\**lø ÷|*ly©*lÕ* ¿*‡w Õ*ld*lw A*lÛlÀ ©JÕ*ÏÁ*\* Ëhæ**

|*•]*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ≈R]*l W…]*CÕ**lø ©*hÓ*˙‚v ¡JÓJf

¡x•\*lÆÕ*]x•… "h≤*Õ*]*l Õ*ldJCÕ*Ï|*yh|*m• |x•]x≈l|*

©JÕ*l≤*Cv Ax•h|*ldJw]x.

Ë”A*πÌ*≈lv ÓJmx›lmr|x ≈RÕ* Wæ*ÕJ|* ∂æJCd*π

©Jæ*x≈lm•r Ó*”Á*œ ©Jæ*CWmr. W…]*CÕ*Ï ‡”≈R¿*‡w. "|**lø Œfl©B

¿*‡w≈lJøe Ó*yÕ*œv©*ßx…¡*l. |xÎÕ*©J¡J<dJÚ]* Ó*¶x≈lßx…¡xhË

œ…Õ*” ∂¡Jh¡x<≈ll\*ÆÕ*]*l "©*‘Âd* ("Vh¶*) Ë”A*πÌ*≈lv Õ*”d*Õ**lø

ÓJ©*ßx…¡*l. Ë”A*πÌ*≈lv Õ*”d*Õ**lø |*˝[*ÕJe ÓJÂ∏y.

(20) ¿J©*i Á*”h≤*Á*\* "æ*C≈l*|*Âr ÷±*lÀ Ax•d*lw ¡*\x˘y ?

O”…Õ*l|J”Õ*R≈l‚, O”…Õ*l|JÁ*Õ*d* AJÁ*• >•…Á* ÕJ∏±*s

Õx•|*#J|* 'd*wÕ*l Á*”h≤*Á*\* ©J“æJC≈l|*Âr ¡*”Õ*l d*Ó*Ò˘y. ı…Õ*Ï

Ã*Á*Õ*˘È…dx≈l æxC…≈lÕ**lø Õ*l** Õ*R¶*ldJw Õ*l*©*§*l ø

"|*]*Âr>l… x#xÁx•D∏˘]J|*]x "|x… nh|*l Wæ*ÕJ|* ©JÕ*R*C

© *Õ *RÜ ∏ µœ≈RÁ * lÕ * Ï| * l . ©J “æJ C≈lÕ * Ï ~¡JÁ * ”d xÁ x

©*AJ≈l¡*ÕJ|*l|*l. ©J“æJC≈lÕ*Ï Õ*l*©*l§ "#x≈llÕ*Ï|**lø

ıÂr©*lÕ*Ï|*l.

&¿x•…Ó*ı±*œw* ¿x•r…¡*Á*\**lø ßJ›lÓJ˚* Õ*Rfy. $|*l

ıÕ*lπ ©J“æJC≈l‡Ú]*Â. $|*l ËA*\* 'd*wÕ*lÕJ|* 'Ó*ı±*dB. &

'Ó*ı±*dB Õ*lhd*”Á*\**lø æJCJÌ*]*Ix≈lÂr Ó*â∏y.

368367

(21) |*l]*ÃJC©*Á*\* ıÁ*”A*|*Âr ÷±*lÀ ©*m EJy˘y, "|*¡JÚe

~*l O¡x< WÜ∏¡x•hfy ?

d*Õ*lπ |*l]*ÃJC©*Á*\* "yÕx… $mr˘]*lÕ*Õ*]*l ¡xmÕ*y]*lÕ*]*l.

Õ*ld*•w ¡xmÕ*]*l ∂ "ÃJC©*Á*\*l ¡xÛÀÕxh|*l Ó*yÁ*Ω©*lÕ*]*l. "Õ*Ï

¡xÛÀÕ*Ï ÷hËl|**lø "Õ*]*l Õ*l*Á*h¶*]x ∂ÁxÈ "Õ*ÏÁ*\**lø œ|*laÕ*Ï|*l

"œ ©*lmÃ*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. Õ*l|*C (©x]x) ÷hËl|*l nh|*l ËmÕJ|*

Ã*•d*. "|*l nÕxlπ Õ*l*l±*Cx•\*¡xÚ ¡JÂÛlÀ|J|*]x Õ*ldxw "Õ***lø

¡xÎ b¶*|*l. "*d*h]* ∏Á*]x…Ûl b…f Õx•|*#J|*Õ*ÏÁ*\**lø

©x…|*lÕ*Ï|*l, ÷#x "f¡x "e≈llÕ*Ï|*l $x•øh|*l |*l]*ÃJC©*. ¡Já,

fi…Á*\**lø ¡*lf≈llÕ*Ï|*• "x…¡* ©*h|*Ã*vÁ*\*Âr |*l]*ÃJC©*ÕJe

Õ*RÓ*v¶*lÕ*Ï|*l. ¡J|*hËyÁ*\**l ø Œ|*lÕ*Ï|*l, ∏x…Õ*R

x•…¶*lÕ*Ï|*l, A*Á*ml ı|x” Õ*R¶*lÕ*Ï|*l, "Or…mÕJ|* ßxÎÁ*\**lø

'Ó*>•…e©*lÕ*Ï|*l, $dJC˘Á*\*l ¡xmÕ*Ï |*l]*ÃJC©*Á*\*l. Õx•|*ml

ıÕ*lÁx $hd*A* |*l]*ÃJC©*Á*\*l $|x ÷*løÕ*Ï|*l Õ*l*ÁJΩy.

"*hd*]* "Õ**lø ıÕJy©*ml œ…Õ*”ÕJ|* Ë≈l¡x≈ll\*ÆÕ*]Jey.

Õ*llh|x fl≈l ıÕ*lπ ¡xÎÁx ∏‡Ú|*hdx>l…. & |*l]*ÃJC©*Õ**lø

dx•me©*ml ıÕ*lπ ©*•¡*<π Ó*”Exk≈l*lø 'Ó*>•…e∏y. Ax•©*|J|*

∂]x•…Á*C¡*]* "ÃJC©*Á*\**lø Õ*Rf¡x•DÆy. ıÕ*lπ Ùd*w¿*‡w≈l*lø

Õ*˝˘—Áx•D∏¡x•DÆy. Ó*”Ó*hÌ*|*Âr ©Jæ*CWmr ÷*løÕ*Ï|*l ≈RÕ*Ï|*•

$mr.

(22) ÷±*lÀ Ax•d*lw $±*À |x…Õ*dx≈l (©*Á*l‚ñıÁ*lv‚) Õxl…#x

æJC* Õ*Rf˘y ?

÷mr ËÁx≈l Õ*CÁ*”dx›lh|* Õ*ll¡*w]Je|JaÁ* Õ*Rd*” ~¡JÁ*”dx

©Jæ*C. ıÕ*lÁx n\xÆ≈l|xh|*l dx•…]*lÕ* ≈RÕ*Ï|J|*]x•h|*]*Âr

"≤*ÕJ ıÕ*lπ Õ*l*©*l§ ≈RÕ*Ï|**lø "Ü¡*ÕJe Ë≈l©*lÕ*Ï|x•…

"|*]*Âr Õ*l*©*§*lø ~¡JÁ*”Áx•D∏y. ∂]*hÃ*|*Âr Õ*l*©*l§ ©*•µm

Õ*©*lwÁ*\*Âr ~¡JÁ*”dx›lh|* ımlrÕ*hdx "ÃJC©* Õ*R¶*ßx…¡*l.

¡*”Õxl…‚ ı…Õ*Ï ©*•¡*<π W±*≈lÁ*\*m•r ı]J¡J]* ÃJÕ*xÁ*\*m•r

Õ*l*©*§*lø ~¡JÁ*”Áx•D©*ml ©Jæ*CÕJÁ*lÕ*Ï|*l. "ÃJC©*|*Âr ¡*”Õ*l

d*Ó*Ò˘]*lÕ*Ï|*l ËA*\* Õ*llVCÕJ|*l|*l.

ı…Õ*Ï O”…A*y≈l Õxl…#x æJC* Õ*R¶*ßx…¡Je|*aÂr O”… A*y≈l

Ó*˚*Õ**lø ıÕ*lπ ÷|*l]*l $ÛlÀ¡x•DÆy. ¡*‚l∆ ]xÓxÒÁ*\**lø Ëf≈l|x,

d*|x…¡* |*˝√À›lÛlÀ "Õ***lø x•…fy. "Õ** ÓJ|*Á*\**lø

Õx•|*ml, Õ*llh|*lÕ*y≈lld*w A*\*˘ Ë‚∆|* ]x…±xπ≈l P…dJhË]*,

¡x•]*\*Âr W]JÊ©*lÕ* ∂Ã*]*‚Á*\*l, ¡xΡ*ÛlÀÁ*\*l, ÷|x ¡*Õ*Ì*Á*\*l

Õ*ld*lw "Õ** ¡xÎ≈lÂr]*lÕ* ¿*hVl, Ì*¡*”, Á*|J Ó*|*πÁ*\**lø x•…¶*ld*w

Ax•…ey. Õ*llh|x Ó*Ï*¤ ÓJ|*Ó*|*πÁ*DÁx Ëıø (x•…fy). ©*|*C &

y…œ≈Re Õ*llh|*lÕ*y∏y. $|*]*hdx>l… Ó*Ï*¤ Ó*Ï*¤ "æ*v

dJ∏*Õ*]xÁx ∂Ì*y∏y. ıÕ*lÁx "W¿J”hd*Õxı∏|*Âr, ~¡JÁ*”dx

›lh|* ¡x…Õ*m Õ*llVÕ**lø x•…fy. & y…œ≈Re Õ*l•]*l

œhÁ*\*Õ*]xÁx ∂Ì*y∏y. Õ*llh|x ¡*‚l∆ Õ*llÙo "hd*]B|*˝√À›lh|*

O”… A*y≈l*lø x•…fy Õ*ld*lw Õ*l*©*§*lø "Õ** |x…A*|* ßx…]x ßx…]x

ÃJÁ*Á*\* Õxl…#x ¡x…h˘”…¡*y∏ & Õx•|*Â*hdx x•…fy.

©*•µm ]*•Ó*Á*\*l : Áx•…¶x≈l Õxl…#x nh|*l ¡*y≈l Ì*l¡xÚ

Á*l]*lœ∏, "|*]* Õxl…#x Õ*l*©*§*lø ~¡JÁ*”Áx•D∏, Ax•\x≈llÕ*

*¡*<d*”, Ì*h|*”bhË, Œh¡J]*, OÕ*, ]JÕ*l, ¡*˝±*∆, |x…W $dJC˘

Ó*˚*Á*\*l "≤*ÕJ ıÕ*lπ $±*À |x…Õ*dx≈l Ùd*”Õ**lø ıÕxlπ|*ly*ÂrÛlÀ

¡x•h¶*l ¡*‚l∆ dx]x|*l¡x•h¶*l ÷Õx›l¡*Ú|x x•…¶*ld*w Õ*l*©*§*lø "Âr

~¡JÁ*”Áx•D∏y.

370369

©*•¡*<π ]*•Ó*Á*\*l : ıÕ*lπ $±*À|x…Õ*dx≈l Ùd*”|x|*ly*Âr

¡*lDd*l ¡*‚l∆ Õ*llÙo¡x•DÆy. A*lËl^Á*\* Õ*læxC "≤*ÕJ A*˝|*≈l|*Âr

("JA*d* Ì*¡*”|*Âr) ıÕ*lπ $±*À|x…Õ*dx≈l Õ*R*∏¡* Õ*l•œv≈l*lø

Õ*l•f∏ ¡x•DÆy. Õ*l•#JæJ]*, "JA*d*, ∂EJk "≤*ÕJ ßx…]x

≈RÕ*Ï|J|*]*• Ì*¡*”|*Âr Õ*l*©*§*lø ~¡JÁ*”Áx•D∏y. P”…œ, ¡*]*lIx

$dJC˘ ≈RÕ*Ï|J|*]*• |xÎW¡* Á*l‚Á*\*#x•r…, ©*dBñÙdBñ∂*h|*

Ó*yÓ*˙‚vdx, ¿Jhœ $dJC˘Á*\* W±*≈lÁ*\*#x•r… Õ*l*©*§*lø

~¡JÁ*”Áx•D∏y.

(23) ≈RÕ* ©*|*lÈ‚Õ**lø ı…Õ*Ï ßx\x∏¡x•\*lÆœw]*lWy ?

≈RÕ* ©*lÁ*l‚ ıÕ*lπÂr œ…]J "ÃJÕ*W]*lÕ*Ï|x•…, "|**lø

ßx\x∏¡x•DÆy. ©xµÎ≈lv, ¡*]*lIx, W¿*“Óx”…Õ*l, Ô*dx, ¡*<Õxl, d*˝Pw,

ı±*ÚÓ*Ûdx ©*d*C©*hæ*dx Õx•|*#J|* ©*lÁ*l‚Á*\**lø nh|x•h|Je

ßx\x∏¡x•\*Æßx…¡*l. Ó*”œ œhÁ*\*l nh|x•h|*l ∂≈lla¡x•h¶*l

÷¶xb¶*|x "|*]* Õxl…#x æJC* Õ*Rfy. & ©*lÁ*l‚Õ*Ï ıÕ*lπ

*¶*dx≈lÂr Ó*”d* C¡* <ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï nh|*l Õ*llVCÕJ|*

©*|*lÈ‚Õ**lø ßx\x∏¡x•hf]J|*]x $d*]* ©*|*lÈ‚Á*\*l dJÕJe>l…

ıÕ*lÁx "hfi¡x•\*lÆÕ*Õ*Ï. ıÕ*lπÂr *Õ*l”dx≈l•, ©JA*©*Õ*˙

$|*l a|J|*] x $d*] * © *lÁ *l‚Á*\ xm r dJJe>l… ıÕ*lÁ x

Õ*¿*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. ©*lÁ*l‚Á*\**lø ßx\x∏¡x•\*Æml Ó*”œıd*C ¡x•x≈l Ó*¡*<

"æ*vÁ*h®x ¡JmÕJ|*]*• Wl…©*#Je¶*ßx…¡*l.

ı…Õ*Ï Ë”A*πÌ*≈lv "≤*ÕJ ©*d*CÕ*hœ¡x≈l*lø ÕxlÎÁ*•f∏

¡x•hf|*a]x, 'D|* ÷mr ©*|*lÈ‚Á*\*l dJÕJe>l… ıÕ*lπÂr

ßx\x≈llÕ*Õ*Ï. & JmlÚ ©*|*lÈ‚Á*\*Âr nh|**lø ∂≈lla¡x•h¶*l

ßx\x∏¡x•DÆy. "Õ*ÏÁ*\*l ñ Õ*R*W…≈ldx, æxÎ≈lv, Ë”A*πÌ*≈lv

Õ*ld*lw ©*d*CÓJmx.

(24) ı* ø ≈RÕ* | *lÁ *lv‚Õ* *l ø J¿ *Ó *f∏¡ x•\* Æml

Ó*”≈lœø©*lW?

©*|*lÈ‚Á*\**lø ßx\x∏¡x•hf]J|*]x |*lÁ*lv‚Á*\*l dJÕJÁx…

¡*‚π]x≈RÁ*lÕ*Õ*Ï. ∂|*]*• |*lÁ*lv‚Á*\**lø J¿*Õ*Rf¡x•\*Æml

Ó*”d*C¡*< Ó*”≈ld*ø Õ*R¶*lÕ*Ï|*l 'd*wÕ*l. ∂ÁxÈ Õ*ll*ø¶x ßx…Á*

©JÜ©*lÕ*Ï|*l. & Ó*”≈ld*ø ¿*d*l”W* Õxl…#x ÷]*¶*• ¡*¶x›lh|*m•

|JD Õ*R¶*lÕ*hd*A*l|*l. ı…Õ*Ï ¡JÕ*lÕ*x•ø…, ¡x•”…æ*Õ*x•ø…,

"A*h¡J]*Õ*x•ø… J¿* Õ*Rf¡x•hf]J|*]x 'D|* |*l±*À Á*l‚Á*\*l

dJÕJe>l… ¡*‚π]x≈RÁ*lÕ*Õ*Ï. ÷mr |*lÁ*lv‚Á*\*l "A*h¡J]*|*

Ó*yÌJ]*¡*]*l. ÷mr |*lÁ*lv‚Á*DÁ*• ¡x•”…æ*Õx… Õ*l•m. $|**lø

J¿* Õ*Rf˘]J|*]x ÷mr ËÁx≈l |*lÁ*lv‚Á*\*l ¡*‚π]x≈RÁ*lÕ*Õ*Ï.

∂|*ayh|* ıÕ*lπ Á*Õ*l*Õ*xømr ¡x•”…æ* "≤*ÕJ "A*h¡J]*Õ**lø

©*|xËf≈lml ~¡JÁ*”Áx•D∏y.

(25) ≈RÕ* $h˘”≈l ıÕ*lπ*lø AxÌJoe dx•h|*]x Ó*f©*lÕ*Ï|*l ?

‡W, ¡*‚l∆, JÂÁx, Õ*l•Á*l Õ*ld*lw d*“Ex. $Õ*Ï ∞|*l

EJkx…h˘”≈lÁ*\*l. $Õ*ÏÁ*\**lø ©*h©*¢d*|*Âr "*l¡*”Õ*lÕJe

¿x•”…d*˝h, Ì*¡*l<¤, ÊAJ“, ˇJ”‚ Õ*ld*lw d*“¡B ÷h|*l ¡*]x≈lldJw]x.

ÕJ¡B (ßJ›l), ÓJΩ (¡xÎÁ*\*l), ÓJ|*h (ÓJ|*Á*\*l), 'Ó*©*µ

(fl*x…h˘”≈l) Õ*ld*lw ÓJ≈ll "≤*ÕJ Á*l|* (Õ*lm|J“]*) $Õ*Ï

∞|*l ¡*Õxlv…h˘”≈lÁ*\*l.

≈RÕ**l d**ø $h˘”≈l ıÁ*”A* Õ*Rf¡x•\*lÆÕ*Ï˘mrÕx˙…

"h≤*Õ**l "Õ*ÏÁ*\* |J©*JÁ*ldJwx. "Õ**l d**ø Á*ly d*mlÓ*#J]*.

¡*˚x•…Ó*ı±*œw* nh|*l ©*lh|*]* Õ*‚vx x•…fy : ëë& |x…A*Õ**lø

nh|*l ]*≤*¡xÚ Ax•…Â∏, Ê…ÕJd*π*l & ]*≤*|*Âr ¡*lDœ|Jax.

372371

Ël˘—≈ll $|*]* ©J]*Ö. Õ*l*©*l§ (¡*l|*l]x) mÁJÕ*ll.

Ó*hÌx…h˘”≈lÁ*\*l ]*≤*¡xÚ ¡*fiÀ|* ∞|*l ¡*l|*l]xÁ*\*l. ∞|*l

W±*≈lÁ*\*l (¿*Ëa, ]*•Ó*, ©*Ò¿*v, ]*©* Õ*ld*lw Á*hæ*) "Õ*ÏÁ*\*

∂AJ]*. Ël˘—≈ll (©J]*Ö) Ó*”Ì*h¶* Á*|*amÕ*l≈lÕJ|* & ∞|*l

¡*l|*l]xÁ*\**lø ı≈lhœ”∏|*]x, d**ø Á*ly≈R|* Ë”AJπ*h|*Õ**lø

©x…]*ldJwx. ı±JÚ\*Ê›lh˘|*aÕ**l d*lhÛ ¡*l|*l]x ($h˘”≈l)Á*\*

d*lDd*¡x•Ú\*ÁJe ¡x\*¡xÚ b…\*ldJwx.íí

Ó*”dJCAJ]*|* ∂Ì*]*Ix>lh|*]x $h˘”≈lÁ*\**lø ∂≈R

©*hËhæ* Ó*ÛÀ W±*≈l Ó*|J≤*vÁ*Dh|* ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l "h|*]x

Õ*Rd*” $h˘”≈lÁ*\*l Õ*l*∏§* "Ü…*¡xÚ n\*Ó*¶*lÕ*Õ*Ï. ≈RÕJÁxÈ

nË^*l Ó*”dJCAJ]*|*Âr ©*hÓ*˙‚v x#x©*ldJwx•, "Õ**l

$h˘”≈lÁ*\* Ó*]*Õ*l Õ*]* Ó*¶x≈lldJwx. Ó*”dJCAJ]* ∂Ì*]*Ix≈ll

$h˘”≈l ©*hËhÜ $|*a]*• ©*A* Õ*l*∏§* Õxl…#x ÷Ì*oy¡x

Õ*Ø©*ßx…¡*l. ≈RÕJÁxÈ ¡*‚l∆Á*\*l ©*lh|*]*dx≈l ¡*¶xÁx Œ¶*lÕ*Ï|x•…,

"|**lø ıÁ*”Ø∏ "|x… x•…ÛÕ**lø O”…¡*˝±*∆* ÓJ|* Ó*|*πÁ*\* Õxl…#x

d*]*ßx…¡*l. ≈RÕJÁxÈ ‡WÁ*\*l #F‡¡* W±*≈l, Õ*Rd*l, ©*he…d*

¡x…\*ml "Óx…‡<©*lÕ*Ï|x•… "|**lø ıÁ*”Ø∏ ëëJ]J≈l‚,

J]J≈l‚íí JÕ*l ¡x…\*ml Ó*”≈lœø©*l. 'D|* Õ*l•]*l

$h˘”≈lÁ*\*l (Õ*l•Á*l, JÂÁx, d*“Ìx) ¡J≈lv¡JÚe Õ*l*∏§*

Õxl…#x ÷Ì*oy¡x $]*#x…ßx…¡*l. ı…Õ*Ï ©*lÁ*hæ* |*”Õ*C, ©*¡*Ú]x, 'Ó*ÏÒ,

¡J]*, ]*lÙ¡*]* œhfÁ*\*l Õ*ld*lw Õxld*we* AJ∏Áx Õ*Êv©*ßx…¡*l.

$h˘”≈lÁ*\**lø O∏w*Âr¶*lÕ*Ï|*l "d*Chd* Õ*llVCÕJ|*l|*l.

$h˘”≈lÁ*\*l |*hÁx ÷b^©*lœw|*a]x ı…Õ*Ï ~¡JÁ*”Ùd*wdx ©JÜ©*lÕ*Ï|*l

"©Jæ*C. Ó*”œ>•h|*l $h˘”≈lÁ*\**lø EJÁ*]*•¡*dx›lh|*

Á*Õ*lı∏y. ≈ll¡*wÕJ|* Õ*RÁ*vÁ*Dh|* Õ*XF*, 'Ó*ÕJ©*, dJ”Û¡*,

Ë”A*πÌ*≈lv, ¡xmÕ*Ï ∂AJ]* Õ*©*lwÁ*\**lø Õ*Êv©*lÕ*Ï|*l, |*Õ*l

Õ *ld *l w Ó * ”dJ CAJ]* $dJC˘ Õ*RÁ*vÁ*\ * r Ó * ”œ>•h|*l

|*hÁx>lb^©*lÕ* $h˘”≈lÁ*\**lø ıÁ*”Ø∏y. $h˘”≈lÁ*\**lø

ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l Õ*l*©*§*lø ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l. $h˘”≈lÁ*\*l Õ*l*∏§*

Ó*”d*C¡*< ©*AJ≈lWmr|x ©*“d*¤ ~**•ø Õ*R¶*#J]*Õ*Ï. Ë”A*πÌ*≈lv

ÓJmx≈ll fl*x…h˘”≈lÕ**l ø ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l. Õ*XF*Õ*Ï

JÂÁx≈l*lø A*dx•…fi≈lÂr¶*lÕ*Ï|*l. dJ”Û¡* ¡*‚l∆Á*\**lø O∏wÁx

d*]*lÕ*Ï|*l. ˘…Ôv¡Jm ©J¡*±*lÀ "ÃJC©* "Õ*¿*C ßx…¡*l. "h|*]x

$h˘”≈l ∂¿xÁ*\*l ËmÁ*lh˘ ‡<…‚ÕJÁ*ld*w ¡x•xÁx *O∏

Ax•…Á*lÕ*Õ*Ï.

(26) ÷±*lÀ ˘Õ*©* 'Ó*ÕJ©* Õ*ld*lw EJÁ*]*Ix Õ*R¶*lWy ?

