ต้นฉบับพัฒนา ปรับปรุง2

คำ��นำ�� เอกสารประกอบการเรยนวิ�ชาการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตและส�งคุม ที่�

ที่�านถื!ออย"�ในขณะน%ผู้"'เขยนและคุณะได้'ร�วิมก�นพั�ฒนาข*%นจาก หล�กส"ตรรายวิ�ชาการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตและส�งคุม (Life and Social Skills )

รห�ส 01-120-001 มวิ�ตถื�ประสงคุ- ให'น�กศึ*กษาในระด้�บประกาศึนยบ�ตรวิ�ชาชพัช�%นส"ง (ปวิส.) มคุวิามเข'าใจในการพั�ฒนาตนเอง ให'เป0นผู้"'มคุ�ณธรรม จร�ยธรรม ตลอด้จนเป0นผู้"'มจรรยาในวิ�ชาชพั สามารถืพั�ฒนาตนเองให'ที่2างานร�วิมก�บผู้"'อ!�น ได้'อย�างมคุวิามส�ข และ สามารถืสร'าง แนวิคุ�ด้ และ ที่�ศึนคุต�ที่�ด้ในการด้2ารงชวิ�ตในส�งคุมได้'อย�างมคุวิามส�ข

ป3ญหาส�งคุมที่�เก�ด้ในป3จจ�บ�น เก�ด้จาก การที่�คุนเราขาด้ คุ�ณธรรมจร�ยธรรม และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อส�วินรวิม และตนเอง ม��งเอาแต�ประโยชน-ส�วินตน ขาด้การปล"กฝั3งคุ�ณธรรมจร�ยธรรมและคุ�าน�ยมที่�ถื"กต'อง ซึ*มซึ�บ และเรยนร" 'วิ�ฒนธรรม และวิ�ที่ยาการจากอารยะประเที่ศึ โด้ยปราศึจากการคุ�ด้อย�างมวิ�จารณญาณ สร'างแบบการด้2าเน�นชวิ�ตที่�ไม�ถื"กต'องตามที่2านองคุลองธรรม ของส�งคุมไที่ย ด้�งน�%นผู้"'เขยนจ*งมคุวิามม��งหมายที่� จะพั�ฒนาผู้"'เรยน ให'ผู้"'เรยนเก�ด้กระบวินการคุ�ด้ อย�างมเหต�ผู้ล และม��งปล"กฝั3งให'มคุวิามตระหน�กถื*งคุ�าน�ยม และส2าน*กในคุวิามเป0นไที่ย เพั!�อให'สอด้คุล'องก�บการจ�ด้การเรยนร" 'ตามแผู้นการศึ*กษาแห�งชาต� ที่�ต'องการให'ผู้"'เรยน คุ�ด้เป0น ที่2าเป0น สามารถือย"�ในส�งคุมได้'อย�างมคุวิามส�ข และผู้"'เขยนมคุวิามเช!�อในที่ฤษฎีพั�ฒนาการมน�ษย- ของอ�บบราฮั�ม มาสโลวิ- วิ�า มน�ษย-สามารถืพั�ฒนาได้'เม!�อได้'ที่2าในส��งที่�ตนเองได้'ร�บประโยชน- และ“

สนองคุวิามต'องการของตน เพั!�อน2าไปส"�การพั�ฒนาตนเองที่�ย�งย!นต�อไป”

เน!%อหาสาระของวิ�ชาน%มที่�%งหมด้ 7 หน�วิยการเรยน ได้แก�1. คุวิามร" 'ที่��วิไปเก�ยวิก�บการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต2 ปร�ชญาและหล�กธรรมในการด้2าเน�นชวิ�ต3. ภาระหน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบของบ�คุคุล4.หล�กธรรมในการด้2าเน�นชวิ�ตของบ�คุล5 ที่มงานและการที่2างานเป0นที่ม

6. พัฤต�กรรมมน�ษย-7. จร�ยธรรมและจรรยาบรรณในการด้2ารงชวิ�ตและในการประกอบ

อาชพั การพั�ฒนาต2าราเรยนเล�มน%ได้'ส!บคุ'นจากต2าราที่�ผู้"'ที่รงคุ�ณวิ�ฒ�หลายที่�าน ได้'เขยนไวิ'เป0นแนวิที่างในการพั�ฒนา และอ'างอ�ง ผู้"'เขยนและคุณะได้'พั�ฒนาข*%นเพั!�อคุวิามเหมาะสมก�บย�คุและสม�ยป3จจ�บ�นจ*งขอขอบพัระคุ�ณผู้"'ที่รงคุ�ณวิ�ฒ�ที่�กที่�านด้'วิยคุวิามเคุารพัย��งมา ณ ที่�น%

ส�ธ เที่ศึวิ�ร�ช สารบ�ญ

หนำ�วย เรื่� อง หนำ��

หนำ�วยที่� 1 คุวิามร" 'ที่��วิไปเก�ยวิก�บการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต 1.1 คุวิามหมาย และ คุวิามส2าคุ�ญของการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต

1.2 องคุ-ประกอบการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต 1.3 แนวิที่างการปร�บปร�งและพั�ฒนาคุ�ภาพัชวิ�ตและ

ส�งคุม1.4 นโยบายการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต ตามแผู้นพั�ฒนาเศึรษฐก�จและส�งคุมแห�งชาต�ฉบ�บที่�9

หนำ�วยที่� 2 ก�รื่สรื่��งแนำวคำ�ดและเจคำติ�ในำก�รื่ด��เนำ�นำชี�ว�ติของตินำเอง

2.1 คุวิามหมายและคุวิามส2าคุ�ญ ของปร�ชญา2.2 ก2าเน�ด้ปร�ชญา2..3 สาขาปร�ชญา2.4 คุ�ณคุ�าของปร�ชญา

2.5 ประโยชน-ของปร�ชญา

หนำ�วยที่� 3 หล�กธรื่รื่มพื้�#นำฐ�นำในำก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติของบุ&คำล3.1 คุวิามหมายของธรรมะ3.2 ประโยชน-ของธรรมะ3.3 หล�กธรรมส2าหร�บการพั�ฒนาตนเอง3.4

หนำ�วยที่� 4 ภาระหน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบของบ�คุคุล4.1 คุวิามหมายของบที่บาที่และหน'าที่�4.2 หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบของบ�คุล4.3 การด้2าเน�นชวิ�ตคุรอบคุร�วิให'มคุวิามส�ข

หนำ�วยที่� 5 ที่มงานและการที่2างานเป0นที่ม 5.1 คุวิามหมาย และคุวิามส2าคุ�ญของที่มงาน5.2 องคุ-ประกอบของการที่2างานเป0นที่ม5.3 วิ�ธคุรองใจคุนและกลย�ที่ธ-ในการบร�หารตนเอง

หนำ�วยที่� 6 พื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)- คุวิามหมายของพัฤต�กรรม- ประเภที่ของพัฤต�กรรม- สาเหต�ของพัฤต�กรรม- คุ�าน�ยม บรรที่�ด้ฐาน และเจตคุต�

หนำ�วยที่� 7 จรื่�ยธรื่รื่มและจรื่รื่ย�บุรื่รื่ณในำก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติและในำก�รื่ปรื่ะกอบุอ�ชี�พื้

7.1 คุวิามหมาย และ คุวิามส2าคุ�ญของจร�ยธรรม7.2 องคุ-ประกอบจร�ยธรรม7.3 แนวิที่างการส�งเสร�มจร�ยธรรม

ก�รื่พื้�ฒนำ�คำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติและส�งคำม(Life and social Skills)

รื่ห�ส 01-120-001

ตามหล�กส"ตรประกาศึนยบ�ตรวิ�ชาชพัช�%นส"ง(ปวิส.)พั�ที่ธศึ�กราช 2527 ฉบ�บปร�บปร�งพั�ที่ธศึ�กราช 2536 ของสถืาบ�นเที่คุโนโลยราชมงคุล กระที่รวิงศึ*กษาธ�การ

คำ��อธ�บุ�ยรื่�ยว�ชี�เป0นวิ�ชาที่�มคุวิามต'องการให'ผู้"'เรยน ศึ*กษาเก�ยวิก�บปร�ชญา และหล�ก

ธรรมในการด้2าเน�นชวิ�ต และการที่2างานของบ�คุคุล การสร'างแนวิคุ�ด้และที่�ศึนคุต�ต�อตนเอง ธรรมะก�บการสร'างคุ�ณภาพัชวิ�ต บที่บาที่หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเองและผู้"'อ!�น การบร�หารตนเองให'เข'าก�บชวิ�ตและส�งคุม และการปร�บตนเพั!�อร�วิมก�จกรรมที่างส�งคุม เที่คุน�คุการคุรองใจคุน การสร'างผู้ลผู้ล�ตในการที่2างานให'มประส�ที่ธ�ภาพัจ&ดม&�งหม�ยรื่�ยว�ชี� วิ�ชาน%มจ�ด้ประสงคุ-ให'ผู้"'เรยนเก�ด้พัฤต�กรรมการเรยนร" 'ในด้'านต�าง ๆ ด้�งน%

1. เพั!�อให'น�กศึ*กษาม แนวิคุวิามคุ�ด้ และเจคุต�ที่�ถื"กต'องในการด้2ารงชวิ�ตของตนเอง การ อย"�ร �วิมก�นในส�งคุม ตลอด้จน วิ�ธที่2างาน ร�วิมก�บผู้"'อ!�นได้'อย�างมประส�ที่ธ�ภาพั 2. สามารถืน2าหล�กเกณฑ์- เที่คุน�คุวิ�ธการไปประย�กต-ใช' ในการด้2ารงชวิ�ตและประกอบ ส�มมาชพัได้'อย�างถื"กต'อง

3. พั�ฒนาพัฤต�กรรม และล�กษณะน�ส�ยในการที่2างานของน�กศึ*กษาให'เป0นผู้"'น2าและผู้"'ตามที่�ด้

4. พั�ฒนาให'น�กศึ*กษาเป0นผู้"'มคุ�ณสมบ�ต�ด้'าน คุ�ณธรรม จร�ยธรรม จรรยาวิ�ชาชพั ตลอด้จน มระเบยบวิ�น�ยในส�งคุมสามารถือย"�ร �วิมก�บผู้"'อ!�นได้'อย�างมคุวิามส�ข

หนำ�วยที่� 1คำว�มรื่.�เบุ�#องตินำเก� ยวก�บุก�รื่พื้�ฒนำ�คำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติ

1.จ&ดปรื่ะสงคำ)ที่� วไป หน�วิยน%ม��งพั�ฒนาผู้"'เรยนให'เก�ด้คุวิามร" ' คุวิามเข'าใจใน บร�บที่โด้ยที่��วิไปของการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต คุวิามหมาย และคุวิามส2าคุ�ญของการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต องคุ-ประกอบที่�ส2าคุ�ญในการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตที่�ใช'เป0นแนวิที่างในการด้2าเน�นชวิ�ต เสร�มสร'างเจคุต� ในการพั�ฒนาตนเองที่�%งที่างร�างกายและจ�ตใจแนวิที่างในการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตตลอด้จนแผู้นพั�ฒนาเศึรษบก�จและส�งคุมแห�งชาต�ฉบ�บที่� 9 ที่�ก2าหนด้แผู้นในการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตของคุนส�งคุมเอาไวิ'2. จ&ดปรื่ะสงคำ)ก�รื่เรื่�ยนำรื่.�

1.ให'เข'าใจคุวิามหมายและ คุวิามส2าคุ�ญของการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต2. เข'าใจองคุ-ประกอบที่�มอ�ที่ธ�พัลต�อการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต3. เข'าใจแนวิที่างการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต

3.เนำ�#อห�ส�รื่ะ1. คุวิามหมายของการพั�ฒนาคุ�ภาพัชวิ�ต2. คุวิามส2าคุ�ญของการพั�ฒนาคุ�ภาพัชวิ�ต3 องคุ-ประกอบที่�มอ�ที่ธ�พัลต�อการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต4. แนวิที่างการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต5.

4. ก�จกรื่รื่มเสนำอแนำะ1. ศึ*กษาเน!%อหาสาระและคุวิามส�มพั�นธ-ของเน!%อหาแต�ละตอน2. ฝั?กคุ�ด้วิ�เคุราะห-จากบที่กลอนคุ2าสอนที่�านพั�ที่ธที่าส เป0น“

มน�ษย-”3. ก�จกรรมฝั?กคุ�ด้ 1+1=1 ได้'หร!อไม� ? เพัราะเหตใด้?

4. ก�จกรรมฝั?กคุ�ด้ รถืยนต- + ช'อน=?5. ที่2าแบบฝั?กห�ด้ที่'ายบที่

6. ศึ*กษาคุ'นคุวิ'าเพั��มเต�มจากแหล�งข'อม"ลอ!�นๆให'เข'าใจกวิ'างขวิางย��งข*%น

7.สร�ปเป0นแผู้นที่�คุวิามคุ�ด้ (My maping)

คำว�มหม�ย

คำว�มหม�ย

คำว�มส��คำ�ญ

คำว�มส��คำ�ญ

องคำ)รื่ะกอบุก�รื่พื้�ฒนำ�

องคำ)รื่ะกอบุก�รื่พื้�ฒนำ�

แผนำพื้�ฒนำ�เศรื่ษฐก�จ 9

แผนำพื้�ฒนำ�เศรื่ษฐก�จ 9

ก�รื่พื้�ฒนำ�

หนำ�วยที่� 1

คำว�มรื่.�เบุ�#องตินำที่� วไปเก� ยวก�บุก�รื่พื้�ฒนำ�คำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติ

1. คำว�มหม�ยของก�รื่พื้�ฒนำ�คำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติ คุ2าวิ�า พั�ฒนา ตามพัจนาณ�กรม ฉบ�บราชบ�ณฑ์�ตยสถืาน “ ”

พั.ศึ.2525 หมายถื*ง คุวิามเจร�ญ ที่2าให'เจร�ญ ส�วินคุ2าวิ�า การพั�ฒนา“ ” ปฬาณ ฐ�ต�วิ�ฒนา (2535 : 3) กล�าวิวิ�า ตรงก�บคุวิามหมายในภาษาอ�งกฤษวิ�า development ซึ*�งมคุวิามหมาย หลายแนวิคุ�ด้ เช�น การเปล�ยนแปลงระบบที่�การกระที่2า เช�นการเปล�ยนแปลงของที่ารก จากระยะต�างๆ ที่างส�งคุมวิ�ที่ยา หมายถื*งการเปล�ยนแปลงที่างด้'าน ปร�มาณ คุ�ณภาพั และโคุรงสร'างของส�งคุมด้'วิย เช�นการที่2าคุวิามเจร�ญ , การเปล�ยนแปลงในที่างเจร�ญข*%น , การคุล�คุลายในที่างที่�ด้ ด้�งน�%นเม!�อรวิมก�บคุ�ณภาพัชวิ�ต จ*งหมายถื*งการที่2าชวิ�ตให'มคุ�ณภาพัด้ข*%นในที่างที่�ด้ คุ�ณภาพัชวิ�ต เป0นคุ2าที่�แพัร�หลาย ไม�วิ�าจะอย"�ในหน�วิยงานสาขาใด้กAตาม คุ�ณภาพัชวิ�ตจะถื"กกล�าวิถื*งเสมอวิ�าเป0นเปBาหมายในการพั�ฒนา เช�น น�พันธ- คุ�นธเสวิ (อ'างถื*งในวิ�ภาพัร มาพับส�ข มปที่ :3)ให'คุวิามหมายของคุ�ณภาพัชวิ�ตวิ�า คุ!อระด้�บของการด้2ารงชวิ�ตของมน�ษย-ตาม“

องคุ-ประกอบของชวิ�ตอ�นได้'แก� ที่างร�างกาย อารมณ- ส�งคุม คุวิามคุ�ด้ และจ�ตใจ”

อวิย เกต�ส�ห- (2526 : 1) ให'คุ2าน�ยามคุ�ณภาพัชวิ�ตวิ�า “ การมร�างกายปกต� มจ�ตใจปกต� มคุวิามส2าเรAจในหน'าที่�การงานและมคุวิามส2าเรAจในส�งคุม ส�ปนนที่- เกต�ที่�ต (2538 :2) ให'คุวิามหมายคุ�ณภาพัชวิ�ตวิ�า คุ!อ“

ชวิ�ตที่�มคุวิามส�ข ชวิ�ตที่�สามารถืปร�บต�วิเองให'เข'าก�บธรรมชาต� และส��งแวิด้ล'อมได้' ที่�%งส��งแวิด้ล'อมที่างกายภาพั ส��งแวิด้ล'อมที่างส�งคุม และ

สามารถืปร�บ ธรรมชาต� ส��งแวิด้ล'อม และส�งคุมให'เข'าก�บตน โด้ยไม�เบยด้เบยนผู้"'อ!�นหร!อกล�าวิส�%น ๆคุ!อการเรยนร" 'ธรรมชาต� จนปร�บตนเองและธรรมชาต�ให'เข'าก�นได้'โด้ยไม�เบยด้เบยนก�น”

พั�ที่ยา สายห" (อ'างถื*งในฤด้ กร�ด้ที่อง:1973-70) กล�าวิวิ�าชวิ�ตที่�มคุ�ณภาพัคุ!อชวิ�ตที่�ที่2าประโยชน- ให'ก�บผู้"'อ!�นในส�งคุม คุรอบคุร�วิ ต'องเป0นสถืาบ�นแรกที่�สร'างคุ�ณภาพัชวิ�ต

ช�ยวิ�ฒน- ป3ณจพังษ- (อ'างถื*งใน ฤด้ กร�ด้ที่อง ,2521) ให'คุวิามหมายคุ�ณภาพัชวิ�ตวิ�า หมายถื*งชวิ�ตที่�ไม�เป0นภาระไม�ก�อให'เก�ด้ป3ญหาส�งคุมเป0นชวิ�ตที่�สมบ"รณ-ที่�%งร�างกายและจ�ตใจ สรื่&ปได�ว�� คำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติ หม�ยถึ4ง ก�รื่ที่� บุ&คำคำลส�ม�รื่ถึด��รื่งชี�ว�ติและด��เนำ�นำก�จกรื่รื่มที่�#งหล�ยของชี�ว�ติด�วย พื้ละก��ล�ง คำว�มรื่.� คำว�มส�ม�รื่ถึที่�#งปวงที่� ตินำม�อย.�ด�วยคำว�มรื่�บุรื่� นำที่�#งรื่��งก�ยและจ�ติใจรื่วมถึ4งคำว�มปลอดภ�ยในำชี�ว�ติและที่รื่�พื้ย)ส�นำ และได�รื่�บุก�รื่ยอมรื่�บุนำ�บุถึ�อจ�กส�งคำมที่� ตินำเป5นำสม�ชี�กอย.�ติ�มสมคำวรื่2. คุวิามส2าคุ�ญของการพั�ฒนาคุ�ภาพัชวิ�ต คุวิามส2าคุ�ญของการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตได้'ด้�งน% 1 .การพั�ฒนาคุ�ภาพัชวิ�ต ช�วิยที่2าให'บ�คุคุลมแนวิที่างในการด้2ารงชวิ�ตที่�ด้ข*%นจ*งส�งผู้ลให'ส�งคุม มคุวิามส�ขด้'วิย

2.การพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตกระต�'นให'บ�คุคุลและส�งคุมเก�ด้คุวิามกระต!อร!อร'นคุ�ด้ปร�บปร�ง ตน เองส�งคุม ส��งแวิด้ล'อมให'ด้ข*%นอย"�เสมอ

3. การพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตที่2าให'บ�คุคุลร" 'จ�กใช'ป3ญญา เหต�ผู้ล คุวิามมคุ�ณธรรม จร�ยธรรม และหล�กวิ�ชา การในการแก'ป3ญหาด้'านต�าง ๆ 4.การพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตช�วิยให'บ�คุคุล ในส�งคุมอย"�ร �วิมก�น อย�างสมานฉ�นที่- ลด้คุวิามข�ด้ แย'งก�นใน ส�งคุม

5. ที่2าให'บ�คุคุล และส�งคุมที่�มคุวิามร" ' คุวิามเข'าใจที่�จะร�วิมม!อก�น ในการที่� ส�งเสร�ม ศึ�ลปวิ�ฒนธรรม จารต ประเพัณ และคุ�าน�ยมที่�ด้งานในส�งคุม

3. องคำ)ปรื่ะกอบุของก�รื่พื้�ฒนำ�คำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติ ชวิ�ตที่�มคุ�ณภาพัเป0นวิ�ถืชวิ�ตที่�ที่�กคุนในส�งคุมพั*งปรารถืณาด้'วินก�นที่�%งส�%น เพัราะเป0นชวิ�ตที่�ด้ มคุวิามส�ข สามารถืด้2าเน�นชวิ�ตได้'และมส��งตอบสนองคุวิามต'องการพั!%นฐานของชวิ�ตได้'คุรบถื'วินอ�นได้'แก� ป3จจ�ย 4 คุ!อ 1.อาหาร 2. เส!%อผู้'า 3.เคุร!�องน��งห�ม 4.ยาร�กษาโรคุฤด้ กร�ด้ที่อง( มปที่ :66) กล�าวิวิ�าองคุ-ประกอบของคุ�ณภาพัชวิ�ตประกอบด้'วิย

1. ที่างกาย เช�น คุวิามต'องการก�น หล�บนอน และส!บพั�นธ�-2. ที่างอารมณ-ได้'แก�คุวิามอยากสน�กสนาน สด้ช!�น ร!�นเร�ง เจร�ญห"

เจร�ญตา เจร�ญใจ ร�ก อบอ��น ม��นคุง ปลอด้ภ�ย

3. ที่างส�งคุม เช�นคุวิามต'องการมหน'ามตา มคุนยกย�อง4. ที่างคุวิามคุ�ด้ ต'องการร" 'และเข�าใจ คุ'นคุ�ด้หาวิ�ธปBองก�นแก'ป3ญหา

ให'ต�วิเองมชวิ�ตที่�ส�ขสบาย5. ที่างจ�ตใจ ต'องการที่�ย*ด้เหน�ยวิที่างใจ

สายส�ร จ�ต�ก�ล (2523 : 15-18 ) ได้'กล�วิถื*งคุ�ณภาพัชวิ�ตของคุนไที่ยวิ�าการที่�คุนไที่ยจะมคุ�ณภาพัชวิ�ตที่�ด้ น�%น ต'องมองคุ-ประกอบพั!%นฐานหล�ก 5 ประการคุ!อ

1. ส�ขภาพัร�างกายด้ 2. ส�ขภาพัจ�ตด้ 3. มการพั�ฒนาสต�ป3ญญา 4. มคุ�ณธรรม และจร�ยธรรมด้

5. มคุวิามเป0นคุนไที่ย

ย"เนสโก Unesco 1981:1( อ'างถื*งในวิ�ภาพัร มาพับส�ข มปที่.: 23),

) ช%ให'เหAนวิ�าป3จจ�ยที่�มคุวิามส�มพั�นธ- ก�นคุ�ณภาพัชวิ�ตของคุนในส�งคุมได้'แก�

1.อาหาร 2.ส�ขภาพัอนาม�ยและโภชนาการ 3.การศึ*กษา4. ส��งแวิด้ล'อมและที่ร�พัยากร 5. การมงานที่2า 6 . คุ�าน�ยม ศึาสนา จร�ยธรรม กฎีหมาย7. ที่�อย"�อาศึ�ย การต�%งถื��นฐาน8 .ป3จจ�ยด้'านจ�ตวิ�ที่ยา

ด�งนำ�#นำก�รื่ที่� จะก��หนำดเกณฑ์)ของคำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติของคำนำในำส�งคำมจ4งแติกติ��งก�นำไปติ�มองคำ)ปรื่ะกอบุและบุรื่�บุที่ของส�งคำมนำ�#นำ ๆ พื้อสรื่&ปได�ว�� องคำ)ปรื่ะกอบุ�ของคำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติคำวรื่ปรื่ะกอบุด�วย

1. องคุ-ประกอบด้'านร�างกายได้'แก� ป3จจ�ยส� คุ!อ อาหาร ที่�อย"�อาศึ�ย เคุร!�องน��งห�ม ยาร�กษาโรคุ

2. องคุ-ประกอบ ด้'านอารมณ-เช�นการพั�กผู้�อน การแสด้งอารมณ-ที่�เป0นผู้ลจากคุวิามส�มพั�นธ-ในคุรอบ คุร�วิ คุวิามร�กในหม"�คุณะ

3. องคุ-ประกอบด้'านจ�ตใจได้'แก� คุวิามมระเบยบวิ�น�ย คุ�าน�ยมที่างวิ�ฒนธรรม คุวิามร" ' สต�ป3ญญา คุวิามสามารถืปBองก�น แก'ป3ญหาในระด้�บบ�คุคุล คุรอบคุร�วิ การมเปBาหมายในชวิ�ต คุวิามซึ!�อส�ตย-ส�จร�ต เอ!%ออารต�อก�นคุวิามกต�ญญู" เสยสละ และจงร�กภ�กด้ มคุวิามศึร�ที่ธาในศึาสนา เป0นต'น

4. องคุ-ประกอบด้'านส�งคุมและส��งแวิด้ล'อม ได้'แก�การที่�บ�คุคุลมมน�ษย-ส�มพั�นธ-ที่�ด้ สามารถืคุรองใจคุนได้' มคุวิามสามารถืในการปร�บตนให'เข'าก�บบ�คุลอ!�นในส�งคุมได้' ไม�วิ�าจะเป0น โรงเรยน ที่�ที่2างาน ส�งคุมที่�อย"�

อาศึ�ย ร" 'จ�กขนบธรรมเนยมประเพัณและ วิ�ฒนธรรมขององคุ-กรที่�เป0นสมาช�กอย"�แลด้2าเน�นชวิ�ตอย"�ได้'อย�างมคุวิามส�ข

4 . แนำวที่�งก�รื่พื้�ฒนำ�และปรื่�บุปรื่&งคำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติ การพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ต ต'องได้'ร�บคุวิามร�วิมม!อจากที่�กส�วินที่�เก�ยวิข'องอย�างจร�งจ�ง เป0นร"ปธรรมจ*งจะประสบคุวิามส2าเรAจลงได้' แนวิที่างการปร�บปร�งและพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตของคุนในส�งคุมพัอสร�ปได้'ด้�งน% 4.1 การพั�ฒนาปร�บปร�งโด้ยภาคุร�ฐ

4.2 การปร�บปร�งโด้ยสมาช�ของส�งคุม4.2.1 การพั�ฒนาด้'านส�ขภาพัร�างกาย

4.2.3 การพั�ฒนาด้'านจ�ตใจ 4.2.3 การพั�ฒนาด้'านส�งคุม 4.2.4 การพั�ฒนาด้'านสต�ป3ญญาและคุวิามร" '

จ�กบุรื่�บุที่เบุ�#องติ�นำ ที่� กล��วม� แสดงให�เห8นำชี�ดเจนำถึ4งคำว�มส��คำ�ญ จ&ดม&�งหม�ย และว�ติถึ&ปรื่ะสงคำ) ในำก�รื่พื้�ฒนำ� และก�รื่ยกรื่ะด�บุคำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติของคำนำในำส�งคำมอย��งแที่�จรื่�งที่� ติ�องปรื่ะกอบุด�วยจ&ดม&�งหม�ยและเจตินำ�ของภ�คำรื่�ฐ เพื้รื่�ะก�รื่พื้�ฒนำ�ปรื่ะเที่ศชี�ติ�ที่� แที่�จรื่�งติ�องพื้�ฒนำ�ที่� คำนำ และติ�องย4ด คำนำ เป5นำศ.นำย)กล�งก�รื่พื้�ฒนำ� เพื้รื่�ะคำนำเป5นำองคำ)ปรื่ะกอบุส��คำ�ญของส�งคำมและปรื่ะเที่ศชี�ติ� เม� อคำนำได�รื่�บุก�รื่พื้�ฒนำ�ให�ม�คำ&ณภ�พื้ชี�ว�ติที่� ด�ในำที่&กๆ ด��นำ แล�วแสดงว��ปรื่ะเที่ศชี�ติ�นำ�#นำ ๆ ม�ส�งคำมที่� ม� นำคำงแข8งแรื่งอ�นำจะที่��ให�เก�ดก�รื่พื้�ฒนำ�ที่� ย�งย�นำติ�อไป

หนำ�วยที่� 2 ปรื่�ชีญ�ในำก�รื่ด��เนำ�นำชี�ว�ติ

การพั�ฒนาตนเองให'ประสบคุวิามส2าเรAจได้'น�%น ต'องเก�ด้จากแรงผู้ล�กด้�นที่�มอย"�ภายในของเรา และแรงผู้ล�กด้�นน�%น กAคุ!อ คุวิามต�%งใจ และคุวิามแน�วิแน� ในการพั�ฒนาตนเอง และจะประสบคุวิามส2าเรAจได้'กAต'องมคุวิามคุ�ด้ และที่�ศึนะคุต�ที่�ด้ต�อการใช'ชวิ�ต และการพั�ฒนาคุ�ณภาพัชวิ�ตจะส2าเรAจได้' ต'องมแนวิที่าง และหล�กการเพั!�อย*ด้เป0นกรอบในการด้2าเน�นการ อ�นได้'แก� ปร�ชญาในการด้2ารงชวิ�ต“ ”

