Tema VIII. A arte bizantina

Preview:

Citation preview

TEMA VIIITEMA VIII

A ARTEA ARTE BIZANTINABIZANTINA

A arte bizantina1. Contexto histórico2. A arquitectura bizantina

1. Características2. Primeira Idade de Ouro3. Segunda Idade de Ouro4. Terceira Idade de Ouro

3. As artes figurativas bizantinas1. Primeira Idade de Ouro2. Segunda Idade de Ouro3. Terceira Idade de Ouro

4. Vocabulario5. Actividades6. Comentario de texto7. A arte e o cine8. Modelo de examen9. Para consultar e ampliar

ÍNDICE

1. Contexto históricoCARACTERÍSTICAS

CARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

1. A cultura bizantina espallouse polo Mediterráneo oriental

2. O emperador romano Constantino no ano 330 traslada a capital do seu imperio a CONSTANTINOPLA ( Bizancio, Estambul)

3. A arte bizantina desenvolveuse nas antigas terras orientais do Imperio Romano cando este desaparece no século III d.C.4.É unha arte que conxuga características da arte clásica con influencias orientais.

•A nivel político organizase seguindo as estructuras romanas, a modo de imperio rexido por unha figura máxima (emperador) que ten tódolos poderes incluído o relixioso.

• Económicamente adicábanse á agricultura e á gandería nun primeiro momento aínda que a partir da época do emperador Xustiniano ( século VI) deenvolverá un próspero e rico comercio polo Mediterráneo que se convertirá na base da súa economía

• A súa sociedade era estamental e partía desde o Emperador , pasando por funcionarios, comerciantes, gandeiros e agricultores ata chegar aos escravos

• Na arte cabe destacar a forte influencia oriental (China, India) que se vai asentar sobe unhas estructuras básicas tomadas do mundo clásico. 

2. A arquitectura bizantinaCARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

CARACTERÍSTICAS• Adecuación dos edificios ao culto relixioso e á litúrxia

• Materiais pobres que amosan austeridade nos exteriores dos mesmos

• Interiores luminosos rompendo co modelo tardorromano (pesados e carentes de luz no interior)

• Estructuras lixeiras e máis esveltas nas que se abren ocos e ventás para iluminar os interiores

• Gran peso da luz interior –carácter simbólico (celestial ou espiritual)-.

• Cubertas con grandes cúpulas (influencia oriental)

• Uso de arcos de medio punto

• Uso de bóvedas de canón nos teitos interiores

• Decoración interior rica en mosaicos, mármores de vivas cores,etc que enriquecen os interiores dando maxestuosidade e elegancia aos edificios austeros nos exteriores

• Pasa por tres etapas ben diferenciadas:

• Primeira Idade de Ouro: 525- 567 . Época de Xustiniano. Dura ata as primeiras revoltas iconoclastas

•Segunda Idade de Ouro: 867- 1204. Vai dende o triunfo sobre os iconoclastas ata a toma de Constantinopla polos cruzados. Dinastía Macedonia e Conmena

•Terceira Idade de Ouro: 1261- 1453. Remata coa toma de Contantinpla polos turcos. Dinastía Paleólogos

2. A arquitectura bizantinaCARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

Característicasarquitecturabizantina elementos

fuste cilíndrico con lixeiro éntasis central e prefieren sen arestas

Columnas

capitelCorintios

Simples: follas de acantoCompostos (acanto e volutas)

Teodosio Follas máis planasAcabado a Trépano (horadado)

Muros

Dinámicos Relación equilibrada masa-vanos ( arcos de medio punto)Tipos: mampostería sillares zona oriental e mampostería ladrillos e piedra irregularMuros austeros, con poucos adornos - Reflexan estructura interna

Cubertas

Sustitución de espacios lonxitudinais: bóvedas de cañón cubertas de madeira por cubertas de espacios cuadrangulares mampostería