]Jœ” ©*Õ*l≈l ©*hÓ*˙‚v ÷Ì*o]*W]*lÕ*Ï|*¡xÚ EJÁ*]*Ix>lh|*l

¡*]x≈llÕ*]*l. ÕxΡ*lh˚* ~¡J|*O, OÕ*]Jœ”, Áx•…¡*l#J±*ÀWl

Õx•|*#J|* W¿x…±* ©*h|*Ã*vÁ*\*Âr ]Jœ” EJÁ*]*Ix Õ*Rf˘]J|*]x

ı…Õ*Ï "Ó*˙Õ*vÕJ|* M*m Ó*¶x≈llWy. $f… ˘Õ*©* 'Ó*ÕJ©*

Õ*R¶*lÕ*Ï|*yh|* ı|x”≈l*lø ıÁ*”Ø©*ml ©*AJ≈l¡*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

fi…, ¡Já Õx•|*#J|*Õ*ÏÁ*\**lø ¡*lf|*l ı|x”≈l*lø d*¶x≈llÕ*Ï|*l

©*y≈R|* ∂Ì*]*Ix≈lmr. Ax•]*e* Õ*©*lwW* ©*AJ≈l˘h|* ı|x”

d*¶x≈llÕ*Ï|*yh|* ıÕ*lÁx ∂æJCd*π ¿*‡w mà©*|*l. 'Ó*ÕJ©*

Õ*R¶*lÕJÁxÈ fl*]* ©*A*ÕJ©*Õ**lø Õ*Êv∏y. nhfi≈Re ÕJ©*

Õ*Rfy. ıÕ*lπ ©*Õ*l≈lÕ**lø >•…Á* ©Jæ*xÁJe 'Ó*>•…e∏y.

'Ó*ÕJ©* Õ*Rf ÓJ]*Ix Õ*R¶*lÕJÁxÈ A*Á*l]*ÕJ|* Wld* ∂AJ]*

©x…W∏y. AJml Õ*ld*lw A*Ω∆* ]*©* >•…Á*C ∂AJ]*Á*\*l.

374373

~¡J|*O ˘*|*h|*l 'Ó*ÕJ©*Wy "≤*ÕJ ¡x…Õ*m AJml,

A*‚l∆ ©x…W∏. WldJAJ]*|* Õ*lA*d*“Õ**lø œD|*l¡x•. e…dx≈lÂr

$|**lø ¡J‚lW : ëë≈R]*l "œ≈Re ∂AJ]* ©x…W©*lÕ*]x•…

"≤*ÕJ "œ… ¡*fÕxl ©x…W©*lÕ*]x•…; ≈R]*l "œ… ı|x”

Õ*R¶*lÕ*]x•… "≤*ÕJ ı|x”≈lxø… Õ*R¶*]x•… "fllvJ "Õ*yÁx

>•…Á*Õ*Ï 'Ó*≈ll¡*wÕ*mr, ∂|*]x ≈R]*l d*Õ*lπ gÛ, WAJ]*Á*\*Âr

Wld*ÕJe]*ldJw]x•…, ı|x”ñ÷Ì*o]*Á*\*Âr ¡*”Õ*lË|*—ÕJe]*ldJw]x•…,

"h≤*Õ*]* ÷mr dx•h|*]xÁ*\**lø >•…Á*Õ*Ï ıÕJy©*ld*w|xíí.

(27) ≈RÕJÁxÈ Õ*lmÁ*lWy ?

]Jœ” ©*Õ*l≈l Ó*Ì**‡”>l Õ*lh|*Á*œ›lh|* *¶x≈lld*w|x.

"|*]* ıWld*wÕJe ı…Õ*Ï ]Jœ” ¡*fÕxl Ó*”Õ*R‚|* ∂AJ]*

©x…W©*ßx…¡*l. ]Jœ” fi…, ¡Já ©x…W©*ßJ]*|*l. ÷¶*Õ*lÁ*lÈÂÁx

Õ*lmÁ*ßx…¡*l. $|*yh|* ©*•≈lvJf (PhÁ*\J)›lh|* '∏]JÛ

*¶x≈llÕ*Ï|*l. $|*yh|* ©x…W∏|* ∂AJ]*Õ* Ï © *y≈Re

Ó*Ì**ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ©*fmÕJ|* Ë®xÀ≈l*lø æ*y∏y |*Ó*Òe* ÌJ|*]*

"≤*ÕJ Ë®xÀÁ*\**lø Ax•|x|*l¡x•\*Æml 'Ó*>•…e©*ßx…fy.

Õ*lmÁ*lÕ*Ï|*¡xÚ Õx•|*ml Õ*l*©*l§ Õ*ld*lw |x…A*¡xÚ W¿J”hœ

¡x•fy. e…dx "≤*ÕJ 'Ó*ı±*œw* ¡xmÕ*Ï ¿x•r…¡*Á*\**l ø

Õ*lme¡x•\*lÆÕ* Õx•|*ml Ó*â∏y. flÓ*Õ*lΩ 'Ó*>•…e∏ A*d*lw

ıWl±*|*±*lÀ ©*Õ*l≈l flÓ* ∂Ì*y∏y. Ó*]*Õ*Rd*π* ˘Õ*Cd*“Õ**lø

xx›ly. æJCJÌ*]*Ix Õ*Rfy. ÁJDÁx•…Ó*Ï]*|* WÌJ]*

Õ*R¶*˘y. Ê…Õ** Õ*CÕ*©xµ A*hÙ¡x Õ*llhdJ|*Õ*Ï WÌJ]* Õ*R¶*˘y.

nh|*l ©*Õ*l≈l ßx…]x≈lÕ*]* ËÁx È |*l±*À ÃJÕ*x›l|* aÂr

Õ*l]xd*lbf. ∂AJr|*¡*]*ÕJ|* Ùhd*x ıÕ*lπ|JÁ*Â. ]Jœ” A*d*lw

Ôh®xÁx Õ*lmey. Ø…Áx ¡*”Õ*lË|*—ÕJey.

Õx…\x "d*CÕ*l•mCÕJ|*l|*l

Õ*C≤*v Õ*Rd*l Õ*ld*lw $∏Ò…®B ∂¶*ld*w ˘*ñ]Jœ”Á*\**lø

¡ *\ x≈llÕ* "x…¡ * fl*y|Ja] x. ¡ *lf≈llÕ* Ï|*l Õx•…Ê*

Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l Õ*R¶*ld*w ÕJ]*Á*\**lø Õ*C≤*vÕJe ¡*\x≈llÕ*

"x…¡* fl*y|Ja]x. |*l±*À Ì*Û|* fl*]* ©*hÁJœ≈Re Õ*ld*lw

fl•EJ¶*lÕ*Ï|*]*Âr œhÁ*\*lÁ*\**l ø Õ* C≤*vÕJe ¡*\x≈llÕ*

fl*y|Ja]x. W#J©* Ê…Õ**, ∏ıÕ*R x•…¶*lÕ*Ï|*l, ∏Á*]x…®B,

b…f ©x…|*lÕ*Ï|*l, ÷#xñ"f¡x œ*løÕ*Ï|*l Õ*ld*lw "x…¡* ¡*˝d*CÁ*\**lø

Õ*R¶*ld*w Õ*±*vÁ*\**lø $Õ*ÏÁ*\*Âr>l… ¡*\x≈llÕ*Õ*]*l $|Ja]x.

÷h≤* ¿x•…Ì*ı…≈l ! Õ*l*l±*C Ã*•WlÁx ı˘v±*À '|xa…¿*¡JÚe

Ëh˘|Jax. Ê…Õ**Õ*Ï œ*løÕ*Ï|*l, ¡*lf≈llÕ*|*l; "x…¡* Ë®xÀ

æ*y©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ©*hdx•…±*¡JÚe>l… Wl…©*#Je]*lÕ*Ï|*mr. "|*]*

Øh|x ¿x”…±*s '|Jd*w æxC…≈l $|x. $|*]*Âr ı]*hd*]* ∂dJπ*h|*

"*lÃ*W©*lÕ* Ê…Õ**W|x. Ê…Õ**|* Ó*]*Õ*l '|xa…¿* ©JÜ©*ml

Ó*”œ ¡*<‚Õ**lø ©*y≈Re 'Ó*>•…e∏¡x•\*Æßx…¡*l. ıflÕJe≈l•

©*Õ*l≈l "d*CÕ*l•mCÕJ|*l|*l. ¡*\x|* ©*Õ*l≈l Ó*Ï*¤ Ó*¶x≈llÕ*Ï|*l

"©Jæ*C. "|*l ËA*l Õx…Á*˘h|* œ]*lÁ*lœw]*ld*w|x. Á*f≈R]*|*

Ôh®x ßJy∏|* d*¡*<‚, J*l ©JW* ¡*¶xÁx ©JÁ*lœw]*lÕx, **ø

Ê…Wd* "Õ*Ü≈lÂr nh|*l dJ©*l ¡*fÕxl≈R›ldxh|*l œD›ly.

ı…Õ*Ï "hflld*w Ax…\*ßx…¡*l ëëJ*l ©JW* ÷¶xÁx ©JÁ*lœw]*lÕx,

©*Õ*l≈lÕ**lø Õ*C≤*v ¡*\x≈llœw]*lÕx. **ø Ê…Õ**|* Ó*]*Õ*l '|xa…¿*

÷h|*l M*©*lÕ*Ï|*l ? O”…¡*˝±*∆* |*¿*v* ÷h˘Áx Ó*¶x≈llÕx ?

÷h˘Áx "Õ** |*¿*v* mà©*lÕ*Ï|*l ? J*l & ©*h©J]* Ì*¡*”|*

Ëhæ**˘h|* ÷h|*l Õ*ll¡*wJÁ*lÕx ? ÷h|*l Ùhœ∏y.

376375

Ê…Õ**|* "æ*v "Õ*Ü ı|x”≈lÂr ¡*\x˘]*lÕx. ©*Õ*l≈l|* ËA*l

ÃJÁ*Õ*Ï "J]x•…Á*C|*Âr ¡*\x˘|x. ¡xmÕ*Ï ©*Õ*l≈l œ*løÕ*Ï|*l,

¡*lf≈llÕ*Ï|*l Õ*ld*lw Õ*Rd*lÁ*\*Âr ©*h˘|x. ı*øÂr "EJk*Õ*Ï

ËmÕJe ∂Õ*y∏ Õ*l¡*Ú\*hdx Ê…W©*lÕx. A*˘A*]x≈l|* ©*Õ*l≈l

d*]*lΩ≈l]* Ëhæ**|*Âr ¡*\x˘|x. Õ*llPÒ* ˘*Á*\*Âr Ùhdx Õ*ld*lw

©*h©J]*|* ÃJ]*|* ©*mlÕJe ¡x•]*Á*lÕx. Œ **ø P”≈l Wld*”x…,

"x…¡* ¡xm©*, |x…Õ*]* ÓJ”≤*vxÁx ©*Õ*l≈RÕ*¡J¿* ÷Âr|x ?

"hd*Õ*llvº≈RÁ*l, WÌJy©*l Õ*ld*lw ©*y≈Re *¶x|*l¡x•.

nË^ ÕxÎ|*C |*•]*ÕJΩ≈lÂr Õ*Rd*Jf ¡x\*Áx 'Ó*AJ]*

Õ*R¶*ml ÕxlfiÀml $D|*l Ë]*lÕJÁ* A*˝|*≈l ©*µhË* Ax•h˘

Õ*l]*‚ Ax•h|*ldJwx. ]Jfl¡*lÕ*Ry d**ø Á*h¶** Ex•dx ¡J]*l

Ì*©*lÕJÁ* "Ó*ˇJd*¡xÚ n\*ÁJe Ê…Õ** ¡*\x|*l¡x•\*lÆdJw\x.

]Jœ”≈l ∂AJr|*¡*]* ÕJdJÕ*]*‚ ©*W≈lml flWl…Ja]* Ax•]*Áx

$|* a ¡ *lÙv≈l Õxl…#x ¡ *lDœ]*lÕJÁ* JÁ*] *AJWıh|*

¡*f∏¡x•h¶*l Õ*l]*‚ Ax•h|*ldJwx. $Âr≈l Ê…Õ** $±*lÀ

"ıOod*ÕJe|x. ∂|JÁ*•C Õ*R*Õ* Õ*l•Vv*hdx ©*Õ*l≈l|*

|*l]*lÓ*>•…Á* Õ*Rf¡x•\*lÆdJwx.

O”…≈lld* ]J¡BMxmr]B Õ*ld*lw ∂∏ÀB (Austin) ©*Õ*l≈l|*

Ó*”Exk Ax•h˘|*a]*l. "Õ*]*l |*¿*m¡*< ÓFh¶*lÁ*\*±*lÀ ËfT Ó*”œıd*C

Ó*¶x≈llœw|*a]*l. "Õ*yÁx nh|*l ¡*<‚ "d*CÕ*l•mCÕJ|*l|*l. "Õ*]*l

nh|*l dJ©*l ©*Õ*l≈l|*Âr ËA*\* ©*hÓJ˘©*lœw|*a]*l. "Õ*yÁx

©*Õ*l≈l A*‚|* ]*•Ó*ÕJed*lw. ≈RÕ* y…œ≈Re Õ*CÕ*AJ]*|*Âr

dx•¶*e|* ÓJ”Ó*hÙ¡*]*l ©*Õ*l≈l|* ËÁxÈ ÷±*lÀ EJÁ*]*•¡*]Je

]*ldJw]x•…, "|x… y…œ≈lÂr ∂æJCœπ¡* ©Jæ*¡*]*• ©*Õ*l≈l|* Ó*”Exk

Ax•h˘|*Õ*]Je Ó*]*Õ*Rd*π* æJC* ©*Õ*R˘≈lÂr ¡*\x≈lldJw]x.

"Õ*]*l "JÕ*¿*C¡*ÕJe nh|*l ¡*<‚ Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï˘mr. "Õ*]*l

Ó*”œ¡*<‚Õ**•ø Ó*]*Õ*Rd*π* ©x…ÕxÁJe Wı>•…e©*ldJw]x. ∂

¡J]*‚¡JÚe Õ*XF*Õ**lø ∂Ì*y©*ldJw]x Õ*ld*lw ØÕ*Rm≈l|*

Á*lAxÁ*\*Âr x#x©*ldJw]x. nh|*l ©*Õ*l≈l ıWl±*Á*\* ¡J\*Ê

dxÁx|*l¡x•h¶*]x, d**ø ¡J\*Ê dJ*l Õ*Rf¡x•h¶*hdJÁ*lÕ*Ï|*l.

J*l 'Ó*JC©* Õ*R¶*lÕ* ©*Õ*l≈l|*Âr ¿x•”…d*˝Á*\*l ©*Õ*l≈l

Ó*”Exk Ax•h˘ Õ*lxÁx Ax•…Á*ml, ÓJ”]*hÃ*|*Âr ¡xmÕ*Ï AJ¶*lÁ*\**lø

AJ¶*lÕx. "Õ*ÏÁ*\*l & ¡x\*e*Õ*ÏÁ*\*l.

ëëÊ…Wd* "Õ*Ü Ù¡*Ú|*l, ©*Õ*l≈l ©*y≈llœw|x,

∂d*h¡*Á*\*l "x…¡*;

"W|xC≈l Á*hÛ*lø bÌ*lo, Õ*ld*lw ıÕJvIJ*h|*|*

ÓJ* Õ*R¶*l;

Ê…Wd* "Õ*Ü Ù¡*Ú|*l, ©*Õ*l≈l ©*y≈llœw|x,

flÁ*œw*Âr "x…¡* dx•h|*]xÁ*DÕx;

>•…Á* ©Jæ*x Õ*R¶*l, ı*ø*lø ı…*l "Pv∏¡x•;

ÓJ”Ó*hÙ¡* Ê…Õ**Õ*Ï Õ*R>l≈l ÷]*¶*l ˘*,

& Ê…Õ** ı…Á*lv\xÆ≈l ÷]*¶*l ¡*<‚|* ∂≈ll±*C¡xÚ ©*Õ*R*;

~¡Jhe≈Re Ëh˘]*lÕx, ~¡Jhe≈Re Ax•…Á*lÕx,

ı*ø Ex•dxÁx ≈R]*• Ë]*#J]*]*l;

Ëd*w#x≈Re Ëh˘]*lÕx, Ëd*w#x≈Re Ax•…Á*lÕx,

ı*ø Ex•dxÁx ≈RÕ*|*• Ë]*#J]*|*l;

"Õ** Ã*flx Õ*R¶*l, ‡…d*vx Õ*R¶*l,

¡x…Õ*m $|*l Õ*Rd*” ı*ø Ex•dx Ë]*lÕ*Ï|*l.íí

378377

ıflÕJe≈l• Ax…\*l bAJ]B Õ*ld*lw ¡x“®JÀ

Ã*•¡*hÓ*˘h|* ı…x…*l ¡*Âdx ?

©*æ*C ı*Áx ıflÕJ|* ÕxÎ]JÁ*C mà∏dx ?

ı…*l flÓ* Õ*ld*lw ‡…d*vx ∂Ì*y©*lW≈R ?

ı…*l ∏x…Õ*R Õ*ld*lw $∏Ò…ÛlÁ*\*Âr ©*Õ*l≈l ¡*\x|*]x

ıflÕJe≈l• ¿Jhd*dx |x•]x≈llÕ*Ï|x ?

©JW* ÔDÁx≈lÂr Á*hÛml be|JÁxÈ ı*ø

Õ*ll‡wÁJe ≈R]*l ımlrÕ*]*l ?

ñ ñ ñ -ñ ñ

© *Õ * l≈lÓ * ”E x k A x•h˘|* " x…¡ * fl *] * l Ó * ”œ¡ * <‚

Õ*C≤*vÁx•D©*|x 'Ó*>•…e∏ ¿x”…±*s Õ*C‡wÁ*\Je|Ja]x. Ó*”œıd*C|*

˘*Ì*y $¶*l. ı|x”≈l ©*Õ*l≈l ¡*fÕxl Õ*R¶*l. Õ*C≤*v

Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l b¶*l. ©J¡*±*lÀ, ©J¡*±*lÀ ! Õ*XF* ∂Ì*y©*l.

©*Õ*l≈l|* ßx#x œD. ˘*ıd*C|* ∂Ì*]*IxÁ*\**lø ÌJÌ*• d*Ó*Ò|x

∂Ì*y©*l. Õ*ld*lw "Õ*ÏÁ*DÁx |*˝[*ÕJe "hfi¡x•\*lÆ, ßx\x∏¡x•\*lÆ,

nh|JÁ*l, W©*wy∏¡x•. Ê…Õ**|*Âr ≈l¿*©*l§ Ó*¶x≈llÕx. |x…Õ*]**lø

"y≈llÕx. ¡x•…Ix≈lÂr ~¡Jhe≈Re]*l. ı…*l ı…JÁ*l.

æJCı©*l. Á*lA*CÕJ|* ∂æJCœπ¡* Ó*”Exk≈lÂr æ*lÕ*ll¡*l. Ê…Õ**|*

'|xa…¿* Õ*ld*lw ¡x•x≈l*lø "y≈llÕx !

$h˘”≈lÁ*\* O©*lw ÓJmx

|*Õ*l Õ*ld*lw Ó*”dJCAJ]*|* ∂Ì*]*IxÁ*\*l $h˘”≈l ıÁ*”A*¡xÚ

ËA*\* Á*y±*s Ó*”Õ*R‚|* ©*AJ≈l ı…¶*lÕ*Õ*Ï. 'Ó*ÕJ©*, ©Jœ“¡*

∂AJ]* ©x…Õ*x, 'Ó*ÏÒ, ©*¡*Ú]x, ÿJ]*, "yO*, &]*lDÆ, ßx\*lÆDÆ,

Õ*Rh©* Õ*llhdJ|*lÕ**lø ©x…W©*lÕ*Ï|**lø b¶*lÕ*Ï|*yh|* JÂÁx≈l

Õxl…#x ı≈lhd*”‚ |x•]x≈llÕ*Ï|*l. Ë”A*πÌ*≈lv ÓJmx›lh|*

¡JÕ*RhÁ*Á*\* ıÁ*”A* Õ*ld*lw Õ*XF*˘h|* Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*l

ı≈lhœ”∏¡x•\*Æßx…¡*l.

b…˘≈lÂr Ì*©*lÕJÁxÈ, Õ*lhÁ*Á*\*hdx ∂ ¡*¶x, & ¡*¶x

x•…¶*ßx…¶*. ı*ø ¡Jm ßx]*\*lÁ*\* Õxl…#x |*˝√À›lÛlÀ x…]*ÕJe

*¶x. Õ*lx≈lÂr]*lÕ* ©*Õ*l≈l dJ”Û¡* ∂Ì*y©*l. ≈RÕJÁ*m•

nh|*l bh|*lW*Âr |*˝√À≈l*lø x#x©*l. $|*yh|* ı*ø ¡*‚l∆Á*\**lø

ı≈lhœ”∏¡x•. ∏x…Õ*R *˝d*C Õ*llhdJ|*Õ*ÏÁ*DÁx Ax•…Á*ßx…¶*.

ÌJÓx≈l Õxl…#x Õ*lmÁ*l, Õxld*wx≈l AJ∏Áx, Õ*l¡*]*h|* dxÎm

'Ó*>•…e©*ßx…¶*. $h˘”≈lÁ*\* Õxl…#x m¡*<C Õ*Ø∏, d*¡*<‚

ı≈lhœ”∏¡x•. ≈RÕ**l d** ø $h˘”≈lÁ*\* O©*lw ÓJmx

Õ*Ø©*lÕ*x•…, "h≤*Õ**l ¿x”…±*s ∂dJπàÕ*R* Õ*ld*lw ¿Jhd*

Õ*l*©*l§ Ax•h˘]*ldJwx. "Õ**l ©*hÓ*˙‚v ~¡JÁ*”dx≈lÂr

x#x©*ËA*l|*l. "Õ**l "Ü¡* ∂hd*y¡* ¿*‡w Ax•h˘]*ldJwx. "Õ**l

∂æJCœπ¡* Ê…Õ**|*Âr ≈l¿*©*l§ Ó*¶x≈lldJwx. $h˘”≈l ıÁ*”A*

Ax•h|*|x ≈RÕ* ©Jæ*x ©JÜ©*lÕ*Ï|*• "©Jæ*C.

¡*˚x•…Ó*ı±*dB*Âr & y…œ›l|x. Ë”A*π*l $h˘”≈lÁ*\**lø

©*˝√À∏ "Õ*ÏÁ*DÁx ËØÕ*llvV|* ÌJmx ı…f|**l. "|*¡JÚe

Õ*R*Õ * "hd*Õ *llvº Õ*ld *l w ËØÕ*llvº≈RÁ*lÕ* Ï| *l

∂≈lla¡x•\*lÆÕ**l. ∂|*]x ¡xmÕ*Ï |*˝[*©*h¡*mÒ|*, "Õ*l]*d*“

Ó*¶x≈llÕ* $Ìx‹ $|*a EJ‚ fl*]*l "hd*]Bñ|*˝√À Ax•h˘

Ó*”d*CÁJd*π d*mlÓ*ÏÕ*]*l. "hd*]Bñ|*˝√À Ax•h|*lÕ*Ï|*yh|* Õ*l*©*l§

∂d*πıy…¡*<Ix Õ*R¶*ml dx•¶*e, d*¡*<‚|*Âr "hd*Õ*llvº Õ*˝œw

ßx\x≈llÕ*Ï|*l. $|**lø e…dx≈lm•r ¡J‚lWy.

380379

∂Õxl≈ll d** ø "Õ*≈lÕ*Á*\**l ø ÷mr ¡*¶x›lh|*m•

n\*©x\x|*l¡x•\*lÆÕ*hdx, Ax•]*e* W±*≈lÁ*Dh|* $h˘”≈lÁ*\**lø

"hd*Õ*llvVÁx•D©*ËmrÕ** Ó*”Exk ∏µ]*ÕJe]*ld*w|x (" : 2, 58)

∂AJ]* ıÁ*”A*˘h|* Ê…Õ*ıÁx W±*≈l Ãx•…Á*|* ¿*‡w

¡*lh|*lÕ*Ï|x… Ax•]*d*l Ãx•…Á*|* Ë≈l¡x ¡*lh|*lÕ*Ï˘mr. Ã*Á*Õ*hd**

|*¿*v*ÕJ|JÁ*#x… & Ë≈l¡x≈l*lø ıÁ*”Ø©*lÕ*Ï|*l ©Jæ*C (" : 2,

59).