1 . คำว�มหม�ยของปรื่�ชีญ� อมร โสภณวิ�เชษฐวิงศึ- (2520 : 1) ได้'กล�าวิถื*งคุวิามหมายของปร�ชญาไวิ'วิ�า“ปรื่�ชีญ�” เป0นภาษาส�นสกฤต ตรงก�บคุ2าภาษาบาล วิ�า ป3ญญา ซึ*�งพัจนาน�กรมฉบ�บราชบ�ณฑ์�ตยสถืานได้'ให'คุวิามหมาย ป3ญญ“ ” “

า วิ�า คุวิามร" 'แจ'ง ” “ ,คุวิามรอบร" ' ,คุวิามส�ข�ม ,คุวิามลาด้ ส�วินคุ2า”

วิ�า ปรื่�ชีญ�“ ได้'ให'คุวิามหมายไวิ'วิ�า เป0นวิ�ชาที่�วิ�าด้'วิยหล�กคุวิามร" 'และคุวิาม” ”

จร�ง”

บ�ญม แที่�นแก'วิ (2536: 1) กล�าวิถื*งคุวิามหมายปร�ชญาไวิ'วิ�าคุ2าวิ�าปร�ชญามาจากรากศึ�พัที่-

ภาส�นสกฤตวิ�า “ปรื่ ” (อ�ปสรรคุ) แปลวิ�า รอบ , ประเสร�ฐ และ“ชีญ� ” แปลวิ�า ร" ', เข'าใจ ด้�งน�%น ปร�ชญา จ*งแปลวิ�า “ ” คุวิามรอบร" ' , คุวิามร" 'ประเสร�ฐ ได้'แก�คุวิามร" 'ที่�เก�ด้หล�งจากส�%นสงส�ย หร!อคุวิามแปลกใจ คุวิามร" 'ที่�ประกอบด้'วิยเหต�ผู้ล จ*งพัยายามจะร" 'ในส��งน�%นให'ได้' แต�คุวิามร" 'ที่�กอย�างย�อมหาที่�ส�%นส�ด้ได้'ยาก เม!�อเราหาคุวิามร" 'ในส��งหน*�งได้' กAจะพัยายามคุ'นหาคุวิามร" 'ในส��งอ!�นๆอกต�อไป ด้�งน�%นการแสวิงหาคุวิามร" 'จ*งไม�มที่�ส�%นส�ด้ เพัราะที่�กส��งไม�สามารถืจะร" 'เหAนได้'ด้'วิยด้วิงตาธรรมด้า แต�เม!�อเราได้'บรรล�ถื*งคุวิามร" 'ข� %นส�ด้ยอด้(Ultimate reality)แล'วิ คุวิามอยากร" 'หร!อคุวิามส�%นสงส�ยกAจะหมด้ไปที่�นที่ เพัราะส��งที่�เราอยากร" 'ต�อไปอก ไม�เหล!ออย"� กAคุ!อ เราได้'คุวิามร" 'ที่�ส"งส�ด้สมบ"รณ-อ�นเป0นคุวิามร" 'อ�นประเสร�ฐแล'วิ

และอกคุวิามหมายหน*�ง คุวิามร" 'ที่างโลกยธรรม และคุวิามร" 'ที่าง โลก�“ตลธรรม ย�อมประจ�กรแจ'งแก�เรา น��นคุ!อ เราไม�มคุวิามสงส�ยที่�จะคุ'นต�อไปอกแล'วิ หร!อคุวิามร" 'ด้�งกล�าวิได้'พัาเราข'ามพั'นแด้นสงส�ย หร!อคุวิามม!ด้มนแห�งชวิ�ตเราเสยได้'จ*งน�บวิ�าเป0นคุวิามร" 'อ�นประเสร�ฐ ด้�งน�%นปร�ชญาจ*งได้แก� “คำว�มรื่.�ภ�ยหล�งเม� อส�#นำคำว�มสงส�ยหรื่�อคำว�มแปลกใจแล�ว”

“ปรื่�ชีญ� พัระเจ'าวิรวิงคุ-เธอกรมหม!�นนราธ�ปพังษ-ประพั�นธ-ที่รง”

บ�ญญ�ต�ศึ�พัที่-มาจากภาษา อ�งกฤษวิ�า “ Philosophy” ซึ*งมาจากคุ2าฝัร��งเศึสโบราณ วิ�า Phiosphia ที่� แผู้ลงมาจากภาษากรกวิ�า Philosophai ซึ่4 งในภาษากรก ประกอบด้'วิยคุ2า 2 คุ2า คุ!อ Philos

ตรงก�บคุ2าภาษาอ�งกฤษวิ�า loving of แปลวิ�า คุวิามร�ก“ ,คุวิามเข'าใจ ,คุวิามเล!�อมใส และคุ2าวิ�า ” “Sophia”ตรงก�บคุ2าภาษาอ�งกฤษวิ�า Wisdom แปลวิ�า ป3ญญา , คุวิามฉลาด้ ,คุวิามร" ' ,วิ�ชา หร!อวิ�ที่ยา ด้�งน�%นคุวิามหมายของปร�ชญาตามรากศึ�พัที่-จ*งหมายถื*ง คำว�มรื่�กในำคำว�มรื่.�“ ”

คำว�มสนำใจ คำว�มเล� อมใสในำคำว�มรื่.�“ ” ” (Loving of wisdom)

อล�สโตเต�ล(Alitotle) น�กปร�ชญาตะวิ�นตก ได้'ให'น�ยาม คุวิามร" ' ในที่างปร�ชญาวิ�าหมายถื*งก�รื่รื่.�จ�กตินำเอง เป0นวิ�ชาที่�วิ�าด้'วิย คุวิามคุ�ด้เหAนในป3ญหาต�างๆ ที่�ที่�กคุนย�งสงส�ยและปรารถืนาที่�จะเรยนร" 'ร �วิมก�น เป0นคุวิามคุ�ด้เหAนที่�ย�งไม�มการพั�ส"จน- เม!�อใด้กAตามที่�มการพั�ส"จน-วิ�ชาปร�ชญา

แขนงใด้ให'เหAนจร�งแล'วิ วิ�ชาน�%นกAไม�เรยกวิ�าเป0นปร�ชญาอกต�อไป เราเรยกวิ�า เป0นวิ�ที่ยาศึาสตร- เพัราะได้'มการพั�ส"จน-แล'วิ

ปรื่�ชีญ� ในอกคุวิามหมายหน*�ง หม�ยถึ4ง แนำวคำ�ด คำว�มเชี� อ คำติ� หรื่�อข�อคำ�ด ซึ*�งม�กพับเหAนเป0นปร�ชญาชวิ�ต ที่�บ�คุลส!�อให'ที่ราบวิ�าเขามแนวิคุวิามคุ�ด้หร!อ คุต� ในการด้2าเน�นชวิ�ตอย�างไร ปร�ชญาในแนวิที่างน% เป0นแนวิที่างปร�ชญาที่�เราเรยกวิ�าปร�ชญาชวิ�ต

สรื่&ปคำว�มหม�ยของปรื่�ชีญ� จ�กคำว�มหม�ยของปรื่�ชีญ�ที่� ยกม�พื้อสรื่&ปได�ว��ปรื่�ชีญ�เป5นำเรื่� องของก�รื่คำ�ดห�เหติ&ผลเพื้� อส�นำนำ�ษฐ�นำคำว�มเป5นำจรื่�ง เป5นำคำว�มรื่.�ที่� แที่�จรื่�ง แนำ�นำอนำ ล4กซึ่4#งจนำถึ4งที่� ส&ด เรื่� องใดคำ�นำพื้บุคำว�มจรื่�งแล�ว ไม�เป5นำปรื่�ชีญ� 2. ติ�นำก��เนำ�ดและว�ว�ฒนำ�ก�รื่ของปรื่�ชีญ�

ปร�ชญาเก�ด้ข*%นเม!�อใด้ ? และเก�ด้ข*%นได้'อย�างไร ?

คุ2าตอบแรกตอบได้'ว�� ปรื่�ชีญ�เก�ดข4#นำพื้รื่�อมก�บุติ�นำก��เนำ�ดมนำ&ษย) เพัราะหล�กฐานที่�น�กโบราณคุด้คุ'นพับจากหล�มฝั3งศึพัมน�ษย-น�%น ได้'พับเคุร!�องม!อเคุร!�องใช'อย"�ในหล�มฝั3งศึพั แสด้งวิ�ามน�ษย-เหล�าน�%นมคุวิามเช!�อเร!�องวิ�ญญาณ คุ!อเช!�อวิ�าวิ�ญญาณจะกล�บมาเก�ด้อก เพั!�อผู้"'ตายจะได้'น2าข'าวิของเคุร!�องใช' ไปใช'ได้'อก คุวิามคุ�ด้ และคำว�มเชี� องเรื่� องว�ญญ�ณ จ�ดเป5นำคำว�มคำ�ดที่�งปรื่�ชีญ� และคำว�มคำ�ดนำ�#เก�ดข4#นำได�เพื้รื่�ะมนำ&ษย)สนำใจศ4กษ�ส�งเกติส� งแวดล�อม และคำว�มเป5นำอย.�ของตินำเอง จนำเก�ดโลกที่รื่รื่ศนำ)ข4#นำ(World view)

เม!�อมน�ษย-มโลกที่รรศึน-เป0นของตนเองกAแสด้งวิ�าเขามปร�ชญญาเป0นของตนเองแต�ปร�ชญาด้�งกล�าวิเป0นปร�ชญาข�%นตน'ที่�ย�งไม�เป0นระบบ ส2าหร�บปร�ชญาที่�เป0นระบบน�%น ได้'เก�ด้ข'นคุร�%งแรกในตะวิ�นออก คุ!อ อ�นเด้ยประมาณ 3000 ปD และ ในตะวิ�นตก คุ!อ ในประเที่ศึกรกประมาณ 2700 ปD ล�วิงมาแล'วิ(1)

(1) อมร โสภณวิ�เชษฐวิงศึ- ปร�ชญาเบ!%องตน (:2521:3-4)

เพื้ลโติ ย!นย�นวิ�า คุวิามแปลกใจ(Wonder)เป0นบ�อในำข�อที่� ว��ปรื่�ชีญ�เก�ดข4#นำได�อย��งไรื่นำ�#นำที่�งฝ่<�ยติะว�นำติกเชี� อว�� ปรื่�ชีญ�เก�ดจ�กคำว�มสงส�ย หรื่�อคำว�มแปลกใจ ที่��ให�เก�ดปรื่�ชีญ�(Philosophy)

เชี�นำเก�ด้ของปร�ชญา(Philosophy)

เฮอรื่)เบุ�รื่)ติ สเปนำเซึ่อรื่) เชี� อว�� คำว�มสงส�ย (Doubt)เป5นำรื่�กเหง��แห�งปรื่�ชีญ�(Philosophy)

โซึ่คำรื่�ติ�ส บุ�ด�แห�งปรื่�ชีญ�ติะว�นำติกให�ที่รื่รื่ศนำะว�� เม� อเข�ม�คำว�มสงส�ยที่&กส� ง ที่&กปรื่ะเพื้ณ�และที่&กพื้ฤติ�ก�รื่ณ)ที่� อย.�รื่อบุ ๆ ติ�ว เข�ก8จะคำ�นำห�คำ��ติอบุเก� ยวก�บุคำว�มสงส�ยด�งกล��วเพื้�อให�ได�ม�ซึ่4 งคำว�มห�ยสงส�ย

ในำฝ่<�ยติะว�นำออก ม�หล�กฐ�นำเชี� อได�ว��ปรื่�ชีญ� เก�ดข4#นำปรื่ะม�ณ 3000 ป>ล�วงม�แล�ว ในำปรื่ะเที่ศอ�นำเด�ย เหติ&เก�ดม�จ�กก�รื่กล�วภ�ยธรื่รื่มชี�ติ� เพื้� อห�ที่� พื้4 งที่�งใจ ที่� ย4ดเหนำ� ยวจ�ติใจ และปรื่�ชีญ�ย�งแบุ�งออกเป0นย�คุต�างๆ 3 ย�คุ คุ!อ ย&คำพื้รื่ะเวที่ ย&คำมห�ก�พื้ย) และย&คำรื่ะบุบุปรื่�ชีญ�ที่�#ง 6 ปรื่�ชีญ�ติะว�นำออกที่&กส��นำ�ก ยกเวิ'น พื้&ที่ธะ อ�ศ�ย คำว�มสงส�ย คำว�มแปลกใจ เป5นำม.ลเหติ&ก�รื่เก�ดปรื่�ชีญ� ที่�%งส�%น ในที่างพั�ที่ธะจะถื!อเอาคำว�มติรื่�สรื่.�เป5นำติ�นำเคำ��ของปรื่�ชีญ� (อมรื่ โสภณว�เชีษฐวงศ) (2520 : 16)

เจ��ชี�ยส�ที่ธ�ติถึะ เม� อย�งไม�ได�ติรื่�สรื่.� ก8เก�ดคำว�มสงส�ยถึ4งเหติ&ติ��ง ๆ บุนำโลก ที่��ให�พื้รื่ะองคำ)ที่รื่งคำ�นำคำ�ดแสวงห�อ&บุ�ย ว�ธ�ที่� จะได�คำ��ติอบุ จนำในำที่� ส&ดก8ได�คำ��ติอบุ ก8คำ�อ ก�รื่ติรื่�สรื่.�(ญ�ณ) จนำหมดส�#นำคำว�มสงส�ย จ4งจ�ดว��เป5นำม.ลฐ�นำแห�งป?ญญ� และก�รื่อธ�บุ�ยคำว�ม ติรื่�สรื่.�ติ�มหล�กเหติ&ผลจ�ดเป5นำติ�วปรื่�ชีญ� (บุ&ญม� แที่�นำแก�ว :2536:4-5)

ปร�ชญาในประเที่ศึจน ส�นน�ฐานวิ�าเก�ด้ข*%นประมาณ 1200 ปD ก�อนพั�ที่ธศึ�กราช เน'นเร!�องคุวิามร�กเพั!�อน มน�ษย- มากกวิ�าพัระเจ'า มน�ษย- และจ�กรวิาลต�างกAมคุวิามส�มพั�นธ-สอด้คุล'องก�น ปร�ชญาจนไม�สนใจวิ�าโลกน%จะ

มผู้"'สร'างหร!อไม� แต�ชาวิจนน�บถื!อพัระเจ'า เรยกวิ�า เซึยงต% เพัราะเช!�อวิ�า“ ”

ให'พัรและลงโที่ษได้' บ"ชาบรรพับ�ร�ษเช!�อวิ�าบรรพับ�ร�ษ เป0นบร�วิารของพัระเจ'า

ในประเที่ศึญ�ป�Eนมคุวิามเช!�อวิ�า พัวิกตนส!บเช!%อสายมาจาก พัระอาที่�ตย- หร!อ ส�ร�ยะเที่พั ถื!อพัระอาที่�ตย-เป0นเที่พัส"งส�ด้ เช!�อวิ�าเหต�การณ-ต�างๆ เก�ด้จากการบ�นด้าลของเที่พั เจ'า มรากฐานศึาสนาใหญ� อย"� 2 ศึาสนาคุ!อ ช�นโต และ พั�ที่ธ น�กาย เซึนต-“ ” “ ”

ในำปรื่ะเที่ไที่ยได�รื่�บุอ�ที่ธ�พื้ลที่�งปรื่�ชีญ� จ�ก ติะว�นำติกและติะว�นำออกด�งนำ�#อ�ที่ธ�พัลจากตะวิ�นออกส"�ส�งคุมไที่ย ได้ร�บจากจนและอ�นเด้ย

1. คุวิามเช!�อเร!�องอมตภาพัและวิ�ญญาณ2. คุวิามเช!�อเร!�องพัรหมล�ข�ต3. คุวิามเช!�อเร!�องกฎีแห�งกรรม4. คุวิามเช!�อเร!�องไสยศึาสตร-5. คุวิามเช!�องการหล�ด้พั'นจากที่�กข-ในส�งคุมป3จจ�บ�นเราต�ด้ต�อก�บชาวิตะวิ�นตกมากข*%นจ*งได้'ร�บอ�ที่ธ�พัล

ที่างปร�ชญาที่�หล��งไหลเข'ามามากข*%นที่2าให'เก�ด้การเปล�ยนปลง และผู้สมผู้สานที่างปร�ชญามากข*%นด้'วิย

อ�ที่ธ�พื้ลจ�กปรื่�ชีญ�ติะว�นำติกที่� ม�ติ�อส�งคำมไที่ย1.ด้'านคุวิามเป0นอย"� 1.1 ด้'านคุวิามส�มพั�นธ- 1.2 ด้'านการแต�งกาย 1.3 คุวิามสะด้วิกสบาย 1.4 ด้'านคุวิามเที่�าเที่ยมก�นที่างที่างส�งคุม

2.คุ�าน�ยมของส�งคุมไที่ย3.หล�กคุวิามเช!�อหร!อหล�กคุวิามร" '

4.ด้'านการสศึ*กษา5.ด้'านการเม!อง

ปรื่�ชีญ�ชี�ว�ติของชี�วไที่ยพื้&ที่ธติ�มแนำวพื้&ที่ธศ�สนำ�นำ�#นำที่รื่งส� งสอนำให�มนำ&ษย)ด��เนำ�นำชี�ว�ติ เพื้� อบุรื่รื่ล&นำ�พื้�นำ คำ�อก�รื่ไม�กล�บุม�เว�ยนำว��ยในำว�ฏสงส�รื่อ�ก โดยม�พื้�#นำฐ�นำก�รื่ด��เนำ�นำชี�ว�ติติ�มหล�กคำ��สอนำด�งนำ�#

1. ละเวิ'นคุวิามช��วิ2. ประพัฤต�ด้3 .ที่2าจ�ตใจให'สะอาด้ผู้�องใส

จากประวิ�ต�ปร�ชญา ด้�งกล�าวิพัอสร�ปได้'วิ�า1.ปร�ชญาเก�ด้จากคุวิามคุ�ด้ของมน�ษย- คุวิามคุ�ด้ที่�เป0นปร�ชญาได้'จะ

ต'องมเหต�ผู้ล และเหต�ที่�ที่2าให'ต'องมเหต�ผู้ลกAคุ!อคุวิามสงส�ย คุวิามประหลาด้ใจ หร!อคุวิามไม�ร" ' สงส�ยในธรรมชาต� สงส�ยในอ2านาจล*กล�บ

2.มน�ษย-มคุวิามสงส�ยในวิงจรชวิ�ตของตนเอง เช�น เก�ด้มาจากไหน ตายแล'วิไปไหน ที่2าให'คุ�ด้คุ'นเพั!�อหาคุ2าตอบ

3. ส�ข�ปรื่�ชีญ� ส�เมธ เมธาวิ�ที่ยาก�ล(2534 :5) กล�าวิวิ�าเน!�องจากปร�ชญาม

ขอบเขตกวิ'างคุรอบคุล�มไปที่�กสาขาวิ�ชาของวิ�ที่ยาศึาสตร-แต�การจ2าแนกสาขาของปร�ชญากAไม�เก�น 3 สาขาซึ*�งจ2าแนกไวิ'ต�%งแต�สม�ยกรกโบราณคุ!อ

1.อภ�ปร�ชญา 2.ญาณวิ�ที่ยา 3.คุ�ณวิ�ที่ยา

บ�ญม แที่�นแก'วิ (2536:10)ได้'จ2าแนกสาขาของปร�ชญาตะวิ�นตกไวิ' 3

สาขาคุ!อ

1. อภ�ปร�ชญา(Mataphysics)เป0นสาขาที่�กล�าวิถื*ง ป3ญหาที่��วิๆ ไป เก�ยวิก�บ คุวิามจร�ง ธรรมชาต� และพัระเจ'า ศึ*กษาวิ�าส�จจะภาวิะ หร!อ สภาวิะคุวิามเป0นจร�งอ�นส"งส�ด้( Ultmate reality) วิ�าอะไรคุ!อคุวิามจร�งส"งส�ด้2. ญาณวิ�ที่ยาหร!อที่ฤษฎีคุวิามร" '(Epitermology) คุ!อที่ฤษฎีวิ�า

ด้'วิยคุวิามร" 'ได้'ศึ*กษาถื*งเหต�ป3จจ�ยที่�ที่2าให'คุวิามร" 'เก�ด้ข*%น ศึ*กษาวิ�าอะไรเป0นบ�อเก�ด้แห�งคุวิามร" ' อะไรเป0นธรรมชาต�แห�งคุวิามร" ' ขอบเขตคุวิามร" 'มก2าหนด้แคุ�ไหน ที่ฤษฎีคุวิามร" 'ม 6 ที่ฤษฎีคุ!อ

2.1 เหต�ผู้ลน�ยม2.2 ประจ�กษ-น�ยม2.3 เพัที่นการน�ยม2.4 อน�มานน�ยม2.5 ส�ญชาต�ญาณน�ยม2.6 ประกาศึ�ตน�ยม

3.คุ�ณวิ�ที่ยา เป0นสาขาที่�กล�าวิถื*งคุวิามด้คุวิามงาม แบ�งเป0น 3 สาขา3.1 ตรรกวิ�ที่ยา(Logic) เป0นสาขาที่�กล�าวิถื*ง หล�กเหต�ผู้ล

อ�นแที่'จร�ง ศึ*กษากฎีเกณฑ์-การ ใช'เหต�ผู้ล การอ'างเหต�ผู้ลจะอ'างอย�างไรจ*งจะสมเหต�สมผู้ล

3.2 จร�ยศึาสตร- (Ethics) เป0นสาขาที่�กล�วิถื*งป3ญหาด้'านจร�ยธรรมหร!อปร�ชญาชวิ�ตเช�นมาตรฐานการต�ด้ส�นคุวิามด้คุวิามช��วิในการประพัฤต�ของบ�คุคุลวิ�าอย�างไรด้ อย�างไรช��วิ อย�างไรถื"ก อย�างไรผู้�ด้

3.3 ส�นที่รยศึาสตร-(Aesthetics) เป0นสาขาที่�กล�าวิถื*งคุวิามงามโด้ยเฉพัาะ

อมร โสภณวิ�เชษฐวิงศึ- (2521 : 7)กล�าวิวิ�า ปร�ชญาม 3 สาขาใหญ� คุ!อ

1. ญาณวิ�ที่ยา(Epitermology) เป0นที่ฤษฎีวิ�าด้'วิยคุวิามร" '

2. ภาวิวิ�ที่ยา(Ontolgy) เป0นที่ฤษฎีวิ�าด้'วิยคุวิามมอย"�หร!อ อภ�ปร�ชญา(Mataphysic)

เป0นที่ฤษฎีวิ�าด้'วิยคุวิามแที่'จร�งม 3 สาขา2.1 วิ�าด้'วิยธรรมชาต�2.2 วิ�าด้'วิยวิ�ญาณหร!อจ�ต2.3 วิ�าด้'วิยพัระผู้"'เป0นเจ'า

3.คุ�ณวิ�ที่ยา(Axiology)เป0นที่ฤษฎีวิ�าด้'วิยคุ�ณคุ�าหร!อ อ�ด้มคุต�จ2าแนกเป0น 4 สาขาย�อย

3.1. ตรรกวิ�ที่ยา 3. 2 .จร�ยศึาสตร- 3.3.

ส�นที่รยศึาสตร- 3.4. เที่วิวิ�ที่ยา

ก�ต�มา ปรด้ด้�ลก สร�ปปร�ชญาเป0น 4 สาขาคุ!อ1. อภ�ปร�ชญา(Meataphysic)ศึ*กษา คุวิามจร�งส"งส�ด้ของสรร

ส��งที่�เป0นธรรมชาต�2. ญาณวิ�ที่ยา(Epistemology) ศึ*กกระบวินการได้มาซึ*�งคุวิามร" '3.คุ�ณวิ�ที่ยา (Axiology) ศึ*กษาคุ�ณคุ�าของส��งของ คุ�ณคุ�าของมน�ษย- คุวิามด้คุวิามงาม จร�ย และส�นที่รยะคุ!ออะไร4. ตรรกวิ�ที่ยา(Logic) หมายถื*งการคุ�ด้ การพั"ด้อย�างมเหต�มผู้ล การแสด้งออกอย�างมกฎีเกณฑ์-ของการใช'เหต�ผู้ล

ด้�งน�%นการแบ�งประเภที่ของปร�ชญาจ*งแตกต�างก�นไป ย�คุและสม�ยน�ยม

จากการศึ*กษาปร�ชญาที่2าให'แต�ละคุนเข'าใจ จ�ด้ย!นและโลกที่รรศึ- ของตนเอง โลกที่รรศึ-กAคุ!อคุวิามเช!�ออย�างเป0นระบบ โลกที่รรศึ-ของมน�ษย-แบ�งเป0น 4 กล��ม การด้2าเน�นชวิ�ตของคุนเราในส�งคุมป3จจ�บ�น พัอจะสร�ปได้'วิ�ามวิ�ธการด้2าเน�นชวิ�ตตามโลกที่รรศึ-ต�างๆ ด้�งน%

1. จ�ตน�ยม พัวิกน%ย*ด้ถื!อเอจ�ตใจเป0นที่�ต� %ง ถื!อวิ�าคุวิามส�ขที่�%งหลายที่�%งปวิงอย"�ที่�ใจ ถื'าใจมคุวิามส�ข มคุวิามเพัยงพัอกายกAจะม

คุวิามส�ข ด้'วิย เป0นพัวิกที่�มคุวิามซึาบซึ*%งในวิรรณกรรมชอบใช'คุวิามคุ�ด้ ชอบอ�าน ไม�ย*ด้ต�ด้ในเคุร!�องอ2านวิยคุวิามสะด้วิกใด้ ๆ ที่�%งส�%น

2.วิ�ตถื�น�ยม หร!อสสารน�ยม พัวิกน%เป0นพัวิกที่�ถื!อวิ�าการที่�จะมคุวิามส�ขในชวิ�ตต'องเคุร!�องอ2านวิยคุวิามสะด้วิกให'ชวิ�ตเม!อร�างกายมคุวิามส�ข แล'วิกายกAจะมคุวิามส�ขด้'วิย

3. มน�ษย-น�ยม พัวิกน%ถื!อวิ�าการที่�จะมคุวิามส�ขได้'ต'องประกอบด้'วิยกาย และจ�ตใจ การมคุวิามส�ขจ�ตใจต'องไม�เป0นที่�กข- และกายต'องได้'ร�บการตอบสนองด้'วิยเคุร!�องอ2านวิยคุวิามสะด้วิกด้'วิยที่�%งหลายที่�%งปวิง

4. เสรน�ยม หร!อโรแมนต�กล�ซึ*�ม พัวิกน%ไม�สนใจกฎีเกณฑ์-ใด้ ๆที่�%งส�%นเป0นพัวิกที่�ชอบที่2าตามใจตนเองปรารถืนา ไม�สนใจคุวิามร" 'ส*กของคุนอ!�น ไม�ยอมอย"�ในกฎีเกณฑ์-ของส�งคุมย*ด้ถื!อเอาใจตนเองเป0นที่�ต� %ง

4. คำ&ณคำ��ของก�รื่ศ4กษ�ปรื่�ชีญ� ผู้ลที่�ได้'จากการศึ*กษาปร�ชญาน�%ไม�สามรถืปรยบได้'ก�บผู้ลการศึ*กษาที่างศึาสตร-แขนงอ!�นๆ ที่�ที่2าให'เก�ด้คุวิามร" 'คุวิามเข'าใจที่�นที่แต�ผู้ลของการศึ*กษาปร�ชญาที่2าให'เราเก�ด้การซึ*บซึ�บเป0นองคุ-คุวิามร" 'ที่�ต'องมการสร�ปและส�งเคุราะห-ด้'วิยตนเอง เป0นการข�ด้เกลาที่างป3ญญาและคุวิามคุ�ด้ ก�รื่ศ4กษ�ปรื่�ชีญ�ที่��ให�ผ.�ศ4กษ�ได�รื่�บุปรื่ะโยชีนำ)ที่� พื้อสรื่&ปได�ด� ง นำ�#

1. เพั!�อให'ผู้"'ศึ*กษาได้'ร" 'คุวิามจร�งของมน�ษย- โลก และจ�กรวิาล2 เพั!�อให'ร" 'บ�อเก�ด้ธรรมชาต� และขอบเขตของคุวิามร" '3. ที่2าให'เป0นคุนมเหต�ผู้ล มโลกที่รรศึน- กวิ'างข*%น4. ที่2าให'เป0นน�กปกคุรองที่�ด้5. ช�วิยให'เราวิ�พัากย- วิ�เคุราะห- ภาษาและคุวิามคุ�ด้รวิมยอด้6.ให'คุ�ณคุ�าที่างส�นที่รย- และคุวิามงาม ก�อให'เก�ด้ คุวิามส�ข คุวิาม

พัอใจ มจ�ตใจด้งาม

สร�ป การศึ*กษาปร�ชญาเป0นการศึ*กษา เพั!�อพั�ฒนาที่างคุวิามคุ�ด้และ โลกที่รรศึน- ในแง�ม�มต�างๆ ที่2าให'มองโลกและชวิ�ตในหลายม�ต� ผู้ลการศึ*กษาที่�ได้'เป0นองคุ-คุวิามร" 'ที่�ผู้"'เรยนต'องสร�ปและส�งเคุราะห-ด้'วิยตนเอง