Antes: octógono e trompasAgora: cúpula sobrePechinas*

Arcos

Arquería (medio punto) apoiada en columnas ailladas

Capitel presenta maiorsuperficie de contacto

Intercalando pedazos de arquitrabeColocando un cimacio

CARACTERÍSTICAS

2. A arquitectura bizantinaCARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

Característicasarquitecturabizantina

materiais

Sillares ben labrados sobre todo en Siria e Palestina

módulo de anchura de muros (entre 75 e 80 cm.)Ladrillos especialmente empregados en cubertas

exteriores: nús ou con algún adorno

columnas, xambas, dinteis, frisosMármore

zonas interiores: decoración polícroma- luxo

CARACTERÍSTICAS

2. A arquitectura bizantinaCARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

CARACTERÍSTICAS

Columnas bizantinas

Lixeiro éntasiscentral Fuste

liso

2. A arquitectura bizantinaCARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

CARACTERÍSTICAS

Capiteis bizantinos

Corintio TeodosioCimacio

2. A arquitectura bizantinaCARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

CARACTERÍSTICAS

Capitel Teodosio

2. A arquitectura bizantinaCARACTERÍSTICAS XERAISCARACTERÍSTICAS XERAIS

CARACTERÍSTICAS

Teitume. Principal aportación.Cúpula sobre pechinas

Antemio de Tralles e Isidoro de MiletoSanta Sofía.Exterior y planta

Fusión de planta longitudinal con planta centralizada

atrio

nartex

1. División en tres naves, central más ancha y elevada. 2. Se sacrifican naves laterales para ensalzar nave central: Los cuatro gruesos pilares que sostienen la inmensa cúpula se meten en naves laterales, apareciendo salientes al igual que los contrapilares interrumpiendo el desarrollo longitudinal de las mismas. A cambio la nave central aparece totalmente diáfana

Cubierta dinámica: A) Gran cúpula central (31 m. diámetro) B) Empujes recogidos por dos cúpulas de cuarto de esfera en el eje longitudinal C) Descarga en nichos situados en la diagonal de las semicúpulas D) Descarga en muros exteriores

A BB

c c

c c

D

El juego dinámico de la cúpula central trasladando empujes y contrarrestos a bóvedas secundarias y terciarias crea un diálogo tectónico de tendencia centrífuga (Bruno Zevi)

En época musulmana se le añaden los minaretes y otras dependencias anejas

Muros cortinas

Cúpula sobrepechinas

Antemio de Tralles e Isidoro de MiletoSanta Sofía.Interior

Lua elemento integrador:Vanos de muros, tribunas, nichos, anillo de vanos de cúpula central, y de muro de arcos torales: dan sensación de ingravidez, como si la enorme masa no pesase

Naves laterales divididas en dos pisos. Segundo cuerpo tribuna para la corte

Ritmos dinámicos y curvilíneos de arcos, bóvedas, cúpula, columnatas

Arcos torales desvían la carga hacia los cuatro gruesoscontrafuertes

Columnas bizantinas con cimacio

Espacio diáfano

Contraste pobreza decorativa exterior con lujo interior (aunque muy transformado por musulmanes)

Santa Sofía.Exterior

Santa Sofía.Maqueta

Perspectiva axonométricade Sta. Sofía.532 – 537. Istambul.

Planta do conxunto de Sta. Sofía.532 – 537. Istambul.

Santa Sofía.Plano

Santa Sofía.Alzado

O sistema estructural de Santa Sofía é audaz, pero sinxelo. Levantouse un enorme rectángulo, de 71 por 77 m, aproximadamente 225 por 240 pés bizantinos. Dentro del, catro enormes piares, dispostos de norte a sur, alzáronse nos ángulos dun cadrado de 100 pés bizantinos de lado. A 70 pés do chan tendéronse catro arcos, os dos lados norte e sur embebidos nos muros laterais da nave e apenas perceptibles desde o interior, pero fortemente marcados ó exterior por enriba do teito. Catro pechinas de forma irregular ligan os arcos. Sobre os vértices dos arcos e as catro pechinas que os unen álzase a cúpula principal, unha cuncha gallonada por 40 nervos e 40 plementos curvos. Está reforzada no exterior mediante 40 nervaduras curtas colocadas a estreitos intervalos, e que enmarcan pequenas fiestras. Os piares norte e sur sobresaen por enriba das naves laterais para servir de estribo ós empuxes laterais dos arcos oriental e occidental e, indirectamente, da cúpula maior. (...)