A*d*lw ¡*¶xÁx ÷\x≈llÕ*h≤* $h˘”≈lÁ*\*l Ó*”≈ld*øO…mJ|*

EJkı≈l Õ*l*©*§*lø Ë#JdJÚ]*ÕJe "Ó*A*y∏b¶*lÕ*Ï|*l. (" : 2,

60)

W±*≈lÁ*\*d*w A*y≈llÕ* Õ*l*©*§*lø $h˘”≈lÁ*\* Ex•dxÁx

A*y≈l bÛÀ]x, "|*l ı…y*Âr]*lÕ* A*¶*Á*l b]*lÁJDÁx ∏¡*Úhdx,

AJÁx>l… ©Jæ*¡** Ó*”Exk≈l*lø AJy∏b¶*ld*w|x. (" : 2, 67).

Ó*”œ‡”>lÁ*\* ËÁxÈ ËA*\* ÷Ì*oy¡x $]*ßx…¡*l. ©Jæ*¡**l

ı±JÚ\*Ê≈ll\*ÆÕ*Je, "Õ** ÕxÎ]JÁ*C OÖmÕJ|*]x, ©Jæ*J

Ê…Õ* *, ¡ * ”Õ *l d *PÒ|*] x, Ó* ”œ‡”>lÁ*\ * Ó *yIJÕ*l˘h|*

$h˘”≈lÁ*\**lø ı≈lhœ”∏¡x•\*Æ#JÁ*|x Õ*llh|x ©Jæ*¡**l

"æ*¤Ó*d**¡xÚ b…\*lÕ**l.

Õ x Î]JÁ * C Õ * ld * l w dJ CÁ *Á *\ * l Ó * ”dJ CAJ] * ©Jæ * xÁ x

©*AJ≈l¡*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. ≈RÕ**l Ó*”dJCAJ]* ©Jæ*x≈lÂr fl≈l

Ax•h|*ldJwx•, "Õ*ıÁx ~¡JÁ*”dx d*ıøh|* dJx… mà©*lÕ*Ï|*l.

©JÕ*R*CÕJe fl*]*l ÓJ”]*hÃ*|*Âr Ó*”dJCAJ]* ∂Ì*]*Ix≈lÂr

dx•¶*Á*|x x…]*ÕJe ~¡JÁ*”dxÁx dx•¶*Á*ldJw]x. & ¡J]*‚˘h|*#x…

"Õ*]*l ~¡JÁ*”dx Ó*¶x≈llÕ*Ï|*]*Âr WM*m]JÁ*ldJw]x. Ó*”dJCAJ]*

∂Ì*]*Ix ËA*\* Ó*”Õ*llVÕJ|*l|*l. Ó*”dJCAJ]* ∂Ì*]*Ix›lh|*

$h˘”≈lÁ*\*l ‡<…‚ÕJe *O∏ Ax•…Á*lÕ* ∏µœ Ax•h|*ld*wÕx. nh|*l

©*Õ*l≈l $h˘”≈l ©*hËhÜ W±*≈l|* x…]* ©*hÓ*¡*v¡x Ú

n\*Ó*ÛÀ]*•, "Õ*ÏÁ*\* Ó*”ÃJÕ*¡xÚ n\*Ó*¶*lÕ*Ï˘mr. "Õ*ÏÁ*\*l W±*|*

A*mlr dxÁx|* AJW*hdJÁ*ld*wÕx. "Õ*ÏÁ*\*l ≈RÕ* dx•h|*]x

Õ*R¶*#J]*Õ*Ï. $|*¡JÚe ËA*l˘*Á*\* ©J¡*±*lÀ ∂Ì*]*Ix≈l

"Õ*¿* C¡ *d x $|x. Ó* ”œ>•Ë^]*• dJ\x π›lh|* $]*ßx…¡ *l.

WÕx…Ì*x≈ll Ó*”dJCAJ]* ∂Ì*]*IxÁx ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

Ó*”dJCAJ]*|*Âr x#x∏|* ©Jæ*¡* ≈RÕ*Ï|x… ©*µ\*|*Âr, fl*Ã*yd*

Ó*ÛÀ‚|*Âr≈l• ©*A* ~¡JÁ*”dx›lh|* $]*Ëmr*l. "Õ**l æJC*¡xÚ

¡*lDd* d*¡*<‚, "Õ** $h˘”≈lÁ*\*l "hd*Õ*llvº≈RÁ*lÕ*Õ*Ï.

"Õ**l ≈RÕ* ßJA*C ¿*Ëa Á*|*amÁ*Dh|* Õ*hÙd*JÁ*lÕ*Ï˘mr.

O∏wıh˘]*ml Ó*”≈lœø©*lÕ*Ï|x… Ó*”dJCAJ]*. Ó*”œ>•Ë^yÁ*•

©J¡*±*lÀ dJ\xπ ßx…¡*l. Ó*”dJCAJ]*Õ*Ï $ÌJ‹ ¿*‡w Õ*ld*lw Õ*R*∏¡* Ëm

Õ*˝˘—©*lÕ*Ï|*l.

Õ x…|Jhd* C| * r | *Õ *l| * ∂Ì*] *I x›l]*lÕ * Ï| *l. $|*l

Ó*”dJCAJ]*¡xÚ "*lÁ*l‚ÕJe]*lÕ*Ï|*l. |*Õ*l ÷h|*]x $h˘”≈lÁ*\*

ıÁ * ”A * . ]Jfl >•…e≈ll ∂Ì*y© *lÕ * Ó * ”dJ CAJ] *Õ * *l ø

Õx…|Jhœ≈l• ©*A* ÓJ”]*hÃ*|*Âr ∂Ì*y©*lÕ**l. |*Õ*l|*

∂Ì*]*Ix›lh|* "Õ**l ©*Õ*RæJ*Õ**lø Ó*¶x≈llÕ**l.

]JEJ fl*¡**l Ó*”dJCAJ]*|* Ó*y…¡x<≈l*lø ©*lV|x…Õ** Õxl…#x

Õ*Rf|**l. nh|*l ©*hÓ*˙‚v AJml d*lhb|* ËÛÀml "Õ**

¡xÎ≈lÂr $ÛlÀ, nh|*l A*ı AJml ¡x\*Áx Ìxmr|*hdx (b…\*|*hdx)

d**ø "]*Õ*lx≈l*lø Õ*l•]*l ©Jy Ó*”|*‡<Ix AJ¡*l ÷h|*l

Ax…D|**l. Õ*læ*C|*Âr ©*lV|x…Õ** ~¡JÁ*”dx WÌ*Âd*Áx•D©*ml

382381

©*he…d* Õ*ld*lw *˝d*C|* ©*Õ*R]*hÃ* $ÛÀ*l. ∂|*]x ©*lV|x…Õ*

Ó*”dJCAJ]*|*Âr ÌxJøe Ó*y‚œ Ax•h˘|*ayh|* WÌ*Âd*JÁ*|x

fl≈l ©*hÓJ˘∏|**l.

Õ*XF*, Ë”A*πÌ*≈lv, "Øh©J Õ*llhdJ|*Õ**lø ∂Ì*y∏y.

ı…Õ*Ï ıæJ*ÕJe Ó*”dJCAJ]*|*Âr x#x©*lWy.

©*d*§hÁ*|* 'Ó*>•…Á*Á*\*l

O”…¡*˝±*∆*l '|*—Õ*ıÁx Ax…D|* *lfÁ*\**lø J*l Ó*Ï*¤

'Ì*‹y©*ldxw…x. ëëJ*l ©*d*§hÁ*|*Âr|*a ¡J]*‚ >•…ÁJÌ*]*Ix≈l*lø

∂Ì*y©*lÕ*Ï|*¡JÚÁ*Â, ©FhVCÕ**lø "Ã*C∏©*lÕ*Ï|*¡JÚÁ*Â, Õx…|*Õ**lø

Ax…\*lÕ*Ï|*¡JÚÁ*Â, d*Ó*©*§*lø ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*¡JÚÁ*Â, ÕxÎ]JÁ*C

Ê…Õ**¡JÚÁ*Â, dJCÁ*, |J* Õ*ld*lw ©*Õ*Rfl ¡xm©*¡JÚÁ*Â,

à¡J<*ø¡JÚÁ*Â, 'Ó*ÕJ©* ∂Ì*]*IxÁJÁ*Â, |x…Õ*]* Ó*˙Ex Õ*ld*lw

Ó*Wd*” Õ*lhdx•”…ÌJ‹]*IxÁJÁ*Â, Ó*Wd*” ≈RdJ” ©*µ\*Á*DÁx ÃxfiÀ

¡ x•¶*lÕ* Ï| *¡JÚÁ *Â, ¡ *˚ x•…]* Õ *ld *l w æJWlv¡* ı≈lÕ*l

ÓJmxÁJÁ*Â ≈RÕ*Ï|*¡*•Ú "±x•Àh|*l "hfi¡x•\*ÆÂmríí $Âr

Ã*Á*Õ*hd**l d**ø Á*lÛÀ*lø '|*—Õ*ıÁx œD∏, & y…œ Ax…\*ldJwx.

Ó*]*Õ*Rd*π**lø ©x…]*ml ßx…¡J|* "œ… ¿x”…±*sÕJ|* Õ*RÁ*v

©*d*§hÁ*|*Âr]*lÕ*Ï|*l. "|*¡JÚe ©*d*§hÁ*ÕxhËl|*l nh|*l Á*lÓ*wÕJ|*

©Jæ*x "≤*ÕJ ∂Ì*]*Ix. $|**lø "Õ*mhb∏ ©Jæ*¡* Ó*]*Õ*Rd*π**lø

©x…]*Ëmr*l.

©*d*§hÁ*|*Âr]*lÕ* ¿*‡w

©*d*§hÁ* (EJkıÁ*\*l, ©*hd*]*l, >•…eÁ*\*l, ©*JC∏Á*\*l Õ*ld*lw

Õ*lAJd*π]* ©*Õ*l•A*)|* ÕxÎÃ*Õ* Õ*ld*lw ©JÕ*l≤*Cv|* ËÁxÈ ÃJÁ*Õ*d*

]JÕ*R≈l‚ Õ*ld*lw 'D|* Øh|*• Ó*Wd*” Á*”h≤*Á*\*Âr Ax…]*\*ÕJe

Õ*Ωv©*mÒfiÀ|x. ÓJ”Ó*hÙ¡*]* Õx•|*Â* |*l±*À ©*h©JÚ]*Á*\**lø

©*d*§hÁ*|* nh|*l ¡*<‚ ©*hÓ*¡*v˘h|* ¡*\x|*l¡x•\*ÆËA*l|*l. ∂¡*±*v¡*

˘Õ*C Ó*”Ãx, ∂æJCœπ¡* ¡*hÓ**Á*\*l Õ*ld*lw ¿*‡wÓJd* Õ*R¶*lÕ* ¿x”…±*s

"àflk]*l flÁ*œw* fl*©*Õ*l•A*|* Õ*l*∏§* Õxl…#x WÙd*”Õxı©*l

Õ*±*lÀ Ó*”ÃJÕ* b…]*ldJw]x. Õ*lAJd*π]* ©x…Õx›lh|* "Õ*]*Âr]*lÕ*

¡x•”…æ*Õ*Ï œ…Õ*”ÕJe J¿*ÕJÁ*ld*w|x. ©*d*§hÁ*Õ*Ï ©Jæ*¡** Õ*l*©*§*lø

"œ… ÷d*w]*|* ∏µœÁx n≈llCd*w|x. ≈RÕ* y…œ≈Re nh|*l ßxh‡

¡*fT "x…¡* A*œw≈l ˘h¶*lÁ*\**l ø ¡ xmÕx… ıWl±*Á*\*Âr

©*l¶*ld*w|x>•…, "|x… y…œ≈lÂr EJkıÁ*\* ©*hÁ*˘h|* ÷mr ¡x•”…æ*

©*hËhÜ WÌJ]*Á*\*l Õ*ld*lw ©*h©JÚ]*Á*\*l d*¡*<‚ J¿*ÕJÁ*ld*wÕx. &

¡J]*‚¡JÚe>l… Ã*Á*ÕJB ¿*h¡*]JÌJ≈lv]*l d*Õ*lπ Á*”h≤*Á*\*Âr

©*d*§hÁ*|* Õ*lA*d*“Õ**lø 'Ì*o y…œ›lh|* ÷œw dx•…y∏|Ja]x. ı…Õ*Ï

x#x∏]*lÕ* ©*µ\*Á*\*Âr ©*d*§hÁ* |x•]x≈l˘|*a]x, ]*EJ ˘*Á*\*Âr ı…Õ*Ï

ÕJ]*IJ∏, J∏¡B, Ó*”≈RÁ* Õ*ld*lw A*˝√¡x…¿* Õ*llhdJ|* ©*µ\*Á*DÁx

ÃxfiÀ ¡x•¶*ËA*l|*l. EJkıÁ*\*l Ë]x|* Á*”h≤*Á*\*l >•…eÁ*\*

©*d*§hÁ*|* ]*•Ó*|*Âr]*ld*wÕx. "Õ*ÏÁ*\**lø "Ã*C∏©*ËA*l|*l. ¡*•”]*

flÁJ›l Õ*ld*lw Õ*læJ›l, |*]x•…¶x¡x•…]* ]*dJø¡*]*, ©*d*§hÁ*|*

Ó*yIJÕ*l˘h|* ©*hd*]Je Ó*yÕ*d*vxÁx•h¶*]*l. ©*d*§hÁ*ÕxhËl|*l

¡x•”…æ*Õ**lø J¿* Õ*R¶*lÕ* "eø≈lhdx, $|*¡xÚ ≈RÕ* ©*h¿*≈l

ßx…¶*. Õ*ll‡w ©Jæ*xÁJe ßx…¡JÁ*lÕ* "œ≈R|* ÕxÎ]JÁ*C Õ*ld*lw

∂¿xÁ*\* J¿* ©*d*§hÁ*˘h|* Õ*Rd*”; AF|*l ! ¡x…Õ*m ©*d*§hÁ*˘h|*

Õ*Rd*” ©Jæ*C.

∂d*π|* "yÕ*Ï Õ*ld*lw Óx”…Õ*lÕ**lø Õ*l*∏§*Âr d*lhËml Ó*]*Õ*l

Ó*˙flC Ó*]*Õ*lA*h©*]* ¡x…Õ*m ©Jıæ*C˘h|* ©Jæ*C. ©*d*§hÁ*|*

384383

Ó*”ÃJÕ*˘h|* ÷mr d*Ó*ÏÒÁ*\*l dx•mÁ*lÕ*Ï|*l. ©*d*§hÁ*|*Âr

"W|xC≈l*lø J¿* Õ*R¶*lÕ* ©*“d*hd*” ¿*‡w›l|*la Ex•dxÁx W|xC≈l*lø

A*lfi˩*ld*w|x.

| *l± * À fl*] *l n\x Æ≈l fl*] * Õ *Rd*lÁ *\ * *l ø ¡ x…D

Ó*Wd*”]JÁ*ldJw]x. ¡x•xÁx "Õ*]*l Ó*]*Õ*Rd*π* ÓJ|*Ó*|*πÁ*\**lø

©x…]*ldJw]x. $|*yh|* œD≈llÕ*Ï|x…xh|*]x, n\xÆ≈l fl*]*

Õ*Rd*lÁ*\*Âr ∂d*π**lø Ó*Wd*”Áx•D©*lÕ* Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π* ÓJ|*Á*\*

¡*¶xÁx ¡*]x|x•≈llCÕ* ¿*‡w $|x.

Œ ]*ÔlJ≤* ! & ∏µœ≈l*lø d*Ó*©*l§, Ó*˙Ex›lh|* ˶*Õ*yÁx

"*ø|J*, ıÁ*vœ¡*yÁx Õ*lx A*hÌ*lÕ*Ï|*yh|*, Õx…|JÃJC©*,

Õ*]*l‚, "eø, ©*•≈lv |x…Õ*]**lø "Ùv©*lÕ*Ï|*yh|* Ó*¶x≈lml

"©Jæ*CÕJ|*l|**lø, Õ*lAJd*π]* ÓJ|* Ó*|*πÁ*\* "f≈lÂr* æ*•\**lø

|x…A*|* Õxl…#x æJ]*‚ Õ*R¶*lÕ*Ï|*yh|* Ó*¶x≈lËA*l|*l. ˘Õ*C

Ìx…*d*Á*\* d*“yd* ©x…Õx›lh|* "h≤* ©*d*§hÁ* |x•]xd*l Õx•…¡*<

Ó*¶x≈lml ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

©*d*§hÁ*|* ÕxÎÃ*Õ*

ë ë Ó * ” æ J * Õ J e Õ * l d * l w ı © * § h ¿ * ≈ l Õ J e Ó * ˙ fl C ] *

∂O…ÕJv|*˘h|* |xÎÕ* Óx”…Õ*l |x•]x≈llÕ*Ï|*l; "≤*ÕJ Õ*ldx•wh|*l

y…œ≈lÂr Ax…\*lÕ*Ï|J|*]x |xÎW… "*l¡*hÓ*|* ©*Ò¿*v˘h|*

|x•]x≈llÕ*Ï|*l.íí

(J]*|* Ã*‡w©*•d*” ñ 38)

ëëÓ*˙flC]* n¶*JÛ |x•]x≈llÕ*Ï|*l "œ… |*l©*w]* ("©Jæ*C).

©*hd*]* ©*Õ*l•A*|*Âr ©JÕ*R*C]*l ©x…]*lÕ*Ï|*l ≈RÕJÁxÈ Õ*ld*lw

÷h|*l (≈RÕ* ˘*) ÷h|*l Ax…\*lÕ*Ï|*l ¡x…Õ*m ∂¡*∏π¡*. ∂|*]x,

nÕxlπ "Õ*]* ©JWl…Ó*C Ó*¶x|*]x "|*yh|* Ax•]*Ë]*lÕ*Ï|*l

"*Óx…¡*<Ω…≈l.íí

(J]*|* Ã*‡w©*•d*” ñ 39)

ëëÓ*˙flC]* n¶*JÛ |x•]x≈llÕ*Ï|*l, |x…Õ*]* ¡*˝ÓJO…ÕJv|*|*

Ax•]*d*l "©Jæ*Cíí ≈R¡xh|*]x "Õ** Õ*ld*lw "Õ** Ã*¡*w]* Õ*læxC

≈RÕ* Õ*CdJC©*Wmr.

(J]*|* Ã*‡w©*•d*” ñ 40)

Õ*lx≈lÂr ©*d*§hÁ*

©*hEx ©*Õ*l≈l 4ñ5 fl* nfiÀÁx |x…ÕJm≈l "≤*ÕJ

Ó*”¿Jhd*ÕJ|* ¡x•…Ix≈lÂr ©x…y nh|x]*¶*l dJ©*l e…dx "≤*ÕJ

'Ó*ı±*dB "≤*ÕJ ]JÕ*R≈l‚ "≤*ÕJ >•…Á*ÕJ∏±*s "≤*ÕJ

ÃJÁ*Õ*d* "Ã*C∏©*ßx…¡*l. $|*• ©*A* nh|*l d*]*A*|* ©*d*§hÁ*.

©JÕ*¡J¿*ÕJe ıÕ*lπ Õ*l*©*l§ Ó*Wd*”ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ıÕ*lÁx ∂æJCœπ¡*

Ó*≤*|*Âr ıflÕJ|* "à]*lÙ A*lÛlÀÕ*Ï|*l. Ax‚l∆ Õ*l¡*Ú\*• ©*A*

$|**lø "*l©*y©*ßx…¡*l.

"*lÓ*∏µœ ©*d*§hÁ*

nh|*l ©*Õ*l≈l Õ*lAJd*π]* ©*d*§hÁ* |x•]x≈l˘|*a]x Õ*lAJd*π]*l

Ë]x|* Ó*Ï©*w¡*Á*\* "æ*C≈l* Õ*R¶*ßx…¡*l. $|*¡xÚ Õ*lAJd*π]*

"*lÓ *∏ µœ © *d * §hÁ *Õ xh|*l ¡ *] x≈llÕ*] *l. ı…Õ* Ï WÕx…¡ *

Ì*•¶JÕ*lΩ≈l "æ*C≈l* Õ*R¶*lœw|*a]x, ∂ ©*Õ*l≈l ıflÕJe≈l•

¿*h¡*]JÌJ≈lv]* ©*d*§hÁ*|*Âr]*lWy. ı…Õ*Ï >•…Á*ÕJ∏±*s

Œ|*lœw|*a]x, Õ*O±*s Õ*lAJÕ*llıÁ*\* ©*d*§hÁ*|*Âr]*lWy.

386385

$h˘* ˘*Á*\*Âr Ê…Õ**Õ*Ï ËA*\* Áx•h|*mÕ*l≈lÕJe|x.

*Õ*lπ "∏wd*“¡JÚe ı]*hd*]* Ax•…]J¶*ßx…¡*l. fl*yÁx dJœ“¡* Õ*ld*lw

∂æJCœπ¡* Á*”h≤*Á*\**lø "Ã*C∏©*ml ¡J#JÕ*¡J¿*Wmr. ı]J≈R©*

ÕJe Ê…Ωv∏¡x•\*Æml Õ*ld*lw x…]*ÕJe Õ*l*∏§Áx d*mlÓ*ml,

J*l ¡x•”…Ñ…¡*y∏ ıÕ*lÁx Øf©*lÕ* ]*•Ó*|*Âr >•…Á* Õ*Rdx”

"≤*ÕJ dJœ“¡* Õ*ld*lw ∂æJCœπ¡* Ùhd*xÁ*\**lø ÁJ”Õ*RÓxZ…B*Âr

Øf|*l¡x•fiÀ]*lÕx*l. "Õ*ÏÁ*\**lø ]Jœ” Õ*lmÁ*lÕ*Ï|*‡Úhd* Õx•|*ml

Õ*ld*lw ßx\*e* ßJ”A*π Õ*llA*•d*v|*Âr ∂Â∏y. ı…Õ*Ï AxÙo*

¿Jhd*dx Õ*ld*lw Õ*lA*|J*h|*Õ**lø "*lÃ*W∏y. $|*l nh|*l

y…œ≈l ©J“æJC≈l (∂æJCœπ¡* Á*”h≤*Á*\* "æ*C≈l*) Õ*ld*lw

æJ CJÌ *] *I x . ı…Õ * Ï ıæJ *ÕJe ˘Õ * C Ê…Õ * *| x¶ xÁ x

Õ*ll*ø¶x≈llWy. ı…Õ*Ï Ã*≈lh¡*]* ¡**©*lÁ*\**lø ¡J‚#Jyy. ıÕ*lπ

Õ*l*©*l§ ©*d*“Õ*l≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l. ıÕ*lÁx Õ*l*∏§* ∏µ]*dx, ∂hd*y¡*

∂æJCœπ¡* ¿*‡w Õ*ld*lw ˱*s $ÌJ‹¿*‡w ı]*hd*]* ßx\x≈lld*w

Ax•…Á*lÕ*Ï|*l. ıÕ*lπÂr ∂æJCœπ¡* Ê…Õ** *¶x©*lÕ* A*hËm

A*lÛlÀÕ*Ï|*l. ı…Õ*Ï & flÁ*œw* ¡*¡*v¿* æ*“ı ¡*ÌJoÛ Õ*ld*lw

Á*mÃx≈lÂr|*a]*• ©*A* ıÕ*lÁx ı¿*omÕJ|* ©*d*§hÁ* |x•]x≈llÕ*Ï|*l.

ı…Õ* Ï >•…eÁ*\ * © *mlÕJe "Âr ñ $Âr "#x|J¶*lÕ*

"Õ*¿*C¡*dx›lmr. A*l¶*l¡J¶*lÕ* "Õ*¿*C¡*dx›lmr. ıÕ*lÁx A*‚|*

'DdJ≈lÕ*˙ ∂Á*lÕ*Ï|*l. & y…œ≈l O¡*<‚|*Âr Ê…W∏ &

fl*π|*Âr>l… Õx•…¡*< Ax•h˘y.