หนำ�วยที่� 3หล�กธรื่รื่มพื้�#นำฐ�นำในำก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติของมนำ&ษย)

หล�กธรรมแห�งพัระพั�ที่ธศึาสนาเป0นหล�กที่�ประกอบไปด้'วิยเหต�และผู้ล ที่�พัระพั�ที่ธองคุ-ที่รงใช'ส� �งสอนมน�ษยชาต� เพั!�อสามารถืด้2ารงชวิ�ตอย"�ใน

โลกได้'ด้'วิยคุวิามผู้าส�ก หล�กธรรมของพัระพั�ที่ธองคุ-มสาระคุรอบคุล�มที่�กส��งที่�กอย�างที่�มน�ษย-จะพั*งปฏิ�บ�ต�ต�อก�นไวิ'อย�างคุรบถื'วินสมบ"รณ- ที่�%งในด้'านคุวิามส�มพั�นธ-ระหวิ�างบ�ด้ามารด้าก�บบ�ตร สามก�บภรรยา ห�วิหน'าก�บล"กน'อง บ�คุคุลต�อบ�คุคุลในฐานะเพั!�อนมน�ษย- การประกอบอาชพัเพั!�อคุรอบคุร�วิมวิามส�ขและการปฏิ�บ�ต�ตนเพั!�อการด้2าเน�นชวิ�ตที่�ด้ ด้�งน�%นการศึ*กษาหล�กธรรมคุ2าส��งสอนของพัระพั�ที่ธองคุ- จ*งเป0นส��งส2าคุ�ญส2าหร�บพั�ที่ธศึาสน�กชนที่�กคุนพั*งศึ*กษาเพั!�อให'เก�ด้คุวิามเข'าใจในหล�กธรรมหมวิด้ต�างๆ อย�างถื�องแที่' แล'วิน2าไปฝั?กปฏิ�บ�ต�ในชวิ�ตประจ2าวิ�นเพั!�อให'เก�ด้ผู้ลด้ต�อการพั�ฒนาตนเอง และพั�ฒนาส�งคุมในที่�กๆด้'าน ได้'แก�การปร�บปร�งด้'านการศึ*กษา ด้'านเศึรษฐก�จ วิ�ฒนธรรม และการลด้ป3ญหาส�งคุมต�างๆให'หมด้ไปจากประเที่ศึชาต� ในช�%นน%คุวิรได้'เรยนร" 'คุวิามหมายของคุ2าวิ�า ธรรมะ ก�อนที่�จะเรยนร" 'ถื*งหล�กธรรมในหมวิด้ต�างๆ ซึ*�งมราย“ ”

ละเอยด้ด้�งน%3.1 คุวิามหมายของธรรมะ มคุวิามหมายด้�งน% ตามพัจนาน�กรมพั�ที่ธศึาสตร-ให'คุวิามหมาย ธรรมะวิ�าคุ!อ สภาพัที่�ที่รงไวิ' ธรรมด้า ธรรมชาต� คุวิามจร�ง คุ�ณธรรม คุวิามด้ พัระธรรม คุ2าส��งสอนของพัระพั�ที่ธเจ'า ธรรม หร!อ ธรรมะ พัจนาน�กรมฉบ�บราชบ�ณฑ์�ตยสถืาน พั“ ” “ ” .ศึ.2525

ให'คุวิามหมาย ไวิ'วิ�า ธรรมะหมายถื*งคุ�ณคุวิามด้ คุ2าส��งสอนในศึาสนา หล�กประพัฤต�ในศึาสนา คุวิามจร�ง คุวิามย�ต�ธรรม คุวิามถื"กต'อง

บ�ญม แที่�นแก'วิ(2538:7) คุ2าวิ�าธรรมแบ�งก�นศึ*กษาได้'หลายร"ปแบบเช�น

1 แบ�งเป0นสภาวิธรรม คุ!อส��งที่�มอย"�เป0นอย"�โด้ยธรรมชาต�ของม�นเอง ก�บคุ�ณธรรม คุ!อข'อ ปฏิ�บ�ต�ที่�คุนปฏิ�บ�ต�แล'วิเก�ด้คุวิามเจร�ญร� �งเร!อง

2. แบ�งเป0นร"ปธรรม คุ!อส��งที่�สามารถืส�มผู้�สได้'ด้'วิยประสาที่ส�มผู้�สที่�%ง ห'าก�บนามธรรมคุ!อ ธรรมะ ฝัEายที่�ไม�อาจส�มผู้�สได้'ด้'วิยประสาที่ส�มผู้�สที่�%งห'า

3.แบ�งเป0น โลกยธรรม คุ!อธรรมส2าหร�บคุนที่��วิไป และโลลก�ตรธรรม คุ!อ ธรรมที่�ผู้"'บรรล� คุวิาม เป0นอร�ยะปฏิ�บ�ต� 4. แบ�งเป0นก�ศึลธรรม คุ!อธรรม ฝัEายที่�เป0นคุวิามด้ ก�บอก�ศึลธรรม คุ!อ ธรรมฝัEายที่�ไม�ด้ และ อ�พัยากตธรรมคุ!อธรรมกลาง ๆ ไม�ด้ไม�ช��วิ

5. แบ�งเป0นส�งขตธรรม คุ!อธรรมที่�มการปร�งแต�ง ก�บ อส�งขตธรรม คุ!อ ธรรมที่�ไม�มการปร�งแต�ง

6 .แบ�งเป0น คุวิามจร�งสม�ต� (สม�ต�ส�จจะ) คุ!อคุวิามจร�งที่�เราสมม�ต�เอา ก�บ คุวิามจร�งแที่' (อร�ยส�จจะ) ที่�านพั�ที่ธที่าส ภ�กข� พัระน�กปฏิ�บ�ตธรรม และเป0นพัระที่�ยกย�องของคุนที่��วิโลกเจ'าอาวิาส วิ�ด้สวินโมขพัลาราม ที่�านได้'ให'คุวิามหมายของธรรมะไวิ'วิ�าม4 คุวิามหมายคุ!อ(1)

1.ที่�เป0นต�วิธรรมชาต�เรยกวิ�า ธรรมะเพัราะร�างกายมน�ษย-เก�ด้จากจากธาต�ที่�%ง 4 คุ!อด้�น น2%า ลม ไฟ อากาศึ วิ�ญญาณ

2. ที่�เป0นกฎีของธรรมชาต� ซึ*�งเป0นส��งที่�ที่2าให'ร�างกายของเราเปล�ยนแปลงไป ไม�จะเจร�ญข*%นหร!อเส!�อมลงเป0นไปตามกฎีธรรมชาต�

3.เป0นหน'าที่�ของเราที่�ต'องปฏิ�บ�ต�ให'ถื"กต'องตามกฎีธรรมชาต� เพั!�อให'มชวิ�ตอย"�รอด้ และเพั!�อคุวิามเจร�ญข*%นหร!อเส!�อมลงกAเป0นไปตามกฎีของธรรมชาต�คุ!อที่2ากรรมด้กAได้'ร�บผู้ลด้ ที่2ากรรมช��วิกAได้'ร�บผู้ลกรรมน�%นๆ

4. เป0นผู้ลจากการปฏิ�บ�ต�หน'าที่� คุ!อผู้ลที่�ได้'ร�บจากการกระที่2าของตนจะเป0นอย�างไรกAข*%นอย"�ก�บการกระที่2าที่�%งส�%นไม�มใคุรหร!อเที่พัองคุ-ใด้ มาด้ลบ�นด้าลให'ได้'

สร�ปได้'วิ�า ธรรมะหมายถื*ง สรรพัส��งที่�มอย"�ในธรรมชาต�ที่�%งร"ปธรรมและนามธรรม ซึ*�งเป0นไปตามกฎีของธรรมชาต� เก�ด้มา ต�%งอย"� และด้�บไป

(1) พั�ที่ธที่าส ภ�กข� .วิธที่2าชวิ�ตเตAมบร�บ"รณ-: ส2าน�กพั�มพั-ธรรมสภา

ในที่�ส�ด้ ในการด้2าเน�นชวิ�ตประจ2าวิ�น หากบ�คุคุลสามารถืปฏิ�บ�ต�ตามธรรมะของพั�ที่ธองคุ-กAเที่�าก�บวิ�าได้'ปฏิ�บ�ต�ตามหล�กคุ2าสอนของพัระองคุ-แล'วิ

ด้�งน�%นคุ2าสอนของพัระพั�ที่ธองคุ-จ*งเป0นแนวิปร�ชญา ซึ*�งเป0นรากฐานให'คุนได้'ร" 'จ�กพั�ฒนาตนเอง เพั!�อให'สามารถืด้2าเน�นชวิ�ตได้'ถื"กต'องเหมาะสม และได้'พั�ฒนาส�งคุมเพั!�อคุวิามส�ขสงบร�มเยAนของคุนในส�งคุมที่�มเมตตากร�ณาและให'อภ�ยต�อก�น พั�ที่ธศึาสนาที่�ชาวิไที่ยให'คุวิามเคุารพัน�บถื!อน�%นจะสอนให'เหAนส�จจะของชวิ�ตที่�แที่'จร�งด้�งน%(บ�ญม แที่�นแก'วิ และคุณะ :2538:10-16)

1.ไม�ที่รงสอนในเร!�องพัระเจ'าสร'างโลก ที่รงสอนวิ�าที่�กาส��งที่�กอย�างเก�ด้ข*%นตามธรรมชาต� มอย"�ตามธรรมชาต� และด้�บไปตามธรรมชาต�

2.ที่รงสอนให'เช!�อ ด้'วิยป3ญญา เช!�ออย�างมเหต�ผู้ลไม�ให'งมงาย เช�น ที่รงตร�สส��งสอนชาวิกาลามะในแคุวิ'นโกศึล เร!�องคุวิามเช!�อ เรยกวิ�า กาลามส"ตร 10 ประการคุ!อ

1.อย�าปลงใจเช!�อเพัราะได้'ฝั3งตามก�นมา2.อย�าปลงใจเช!�อด้'วิยการถื!อส!บ ก�นมา3. อย�าปลงใจเช!�อด้'วิยการเล�าล!อ4. อย�าปลงใจเช!�อด้'วิยอ'าง ต2ารา หร!อ คุ�มภร-5 .อย�าปลงใจเช!�อด้'วิยอ'างเหต�ผู้ลที่างตรรกะ6 อย�าปลงใจเช!�อเพัราะการอน�มาน7 อย�าปลงใจเช!�อ ด้'วิยการคุ�ด้ตรองเอาตามแนวิเหต�ผู้ล8 อย�าปลงใจเช!�อเพัราะตรงตามคุวิามเหAนหร!อที่ฤษฎีของตน

ที่�คุ�ด้ไวิ'9. อย�าปลงใจเช!�อเพัราะมองเหAนร"ปล�กษณะวิ�าน�าจะเป0นไปได้'10 อย�าปลงใจเช!�อเพัราะน�บถื!อวิ�าสมณะน%เป0นคุร"เรา3.ให'เช!�อเร!�องกรรม หร!อการกระที่2าของตนเองเป0นส��งส2าคุ�ญ

คุวิามส�ข คุวิามที่�กข- คุวิามฉลาด้ คุวิามโง� เป0นเร!�องของตนเอง เป0นผู้"'กระที่2า เป0นผู้"'ร �บผู้ลแห�งการกระที่2าน�%น ๆ ไม�มเที่วิด้า อ�นที่ร- พัรม หร!อพัระผู้"'เป0นเจ'าจะมาด้ลบ�นด้าลให'

4. หล�กคุ2าสอนของพัระองคุ- คุ!อพัระธรรม เป0นคุ2าสอนของที่�านผู้"'ร" ' ที่�เป0นมน�ษย-เช�นเด้ยวิก�บเรา คุ!อพัระพั�ที่ธเจ'า ที่รงแสวิงหา ที่รงคุ'นคุวิ'า ที่ด้ลอง พั�ส"จน-จนพับกฎีแห�งคุวิามจร�ง คุ!อส"ตรแห�งคุวิามหล�ด้พั'นจากอ2านาจม!ด้ คุ!อก�เลส ต�ณหา อวิ�ชา โมหะ ซึ*�งประมวิลหล�กคุ2าสอนของพัระองคุ-ที่�%งหมด้อย"�ในโอวิาที่ 3 ประการคุ!อ 1 ให'เวิ'นจากการที่2าช��วิที่�กอย�าง 2. ให'ที่2าคุวิามด้ที่�กอย�าง 3.ให'ช2าระจ�ตใจตนเองให'ผู้�องใส

5.ที่รงสอนให'พั*�งตนเอง ชนะใจตนเอง สร'างคุ�ณงามคุวิามด้3.2 ปรื่ะโยชีนำ)ของธรื่รื่มมะ หล�กธรรมที่�มน�ษย-ใช'เป0นหล�กในการด้2ารงคุ-ชวิ�ตน�%นเม!�อพั�จารณาให'ด้แล'วิจะเก�ด้ประโยชน-ด้�งน% 1. ประโยชน-ต�อการพั�ฒนาตนเอง การปฏิ�บ�ต�ตามหล�กธรรมหร!อธรรมะ ก�อให'เก�ด้ผู้ลด้แก�ตนเองในด้'านการด้2าเน�นชวิ�ตได้'ถื"กต'องเหมาะสม สามารถืปร�บต�วิได้'ด้ ส�ขภาพักายส�ขภาพัจ�ตด้ จนสามารถืบรรล�เปBาหมายชวิ�ตที่�วิางไวิ'ได้'

2 .ประโยชน-ต�อการพั�ฒนาส�งคุม การปฏิ�บ�ต�ตามหล�กธรรมนอกจากจะก�อให'เก�ด้ประโยชน-แก�ตนเองแล'วิ ย�งก�อให'เก�ด้ประโยชน-ต�อส�งคุมส�วินรวิมอกด้'วิย เช�น ที่2าให'เก�ด้คุวิามสาม�คุคุ มม�ตรภาพัที่�ด้ต�อก�น การไม�เบยด้เบยนก�น การเคุารพัส�ที่ธ�และเสรภาพัของผู้"'อ!�น การร" 'จ�กบที่บาที่และหน'าที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบ ล'วินเป0นหล�กธรรมที่�จะที่2าให'คุนในคุรอบคุร�วิ และส�งคุมอย"�ร �วิมก�นอย�างมคุวิามส�ข

3. ประโยชน-ต�อประเที่ศึชาต� หล�กธรรมที่�บ�คุคุล ที่�กคุนได้'ประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ที่�%งในระด้�บผู้"'ปกคุรองผู้"'บร�หารและประชาชน ย�อมที่2าให'ที่�กคุนมคุ�ณธรรม มเมตตากร�ณาต�อก�น มระเบยบวิ�น�ย มคุวิามย�ต�ธรรมในส�งคุม มการเคุารพัน�บถื!อต�อก�นและที่2าให'เก�ด้คุวิามสาม�คุคุ คุวิามมเสถืยรภาพั และคุวิามม��นคุงของประเที่ศึชาต�

3.3 หล�กธรื่รื่มพื้�#นำฐ�นำส��หรื่�บุก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติในำคำรื่อบุคำรื่�ว หล�กธรรมในห�วิข'อน%แบ�งออกเป0น 2 ล�กษณะ

2.2.1 หล�กธรรมส2าหร�บพั�ฒนาตนเอง2.2.2 หล�กธรรมส2าหร�บการด้2ารงชวิ�ตในคุรอบคุร�วิ2.2.3 หล�กธรรมส2าหร�บด้2าเน�นชวิ�ตในคุรอบคุร�วิ

1.2.1. หล�กธรรมส2าหร�บพั�ฒนาตนเอง หมายถื*ง หล�กปฏิ�บ�ต�ที่�ช�วิยให'บ�คุคุลสามารถืด้2าเน�นชวิ�ตได้'ถื"กที่2านองคุลองธรรมเพั!�อไปส"�เปBาหมายชวิ�ตที่�ด้ ในฐานะที่�เราน�บถื!อพั�ที่ธศึาสนาอย�างน'อนเรากAคุวิรมหล�กย*ด้เหน�ยวิปฏิ�บ�ต�ได้'แก� 1) เบุญจศ�ล- เบุญจธรื่รื่ม 2.) ห�รื่�โอติติ�ปปะ หรื่�อ โลกป�ลธรื่รื่ม 3.)ข�นำติ� โสรื่�จจะ 4.) ส�ปป&รื่�สธรื่รื่ม 7 5.) นำ�ถึกรื่ณ�ธรื่รื่ม 10 6.) อรื่�ยว�ฑ์ฒ� 5 7).ก&ศลกรื่รื่มบุถึ 10 8).อธ�ฐ�นำธรื่รื่ม 4 9) .บุ&ญกรื่�ย�ว�ติถึ& 10

10) .อรื่�ยที่รื่�พื้ย) 7 11) .ส&จรื่�ติ 3

12) .นำ�วรื่ณ) 5 13) .มงคำลชี�ว�ติ 38 ปรื่ะก�รื่ในำที่� นำ�#จะยกติ�วอย��งหล�กธรื่รื่มพื้อส�งเขป

1. เบุญจศ�ล- เบุญจธรื่รื่ม เบุญจศ�ล หมายถื*งข'อห'าม 5 ประการเพั!�อเป0นเกราะปBองก�นตนไม�ให'ที่2าช��วิได้'แก�

1) เว�นำจ�กก�รื่ฆ่��ส�ติว)ติ�ดชี�ว�ติ ที่�%งน%รวิมที่�%งการไม�ที่ะเลาะวิ�วิาที่หร!อที่2าร'ายร�างกาย การที่รมานคุนหร!อส�ตวิ-

2) เว�นำจ�กก�รื่ล�กที่รื่�พื้ย) ที่�%งน%รวิมที่�%งการหลอกลวิง ฉ'อโกงย�กยอกตลอด้จนการที่2าคุวิามเสยหายให'แก�ที่ร�พัย-ส�นของผู้"'อ!�นโด้ยม�ชอบ เช�น การขด้เขยนบนฝัาผู้น�งห'องเรยน

3) เว�นำจ�กก�รื่ปรื่ะพื้ฤติ�ผ�ดในำก�ม หมายถื*งการไม�ย��งเก�ยวิที่างเพัศึส�มพั�นธ-ก�บชายหร!อหญ�งที่�มคุ"�คุรองแล'วิ

4) เว�นำจ�กก�รื่พื้.ดเที่8จ หมายถื*ง การเจตนาบ�ด้เบ!อนคุวิามจร�งที่�กอย�างเช�น ไม�พั"ด้เก�นคุวิามเป0นจร�ง ไม�อวิด้อ'างตนเอง ไม�พั"ด้ที่2าให'คุนเข'าใจผู้�ด้ต�อก�น

5) เว�นำจ�กก�รื่ด� มส&รื่�เมรื่�ย หมายถื*ง ละเวิ'นการด้!�มที่�ที่2าให'ตนเองคุรองสต�ไม�อย"�ที่�กชน�ด้ รวิมที่�%งยาเสพัต�ด้ที่�กชน�ด้เบุญจธรื่รื่ม หมายถื*ง ข'อปฏิ�บ�ต�ให'บ�คุคุลที่2าคุวิามด้ 5 ประการได้'แก�

1) ม�คำว�มเมติติ� – กรื่&ณ� ธรรมข'อน%คุ"�ก�บข'อที่�หน*�งของศึล 5 เมตตาคุ!อคุวิามปรารถืนาที่�อยากจะให'ผู้"'อ!�นมคุวิามส�ข กร�ณา คุ!อ คุวิามปรารถืนาที่�จะให'ผู้"'อ!�นพั'นที่�กข-

2) ม�ส�มม�อ�ชี�วะ หมายถื*ง การเล%ยงชพัในที่างที่�ชอบ ธรรมข'อน%คุ"�ก�บข'อที่�สองของศึล 5 คุ!อ การล�กที่ร�พัย-

3) ม�คำว�มส��รื่วมในำก�ม หมายถื*ง การย�นด้เฉพัาะคุ"�คุรองของตน และไม�คุ�ด้หมกม��นแต�ในเร!�องของกามจนเก�นขอบเขต ธรรมข'อน%คุ"�ก�บข'อที่�สามของศึล 5

4) ม�คำว�มส�ติย) หมายถื*ง พั"ด้ตามคุวิามจร�ง ธรรมในข'อน%ตรงก�บข'อที่�ส�ของศึล 5 ถื*งการไม�พั"ด้เที่Aจ ธรรมข'อน%ช�วิยส�งเสร�มคุนให'มไมตรที่�ด้ต�อก�นที่างวิาจา

5) ม�สติ�ส�มปชี�ญญะ หมายถื*ง มสต�รอบคุอบร" 'ส*กต�วิอย"�ตลอด้เวิลา วิ�าก2าล�งพั"ด้อะไร คุ�ด้อะไร จะเป0นคุนไม�ประมาที่ ที่2าการส��งใด้กAส2าเรAจโด้ยไม�ยาก

เพั!�อสะด้วิกแก�การเข'าใจ จ*งขอสร�ปเบญจศึลและเบญจธรรม ลงในตารางเปรยบเที่ยบให'เหAนช�ด้เจน ด้�งน%2. ห�รื่�โอติติ�ปปะ หรื่�อ โลกป�ลธรื่รื่ม ห�รื่� หมายถื*ง การละอายต�อคุวิามช��วิ การที่�บ�คุคุลละอายต�อการที่2าช�%วิ เพัราะมคุวิามละอายแก�ใจตนเอง มคุวิามส2าน*กต�วิวิ�า ส��งน%เป0นส��งช��วิไม�คุวิรที่2าแม'จะมโอกาสที่2าได้'กAตาม บ�คุคุลที่�มคุวิามร" 'ส*ก

ภายในย�บย�%งไวิ' ม�ใช�เพัราะกล�วิคุนอ!�นเหAนแต�มมโนธรรมประจ2าใจที่�จะไม�กระที่2า

โอติติ�ปปะ หมายถื*ง การเกรงกล�วิต�อคุวิามช��วิ การที่�บ�คุคุลเกรงกล�วิต�อคุวิามช��วิ ไม�ยอมที่2าผู้�ด้ที่�%งต�อหน'าและล�บหล�งผู้"'อ!�นเป0นเพัราะวิ�ากล�วิจะเก�ด้คุวิามสกปรกข*%นในจ�ตใจ

สร�ปได้'วิ�า ผู้"'ที่�ละอายและเกรงกล�วิต�อคุวิามช��วิ คุ!อผู้"'ที่�เคุารพัตนเอง เพัราะจ�ตส2าน*กที่างศึลธรรมและร" 'จ�กห�กห'ามใจตนเอง

3.ข�นำติ� โสรื่�จจะ ข�นำติ� แปลวิ�า คุวิามอด้ที่น คุวิามอด้ที่นม 3 แบบคุ!อ 1) ที่นล2าบาก ได้'แก� อด้ที่นต�อคุวิามเจAบไข'ที่างกาย 2) ที่นตรากตร2า ได้'แก� อด้ที่นต�อการเรยน การที่2างานที่�ต'องใช'เวิลาและคุวิามมานะบากบ��น 3) ที่นเจAบใจ ได้'แก�อด้ที่นต�อส��งที่�เร'าคุวิามโกรธ โสรื่�จจะ แปลวิ�า คุวิามเสง�ยม คุ!อการร�กษาสหน'าที่�าที่างให'เป0นปกต� ไม�แสด้งอาการโกรธให'ปรากฎี ข�นต�และโสร�จจะเป0นธรรมที่�อย"�คุ"�ก�น กล�าวิคุ!อเม!�อมส��งมากระต�'นให'เก�ด้คุวิามโกรธ คุนเราม�กร" 'ส*กโกระแต�ถื'ามข�นต�อย"�ในใจ ถื*งร" 'ส*กโกรธกAไม�ตอบโต'แต�ย�งปรากฎีอาการที่างกาย เช�น หน'าแด้ง ต�วิส��น ที่�เป0นเช�นน%เพัราะมเฉพัาะข�นต�อย"�ในใจแต�ย�งขาด้โสร�จจะ ถื'ามข�นต�และโสร�จจะแล'วิอาการผู้�ด้ปกต�ที่างกายจะไม�ปรากฎีสร�ปได้'วิ�า ธรรมที่�%ง 2 ประการน%เป0นธรรมที่�ที่2าให'งามที่างใจ4. ก&ศลกรื่รื่มบุถึ 10 ก�ศึลกรรมบถื 10 หมายถื*ง ธรรมแห�งการที่2าคุวิามด้ มส�วินประกอบ 3 ประการ คุ!อ

1) คุวิามประพัฤต�ด้ที่างร�างกาย 3 อย�างคุ!อ(กายกรรม 3)

(1) เวิ'นจากการฆ่�าส�ตวิ-(2) เวิ'นจากการล�กที่ร�พัย-(3) เวิ'นจากการประพัฤต�ในกาม

2) คุวิามประพัฤต�ด้ที่าวิาจา 4 อย�างคุ!อ(วิจกรรม 4)

(1) เวิ'นจากการพั"ด้เที่Aจ(2) เวิ'นจากการพั"ด้ส�อเสยด้(3) เวิ'นจากการพั"ด้คุ2าหยาบ(4) เวิ'นจากการพั"ด้เพั'อเจ'อ

3) คุวิามประพัฤต�ด้ที่างใจ 3 อย�างคุ!อ(มโนกรรม 3)

(1) การไม�โลภอยากได้'ของผู้"'อ!�น(2) การไม�คุ�ด้ร'ายเบยด้เบยนผู้"'อ!�น(3) การเหAนชอบตามธรรมนองคุลองธรรม

สร�ปได้'วิ�า ผู้"'ที่�ปฏิ�บ�ต�ตามก�ศึลกรรมบถื 10 จะช�วิยให'การด้2าเน�นชวิ�ตได้'ถื"กต'องเหมาะสมที่�%งกาย วิาจา และใจ5. บุ&ญก�รื่�ย�ว�ติถึ& 10

บ�ญก�ร�ยาวิ�ตถื� 10 หมายถื*ง หล�กแห�งการที่2าด้เพั!�อช2าระจ�ตใจให'สะอาด้ 10 ประการคุ!อ

1) ที่านม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจด้'วิยการบร�จาคุที่านเพั!�อช�วิยก2าจ�ด้คุวิามโลภในจ�ตใจมน�ษย-

2) ศึลม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจด้'วิยการร�กษาศึล เพั!�อช�วิยก2าจ�ด้คุวิามโหด้ร'ายในจ�ตใจของมน�ษย-

3) ภาวินาม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการเจร�ญภาวินาเพั!�อก2าจ�ด้โมหะคุวิามปลงผู้�ด้ในจ�ตมน�ษย- ที่2าให'เก�ด้ป3ญญา

4) อปจายนม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการประพัฤต�ถื�อมตนต�อผู้"'ใหญ�เพั!�อก2าจ�ด้คุวิามไม�เคุารพั คุวิามกระด้'างกระเด้!�องต�อผู้"'ใหญ�

5) ไวิยยาวิ�จจม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการขวินขวิายในก�จที่�ชอบบ�ญข'อน%ม��งให'มน�ษย-พัยายามบ2าเพัAญตนให'เป0นประโยชน-

6) ป3ตต�ที่านม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการให'บ�ญ เพั!�อให'มน�ษย-ที่2าบ�ญแล'วิอ�ที่�ศึส�วินบ�ญให'แก�ผู้"'อ!�น

7) ป3ตตานะโมที่นาม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการอน�โมที่นาส�วินบ�ญเพั!�อให'มน�ษย-ร�วิมอน�โมที่นาในการที่2าบ�ญร�วิมก�บผู้"'อ!�น

8) ธ�มม�สสวินม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการฟ3งธรรมเพั!�อให'คุนสนใจฟ3งและได้'ร�บคุวิามส�ขจากการฟ3งธรรม

9) ธ�มมเที่สนาม�ย หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการส��งสอนหร!อแสด้งธรรมเพั!�อให'คุวิามร" 'แก�ผู้"'อ!�น

10) ที่�ฏิฐช�ก�มม- หมายถื*ง บ�ญส2าเรAจได้'ด้'วิยการที่2าคุวิามเหAนให'ตรงเพั!�อการร" 'จ�กมองส��งต�างๆตามคุวิามเป0นจร�ง

สร�ปได้'วิ�า บ�ญก�ร�ยาวิ�ตถื� 10 จะช�วิยให'การด้2าเน�นชวิ�ตของบ�คุคุลสามารถืละจากคุวิามโลภ คุวิามโกรธและคุวิามหลงได้'เพั!�อที่2าให'จ�ตใจผู้�องใสบร�ส�ที่ธ�I6.มงคำลชี�ว�ติ 38 ปรื่ะก�รื่ในการศึ*กษามงคุลชวิ�ตให'เข'าใจง�าย ให'เราสมมต�ต�วิเองวิ�าเป0นพั�อแม�และถืามต�วิเองวิ�า เราอยากจะให'ล"กเราเป0นคุนมคุ�ณสมบ�ต�อย�างไร หร!อสมมต�วิ�าเราเป0นพั� เราอยากจะให'น'องเราเป0นคุนมคุ�ณสมบ�ต�อย�างไร หร!อสมมต�วิ�าเราเป0นเจ'าของบร�ษ�ที่ใหญ� เราอยากจะให'พัน�กงานของเรามคุ�ณสมบ�ต�อย�างไร

เราจะพับคุ2าตอบวิ�า คำนำที่� เรื่�ติ�องก�รื่ ซึ*�งเป0นล�กษณะของคุนที่�สมบ"รณ-น�%นคุ!อ