Este núcleo, de precaria estabilidade, composto por piares, arcos, cúpulas, semicúpulas e cunchas, constitúe o corazón interno da composición de doble casco. Éun baldaquino, que se alza libre no espacio, independente das unidades espaciais secundarias que o envolven. As naves laterais, o nártex e as tribunas interveñen pouco en conxunto no xogo de forzas do núcleo interno. (...)

Santa Sofía de Constantinopla(532-537)

Antemio deTralles

Isidoro de Mileto

Exterior de Sta. Sofía. 532 – 537. Istambul.

Santa Sofía.Interior

Interior de Sta. Sofía.532 – 537. Istambul.

Santa Sofía.Incidencia de la luz

Santa Sofía.Cúpula

Interior de Sta. Sofía. 532 – 537. Istambul.

Santa Sofía.Muros pantalla

Santa Sofía.Absidiolos laterales

Interior de Sta. Sofía. 532 – 537. Istambul.

Santa Sofía.Nave lateral

Gruesos pilares

Capitel de S. Vital de Rávena. S. VI

Capitel de Sta. Sofía de Constantinopla. S. VI

San Vital de Rávena.Vista aérea

Planta e perspectiva axonométricade San Vital. 522 – 532. Rávena.

San Vital de Rávena.Exterior

Exterior de San Vital.522 – 532. Rávena.

San Vital de Rávena.Interior

Interior de San Vital. 522 – 532.Rávena.

San Vital de Rávena.Riqueza decorativa interior

San Vital de Rávena.Plano

San Vital de Rávena.Detalle de arcuaciones

Santa Sofíade Kiev

Santa Sofíade Novgorod

San Marcosde Venecia

San Marcos de Venecia (consagrada en 1073)

San Marcos de Venecia.Interior

San Apolinar el NuevoDesfile de mártires

ColoresIrreales(brillantes)

CanonEstilizado.(9 cabezas.3 torsos)

PerspectivaInvertida.(Hacia fuera)

Contornosmarcados

Fondosdorados(infinito)

Isocefalia

Concepto de paisajes(elemento repetido)

Lujo ysuntuosidad

Escasez deSombras y claroscuros

Ritmo, armonía

San Vital de Rávena.Ábside. Disposición en altura

Zona bajaZócalo mármoles(mundo terrenal)

Zona intermedia(zona de tránsito)

Zona superior(zona celestial

San Vital de Rávena.Interior.División en paneles

San Vital de Rávena.Justiniano y su séquito

Características generales(en diapositivas anteriores)

Escudo con el crismón(símbolo del Señor,empleado por Constantino para vencer en Puente Mulvio y adoptado como símbolo cristiano imperial)

Monarquía bizantina apoyada en ejército (generalBelisario) y la iglesia (obispo Maximiano)

Pies abiertos con sensación de ingravidez

Situado en una paredlateral del presbiterio, enfrente del mosaico que representa a su esposa(a continuación)

Justiniano ofrece un recipiente de oro por la recuperación de Rávena

Halo o nimbo destinado a santos porque se consideraba el décimo tercer apóstol

Ropajes ampliosque disimulan anatomías(lo importante es la esencia, el espíritu)

Se realza a Justiniano con la capa oscura

San Vital de Rávena.JustinianoOpus tesellatum

Teselas inclinadasen dirección afuente de luz

Colores brillantesArmónicos ocontrapuestos

Antinaturalismo(hieratismo, simetría,etc)

Canon Cabeza3 módulo nariz(Santísima Trinidad)

1

2

3

San Vital de Rávena.Justiniano y su séquito

Mosaico san Vital: Xustiniano e séquito. 532. Rávena.

San Vital de Rávena.Teodora y su séquito

Característicasgenerales

Elementos alegóricos(fuente de la vida = bautismo)

Emperatriz Teodorasobresale de los demás y está enmarcada por ábside trasero

Enmarcada por columnas corintias y frisos de marcado carácter decorativo

San Vital de Rávena.Teodora y su séquito

Mosaico san Vital: Teodosia e séquito. 532. Rávena.