©*d*§hÁ* Õ*ld*lw Ã*Á*Õ*dJ§¡J<dJÚ]*

Ó*”ñÓ*”≤*Õ*lÕJe >•…Á*C *¶*dx≈l Õ*ld*lw n\xÆ≈l fl*]*

©*A*ÕJ©* Õ*Rf "Õ*]* ©x…Õx Õ*R¶*ßx…¡*l. $h≤* fl*]* ©*A*ÕJ©*

Õ*ld*lw ©x…Õx›lh|*, d**ø "yW* EJk* mà©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx

Ó*]*Õ*Rd*π* EJk* |x•]x≈llÕ*Ï|*l. Õ*llh|x ÕxÎ]JÁ*C "≤*ÕJ

ÓJ ”Ó *hÙ¡ * ÕJ© *JÁ *Dh| * WÕ * l lVJe | x …Õ *yÁJe

A*hË©*lÕ**l. $|*¡xÚ Ã*‡w ÷h|*l ¡*]x≈llÕ*]*l. ≈RÕJÁxÈ

Ã*‡w≈ll ÁJ[*ÕJÁ*ld*w|x>•…, Õ*R*Õ* Ã*Á*Õ*hd** P”…œÁx

ÓJd*”JÁ*lÕ**l; Õ*ld*lw $h≤* Óx”…Õ*lÕ**lø "Õ** Õxl…#x

$¶*lÕ*Ï|*yh|* "Õ**l $Õ***lø "Óx…‡<©*lÕ**l ($Ù‹©*lÕ**l)

Õ*llh|x "Õ** x…]* |*¿*v* ÃJÁ*C mà©*lÕ*Ï|*l.

WÕx…¡J*h|*yÁx ]JÕ*l¡*˝±*∆ Ó*]*Õ*lA*h©*]* ©*d*§hÁ* mà∏d*l.

EJk* |x…Õ*ıÁx ıWlvœwJ≤** ©*d*§hÁ*Wd*lw. Áx•…]*¡*J≤**l

Õ*ldx§…h|*”J≤*]* ©*d*§hÁ* Ó*¶x|**l. ë"Õ**í ©Jıæ*CÕ**lø

÷mr|*]*m•r ¡J‚lÕ* ∂Ì*]*Ix, ÷mr]* Õ*llV|*Âr Õ*ld*lw ÷mr

Õ*©*lwÁ*\*Âr ë"Õ***løí x•…¶*lÕ*Ï|x… ~¡xΡ* ¿x”…±*s ©*d*§hÁ*. ©*d*§hÁ*

*¶x©*lÕ* Õ*lAJd*πyÁx Õ*ld*lw "Õ*]* n¶*JÛ|*Âr x#x∏]*lÕ*

ÓJ”Õ*RΩ¡* Ã*¡*wyÁx fl≈lÕJÁ*Â, fl≈lÕJÁ*Â !

nh|*l Ex•C…œ›lh|* Õ*ldx•wh|*l Ex•C…œ ßx\*Á*lÕ*hdx; Ã*¡*w]*

©*hÓ*¡*v Õ*ld*lw n¶*JÛ˘h|* Ã*‡w≈ll EJÁ*˝d*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l. O”…¡*˝±*∆

Ax…\*ldJwx : ëëEJ‚*l Ã*‡wÓ*]*Õ*¿*Je, d**ø Õ*l*©*§*lø ©*hÓ*˙‚v

** øÂr x#x∏ d** ø *l ø dJ*l ©*hÓ*˙‚v **Á x "Pv∏

∂]JÜ©*ldJwx. d*Õx•π\*Áx œ\*lÕ*D¡x ¡x•ÛlÀ ı]*hd*]* **ø ËÁxÈ>l…

Ùhd*x Õ*R¶*ld*w "Õ*]*l d*˝Pw Õ*ld*lw ∂*h|*|*Âr x#x©*lÕ*]*l.íí

Ó*Wd*” fl*]* ©*hÓ*¡*v|*Âr $|*la, "Õ*]* ©*hÃJ±*IxÁ*\**lø

∂Â∏, "Õ*]* Óx”…Õ*l, ¿*”|J—ÃJÕ* ‡hÙd*lw "\*Õ*f∏¡x•\*Æml

W|JCÖvÁ*DÁx *Õ*lπÕ*]*l ≈RÕJÁ*m• 'Ó*|x…O©*ldJw]x. ¡x…Õ*m

388387

Á*y±*s A*˝|*≈lÕ*hd* "Õ*]x•\*Áx $|*la Ó*”¡JO©*ldJwx. d**Áx

|x•]xd* & ©FmÃ*C|* ©*|*lÓ*>•…Á* Ó*f∏¡x•h¶*l d**ø Øy≈R©x

AxÙo∏¡x•h¶*l, & Õ*RÁ*v|* fl*]* Ex•dxÁx ©x…y ©*hÃJ√©*ldJwx.

$h˘* W|JCÕ*hd* ∏i… ñ Ó*Ï]*l±*yÁx ‡WÕ*Rd*l

$h˘* W|JCÕ*hd* ∏i…ñÓ*Ï]*l±*]* Õ*l*©*l§ ÃFœ¡* Ó*”Ó*hÌ*|*

W±*≈lÁ*Dh|* d *lhb|x. "Õ*] * A * ˝| *≈l|*Âr ‡hÙd*• w

∂æJCœπ¡*dx›lmr. "Õ*yÁx ©*d*§hÁ*|* ©JÕ*l≤*Cv Õ*ld*lw Ó*yIJÕ*l|*

œ\*lÕ*D¡x>l… $mr. "Õ*]*l d*Ó*ÏÒ ©*h©JÚ]*Á*\**lø Ax•h˘|Ja]x.

"Õ*]*l ıflÕJe≈l• Ó*]*Õ*R*h|* Õ*ld*l w Ó*]*Õ*l¿Jhœ

"Óx…‡<©*lÕ*Ï|J|*]x, "Õ*]*l d*Õ*lπ Õxl|*l\*l Õ*ld*lw Õ*l*∏§Áx Ax•©*

∂W±JÚ]* ¡x•¶*ßx…¡*l. "Õ*]*l ı]*hd*]* ©*d*§hÁ*|*Âr x#x©*ßx…¡*l.

Õ*llh|x ıæJ* Á*œ›lh|* ©*d*§hÁ*|* Õ*‚vJœ…d* "*lÃ*Õ*Á*\**lø

"y≈llÕ*]*l. Ê…Wd* "Õ*Ü Ù¡*Ú|*l, ©*Õ*l≈l ©*y≈lld*w|x, ©JÕ*Ï

≈RÕ* ¡* <‚|*#Jr|*]*• Ë]*ËA*l|*l. ∂ J\x>lhËl|*l

÷h|xh˘Á*• Ó*Ï*¤ Ë]*lÕ*Ï˘mr. & Õ*R*Õ* fl*πÕ**lø Ó*Ï*¤

Ó*¶x≈llÕ*Ï|*l "©Jæ*C. $|**lø Õ*C≤*vÁx•D©*|x ©*d*§hÁ*|*Âr x#x∏

ı*ø*lø ı…*l "yd*l¡x•. "mr|x ©*Ùo|J*h|* ∂d*π**lø ©*d*§hÁ*|*

Õ*llÿJhd*]* "yd*l¡x•. "h|*]x Õ*Rd*” ı…*l Õ*ll¡*wJÁ*lW.

∂d*πEJk* Óx≈llÕ*Ï|x… Õ*R*Õ* fl*π|* Ó*]*Õ*l '|xa…¿*. $|*lÕx…

ıÕ*lπ ¿x”…±*s æ*Õ*lvÕJÁ*Â.

Ã*Á*Õ*hd* Ó*y…‡<©*lÕ**l

≈RÕ* y…œ≈Re 'Ó*ñ¡*h|J≈l "Ü¡Jy≈ll, ¡xmÕ*Ï

Ó*y…¡x<Á*DÁx n\*Ó*ÛlÀ dx…Á*v¶x Ax•h˘|* *hd*]*, '*ød* A*l|xa

Ó*¶x≈lldJwx•…, "|x… y…œ Ã*Á*Õ*hd**l d**ø ]JflC|*Âr Ó*”Õx…¿*

ı…¶*lÕ* Ó*˙Õ*v, d**ø Ã*¡*w]**lø Ó*y…‡<©*ldJwx. "Õ** Ó*y…¡J<

ı≈lÕ*lÁ*\*l ËA*\* œ…¡*< ∆ÕJe≈l• ¡*˚x•…]*ÕJe≈l• $]*ld*wÕx.

∂æJCœπ¡* Ó*y…¡J< ¡*”Õ*l|*Âr JmlÚ Ó*”Õ*llVÕJ|*Õ*ÏÁ*\*l.

(1) Ë”A*πÌ*≈lv (2) |x…AJæJC©* (3) ©*Õ*R* |*˝√À Õ*ld*lw

(4) Õ*l*∏§* ∏µ]*dx≈l Ó*y…¡x<.

Ël|*—*• ©*A* Õ*R*∏¡* Ó*Wd*”dx≈l Ó*y…¡x<Áx n\*ÁJe|Jax.

"Õ**l "x…¡* d*]*A*|* Ó*”#x•…Ã*xÁ*\**lø ÷|*ly©*ßx…¡J›ld*l.

"Õ**l Õ*R]***lø ÷|*ly©*ßx…¡J›ld*l. d*|**hd*]* Á*≈R|*

ßx•…Ü Õ*˝¡*<|* ¡x\*Áx Ó*”¡J¿*|* "yÕJ›ld*l. ©JÛB (©xÎdJ**l)

Ê…©*©*§**lø "x…¡* Ó*”#x•…Ã*xÁ*DÁx n\*Ó*f∏|**l. ExÎWlı≈ll

d**ø Á*l]*lÕJ|* Ã*Á*ÕJB ÕJC©*]* "x…¡* Ó*y…¡x<Áx n\*Ó*ÛÀ*l.

ÕJC©*]*l ©*lh|*]* d*]*lΩ≈l ]*•Ó* æJ]*‚ Õ*Rf¡x•h¶*l

ExÎWlı≈l Õ*llh|x ¡JΩ∏¡x•h¶*]*l. ExÎWlı "Õ*\**lø P”…œ∏

|**l. ÕJC©*]*l d*Õ*lπ Õ*l•m]*•Ó* æJ]*‚ Õ*Rf|JÁxÈ ExÎWlıÁx

Õ*llfllÁ*]*ÕJ›ld*l. "Õ**l Ó*y…¡x<≈lÂr "*lœw…‚vJ|**l.

W¿J“Wld*”*• ÓJ”]*hÃ*|* $h≤* Ó*y…¡x<≈lÂr fl≈l Ó*¶x≈lÂmr.

Õxl…*¡x≈ll d**ø Õ*lÁ*\*l ¿*¡*lhd*#x≈l*lø "Õ*ıÁx dx•…y∏|JÁ*

d**ø ¡*‚l∆ Õ*llÙo¡x•h¶**l. J]*|*]*l O”…A*y≈l Ó*y…¡x<Áx

n\*Ó*ÛÀ]*l. J]*|*]*l Õx•|*mx≈l Ó*y…¡x<≈lÂr "*lœw…‚v

]J|*]*l "Õ*yÁx Õ*R>l≈l ©*•¡*<π ¡J≈lv|* ÕxÎVy œD≈llÕ*Ï|*l

"©Jæ*CÕJ›ld*l. ¡x•”…æ*Õ*Ï ËA*\* ¿*‡w≈lld*. "x…¡* ©Jæ*¡*]*l

"*lœw…‚v]JÁ*ldJw]x. Ó*”œ>•Ë^]*• ËA*\* ÷Ì*oy¡x›lh|*

$]*ßx…¡*l. "Õ*]*l Õ*R*∏¡* Ó*Wd*”dx≈l*lø Á*y±*s Ó*”Õ*R‚|*Õ*]xÁx

ßx\ x∏¡x•\* Æßx…¡ *l. "h|*]x Õ*Rd* ” ©Jæ*¡ * Ó*y…¡x <≈l*l ø

390389

÷|*ly©*Ëmr. Ã*Á*Õ*hd**l "Õ*]**lø Ó*y…‡<©*lÕ*Ï|*¡x•Ú…©*Ú]* "x…¡*

Ø…J≈l Ó*”©*hÁ*Á*\**lø ÷|*ly©*lÕ*hdx Õ*R¶*ldJwx. "Õ*]*l

d*]*l‚ ∏i…≈l]* Ó*”#x•…Ã*xÁx n\*ÁJÁ*ldJw]x. ©Jæ*¡** Ax©*]*l

Õ*ld*lw "hd*©*lw fl*P”≈lÁx•h¶*hdx, "Õ*]*l ©*h©JyÁ*\* ©*hÓ*¡*v¡xÚ

n\*ÁJÁ*ldJw]x. ∏i…≈l]*l "Õ*]**lø ∂]JÜ©*ml ÓJ”]*hà©*ldJw]x.

"Õ*]*l "Õ** "*l≈R›lÁ*\JÁ*ldJw]x. ˘*Á*\x|*hdx ©Jæ*¡**

"Õ**œ ÓJ”]*hÃ*ÕJe, "æx•…Á*œ ∏µœÁx Õ*llfiÀ|* "x…¡*

'|JA*]*IxÁ*DÕx. ©Jæ*¡*]*l d*Õ*lπ ©Jæ*x≈l*lø Ó*”|*Ov©*|x

©JÕ*R*C fl*]*hdx $]*ßx…¡*l. "Õ*]*l Ó*ÕJ¶*Á*\**lø ÷h|*•

dx•…y©*ßJ]*|*l.

Õ*llh|x Ë]*lÕ* Ó*y…¡x< |x…AJæJC©*. ©Jæ*¡**l d**ø ¡x•\xd*l

Ax•…Á*lÕ* |x…A*|* Õxl…#x Õx•…A* Ax•h˘]*lÕ*x ÷h|*l

Ó*y…‡<©*ldJwx. $|*l ©JÕ*R*CÕJe Õ*llVC Ó*y…¡x<. >•…e

Õ*ldx§…h|*”J≤**l d**ø O±*C]**lø $|x… y…œ Ó*y…‡<∏|**l. "Õ**l

Ã*•WlÁx x…]*ÕJe nh|*l A*yd*ÕJ|* œ”¿*•mÕ**lø xÛÀ*l.

"Õ**l d**ø O±*CyÁx Õ*l˚*Õ**lø ~y œ”¿*•m|* Õxl…#x AJ]*ml

œD∏|**l. "Õ**l O±*CyÁx d*Õ*lπ d*#x≈l*lø ¡x•¶*ml Ax…D|**l.

"x…¡*]*l & y…œ ∂Ì*y©*ml ı]J¡*y∏|*]*l. ∂|*]x "Õ*]* Õxl…#x

*hb¡x $ÛÀ nË^ ÓJ”Õ*RΩ¡* O±*C d*¡*<‚ Õ*l]*Õ**lø ~y,

œ”¿*•m¡xÚ "¶*TÕJe b|*a*l. O±*C, >•…e Õ*ldx§…h|*”J≤**

>•…Á* Ó*”ÃJÕ*˘h|* WÙd*” y…œ›lh|* ]*‡<©*mÒÛÀ*l. Á*l]*l

Áx•…Wh|*∏hÁB ©JAx…Ë]*• ©*A*, d**ø O±*C]**lø Ó*y…‡<∏|*]*l.

"Õ*]*l O±*C]* d*#xÁ*\**lø ¡x…D|*]*l. "x…¡*]*l d*#xÁ*\**lø ¡x•¶*ml

nÓ*ÒÂmr. JmlÚ fl* O±*C]*l Õ*Rd*” Õ*llh|x Ëh|*]*l. "Õ*]*l

"Õ*]**lø n\*Áx ¡*]x|*l¡x•h¶*l Ax•…e "Õ*]* Ë|*#Je JmlÚ

¡*lyÁ*\* d*#x ¡*d*wy∏|*]*l. ¡xm ©*Õ*l≈l Ã*Á*Õ*hd* A*lÂ≈l

]*•Ó*æJ]*‚ Õ*Rf¡x•h¶*l ©Jæ*¡*]* Õ*llh|x ¡JΩ∏¡x•\*lÆdJwx.

"Õ**l æxÎ≈lv˘h|* $|*la, A*lÂ≈lm•r ©*A* Ã*Á*ÕJB W±*l∆W*

©Jıæ*CW|x ÷h|*l œD|*]x, d*¡*<‚ "Õ*yÁx d**ø Õ*l•m]*•Ó*|*

|*¿*v* Õ*Rf©*ldJwx. nh|*l ©*Õ*l≈l "æxÎ≈lv Ax•h˘

"hÊ¡xÁx n\*ÁJe Œf|*]x, "Õ**l Ó*y…¡x<≈lÂr "*lœw…‚v

JÁ*ldJwx.

Õ*l•]*x≈l Ó*y…¡x< ©*Õ*R* |*˝√À. ©Jæ*¡*]*l Ã*Á*Õ*hd***lø

÷mr Ê…WÁ*\*Âr (J›l, ¡*l|*l]x, AJÕ*Ï, Ìx…\*l, ‡…\*l ¡*lm|*Õ*]*l

Õ*ld*lw ßJ”A*π‚ ÷mr]*Âr≈l•) ©*Õ*R* |*˝√À Ax•h˘]*lÕ*]x

÷hËl|**lø Ó*y…‡<©*ldJwx. ~¡*J≤* $h≤* Ó*y…¡x<Áx n\*ÁJ|**l.

& ¡*≤x≈ll ıÕ*lÁx œD˘|x. $h˘* ˘*Á*\ *Âr ] x Îml

Ó*”ÕJ©*|*Âr]*lÕ* ©*A* Ó*”≈RΩ¡*]*l ı…]*f∏ ı…]*l ¡x…D|*]*•

¡x•¶*|* "x…¡* fl*y|Ja]x. ∂|*]x "Õ*]*l Ã*Á*Õ*hd** ~¡Jhd*

Ã*¡*w]* Õx…±* æ*y∏ Ax… ¡*˝±*∆, Ax… ]JÕ*XB, Ax… A*y ÷h|*l

'Ì*‹y©*ldJw]x. Ê…Õ*hd* J]J≈l‚* ©x…Õx Õ*R¶*|* $h≤* fl*]*l

¡*Ω∆Áx Áx•…Ì*y©*|* Ã*Á*Õ*hd** ©x…Õx Õ*R¶*Ëmr]x ?

JÕ*l|x…Õ**• ©*A* Ó*y…¡x<Áx n\*Ó*ÛÀ*l. Ó*h¶*]JÓ*Ï]*|*

W˚ x•…Ë * l J›l≈l Õ x …± * æ *y∏ JÕ * l| x …Õ *ıÁ x

¡JΩ∏¡x•h¶**l. ıflÕJ|* Ã*¡*w*l $h≤* ©*Õ*l≈l|*Âr Ã*Á*Õ*hd*ıÁx

dx•…y∏|* "Õ** Ã*‡w Ó*]J¡J±xs≈l ©*h|*Ã*v|* ¡*≤x ıÕ*lÁxmryÁ*•

œD|* W±*≈l.

¿*h¡*]JÌJ≈lv]*• ©*A* Ó*y…¡x<Áx n\*ÁJ|*]*l. "Õ*yÁx ©*“mÒ

EJœ≈l "àÕ*R*Wd*l w . "Õ*] *l *hË•|*y ßJ”A* π‚.

392391

Ó*]*Õxl…¿*“]**l Ó*]J≈l* (A*yfl*) Õx…±* æ*y∏ O”… ¿*h¡*]*]*

Õ*llh|x ¡JΩ∏¡x•h¶**l. ¿*h¡*]*]*l Ó*]J≈l*l *¶x|* Õ*RÁ*v|*Âr

Ax•…Á*ml $Ù‹©*Âmr. Ó*]J≈l ¡x…D|**l : ëëŒ ¿x”…±*s "|x“wd*

d*d*“EJkı ¿*h¡*]J, ~ı|*l ! ı*ø ©*Õ*l|*˝√À ÷Âr|x ! J*l ‡…\*l

EJœ≈lÕ* xhË ¡J] *‚¡J Úe * * ø ËÁ x È ‡…\ * l ÃJÕ * x

Õ*C¡*wÓ*f©*lW≈R ? ÷mrÕ*˙ nh|x… ÷*løÕ* ı*ø Õx…|Jhd* ÷Âr|x ?

ßJ”A*π‚xhË "àÕ*R* ı*øÂr $*•ø Ax•…emr. ı*ø "|x“wd* d*d*“

÷Âr Õ*R≈lÕJ›ld*l ? **ø |x…A* Õ*ld*lw ı*ø |x…A*Á*\*Âr ≈RÕ*

Õ*CdJC©*W|x ? ÷mr |x…A*Õ*Ï ∂]*l "hÁJh¿*Á*Dh|* ¡*•f]*lÕ*Ï

|*mrÕx… ? & flÁ*œwÁx ¡J]*‚J|* "WJO ∂d*π **øÂr $mrÕx ?

ı*ø **ø ∂d*π*Âr ≈RÕ* Õ*CdJC©*W|x ?íí ¿*h¡*]*yÁx JÙ¡x

≈R›ld*l. ëëÓ*]J≈l*l $±*lÀ 'Ì*‹ d*d*“|* ËÁxÈ, Õ*Rd*J¶*#J]*.

Ó*]*Õxl…¿*“]*x… **ø*lø Ó*y…‡<©*ml Ëh˘]*ßx…¡*l. **øÂr "mÒ

Õ*lfiÀÁx EJœ≈l "àÕ*R*W|xíí ÷h|*l nPÒ¡x•h¶*l ¿*h¡*]*]*l

d*¡*<‚ Ó*]J≈l* ÓJ|*Á*\**lø Õ*llfiÀ ©J±JÀhÁ* Ó*”IJÕ*l

Õ*Rf|*]*l. d*¡*<‚ Ó*]J≈l*l Ó*]*Õxl…¿*“]*Je ıfl]*•Ó*

dx•…y∏|**l.

JmÚx≈l|*l Õ*l*∏§* ∏µ]*dx. Ó*]*Õ*Rd*π*l ©Jæ*¡*yÁx "x…¡*

y…œ≈l dx•h|*]x ¡x•¶*ldJwx. "Õ*]* Axh¶*œñÕ*l¡*Ú\**l ø

©J›l©*lÕ* *l. "Õ*] * ∂∏w J¿* Õ *R¶*lÕ* *l. "Õ*] *l

Á*l‚Õ*llV]JÁ*|* ]x•…Á*Á*Dh|* *]*\*lÕ*hdx Õ*R¶*lÕ**l. "Õ*]**lø

"œ…Õ* ¡*±*À|* ∏µœ≈lÂr¶*lÕ**l. Õ*llh|x $h≤* ∏µœ≈lm•r ©Jæ*¡*

**ø Õxl…#x *hb¡x ©*Õ*R* Õ*l*©*l§ Ax•h˘]*lÕ*x, ¡*±*À|*Âr

∂*h|* "*lÃ*W©*lÕ*x… "≤*ÕJ |*l¤º©*lÕ*x… ÷hËl|*l

Ó*y…‡<©*ldJwx. Ã*|J”Ì*mÕ*XB* ]JÕ*l|J©* $h≤* Ó*y…¡x<Áx

n\*ÁJ|**l. "Õ**l d**ø Õ*lÁ***lø ¡*\x|*l¡x•h¶**l. 12 Õ*±*v|*

¡*±*À|* ©x]xÕ*lxÕJ©* "*lÃ*W∏|**l. $±JÀ|*]*• ‡hÙd*•w

O”…]JÕ*l* Õxl…Â]*lÕ* Ã*‡w, Óx”…Õ*l ¡*fÕxl≈RÁ*Âmr. Õ*llh|x

O”…]JÕ*l "Õ** Õ*lÁ***lø Ë|*l‡∏|*. "Õ**l "*lÃ*W∏|*

dx•h|*]xÁ*\*l ∂*h|*Õ*l≈lÕJe Ó*yÕ*d*vxÁx•h¶*Õ*Ï. ©Jæ*¡*]*l

#F‡¡* ©*lVÁ*\* ¡x…h|*”˘h|* |*•]* ©*y|*l AxÌ*lo ñ AxÌ*lo

ÕxÎ]JÁ*C|*Âr x#x©*lÕ*Ï|**lø Ó*]*Õ*Rd*π "Óx…‡<©*lÕ**l. Ã*Á*Õ*hd*

à *¡ * w *l © *hÓ*˙‚vÕJe d * *Á x ¿ *] *IJÁ*d *JÁ *lÕ * Ï| * *l ø

"Óx…‡<©*lÕ**l.

*Õ*lπ W¿J“©* Õ*ld*lw dJ\xπÁ*\**lø Ó*]*Õ*Rd*π Ó*y…‡<©*ldJwx.

fißx®B* ¿x”…±*s ÃJ±Jhd*]*¡J]* Õ*l#JÒ d**ø O±*C Wlm]x…ÓJ**lø

"x…¡* y…œ›lh|* Ó*y…‡<∏|**l. "Õ** fllÛlÀ Øf|*l ¡*h|*¡*¡xÚ

d*DÆ|**l. "Õ**l Wlm]x…ÓJıh|* "x…¡* ©*m Á*lf©*ml

¡*fiÀ©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ¡xf©*ml Ax…D "Õ** dJ\xπ Õ*ld*lw W¿J“©*

Ó*y…‡<∏|**l. Wlm]x…ÓJ**lø Õ*lx›lh|* Ax•]*Áx AJ‡|**l.