1 ติ�องเป5นำคำนำด� พัวิกคุนเกเร เกะกะ เกกมะเหรกไม�มใคุรชอบ ไม�มใคุรต'องการ ที่�กที่�ต'องการแต�คุนด้2 ติ�องเป5นำคำนำที่� ม�คำว�มพื้รื่�อมในำก�รื่ฝ่Bกติ�วเอง มป3จจ�ยสน�บสน�นในการที่2างานในการสร'างคุวิามด้3 ติ�องเป5นำคำนำม�ปรื่ะโยชีนำ) มฝัDม!อ ที่2างานได้' ที่2างานเป0นพั"ด้เป0น ไม�ใช�เป0นคุนมไฟแรงแต�ฝัDม!อไม�ม จ�บงานอะไรละกAพั�งที่�กที่ อย�างน�%นไม�มใคุรต'องการ4 ติ�องเป5นำคำนำม�คำรื่อบุคำรื่�วอบุอ& �นำส�ม�คำคำ� ไม�มการที่ะเลาะเบาะแวิ'งก�น และมฐานะม��นคุง

5 ติ�องเป5นำคำนำม�นำ�#�ใจ ร" 'จ�กช�วิยเหล!อคุนอ!�น ไม�เหAนแก�ต�วิ แต�ร" 'จ�กเสยสละเพั!�อส�วินรวิม

ที่�%ง 5 ข'อน% เป0นคุ�ณสมบ�ต�ของคุนที่�ใคุร ๆ กAต'องการ แต�เรากAไม�ร" 'วิ�าที่2าอย�างไรคุ�ณสมบ�ต�เหล�าน%จ*งจะเก�ด้ข*%นได้' คุวิามจร�งพัระส�มมาส�มพั�ที่ธเจ'าได้'ตร�สสอนเราไวิ'แล'วิ ซึ*�งกAคุ!อหล�กมงคุลชวิ�ตน��นเอง

มงคุลส"ตรที่�%ง 38 ข'อน�%น แบ�งได้'เป0น 10 หม"� 5 หม"�แรกเป0นข'อปฏิ�บ�ต�ในการสร'างชวิ�ต เป0นส��งที่�ที่�กคุนจะต'องพับต'องปฏิ�บ�ต�ในชวิ�ตประจ2าวิ�น ส�วิน 5 หม"�หล�งเป0นการฝั?กใจโด้ยตรง ใคุรที่2าตามหล�กมงคุล 5 หม"�แรกละกAคุ�ณสมบ�ต� 5 ข'อที่�เราต'องการกAจะเก�ด้ข*%นมาด้�งน%

มงคำลหม.�ที่� ๑ ฝ่Bกให�เป5นำคำนำด�มงคุลที่� ๑ ไม�คุบคุนพัาลมงคุลที่� ๒ คุบบ�ณฑ์�ตมงคุลที่� ๓ บ"ชาบ�คุคุลที่�คุวิรบ"ชา

มงคำลหม.�ที่� ๒ สรื่��งคำว�มพื้รื่�อมในำก�รื่ฝ่Bกติ�วเองมงคุลที่� ๔ อย"�ในถื��นที่�เหมาะสมมงคุลที่� ๕ มบ�ญวิาสนามาก�อน

มงคุลที่� ๖ ต�%งตนชอบมงคำลหม.�ที่� ๓ ฝ่Bกตินำให�เป5นำคำนำม�ปรื่ะโยชีนำ)

มงคุลที่� ๗ เป0นพัห"ส"ตมงคุลที่� ๘ มศึ�ลปะมงคุลที่� ๙ มวิ�น�ยมงคุลที่� ๑๐ มวิาจาส�ภาษ�ต

มงคำลหม.�ที่� ๔ บุ��เพื้8ญปรื่ะโยชีนำ)ติ�อคำรื่อบุคำรื่�วมงคุลที่�๑๑ บ2าร�งบ�ด้ามารด้ามงคุลที่�๑๒ เล%ยงด้"บ�ตรมงคุลที่�๑๓ สงเคุราะห-ภรรยา (สาม)

ม ง คุ ล ที่� ๑ ๔ ที่2า ง า น ไ ม� คุ�� ง คุ' า ง

มงคำลหม.�ที่� 5 บุ��เพื้8ญปรื่ะโยชีนำ)ติ�อส�งคำมมงคุลที่� ๑๕ บ2าเพัAญที่านมงคุลที่� ๑๖ ประพัฤต�ธรรมมงคุลที่�๑๗ สงเคุราะห-ญาต�มงคุลที่�๑๘ ที่2างานไม�มโที่ษ

มงคำลหม.�ที่� ๖ ปรื่�บุเติรื่�ยมสภ�พื้ใจให�พื้รื่�อมมงคุลที่� ๑๙ งด้เวิ'นจากบาปมงคุลที่� ๒๐ ส2ารวิมจากการด้!�มน2%าเมามงคุลที่� ๒๑ ไม�ประมาที่ในธรรม

มงคำลหม.�ที่� ๗ ก�รื่เเสวงห�ธรื่รื่มะเบุ�#องติ�นำใส�ติ�วมงคุลที่� ๒๒ มคุวิามเคุารพัมงคุลที่� ๒๓ มคุวิามถื�อมตนม ง คุ ล ที่� ๒ ๔ ม คุ วิ า ม ส� น โ ด้ ษมงคุลที่� ๒๕ มคุวิามกต�ญญู"มงคุลที่� ๒๖ ฟ3งธรรมตามกาล

มงคำลหม.�ที่� ๘ ก�รื่เเสวงห�ธรื่รื่มะเบุ�#องส.งใส�ติ�วให�เติ8มที่� มงคุลที่� ๒๗ มคุวิามอด้ที่นมงคุลที่� ๒๘ เป0นคุนวิ�าง�ายมงคุลม� ๒๙ เหAนสมณะมงคุลที่� ๓๐ สนที่นาธรรมตามกาล

มงคำลหม.�ที่� ๙ ก�รื่ฝ่Bกภ�คำปฏ�บุ�ติ�เพื้� อก��จ�ดก�เลสให�ส�#นำไปมงคุลที่� ๓๑ บ2าเพัAญตบะมงคุลที่� ๓๒ ประพัฤต�พัรหมจรรย-มงคุลที่� ๓๓ เหAนอร�ยส�จ

มงคุลที่� ๓๔ ที่2าพัระน�พัพัานให'เเจ'ง

มงคำลหม.�ที่� ๑๐ ผลจ�กก�รื่ปฏ�บุ�ติ�จนำหมดก�เลสมงคุลที่� ๓๕ จ�ตไม�หวิ��นไหวิในโลกธรรมมงคุลที่� ๓๖ จ�ตไม�โศึกมงคุลที่� ๓๘ จ�ตเกษมสร�ปการปฎี�บ�ต�ต�วิตามหล�กธรรม ด้�งกล�าวิจะช�วิยให'ผู้"'ปฏิ�บ�ต�

สามารถืด้2าเน�นชวิ�ตได้'อย�างมประส�ที่ธ�ภาพัสามารถืบรรล�เปBาหมายของการมคุ�ณภาพัชวิ�ตที่�ด้ได้'ส�วินบ�คุลใด้จะสามารถืปฏิ�บ�ต�ได้'มาน'อยเพัยงใด้กAข*%นอย"�ก�บพั!%นฐานของกรรมของตนเอง คุนมกรรมมากกAปฏิ�บ�ต�ได้'น'อยชวิ�ตกAไม�มคุวิามส�ข คุนมกรรมน'อยกAปฏิ�บ�ต�ได้'มาก ชวิ�ตกAจะพับคุวิามส�ข 1.2.2 หล�กธรรมส2าหร�บการด้2ารงชวิ�ตในคุรอบคุร�วิ หม�ยถึ4ง หล�กปฏ�บุ�ติ�ที่� ชี�วยให�บุ&คำคำลส�ม�รื่ถึด��เนำ�นำชี�ว�ติในำคำรื่อบุคำรื่�วได�ถึ.กติ�องเหม�ะสม เพื้� อไปส.�เปL�หม�ยชี�ว�ติที่� ด�ของตินำเองในำก�รื่คำรื่องเรื่�อนำติ�อไปที่�#งในำป?จจ&บุ�นำและอนำ�คำติได�แก�

1.) ที่�ฏิฐธ�มม�ก�ตถืะ 4 2.) ส�ขของคุฤห�ส 4 3.)ก�ลจ�ร�ฏิต�ธรรม 4 4.)ม�ตรแที่'- ม�ตรเที่ยม

5.) อบายม�ข 6 6.) สมชวิ�ตธรรม 7).ฆ่ราวิาสธรรม 4จะยกต�วิอย�างหล�กธรรมที่�ส2าคุ�ญด้�งน%1. ม�ติรื่แที่�-ม�ติรื่เที่�ยม

ม�ตรแที่' (ส�หที่ม�ตร) เป0นม�ตรด้ซึ*�งพัระพั�ที่ธเจ'าที่รงส��งสอนให'คุบแต�ม�ตรที่�ด้ซึ*�งม 4 ประเภที่ คุ!อ

1) ม�ตรอ�ปการะมล�กษณะด้�งน% (1) ปBองก�นเพั!�อนผู้"'ประมาที่แล'วิ (2) ปBองก�นที่ร�พัย-สมบ�ต�ของเพั!�อนผู้"'ประมาที่แล'วิ (3) เม!�อมภ�ยเป0นที่�พั*�งพั2าน�กได้' (4) เม!�อมก�จจ2าเป0นช�วิยออกที่ร�พัย-ให'เก�นกวิ�าที่�ออกปาก

2) ม�ตรร�วิมที่�กข-ร�วิมส�ข มล�กษณะด้�งน% (1) เปTด้เผู้ยคุวิามล�บตนแก�เพั!�อน (2) ปTด้คุวิามล�บเพั!�อน (3) มภ�ยอ�นตรายไม�ละที่�%ง (4) แม'ชวิ�ตกAสละให'ได้'

3) ม�ตรแนะประโยชน- มล�กษณะด้�งน% (1) ห'ามเพั!�อนไม�ให'ที่2าช��วิ (2) คุอยแนะน2าให'ต�%งอย"�ในคุวิามด้ (3) คุอยฟ3งได้'ที่�กส��งที่�ไม�เคุยได้'ร" 'ได้'ฟ3ง (4) บอกที่างส�ขที่างสวิรรคุ-ให'

4) ม�ตรมน2%าใจ มล�กษณะด้�งน% (1) เพั!�อนมที่�กข-พัลอยที่�กข-ด้'วิย (2) เพั!�อนมส�ขพัลอยส�ขด้'วิย (3) โต'เถืยงคุนที่�ต�เตยนเพั!�อน (4)

ร�บรองคุนที่�พั"ด้สรรเสร�ญเพั!�อนม�ตรเที่ยม (ม�ตตปฏิ�ร"ป) ม 4 ประเภที่ คุ!อ

1)ม�ตรปอกลอก มล�กษณะด้�งน% (1) คุ�ด้เอาแต�ได้'ฝัEายเด้ยวิ (2) ยอมเสยน'อยโด้ยหวิ�งจะเอาให'มาก (3) ต�วิมภ�ยจ*งมาช�วิยที่2าก�จของเพั!�อน (4) คุบเพั!�อนเพัราะเหAนแก�ประโยชน-ส�วินต�วิ

2) ม�ตรด้แต�พั"ด้ มล�กษณะด้�งน% (1) ด้แต�ยกของหมด้แล'วิปราศึ�ย (2) ด้แต�อ'างของย�งไม�มมาปราศึ�ย (3) สงเคุราะห-แต�ส��งที่�หาประโยชน-ม�ได้' (4) เม!�อเพั!�อนมก�จอ'างแต�เหต�ข�ด้ข'อง

3) ม�ตรห�วิประจบ มล�กษณะด้�งน% (1) จะที่2าช��วิกAคุล'อยตาม (2) จะที่2าด้กAคุล'อยตาม (3) ต�อหน'าสรรเสร�ญ (4) ล�บหล�งน�นที่า

4) ม�ตรชวินฉ�บหาย มล�กษณะด้�งน% (1) ช�กชวินด้!�มน2%าเมา (2) ช�กชวินให'ด้"การละเล�น(3) ช�กชวินเที่�ยวิกลางคุ!น (4) ช�กชวินเล�นการพัน�น2.อบุ�ยม&ข 6

อบายม�ข 6 คุ!อ ช�วิยที่างที่�จะน2าคุวิามเส!�อมเสยและคุวิามพั�นาศึมาส"�ตนเองและคุรอบคุร�วิได้'แก�

1) เล�นการพัน�นเก�ด้โที่ษ คุ!อ (1) เสยที่ร�พัย- (2) เส!�อมเสยเกยรต� (3) ไม�มใคุรเช!�อถื!อ (4) ไม�มใคุรประสงคุ-จะแต�งงานด้'วิย

2) ด้!�มน2%าเมาเก�ด้โที่ษ คุ!อ (1) ที่2าให'เสยที่ร�พัย- (2) เป0นบ�อเก�ด้แห�งการที่ะเลาะวิ�วิาที่ (3) เป0นบ�อเก�ด้แห�งโรคุ (4) ถื"กคุนอ!�นต�เตยน (5)

ที่2าให'ไม�ร" 'จ�กอาย (6) ที่อนก2าล�งป3ญญาของตนเอง3) เที่�ยวิกลางคุ!น เก�ด้โที่ษ คุ!อ (1) เป0นการไม�ร�กษาที่ร�พัย-สมบ�ต�

(2) เป0นการไม�ร�กษาส�ขภาพัของตน (3) เป0นการไม�ร�กษาบ�ตรภรรยา (4) เป0นที่�ระแวิงของคุนที่�%งหลาย (5) เป0นที่�มาของคุวิามเด้!อด้ร'อน

4) คุบคุนช��วิเป0นม�ตร เก�ด้โที่ษ คุ!อ (1) ที่2าให'เป0นน�กเลงการพัน�น (2) ที่2าให'เป0นน�กเลงเจ'าช" '(3) ที่2าให'เป0นน�กเลงส�รายาเสพัย-ต�ด้(4) ที่2าให'เป0นน�กเลงปลอมแปลงของ (5) ที่2าให'เป0นน�กเลงห�วิไม'

5) เที่�ยวิด้"การละเล�น เก�ด้โที่ษ คุ!อ(1) ที่2าให'เสยเวิลา(2) ที่2าให'เสยหน'าที่�การงาน(3) ที่2าให'เสยที่ร�พัย-

6) เกยจคุร'านที่2าการงาน เก�ด้โที่ษ คุ!อ(1) ที่2าให'คุรอบคุร�วิไม�มคุวิามส�ข(2) ไม�มใคุรคุบคุ'าสมาคุม (3) ไม�มคุวิามเจร�ญก'าวิหน'าในหน'าที่�การงาน

2.2.2 หล�กธรื่รื่มพื้�#นำฐ�นำเพื้� อใชี�ในำก�รื่ด��เนำ�นำชี�ว�ติในำส�งคำมหล�กธรรมในห�วิข'อน%แบ�งออกเป0น 4 ล�กษณะ คุ!อก. หล�กธรรมส2าหร�บด้2ารงชวิ�ตในการที่2างานข. หล�กธรรมส2าหร�บด้2ารงชวิ�ตในส�งคุมคุ. หล�กธรรมส2าหร�บการด้2ารงชวิ�ตในการปกคุรองง. หล�กธรรมที่�วิ�าด้'วิยคุวิามจร�งของชวิ�ตและโลก

ก. หล�กธรื่รื่มส��หรื่�บุด��รื่งชี�ว�ติในำก�รื่ที่��ง�นำ หมายถื*ง หล�กปฏิ�บ�ต�ที่�น2ามาช�วิยบ�คุคุลให'สามารถืด้2าเน�นชวิ�ตในการที่2างานได้'ถื"กต'อง เพั!�อน2าไปส"�คุวิามส2าเรAจในการด้2าเน�นชวิ�ตที่�%งของตนเองคุรอบคุร�วิและส�งคุม ได้'แก� 1) .อ�ที่ธ�บุ�ที่ 4 2).จ�กรื่ 4 3).พื้ละ 4 4).ก�รื่ที่��ง�นำไม�ม�โที่ษ

1. อ�ที่ธ�บุ�ที่ 4

อ�ที่ธ�บาที่ 4 แปลวิ�า ข'อปฏิ�บ�ต�ให'ถื*งคุวิามส2าเรAจม 4 ประการ1) ฉ�นที่ะ คุ!อ คุวิามพัอใจในงานที่�ที่2า งานน�%นจะเป0นงานที่�ตนชอบจ*ง

จะช�วิยสร'างคุวิามแรงจ"งใจในการที่2างานข*%น2) วิ�ร�ยะ คุ!อ คุวิามขย�นหม��นเพัยรในการที่2างาน วิ�ร�ยะ (คุวิาม

ขย�น)ข*%นอย"�ก�บฉ�นที่ะ(คุวิามพัอใจ) ถื'ามฉ�นที่ะน'อยกAเก�ด้วิ�ร�ยะน'อย เพัราะฉะน�%นการจะขย�นหม��นเพัยรที่2างานใด้ให'ส2าเรAจจ*งต'องสร'างฉ�นที่ะให'ได้'

3)จ�ตตะ คุ!อคุวิามเอาใจใส�ในการที่2างาน หม��นตรวิจด้"วิ�างานที่2าไปแล'วิเที่�าไร ย�งเหล!อเที่�าไรจ*งจะเสรAจ งานอ�ปสรรคุ ข'อบกพัร�องหร!อไม� จ�ตตะ จะมมากหร!อน'อยข*%นอย"�ก�บฉ�นที่ะและวิ�ร�ยะ ถื'าพัอใจมากจะขย�นมากและเอาใจใส�มากด้'วิย

4)วิ�ม�งสา คุ!อ การใช'ป3ญญาพั�จารณาไตร�ตรองด้'วิยเหต�ผู้ลและตามกระบวินการที่2างาน วิ�ม�งสาเป0นผู้ลมาจากจ�ตตะ คุ!อ ตรวิจตราด้"แล'วิวิ�าการที่2างานบกพัร�องกAจ�ด้การแก'ไขข'อบกพัร�องเหล�าน�%น

ธรรมที่�%ง 4 ประการด้�งกล�าวิ คุ!อ ฉ�นที่ะ วิ�ร�ยะ จ�ตตะ และวิ�ม�งสา จะเป0นเหต�เป0นผู้ลต�อก�นในการที่�จะที่2าให'งานน�%นส2าเรAจตามวิ�ตถื�ประสงคุ-ประโยชน-เพั!�อช�วิยให'ตนเองและส�งคุมมการพั�ฒนา ข. หล�กธรื่รื่มส��หรื่�บุก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติในำส�งคำม หมายถื*ง หล�กปฏิ�บ�ต�ช�วิยที่2าให'มน�ษย-ที่�กคุนสามารถืด้2ารงชวิ�ตในส�งคุมได้'ด้'วิยคุวิามผู้าส�ก ที่�%งส�งคุมในบ'าน ส�งคุมในวิ�ด้ ส�งคุมในโรงเรยน ส�งคุมในมหาวิ�ที่ยาล�ย ส�งคุมในโรงงาน และส�งคุมในบร�ษ�ที่ห'างร'าน ตลอด้จนส�งคุมในประเที่ศึชาต�และส�งคุมโลกหล�กธรรมส2าคุ�ญที่�น2ามาใช'ส2าหร�บด้2าเน�นชวิ�ตในส�งคุมได้'แก�

1).อคำติ� 4 2).คำว�มกติ�ญญู.กติเวที่� 3).พื้รื่มว�ห�รื่ 4 4).ส�คำหว�ติถึ&4 5).คำ�รื่วธรื่รื่ม 6).นำ�ว�ติธรื่รื่ม

7).ส�นต�ฏิฐธรรม 8).ข�นต�ธรรม 9).อ�ปปมาที่ธรรม 10).ที่�ศึ 6

11).สารณยกรรม 61. อคำติ� 4

อคุต� แปลวิ�า ไม�เด้�น ไม�ไป ในภาษาไที่ยใช'คุ2าวิ�าล2าเอยง หมายถื*งคุวิามไม�เที่�ยงธรรม คุวิามไม�ชอบธรรม หร!อคุวิามไม�ชอบด้'วิยเหต�ผู้ล คุ!อคุวิามประพัฤต�ที่างกาย วิาจาและที่างใจโด้ยมอคุต�หร!อคุวิามล2าเอยงซึ*�งเป0นการที่2าลายคุวิามย�ต�ธรรมในส�งคุมและที่2าลายประโยชน-ส�ขของคุนส�วินรวิม คุวิามล2าเอยง 4 ประการได้'แก�

1) ฉ�นที่าคุต� คุ!อการล2าเอยงเพัราะชอบพัอ ร�กใคุร�คุนที่�ตนร�กหร!อคุนที่�ชอบพัอก�นซึ*�งจะมผู้ลเสยต�อการบ��นที่อนคุวิามสาม�คุคุและคุวิามเจร�ญก'าวิหน'าของส�งคุมน�%น

2) โที่สาคุต� คุ!อ การล2าเอยงเพัราะคุวิามโกรธย�อมที่2าให'คุนขาด้เหต�ผู้ล ขาด้ศึลธรรม ซึ*�งจะมผู้ลที่2าให'การงานที่�กอย�างเก�ด้คุวิามผู้�ด้พัลาด้ เสยหายและเก�ด้คุวิามเด้!อด้ร'อนแก�ส�งคุมที่��วิไป

3)โมหาคุต� คุ!อ การล2าเอยงเพัราะหลง ได้'แก�คุนที่�ไม�คุ�ด้ไตร�ตรองก�อนที่2าการใด้ๆการไม�ร" 'จร�ง ซึ*�งจะเก�ด้ผู้ลเสยที่2าให'ขาด้คุวิามย�ต�ธรรมและคุวิามสาม�คุคุได้'

4) ภยาคุต� คุ!อ การล2าเอยงเพัราะคุวิามกล�วิ ซึ*�งมผู้ลที่2าให'ขาด้คุวิามย�ต�ธรรมและคุวิามสาม�คุคุเป0นต'น

สร�ปได้'วิ�า อคุต�4 เป0นหล�กธรรมที่�คุนในส�งคุมที่�กคุนคุวิรน2าไปปฏิ�บ�ต�เพั!�อส�งคุมที่�กระด้�บเก�ด้คุวิามสาม�คุคุและคุวิามเที่�ยงธรรม2. คำว�มกติ�ญญู.กติเวที่�คุ2าวิ�า กต�ญญู" หมายถื*งการร" 'วิ�ามผู้"'ที่2าอ�ปการคุ�ณอะไรแก�ต�วิเราบ'าง หร!อกล�าวิอกน�ยหน*�งคุ!อ การร" 'คุ�ณคุนคุ2าวิ�ากตเวิที่ หมายถื*งการตอบแที่นบ�ญคุ�ณแก�ผู้"'ที่�มอ�ปการคุ�ณแก�เราบ�คุคุลที่�มบ�ญคุ�ณแก�เราได้'แก� 1) บ�ด้ามารด้า 2) คุร"อาจารย- 3)พัระมหากษ�ตร�ย- 4)พัระพั�ที่ธเจ'า 1) บุ�ด�ม�รื่ด� ม�บุ&ญคำ&ณแก�เรื่�ด�งนำ�#

(1) เป0นผู้"'ให'ก2าเน�ด้บ�ตร หากขาด้บ�ด้ามารด้าบ�ตรไม�สามารถืเก�ด้ข*%นได้'

(2) เป0นผู้"'เล%ยงด้"บ�ตรต�%งแต�เก�ด้จนเต�บโต(3) เป0นผู้"'ส� �งสอนบ�ตรต�%งแต�ต'นและให'ศึ*กษาศึ�ลปวิ�ที่ยาระด้�บส"ง(4) เป0นผู้"'อบรมบ�ตรให'เวิ'นคุวิามช��วิให'ที่2าแต�คุวิามด้(5) เป0นผู้"'จ�ด้การให'มคุ"�คุรองที่�สมคุวิร มอบที่ร�พัย-ให'ต�%งต�วิและมอบ

ที่ร�พัย-มรด้กให'ก � รื่ ติ อ บุ แ ที่ นำ อ& ป ก � รื่ คำ& ณ ข อ ง บุ� ด � ม � รื่ ด � ด� ง นำ�#

(1) บ�ด้ามารด้าเล%ยงเรามาแล'วิ เราเล%ยงที่�านตอบแที่น(2) ที่2าก�จต�างๆของบ�ด้ามารด้า(3) ด้2ารงวิงศึ-สก�ลให'อย"�ย� �งย!นและเจร�ญร� �งเร!อง(4) ประพัฤต�ตนให'เป0นคุนสมคุวิรร�บที่ร�พัย-มรด้ก(5) เม!�อบ�ด้ามารด้าล�วิงล�บไปแล'วิ ที่2าบ�ญอ�ที่�ศึส�วินบ�ญให'ที่�าน

2) คำรื่.อ�จ�รื่ย) ม�บุ&ญคำ&ณแก�เรื่�ด�งนำ�#(1) เป0นคุร"อาจารย-ที่�ปร*กษาที่�ด้ให'คุ2าแนะน2าเก�ยวิก�บการ

เรยน คุ2าแนะน2าเก�ยวิก�บการแก'ป3ญหาและคุ2าแนะน2าเก�ยวิก�บการด้2าเน�นชวิ�ต

(2) เป0นคุร"อาจารย-ปกคุรองที่�ด้ ด้"แลการเรยนวิ�ชาต�างๆของน�กเรยนโด้ยประสานงานก�บ

อาจารย-ประจ2าวิ�ชาน�%น(3) เป0นคุร"อาจารย-ผู้"'สอนที่�ด้สอนวิ�ชาให'อย�างส�%นเช�งไม�ปTด้บ�ง

อ2าพัราง(4) เป0นอาจารย-พั�เล%ยงที่�ด้ ยกย�องศึ�ษย-ให'ปรากฏิในหม"�เพั!�อน(5) เป0นประด้�จบ�ด้ามารด้าคุนที่� 2 ที่2าการปBองก�นศึ�ษย-ใน

ส�งคุมจะไปไหนได้'ร�บคุวิามสะด้วิกและปลอด้ภ�ย

การตอบแที่นคุ�ณของคุร"อาจารย-(1) ด้'วิยการล�กข*%นย!นร�บ อ�นแสด้งถื*งคุวิามเคุารพั

(2) ด้'วิยเข'าไปย!นคุอยร�บใช' อ�นแสด้งถื*งคุวิามต'องการช�วิยเหล!อ

(3)ด้'วิยเช!�อฟ3งคุ2าแนะน2าส��งสอนด้'วิยอ�ป3ฏิฐาก คุ!อ ปรนน�บ�ต� และบ2าร�งด้'วิยป3จจ�ย 4

(4) ด้'วิยอ�ป3ฏิฐาก คุ!อ ปรนน�บ�ต� และบ2าร�งด้'วิยป3จจ�ย 4

(5) ด้'วิยเรยนศึ�ลปวิ�ที่ยาโด้ยเคุารพั 3) พื้รื่ะมห�กษ�ติรื่�ย)

พื้รื่ะมห�กษ�ติรื่�ย)ที่รื่งที่��อ&ปก�รื่ะแก�พื้สกนำ�กรื่ ด�งนำ�#คำ�อ(1) ที่รงปกคุรองแผู้�นด้�นโด้ยธรรมซึ*�งได้'แก� ที่ศึพั�ศึราชธรรม 10

ประการ ผู้�านที่างร�ฐสภา คุณะร�ฐมนตร และศึาล(2) พัระราชที่านพัระบรมราโชวิาที่ให'พัสกน�กรเวิ'นคุวิามช��วิ กระที่2า

คุวิามด้(3) พัระราชที่านพัระบรมราชาน�เคุราะห-แก�ประชาชนผู้"'ยากไร' ผู้"'

ประสบภ�ยพั�บ�ต�ต�างๆ(4) ที่รงด้2าร�ร�เร��มโคุรงการต�างๆที่�จะช�วิยเหล!อประชาชนให'ประกอบ

อาชพัได้'ด้ข*%น มรายได้'ส"งข*%น โคุรงการอน�ร�กษ-ที่ร�พัยากรธรรมชาต�และโคุรงการขจ�ด้มลภาวิะในส��งแวิด้ล'อมและโคุรงการปBองก�นภ�ยน2%าที่�วิม

(5) ที่รงเจร�ญพัระราชไมตรก�บต�างประเที่ศึที่2าให'มการต�ด้ต�อส�มพั�นธ- มการคุ'าขายระหวิ�างก�นเศึรษฐก�จประเที่ศึเจร�ญร� �งเร!องข*%นเป0นล2าด้�บ

ติอบุแที่นำอ&ปก�รื่ะของพื้รื่ะมห�กษ�ติรื่�ย)(1) แสด้งคุวิามจงร�กภ�กด้ด้'วิยจร�งใจ(2) ปฏิ�บ�ต�ตามพัระบรมราโชวิาที่(3) ส2าน*กในพัระมหากร�ณาธ�คุ�ณตลอด้เวิลา(4) เจร�ญรอยตามพัระย�คุคุลบาที่ในโคุรงการต�างๆ(5) ต�%งใจปฏิ�บ�ต�ตนให'เป0นพัลเม!องด้

4) พื้รื่ะพื้&ที่ธเจ��

พัระพั�ที่ธเจ'าที่รงที่2าอ�ปการะแก�พั�ที่ธศึาสน�กชน ด้�งน%คุ!อ(1) ที่รงมพัระมหากร�ณาต�ด้ส�นพัระที่�ยแสด้งธรรมแก�เวิไนยชน ม�

ฉะน�%นพัระพั�ที่ธศึาสนาไม�เก�ด้ข*%นให'เป0นที่�ร" 'จ�กก�นจนป3จจ�บ�นน%(2) ที่รงแสด้งหล�กจร�ยธรรมให'คุนที่��วิไปปฏิ�บ�ต� เพั!�ออย"�ร �วิมก�น

อย�างเป0นส�ขในโลกน% และที่รงแสด้งที่างปฏิ�บ�ต�อ�นประกอบด้'วิยศึล สมาธ� ป3ญญา เพั!�อคุวิามหล�ด้พั'นจากก�เลสและคุวิามที่�กข-

(3) ที่รงบ�ญญ�ต�วิ�น�ยส2าหร�บ ภ�กษ� ภ�กษ�ณ สามเณร อ�บาสก อ�บาส�กา เพั!�อให'พัระพั�ที่ธศึาสนาด้2ารงคุงอย"�ได้'นาน

(4) ที่รงประกาศึพัระศึาสนาด้'วิยพัระองคุ-เองตลอด้เวิลา 45 ปD ที่�ด้2ารงพัระชนม-ชพัอย"�

(5) ที่รงส�งพัระสาวิก ไปประกาศึพัระศึาสนาให'แพัร�หลายออกไปเป0นต�วิอย�างแก�พั�ที่ธศึาสน�กชนในย�คุหล�งที่�เผู้ยแผู้�พัระพั�ที่ธศึาสนาไปที่��วิโลก และต�%งม��นเจร�ญที่�ส�ด้ในประเที่ศึไที่ยในป3จจ�บ�น

การตอบแที่นอ�ปการะของพัระพั�ที่ธเจ'า(1) ศึ*กษาปร�ย�ต�ธรรมด้'วิยคุวิามเคุารพั(2) ลงม!อปฏิ�บ�ต�ศึล สมาธ� ป3ญญาให'ร" 'แจ'งเหAนจร�งด้'วิยตนเอง(3) ระล*กถื*งพัระร�ตนตร�ยตลอด้เวิลา โด้ยเฉพัาะวิ�นส2าคุ�ญที่าง

สาสนา(4) เผู้ยแผู้�พัระพั�ที่ธศึาสนาให'แพัร�หลายกวิ'างขวิางออกไป

สร�ปหล�กธรรมคุวิามกต�ญญู"กตเวิที่ จะช�วิยให'ส�งคุมมคุวิามส�ขคุวิามเจร�ญร� �งเร!อง3. พื้รื่หมว�ห�รื่ 4

พัรหมวิ�หาร 4 หมายถื*ง ธรรมประจ2าใจที่�ที่2าให'เป0นพัรหม เป0นหล�กธรรมส2าหร�บที่�กคุนที่�จะช�วิยให'การด้2ารงชวิ�ตมคุวิามส�ข หล�กธรรมน%ม 4

ประการได้'แก� 1) เมตตา 2) กร�ณา 3) ม�ที่�ตา 4) อ�เบกขา

1) เมตตา คุ!อ คุวิามปรารถืนาให'ผู้"'อ!�นมคุวิามส�ข อาจจะเป0นคุวิามส�ขที่างกายหร!อที่างวิาจา เช�น การจ"งคุนตาบอด้เด้�นข'ามถืนนการพั"ด้จาไพัเราะอ�อนหวิาน การไม�คุ�ด้ร'ายผู้"'อ!�น ปร�บคุวิามคุ�ด้ของเราให'สอด้คุล'องก�บผู้"'อ!�น

2) กร�ณา คุ!อ ปรารถืนาให'ผู้"'อ!�นพั'นที่�กข- คุวิามที่�กข-คุ!อส��งที่�เข'าเบยด้เบยนให'เก�ด้คุวิามไม�สบายการ และไม�สบายใจ

3) ม�ที่�ตา คุ!อ คุวิามย�นด้ เม!�อผู้"'อ!�นได้'ด้ ด้ ในที่�น%หมายถื*งการม“ ”

คุวิามส�ข หร!อมคุวิามเจร�ญก'าวิหน'า เช�น เหAนเพั!�อนเรยนด้ กAแสด้งคุวิามย�นด้ก�บเพั!�อน

4) อ�เบกขา คุ!อ การร" 'จ�กวิางเฉย หร!อ การวิางใจเป0นกลางปราศึจากอคุต� เช�นเราที่ราบวิ�าเพั!�อนสอบตกกAไม�คุวิรแสด้งคุวิามด้ใจหร!อเสยใจ เพัราะเพั!�อนคุนน�%นที่2าต�วิเอง ถื'าเขามคุวิามขย�นกAคุงไม�สอบตก ด้�งน�%นเราจ*งคุวิรช�วิยเหล!อเขาโด้ยการกวิด้วิ�ชา หร!อให'คุ2าแนะน2าในการเรยน เป0นต'นสร�ป พัรหมวิ�หาร 4 เป0นหล�กธรรมจะช�วิยให'เก�ด้การผู้"กม�ตร การพั�จารณาชวิ�ตอย�างอย�างมเหต�ผู้ล การมจ�ตใจเอ!%ออารต�อก�น ซึ*�งมผู้ลให'ส�งคุมที่�กระด้�บมคุวิามส�ข คุวิามเจร�ญก'าวิหน'า มส�นต�ส�ขและคุวิามย�ต�ธรรม4. ส�งคำหว�ติถึ& 4

ส�งคุหวิ�ตถื� 4 หมายถื*ง หล�กธรรมที่�เป0นเคุร!�องย*ด้เหน�ยวิน2%าใจของผู้"'อ!�นผู้"กไมตรเอ!%อเฟU% อเก!%อก"ล หร!อเป0นหล�กสงเคุราะห-ซึ*�งก�นและก�น ส�งคุหวิ�ตถื� 4 มจ�ด้ม��งหมายจะให'คุนสงเคุราะห-ก�นตามฐานะเพั!�อให'อย"�ร �วิมก�นได้'อย�างสงบและมคุวิามส�ขการสบายใจ ประกอบด้'วิยหล�กธรรม 4 ประการคุ!อ

1) ที่าน คุ!อการให' การเสยสละ หร!อป3นส��งของของตนแก�บ�คุคุลอ!�น2) ปTยวิาจา คุ!อ การพั"ด้จาด้'วิยถื'อยคุ2าที่�อ�อนหวิานและจร�งใจ 3) อ�ตถืจร�ยา คุ!อ ประพัฤต�ส��งที่�เป0นประโยชน-ต�อผู้"'อ!�นที่�%งที่างกาย

วิาจา ใจ

4) สมาน�ตตตา คุ!อ การเป0นผู้"'สม2�าเสมอ หร!อคุวิามประพัฤต�เสมอต'นเสมอปลาย โด้ยไม�หลงล!มต�วิ ไม�ถื!อวิ�าตนเหน!อกวิ�าคุนอ!�น เช�นเม!�ออย"�ในสถืานศึ*กษา น�กศึ*กษาจะต'องเคุารพัระเบยบวิ�น�ยของสถืานศึ*กษาอย�างเคุร�งคุร�ด้ อาที่�เช�น ต�%งใจเรยน แต�งกายถื"กระเบยบ มส�มมาคุารวิะ ไม�ก�อการที่ะเลาะวิ�วิาที่ เช!�อฟ3งคุ2าส��งสอนของคุร"บาอาจารย- เป0นต'น

สร�ป ส�งคุหวิ�ตถื� 4 มประโยชน- ต�อบ�คุคุลในด้'านคุวิามเจร�ญก'าวิหน'าในชวิ�ต และได้'ร�บการยกย�องจากส�งคุม ซึ*�งจะมผู้ลที่2าให'ส�งคุมมคุวิามสาม�คุคุ มระเบยบวิ�น�ย และลด้ป3ญหาส�งคุม5. ข�นำติ�ธรื่รื่ม ข�นต�ธรรม หร!อธรรม คุ!อ คุวิามอด้ที่น ข�นต�ธรรม เป0นธรรมที่�คุนที่�กเพัศึที่�กวิ�ยจะต'องน2าไปใช'ในชวิ�ตประจ2าวิ�นไม�วิ�าใคุรจะที่2าการงานอะไร จะประกอบอาชพัส�วินต�วิ หร!อที่2างานเพั!�อส�วินรวิมม แม'จะงานหน�กหร!องานเบา ถื'าจะให'งานน�%นส2าเรAจกAจ2าเป0นต'องใช'ข�นต�ธรรม เช�น น�กศึ*กษามหน'าที่�เรยนหน�งส!อจะต'องอด้ที่นต�อคุวิามล2าบากต�างๆ เช�น การเด้�นที่างไปศึ*กษา การฟ3งคุ2าบรรยาย การที่�องจ2า การอ�าน การเขยน การที่2ารายงาน การที่2าก�จกรรมต�างๆ เป0นต'นคุวิามอด้ที่นแบ�งออกเป0น 4 ล�กษณะคุ!อ

1) อด้ที่นต�อคุวิามล2าบากตรากตร2า หมายถื*ง อด้ที่นต�อ สภาวิะธรรมชาต�ที่�%งหลาย เช�น อด้ที่นต�อคุวิามห�วิ คุวิามกระหาย คุวิามล2าบากจากภ�ยธรรมชาต�

2) อด้ที่นต�อที่�กข-เวิที่นา หมายถื*ง อด้ที่นต�อคุวิามเจAบปEวิยที่างร�างกาย คุวิามเจAบปวิด้ตามปกต�ที่�กคุนต'องเจAบปEวิยเป0นธรรมด้า

3) คุวิามอด้ที่นต�อคุวิามเจAบใจ หมายถื*ง อด้ที่นต�ออารมณ-ภายนอกที่�มากระที่บต�วิเรา ที่2าให'เก�ด้อารมณ-โกรธ และไม�พัอใจจากผู้"'อ!�น จ*งต'องใช'คุวิามอด้ที่น อด้กล�%นเข'าไประง�บ

4) อด้ที่นต�ออ2านาจก�เลส หมายถื*ง อด้ที่นต�ออารมณ-ที่�เก�ด้ข*%นภายในจ�ตใจของตนเองเช�น อด้ที่นต�อคุวิามเพัล�ด้เพัล�นในการเที่�ยวิกลางคุ!น การเล�นการพัน�น การเสพัส��งเสพัย-ต�ด้ การที่�จร�ต ร�บส�นบน เป0นต'น ด้�งน�%น จ*งต'องมคุวิามอด้ที่นข�มคุวิามโลภ คุวิามโกรธและคุวิามหลงเอาไวิ'

สร�ป ข�นต�ธรรม หร!อคุวิามอด้ที่นจะช�วิยให'บ�คุคุลในส�งคุมเป0นที่�ร �กซึ*�งก�นและก�น และเคุารพัน�บถื!อต�อก�น ที่2าให'เก�ด้คุวิามส2าเรAจในการประกอบอาชพั หน'าที่�การงาน การปกคุรอง และ การพั�ฒนาประเที่ศึชาต�6. ที่�ศ 6 หมายถื*งการปฏิ�บ�ต�ชอบระหวิ�างบ�คุคุลประเภที่ต�างๆที่�ต'องเก�ยวิข'องส�มพั�นธ-ก�น

1. การปฏิ�บ�ต�ชอบระหวิ�าง บ�ด้า มารด้า ผู้"'เปรยบด้'วิย ที่�ศึเบ!%องหน'าของบ�ตร

2. การปฏิ�บ�ต�ชอบระหวิ�าง บ�ตร ภรรยา ผู้"'เปรยบด้'วิย ที่�ศึเบ!%องหล�ง ของสาม

3. การปฏิ�บ�ต�ชอบระหวิ�าง สมณพัราหมณ-หร!อน�กบวิช ผู้"'เปรยบด้'วิย ที่�ศึเบ!%องบน ของชาวิบ'าน

4. การปฏิ�บ�ต�ชอบระหวิ�างล"กจ'าง ผู้"'เปรยบด้'วิย ที่�ศึเบ!%องล�าง ของนายจ'าง

5. การปฏิ�บ�ต�ชอบระหวิ�างคุร" อาจารย- ผู้"'เปรยบด้'วิย ที่�ศึเบ!%องขวิา ของศึ�ษย-

6. การปฏิ�บ�ต�ชอบระหวิ�างม�ตร ผู้"'เปรยบด้'วิย ที่�ศึเบ!%องซึ'าย ของม�ตรด้'วิยก�น

บุ�ด�

ส�ม� -

พื้รื่ะสงฆ่) -

คำรื่. - ม�ติรื่

ข��ที่�ส

หนำ�วยที่� 4ภ�รื่ะหนำ��ที่� และคำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุของบุ&คำคำล

1. จ&ดปรื่ะสงคำ)ที่� วไปหน�วิยน%ม��งที่�จะพั�ฒนาผู้"'เรยนให'มคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเอง และม

คุวิามร" 'คุวิามเข'าใจในการด้2าเน�นชวิ�ตในคุรอบคุร�วิให'มคุวิามส�ข และการมส�วินร�วิมในการพั�ฒนาส�งคุมและส��งแวิด้ล'อม2.จ&ดปรื่ะสงคำ)ก�รื่เรื่�ยนำรื่.�

2.1 อธ�บายหน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเองและส�งคุม2.2 อธ�บายวิ�ธการสร'างวิ�น�ยให'ก�บตนเอง และการเคุารพักฎีเกณฑ์-

ของส�งคุมสามารถือย"�ร �วิม ก�บผู้"'อ!�นได้'อย�างมคุวิามส�ข

2.3 อธ�บายคุวิามหมาย ประเภที่ และล�กษณะของคุ�าน�ยมได้'ถื"กต'องตลอด้จนล�กษณะของ คุ�าน�ยมส�งคุมเม!อง ส�งคุมชนบที่ และวิ�ธการปล"กฝั3งคุ�าน�ยมที่�พั*งประสงคุ-ให'ก�บบ�คุคุล ในคุรอบคุร�วิ

2.4 อธ�บายคุวิามหมายของวิ�ฒนธรรม ประเพัณ และอ�ที่ธ�พัลที่�มต�อบ�คุลในส�งคุม

2.6 อธ�บายการใช'หล�กธรรมในการสร'างคุรอบคุร�วิให'มคุวิามส�ขได้'3.เนำ�#อห�รื่ส�รื่ะ ในหน�วิยแบ�งเน!%อหาสาระเป0น 3 ตอน

1. ภาระหน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเอง2. หน'าที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อส�งคุม3. หน'าที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อศึาสนา

4 วิ�น�ยและการสร'างวิ�น�ยให'ตนเอง4. ก�จกรื่รื่มเสนำอแนำะ

1 .ศึ*กษาเน!%อหาสาระและคุวิามส�มพั�นธ-ของเน!%อหาแต�ละตอน2 . ฝั?กคุ�ด้วิ�เคุราะห-จากกรณศึ*กษาที่�ให'มา3 . สร�ปเป0นแนวิที่�คุวิามคุ�ด้ (My maping)

4. ที่2าแบบฝั?กห�ด้ที่'ายบที่5 . ศึ*กษาคุ'นคุวิ'าเพั��มเต�มจากแหล�งข'อม"ลอ!�นๆให'เข'าใจกวิ'างขวิางย��งข*%น

ภาระหน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบของบ�คุคุล

ภาระหน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบของบ�คุคุล

คำ ว � ม ห ม � ย หน'าที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบ

หน'าที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อศึาสนา

วิ�น�ยและการสร'าง

หนำ�วยที่� 4ภ�รื่ะหนำ��ที่� และคำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุของบุ&คำคำล

ภ�รื่ะหนำ��ที่� คำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุติ�อตินำเอง “คุน เป0นองคุ-ประกอบที่�มคุวิามส2าคุ�ญย��งของส�งคุม และเป0นต�วิแปร”

ส2าคุ�ญต�อคุวิามเจร�ญและคุวิามเส!�อมของส�งคุม ส�งคุมที่�มคุนที่�มคุ�ณภาพั ต'องเป0นส�งคุมที่�มคุนที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบ ร" 'หน'าที่�ของตนเอง และเป0นคุนที่�มวิ�น�ย ด้�งน�%นหากคุนในส�งคุมมคุวิามร" 'คุวิามเข'าใจในสภาพัและบที่บาที่ของตน และปฎี�บ�ต�อย�างมคุวิามร�บผู้�ด้ชอบ จะน2าไปส"�การสร'างวิ�น�ยให'ก�บตนเอง ซึ*�ง วิ�น�ย น% เปรยบเสม!อนกรอบที่�ก2า หนด้ข*%นเพั!� อคุวิบคุ�ม“ ”

พัฤต�กรรมในการด้2ารงชวิ�ตให'ด้2าเน�นไปจนถื*งเปBาหมายที่�ก2าหนด้ อ�นจะส�งผู้ลให'เก�ด้คุวิามส�ขต�อตนเองและคุรอบคุร�วิ อกที่�%งจะน2าคุวิามเจร�ญร� �งเร!องก'าวิหน'ามาส"�ส�งคุมและประเที่ศึชาต�ส!บต�อไป

1. บุที่บุ�ที่และคำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุติ�อตินำเองบ�คุคุลเราเม!�อเก�ด้มา มหน'าที่�ที่�ต'องปฏิ�บ�ต� ต�อตนเอง ต�อคุรอบคุร�วิ

ต�อองคุ-กรที่�เก�ยวิข'อง ต�อส�งคุม และต�อประเที่ศึชาต� โด้ยมคุวิามร�บผู้�ด้ชอบเป0นต�วิก2าก�บให'การปฎี�บ�ต�หน'าที่�น� %น ๆ มประส�ที่ธ�ภาพั การมบที่บาที่อย�างไรน�%นย�อมข*%นอย"�ก�บสถืานภาพัที่�มอย"�เป0นต�วิส2าคุ�ญ โด้ยมองคุ-ประกอบด้�งน%

1.1 บุที่บุ�ที่ (Role)

บที่บาที่ คุ!อ หน'าที่�ที่�บ�คุคุลจะต'องประพัฤต�ปฎี�บ�ต�ตามต2าแหน�ง หร!อ สถืานภาพัน�%น ๆ หมายถื*ง แบบแผู้นพัฤต�กรรมซึ*�งคุาด้หวิ�งให'สมาช�กได้'กระที่2าตามสภาพัที่�ตนด้2ารงอย"� คุ!อ ส��งที่�เราที่2าหร!อหน'าที่�ที่�เราจะต'องที่2า โด้ยส��งที่�เราที่2าจะต'องคุวิบคุ"�มาก�บส��งที่�เราเป0น

บที่บาที่มหลายล�กษณะ เพัราะแต�ละบ�คุคุลมหลายสภาพั จ*งมบที่บาที่ได้'หลายบที่บาที่ บางบที่บาที่กAต'องอาศึ�ยคุวิามสามารถืและคุวิาม

ช2านาญพั�เศึษจ*งจะที่2าได้' แต�ละบที่บาที่จะสะที่'อนให'เหAนถื*งวิ�ถืการด้2าเน�นชวิ�ตในส�งคุมร�วิมก�นของมน�ษย- ซึ*�งจ2าแนกออกได้'หลายประเภที่ได้'แก�

1. บที่บาที่คุาด้หวิ�ง (Role Expectation) หมายถื*ง บที่บาที่ที่�คุนที่��วิไปในส�งคุมหวิ�งให'บ�คุคุลหร!อบที่บาที่ที่�บ�คุคุลในสถืานภาพัน�%นๆ คุวิรที่2า

2. ช�ด้ของบที่บาที่ (Role Set) คุน ๆ หน*�งย�อมมบที่บาที่ได้'หลายอย�างข*%นอย"�ก�บวิ�าเขาก2าล�งต�ด้ต�อส�มพั�นธ-ก�บผู้"'ใด้ในสถืานการณ-ใด้

3. การร�บร" 'บที่บาที่ (Role Perception) บ�คุคุลที่�มสถืานภาพัอย�างเด้ยวิก�นอาจมการร�บร" 'บที่บาที่ที่�คุวิรเป0นตามสถืานภาพัน�%นแตกต�างก�นได้'

4. บที่บาที่เคุรยด้ (Role Strain) เก�ด้ข*%นเม!� อคุวิามต'องการต�างๆ ข�ด้แย'งก�นหร!อไม�ได้'ที่2าในส��งที่�ถื"กคุาด้หวิ�งให'ที่2า

5. บที่บาที่ข�ด้แย'ง (Role Conflict) หมายถื*ง สถืานภาพัที่�คุนๆ หน*�งมหลายบที่บาที่ แล'วิเขาได้'ที่2าบที่บาที่หน*�ง ซึ*�งเม!�อที่2าไปแล'วิข�ด้แย'งหร!อมผู้ลฝัEาฝัUนบที่บาที่หน*�งของเขา

จะเหAนได้'วิ�าเม!�อใด้กAตามที่�สมาช�กของส�งคุมปฏิ�บ�ต�ตามบที่บาที่อย�างสอด้คุล'อง ก�บสถืานภาพัของแต�ละคุน จะที่2าให'ส�งคุมมเสถืยรภาพั มคุวิามสงบส�ข และสามารถืพั�ฒนาส�งคุมให'มคุวิามเจร�ญก'าวิหน'าได้'เป0นอย�างมาก ในที่างตรงก�นข'ามป3ญหาต�างๆ จะเก�ด้ข*%นหากบที่บาที่ของสมาช�กไม�สอด้คุล'องก�บสถืานภาพัที่�ตนมอย"� มน�ษย-จ*งต'องร" 'จ�กบที่บาที่ของตน การไม�ตระหน�กถื*งบที่บาที่ของตนให'ถื"กต'องก�บสถืานภาพัที่�ตนเองด้2ารงอย"� ที่�%งน%อาจมาจากสาเหต�ด้�งต�อไปน%

1. คุวิามไม�เข'าใจบที่บาที่หน'าที่�ของตนในสถืานภาพัน�%น ๆ อย�างเพัยงพัอ

2. คุวิามส�บสนในบที่บาที่ของตนเองอ�นเน!�องมาจากคุวิามข�ด้แย'งของสถืานภาพัที่�ต�างก�น ที่2าให'ต�ด้ส�นใจไม�ได้'วิ�าคุวิรจะเล!อกแสด้งบที่บาที่ใด้จ*งจะสอด้คุล'องก�บคุวิามคุาด้หวิ�งของส�งคุม

3. การละเลยไม�ปฏิ�บ�ต�บที่บาที่ของตนเอง ซึ*�งเก�ด้จากคุวิามจงใจ คุวิามเคุยช�น การช�กจ"งจากเพั!�อนฝั"ง หร!อจากน�ส�ยที่�ชอบตามใจตนเอง

ด้'วิยสาเหต� 3 ประการด้�งกล�าวิ ถื'าคุนร" 'จ�กส�ที่ธ�และหน'าที่�ที่�คุนต'องปฏิ�บ�ต�ในบที่บาที่ตามสถืานภาพั เคุารพัส�ที่ธ�ของผู้"'อ!�นไม�ละเม�ด้ส�ที่ธ�ของเขา ปฏิ�บ�ต�หน'าที่�ตามที่�ได้'ร�บมอบหมายจนเสรAจส�%นสมบ"รณ- ย�อมส�งผู้ลให'บรรล�เปBาหมายแห�งชวิ�ตได้'รวิด้เรAวิ และเสร�มให'ส�งคุมให'ได้'ร�บการพั�ฒนาต�อไป

1.2 สถึ�นำภ�พื้ สถืานภาพั หมายถื*ง ฐานะหร!อต2าแหน�งของบ�คุคุล อ�นเป0นส��งที่�บ�คุคุลได้'ร�บจากส�งคุม

เพัราะบ�คุคุลเป0นสมาช�กของส�งคุม ด้�งน�%นจ*งเรยกวิ�าสถืานภาพัที่างส�งคุม (Social Status)มน�ษย-ที่�กคุนจะต'องมสถืานภาพัและมได้'คุนละหลายๆ สถืานภาพั

สถืานภาพัเป0นต�วิก2า หนกหน'าที่�ที่�บ�คุคุลจะต'องปฎี�บ�ต�ต�อผู้"'อ!� น ขณะเด้ยวิก�นสถืานภาพัเป0นเคุร!�องแสด้งวิ�าบ�คุคุลน�%นต�างจากบ�คุคุลอ!�นอย�างไรด้'วิย และสถืานภาพัไม�ใช�เป0นของผู้"'ใด้ผู้"'หน*�งโด้ยเฉพัาะ แต�เป0นเพัยงการก2าหนด้ต2าแหน�งและคุ�ณสมบ�ต�ของต2าแหน�งน�%นๆ สถืานภาพัส�วินใหญ�เป0นส��งที่�คุนในส�งคุมร� �นก�อนก2า หนด้ไวิ'แล'วิ คุนร� �นใหม�สามารถืเข'ามามสถืานภาพัต�างๆ ได้'ตามข'อก2าหนด้ของส�งคุม

นอกจากสถืานภาพัจะเป0นส��งก2าหนด้แบบแผู้นคุวิามส�มพั�นธ-ระหวิ�างสมาช�กในส�งคุมให'แสด้งการกระที่2าระหวิ�างก�นตามบที่บาที่แห�งสถืานภาพัที่�ตนด้2ารงอย"�แล'วิ สถืานภาพัย�งเป0นสาเหต�ให'เก�ด้ การจ�ด้ช�วิงช�%นที่าง“

ส�งคุม ” (Social Stratification) ซึ*�งหมายถื*ง การแบ�งแยกสมาช�กในส�งคุมออกเป0นชนช�%นระด้�บต�าง ๆ โด้ยเฉพัาะสถืานภาพัที่�ได้'มาโด้ยคุวิามสามารถื (Achieved Status) จะก�อ ให' เก�ด้ระบบชนช�%น (Class System)

สถึ�นำภ�พื้แบุ�งออกได�เป5นำ 2 ปรื่ะเภที่ใหญ� ๆ คำ�อ

1) สถืานที่� ต� ด้ต� วิมาหร!อสถืานภาพัโด้ยก2า เน�ด้ (Ascribed

Status) เป0นสถืานภาพัที่�ไม�สามารถื เล!อกได้' เพัราะสถืานภาพัประเภที่น%บ�คุคุลได้'ร�บมาโด้ยเง!� อนไขที่างชวิภาพั เป0นส��งที่�บ�คุคุลได้'ร�บมาโด้ยอ�ตโนม�ต�พัร'อมก�บที่�เก�ด้มาโด้ยไม�คุ2าน*งถื*งคุวิามสามารถืส�วินต�วิใด้ๆ ที่�%งส�%นได้'แก� สถืานภาพัอ�นเก�ด้จากคุรอบคุร�วิ สถืานภาพัที่างเพัศึ สถืานภาพัที่างอาย� สถืานภาพัที่างเช!%อชาต� สถืานภาพัที่างถื��นก2าเน�ด้ เป0นต'น

2) สถืานภาพัที่�ได้'มาด้'วิยคุวิามสามารถื (Achieved Status)

เป0นสถืานภาพัที่�บ�คุคุลได้'ร�บภายหล�งซึ*�งเก�ด้จากคุวิามส2าเรAจในการกระที่2าของตน สถืานภาพัประเภที่น%จ*งเปTด้โอกาสให'บ�คุคุลได้'พั�ฒนาศึ�กยภาพัของตน เช�น สถืานภาพัที่างการศึ*กษา สถืานภาพัที่างอาชพั เป0นต'น

1.3 คำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุ คุวิามร�บผู้�ด้ชอบ หมายถื*ง คุวิามม��งม��นต�%งใจที่�จะปฏิ�บ�ต�หน'าที่�ด้'วิยคุวิามผู้"กพั�น คุวิามพัากเพัยร คุวิามละเอยด้รอบคุอบ ยอมร�บผู้ลการกระที่2าในการปฏิ�บ�ต�หน'าที่�เพั!�อให'บรรล�ผู้ลส2าเรAจตามคุวิามม��งหมายรวิมที่�%งคุวิามพัยายามที่�จะปร�บปร�งการปฏิ�บ�ต�หน'าที่�ให'ด้ย��งข*%น

1.4 หล�กธรื่รื่มที่�งพื้&ที่ธศ�สนำ�ที่� ก��หนำดบุที่บุ�ที่หนำ��ที่� และคำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุของบุ&คำคำล หล�กธรรมด้�งกล�าวิได้'แก�เร!�องของ ที่�ศึ“ 6” คุ!อ

1. ที่�ศึเบ!%องหน'า (บ�ร�ตถื�มที่�ศึ) ได้'แก� พั�อ แม� ซึ*�งได้'ก2าหนด้หน'าที่�ของพั�อแม�และล"กที่�มต�อก�น ด้�งน%

หนำ��ที่� ของพื้�อ - แม� หนำ��ที่� ของล.ก1. ห'ามม�ให'ล"กที่2าช��วิ2. ให'ต�%งอย"�ในคุวิามด้3. ให'คุวิามร" 'และการศึ*กษา4. หาคุ"�คุรองที่�สมคุวิรให'5. มอบที่ร�พัย-สมบ�ต�ให'