∂|*]x Õ*l#JÒ* Axh¶*œ Wlm]x…ÓJ* ËÁxÈ ¡*ı¡*]* Ax•h˘|*a\*l.

Wlm]x…ÓJ "x…¡* ©*m Õ*lx bÛlÀ Õ*ldxw Õ*ldxw Õ*lxÁx œ]*le

Ëh|**l. $±JÀ|*]*• Õ*l#JÒ "Õ*ıÁx ˘…¡x<≈l*lø ¡x•¶*Âmr.

≈RÕ* ©Jæ*¡**l $±x•Àh|*l "Õ*l•mC Õ*ld*lw "˘“œ…≈l dJ\xπ

Õ*ld*lw Ã*‡w≈l*lø Á*l]*lW*Âr Ax•h|*Ëmr*l ? "|*¡JÚe

Wlm]x…ÓJ**lø $h˘Á*• xx©*lÕ*]*l. Õ*l#JÒıh|* d*≈R]J|*

fißx…Û|* ÷mr >•…eÁ*\*Âr Wlm]x…ÓJ "œ… "Á*”Á*‚C

O±*CJ|**l. $h˘* ˘*Á*\*Âr Á*l]*lW* nh|*l b]*l©*l

Õ*Rd**•ø O±*C]*l ©*Ø©*#J]*]*l. "Õ*]*l ©*“d*hd*”]*l. d*¡*<‚

Á*l]*lÕ**lø Ë|*#J›l©*lÕ*]*l. $|*yh|* ∂æJCœπ¡* ©Jæ*x≈lÂr

394393

Õ*llh|*lÕ*y≈l#J]*]*l. "Õ*]*l ∂m∏Á*\*hdx "Ârh˘ÂrÁx

œ]*lÁJ¶*lœw|*la ©*Õ*Rfl¡xÚ]*ÕJÁ*lÕ*]*l.

≈R]*l & JmlÚ "œ… Õ*lA*d*“|* Ó*y…¡x<≈lÂr dx…Á*v¶x

Ax•h|*ldJw]x•…, Ó*]*Õ*Rd*π $h≤* Ã*¡*w]* ©x…Õ*¡*JÁ*lÕ**l.

Ó*]*Õ*Rd*π d**ø O±*C]* Õ*llhEJW* Õ*ld*lw ©*hEx≈l "Øø…¡*¡JÚe

ı…]*l d*h|*l ¡x•¶*lÕ**l. ]x•…Á*Á*”©*wJe|*aÂr ©x…Õx Õ*R¶*lÕ**l.

& y…œ≈l ©x…Õx≈l*lø Ó*]*Õ*Rd*πıh|* Ó*Ïy≈l Õ*Ræ*Õ*|J©*

Ó*¶x|**l. ]Jfl* ¡JmlÁ*DÁx ÷Ix∆ ©*Õ*y nd*lwÕ* "Õ** Jà¡* Ã*¡*w

Ë]*|* ©*Õ*l≈l ∂ ¡xm©* "Õ**l Õ*Rf|**l. ¡*l]*l¶* ©*•]*|J©*ıÁx

©*“d*¤ g]*lÁx•…#Je ©*AJ≈l Õ*Rf|**l. "Õ**l $h≤* Ã*¡*w]*

ÓJ|* æ*•D≈l*lø d**ø A*IxÁx æ*y∏¡x•\*lÆÕ**l. "Õ**l Ã*¡*w]*l

Ax•…|x¶x "Õ*]**lø ØhßJ©*lÕ**l. "Õ**l "x…¡* y…œ›lh|*

Ã*¡*w]**lø Ó*y…‡<©*lÕ**l. $|**lø ı˘v±*ÀÕJe Ax…\*lÕ*Ï|*l "©Jæ*C.

Ã*Á*Õ*hd** d**ø Ã*¡*w]**lø ≈RÕ* ≈RÕ* y…œ›lh|* Ó*y…‡<©*lÕ**l

÷h|*l œD©*lÕ*Ï|*l "©Jæ*C. ∂|*]x ÓJ”Õ*RΩ¡* Ã*¡*w ÷h|xh˘Á*•

$h≤* Ó*y…¡x<Áx Ax|*]*lÕ*Ï˘mr.

ıÕ*lπ Ê…Õ**, |*lfÕxl, ∂≈ll±*C Ó*]*Õ*Rd*π* ©J¡J<dJÚ]*

¡JÚe>l… Wl…©*#Je]*ßx…¡*l. ıÕ*lπ ÷mr ©JÕ*l≤*Cv ¡x•”…Ñ…¡*y∏

$|*¡JÚe ¿*”Wl©*ßx…¡*l. ıÕ*lπ |x…A*, Õ*l*©*l§ Õ*ld*lw A*˝|*≈l

©*hÓ*˙‚v & Ó*Wd*” ©Jæ*xÁx Wl…©*#Je]*ßx…¡*l. & ©*hÓ*˙‚v

flÁ*d*lw "Õ** Â…#x›lh|* Õ*Rd*” ∂e|x. "Õ***lø bÛlÀ

Õ*ldx•wh˘mr. "Õ** "∏wd*“*lø ≈RÕJÁ*m• ÷mr|*]*Âr≈l• ÷mr

¡*¶xÁ*• $]*lÕ*Ï|**lø "*lÃ*W©*l Õ*ld*lw ∂dJπ*h|*Õ**lø Ax•h|*l.

ñ ñ ñ ñ ñ

©*‚∆ ¡*≤xÁ*\*l

nÕxlπ nË^ ]J¡*<©**l Õ*l•]*l d*#xËl]*l¶xÁ*\x•h˘Áx ]JEJ

W¡ * ”Õ *R˘d* C * | *ßJv] * * l ø Ó * ”Õ x…O∏|* *l . ]J¡ * <© * * l

|*ßJvy*Âr]*lÕ* ]Jfl**•ø, ©*à¡*]**•ø '|xa…O∏ : ëënh|*l

ÕJ]*|* ¡J#JÕ*Ü≈lÂr & Õ*l•]*l d*#xËl]*l¶xÁ*\*Âr ≈RÕ*Ï|*l

¿x”…±*s d*#xËl]*l¶x>lhËl|**lø Á*l]*lœ©*˘|*a]x, ÷mr Ó*hfd*]**lø

|*ßJvy*Âr>l… ¡ x•h|*l b¶*lÕxíí ÷h|*l Ax…D|**l.

W¡*”Õ*R˘d*C*l & ±*]*œwÁx nPÒ¡x•h¶*l d*¡*<‚ ÷mr Ó*hfd*]**lø

¡ *] x›l∏ ]J¡* <© * * WÌJ]* œD∏|**l. ÷mr Ó*hfd*]*•

Ã*≈là…d*]Je *¶*le|*]*l. ∂|*]x ©*l|xÎÕ*˘h|*, nË^ ÌJ‚¡*<

Ó*hfd* ]JEJ]JÕ*XB ÷hËlÕ*Õ*ı|*a*l. "Õ**l ÷mr Ó*hfd*]*Âr

æx Î≈lv d*lhb dJ*l ¿x ”…±* s d *#xËl]*l¶x≈l*l ø ≈RÕ*

Ó*y¿*”Õ*lWmr|x Á*l]*lœ©*lÕxxh|*l ]JflıÁx Ã*]*Õ*©x ¡x•ÛÀ*l.

~\*l ˘*Á*\*l Á*œ∏|* *hd*]* ]J¡*<©* Ó*Ï*¤ ]Jfl* "]*Õ*lxÁx

Ëh|**l. Ó*hfd* ]JEJ]JÕ*XB Õx…˘¡x≈lÂr W]JflÕ*R*Je &

y…œ Ax…D|**l. ëë≈RÕ* d*#xËl]*l¶x≈lÂr ¡*b^‚|* d*hœ nh|*l

‡W›lh|* Õ*ldx•wh|*l ‡W>•\*Áx AJ≈llÕ*Ï|x•… "|*l ¡*ı±*s

d*#xËl]*l¶x. $|*]* ßx#x nh|*l Ù¡*Ú J‚C¡*•Ú ©*y≈RÁ*|*l.

≈RÕ* d*#xËl]*l¶x≈lÂr ¡*b^‚|* d*hœ nh|*l ‡W›lh|*

ßJ›l>•\*Áx AJ≈llÕ*Ï|x•… "|*l Õ*læ* CÕ*l. ≈RÕ*

d*#xËl]*l¶x≈lÂr ¡*b^‚|* d*hœ nh|*l ‡W›lh|* A*˝|*≈l¡xÚ

"æJC≈l ñ 7

Õ*l•]*l d*#xË]*l¶xÁ*\*l

396395

Õ*llÛlÀÕ*Ï|x•… "|*l "œ… ¿x”…±*s d*#xËl]*l¶xíí ÷h|*l Ax…D, ¿x”…±*s

d*#xËl]*l¶x≈l*lø ∂y∏ ]J¡*<©*ıÁx ¡x•ÛÀ*l. ]J¡*<©**l nPÒ

]JEJ]JÕ*l**lø "à*h˘∏, ÁF]*Õ*˘h|* *Õ*l©*Úy©*ld*w ]Jfl

|*ßJvyıh|* Õ*l]x≈R|**l.

& Ù¡*Ú ¡*≤x≈l ı…œ≈ll & y…œ $|x. ≈R]*l æJWlv¡*

©*•Ì*xÁ*\**lø nh|*l ‡W›lh|* ¡x…D Õ*ldx•wh|*l ‡W≈l

Õ*llÿJhd*]* bÛlÀ, ∂Ì*]*Ix≈lÂr "\*Õ*f∏¡x•\*Æ˘]*lÕ*]x•,

"Õ*]*l ¡*ı±*s d*#xËl]*l¶x≈l d*]*A*, ı]*lÓ*≈ll¡*w fl*]*l. ≈R]*l

nh|*l ‡W›lh|* ¡x…D ∂ W±*≈l|* Õxl…#x ©*h|*ÃJv*l©J]*ÕJe

‡hÙdJw|*]*• Õ*Rd*J¶*lÕ*]x•… "Õ*]*l Õ*læ*CÕ*l Õ*Á*v|* fl*]*l.

∂|*]x ≈R]*l nh|*l ‡W›lh|* ¡x…D Õ*llh|x A*˝|*≈l|*Âr

Ùhœ∏, ©*y≈R|* ∂Ì*]*Ix≈ll\*ÆÕ*]JÁ*lÕ*]x•, "Õ*]*l ¿x”…±*s

d*#xËl]*l¶x≈lhdx >•…Á*C Õ*Á*v|* fl*]*l.

Ó*Ï*¤ J*l Ax…\*ßx…¡J|* W±*≈l¡xÚ Ë]*ldx…wx. & Ó*Ï©*w¡*

ëëÊ…Õ**|*Âr ≈l¿*©*l§ Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*u* ©J¡J<dJÚ]*¡JÚe ıOod*

Õ*RÁ*víí ¡x…Õ*m Œ˘ Õ*ld*lw "|*]* W±*≈l¡JÚe Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï|*

yh|* ~*• Ó*¶x|*hdJÁ*lÕ*Ï˘mr. ı…Õ*Ï & Ó*Ï©*w¡*|*Âr]*lÕ*Ï|**lø

Œ˘ ¡*”Õxl…‚ ∂Ì*]*IxÁx "\*Õ*f∏¡x•h¶*]x ı…Õ*Ï nË^

¿x”…±*s>•…e "≤*ÕJ EJkı≈RÁ*lWy. $|*lÕx… **ø *Õ*l”

ÓJ”≤*vx.

WmÒÕ*lhÁ*#B Õ*ld*lw ÙhdJÕ*lΩ

*˝d* CÁJœ ÙhdJÕ*lΩ≈ll, Õ*llh|x ©*•]*|J©*xh|*l

Ó*”∏˘—≈R|* WmÒÕ*lhÁ*#BÁx & y…œ 'Ó*|x…O∏|*\*l.

ëëŒ WmÒÕ*lhÁ*#B ! **ø "Ó*Wd*” |x…A* x•…f A*lÌ*oJe]*lÕx.

$h|*l ı*ø d*h|x≈l ¿J”|*—|* ˘*. ∂|*]x Õ*læ*C]Jœ”≈l ©*Õ*l≈l

*˘≈l*lø |Jfi **Áx•…©*Ú]* Ëh˘]*lÕx. ©*æ*C ı*ø ©*hÓ*˙‚v

|x…A*Õ*Ï |*lÁ*vhæ*˘h|* ¡*•f|x. ı…*l ¡x•\xd* Ax‚l∆ ¿*Õ*|*

∂¿*”≈l Ó*¶x|*l *˘≈l*lø |Jfi]*lÕx. ı…y*Âr dx…mld*w Ëh|* ∂

¿*Õ*, & Õx•|*ml d*]*l‚]**lø d**ø ¡Jhœ≈lld* |x…A* Õ*ld*lw

d*lhËlÁ*mrÁ*Dh|* ∂¡*√v∏]*ËA*l|*l. $|xmrÕ*˙ ]*¡*w Õ*Rh©*

÷mlËlÁ*Dh|* ¡*•f|x. & ©*lh|*]*dxÁx Õ*l•m ¡J]*‚J|*

©Fh|*≈lv¡xÚ ©*lh|*]JhÁ*J|*, Ù]*©Fh|*≈lv¡xÚ ı≈RÕ*l¡*J|*

Ó*]*Õ*Rd*πx¶xÁx ÷h|J|*]*• ı*ø Õ*l*©*l§ A*y∏]*lW≈R?

AJÁJe|*aÂr ı…*l nË^ |x•¶*T >•…e≈Re, ¡x•x≈lmr|* ©*lV

¿Jhœ≈l*lø Ó*¶x≈llœw˘a. ÷h≤* Õ*l•Vv ı…*l !íí & Á*|*y©*lÕ*

Ël˘—ÕJ|* WmÒÕ*lhÁ*#B* ¡*‚l∆ dx]x›l∏d*l. "Õ***lø ∂Õ*y∏|*

"W|xC≈l d*¡*<‚ Õ*l]x≈R›ld*l. "Õ**l d** ø Õ*l*©*§*lø

O”…¡*˝±*∆*Âr x#x∏ ¿x”…±*s ©*hd*J|**l.

Œ **ø P”≈l Óx”…Õ*l, ı…*• ©*•]*|J©**hdJÁ*lÕx≈R? &

©FÃJÁ*C|* "Õ*¡J¿* ı*Á*• ©*A* $|x. Ë˝h|JÕ**|*Âr O”…¡*˝±*∆

ı*ÁJe ¡xÎ ÌJÙ be|*PÒ¡x•\*Æml ¡J≈llœw]*lÕ**l. $h≤*

©*lÕ*‚v "Õ*¡J¿* ¡*\x|*l¡x•\*Æßx…¶*. d*¡*<‚ ©*|*lÓ*>•…Á*

Ó*f∏¡x•…, $h≤* œ…¡*< ∆ Õ*ld*lw d*lhËl A*˝|*≈l|* ÕxÎ]JÁ*C Ó*Ï*¤

Ó*¶x≈l#J]x. ı…*l ı]*hd*]* Ax‚l∆ |x…A*|* ¿*Õ*, "Õ*\*

"∏wÓ*hfl]*, ]*¡*wñÕ*Rh©*, ÷mlËl, Õ*lmñÕ*l•d*”Á*Dh|* ¡*•f|*

|x…A*|* ËÁxÈ Ùhœ©*l, ©*l¡*lÚÁ*fiÀ|* ıyÁxÁ*fiÀ|* Õ*llPÒ* Ax‚l∆,

"Õ*\* ¡x•\xd* A*mlrÁ*\*l, "J]x•…Á*C|* |x…A*|* ÃJÕ* Õ*l*∏§*Âr

d*h|*l¡x•\*lÆ, ı*øÂr ÕxÎ]JÁ*C d*¡*<‚ A*lÛlÀÕ* Ã*]*Õ*©x J*l

¡x•¶*ldxw…x. $|*lÕx… ¿x”…±*s Õ*RÁ*v.

Œh ¿Jhœ, ¿Jhœ, ¿Jhœ¤ !

398397

Ó*yO±*À

1. ∂©**Á*\*l (Asanas) ıÕ*lπ*lø ©*|*˝[* Õ*ld*lw ∂]x•…Á*CÕ*hd* ]Jey∏, "x…¡* ]x•…Á*Á*\**lø ıÕJy©*lÕ*ÏÕ*Ï.

2. Ã*∏i¡J (Bhastrika) ÓJ”‚≈RÕ*l˘h|* Ó*ÏÓ*ÏÒ©*Á*\*l ÌxJøe ßx\*Õ*ΩÁx Ax•h|*lÕ*Õ* Ï. ¡ * <≈l]x•…Á*|* ]x•…ÁJ‚lÁ*\*l J¿*ÕJÁ*lÕ*Õ*Ï. Ó*ÏÓ*ÏÒ©*Á*\* ¿*‡w Õ*ld*lw ©JÕ*l≤*Cv AxÌ*loÕ*Ï|*l.

3. Õ*lmË|*—dx (Constipation)≈l*lø Ã*lflhÁ*, ¿*mÃ* Õ*ld*lw æ**l]J©*Á*\**lø ∂Ì*y∏ ıÕJy∏¡x•\*Æßx…¡*l.

4. æ**l]J©**Õ* Ï (Dhanurasana) Ã*lflhÁ*, Õ*ld*l w ¿*mÃJ©**Á*\* ©*Õ*l•A* ∂©**.

5. œ*lø (Eating)Õ*Ï|*]*Âr ©*h≈lÕ*l, ©*]*\* Ê…Õ** Õ*ld*lw '|Jd*w WÌJ]*Á*\*l >•…Á* W|JCÖv≈ll d**ø Á*ly≈l*lø œ…Õ*” Õ*llÛÀml ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Õ*Ï.

6. ı]JAJ]* (Fasting) |x…A*|*Âr≈l W±* ıÕJy∏ ¿*l|*—Áx•D©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx, Ê…Õ*d*hd*lÁ*DÁx Ó*Ï*]B Ê…Õ** ¡x•¶*lÕ*Ï|*l.

7. Á*ÃJv©** (Garbhasana) ∂Ì*]*Ix›lh|*, Ó*Ì**¿*‡w, A*∏Õx AxÌJoe, "x…¡* d*]*A*|* ¡*]*l\*l ]x•…Á*Á*\*l ıÕJ]*Ix ≈RÁ*lÕ*Õ*Ï.

8. A*#J©** (Halasana)Õ*Ï ßx*løA*ly≈l*lø Õ*l˝|*l Õ*ld*lw ∏µœ ©JµÓ*¡*d*“Áx•D©*lÕ*Ï|*l.

"æJC≈l ñ 8

A*˚*>•…Á* (∂hÁ*r) Õ*‚vÕ*R#J

9. $h˘”≈l (Indriyas)Á*\**lø Ó*”dJCAJ]* ∂Ì*]*Ix›lh|*

ıÁ*”Ø∏¡x•\*Æßx…¡*l.

10. flÓ* (Japa)Õ*Ï Œh "≤*ÕJ A*y Œh ÷h|*l Õ*R*∏¡*ÕJe

Ó*â©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx ∂©** Õ*ld*l w ÓJ”IJ≈RÕ*l

∂Ì*y©*ßx…¡*l.

11. ¡*lhÃ*¡* (Kumbhaka)Õ*Ï ˘…ˇJv≈ll±*C Ax•h|*ml Õ*ld*lw

¡*lh¶*Âı EJÁ*”dxÁx ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

12. #x•…#J©** (Lolasana)Õ*Ï dx•…\*l Õ*ld*lw Õ*llhÁxÎ

Õ*lfllKÁ*\* Ëm AxÙ©*ld*w|x.

13. Õ*l*©*§*lø (Mind) ÕxÎ]JÁ*C, "ÃJC©* ©*d*§hÁ*, WÌJ]*,

ÕJ© *JÁ *\ * ıÕ * l•vm * , "A *hÃJÕ *| * J¿ * ,

ÓJ”IJ≈RÕ*l, æJC* Õ*ld*lw ©*|*lÈ‚Á*\J|*, ¡*]*lIx, d*˝Pw,

©* “ñı]J¡*]*Ix, ¿Jhœ Õ*ld*l w ©*hdx•…±* "\*Õ*f∏

¡x•\*lÆÕ*Ï|*l Õ*llhdJ|*Õ*ÏÁ*Dh|* ı≈lhœ”∏¡x•\*Æßx…¡*l.

14. Jf¿*l˘— (Nadishuddhi)≈l*l ø ÓJ”IJ≈RÕ*l

∂Ì*]*Ix›lh|* Ó*¶x≈lËA*l|*l.

15. gæ*“v Ó*|Jπ©** (Oordhva Padmasana)Õ*Ï ©*“Ó*ø

|x•…±* ı≈lhœ”∏ W…]*CÕ**lø Œfl©*§Jøe ]*•ÓJhd*y©*l

Õ*Ï|*l.

16. Ó*OoÕx•…dJwJ©** (Paschimottanasana) ˘h|* ßx•fllK

¡*]*Á*lÕ*Ï|*l, fl˚*]Jeø AxÌ*loÕ*Ï|*l Õ*ld*lw Ax•®xÀ≈l

©*hËhÜ ©*Õ*l©*w ]x•…Á*Á*\*l |*•]JÕJÁ*lÕ*Õ*Ï.

17. ¡x“®JÀ (Quetta) Ã*•¡*hÓ*Õ*Ï |*]x•…¶x¡x•…]* $h˘”≈l

Á*Dh|* Õ*l*∏§*Âr *¶x≈llÕ* ¡ *hÓ**|* Ex•dxÁx

Ax•…Â∏|*Âr ¡*l<mr¡*.

400399

18. ¡*”Õ*lË|*—dx (Regularity) ÷hËl|*l ∂©** Õ*ld*l w ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*]*IxÁ*\*l œ…Õ*” Õ*ld*l w ∏µ]*ÕJe Õ*llh|*lÕ*y≈lml "Õ*¿*CÕJe ßx…¡x… ßx…¡*l.

19. O±Jv©** (Shirshasana)Õ*Ï ÷mr ∂©**Á*DÁx ]Jfl. $|*l W…]*CÕ**lø Œfl©*§Jøe Ó*yÕ*œv©*lÕ*Ï|*l. EJkÓ*¡*¿*‡w Õ*ld*lw ÌJIJ¡*<d**|* ©JÕ*l≤*Cv AxÙo©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ËA*l ˘*Á*Dh|* x#x∏]*lÕ* ¡J›l#xÁ*\**lø J¿*Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

20. dJ”Û¡* (Trataka) ©Jæ**Õ*Ï Õ*l*∏§* ~¡JÁ*”dx Õ*ld*lw ¡*Ω∆* ©*hËhÜ ]x•…Á*Á*\* ıÕJ]*IxÁx ©*AJ≈lÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

21. 'fT≈R* Ëhæ* (Uddiyana Bandha)Õ*Ï |x…A*¡xÚ ©*lh|*]*dx, ©*|*˝[*dx Õ*ld*lw mÕ*mW¡x A*y©*ld*w|x. |x…A*|* n\*ÃJÁ*|*Âr≈l "©*“©*µdx≈l*lø ©*lÁ*Õ*lÁx•D©*ld*w|x.

22. Õ*EJ”©** (Vajrasana)Õ*Ï ∂m©*Cd** ıÕJy©*ld*w|x. ßx*løA*ly ¿*‡w≈lld*Áx•D©*ld*w|x. Ó*Ì** ‡”>lÁx ©*AJ≈l Õ*R¶*lÕ*Ï|*l æJC*Ì*]*IxÁx ËA*\* ¿x”…±*s ∂©**.

23. Ì*DÁJm (Winter)Õ*Ï ¡*˚x•…]* >•…ÁJÌ*]*IxÁx >•…Á*C ©*Õ*l≈l.

24. ¡x§]x•…©x•À…Wl≈R (Xerostomia) "h|*]x "œ≈R|* ßJ≈Ry¡x. $|**lø ∏…d*D Õ*ld*lw ∏…dJÚy ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*y∏ ıÕJy∏¡x•\*ÆËA*l|*l.