1. ด้"แลเล%ยงที่�านตอบแที่น2. ช�วิยเหล!อก�จกรรมของพั�อแม�3. ด้2ารงตนเป0นคุนด้ร�กษาช!�อเสยงวิงศึ-ตระก"ล4. ประพัฤต�ตนให'เป0นคุนที่�สมคุวิรร�บมรด้ก

5. เม!�อพั�อแม�ล�วิงล�บไปแล'วิที่2าบ�ญอ�ที่�ศึส�วินก�ศึลให'

2.ที่�ศึเบ!%องขวิา (ที่�กษ�ณที่�ศึ) ได้'แก� คุร"บาอาจารย-ซึ*�งได้'ก2าหนด้บที่บาที่หน'าที่�ของ คุร" อาจารย- และศึ�ษย-ที่�มต�อก�น ด้�งน%–

หนำ��ที่� ของ คำรื่. – อ�จ�รื่ย) หนำ��ที่� ของศ�ษย)1. แนะน2าส��งด้เพั!�อให'ศึ�ษย-เป0นคุนด้2. มคุวิามต�%งใจในการถื�ายที่อด้วิ�ชาคุวิามร" ' จนเก�ด้คุวิามเข'าใจแจ�มแจ'ง3.ถื�ายที่อด้คุวิามร" 'ให'หมด้ส�%นโด้ยไม�ปTด้บ�งอ2าพัราง4. ยกย�องให'เกยรต�จนปรากฏิต�อเพั!�อนฝั"ง5. ช�วิยคุ�'มคุรองและเป0นที่�พั*งของศึ�ษย-เม!�อมป3ญหาเก�ด้ข*%น

1. ให'คุวิามเคุารพัยกย�องคุร"2. เข'าไปหา ปร*กษา ซึ�กถืาม และร�บคุ2าแนะน2า

3. มใจใฝัEเรยน เรยนด้'วิยศึร�ที่ธา ร" 'จ�กฟ3งให'เก�ด้ป3ญญา4. ปรนน�บ�ต�คุร"5. เรยนศึ�ลปวิ�ที่ยาจากคุร"ด้'วิยคุวิามเคุารพั

3. ที่�ศึเบ!%องหล�ง (ป3จฉ�มที่�ศึ) ได้'แก� สามภรรยา ซึ*�งได้'ก2าหนด้บที่บาที่หน'าที่�ของสาม-ภรรยา ในคุรอบคุร�วิไวิ' ด้�งน%

หนำ��ที่� ของส�ม� หนำ��ที่� ของภรื่รื่ย�1. ยกย�องให'เกยรต�ในต�วิภรรยาในที่�กสถืานที่�2. ไม�ด้"หม��น น�นที่า เหยยด้หยาม กล�าวิเยาะเย'ยถืากถืาง3. ซึ!�อส�ตย- ร�กใคุร�ในต�วิภรรยา ไม�นอกใจ

1.จ�ด้การงานให'ด้ยกย�องสามที่�%งต�อหน'าและล�บหล�ง2. สงเคุราะห-คุนข'างเคุยงสาม ให'คุวิามเคุารพัต�อพั�อแม�ของสาม3. ไม�ประพัฤต�ช��วิคุบช"'ส"�ชาย4. ร�กษาสมบ�ต�ของสามที่�ให'มา

4. มอบคุวิามเป0นใหญ�ในบ'าน เพั!�อจ�ด้ระเบยบในการปกคุรองด้"แล5. มอบที่ร�พัย-สมบ�ต�เง�นที่องและเคุร!�องประด้�บ

5. ขย�นข�นแขAง ไม�เกยจคุร'านในก�จการงานที่�%งปวิง

4. ที่�ศึที่างเบ!%องซึ'าย (อ�ด้รที่�ศึ) ได้'แก� เพั!� อน ซึ!�งก2าหนด้บที่บาที่หน'าที่�ของเพั!�อนที่�พั*งปฏิ�บ�ต�ต�อเพั!�อน ด้�งน%

หนำ��ที่� ของเพื้� อนำ ก�รื่ปฏ�บุ�ติ�ติอบุติ�อเพื้� อนำ1. มคุวิามเอ!% อเฟU% อเผู้!� อแผู้�ต�อเพั!�อน2. เจรจาต�อก�นด้'วิยวิาจาไพัเราะ3. ประพัฤต�ต�วิที่�เป0นประโยชน-ต�อเพั!�อน4. มคุวิามเสมอต'นเสมอปลาย5. มส�จจะและคุวิามซึ!�อส�ตย-ต�อก�น

1. ปกปBองร�กษาเพั!�อนผู้"'ประมาที่2. ปกปBองร�กษาสมบ�ต� ของเพั!�อน3. เป0นที่�พั*งของเพั!�อนยามเพั!�อนมภ�ย4. ไม�ที่อด้ที่�%งเพั!�อนยามตกอ�บ5. ให'คุวิามน�บถื!อไปจนถื*งวิงศึ-ญาต�ของเพั!�อน

5. ที่�ศึเบ!%องล�าง (เหฏิฐ�มที่�ศึ) ได้'แก� นาย – บ�าวิ ซึ*�งได้'ก2าหนด้บที่บาที่ของผู้"'เป0นนายหร!อผู้"'บ�งคุ�บบ�ญชาก�บผู้"'ใต'บ�งคุ�บบ�ญชา (บ�าวิ) ไวิ'ด้�งน%

หนำ��ที่� ของผ.�บุ�งคำ�บุบุ�ญชี� (นำ�ย)

หนำ��ที่� ของผ.�ใติ�บุ�งคำ�บุบุ�ญชี� (บุ��ว)

1. จ�ด้งานให'ที่2าตามคุวิามสมคุวิรแก�ก2า ล� ง แล ะ เหมา ะสม ก� บต2าแหน�งหน'าที่�2. ให'อาหาร รางวิ�ล คุ2ายกย�อง ชมเชย3. ให'คุวิามเข'าใจใส�ต�อส�ขภาพัอนาม�ยของผู้"'ใต' บ�งคุ�บบ�ญชา4. ให'ส��งของหร!อส�งเสร�มให'มการพั�ฒนาใหม�ๆ5. ให'พั�กผู้�อนหย�ด้งานในบางโอกาส

1. ที่2า งานด้'วิยคุวิามเตAมใจ และ กระต!อร!อร'น เอาใจใส�ต�องาน2. เล�กงานที่หล�ง3. ไม�ละลาบละล'วิงถื!อเอาของหลวิงเป0น ของส�วินตนไม�เหAนแก�ประโยชน-ส�วินตนเป0นส�วินใหญ�4. ที่2างานที่�ได้'ร�บมอบหมายจนแล'วิเสรAจ และ มประส�ที่ธ�ภาพั5. ยกย�องในคุ�ณคุวิามด้ของผู้"'บ�งคุ�บบ�ญชา ไม�กล�าวิร'ายน�นที่า เพั!�อให'เก�ด้คุวิามเสยหาย

6 .ที่�ศึเบ!%องบน (อ�ปร�มที่�ศึ) ได้'แก� ภ�กษ� สามเณร อ�บาสก อ�บาส�กา ซึ*�งได้'ก2าหนด้บที่บาที่หน'าที่�ไวิ' ด้�งน%

หนำ��ที่� ของอ&บุ�สก - อ&บุ�ส�ก� หนำ��ที่� ของภ�ษ& ส�มเณรื่1. พั" ด้ คุ�ด้ หร!อที่2า ส��งใด้ต�อศึาสนาด้'วิยคุวิามเตAมใจโด้ยไม�มส��งใด้แอบแฝังอย"�เบ!%องหล�ง

2. อ� ปถื�มภ-ศึาสนาด้'วิยคุวิามศึร�ที่ธา

3. ย*ด้ม��นในหล�กของศึาสนา ไม�เช!�อถื!อโชคุลาง

1. ห'ามปรามส��งสอนให'ละเวิ'นการที่2าช��วิ แนะ น2าส��งสอนให'ต�%งอย"�ในคุวิามด้และอน�เคุราะห- ต�อบ�คุคุลที่��วิไป ด้'วิยคุวิามปรารถืนาด้2. ช%แจงและสอนวิ�ธการด้2าเน�นชวิ�ตให'ประสบคุวิามส�ข คุวิามเจร�ญ3. ส2ารวิมในระเบยบวิ�น�ย มคุวิาม

เพัยรในการศึ*กษาหล�กธรรม และประมาณตนในที่างโลก

1.5 บุที่บุ�ที่ หนำ��ที่� และคำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุติ�มหล�กกฎหม�ย บที่บาที่หน'าที่�ของคุนในส�งคุม พับวิ�าเป0นต�วิก2าหนด้ที่�ส2าคุ�ญ คุ!อ ระเบยบ วิ�น�ย กฎีหมายที่�ส�งคุมน�%นๆ สร'างข*%น การปฏิ�บ�ต�ตามกฏิหมายไม�ละเม�ด้ส�ที่ธ�ของผู้"'อ!� นไม�ที่2าลายคุวิามม��นคุงปลอด้ภ�ยของประเที่ศึ เป0นบที่บาที่หน'าที่�ของคุนที่�พั*งมต�อส�งคุมหร!อต�อประเที่ศึชาต�

บที่บาที่หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบตามหล�กกฎีหมาย จะมล�กษณะบางอย�างที่�แตกต�างไปจากและบที่บาที่หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบตามหล�กธรรมที่างพั�ที่ธศึาสนา กล�าวิคุ!อการปฏิ�บ�ต�หน'าที่�ตามหล�กธรรมที่างศึาสนาเป0นการช%น2าให'คุนมการปฏิ�บ�ต�ต�อก�นอย�างที่�คุวิรกระที่2า แต�การปฏิ�บ�ต�หน'าที่�ตามกฎีหมายน�%นเป0นข'อปฏิ�บ�ต�ที่�หากมการฝัEาฝัUนจะต'องได้'ร�บโที่ษ

ส2าหร�บบที่บาที่หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบตามหล�กกฎีหมายที่�คุวิรที่ราบ ได้'แก�

1. หนำ��ที่� ติ�อส�งคำม จ�ด้ม��งหมายส2าคุ�ญกAเพั!�อให'คุนในส�งคุมอย"�ร �วิมก�นอย�างปกต�ส�ข เคุารพัส�ที่ธ�ของผู้"'อ!�น และใช'ส�ที่ธ�ของตนตามกฎีหมายระบ�ไวิ' หากมการละเม�ด้กAสามารถืฟBองร'องให'ได้'ร�บคุวิามเป0นธรรมได้' ซึ*�งการฟBองร'องบ�งคุ�บที่างกฎีหมายมได้' 2 ล�กษณะ คุ!อ การฟBองร'องที่างแพั�ง และการฟBองร'องที่างแพั�ง

2. หนำ��ที่� ติ�อปรื่ะเที่ศชี�ติ� บที่บาที่หน'าที่� และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบกAเพั!�อคุวิามม��นคุงปลอด้ ภ�ย คุวิามมเสถืยรภาพัที่�%งที่างเศึรษฐก�จส�งคุมและการเม!อง ตลอด้จนเพั!�อคุวิามเจร�ญก'าวิหน'าของประเที่ศึชาต� หน'าที่�อ�นคุวิรร" ' เช�น

1) การเสยภาษอากร 2) การไปเล!อกต�%ง

3) การแจ'งต�อเจ'าพัน�กงานเม!�อพับผู้"'กระที่2าผู้�ด้ 4) การร�บราชการที่หาร 5) การที่2าบ�ตรประจ2าต�วิประชาชน 6) การแจ'งเก�ด้ แจ'งตาย แจ'งย'ายที่�อย"�

3. หนำ��ที่� ติ�อศ�สนำ� ศึาสนาเป0นเร!�องเก�ยวิข'องก�บศึลธรรมและสภาพัของจ�ตใจ คุ!อคุวิามด้คุวิามช��วิในต�วิบ�คุคุล ที่�กคุนต'องมหล�กประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ประจ2าใจ ด้�งน�%นบ�คุคุลจ*งคุวิรมหน'าที่�ของศึาสนา คุ!อ น�บถื!อด้'วิยคุวิามจร�งใจ เคุร�งคุร�ด้ น2าคุ2าสอนของศึาสนาไปปฏิ�บ�ต�ในชวิ�ตประจ2าวิ�น และบ2าเพัAญตนให'เป0นประโยชน-แก�ศึาสนาเที่�าที่�จะที่2าได้' และสร'างคุวิามเข'าใจอ�นด้ระหวิ�างผู้"'น�บถื!อศึาสนาต�างก�น

4. หนำ��ที่� ติ�อพื้รื่ะมห�กษ�ติรื่�ย) ประเที่ศึไที่ยมสถืาบ�นพัระมหากษ�ตร�ย-ส!บต�อก�นมาช'านาน เป0นศึ"นย-รวิมจ�ตใจและคุวิามสาม�คุคุของคุนในชาต� บ�คุคุลจ*งมหน'าที่�ต�อพัระมหากษ�ตร�ย- และปล"กฝั3งคุ�าน�ยมของคุวิามจงร�กภ�กด้ต�อสถืาบ�นพัระมหากษ�ตร�ย-

1.5 ล�กษณะบุที่บุ�ที่หนำ��ที่� คำว�มรื่�บุผ�ดชีอบุติ�อตินำเอง คำรื่อบุคำรื่�ว เพื้� อนำบุ��นำ

บ�คุคุลคุวิรปฏิ�บ�ต�ในส��งต�อไปน%1. คำว�มซึ่� อส�ติย) ซึ!�อตรงต�อตนเอง ร" 'จ�กยอมร�บและไม�มอคุต�

ย*ด้ถื!อเหต�ผู้ลและคุวิามถื"กต'อง และมคุวิามเสมอต'นเสมอปลาย2. ม�สติ�ไม�ปรื่ะม�ที่ ปฏิ�บ�ต�หน'าที่�ต�างๆ ด้'วิยคุวิามร�บผู้�ด้ชอบ

ตลอด้จนเคุารพัส�ที่ธ�ของผู้"'อ!�น3. ม�แรื่งจ.งใจใฝ่<ส�มฤที่ธ�Oส.ง อด้ที่น เพัยรพัยายามไม�ย�อที่'อต�อ

อ�ปสรรคุ ม��งปฏิ�บ�ต�หน'าที่�ให'ส2าเรAจสมบ"รณ-อย�างด้ที่�ส�ด้4. ม�คำว�มม�นำะบุ�กบุ� นำ หม��นขย�นศึ*กษาคุ'นคุวิ'าหาคุวิามร" ' และ

ประสบการณ-ใหม� ๆ พัร'อมที่�กฝั?กฝันจนเก�ด้ที่�กษะ สามารถืน2ามาใช'ให'เก�ด้ประโยชน-ในภารก�จที่�ต'องปฏิ�บ�ต� จนเก�ด้ผู้ลด้ต�อตนเอง

5. ม�นำ�#�ใจเอ�#อเฟื้Q# อเผ� อแผ� เมตตากร�ณาแก�คุนที่��วิไป ไม�เฉพัาะแต�คุนในคุรอบคุร�วิ หากรวิมไปถื*งเพั!�อนบ'าน เพั!�อนร�วิมส�งคุม เพั!�อให'เก�ด้คุวิามส�ขคุวิามเข'าใจอ�นด้ต�อก�นว�นำ�ยและก�รื่สรื่��งว�นำ�ยให�ก�บุตินำเอง

1. ก�รื่สรื่��งว�นำ�ยให�ก�บุตินำเองมน�ษย-จ2า เป0นที่�จะต'องสร'างวิ�น�ยให'ก�บตนเอง เพั!� อให'สามารถืปฏิ�บ�ต�บที่บาที่หน'าที่� และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเอง และผู้"'อ!�นได้' อกที่�%งสามารถืบรรล�เปBาหมายในชวิ�ตตามที่�ม��งหวิ�งภายในเวิลาที่�ต'องการได้'คำว�มส��คำ�ญของว�นำ�ย

คุ2า วิ�า วิ�น�ย “ ” (Discipline) มรากศึ�พัที่-มาจากภาษาละต�นวิ�า Discipline แปลวิ�า แนะน2า ส��งสอนอบรม เน'นถื*งการอบรมเพั!� อพั�ฒนาการคุวิบคุ�มตนเอง คุวิบคุ�มคุวิามประพัฤต�หร!อคุวิามเป0นระเบยบเรยบร'อย

ในเช�งจ�ตวิ�ที่ยา วิ�น�ย หมายถื*งการจ�ด้สภาพัแวิด้ล'อมในการที่2างาน“ ”

ให'ด้2าเน�นไปอย�างราบร!�น เป0นการวิางแผู้นคุวิบคุ�มพัฤต�กรรมการที่2างาน การฝั?กฝันอบรมที่�ช�วิยในการพั�ฒนาตนเองให'ปฏิ�บ�ต�บที่บาที่หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเองและส�งคุมได้'ตามเปBาหมาย เรยกวิ�า วิ�น�ยใน“

ตนเอง วิ�น�ยแบ�งออกได้'เป0น ” 2 ประเภที่ คุ!อ1. วิ�น�ยเพั!� อแก'ไขป3ญหา (Corrective Discipline) เป0นการ

วิ�น�ยเพั!�อแก'ไขป3ญหาที่�เก�ด้ข*%น อ�นเป0นการแสด้งออกซึ*�งคุวิามร�บผู้�ด้ชอบเบ!%องต'น ที่�%งย�งเป0นการปBองก�นไม�ให'เก�ด้ป3ญหาซึ2%าก�บที่�เคุยเก�ด้ข*%นมาอกในองคุ-กรต�าง ๆ

2. วิ� น� ย เ พั!� อ ปB อ ง ก� น ป3 ญ ห า (Preventive Discipline)

เป0นการวิางแผู้นตระเตรยมล�วิงหน'าก�อนที่�จะปฏิ�บ�ต�ตามบที่บาที่หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเอง ต�อองคุ-กร และต�อส�งคุม การสร'างวิ�น�ยเพั!�อปBองก�นป3ญหาถื!อเป0นการแก'ไขป3ญหาที่�สาเหต� เพัราะเป0นการปBองก�นก�อนที่�จะเก�ด้ป3ญหาซึ*�งถื'าไม�มการออกกฏิระเบยบไวิ'ล�วิงหน'า อาจน2าคุวิามเสยหายมาส"�หม"�คุณะได้'

2.2 แนำวที่�งก�รื่สรื่��งว�นำ�ยในำตินำเอง

คุวิามมวิ�น�ยสร'างข*%นในตนเองได้'โด้ยการปฏิ�บ�ต�ตนตามกฏิระเบยบกฏิเกณฑ์-ข'อบ�งคุ�บที่�มอย"�ของสถืานที่�หร!อสถืาบ�นที่�ตนเก�ยวิข'อง ต�%งแต�หน�วิยที่�เลAกที่�ส�ด้ของส�งคุมคุ!อคุรอบคุร�วิไปจนถื*งส�งคุมขนาด้ใหญ� ได้'แก�ประเที่ศึชาต�

การวิางแผู้นเพั!�อสร'างวิ�น�ยของตนเองหร!อองคุ-กรน�%น ผู้"'วิางแผู้นคุวิรคุ2าน*งส��งต�อไปน%

1. วิ�น�ยที่�สร'างข*%นเป0นวิ�น�ยเพั!�อบ�คุคุลในสถืานภาพัใด้ เช�น เป0นน�กศึ*กษา เป0นคุร" เป0นผู้"'บ�งคุ�บบ�ญชา เป0นต'น

2. เปBาหมายของการสร'างวิ�น�ย คุ!อจ�ด้ม��งหมายของพัฤต�กรรมที่�ต'องการเปล�ยนแปลงภายในเวิลาที่�ก2าหนด้

3. ก2าหนด้วิ�ธปฏิ�บ�ต�ที่�เข'าใจง�าย และเป0นส��งที่�ผู้"'วิางแผู้นเตAมใจ และต�%งใจจะที่2าจร�ง

4. จ�ด้สร'างสภาพัแวิด้ล'อมให'เหมาะสมต�อการสร'างวิ�น�ย ผู้"'สร'างวิ�น�ยต'องใช'ต�วิเสร�มที่�%งที่างบวิกและที่างลบเพั!�อสร'างแรงจ"งใจในการสร'างวิ�น�ย คุ!อการให'รางวิ�ลเม!�อปฏิ�บ�ต�ตามวิ�น�ย และลงโที่ษเม!�อละเม�ด้วิ�น�ย หล�กเกณฑ์)ที่� ที่&กคำนำย4ดถึ�อในำก�รื่รื่�บุผ�ดชีอบุติ�อตินำเอง

คุวิามร�บผู้�ด้ชอบเป0นการปฏิ�บ�ต�ภารก�จในหน'าที่�ของตนให'ส2าเรAจตรงตามเปBาหมายด้'วิยคุวิามพัยายามยอมร�บผู้ลแห�งการกระที่2าที่�กอย�างด้'วิยคุวิามเตAมใจ อกที่�%งย�งพัร'อมจะปร�บปร�งการกระที่2าของตนให'ด้ย��งข*%น คุวิามร�บผู้�ด้ชอบแสด้งให'เหAนได้'จากพัฤต�กรรมต�อไปน%

1.เอาใจใส�ในการที่2างานอย�างมประส�ที่ธ�ภาพั2. ซึ!�อส�ตย-ต�อหน'าที่� ไม�เหAนแก�ประโยชน-ส�วินตน3. เคุารพัต�อระเบยบกฏิเกณฑ์-และมวิ�น�ยในตนเอง4. ไม�หวิ��นไหวิแม'เจออ�ปสรรคุ5. ร" 'จ�กหน'าที่�ของตนและปฏิ�บ�ต�หน'าที่�อย�างด้ที่�ส�ด้6. มคุวิามมานะพัยายาม ใช'คุวิามสามารถือย�างเตAมที่�7.มคุวิามละเอยด้รอบคุอบ8. พัยายามปร�บปร�งงานในหน'าที่�ให'ด้ย��งข*%น9. มคุวิามตรงต�อเวิลา

10. พัร'อมที่�จะยอมร�บผู้ลการกระที่2าที่�กอย�างของตน คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเองเป0นส��งที่�ต'องปล"กฝั3งให'เก�ด้ข*%นในตนต�%งแต�เด้Aกซึ*�งที่2าได้'หลายที่าง คุ!อ

1. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบที่างกาย บ�คุคุลคุวิรด้"แลร�กษาส�ขภาพัให'แขAงแรงสมบ"รณ- อย"�เสมอ เพัราะคุนที่�มส�ขภาพัด้จะสามารถืที่2างานได้'อย�างมประส�ที่ธ�ภาพั อกที่�%งย�งเป0นคุ�ณสมบ�ต�ส2าคุ�ญของการเป0นประชากรที่�มคุ�ณภาพัของส�งคุมได้'

2. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบที่างจ�ตใจ คุ!อ ฝั?กอบรบจ�ตใจให'มคุ�ณธรรม ละเวิ'นคุวิามช��วิที่�%งปวิง

3. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบที่างเศึรษฐก�จ คุ!อ การประกอบอาชพัโด้ยส�จร�ต ด้'วิยคุวิามขย�นหม��น เพัยร เพั!�อเล%ยงตนเองและคุรอบคุร�วิ

4. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบที่างสต�ป3ญญา บ�คุคุลคุวิรเสาะแสวิงหาคุวิามร" ' และพั�ฒนาสต�ป3ญญาของตนอย"�เสมอ เพั!� อใช'เป0นเคุร!�องม!อในการประกอบอาชพั ช�วิยแก'ป3ญหาให'แก�ตนและผู้"'อ!�น รวิมที่�%งพั�ฒนาบ�คุคุล�กของตนให'เป0นที่�ยอมร�บของส�งคุม

นอกจากจะมคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเองแล'วิบ�คุคุลคุวิรปฏิ�บ�ต�ตนอ�นแสด้งถื*งคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อส�งคุม ด้�งน%

1. ปฏิ�บ�ต�ตนตามบรรที่�ด้ฐานของส�งคุมอย�างเคุร�งคุร�ด้ 2. พัยายามร�บใช'ช�มชนตามคุวิามร" 'คุวิามสามารถื3. มการเสยสละให'ก�บช�มชน เพั!� อพั�ฒนาช�มชนให'มคุวิามเจร�ญก'าวิหน'า4.ไม�นอนหล�บที่�บส�ที่ธ�ในการเล!อกต�%ง5. ร�กษาช�วิยด้"แลสาธารณสมบ�ต�ของช�มชนให'อย"�ในสภาพัด้6. ช�วิยเหล!อปBองก�นภ�ยพั�บ�ต�ที่�จะเก�ด้แก�ช�มชน สรื่&ป คุนเป0นต�วิแปรที่�ส2าคุ�ญต�อคุ�ณภาพัของส�งคุม และคุวิามเจร�ญ

ของประเที่ศึ ด้�%งน�%นบ�คุคุลจ*งต'องมภาระหน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบที่�%งต�อตนเอง คุรอบคุร�วิและส�งคุม คุรอบคุร�วิจะมคุวิามส�ขได้' หากสมาช�กใน

คุรอบคุร�วิเข'าใจบที่บาที่หน'าที่�และคุวิามร�บผู้�ด้ชอบที่�จะต'องปฏิ�บ�ต�ต�อตนเอง และการได้'ร�บการปล"กฝั3งคุ�าน�ยมที่�ถื"กต'อง การมระเบยบวิ�น�ย การปฎี�บ�ต�ตนให'สอด้คุล'องก�บสถืานภาพัที่างส�งคุม โด้ยการศึ*กษากฎีระเบยบและวิ�น�ยของส�งคุมที่างด้'านต�างๆ การที่�คุนเราจะมวิ�น�ยน�%นต'องเป0นวิ�น�ยที่�เก�ด้จากการยอมร�บมาจากภายในใจของตนเองจ*งจะเป0นวิ�น�ยที่�ถืาวิรและม��นคุง การมส�วินร�วิมในการพั�ฒนาส�งคุมและสภาพัแวิด้ล'อม ซึ*�งจะส�งผู้ลให'ส�งคุมมเสถืยรภาพั มคุวิามสงบส�ข น2ามาซึ*�งคุวิามเจร�ญก'าวิหน'าของส�งคุมและประเที่ศึชาต�

หนำ�วยที่� 5ที่�มง�นำและก�รื่ที่��ง�นำเป5นำที่�ม

จ&ดปรื่ะสงคำ)ที่� วไป หน�วิยน%ม��งพั�ฒนาผู้"'เรยนให'เก�ด้คุวิามร" ' คุวิามเข'าใจใน พัฤต�กรรมพั!%นฐานของมน�ษย-ในส�งคุมเพั!�อจะได้'มคุวิามเข'าใจธรรมชาต�คุวิามต'องกรของมน�ษย- ซึ*�งจะเป0นประโยชน-ในการสร'างมน�ษย-ส�มพั�นธ-ในที่2างานร�วิมก�น ตลอด้จนเที่คุน�คุและวิ�ธการสร'างมน�ษย-ส�มพั�นธ- และการที่2างานร�วิมก�นเป0นที่ม2. จ&ดปรื่ะสงคำ)ก�รื่เรื่�ยนำรื่.�

1. สมารถือธ�บายคุวิามหมายและคุวิามส2าคุ�ญของที่มงาน2. อธ�บายถื*งเที่คุน�คุและวิ�ธการสร'างที่มงานและการที่2างานเป0นที่ม

ได้'3. อธ�บายถื*งองคุ-ประกอบ และประโยชน- ของที่มงานได้'4 . อธ�บายถื*งแนวิที่างการพั�ฒนาเที่คุน�คุการที่2างานเป0นที่มได้'

3.เนำ�#อห�ส�รื่ะ มน�ษย-ส�มพั�นธ-และการที่2างานร�วิมก�บผู้"'อ!�น

- คุวิามหมาย คุวิามส2าคุ�ญของที่มงาน- ล�กษณะของที่มงาน- องคุ-ประกอบของที่มงาน-ประโยชน-ของ การที่2างานเป0นที่ม

- แนวิที่างการพั�ฒนาที่มงาน- วิ�ธคุรองใจผู้"'อ!�น

4. ก�จกรื่รื่มเสนำอแนำะ1 .ศึ*กษาเน!%อหาสาระและคุวิามส�มพั�นธ-ของเน!%อหาแต�ละตอน2 . ฝั?กคุ�ด้วิ�เคุราะห-จากกรณศึ*กษาที่�ให'มา3 . สร�ปเป0นแนวิที่�คุวิามคุ�ด้ (My maping)

4. ที่2าแบบฝั?กห�ด้ที่'ายบที่5 . ศึ*กษาคุ'นคุวิ'าเพั��มเต�มจากแหล�งข'อม"ลอ!�นๆให'เข'าใจกวิ'างขวิางย��งข*%น

ที่มงานและการที่2างานเป0นที่ม

ที่มงานและการที่2างานเป0นที่ม

คำว�มหม�ย / คำว�มส��คำ�ญปรื่ะโยชีนำ)ของที่�มง�นำ

คำว�มหม�ย / คำว�มส��คำ�ญปรื่ะโยชีนำ)ของที่�มง�นำ

องคำ)ปรื่ะกอบุของที่�มง�นำ

องคำ)ปรื่ะกอบุของที่�มง�นำ

บุที่ที่� 5ที่�มง�นำและก�รื่ที่��ง�นำเป5นำที่�ม

เร!�องของการที่2างานอาจกล�าวิได้'วิ�า เราคุนเด้ยวิไม�อาจสามารถืที่2างานที่�กอย�างได้'คุงต'องขอคุวิามช�วิยเหล!อจากผู้"'อ!�นการที่2างานร�วิมก�นก�อให'เก�ด้คุวิามคุ�ด้ที่�หลากหลายที่2าให'ม ที่างเล!อกหลายที่าง เก�ด้คุวิามรอบคุอบและถื*งจ�ด้หมายปลายที่างได้'เรAวิข*%นด้�งที่� เกรยงศึ�กด้�I เจร�ญวิงศึ-ศึ�กด้�I (2546 : 15) กล�าวิไวิ'วิ�า ส��งที่�แตกต�างก�นอย"�ร �วิมก�นจะได้'“

ประโยชน-มากกวิ�าส��งเด้ยวิก�นอย"�ร �วิมก�น” หากเอาพัวิงมาล�ยรถื เคุร!�องยนต- ล'อ ต�วิถื�ง ฯลฯ มาประกอบก�นกAจะได้'รถืยนต- แต�ถื'าน2าพัวิงมาล�ย ส�ก 1000 อ�นกAจะเป0นโกด้�งด้ ๆน�เองจากคุ2ากล�าวิข'างต'น เป0นการที่2างานเป0นที่ม เพัราะไม�เพัยงบรรล�ภาระก�จแต�ย�งเป0นการแบ�งเบาคุวิามกด้ด้�น การที่2างานเป0นที่มช�วิยให'คุวิามส2าเรAจเก�ด้ข*%นที่�%งส�วินรวิมและส�วินต�วิคุวิามหมายของที่ม ที่มงาน และการที่2างานเป0นที่ม

เกรยงศึ�กด้�I เจร�ญวิงศึ-ศึ�กด้�I (2546:12.15) ไวิ'วิ�า ที่�ม “ ” คุ!อกล��มบ�คุคุลที่�มการแบ�งสรรหน'าที่� คุวิามร�บผู้�ด้ชอบระหวิ�างก�น แต�ย�งที่2างาน ประสานสอด้คุล'องก�น เพั!�อบรรล�เปBาหมายใด้เปBาหมายหน*�งร�วิมก�น โด้ยที่�ต�างคุนต�างมพั�นธะคุวิามผู้"กพั�นต�อก�น ส�วิน “ ที่�มง�นำ ” คุ!อการที่2างานไม�ใช�เพัยงเพั!�อนร�วิมงาน แต�เป0นชวิ�ตที่�ผู้"กก�นด้'วิยคุวิามร�ก

แนำวที่�งพื้�ฒนำ�ที่�มง�นำ

แนำวที่�งพื้�ฒนำ�ที่�มง�นำ

วิ�ธคุรองใจผู้"'อ!�น

วิ�ธคุรองใจผู้"'อ!�น

คุวิามเข'าใจ และเปBาหมายที่�ร �วิมก�นการที่2างานเป0นที่ม มผู้"'ให'คุวิามหมายหลายที่�านอาที่�เช�น

ด้ร.ม�ย ส�เอ�ยม (2537:135) กล�าวิถื*งการที่2างานเป0นที่มหร!อที่2างานร�วิมก�นของกล��มในองคุ-การมคุวิามส2าคุ�ญต�อคุวิามส2าเรAจขององคุ-การมาก เพัราะถื'าบ�คุคุลในองคุ-การได้'ม�กจะต�ด้ต�อ ประสานงาน และร�วิมม!อก�นในการปฏิ�บ�ต�งานย�อมเป0นสะพัานเช!�อมโยงให'เก�ด้คุวิามเข'าใจซึ*�งก�นและก�น เก�ด้คุวิามสาม�คุคุร�กใคุร�ในหม"�คุณะ ร�วิมแรงร�วิมใจก�อให'เก�ด้ผู้ลด้ต�อองคุ-การได้'ในที่�ส�ด้ ด้�งคุ2ากล�าวิที่�วิ�า “ ส�ม�คำคำ�คำ�อพื้ล�ง”

การที่2างานเป0นที่ม เปรยบเสม!อนพั!%นฐานของการจ�ด้การภายในองคุ-กรที่�จะน2าที่างการบร�หารงานที่�ด้ข*%นในองคุ-กร และจะน2ามาซึ*�งการกระต�'น ที่'าที่ายในองคุ-กร โด้ยเฉพัาะผู้"'น2าองคุ-กร ถื'าองคุ-กรใด้มผู้"'น2า มสมาช�ก และระบบบร�หารจ�ด้การที่�ด้ เช!�อได้'เลยวิ�าองคุ-กรน�%นจะพั�ฒนาร� �งเร!องอย�างแน�นอน

สร�ปวิ�า การที่2างานเป0นที่ม หมายถื*ง การที่�กล��มบ�คุลร�วิมก�นกระที่2า ภาระก�จใด้ภาระก�จหน*�งให'บรรล�วิ�ตถื�ประสงคุ- ตามเปBาหมายโด้ยมจ�ตใจ ร�กใคุร� คุวิามสาม�คุคุ กลมเกลยวิเป0นอ�นหน*�งอ�นเด้ยวิก�น

คำว�มส��คำ�ญของก�รื่ที่��ง�นำเป5นำที่�มมผู้"'กล�าวิวิ�า คุนหน*�งคุนสร'างต*ก “ 10 ช�%น 100 ปDกAไม�เสรAจ แต�คุน

100 คุนสร'างต*ก 10 ช�%น ปDเด้ยวิกAเสรAจ” จากข'อคุวิามข'างต'น เป0นเคุร!�องบ�งช% ถื*งคุวิามส2าคุ�ญของการที่2างานเป0นที่มได้' การที่2างานเป0นที่มน�%นม�ใช�การที่2าเพัราะกล�วิเหน!�อย แต�เป0นคุวิามไม�ม��นใจวิ�า ถื'าเราที่2าคุนเด้ยวิจะเก�ด้ผู้ลด้�งวิ�ตถื�ประสงคุ-หร!อจ�ด้ม��งหมายที่�ต� %งไวิ'หร!อไม� เพัราะคุนเราที่�กคุนมคุวิามสามารถืจ2าก�ด้หร!อขด้จ2าก�ด้ในต�งเอง แม'นวิ�าเราจะเก�งส�กเพัยงใด้ ฉลาด้ล2%าเล�ศึส�กเพัยงใด้ เรากAคุงไม�สามารถืที่2าที่�กอย�างให'ส2าเรAจได้'เพัยงล2าพั�งคุนเด้ยวิเสมอไป ถื'าที่�กคุนตระหน�กในคุวิามจ2าก�ด้แห�งตนเอง และไม�ยอมอย"�ภายใต'คุวิามจ2าก�ด้ของเรา พัยายามเอาชนะส��งที่�จ2าก�ด้น%ให'ได้' กAต'องอาศึ�ยการที่2างานเป0นที่ม

การที่2างานเป0นที่มเป0นเสม!อนเสาหล�กที่�จะน2าไปส"�คุวิามส2าเรAจ ในการที่2างานที่�กประเภที่การที่2างานเป0นที่มเป0นการรมส��งที่�ด้ที่ส�ด้ของแต�ละคุนมาไวิ'ใช'ในการที่2างาน ให'ส2าเรAจล�ล�วิงไป อกที่�%งย�งที่2าให'เก�ด้คุวิามร�ก คุวิามผู้"กพั�น สม�คุรสมานสาม�คุคุก�น ยอมอ�ที่�ศึชวิ�ตร�วิมก�น ร�วิมก�นร�บผู้�ด้ชอบ ในบที่บาที่หน'าที่�ที่�ได้'ร�บมอบหมาย ที่�กคุนมคุวิามส2าคุ�ญในที่มเที่�าเที่ยมก�น ที่�กคุนต�างเป0นห�วิใจของที่ม

จากรายงานผู้ลของสมาคุมพั�ฒนา และฝั?กอบรมอเมร�ก�น(The

Amaerican Society of Training and Development) พับวิ�า ผู้"'บร�หารกวิ�า “ 200 คุนยอมร�บวิ�าการที่2างานเป0นที่ม ส�งผู้ลให'เก�ด้คุวิาม

ก'าวิหน'าอย�างมากในขอบเขตที่�ส2าคุ�ญ นอกจากน%ผู้ลการวิ�จ�ย ที่� ” Haw

thorme ของ Elton Mayo และคุณะเป0นเคุร!�องย!นย�นถื*งคุวิามส2าคุ�ญของการที่2างานร�วิมก�น หร!อการให'ปฏิ�บ�ต�งานของกล��มงาน(Work Group) และย�งมผู้ลงานวิ�จ�ยของ Coach และ French ที่�แสด้งให'เหAนวิ�าการที่2างานเป0นที่มมผู้ลในที่างที่�ด้

สร�ปคุวิามส2าคุ�ญของการที่2างานเป0นที่มคุ!อ ที่2าให'เราสมารถืที่2างานหร!อภาระก�จที่�ย��งใหญ�เก�นคุวิามสมารถืของคุนคุนเด้ยวิที่�จะที่2าให'ส2าเรAจล�ล�วิงได้'อย�างมประส�ที่ธ�ภาพั ในเวิลาส�%น

องคำ)ปรื่ะกอบุของก�รื่ที่��ง�นำเป5นำที่�ม เกรยงศึ�กด้�I เจร�ญวิงษ-ศึ�กด้�I(2546 : 29-34) กล�าวิไวิ'วิ�า ห�วิใจของที่ม คุ!อ 1. ผู้"'น2า 2. สมาช�กของที่ม

องคุ-ประกอบของที่มงานที่�ส2าคุ�ญเปรยบเสม!อนห�วิใจ 2 ห'องของที่มที่�ขาด้เสยม�ได้' ห'องที่� 1 คุ!อผู้"'น2าที่ม ไม�มงานใด้ที่�ประสบคุวิามส2าเรAจหากขด้ผู้"'น2าที่�ด้ ผู้"'น2าจะต'องเป0นแบบอย�างมคุวิามสมารถืปฏิ�บ�ต�ได้'จร�ง มจ�ตวิ�ที่ยาในการใช'คุ2าพั"ด้ ที่�จะกระต�'นโน'มน'าวิ หร!อที่'าที่าน ให'ก2าล�งใจก�บสมาช�กในที่ม แต�เหน!อส��งใด้ผู้"'น2าจะต'องที่2างานด้'วิยชวิ�ตและสามารถืที่2าให'สมาช�กเหAนวิ�าผู้"'น2าที่2าได้'จะส�งผู้ลต�อคุวิามศึร�ที่ธาและคุวิามภ�กด้ในต�วิผู้"'น2าก�บสมาช�กในที่มงาน นอกจากน%ผู้"'น2าคุวิรมคุ�ณสมบ�ต�ส2าคุ�ญด้�งน%

1. ต'องมาก�อน และกล�บที่�หล�ง

2 ต'องเป0นแบบอย�างในการที่2างาน3. ร" 'จ�กวิางกลย�ที่ธ-จ�ด้ประการคุวิามคุ�ด้สร'างสรรคุ-ให'ก�บที่มงาน4. มคุวิามเฉลยวิฉลาด้ วิ�เคุราะห-และแก'ไขสถืานการณ-ที่�กอย�าง5. เข'มแขAงและร�บผู้�ด้ชอบ6. ร" 'จ�กการให'ก2าล�งใจ สน�บสน�นพั�ฒนาบ�คุลากร7. มหล�กจ�ตวิ�ที่ยา ประสานส�บที่�ศึ

สมศึร ม�ชฌเศึรษฐ- (2540:67) กล�าวิถื*งผู้"'น2าที่�ด้ไวิ'วิ�า ผู้"'น2าต'องร" 'จ�กการใช'กระบวินการจ"งใจ เอาใจใส�ต�อที่ม โด้ยการเพั��มพั"นคุวิามร" 'ให'สมาช�กในที่มเก�ด้คุวิามเช!�อม��นในการที่2างาน และร" 'จ�กใช'ข'อข�ด้แย'งเพั!�อการเสร�มสร'าง จากหน�งส!อ Mamaging Teams.การบร�หารที่มงานที่มแปลโด้ย พัาขวิ�ญกล�าวิถื*งขอบเขตหน'าที่�ของผู้"'น2าไวิ'ด้�งน%

อ2านวิยคุวิามสะด้วิก จ"งใจ ย�งให'เก�ด้ผู้ล

หร!อสร�ปได้'คุ!อ1. วิางแผู้นงานให'พัร'อมและสรรหาบ�คุคุลที่�เหมาะสมก�บงาน2 .น2าที่มในที่�ประช�มให'เร��มวิาระด้'วิยการหา ถื*งคุ�ณคุ�าและ

วิ�ตถื�ประสงคุ-ของที่ม3. ต�%งม��นให'ที่มไปถื*งเปBาหมายอย�างมคุ�ณคุ�า เหน!ออ!�นใด้ต'อง

ตระหน�กวิ�าการที่2างานร�วิมก�นเป0นส��งที่�ที่มงานต'องถื!อปฎี�บ�ต�4. วิ�เคุราะห- และแก'ไขส��งผู้�ด้พัลาด้อย�างรวิด้เรAวิและม��นใจแต�ให'จ2า

ไวิ'เสมอวิ�าการฉลองคุวิามส2าเรAจน�%นที่2าข*%นเพั!�อก2าล�งใจและคุวิามใฝัEร" '5. ร�วิมร�บผู้�ด้ชอบ เป0นต�วิแที่นที่มงานแสด้งคุวิามภ�กด้ต�อบ�คุคุล

อ!�นที่�%งภายใน และภายนอกองคุ-กร ที่มงานใด้ที่�มผู้"'น2าที่�มคุ�ณล�กษณะด้�งกล�าวิข'างต'นในภาพัรวิม ๆ กA

น�บวิ�าที่มงาน จะด้2าเน�นงานไปย�งจ�ด้หมายปลายที่างได้'อย�างง�ายด้าย นอก

น�%นสมาช�กของกล��มอ�นเปรยบเสม!อนห�วิใจห'องที่�สองคุวิรมคุ�ณล�กษณะอย�างไร เกรยงศึ�กด้�I เกร�กวิงศึ-ศึ�กด้�I (2546:39-45) สมาช�กที่มถื!อวิ�าเป0นที่ร�พัยากรอ�นมคุ�าส"งส�ด้ของที่ม แม'ที่มงานจะมผู้"'น2าที่�มประส�ที่ธ�ภาพัแคุ�ไหนหารขาด้องคุ-ประกอบที่�ส2าคุ�ญคุ!อ “สมาช�กที่�ด้”ผู้"'น2าที่มจะมภาวิะผู้"'น2าที่�เข'มแขAงกAไม�สามารถืร�บประก�นคุวิามส2าเรAจของที่มได้' ที่มจะเป0นที่มได้'กAต�อเม!�อสมาช�กในที่มเข'ามามส�วินร�วิมในการที่2างานอย�างก'าวิหน'า ก�ญแจส"�คุวิามส2าเรAจในการที่2างานเป0นที่ม คุ!อการมส�วินร�วิมของที่ม พั*งระล*กเสมอวิ�าที่มงานไม�ใช�ล"กจ'างแต�เป0น “ผู้"'ถื!อห�'น” ให'ถื!อวิ�าสมาช�กที่�กคุนเปรยบด้�งคุรอบคุร�วิห�วิหน'าที่มคุ!อผู้"'น2าคุรอบคุร�วิ สมาช�กในที่มเป0นประหน*�งสมาช�กในคุรอบคุร�วิ พั�อแม� (ผู้"'น2าที่ม) จะต'องให'การเล%ยงด้"ล"กคุอยสน�บสน�นช�วิยเหล!อตลอด้เวิลา ปกปBองและปลอบโยนใช'คุวิามอบอ��นมการที่2าโที่ษเม!�อที่2าผู้�ด้เพั!�อสอนและต'องร�บผู้�ด้ชอบชวิ�ตของที่มงานที่�กๆคุน นอกจากน%ย�งมผู้"'ให'คุวิามส2าคุ�ญของสมาช�กที่มไวิ'ด้�งต�อไปน% สมศึร ม�ชฌเศึรษฐ กล�าวิถื*งสมาช�กของที่มต'องมเจตคุต�ที่�ด้และต�%งใจที่2างาน มที่�กษะในการที่2างานมคุวิามร�วิมม!อและประสานงานก�นอย�างด้และมมน�ษยส�มพั�นธ-ที่�ด้ จากหน�งส!อการบร�หารที่มงาน Mamaging Teams ซึ*�งแปลโด้ย พัาขวิ�ญกล�าวิถื*งสมาช�กที่มงานไวิ'วิ�าจะต'องร�บร" 'บที่บาที่หน'าที่�ของตนเองเป0นอย�างด้มคุวิามแขAงแกร�งมที่�กษะและต'องอ�ที่�ศึตนเพั!�อคุวิามเป0นหน*�งเด้ยวิของที่มเหล�าน%ล'วินเป0นบที่บาที่ที่�ผู้"'น2าที่มตลอด้จนผู้"'จ�ด้การอาวิ�โสต'องสร'างข*%นให'ได้' ด้ร. ม�ย ส�เอ�ยม (2540:135-136) อธ�บายถื*งล�กษณะของสมาช�กในที่มงานคุวิรมคุ�ณล�กษณะด้�งน%

1. มคุวิามต�%งใจที่�จะที่2างานร�วิมก�น การจะที่2างานร�วิมก�นเป0นที่มจะส2าเรAจได้'สมาช�กจะต'องมคุวิามต�%งใจและเหAนคุวิามส2าคุ�ญของการร�วิมแรงร�วิมใจ ถื'าหากขาด้คุวิามต�%งใจโอกาสที่�จะล'มเหลวิมส"งมาก ด้�งน�%นต'องเร��มต'นที่�คุวิามต�%งใจของสมาช�กในที่มงาน

2. คุวิามช2านาญงานหร!อกระหายที่�จะส"'งาน งานแต�ละอย�างจ2าเป0นต'องใช'คุนที่�มคุวิามช2านาญในด้'านน�%นๆ ถื'าหากขาด้คุวิามช2านาญจะต'องมการฝั?กฝัน สมาช�กต'องมคุวิามอยากร" ' อยากที่2างานให'ส2าเรAจ และพัยายามยามเรยนร" 'งานให'ส2าเรAจที่�ส�ด้

3. คุวิามร�วิมม!อและประสานงานที่�ด้ต�อก�น ต�างฝัEายต�างให'คุวิามร�วิมม!อในการที่2างานม��งที่�คุวิามส2าเรAจ ของงาน ที่2างานร�วิมก�นด้'วิยคุวิามเข'าใจอ�นด้ และมการต�ด้ต�อประสานงานที่�ด้ ปราศึจากคุวิามข�ด้แย'ง

4. คุวิามเข'าใจในหล�กมน�ษย-ส�มพั�นธ-ที่�ด้ต�อผู้"'ร �วิมงาน มคุวิามเข'าใจที่�ด้ระหวิ�างสมาช�กในที่ม

จากองคุ-ประกอบของการสร'างที่มงาน อ�นประกอบด้'วิยห�วิใจ 2

ห'อง คุ!อห'องที่�หน*�งผู้"'น2า และห'องที่�สอง คุ!อสมาช�ก องคุ-ประกอบที่�%งสองเป0นเสม!อนต�วิอ�กษร อ�นส2าคุ�ญย��งของการที่2างานเป0นที่ม ผู้"'น2าด้ แต�สมาช�กไม�ด้ ที่มงานคุงไปไม�ถื*งจ�ด้หมายปลายที่าง สมาช�กด้แต�ขาด้ผู้"'น2าที่�ด้กAเช�นก�น ด้�งน�%นองคุ-ประกอบจ*งต'องด้ มคุ�ณภาพั กAจะก�อให'เก�ด้การประสานงาน กระบวินการที่2างานเป0นที่ม ที่�มประส�ที่ธ�ภาพั สมาช�กที่�กคุนต'องมเปBาหมายที่�ช�ด้เจน อ�นเด้ยวิก�น มระบบการที่2างานที่�ยอมร�บหล�กการซึ*�งก�นและก�น มข� %นตอนการปฏิ�บ�ต�งานที่�ช�ด้เจน มการส!�อสารส�มพั�นธ-ถื*งก�นอย�างที่��วิถื*งและถื"กต'อง มวิ�ธการที่2างานที่�เหมาะสมฝั?กฝันพั�ฒนาอย�างต�อเน!�องที่�นก�บการเปล�ยนแปลงของส�งคุม

สร�ปวิ�าองคุ-ประกอบของที่มงานที่�ส2าคุ�ญคุ!อ1. ผู้"'น2าที่�ด้2 สมาช�กที่�มคุ�ณภาพั3 .คุวิามมมน�ษย-ส�มพั�นธ-4. คุวิามสาม�คุคุในหม"�คุณะ5 การยอมร�บในคุวิามสมารถืของบ�คุลในหม"�คุณะ

ปรื่ะโยชีนำ)ของก�รื่ที่��ง�นำเป5นำที่�ม การที่2างานเป0นที่มก�อให'เก�ด้ประโยชน-ต�างๆด้�งน% ด้ร.ม�ย ส�ขเอ�ยม (2540 : 131-137) กล�าวิถื*งประโยชน-ของการที่2างานเป0นที่มไวิ'วิ�า

1. เป0นการช�วิยแบ�งภาระหน'าที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบซึ*�งก�นและก�น จากการที่�ต�างคุนต�างร�บผู้�ด้ชอบ มาเป0นการร�บผู้�ด้ชอบร�วิมก�น

2. ส�งเสร�ม ให'บ�คุคุลมคุวิามส�มพั�นธ-ก�นด้ย��งข*%น3. ส�งเสร�มให'มการได้'ระด้มคุวิามคุ�ด้ ของสมาช�กในที่ม เพั!�อ

น2าผู้ลมาใช'ในการปฏิ�บ�ต�งาน4. สร'างขวิ�ญและก2าล�งใจให'แก�สมาช�ก เพัราะเป0นการตอบ

สนองคุวิามต'องการที่�จะได้'อย"�ร �วิมก�นของมน�ษย-5. ให'สมาช�กมคุวิามร�กและผู้"กพั�นต�อองคุ-การ เพัราะที่�กคุน

ต�างกAเป0นส�วินหน*�งขององคุ-การ6. ช�วิยให'งานส2าเรAจอย�างมประส�ที่ธ�ภาพั โด้ยได้'ที่�%งงานและ

น2%าใจจากผู้"'ร �วิมที่มงานเที่คำนำ�คำก�รื่สรื่��งคำว�มม� นำคำงให�ก�บุที่�มง�นำ การสร'างที่มงานที่�ด้ ไม�เพัยงส2าเรAจในการที่2างานแต�ต'องส2าเรAจในการสร'างที่มงานด้'วิย ที่มงานที่�ด้คุวิรที่2าด้�งน%

1. รอบคุอบ ในการวิางแผู้นงาน ที่มงานเข'าใจในคุวิามต'องการ เปBาหมายของที่มงาน สามารถืข�บเคุล!�อนไปข'างหน'า อย�างไม�ส�บสน ผู้"'น2าตองวิางแผู้นงานล�วิงหน'า คุวิบคุ�มมาตรฐานส"�ที่�ศึที่างที่�ก2าหนด้ไวิ'

2. มการแบ�งหน'าที่�และประสานงาน ก�นที่�%งภายในที่มงานและภายนอก อย�างมประส�ที่ธ�ภาพั สมาช�กที่�กคุนต�างมภาระหน'าที่�อย�างเหมาะสมเที่�าเที่ยมก�นและที่�กคุนร" 'วิ�าตนเองต'องที่2าอะไร ที่2าอย�างไร ต'องส2าพั�นธ-ก�บสมาช�กคุนอ!�นๆอย�างไร เพั!�อบรรล�คุวิามส2าเรAจ

3. มระบบการจ�ด้สรรต2าแหน�งงาน อย�างถื"กต'อง “Put the

Right Man in the Right Job” อย�าวิางต2าแหน�งสมาช�กผู้�ด้ สมาช�กเป0นองคุ-ประกอบที่�มคุวิามส2าคุ�ญต�อคุวิามส2าเรAจของการที่2างานเป0นที่ม

4. ต'องมการประเม�นผู้ลงาน ของสมาช�กที่�กคุนในที่ม โด้ยมระบบ หล�กการจ�ด้การกต�กา โด้ยผู้"'น2าและสมาช�กร�วิมก�นก2าหนด้กฎีกต�กา ในการประเม�นให'ช�ด้เจน เป0นมาตรฐานในการที่2างาน ให'บรรล�ตามเปBาหมายที่�ต� %งไวิ' ระบบการคุวิบคุ�มและประเม�นคุวิรได้'จากข'อม"ลเก�ยวิก�บการปฏิ�บ�ต�

หน'าที่�ในการที่2างาน สามารถืตรวิจสอบ เพั!�อประเม�นสมาช�ก แต�ละคุนได้'ถื"กต'องผู้"'น2าต'องที่2างานใกล'ช�ด้ก�บสมาช�กที่มงาน เพั!�อร�บร" 'ป3ญหา และร�วิมแก'ไขอย�าน��งไขวิ'ห'างรอรายงาน อาจพับคุวิามล'มเหลวิ การใช'ระบบประเม�นผู้ลที่2าเพั!�อ “พั�ฒนา แต�อย�าใช'เพั!�อการ “ “จ�บผู้�ด้ ซึ*�งจะน2ามาซึ*�ง“

การที่2าลายที่มงานแนำวที่�งในำก�รื่พื้�ฒนำ�ที่�มง�นำ

การที่2างานเป0นที่ม หร!อที่มงานที่�มประส�ที่ธ�ภาพั ประส�ที่ธ�ผู้ล กAต�อเม!�อสมาช�กที่�กคุนร�วิมม!อร�วิมใจ ที่��มเที่พัล�งเข'าด้'วิยก�น เพั!�อม��งส"�คุวิามส2าเรAจ ผู้"'น2าจะต'องสามารถืน2าส��งที่�ที่�กคุนม และต'องร" 'วิ�าที่�กคุนมพัฤต�กรรม เปล�ยนแปลงไปอย�างไร และผู้"'น2าสามารถื ตอบสนองคุวิามเปล�ยนแปลงของสมาช�กแต�ละคุนและพั�ฒนาที่มงาน ผู้"'น2าจะต'องคุ'นหาพัฤต�กรรมที่�เป0นอ�ปสรรคุต�อการที่2างานให'ได้' เปล�ยนอ�ปสรรคุเหล�าน�%นให'เป0นโอกาสของการพั�ฒนาที่มงาน เร�งเร'าการที่2างานในที่มงาน และย*ด้ธรรมชาต�แห�งคุวิามเป0นจร�งของมน�ษย-วิ�า มน�ษย-เป0นส�ตวิ-ส�งคุม มน�ษย-ที่�กคุนมล�กษณะน�ส�ยในการที่2างานเป0นกล��ม เป0นที่มโด้ยธรรมชาต� สมาช�กที่�กคุนจะต'องร�วิมม!อก�นขจ�ด้ส��งที่�จะก�อให'เก�ด้ข'อโต'แย'งระหวิ�างสมาช�กด้'วิยก�น ที่มงานจะต'องเต�บโตเปล�ยนแปลงตามระยะเวิลาผู้"'น2าที่มงานจะต'องเข'มแขAง แขAงกร'าวิ ที่�จะเผู้ช�ญ และวิางแผู้นพั�ฒนาที่มงานได้'

เกรยงศึ�กด้�I เจร�ญวิงศึ-ศึ�กด้�I (2546:63-77) ได้'เสนอแนะการพั�ฒนาที่มได้'ด้�งน%

1. เปTด้โอกาสให'ที่มมส�วินร�วิม ก�อให'เก�ด้คุวิามร" 'ส*กเป0น เจ'าของการข�บเคุล!�อนที่มงานเร��มต'นจากการเปTด้โอกาส ให'สมาช�กในที่มมส�วินร�วิมในก�จกรรมของที่มมากที่�ส�ด้ เปTด้โอกาสให'คุ�ด้ ให'ต�ด้ส�นใจ และด้2าเน�นการอ�นส2าคุ�ญที่�ไม�เก�นก2าล�งเขา ยอมให'ที่มงานช%จ�ด้บกพัร�อง แล'วิแก'ไขด้กวิ�าโด้นร�มโจมตวิ�จารณ-จากคุนภายนอก

2 .ฝั?กอบรมและพั�ฒนา ส�งเสร�มให'สมาช�กไปเรยนร" ' เต�บโตตามศึ�กยภาพัแห�งตนเอง และน2าคุวิามร" 'มาถื�ายที่อด้ให'สมาช�กคุนอ!�นๆได้'ด้'วิย

การสอนและการฝั?กอบรมอย�างเป0นระบบจะช�วิยให'สมาช�กในที่มมคุวิามเข'าใจการที่2างานย��งข*%น งานมประส�ที่ธ�ภาพัข*%น อกที่�%งย�งเป0นการสน�บสน�นสมาช�กด้'วิยก�น การฝั?กอบรมเพั!�อพั�ฒนาที่มงานต'องที่2าต�อเน!�อง ที่�%งแบบเป0นที่างการและไม�เป0นที่างการ เป0นการสร'างวิ�ฒนธรรมแห�งการเรยนร" ' และการสอนก�นในที่ม เพั!�อเป0นการพั�ฒนาบ�คุลากรจนถื*งที่�ส�ด้