25. >•…Á*Õ*ll|J” (Yogamudra)Õ*Ï Ax•®xÀ≈l ©*hËhÜ ]x•…Á*Á*\**lø ıÕJy©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ¡*lh¶*Âı EJÁ*”d* Áx•D©*lÕ*Ï|*l.

26. ]x´•…]x•…∏©B (Zerosis) "h|*]x Ê…Õ*©*d*“ (Vitamin) ë÷í ¡x•]*dx›lh|* Ë]*lÕ* ]x•…Á*. $|**lø ©JÕ*R*C dJ”Û¡* Õ*ld*lw O±Jv©** ∂Ì*y∏ ıÕJy∏¡x•\*ÆËA*l|*l.

¡*Õ*lv>•…Á* (∂hÁ*r) Õ*‚vÕ*R#J

I

1. Ax•h˘¡x•\*lÆW¡x (Adaptability) ÷hËl|*l ¡*Õ*lv

>•…e≈lÂr]*ßx…¡J|* "d*CÕ*¿*C¡*ÕJ|* ©*|*lÈ‚.

2. æxÎ≈lv (Boldness) Õ*Ï ¡*Õ*lv>•Á* Õ*RÁ*v|*Âr ˘ÛÀ

AxExo›l¶*ml "Õ*¿*CÕJeßx…¡*l.

3. |J* (Charity) ˘h|* Ó*Wd*”dx |x•]x≈llÕ*Ï|*l.

ÓJÓ*Á*\**lø J¿* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

4. ∏|J—hd* ÕJ|* (Doctrine) Ó*Ï*¤ Ó*Ï*¤ |x…A*æJ]*Ix

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l, ¡*Õ*lv∏|J—hd*|* d*\*A*˘≈l Õxl…#x $|x.

5. ~¡*Ùd*w (Equanimity)Õ*Ï ¡*Õ*lv>•…Á* ©Jæ*¡**Âr]*

ßx…¡J|* "d*CÕ*¿*C Á*l‚.

6. Ó*]*Õ*Rd*π* "∏wd*“, "Õ** ©*˝√s≈lÂr dx•…]*lÕ* ¿x”…±*sdx

≈l*lø "*lÃ*W∏y (Feel).

7. '|J]*d** (Generosity) ÷hËl|*l ¿x”…±*s ©*|*lÈ‚. $|*l

¡*Õ*lv >•…e≈l A*˝|*≈lÕ**lø '|Jd*wÁx•D©*lÕ*Ï|*l.

8. W*≈l (Humility)Õ*Ï Á*Õ*vÕ**lø J¿*Áx•D∏, ©Jæ*¡***lø

ıfl Õ*ld*lw >•…Á*C ©x…ÕJ ı]*d*JÁ*ml Ó*”Ìx•…˘©*lÕ*Ï|*l.

9. ∂d*π ıy…¡*<Ix (Introspection)≈ll ıÕ*lπ "hd*Axv…d*l

Õ**lø Ó*y…‡<∏¡x•\*Æml "Õ*¿*CÕJe ßx…¡*l.

10. ©*hdx•…±* (Joyous) ©*“ÃJÕ*˘h|* ©Jæ*¡* AxÌ*lo ¡xm©*

Õ*R¶*Ëmr*l.

402401

11. ¡ *Õ *lv>•…Á* (Karmayoga) Õ*l *© * § *l ø Ó *Wd* ”

Áx•D©*lÕ*Ï|*l Õ*ld*lw ©Jæ*¡**l ∂d*πEJk* Ax•h|*ml

d*≈R]*lÁx•D©*lÕ*Ï|*l.

12. ¡*Õ*lv ı≈lÕ*l (Law of Karma) Á*\*l ı±*ls]*.

13. æJC* (Meditation)|* Ex•dxÁx >•…Á* C ∂Ì*]*Ix

Ax•h˘]*lÕ*Ï|*l ÓJ”]*hÃ*|*Âr ©Jæ*¡*yÁx >•…Á*C.

14. xα*¡*Õ*lv (Naishakarma)Õ*Ï ∂d*πEJk*|* Õ*llÿJhd*]*

Õ*R¶*lÕ* ¡J≈lv.

15. &¿*“]JÓ*v‚ ÃJÕ*˘h|* Ó*]*Õ*Rd*π* ÓJ|*ñÓ*|*πÁ*DÁx ÷mr

¡*Õ*lvÁ*\*l Õ*ld*lw "Õ*ÏÁ*\* M*m, |x…A*, Õ*l*©*l§ $h˘”≈l

Õ*ld*lw ∂d*π $Õ*ÏÁ*\**lø ©*Õ*lPv©*Â. (Offer)

16. dJ\xπ (Patience), æ*˝[* Õ*ld*lw "W]*d* ≈ld*øÁ*\*l

¡*Õ*lv>•…Á*|*Âr ≈l¿*©*l§ Ó*¶x≈lml "Õ*¿*CÕJe]*ßx…¡*l.

17. ¡*Õ*lv>•…e≈l "A*vdx (Qualification) Á*\*l ¡x•…Ó*,

"©*•>l, Á*Õ*v Õ*ld*l w ©J“≤*vÁ*Dh|* ©*hÓ*˙‚v

Õ*ll¡*wJe]*lÕ*Ï|*l.

18. ¡*Õ*lvM*m dJCÁ* (Renunciation) Õ*Ï ©Jæ*¡** æxC…≈lÕ**lø

œ…Õ*” Á*ly Õ*llfiÀ©*lÕ*Ï|*l.

19. ı©J“≤*v (Selflessness) ©x…ÕxÁ*\J|* ]x•…eÁ*\* ©*l¿*•”¿x

Õ*ld*lw fl* ©*Õ*ll|J≈l|* dx•h|*]x ıÕJ]*Ix $Õ*ÏÁ*\**lø

Õ*R¶*lÕ*Ï|*yh|* '|Jd*w A*˝|*≈lÕ*hœ¡x mà©*lÕ*Ï|*l.

20. dJ\xπ (Tolerance) Õ*Rd*” ¡*Õ*lv>•…e≈l A*˝|*≈l

W¿JmÁx•D©*lÕ*Ï|*l.

21. ı¿*om (Unshakable) W¿J“©*˘h|* Õ*Rf|* ¡*Õ*lv

>•…Á*|* M*mÕJe œ…Õ*” W¡*©** Õ*ld*lw ∂æJCœπ¡* ~DÁx

Ó*¶x≈llWy.

22. ‡…\*l ©*“ÃJÕ*Á*\* Õxl…#x fl≈l (Victory) ¡*±*À¡*]*ÕJ|*

¡*Õ*lv >•…ÁJÌ*]*Ix›lh|* Ó*¶x≈lËA*l|*l.

23. ¡J≈l¡* (Work)Õx… ¡xÎ#J©*, "|*¡JÚe Ó*”œ>•Ë^]*

©x…Õx≈l*lø ∂d*πÃJÕ*˘h|* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

24. ÷¡B§ (e) ÷hËlÕ**l ¡*Õ*lv>•…ÁJ ñ ∂Ì*]*Ix≈lÂr

"à]*lÙ A x•h˘]*lÕ * * l . ≈R¡ xh| *] x "Õ * * l

¡J≈RvÌ*]*Ix≈l ©*“ÃJÕ* Ax•h˘]*lÕ**l.

25. ≈lflk (Yajna) Õ**lø M*#JÓx…¡x<›l]*|x ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*yh|*

œ…Õ*” Á*œ≈lÂr A*˝|*≈l Ó*Wd*”Áx•\*lÆÕ*Ï|*l.

26. 'dJ§A* (Zeal) Õ*ld*lw *Õ*l”dx›lh|* ¡*•f|* ı©J“≤*v

¡*Õ*RvÌ*]*Ix›lh|* Á*‚ı…≈lÕJ|* ≈l¿*©*l§ |x•]x≈ll

Õ*Ï|*l.

II

1. ∂ÁJWl ¡*Õ*lv (Agami Karma) ÷h|*]x Õ*llhË]*lÕ*

‡”>l.

2. Á*y±*s (Broad) dJ\xπ›lh|* '|Jd*w A*˝|*≈lÕ*hœ¡x

ßx\x≈llÕ*Ï|*l.

3. W¿*“Óx”…Õ*l (Cosmic Love)Õ*Ï ı±JÚÕ*l ¡*Õ*lvM*m˘h|*

|x•]x≈llÕ*Ï|*l.

4. | *>l (Daya)≈ll ¡ *Õ * lv>•…e≈lÂr] *ß x…¡J| *

"d*CÕ*¿*CÕJ|* ©*|*lÈ‚.

404403

5. ı©J“≤*v ©x…Õx›lh|* Ó*]*]**lø Õxl…#xd*lw (Elevate)Õ*Ï|*l.

6. ıÕ*lπ ©*“æ*Õ*lv ∂Ì*]*Ix≈l fi…¡xÁ*DÁx "hflßx…fy (Fear

not)

7. |x…Õ*]x¶xÁx Õ*l*©*l§ Õ*ld*lw ¡xÎÁ*DÁx ¡xm©* ¡x•fy ()

8. W*≈lO…mdx (Humility) ÷hË "œ ¿x”…±*s ©*|*lÈ‚

¡*Õ*lv>•…e≈lÂr]*ßx…¡*l.

9. &¿*“]JÓ*v‚ Ël˘— (Isvararpana Buddhi) ÷h|*]x

Ó*”œ>•h|*l ¡*Õ*lvM*mÕ**lø Ó*]*Õ*Rd*πıÁx… ©*Õ*lPv©*l

Õ*Ï|*l.

10. Ê…Õ**lπ¡* w]*l (Jivanmuktas) flÁ*œw* ~¡JÁ*”dx≈l

©*mlÕJe ¡J≈l¡* Õ*R¶*ldJw]x.

11. ¡*Õ*lv>•…Á* (Karmayoga) Õ*l*∏§* ¿*l|*—dxÁJe $]*lÕ*

>•…e¡* ‡”>l.

12. #x•…¡* ©*hÁ*”A* (Loka Sangraha) ÷h|*]x ©*y≈R|*

Õ*RÁ*v|*Âr]*lÕ* ¿x”…±*s Õ*R*W…≈ldx.

13. Õ*lm (Mala)Õ**lø ¡*Õ*lv>•…Á* ∂Ì*]*Ix›lh|* ¡*\x|*l

¡x•\*Æßx…¡*l.

14. ı±JÚÕ*l ¡*Õ*lv>•…Á* (Nishkama Karmayoga) ÷h|*]x

ı©J“≤*v ©x…Õx.

15. ıd*C ¡*Õ*RvÌ*]*IxÁ*\**lø b¶*lÕ*Ï|*]* (Omission)

Ó*yIJÕ*l ÓJÓ*. $|**lø Ó*”dJCÕ*C≈l ÷h|*l ¡*]x≈lldJw]x.

16. ÓJ”]*Ë— (Prarabdha) ÕxhËl|*l Øh˘* fl* π|*

¡*Õ*lvM*mÕ**lø & fl*π|*Âr "*lÃ*W©*lÕ*Ï|*l.

17. &¿*“]JÓ*v‚ Ël˘—›lh|* Õ*Rf|* ¡*Õ*lv>•…Á*Õ*Ï d*“yd*

(Quicker) Á*œ›lh|* Õ*llh|*lÕ*y≈llÕ*Ï|*l.

18. ]JÁ*ñ|x“…±*Á*\*l (Raga-Dvesha) ı©J“≤*v ©x…ÕJÃJÕ*

˘h|* ¡xm©* Õ*R¶*lÕ*Õ** Õ*l*∏§*Âr ©x…]*#J]*Õ*Ï.

19. ©*¡JÕ*l ¡*Õ*lv (Sakama Karma) ˘h|* Ëhæ**¡xÚ

n\*Ó*¶*lÕ**l.

20. dJÕ*l©* (Tamasa) Á*l‚Õ*Ï ©*dJÚ≈lvÁ*\* ∂Ì*]*Ix›lh|*

J¿*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

21. ı]*hd*] * (Unrestrained) |J*Õ* Ï A* ˝|*≈lÕ**l ø

W¿JmÁx•D©*lÕ*Ï|*l.

22. WÕx…¡* (Viveka) *•]J]*l fl*πÁ*\*Âr Õ*Rf|* ı±JÚÕ*l

¡*Õ*lv M*m˘h|* Õ*l*∏§*Âr ¡*l|*l]*lÕ*Ï|*l ('|*›l©*l

Õ*Ï|*l).

23. ¡J≈l¡ * (Work)Õ x … ¡ x Î#J© * ; Ã *Á *Õ * hd *ıÁJe

Wl…©*#Je]*Â.

24. ≈lflk (Yajna) Õ*Ï ¿J©*i|*Âr WÜ∏|* æJWlv¡* ‡”>l.

25. ¡*ld*•A*m (Zeal) Õ*ld*lw 'd*l§¡*dxÁ*\*l ≈RÕ* ¡xm©*|*Âr

≈R|*]*• d*Âr…*JÁ*ml "Õ*¿*CÕJe ßx…¡*l.

406405

]Jfl>•…Á* (∂hÁ*r) Õ*‚vÕ*R#J

1. "©*hÓ*”flkdJ (Asamprajnata) ©*Õ*RÜ≈ll ]Jfl

>•…Á*|* Á*ly.

2. Ë”A*πÌ*≈lv (Brahmacharya) ÷h|*]x ËjA*πÌ*≈lv

Õ*”d*¡xÚ Ë|*—Je]*lÕ*Ï|*l. $|*l ]Jfl>•…Á*|* Ó*”≤*Õ*l

"hÁ* ëë≈lÕ*líí|* ∂Ì*]*Ix›lh|* mà©*lÕ*Ï|*l.

3. "ÃJC©* Õ*ld*lw ÕxÎ]JÁ*C˘h|* Õ*l*©*l§*lø ı≈lhœ”©*ßx…¡*l

(Control).

4. æJC* (Dhyana) ÷h|*]x, ¡x…Õ*m nh|x… y…œ≈l

WÌJ]*æJ]x.

5. ~¡JÁ*”dJ (Ekagrata) "h|*]x Õ*l*∏§* ~¡*dx.

6. ıbv…fl ©*Õ*RÜ›lh|* ÕJ©*JÁ*\**lø ©*l¶*ßx…¡*l.

7. Á*yÕ*R (Garima) ÷hËl|*l ∏˘—; $|*yh|* >•…e

ËA*\* ÃJ]*ÕJÁ*lÕ**l.

8. ÷Âr A*˚*>•…Á* (Hathyoga) ¡x•xÁx•\*lÆd*w|x•, "Âr

]Jfl>•…Á* ÓJ”]*hÃ*ÕJÁ*ld*w|x.

9. &¿*“]*Ó*”Ω|J* (Isvara Pranidhana) : d**ø*lø dJ*l

©*hÓ*˙‚v Ã*Á*Õ*hd*ıÁx "Pv∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l.

10. Êdx…h˘”≈l (Jitendriya) : $h˘”≈lÁ*\* Õxl…#x

ı≈lhd*”‚ ©JÜ©*lÕ*Ï|*l.

11. ¡*lhÃ*¡* (Kumbhaka): ÓJ”IJ≈RÕ*l|*Âr '∏]**lø

ËhÜ©*lÕ* ‡”>l.

12. m¬Õ*R (Laghima) ÷hËl|*l ∏˘—. $|*yh|*

>•…e≈ll ËA*\* A*Á*l]JÁ*lÕ**l.

13. WldJAJ]* (Mitahara)Õ*Ï ]Jfl>•…Á* W|JCÖvÁ*DÁx

"d*CÕ*¿*CÕJe ßx…¡*l.

14. ı≈lÕ *l (Niyama): æJWlv¡ * ∂Ì*] *I xÁ *\ * * l ø

ÓJ©*lÕ*Ï|*l.

15. Œfl©B (Ojas) ÷h| *] x ∂æJ Cœ π¡ * ¿ *‡ w ; $| * l

æJCJÌ*]*Ix›lh|* mà©*lÕ*Ï|*l.

16. ÓJ”IJ≈RÕ*l (Pranayama): '∏]JÛ|* ı≈lhd*”‚.

]Jfl >•…Á*|* ¿x”…Ω≈lÂr JmÚx… ©Jµ* Ó*¶x˘|x.

17. >•…ÁJÌ*]*Ix≈l ÓJ”]*hÃ*|* ˘*Á*\*Âr≈l• ©*A*

"hÊ¡x›lh|* *¶*lÁ* (Quiver) ßx…¶*.

18. ]Jfl>•…Á* (Rajayoga) ÷mr >•…Á*Á*DÁx ]Jfl.

19. © * hd x•…± * (Santosha) ÷h| *] x d * ˝P w ; $| * l

ı≈RÕ*RÌ*]*Ix≈lÂr Ë]*lÕ* ∞|*l "hÁ*Á*\*Âr nh|*l.

20. d*Ó*©B (Tapas)Õ*Ï Õ*R*∏¡*, |xÎØ¡* Õ*ld*lw ßJ›l

Õ*Rd**lø |*Õ*l* Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

21. ]Jfl>•…Á*|* ı]*hd*]* ∂Ì*]*Ix›lh|* ¡xÎÕ*mC|* ]*A*©*C

A*]*Õ*Ï|*l. (Unfurl)

408407

22. Õ*˝œw (Vritti) ÷hËl|*l Õ*l*©*l§ "≤*ÕJ WÌJ]*æJ]x≈l

]*•Ó*.

23. Õ*l*∏§* Ì*hÌ*mdx≈l*lø (Wandering) dJ”Û¡* Õ*ld*lw

ÓJ”IJ≈RÕ*l ∂Ì*]*IxÁ*Dh|* ıÁ*”Ø©*ßx…¡*l.

24. ÷¡B§ (X) Õ*R©*|* (‡”©BÕ*l©B) ]*EJ ˘*Á*\**lø

>•…ÁJÃJC©*¡JÚe ©*y≈Re 'Ó*>•…e©*ßx…¡*l.

25. >•…Á* (Yoga) Õ*l*∏§* fl¶*d* “Õ**l ø ©*h¡*lÙd*

Áx•D©*lÕ*Ï|*l.

26. ¿*”|x— (Zeal)›lh|* >•…ÁJÌ*]*Ix Õ*Rf|*Âr d*“yd*

Á*œ≈lÂr Ó*]*Õ*Rd***lø "y≈llWy.

¡*lh¶*Âı…>•…Á* (∂hÁ*r) Õ*‚vÕ*R#J

1. "JA*d* (Anahata) Ì*¡*” A*xø]*¶*l |*\*Á*\* A*˝|*≈l Ó*|*π.

2. Ë”A*π]*hæ*” (Brahmarandra)Õ*Ï d*#x≈l Õ*læ*C|*Âr

$]*ld*w|x.

3. Ì*¡*”Á*\*l (Chakras) ∂æJCœπ¡* ÌxÎd**C ¡x…h|*”Á*\*l.

4. >•…Á* W|JCÖv≈l ∂AJ]* ¡*”Õ*l (Diet) ©Jœ“¡*,

Wld*ÕJe Õ*ld*lw |x…A*¡xÚ Óx˙…±*¡*ÕJÁ*lÕ*hœ]*ßx…¡*l.

5. ~¡JÁ*”dx (Ekagrata)≈ll ¡*lh¶*Âı >•…ÁJÌ*]*Ix›lh|*

mà©*lÕ*Ï|*l.

6. ı…Õ*Ï ©*Õ*RÜ ∏µœ "Óx…‡<©*lÕ*Ï|J|*]x "Õ*¿*CÕJe "hÊ¡x

]*Ød* (Fearlessness) ]Je]*ßx…¡*l.

7. Á*l]*l (Guru) W* ©*AJ≈l Õ*ld*lw ∂O…ÕJv|* ¡*lh¶*Âı

>•…ÁJÌJ]*Ix "Õ*¿*CÕJe ßx…¡*l.

8. A*˚*>•…Á* (Hathayoga)Õ*Ï ©Jæ*¡***lø ¡*lh¶*Âı

>•…ÁJÌ*]*Ix ∂Ì*y©*ml 'dxw…Ê©*ld*w|x.

9. $¶J (Ida) Jf (Ì*h|*”Jf)≈l Õ*l•e* ÷¶*Ax•\xÆ≈l

Õ*llÿJhd*]* A*y≈lld*w|x.

10. flœ©*π]*‚ (Jati-Smarana) "h|*]x Øh˘* fl*π|*

©*π]*IxÁ*\**lø x*P∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l, ¡*lh¶*Âı >•…ÁJÌ*]*Ix

›lh|* Ó*¶x|*l¡x•\*ÆËA*l|*l.

11. ¡*lh¶*Âı (Kundalini)≈ll Õ*l•#JæJ]*|*Âr ©*l]*lD

©*lœw¡x•h¶*l ©*lÓJwÕ*©xµ≈lÂr]*lÕ* ¿*‡w.

12. #JmJ (Lalana) Ì*¡*”Õ*Ï ∂EJkÌ*¡*”|* Õxl…#x Õ*ld*lw

©*A*©J”]*|* ¡x\*e* ÃJÁ*|*Âr x#x∏]*ld*w|x.

13 Õ*l•#JæJ]* (Muladhara) Ì*¡*”Õ*Ï ßx*løA*ly≈l ¡x\*e*

¡x•x≈lÂr x#x∏]*ld*w|x.

14. Jf (Nadi)Á*\*l ©*•¡*<πÕJØıÁ*\*l "≤*ÕJ ÓJ”‚|* ©*•¡*<π

Õ*RÁ*vÁ*\*l. $Õ*ÏÁ*\* Õ*llÿJhd*]* ¿*‡w ©*hÌJ]*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

15. Õ**©*ÒœÁ*\**lø ¡x•”…Ñ…¡*y∏ d*≈Ry©*lÕ*Ï|*yh|* ¡J≈l∏˘—

|x•]x≈llÕ*Ï|*l. $|**lø >•…Á* W|JCÖvÁ*\*l ÓJ”]*hÃ*

|*Âr ©x…W©*ldJw]x. $|*l ±*Ü (Qushadhi) ]*•Ó*|*Âr|x.

410409

16. Ó*|Jπ©** (Padmasana)Õ*Ï ¡*lh¶*Âı >•…ÁJÌ*]*IxÁx

"d*lCd*wÕ*l.

17. ©Jæ*¡** "A*vdx (Qualification)Á*\*l ¿Jhd* Õ*l*©*l§,

Ë”A*πÌ*≈lv Õ*ld*lw dJ\xπ Õ*llhdJ|*Õ*Ï.

18. ]x•…Õ*RhÌ** (Romanchana)|* "*lÃ*Õ*Õ*Ï ©Jæ*¡*ıÁx,

"Õ* *l d * * ø ∂Ì*] *I x≈lÂr Õ *llh|*lÕ *y|*hd x#J r

mà©*lÕ*Ï|*l.

19. ©J“ܱJÀ* (Swadhistana) Ì*¡*”Õ*Ï ∂]*l |*\*Á*\**lø

Ax•h˘|*la, fl*x…h˘”≈l|* ¡x\*Áx x#x∏]*ld*w|x.

20. œ”¡Jm|*Ov (Trikaladarshi) Øh|x, $h|*l Õ*ld*lw

Õ*llh˘*|*l x•…¶*lÕ*Ï|*l.

21. 'EJK›l (Ujjayi) ÓJ”IJ≈RÕ*l |x…A* ‡<…‚ÕJÁ*lW¡x

Õ*ld*lw Õ*l˝d*lCÕ**lø |*•]*W¶*lÕ*Ï|*l.

22. W¿*l|*— (Visuddha) Ì*¡*”Õ*Ï 16 |*\*Á*\**lø Ax•h˘|*la

©*l±*lÕ*lø Jf≈lÂr xm∏ ¡*lœwÁx ¡x\*Áx x#x∏]*lÕ*Ï|*l.

23. "¿*¡*w (Weak) Õ*l*l±*C >•…ÁJÌ*]*IxÁx "*A*v*l.

24. ÷¡B§ (X) ÷hËlÕ**l ¡*lh¶*Âı >•…Á* ∂Ì*y©*ml

'd*l§¡*Je]*lÕ**l. ≈R¡xh|*]x "Õ**Âr "œ¿*≈lÕJ|*

A*hËmW|x.

25. >•…Á* (Yoga) ÷hËl|*l ©*h©*¢d*|* Õ*l•m¿*Ëa ≈llEB

ıh|* Ëh˘]*ld*w|x. $|*]* "≤*v nh|*lÁx•f©*lÕ*Ï|*l.

26. ' d * l § ¡ * d x ( Z e a l ) Õ * l d * l w Ó J ” Õ * l Ω ¡ * d x Á * \ * l

>•…ÁJÌ*]*Ix≈ll ]*Ã*© *˘h|* Õ*llh|*lÕ*y≈lml

"Õ*¿*CÕJe ßx…¡*l.

Ã*‡w>•…Á* (∂hÁ*r) Õ*‚vÕ*R#J

1. "**C Óx”…Õ*l (Ananya Prema) : ~¡*Ùd*w˘h|* ~**•ø

"Óx…‡<©*|x Ó*]*Õ*Rd*π**lø Ó*˙Ê©*lÕ*Ï|*l.

2. Ã*‡w>•…Á*Õ*Ï (Bhaktiyoga) ¡*Â≈llÁ*|*Âr Ã*Á*Õ*dJ§¡J<

dJÚ]*¡JÚe $]*lÕ* ©*lmÃ* 'ÓJ≈l.

3. ÌJh|J”≈l* (Chandrayana) Õ*”d*Õ**lø ÓJÓ*Á*\* J¿*

Õ*ld*lw Ó*]*Õ*Rd*π**lø nÂ∏¡x•\*Æml Ã*¡*w]*l ∂Ì*y©*lÕ*Ï|*l.

4. |J© * C ÃJÕ* (Dasya Bhava) (© x…ÕJÃJÕ*)| *

Õ*llÿJhd*]* |x…Õ*]**lø "Ùv©*lÕ*Ï|*l.

5. ~¿J*d*”≈lh (Eshanatrayam) : Õ*l•]*l ∂¿xÁ*\*l ñ

©*hÓ*d*lw, ©*hdJ* Õ*ld*lw ©*“Á*v, ıflÕJ|* Ã*‡w≈l

ßx\*Õ*ΩÁxÁx ßJæ*¡*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

6. Ó*]*Õ*Rd*π* "∏wd*“|* ËÁxÈ $]*lÕ* ¿*”|x— (Faith)Áx d*\*ÓJ≈l

Ã*‡w.

7. Á*l]*l (Guru) Ã*¡*wyÁx Ã*•Wl≈lÂr Áx•…Ì*]*ÕJÁ*lÕ*

|x…Õ*]*l.

8. Ó* Ï\ *¡ * (Horripilation)Áx•\*l ÆÕ * Ï| *l, Ã*‡ wÓ *] *Õ *¿ *

JÁ*lÕ*Ï|**lø ©*•Ù©*ld*w|x.

9. $±J À| x …Õ *dJ ( Ishta Devata): Ã *¡ * w * l d * * ø

©*“ñ$ÌJ‹*l©J]* ∂]J˘©*lÕ* |xÎÕ*. ë"Õ**í Õ*llÿJhd*]*

|xÎÕ*d*“|* "yÕ*Ï Ó*¶x≈lldJwx.

412411

10. |x…Õ* JÕ*l ©*π]*Ix flÓ* (Japa) Õ*R¶*lÕ*Ï|*yh|* Õ*R*∏¡*

Ó*Wd*”dx Õ*ld*l w ~¡JÁ*”dx≈ll Á*y±* s Ó*”Õ*R‚|*Âr

AxÌ*loÕ*Ï|*l.

11. ¡*˝±*∆ (Krishna)*l ÷mr |x…Õ*dxÁ*\*Âr "œ… ¿x”…±*sı|*la,

¡*Â≈llÁ*|* ¡*\*h¡*Á*\**lø ıÕJy©*lÕ**l.

12. Ã*‡w ∂Ì*]*Ix≈l ÓJ”]*hÃ*|* ˘*Á*\*Âr Ã*Á*Õ*hd**

JÕ*l©*π]*Ix≈l*lø 'Ì*‹ ¡*h˚*˘h|* Ax…\*ml mExK (Lajja)

Ó*ÛlÀ¡x•\*lÆÕ*Ï|*l nh|*l |x•¶*T WÔø.

13. Õ*Ræ*l]*C ÃJÕ* (Madhurya Bhava) Ã*‡w≈l ¿x”…±*s ]*•Ó*.

14. *Õ*Wæ* (Navavidha) Ã*‡w≈l*lø ÷mr ©Jæ*¡*]*•

Ã*‡w>•…Á* Õ*RÁ*v|*Âr ∂Ì*y©*ßx…¡*l.

15. |x…A*, Õ*l*©*l§ Õ*ld*lw A*˝|*≈lÕ**lø ¡x…Õ*m |x…Õ*]* ©x…ÕxÁx

©*Õ*lPv©*l (Offer)Õ*Ï|*¡xÚ ¿*]*IJÁ*œ ÷h|*l ¡*]x≈llÕ*]*l.

16. ÓJ|* ©x…Õ*J (Padasevana) : Ó*]*Õ*Rd*π* ÓJ|*

Ó*|*πÁ*\* ©x…Õx Õ*R¶*lÕ*Ï|*l "≤*ÕJ J]J≈l‚ ÃJÕ*˘h|*

fl*]* ©x…Õx Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

17. Õ*R*∏¡* ı¿*omdx (Quiescence)≈ll Õx…|Jhœ Õ*ld*lw

Ã*¡*w $Ë^]*Âr $]*ßx…¡J|* ~¡xΡ* "A*vdx.

18. ]*lÙ (Ruchi) : Ó*]*Õ*Rd*π* JÕ*l 'Ì*‹y©*lÕ* "à]*lÙ.

19. ©J¡J<dJÚ]* (Sakshatkara) : |xÎÕ*d*“¡xÚ d*mlÓ*ÏÕ*Ï|*l.

20. d*˝±J∆ (Trishna) Õ*Ï Ã*‡w≈l ßx\*Õ*ΩÁxÁx AJı¡*]*.

21. 'ÓJ©*J (Upasana) : Ó*]*Õ*Rd*π**lø ∂]JÜ©*lÕ*

¡*”Õ*l.

22. W]*A* (Viraha) : |x…Õ*yh|* |*•]*W|*a ©*Õ*l≈l ıflÕJ|*

Ã*¡*w "*lÃ*W©*lÕ* ∏µœ.

23. |x…Õ*yh|* ßx…]*ÒÛÀ]x "\*l (Weep) : ∂|*]x Ëhæ*lÁ*\*l

©*dJwÁ*, A*‚ ¡*\x|*|*a¡xÚ "\*ßx…¶*.

24. ÷¡B§ (X) Õ*R©*|* (‡”©BÕ*l©B) ]*Ex≈l ˘*Á*\*Âr ı*ø

$±*À |x…Õ*dx≈l Ó*Ï]*¤¿*o]*‚Õ**lø ¡*ı±*s nh|*l ©*mÕJ|*]*•

∂Ì*y©*l.

25. d**ø Ã*¡*w]* >•…Á*¡x<…Õ*l (Yogakshema) |* flÕJßJay

Ã*Á*Õ*hd*ıÁx $]*ld*w|x.

26. 'd*l§¡*dx (Zeal) Õ*ld*lw ÓJ”Õ*RΩ¡*dxÁ*\*l |x…Õ*]**lø

"y≈lml $]*lÕ* ËA*l|*•]*|* ©*lÁ*Õ*lÕJ|* Õ*RÁ*v.

Õx…|Jhd* (∂hÁ*r) Õ*‚vÕ*Rm

1. "Ó*]x•…¡*< Ë”A*πEJk* : (Aparokhsa Brahma-Jnana) :

d** ø*lø dJ*l x…]*ÕJe d** ø "hd*]B |*˝√À›lh|*

"y≈llÕ*Ï|*l.

2. Ë”A* π¡J]* Õ* ˝œ w (Brahmakara vritti) : JmlÚ

WWæ*dxÁ*Dh|* ¡*•f|* Ó*Wd*” Õ*l*©*l§ Ax•h˘ ∂d*π*

Õxl…#x æJC* Õ*R¶*lÕ*Ï|*yh|* Ë”A*π¡J]* Õ*˝œw AxÌ*loÕ*Ï|*l.

3. Ùd*w (Chitta) : Ó*Wd*” Ó*”Exk "≤*ÕJ Ó*yÓ*˙‚v EJk*.

4. |*Õ*l (Dama) : $h˘”≈lÁ*\* ıÁ*”A*.

414413

5. ~¡*Õxl…Õ* "˘“œ…≈lh Ë”A*π (Ekameva Advitiyam

Brahma) : Ë”A*πÕxhËl|*l nh|*l, ÷]*¶*l ÷*løÕ*Ï|*l

"mr.

6. ¿*˝œ, Á*l]*l Õ*ld*lw ∂d*π*Âr W¿J“©* (Faith) "d*CÕ*¿*C,

"h|*]x ∂d*π ©J¡J<dJÚ]* mà©*lÕ*Ï|*l.

7. ∂d*πæJC*|* M*m EJk* (Jnana).

8. A*˝|*≈l Á*”hÖ (Hridaya Granthi) ÷hË "EJk*|* Á*hÛl

(dx•¶*¡*l), Ë”A*πEJk* Ó*¶x|* *hd*]* J¿*ÕJÁ*lÕ*Ï|*l.

9. &¿*“]* (Isvara) : Õ*R>l≈l Ex•dxÁx $]*lÕ* ©x•…ÓJÜ¡*

Ë”A*π.

10. "EJk*Õ*Ï ∂d*πEJk*˘h|* ©*hÓ*˙‚v J¿*ÕJ|JÁxÈ Ê…Õ*

(Jiva) ñ Ë”A*π nh|x… ∂Á*lÕ*]*l.

11. ¡*ld*©*µ (Kutastha) "h|*]x ©J‡<.

12. Õ*l*©*l§ m≈l (Laya) ÕJÁ*lÕ*Ï|*yh|* Õ*ll‡w |x•]x≈llÕ*Ï

˘mr.

13. Õ*lAJÕJ¡*C (Mahavakya)Á*\*l : 'Ó*ı±*œw* JmlÚ

ÕJ¡*CÁ*\*l ñ ëëÓ*”EJk*h Ë”A*πíí, ëë"A*h Ë”AJπ∏πíí, ëëd*dB

d*“h "∏íí, ëë"≈lh ∂d*π Ë”A*πíí.

14. ıÜæJC©** (Nidhi dhyasana) : Õ*l**˘h|* Ë”A*π

"≤*ÕJ ∂d*π* Õxl…#x ı]*hd*]* Õ*ld*lw ~¡JÁ*” æJC*

Õ*R¶*lÕ*Ï|*l.

15. Œh (Om) $|*l Ë”A*π* ÙxS.

16. Ó*]*Ë”A*π (Para Brahma) : ©*dBñÙdBñ∂*h|* ©*“]*•Ó*.

17. Õx…|Jhd* ı¿*omdx (Quintessence) Ê…Õ*, Ë”A*π nh|*l.

18. ]Jfl© * (Ra jasa) Õ * l x•…W¡J] *˘h| * EJ k *

¡*lhâd*ÕJÁ*ld*w|x.

19. ©x•…A*h (Soham) : J*l "Õ**l ÷hËl|*l Õx…|Jhd*

æJC* ("A*Õ*l*lÁ*”A* 'ÓJ*©*) ¡xÚ ¿x”…±*s ©*•d*”.

2-0. œœ¡J< (Titiksha) : ©*A** ¿*‡w.

21. 'Ó*]*œ (Uparati) : ¡J≈l¡*Õ**lø d*CÊ∏ ©*JC©*Õ**lø

dxÁx|*l¡x•\*lÆÕ*Ï|*l.

22. WÕx…¡* (Viveka) : ©*d*C Õ*ld*lw "©*d*C; ∏µ]* Õ*ld*lw "∏µ]*Á*\*

Õ*læxC›l]*lÕ* WÕx…Ì*x.

23. ∂d*π ©*hÓ*d*lw (Wealth), ÷hËl|*l ıflÕJ|* "WJO

©*hÓ*d*lw.

24. ÷¡B§ (X) Õ*R©*|* (‡”©BÕ*l©B) ]*EJ˘*Á*\**l ø

Õx…|Jæ*C≈l*¡JÚe 'Ó*>•…e©*ßx…¡*l.

25. ≈l≤J≤*v Ë”A*πEJk* (Yathartha Brahma-Jnana)

˘h|* Õ*Rd*” Õx•…¡*< mà©*lÕ*Ï|*l.

26. 'dJ§A* (Zeal) Õ*ld*lw ÓJ”Õ*RΩ¡*dxÁ*\*l ∂d*π©J¡J<dJÚ]*

Ó*¶x≈lml "Õ*¿*CÕJe ßx…¡*l.

416415

e…dJ (∂hÁ*r) Õ*‚vÕ*R#J

1. (A) "*l|x“…Á*¡*]*h ÕJ¡*Ch ©*d*Ch P”≈lØd*h Ì* ≈ldB c

©J“æJC≈RÃ*C©**h ÌxÎÕ* ÕJzπ≈lh d*Ó* 'Ì*Cdx… cc

≈RÕ*Ï|*l ıflÕJ|*|x•a…, &Á* ¡x…\*lÕ*Ï|*¡xÚ P”≈lÕx˙…,

Õ*llh|*¡xÚ Ød*Õ*˙ ∂|*|x•a…, ≈RyÁ*• d*\*Õ*l\*Õ**løhÛl

Õ*R¶*lÕ*Ï˘mrÕx˙… "h≤* Õ*Rd*•, Õx…|Jæ*C≈l*Õ*˙

Õ*Rœıh|* Õ*R¶*lÕ* d*Ó*©x§ı©*lÕ*Õ*Ï. (" 17 : 15)

2. (B) ËØ]*hd*¿*o Ã*•dJJh "Ì*]*h Ì*]*Õxl…Õ* Ì* c

©*•¡*<πdJ“dB d*|*WExk…≈lh |*•]*©*µh ÌJhœ¡x… Ì* d*dB cc

"|*l ÷mr ÓJ”ΩÁ*\* n\*Á*• $|x, Ax•]*Á*• $|x. "|*l

Ì*©*|x ıhœ|x Õ*ld *l w ÷#x r¶ x≈l• Ì*©*ld * w| x.

>•…eÁ*Dh|* Exk…≈lÕJ|* & d*d*“Õx… ©*•¡*<πÕJ|*l|*yh|*

∂Exk…≈lÕ*˙ ∂e|x. "y≈l|*Õ*yÁx "|*l |*•]*Õ*mr|x;

"yd*Õ*yÁx ©*Wl…Ó*|*#xr $|x. (" 13 : 15)

3. (C) Ì*d*lWvæJ Ã*flhdx… Õ*Rh flJ¤ ©*l¡*˝œx•…fllv* c

∂dx•v… ÊEJk ©*l]*≤JvÖv… EJkı… Ì* Ã*]*d*Õ*±*vÃ* cc

"fllv* |*l¤V¡x•Ú\*ÁJ|*Õ**l, œD≈lml Ë≈l©*lÕ*Õ**l,

©*lV ©Jæ**Á*\**lø Ë≈l©*lÕ*Õ**l, ∂d*π©*“]*•Ó*Õ**øyd*

Õ**l & JmlÚ ËÁx≈l Ó*Ï‚CO…m]J|* fl*]*l **ø*lø

Ã*Ê©*ldJw]x. (" 7 : 16)

4. (D) |x…Õ*˘“flÁ*l]*l ÓJ”flkÓ*˙fl*h ¿FÌ*Õ*RflvÕ*Õ*XB c

Ë”A*πÌ*≈lvÕ*lØh©J Ì* ¿Jy…]*h d*Ó* 'Ì*Cdx… cc

|x…Õ*dxÁ*\**l ø, ßJ”A* π‚]**l ø, Á*l]*lÁ*\**l ø, AxÙo*

œ\*lÕ*D¡x≈lÕ*]**•ø Ó*˙Ê©*lÕ*Ï|*l; xÎÕ*lvmC, x…]**¶x,

¡JÕ*ll¡*dx›lmr˘]*lÕ*Ï|*l, $d*]*]**lø P…f©*|x $]*lÕ*Ï|*l;

$Õxmr ¿*y…]*˘h|* Õ*R¶*lÕ* d*Ó*©x§ı©*lÕ*Õ*Ï. (" 17 : 14)

5. (E) ~±J ßJ”Øπ… ∏µœ¤ ÓJ≤*vxÎJh ÓJ”Ó*C WÕ*llA*Cœ c

∏µdJ“©JCÕ*lhd*¡J#x…]*P Ë”A*πıÕJv‚Õ*l˝Ì*‹œ cc

"fllv* $|*l Ã*Á*Õ*hd**Âr x#xÁx•h¶*Õ** y…œ. &

∏µœ≈l*lø Ó*¶x|*Õ*]*l Õ*ldxw |Jy d*Ó*ÏÒÕ*Ï˘mr. Ê…Õ**|*

¡x•x≈l ¡*<‚|* d**¡*Õ*˙ $|**lø 'D∏¡x•h¶*Õ**l

∂*h|*Õ*l≈lJ|* Ã*Á*Õ*hd***lø Ó*¶x≈lldJwx.

(" 2 : 72)

6. (G) Á*œÃ*vdJv Ó*”Ã*l©J§‡<… ıÕJ©*¿*u]*‚h ©*lA*˝dB c

Ó*”Ã*Õ*¤ Ó*”m≈l¤ ©Jµ*h ıæJ*h b…flÕ*lÕ*C≈lh cc

Õ*ll¡*wyÁx Á*Õ*lC*l Jx…, ¡JÓJ¶*lÕ*Õ**l Jx, n¶x≈l*•

Jx, ÷mrÕ**•ø x•…¶*lœw]*lÕ* ©J‡< Jx, ÷mr]*

ÕJ©*©Jµ*, Õ*l]xAx•¡*ÚÕ*yÁx ∂©*]x, P”…œ≈l Áx\x≈l,

flÁ*œw* A*lÛlÀ ©JÕ*Ï Õ*ld*lw $]*lW¡xÁx ¡J]*‚, ©*hAJ]*|*Âr

÷mrÕ**•ø n¶*mÂr Ax•d*wÕ**l, ©*˝√À≈lÂr "¡*<≈l

b…flÕJe bœw|*Õ**l ÷mr Jx. (" 9 : 18)

7. (H) A*dx•… ÕJ ÓJ”Ó*§C∏ ©*“Á*vh ÊdJ“ ÕJ Ãx•…¡*<C©x…

Õ*lØ…Õ*XB c

d*©Jπ|*lœw±*s ¡Fhdx…≈l ≈ll|J—≈l ¡*˝d*ı¿*o≈l¤ cc

©*d* w]x ©* “Á*vÕ**lø Ó*¶x≈llœw. Áx|* a]x Ã*•Wl≈l*lø

("]*©*Je) "*lÃ*W©*lœw. ∂|*ayh|* "fllv* ¡J|*lÕ*

ıæJv]* Õ*Rf ÷|xa…\*l. (" 2 : 37)

8. (I) &¿*“]*¤ ©*Õ*vÃ*•dJJh A*˝|xa…¿x…fllv* œ±*sœ c

ÃJ”Õ*l≈lB ©*Õ*vÃ*•dJı ≈lhdJ”]*•[Jı Õ*R≈l≈Rcc

"fllv* &¿* “] * *l ÷mr ÓJ”ΩÁ*\ * *• ø ≈lhd * ”| *

ßx•hßxÁ*\**lø Ax…Áx•… AJÁx Õ*R>l›lh|* ©*lwœ©*ld*w ÷mr

ÓJ”ΩÁ*\* A*˝|*≈l|*Âr]*ldJwx. (" 18 : 61)

9. (J) Ex•C…œ±JÕ*lP d*Ex•K C…œ¤ d*Õ*l©*¤ Ó*]*Õ*llÌ*Cdx c

EJk*h Exk…≈lh EJk*Á*Õ*lCh A*˝˘ ©*Õ*v©*C W√sd*Õ*XB cc

"|*l ßx\*Á*lÕ* Õ*©*lwÁ*DÁxmr ßx\*¡**lø ¡x•¶*lÕ*h≤*|*l,

"EJk*|* ¡*d*w#x≈l ∂Ìxe]*lÕ*h≤*|*l. EJk*]*•Ó*ÕJ|*|*la.

÷mr]*• œD≈lßx…¡J|*|*la. Ã*¡*w]* œDWÁx ıml¡*lÕ*h≤*|*la;

Õ*ld*lw ÷mr]* A*˝|*≈l|*m•r x#x∏]*lÕ*h≤*|*la.(" 13 : 17)

10. (K) ¡*Õ*lvIxC…ÕJÜ¡J]*©xw… Õ*R M*#x…±*l ¡*|JÌ** c

Õ*R ¡*Õ*lvM*mAx…d*lÃ*•vÕ*Rv dx… ©*hÁx•…©*w “ ¡*Õ*lvΩcc

¡*Õ*lv Õ*R¶*lÕ*Ï|*±xÀ… ı*ø A*¡*lÚ. ¡*Õ*lvM*m|* Õxl…#x A*¡*lÚ

©JÜ©*ßx…¶*. M*m|* ∂©x›lh|* ¡*Õ*lv Õ*R¶*m• ßx…¶*.

AJÁx>l… ¡*Õ*lv dJCÁ*|* ¡*¶xÁ*• ı*ø nmÕ*Ï A*y≈l˘]*Â.

(" 2 : 47)

11. (L) #x•…¡x…∏πB ˘“WæJ ı±Js Ó*Ï]J Óx˙”…¡JwÕ*l≈R*Ô c

E J k * > • … Á x … * © J h ÿ J C J h ¡ * Õ * l v > • … Á x … *

>•…eJÕ*XBcc

418417

O”…¡*˝±*∆ : "fllv*, & #x•…¡*|*Âr J*l Øh|x ÷]*¶*l

∏µœÁ*\**lø Ax…D|x*l. EJkıÁ*DÁx EJk*>•…Á* ©Jæ*¡*yÁx

¡*Õ*lv>•…Á*. (" 3 : 3)

12. (M) Õ*l*¤Ó*”©J|*¤ ©FÕ*lCd*“h Õ*XF*Õ*Rd*πWıÁ*”A*¤ c

ÃJÕ* ©*h¿*l˘—ydxC…d*dB d*Óx˙…Õ*R*©*Õ*llÌ*Cdx… cc

Õ*l*©*l§ œD≈RÁ*lÕ*Ï|*l, ©FÕ*lCÕJ|* *¶x, ı]*hd*]* Õ*l**,

Õ*l*©*§*lø beØf≈llÕ*Ï|*l, Õ*hÌ*x $mr˘]*lÕ*Ï|*l $Õ*Ï

Õ*l*∏§* d*Ó*©x§ı©*lÕ*ÏÕ*Ï. (" 17 : 16)

13. (O”…) * EJ≈ldx… Wl”≈ldx… ÕJ ¡*|JÙdB

J≈lh Ã*•dJ“ Ã*WdJ ÕJ * Ã*•≈l¤ c

"Ex•… ıd*C¤ ¿J¿*“dx•…≈lh Ó*Ï]JIx•…

* A**Cdx… A**CÕ*Rx… ¿*y…]x… cc

$Õ**l ÷h˘Á*• A*lÛlÀÕ*Ï|*• $mr; ©J≈llÕ*Ï|*• $mr.

$Õ**l Õx•|*ml $|*aÕ*xı∏¡x•h¶*l Õ*ldxw $mr|*Õ**•

∂Á*lÕ*Ï˘mr. $Õ**l Ã*Á*Õ*hd**hdx>l… A*lfiÀmr|*Õ**l,

©JWmr|*Õ* *l, Ë|*#JÕ*IxÁ x•\* Æ| *Õ* *l. & Ê…Õ*

|x…A*|x•\*e|*•a |x…A* J¿*ÕJ|JÁ* "Õ**l ©J≈l#J]*.

(" 2 : 20)

14. (O) ŒWldxC…¡J¡*<]*h Ë”A*πÕJCA*]*JπÕ*l*lπ]*B c

≈l¤ Ó*”≈Rœ d*Cflxa…A*h ≈Rœ Ó*]*Õ*Rh Á*œÕ*XB cc

Œh ÷hË nh|*¡*<]*Õ**lø 'Ì*oy©*ld*w **ø*lø xx≈lld*w

≈RÕ**l |x…A*Õ**lø bÛlÀ Ax•]*b…\*ldJwx•… "Õ**l

'd*wÕ*l Á*œ≈l*lø Ax•h|*ldJwx. (" 8 : 13)

420419

15. (P) Ó*Ï]*l±*¤ ©* Ó*]*¤ ÓJ≤*v Ã*¡JwC mÃ*C©*w “ **C≈R c

≈l©JChd*¤©Jµı Ã*•dJı >l…* ©*Õ*vWl|*h d*d*Õ*XB cc

"fllv*, Ì*]JÌ*]* Õ*©*lwÁ*\xmr ≈RÕ** n\*e]*lÕ*Õx˙…

$ÕxmrÕ*˙ ≈Ryh|* d*lhb¡x•hfÕx>•… ∂ Ó*]*Õ*l

Ó*Ï]*l±***lø "**C Ã*‡w›lh|* Õ*Rd*”Õx… Ó*¶x≈llÕ*Ï|*l

©Jæ*C. (" 8 : 22)

16. (R) ]JflW|JC ]JflÁ*lA*Ch Ó*”Wd*”Wl|*Õ*lld*wÕ*lÕ*XB c

Ó*”d*C¡J<Õ*Á*Õ*lh æ*Õ*lvCh ©*l©*lVh ¡*d*lvÕ*lÕ*C≈lÕ*XB cc

$|*l œDÕ*ÏÁ*\*#xrmr Õxl…#J|*|*la; ËA*\* ]*A*©*CÕJ|*|*la;

Ó*]*Õ*l Ó*Wd*”ÕJ|*|*la; *Õ*lπ $h˘”≈lÁ*\*#x r xm∏

ı≈lhœ”© *lœ w] *lÕ * à *Á *Õ *hd * * *l ø œD©*lÕ *h≤*| *l a .

#x•…¡*æJ]*¡*J|* Ã*Á*Õ*hd** W|xC›l|*l. $|*]* ∂Ì*]*Ix

©*lmÃ*. M*mÕx˙… ıOod*. (" 9 : 2)

17. (S) ©*Õ*væ*Õ*RvB Ó*yd*CflC Õ*RÕxl…¡*h ¿*]*‚h Õ*”fl c

"A*h dJ“ ©*Õ*vÓJÓx…Ãx•C… Õx•…¡*<›l±JCWl Õ*R ¿*lÌ*¤ cc

÷mr ¡*Õ*lvÁ*\* M*#JÓx…¡x<≈l*lø bÛlÀ **ø Ó*˙EJ]*•Ó*ÕJe

Õ*R¶*l; *x•øË^*xø… ¿*]*‚l Ax•h|*l. J*l ı*ø*lø ÷mr

ÓJÓ*Á*Dh|*m• bf©*ldxw…x. (" 18 : 66)

18. (T) d*lmCıh|J©*lwœÕ*XFvı… ©*hd*l±x•À… >l…*¡x…* ÙdB c

"ı¡x…d*¤ ∏µ]*Õ*lœ¤ Ã*‡wÕ*RB Õxl… P”>•… *]*¤ cc

A x•Á *D¡ x≈l *• ø ß x ÎÁ *\ * *• ø © *Õ * lÕJe ¡J‚ldJ w

Õ*l*¤O…mJe ∏‡Ú|*±xÀ… ©J¡x*l ød* w Õ*lx Õ*l˚*Á*\*

ı≈lÕ*lWmr|x… **øÂr Ël˘—≈l*lø x#xÁx•D∏]*lÕ* Ã*¡*wJ|*

Õ*l*l±*C*l **Áx P”≈l*l. (" 12 : 19)

19. (U) '|J∏…*Õ*|J∏…x•… Á*lIxÎ>•v… * WÌJmCdx c

Á*lIJ Õ*d*vhd* $dxC…Õ* >•…Õ*œ±*sœ x…hÁ*dx… cc

≈RÕ**l ≈RÕ* Ó*¡*<¡*•Ú ©x…]*|*Õ**hdx $|*la Á*l‚Á*Dh|*

Ë|*#JÕ*Ix≈l*lø Ax•h|*lÕ*Ï˘mrÕx˙ |x…Ax…h˘”≈lÁ*\*l

W±*≈lÁ*\x•¶*x Õ*CÕ*A*y©*ld*wÕxh|*l œD|*l ≈RÕ**l ∂

∏ µœ›lh|* ¡ *| *mlÕ* Ï˘mrÕ x˙…, "Õ* *l © *lVÕ* *• ø

|*l¤VÕ**•ø nh|x… y…œ ¡J‚ld*w d**øÂr dJı]*lÕ**l.

(" 14 : 23)

20. (V) WW¡*w©x…W… mˇJ“O… ≈ld*ÕJ¡JÚ≈lÕ*R*©*¤ c

æJC*>•…Á*Ó*]x•… ıd*Ch ÕxÎ]JÁ*Ch ©*Õ*llÓJO”d*¤ cc

fl*]* Á*|*amWmr|* ¡*¶x $]*ld*w Wld*ÕJe 'h¶*l¡x•h¶*l

Õ*Rd*l, ¿*y…]*, Õ*l*©*l§ & Õ*l•]**•ø Øfd*|*ÂrÛlÀ¡x•h¶*l

≈RÕJÁ*m• æJC*|*Âr dx•¶*e|*Õ*Je ÕxÎ]JÁ*CÕ**lø

ÕxlÎÁ*•f∏¡x•\*Æßx…¡*l. (" 18 : 52)

21. (Y) ≈l¤©*Õ*vdJ”*à©xø…A*¤ d*d*wdJ¸Ó*C ¿*lÃJ¿*lÃ*Õ*XB c

Jà*h|*œ * |x“…√Àd*©*C Ó*”EJkÓ*”œ√sdJ cc

≈RÕ*Ï|**•ø "œ≈Re A*Ùo¡x•\*Æ|x n\xÆ≈l|x•… ¡xÛÀ|x•a…

n|*e Ëh|JÁ* ØÁ*È|x ¡*lÁ*È|x ©*Õ*lÕJe ¡J‚ËmrÕ** Ó*”Exk

∏µ]*ÕJe]*ld*w|x. (" 2 : 57)

Œh ¿Jhœ ! ¿Jhœ ! ¿Jhœ¤ !

422421

Á*˝A*©*µ]*l ©*JC∏Á*\x•h˘Áx Ax…Áx Õ*œv©*ßx…¡*l

Õx•…¡*<|* |*¶*Õ**lø d*mlP©*ml ©*d*§hÁ*ÕxhËl|*l nh|*l

©*l]*‡<d* |x•…Ω. ı…Õxmr]*• ıÕ*lπ ÷mr ¿*‡w ¡x•”…Ñ…¡*y∏

Ó*”≈lœø∏y. & "Õ*¡J¿*Õ**lø ÷h|xh˘Á*• ¡*\x|*l¡x•\*Æßx…fy.

© *h©JyÁ *\ * l ¡ x Î≈l r A *‚l ∆ñA *hÓ *ml Øf|*l¡ x•h¶ *l

Ã*≈lñÃ*‡w›lh|* ©*JC∏Á*\**l ø ÃxfiÀ≈RÁ*ßx…¡*l. ı…Õ*Ï

©*JC∏Á*\**lø ÃxfiÀ≈R|* d*¡*<‚, Ã*‡wÃJÕ*˘h|* ©J±JÀhÁ*

*Õ*l©JÚ]* Õ*Rf |*¿*v* Õ*Rf¡x•\*Æßx…¡*l.

©*h©JyÁ*\*l, ©*JC∏Á*\**lø ÃxfiÀ≈R|JÁxÈ nh|*l W±*≈l

≈RÕJÁ*m• x *P*Â r¶ *ß x…¡ *l. "|*l ≈RÕ* Ï| xh|*] x ,

÷h|xh˘Á*• "Õ*]* Ó*˙ÕJv¿*”Õ*l, A*lfiÀ|* ©*µ\*, & Õx•|*ml

≈RÕ* '|x•C…Á* Õ*Rf¡x•hf|*a]*l, Õ*≈l©*l§, W|JCÃJC©*

Õ*llhdJ|*Õ**lø ¡x…\*ßJ]*|*l. ≈R¡xh|*]x & ÷mr W±*≈lÁ*Dh|*

"Õ*]*l ©*hÓ*˙‚v WÕ*llV]Je ∂d*πÃJÕ*|*Âr Ê…W©*ldJw]x. nË^

ı±JsÕ*hd* Õx•ÙoÁJ]* (©*Õ*lÁJ]*)*l ¡x…Õ*m Ì*Õ*lv, ∂¡J]* Õ*ld*lw

Á*l‚æ*Õ*lvÁ*\* ËÁxÈ Õ*Rd*J¶*ldJwx. ∂|*]x "Õ**l Ë•Ûl

d*≈R]*l Õ*R¶*lÕ*Ï|*]* ËÁxÈ Õ*Rd*J¶*lÕ*Ï˘mr. ©*h©JyÁ*\*l

©*JC∏Á*\* Õ*llh|x ÓJ”Ó*hÙ¡* W±*≈l Õ*Rd*J¶*ßJ]*|*l.

~J|*]*• Ó*”¿xø ¡x…\*ßx…¡Je|*aÂr, ∂ Ó*”¿xø≈ll ©*Ò±*ÀÕJe|*la ¡x…Õ*m

∂æJCœπ¡* Õ*ld*lw |x…Õ*]* ©*hËhÜ Õ*Rd*” $]*ßx…¡*l. ©*JC∏Á*\*

∂¿*”Õ*l "≤*ÕJ ¡*lfi…]*¡xÚ Ax•…|* d*¡*<‚ ≈RÕ*Ï|J|*]*• Õ*l•Vv

Ó*”¿xø A*lfiÀ∏¡x•h¶*l AJ©JC©*Ò|*ÕJe ¡x…\*ßJ]*|*l. ©*h©JyÁ*\*l

Á*l]*l|*¿*v*|* ©*Õ*l≈l d*Õ*lπ >•…ÁJC*l©J]* ¡*ı±*s ©*‚∆

¡JΩ¡x≈lJø|*]*• ¡x•¶*ßx…¡*l. ©*JC∏Á*\*l Ã*•Wl≈l Õxl…#x

|*˝√ÀÁx Áx•…Ì*]*ÕJÁ*lÕ* |x…Õ*]*l. ©*JC∏Á*DÁx ©*Âr©*lÕ* ©x…Õxehd*

Wle#J|* ©x…Õx›lmr. $|*yh|* Ó*Wd*”]JÁ*lWy. ©*JC∏Á*\* ©x…Õx

Õ*R¶*lÕ*Õ*yÁx ¿*lÃ* AJ]xΡxÁ*\*l. "h≤*Õ*]*l ¿Jhd* Õ*l*©*l§ Õ*ld*lw

Ó*Wd*” A*˝|*≈l d*“yd*Á*œ≈lÂr Ó*¶x≈llÕ*]*l.

∂æJCœπ¡* nmW* Õ*lÁ* ıflÕJ|*

¿Jhœ d*]*lÕ**l

nh|*l Õx…\x d*h|xÁx 4 fl* Á*h¶*l Õ*l¡*ÚD|*a]x, Õ*l*¤

Ó*˙Õ*v¡*ÕJe "Õ*]*Âr nË^**lø ©*hÓ*˙‚v ∂æJCœπ¡* Õ*˝œw Õ*ld*lw

ıÕ*˝œw Õ*RÁ*v "*l©*y©*ml "*lÕ*lœ©*ßx…¡*l. ≈RÕ* y…œ≈Re

W|JCÖvÁ*\*l AxÙo* W|JCÃJC©* "≤*ÕJ ©*h¿x•…æ*J ¡xm©*¡JÚe

Õ*lx›lh|* |*•]*W|*la W¿*“W|JCm≈l|*Âr "Ã*C∏©*lÕ*]x•… "|x…

y…œ≈Re "Õ**l ~¡Jhd* Ó*”|x…¿*¡xÚ Ax•…e 5ñ6 Õ*±*v ∂æJCœπ¡*

©Jæ*x ∂Ì*y©*ßx…¡*l. "Õ**l ¿x“…d* Õ*©*i|*Âr]*ßx…¡*l. ıÕ*˝œw

Õ*RÁ*vÕxh|*]x ¡JW Õ*©*iæJ]*‚ Õ*R¶*lÕ*Ï|*l "≤*ÕJ d*#x≈l*lø

ßx•…D∏¡x•\*lÆÕ*Ï|*l ÷hËl|*mr. "Õ**l ∂æJCœπ¡* ©Jæ*x Õ*Rf

"|*]*Âr Ó*”Á*œ Ax•h˘ ¡*lÛlhË|* ©*|*©*C]**lø & Õ*RÁ*v|*Âr

Õ*llh|*lÕ*y≈lml Õ*RÁ*v|*¿*v¡*JÁ*lÕ**l. "Õ**l $Õ*]*

Ex•dxÁx $|*la ∂*h|*, ¿Jhœ Õ*ld*lw Ëm ı…f, ©*h©J]*ÕxhË

¡x©*yıh|* Õxl…#xd*lwÕ**l. ∂|*]x $h˘* ˘*Á*\*Âr ÓJm¡*]*l d*Õ*lπ

Õ*l¡*Ú\*l ÕxÎ|*C, ¡*h|J≈l "Ü¡Jy, JC≈RÜ…¿* ∂Á*ßx…¡xh|*l

"Óx…‡<©*ldJw]x. "Õ**l d**ø ≈RÕ* Õ*l¡*Ú\*• ©*d*C|* Õ*RÁ*v

"*l©*y©*ml "Óx…‡<©*lÕ*Ï˘mr. "Õ**l d**ø Õ*l¡*Ú\*l Ã*Á*Õ*˘È…dx

Œ| * lÕ * Ï| * l x•…f| *] x , ÷ r Õ * l lh| x d * * ø Õ * l¡ * Ú\ * l

©*JC∏≈Reb¶*lÕ*]x•… ÷h|*l ÁJËyÁx•\*lÆdJwx. Õ*l¡*Ú\*l

424423

∂æJCœπ¡* Õ*RÁ*v|* ¡*¶xÁx nmÕ*Ï dx•…y|*]x, "x…¡* ∂d*h¡*Á*\**lø

nfT Õ*l|*lÕx Õ*Rf¡x•\*Æml ndJw›l©*ldJwx. "|*¡JÚe ÓJ”Ó*hÙ¡*

Õ*C©**Á*\*Âr Õ*ll\*le|* d*h|x, d**ø Õ*l¡*Ú\*l ©*JπÁ*v|*Âr|*a]*• ©*A*

¡*\*Õ*\*¡Jy ∏µœ≈lÂr>l… Õ*llh|*lÕ*y≈lldJwx. ∂æJCœπ¡*

Õ*lx•…ÃJÕ*|* Õ*lÁ* ¡*lÛlhË¡xÚ "d*CÕ*l•mCÕJ|* ]*d*øW|*ahdx.

"Õ**l d**ø Ó*˙Õ*vfl]* Øh˘* Õ*ld*lw Õ*llh˘* 21 ©*hd*œÁ*\**lø

Ó*Wd*”Áx•D©*lÕ*Ï|*]* Ex•dxÁx Ã*Õ*Ëhæ**˘h|* Õxl…#xd*lwdJwx.

$Ó*Òd*lw ∂æJCœπ¡* ©*•Ì*xÁ*\*l

(1) Ó*”œ˘* ßxDÁxÈ 4 Ôh®xÁx ~Dy. flÓ* Õ*ld*lw æJC*

∂Ì*y∏y.

(2) ©Jœ“¡* ∂AJ]* ©x…W∏y. Ax•®xÀ by≈llÕ*±*lÀ œ*øßx…fy.

(3) flÓ* Õ*ld*lw æJC*¡JÚe Ó*|*π "≤*ÕJ ∏|J—©**Á*\*Âr ¡*•yy.

(4) æJCJÌ*]*IxÁJe ©*l]*‡<d*ÕJ|* Ó*”dxC…¡* ¡x•…Ix›l]*Â.

(5) ıÕ*lπ ∂|J≈l|* 1/10 ÃJÁ* "≤*ÕJ nh|*l ]*•ÓJ›lÁx

A*d*lw ÓxΩx≈lhdx |J* Õ*Rfy.

(6) nh|*l "æJC≈l Ã*Á*Õ*˘È…dx≈l*lø ©*y≈Re "ÃJC©*

Õ*Rfy.

(7) Ë”A*πÌ*≈lv ÓJÂ∏y.

(8) æ*•Õ*lÓJ*, "Õ*lml Ëy©*lÕ* Óx…≈l Õ*ld*lw ]Jfl©*

∂AJ]* ©x…W©*ßx…fy.

(9) ~¡J|*O≈l ˘*|*h|*l 'Ó*ÕJ©* ∂Ì*y∏y "≤*ÕJ AJml

ñ A*‚∆*lø Õ*Rd*” ©x…W∏y.

(10) ˘*¡xÚ ÷]*¶*l dJ©*l ©*Õ*l≈l Õ*XF* ∂Ì*y∏y Õ*ld*lw

gÛ|* ©*Õ*l≈l ©*A* Õ*XF* ∂Ì*y∏y.

(11) ÷h≤* ¡*â‚ Ó*”©*hÁ*|*Âr≈l• ©*d*CÕ*x ø… *lf›ly.

Wld*ÃJ±x›l]*Â, Õ*læ*l]*ÕJe]*Â.

(12) ∂¿xÁ*\*l ¡*fÕxl›l]*Â. ∂*h|* Õ*ld*lw d*˝Pw¡*]* Ê…Õ**

*¶x∏y.

(13) Õ*ldx•wË^]* Õ*l*©*l§ x•…›l©*ßx…fy. ÷mr]* Ex•dxÁx

|*≈RÓ*]*]Jey.

(14) ıWlπh|J|* d*Ó*ÏÒÁ*\* ËÁxÈ ∂dJπ#x•…Ì*x Õ*Rfy.

(15) ©x…Õ*¡*]* Õxl…#x "Õ*mhbd*ÕJÁ*˘y. ∂d*π ıÃ*v]*dx>l…

÷mr ©*|*lÈ‚Á*\*Âr ¿x”…±*sÕJ|*l|*l.

(16) ı…Õ*Ï AJ∏ÁxÁx Ax•…Á*lÕ* Ó*˙Õ*v Õ*ld*lw ÷|*a d*¡*<‚

|x…Õ*]**lø ¡*lyd*l ÓJ”Öv∏y.

(17) flÓ*Õ*R#x ©*|J ıÕ*lπ ¡*lœwÁx "≤*ÕJ Ex…b*Âr]*Â.

(18) ©JÕ*R*C Ê…Õ** Õ*ld*lw '|Jd*w WÌJ]*Á*\* Ùhd*x≈ll

ıÕ*lπ æxC…≈lÕJe]*Â.

(19) ©Jæ*lÁ*\*l, ©*JC∏Á*\*l, ˶* Õ*ld*lw "J]x•…Á*C fl*]*

©x…Õx Õ*Rfy.

(20) Ó*”œıd*C ∂æJCœπ¡* ˘*Ì*y Ë]x›ly, ıÕ*lπ ∂Ì*]*IxÁ*DÁx

Ë|*—]Jey.

* * *

∂æ

JCœπ¡

* ˘

*Ì*y

ñ ¡x•

…±*À¡*

Ó*fi

À

&

¡x\*e

*hd

x ëë∂

æJCœ

π¡*

˘

*Ì*y

íí

Ë]

x˘¶

*lÕ*Ï|

*yh|

* Õ

*l*©

*l§ Ã

*Á*Õ

*hd*

*Âr

x#

x©*lÕ

*Ï|*l.

&

y

…œ≈

Re

©*y

≈R

e

ÓJÂ

©*ld

*w ¡*”

Õ*lË

|*—Õ

Je

Ë]

x˘¶

*lÕ*Ï|

*l Õ

*llh|

*lÕ*y

∏|

*Âr,

ıÕ

*lÁx

Õ*R

*∏

¡*

xÕ*lπ˘

, ©

*lVñ¿

Jhœ

|x•

]x≈

llÕ

*Õ*Ï.

©Jæ

*J

¡x<…d

*”|*Â

r Õ*ll

h|*lÕ

*y≈

llW

y.

& ˘

*Ì

*y Ë

]x|

*l "

|*]

* M*m

"

*lÃ*W

∏y

.

©*hÿ

xCÓ

*”¿xøÁ

*\*l

œhÁ

*\*l.

......

......

......

......

..1

23

45

67

nÛ

lÀ

1. 2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

AJ∏

Áx›

lh|

* ÷±

*lÀ Ô

h®xÁ

x ÷˘

ay ?

÷±

*lÀ Ô

h®xÁ

*\* "

Õ*Ü

Õ*lm

e˘

ay ?

÷±

*lÀ Õ

*R#

xÁ*\

* flÓ

* Õ*R

f˘

y ?

÷±

*lÀ A

x•d

*lw ‡…

d*v

x Õ

*Rf

˘y

?

÷±

*lÀ Ó

J”I

J≈R

Õ*l

Õ*R

f˘

y ?

÷±

*lÀ A

x•d

*lw ∂

©*

*Á*\

**lø

Õ*R

f˘

y ?

nh|

x… ∂

©*

*|*Â

r ¡*lD

d*l

÷±

*lÀ A

x•d

*lw æ

JC* Õ

*Rf

˘y

?

e…d

x≈l

÷±

*lÀ ¿

x•r…¡

*Á*\

* ÓJ]

J≈l‚

Õ*R

f˘

y ?

(nh|

*l Õ

J]*|

* "Õ

*Ü≈

l|*l)

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20

.

©*d

*§hÁ

*|*Â

r ÷±

*lÀ A

x•d

*lw ¡*\

x˘y

?

÷±

*lÀ Ô

h®xÁ

*\* ¡

Jm Õ

*XF

* ∂Ì

*y∏

˘y

?

©J“≤

*v]

*Ød

* (ı

©J“≤

*v)

©x…Õ

x≈lÂ

r ÷±

*lÀ A

x•d

*lw ¡*\

x˘y

?

÷±

*lÀ A

*‚ |

J* Õ

*Rf

˘y

?

÷±

*lÀ Õ

*lhd

*”Á*\

**lø

Ë]

x˘y

?

ÕJC≈

RÕ

*l ÷

±*lÀ

Ax•

d*lw

Õ*R

f˘

y ?

÷±

*lÀ ©

*l\*lÆÁ

*\*

*lø A

x…D˘

y,

~

*l O

¡x< W

Ü∏

¡x•hf

y ?

÷±

*lÀ ©

*m,

÷±

*lÀ A

x•d

*lw ¡x•

…Ó*˘

h˘˘

ay ?

~

*l O

¡x<

WÜ

∏¡x•

hfy

?

Õ*C≤

*v ©

*A*Õ

J©*|

*Âr ÷

±*lÀ

¡Jm

¡*\

x˘y

?

÷±

JÀÕ

*œv

˔A

*πÌ*≈

lv Ó

Jm

x≈lÂ

r EJy

˘y

?

æ*Õ

*lvÁ

*”h≤

*Á*\

* ©J“æ

JC≈l|

*Âr ÷

±*lÀ

¡Jm

¡*\

x˘y

?

|*l]

*ÃJC©

*Á*\

**lø

ıÁ

*”Ø©

*lÕ*Ï|

*]*Â

r ÷±

*lÀ ©

*m E

Jy˘

y ?

~

*l O

¡x< W

Ü∏

¡x•hf

y ?

©*hÿ

xCÓ

*”¿xøÁ

*\*l

œhÁ

*\*l.

......

......

......

......

..1

23

45

67

nÛ

lÀ

21.

22

.

23

.

24

.

25

.

26

.

27

.

$±

*À |x…Õ

*dx≈

l æ

JC* (

©*Á

*l‚ "

≤*Õ

J ı

Á*lv

‚)|

*Âr

÷±

*lÀ ¡J

m ¡

*\x˘

y ?

÷±

*lÀ ˘

*Á

*\*l

'Ó

*ÕJ©

*, E

JÁ*]

*Ix Õ

*Rf

˘y

?

æJC

*Õ*

*lø ¡*”

Õ*lË

|*—Õ

Je Õ

*llh|

*lÕ*y

∏]

*lW]

J ?

≈R

Õ* ©

*|*lȂ

ßx\

x∏¡x•

\*lƜ

w]*lW

y ?

≈R

Õ* |

*lÁ*lv

‚ ¡

*\x|

*l¡x•

\*Æm

l ≈

lœø©

*lœw]

*lWy

?

≈R

Õ* $

h˘”≈

l ı

Õ*lÁ

x A*d

x•…fi

Áx Ë

]*˘

|x ?

÷±

*lÀ Á

*h®xÁ

x Õ*lm

e|

*y ?

Ax©

*]*l

W\

J©*

©*Ø