3. กระจายงาน เป0นการเพั��มประส�ที่ธ�ภาพัการที่2างานของก�นและก�นเป0นที่วิคุ"ณ เพัราะที่�กคุนจะได้'ในส��งที่�คุวิรที่2าอย�างแที่'จร�ง การตรวิจงานที่�ถื"กต'องเปรยบด้�งอาหารหอมหวินหลายชน�ด้วิางเรยงในต2าแหน�งที่�เหมาะสมอาหารแต�ละอย�าง ที่2าหน'าที่�สน�บสน�นก�นที่�%งรสชาต�และสส�นเสร�ฟอย"�ต�อหน'าใคุร ใคุรกAอยากร�บประที่าน ปร�ชญาการกระจายงานคุ!อ ไม�ที่2าส��งที่�“

คุนอ!�นที่2าได้'” ที่2าไม�ได้'ข'อพั�จารณาในการกระจายงานคุ!อ ภาพัรวิมด้ที่�ส�ด้ที่2างานได้'มากที่�ส�ด้และคุ�ณภาพัด้ที่�ส�ด้ แต�บางคุร�%งผู้"'น2าไม�ยอมกระจายงานเพัราะที่2าเองด้กวิ�า ไม�ยอมกระจายงานเพัราะที่2าเองง�ายกวิ�า ไม�ยอมกระจายงานเพัราะที่2าเองงานเด้�นกวิ�า .....ได้'ยอมกระจายงานเพัราะที่2าเองผู้�ด้พัลาด้น'อยกวิ�า....เป0นหน'าที่�ของผู้"'น2าที่มที่�คุวิรจะต'องร" 'จ�กคุวิามสามารถื การศึ*กษา คุวิามช2านาญ คุวิามชอบ บ�คุคุลล�กษณะของสมาช�กในที่มงาน เพั!�อการที่2างานเป0นที่มที่�มประส�ที่ธ�ภาพั

4. การส!�อสารที่�มประส�ที่ธ�ภาพั การส!�อสารอย�างมประส�ที่ธ�ผู้ลจร�ง ๆหากไม�สามารถืส!�อสารให'ผู้"'ฟ3งเข'าใจได้'กAไร'ประโยชน- การที่2าขยายวิ�ธการส!�อสารเปBาหมายน�%นย*ด้ตามม�มมองของผู้"'ร �บสารเป0นหล�กม�ใช�คุวิามม�มมองของต�วิผู้"'ส�งสารเองคุ!อวิ�าเป0นการส!�อสารที่�ด้ ผู้"'ส�งสารต'องส�งสารด้'วิยช�ด้เจนตรวิจคุวิามหมายก�บส��งที่�ต'องการจะส!�อ เพั!�อที่2าให'ข�าวิสารไม�ผู้�ด้เพั%ยนบ�ด้เบ!�อนการส!�อสารก�บที่มงานอย�างมประส�ที่ธ�ภาพั ไม�จ2าเป0นต'องพั"ด้มาก บางคุร�%งการใช'ภาษาอย�างการตบไหล�เบาๆ กAให'ก2าล�งใจที่มงานได้'มากการตอบของที่มงานจะเป0นต�วิบอกวิ�าเราส!�อสารได้'อย�างมประส�ที่ธ�ภาพัเพัยงใด้

5. สร'างบรรยากาศึให'เก�ด้แรงจ"งใจอย�างต�อเน!�อง ให'จ2าไวิ'เพัยงวิ�า คุน ที่2าส�งเด้ยวิ“ ”

ก�นโด้ยให'จ2าเป0นต'องมแรงจ�งใจเด้ยวิก�นผู้"'น2าที่มร" 'ถื*งคุวิามต'องการของคุนในที่ม และหาวิ�ธการถือนเองส��งน�%นให'เขาแรงจ"งใจเป0นส��งส2าคุ�ญที่�จะที่2าให'ที่มงานมก2าล�งใจ ที่2างานจนประสพัคุวิามส2าเรAจ ผู้"'น2าที่มต'องพัยายามหาโอกาสช�วิยให'สมาช�กที่�กคุนประสพัคุวิามส2าเรAจในการที่2างานของเขา อย�าพัยายามหาช�องจ�บผู้�ด้แต�อย�างเด้ยวิคุวิามร�ก คุวิามเข'าใจก�นคุวิามผู้"กพั�นอย�างอบอ��นเป0นส��งส2าคุ�ญที่�สามารถืถืนอมร�กษาแรงจ"งใจที่�ถื"กต'องในการที่2างานเป0นที่ม

6. สร'างคุวิามม��งม��นในการที่2างาน การที่'าที่ายที่มงานเป0นก�ญแจไขประต"แห�งคุวิามม��งม��น ได้'พับ “คุวิามม��งม��น” ของที่มงาน หากผู้"'น2าไม�กล'า “ที่'าที่าย” การที่'าที่ายจะที่2าให'คุนเก�ด้ก2าล�งใจ เก�ด้คุวิามฮั*กเห�มในการที่2างาน กวิ�าข'ามพัรมแด้นแห�งขด้จ2าก�ด้ของศึ�กยภาพั ไปส"�การที่2าส��งที่�ยากข*%นเร!�อยๆ อย�าที่'าที่าย โด้ย ถื'าเราไม�ต�%งใจจะที่2าเป0นแบบอย�าง ถื'าที่มเป0นด้�งคุรอบคุร�วิ ที่�กคุนร" 'ส*กเป0นเจ'าของและร�บผู้�ด้ชอบต�อก�นและก�นเราจะได้'เหAนที่มร�วิมที่�กข-ร�วิมส�ข ร�วิมเผู้ช�ญที่�กป3ญหาอย�างอด้ที่นและม��งม��น

การสร'างที่มงานที่�ด้มคุ�ณภาพั ไม�ใช�เร!�องที่�ที่2าได้'ง�าย เพัยงมคุนเก�งเก�ง 2 คุนข*%นไป กAบอกวิ�าที่2างานเป0นที่ม คุ2ากล�าวิน%ถื"กหร!อผู้�ด้ คุงได้'คุ2าตอบแล'วิแต�ใช�วิ�า การสร'างที่มงานได้'แล'วิจ2าธ2ารงร�กษาที่มหร!อพั�ฒนาที่มงานให'เต�บโต และย�งย!นต�อไปกAไม�ใช�เร!�องง�าย การที่2างานของมน�ษย-จะต'องเก�ยวิพั�นก�บคุวิามร" 'ส*กน*กคุ�ด้ ประกอบก�บที่�กคุนกAมคุวิามคุ�ด้เป0นของตนเองก�นที่�%งน�%น แต�ที่�กอย�างจะไม�เป0นป3ญหาอ�ปสรรคุ หากที่�กคุนที่�เป0นที่มงานต�างมจ�ด้หมายที่�ช�ด้เจนอ�นเด้ยวิก�น และเข'าใจในวิ�ธการและหล�กการ กระบวินการที่2างานเป0นที่ม ในเบ!%องต'นได้'บ'าง กAจะที่2าให'การที่2างานเป0นที่มด้ข*%น น�กศึ*กษาในฐานะที่�อนาคุตจะต'องเป0นสมาช�กคุนหน*�งของที่มงานหน*�งที่มงานใด้ หากเรยนร" 'และย*ด้การที่2างานเป0นที่ม ในขณะที่�ก2าล�งศึ*กษาอย"�กAจะไม�มประสบการณ- และถื'าเข'าใจในธรรมชาต�ของมน�ษย-ที่�กๆคุนคุงไม�ต�างก�นมากน�ก และพัยายามเกAบเก�ยวิประสบการณ- ที่�ได้'ไปพั�ฒนาตนเองในส�วินที่�ขาด้ และปร�บปร�งในส�วินที่�บกพัร�อง เพั!�อเตรยมพัร'อมในการที่2างานเป0นที่มต�อไป

เราจะพั�จารณาได้'อย�างไรวิ�าที่มงานของเราเป0นที่มงานประส�ที่ธ�ภาพัที่มงานที่�จะเป0นที่มงานประส�ที่ธ�ภาพั เราอาจพั�จารณาจากคุวิาม

ส2าเรAจในการด้'านของที่มงานเป0นเบ!%องต'น หร!อด้"จากหลายๆส��งหลายๆอย�างของพัฤต�กรรมการที่2างานของสมาช�กภายในที่มงาน มน�กจ�ตวิ�ที่ยาอ�ตสาหกรรมที่างส�งคุม คุ!อ แมคุเกรเกอร- (Mc Grager) ที่�านได้'ศึ*กษาเก�ยวิก�บประส�ที่ธ�ภาพัของการที่2างานกล��มวิ�าล�กษณะของกล��มวิ�าล�กษณะของกล��มหร!อที่มงานที่�มประส�ที่ธ�ภาพัไวิ'ด้�งน%

1. บรรยากาศึของกล��มม�กจะเป0นแบบก�นเอง ไม�เป0นแบบที่างการและไม�มคุวิามเคุร�งคุร�ด้

2. ที่�กๆคุวิามคุ�ด้เหAนของสมาช�ก ไม�วิ�าจะเป0นสมาช�กคุนใด้ คุวิรจะได้'ร�บการร�บฟ3ง และเอาใจใส�ซึ*�งก�นและก�น

3. สมาช�กที่�กคุนคุวิรมส�วินร�วิมในก�จกรรมต�างๆของกล��มมส�วินร�วิมในการอภ�ปรายอ�นเก�ยวิก�บคุวิามส�มพั�นธ-ในก�จกรรมของกล��ม

4. งานที่�กอย�างของกล��มจะเป0นที่�เข'าใจ และยอมร�บของสมาช�กภายในกล��มเป0นอย�างด้

5. การมคุวิามคุ�ด้เหAนไม�ตรงก�นเป0นส��งธรรมด้าที่�เก�ด้ข*%น สมาช�กที่�มคุวิามคุ�ด้เหAนแตกต�างไปจากสมาช�ด้ส�วินใหญ�จะไม�แสด้งคุวิามก'าวิร'าวิหร!อข�ด้ขวิาง

6. ด้ารต�ด้ส�นใจที่�กอย�างเป0นที่�ยอมร�บของสมาช�กที่�กคุนวิ�าเหAนด้'วิยที่�จะปฏิ�บ�ต�ร�วิมก�นหร!ออย�างน'อยที่�ส�ด้กAเตAมใจที่�จะปฏิ�บ�ต�ร�วิมก�น

7. มการต2าหน�ต�เตยนบ�อยคุร�%ง อย�างตรงไปตรงมาเพั!�อม��งแก'ไขอ�ปสรรคุต�างๆร�วิมก�น

8. ที่�กคุนมคุวิามอ�สระที่�จะแสด้งคุวิามร" 'ส*กได้'อย�างเปTด้เผู้ย ไม�วิ�าจะเป0นการเหAนด้'วิยหร!อไม�เหAนด้'วิยก�บกล��ม

9. เม!�อกล��มตกลงใจ และแบ�งงานให'ที่2า สมาช�กจะร�บที่2าตามหน'าที่� เพั!�อให'บรรล�ถื*งจ�ด้ม��งหมายของที่มงาน

10. ส��งส2าคุ�ญของที่มงานไม�ได้'อย"�ที่�วิ�าใคุรคุวิรจะที่2าหร!อมอ2านาจคุวิบคุ�ม แต�อย"�ที่�วิ�าจะที่2างานให'ส2าเรAจตามจ�ด้ม��งหมายได้'อย�างไร

ลองพั�จารณาที่มงานหร!อกล��มของที่�านวิ�ามคุ�ณล�กษณะตาม 10

ประการข'างต'นน%หร!อไม� ถื'าย�งไม�ม หร!อมไม�คุรบ ขอให'พั�ฒนาปร�บปร�ง แก'ไข ในที่�ส�ด้กล��มหร!อที่มงานของที่�านกAจะเป0นที่มงานหร!อกล��มประส�ที่ธ�ภาพั

หนำ�วยที่� 6พื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)

1.จ&ดปรื่ะสงคำ)ที่� วไป หน�วิยน%ม��งพั�ฒนาผู้"'เรยนให'เก�ด้คุวิามร" ' คุวิามเข'าใจใน พั!%นฐานการเก�ด้พัฤต�กรรมของมน�ษย-ในส�งคุม องคุ-ประกอบของพัฤต�กรรมมน�ษย-

และที่ฤษฎีที่�เก�ยวิข'องก�บพัฤต�กรรมมน�ษย- มเน!%อหาส2าคุ�ญที่�จะเป0นการช�วิยให'ที่ราบถื*งพัฤต�กรรมของมน�ษย- ธรรมชาต�ของมน�ษย- การเข'าใจพัฤต�กรรมของมน�ษย- การจ"งใจ คุวิามเช!�อ เจตคุต� คุวิามฉลาด้เฉลยวิที่างอารมณ- เพั!�อพั�ฒนาที่�กษะในการอย"�ร �วิมก�นและการที่2างานร�วิมก�น เพั!�อให'เก�ด้เจตคุต�ที่�ด้ในการด้2ารงชวิ�ตในส�งคุมอย�างมคุวิามส�ข เพั!�อจะได้'มคุวิามเข'าใจธรรมชาต�คุวิามต'องการของมน�ษย- ซึ*�งจะเป0นประโยชน-ในการสร'างมน�ษย-ส�มพั�นธ-ในที่2างานร�วิมก�น ตลอด้จนเที่คุน�คุและวิ�ธการสร'างมน�ษย-ส�มพั�นธ- เพั!�อ2. จ&ดปรื่ะสงคำ)ก�รื่เรื่�ยนำรื่.�

1.ให'เข'าใจคุวิามหมายและสาเหต�ของการเก�ด้พัฤต�กรรมของมน�ษย-ในร"ปแบบต�าง ๆ

2. สมารถือธ�บายคุวิามหมายและประโยชน-ของการมมน�ษย-ส�มพั�นธ-ได้'

3. อธ�บายถื*งเที่คุน�คุและวิ�ธการสร'างมน�ษย-ส�มพั�นธ-และการที่2างานเป0นที่มได้'3.เนำ�#อห�ส�รื่ะ

3.1 คุวิามหมายของมน�ษย-และพัฤต�กรรมมน�ษย-3.2 ประเภที่พัฤต�กรรมมน�ษย-3.3 องคุ-ประกอบพัฤต�กรรมมน�ษย-3.4 ธรรมชาต�คุวิามต'องการของมน�ษย-3.5 คุวิามฉลาด้ที่างอารมณ-

3.6 พัฤต�กรรมที่�พั*งประสงคุ-และไม�พั*งประสงคุ-4. ก�จกรื่รื่มเสนำอแนำะ

1 .ศึ*กษาเน!%อหาสาระและคุวิามส�มพั�นธ-ของเน!%อหาแต�ละตอน2 . ฝั?กคุ�ด้วิ�เคุราะห-จากกรณศึ*กษาที่�ให'มา3 . สร�ปเป0นแนวิที่�คุวิามคุ�ด้ (My maping)

4. ที่2าแบบฝั?กห�ด้ที่'ายบที่5 . ศึ*กษาคุ'นคุวิ'าเพั��มเต�มจากแหล�งข'อม"ลอ!�นๆให'เข'าใจกวิ'างขวิาง

ย��งข*%น

พื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)

พื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)

คุวิามหมายมน�ษย-และ ประเภที่ของพัฤต�

องคุ-ประพัฤต� ธรรมชาต�คุวิาม

คุวิามฉลาด้ที่าง แนวิที่างปร�บปร�ง

หนำ�วยที่� 6พื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)

1. คำว�มรื่.�เบุ�#องติ�นำเก� ยวก�บุพื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย) มน�ษย-เก�ด้มาอย"�บนโลกน%เป0นส�ตวิ-ส�งคุมพัวิกหน*�งที่�มภาระก�จที่�จะต'อง ด้"แลร�กษาและพั�ฒนาส�งคุม ของมน�ษยชาต�ให'ด้2ารงคุงอย"�ตามวิ�ถืที่าง ที่�ตนต'องการ และด้2ารงคุ ไวิ'ซึ*�งล�กษณะแห�งชนชาต� และเผู้�าพั�นธ�-น� %น ๆ จ*งได้'มการต�อส"�แย�งช�งอ2านาจก�นเพั!�อคุวิามอย��รอด้ของตนเองและพัรรคุพัวิก ตามหล�กฐานที่างประวิ�ต�ศึาสตร-อ�นยาวินาน จนกวิ�าจะพับก�บ ส�นต�ส�ข อ�นเป0นที่�พั*งปรารถืนาของมวิลมน�ษย-“ ”

2. คำว�มหม�ยของมนำ&ษย) คุ2าวิ�า มน�ษย- มคุวิามหมายได้' 3 น�ย คุ!อ

ปรื่ะก�รื่แรื่ก มน�ษย-เป0นส�ตวิ-ส�งคุมตามคุ2ากล�าวิของอร�สโตเตAล (Aristotle 328 B.C. อ'างใน (Aronson, 1967 : xxi) มน�ษย-ชอบรวิมต�วิก�นอย"�เป0นกล��ม เป0นหม"� เป0นพัวิก ถื'าอย"�คุนเด้ยวิจะเหงาจะร" 'ส*กผู้�ด้ปกต� จ*งมคุ2ากล�าวิในส�งคุมไที่ยวิ�า รวิมก�นเราอย"� ถื'าแยกหม"�จะ“

ตายเด้ยวิ หร!อ คุนเด้ยวิห�วิหาย สองคุนเพั!�อนตาย สามคุนกล�บบ'าน” “

ได้'”ปรื่ะก�รื่ที่� สอง มน�ษย-เป0นส�ตวิ-ประเสร�ฐที่�อย"�คุ"�ก�บโลกมาตลอด้

มน�ษย-มการด้2าเน�นชวิ�ตข�%นพั!%นฐานคุล'ายคุล*งก�บส�ตวิ- เช�น การก�น การอย"� การพั�กผู้�อน นอนหล�บ และการส!บพั�นธ�- เพั!�อสร'างมน�ษยชาต�เช�นเด้ยวิก�บการขยายพั�นธ�-ส�ตวิ-ให'เป0นมรด้กของโลกต�อไป แต�มน�ษย-เป0นส�ตวิ-ที่�เจร�ญแล'วิ มสต�ป3ญญา มคุวิามเฉลยวิฉลาด้ และด้2าเน�นชวิ�ตได้'อย�างด้ที่�ส�ด้

ปรื่ะก�รื่ที่� ส�ม มน�ษย-เป0นผู้"'มใจส"ง เพัราะวิ�ามน�ษย-มาจากคุ2าวิ�า มนะ + อ�ษยะ และคุ2าวิ�า มนะ แปลวิ�า ใจ ส�วิน อ�ษยะ แปลวิ�า ส"ง การที่�มน�ษย-มคุวิามหมายวิ�าเป0นผู้"'มใจส"ง โด้ยเหต�ที่�มน�ษย-ส�วินใหญ�มคุ�ณธรรม จร�ยธรรม และวิ�ฒนธรรม จ*งมคุวิามร�บผู้�ด้ชอบ มเหต�ผู้ล มน2%าใจ มคุวิามละอายและเกรงกล�วิต�อบาป มคุวิามร�ก และเอ!% ออาที่รต�อเพั!� อ

มน�ษย- ที่2าให'อย"�ร �วิมก�นในส�งคุมอย�างสงบส�ขมาโด้ยตลอด้ จะมเพัยงบางคุนที่�สร'างป3ญหาให'แก�ส�งคุม อ�นจะเป0นสน�มของส�งคุมได้'ซึ*�งจะได้'กล�าวิถื*งสาระส2าคุ�ญต�อไป ในคุวิามหมาย ประเภที่ องคุ-ประกอบ ธรรมชาต� และการเข'าใจพัฤต�กรรมมน�ษย- ด้�งน%3. คำว�มหม�ยของพื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย) ได้'มน�กวิ�ชาการได้'ให'คุวิามหมายของพัฤต�กรรมมน�ษย-ไวิ'หลายที่�าน เช�น

ชวินพั�ศึ ที่องที่วิ. ( 2522 : 5) ได้'ให'คุวิามหมายไวิ'วิ�า หมายถื*ง การกระที่2าที่�กอย�างของมน�ษย-ไม�วิ�าผู้"'น� %นจะร" 'ต�วิหร!อไม� และผู้"'อ!�นจะส�งเกตได้'หร!อไม�กAตาม

จาร*ก ช"ก�ตต�ก�ล. ( 2524 : 5) ได้'ให'คุวิามหมายไวิ'วิ�า หมายถื*ง คุวิามประพัฤต�ต�างๆ โด้ยที่��วิไป พัฤต� กรรมด้�งกล�าวิจะเป0นพัฤต�กรรมในการปฏิ�บ�ต�ซึ*�งกระที่2าเป0นปกต�อย"�ในชวิ�ตประจ2าวิ�น

ราชบ�ณฑ์�ตสถืาน ( 2530 : 580) ได้'ให'คุวิามหมายไวิ'วิ�า หมายถื*ง การกระที่2าหร!ออาการที่�แสด้งออกที่างกล'ามเน!%อ คุวิามคุ�ด้ และคุวิามร" 'ส*กเพั!�อตอบสนองส��งเร'า

สมโภชน- เอ!�ยมส�ภาษ�ต .( 2536 : 2-3) ได้'ให'คุวิามหมายไวิ'วิ�า หมายถื*ง ส��งที่�บ�คุคุลกระที่2า แสด้งออกมา ตอบสนอง หร!อโต'ตอบส��งใด้ส��งหน*�งในสภาพัการณ-ในสภาพัการณ-หน*�ง ที่�สามารถืส�งเกตเหAนได้'

ฮัาร-ร�สและสต�เวิอร-ที่ (Harris and Stewart. 1986 :

54) ได้'ให'คุวิามหมายไวิ'วิ�า หมายถื*ง แนวิที่างในการแสด้งออกของบ�คุคุล อาจจะด้หร!อเลย อาจจะเป0นที่�ช!�นชอบหร!อไม�กAได้'

สรื่&ปว�� พื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย) หม�ยถึ4ง ก�รื่กรื่ะที่��ของมนำ&ษย)ที่�#งด��นำก�ยกรื่รื่ม วจ�กรื่รื่ม และมโนำกรื่รื่ม โดยรื่.�ส��นำ4กหรื่�อไม�รื่.�ส��นำ4ก ที่�#งที่� ส�งเกติได�และไม�อ�จส�งเกติได�4. ปรื่ะเภที่ของพื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)

จากคุวิามหมายของพัฤต�กรรมมน�ษย-ข'างต'น จ*งอาจแบ�งประเภที่ของพัฤต�กรรมมน�ษย-ได้'เป0น 2 ประเภที่ คุ!อ

4.1 พื้ฤติ�กรื่รื่มภ�ยนำอก (Overt Behavior) เป0นพัฤต�กรรมที่�ผู้"'อ!�นส�งเกตได้' โด้ยใช'ประสาที่ส�มผู้�สหร!อใช'เคุร!�องม!อ พัฤต�กรรมภายนอกย�งแบ�งออกเป0น 2 ประเภที่ (ช�ยพัร วิ�ชชาวิ�ธ.

2525 : 16) คุ!อ1) พัฤต�กรรมภายนอก ที่�ไม�ต'องอาศึ�ยเคุร!�องม!อในการส�งเกต

คุ!อ พัฤต�กรรมที่�สามารถืส�งเกตได้'ง�าย เช�น การเคุล!�อนไหวิของแขน ขา การเต'นของห�วิใจ การเด้�น เป0นต'น เรยกวิ�า พัฤต�กรรมโมลาร- (Molar Behavior)

2) พัฤต�กรรมภายนอก ที่�ต'องอาศึ�ยเคุร!�องม!อในการส�งเกตคุ!อ พัฤต�กรรมที่�เราไม�สามารถืเหAนด้'วิยตาเปล�า เช�น การที่2างานของคุล!�นสมอง จะต'องใช'เคุร!�องม!อวิ�ด้ พัฤต�กรรมประเภที่น%เรยกวิ�า พัฤต�กรรมโมเลก�ล (Molecular Behavior)

4.2 พื้ฤติ�กรื่รื่มภ�ยในำ (Covert Behavior) ได้'แก� พัฤต�กรรมที่�เจ'าต�วิเที่�าน�%น ร�บร" ' เช�น การได้'ย�น การเข'าใจ การร" 'ส*กห�วิ ซึ*�งเป0นพัฤต�กรรมที่�ถื!อวิ�าเป0นพัฤต�กรรมภายในม 4 ล�กษณะ คุ!อ

1) พัฤต�กรรมที่�เป0นคุวิามร" 'ส*กจากการส�มผู้�ส (Sensitive)

เช�น การเหAน การได้'ย�น การได้'กล��น การร" 'รส การส�มผู้�ส และการมคุวิามส�ขใจ เป0นต'น

2) พัฤต�กรรมที่�เป0นการเข'าใจหร!อตคุวิาม (Interpreting)

เช�น เม!�อเรามองตาเพั!�อนกAเข'าใจเพั!�อนได้'3) พัฤต�กรรมที่�เป0นคุวิามจ2า (Remembering) เช�น เม!�อ

มโที่รศึ�พัที่-เรยกเข'ามา เราอาจจ2าเสยงของเพั!�อนได้'4) พัฤต�กรรมที่�เป0นคุวิามคุ�ด้ (Thinking) การคุ�ด้มหลาย

ชน�ด้ อาจเป0นการคุ�ด้แบบสร'างสรรคุ- หร!อการคุ�ด้หาเหต�ผู้ลกAเป0นได้'

อย�างไรกAตามในที่างพั�ที่ธศึาสนา ได้'จ2าแนกพัฤต�กรรมของมน�ษย-เป0น 3 ประเภที่ คุ!อ

1. กายกรรม เป0นพัฤต�กรรมที่�แสด้งออกที่างร�างกาย ที่�%งที่างตรงและที่างอ'อม ที่างตรง เช�น การเด้�น ย!น น��ง และการแสด้งภาษาที่างกาย (ย�กคุ�%วิ ล��วิตา) ที่างอ'อม เช�น การย�%มและกล�าวิที่�กที่ายเพั!�อนด้'วิยลลาต�างๆ

2. ที่างวิจกรรม เป0นพัฤต�กรรมที่�แสด้งออกที่างร�างกาย ที่�%งที่างตรงและที่างอ'อม ที่างตรง เช�น การพั"ด้ การเจรจา ที่างอ'อม เช�น พั"ด้พัร'อมจ�บม!อ หร!อ แสด้งคุวิามเป0นม�ตร

3. ที่างมโนกรรม เป0นพัฤต�กรรมที่�แสด้งออกถื*งระด้�บจ�ตใจ ที่�%งที่างตรง และที่างอ'อม ที่างตรง เช�น การมจ�ตเป0นสมาธ� การมน2%าใจ ที่างอ'อม เช�น การคุ�ด้ถื*ง เพั!�อนกAโที่รศึ�พัที่-หร!อไปพับพัร'อมมของฝัากที่�ถื"กใจเพั!�อน เป0นต'น5. องคำ)ปรื่ะกอบุของคำว�มเป5นำมนำ&ษย)

น�กวิ�ชาการได้'ให'แนวิคุ�ด้เก�ยวิก�บองคุ-ประกอบของคุวิามเป0นมน�ษย-ไวิ'หลายล�กษณะ ด้�งน%

5.1 องคุ-ประกอบของมน�ษย-ตามหล�กปร�ชญาช�ยพัร วิ�ชชาวิ�ธ (2526:25) ได้'ให'แนวิคุ�ด้เก�ยวิก�บองคุ-

ประกอบของมน�ษย-เป0น 2 แนวิคุ�ด้ คุ!อ1.1 แนำวคำ�ดที่ว�นำ�ยม มแนวิคุ�ด้วิ�า จ�ตก�บกายแยกจากก�นโด้ย

จ�ตเป0นผู้"'ส� �งการ และกายเป0นผู้"'ร �บคุ2าส��ง เช�น จ�ตส��งให'กายเด้�น กายกAเด้�น จ�ตส��งให'หย�ด้ กายกAหย�ด้ เป0นต'น

1.2 แนำวคำ�ดเอกนำ�ยม มแนวิคุ�ด้วิ�า จ�ตก�บกายเป0นส��งเด้ยวิก�น เปรยบเสม!อนเหรยญอ�นหน*�งย�อมม 2 ด้'าน คุ!อห�วิและก'อย โด้ยกายจะมการเปล�ยนแปลงที่างชวิะเคุม และฟTส�กส- ที่2าให'เก�ด้การร�บร" 'ที่�จ�ต

5.2 องคุ-ประกอบของมน�ษย-ตามหล�กพั�ที่ธศึาสนาส�จ�ตรา รณร!�น ได้'ให'แนวิคุ�ด้เก�ยวิก�บองคุ-ประกอบของมน�ษย-

ตามหล�กพั�ที่ธศึาสนาวิ�า มน�ษย-ประกอบด้'วิยข�นธ-ห'า ได้'แก� รื่.ป เวที่นำ� ว�ญญ�ณ ส�ญญ� และ ส�งข�รื่

1) ร"ป เป0นส�วินประกอบในร"ปธรรมของร�างกาย มน�ษย-ซึ*�งประกอบด้'วิย 4 ล�กษณะ คุ!อ

1.1) ธาต�ด้�น เช�น เน!%อ หน�ง กระด้"ก และฟ3น เป0นต'น1.2) ธาต�น2%า เช�น เล!อด้ น2%าลาย และน2%าป3สสาวิะ เป0นต'น1.3) ธาต�ลม เช�น ลมหายใจเข'า-ออก เป0นต'น1.4) ธาต�ไฟ เช�น คุวิามร'อน หร!อไฟธาต�ในร�างกาย

เป0นต'น2) เวิที่นา เป0นคุวิามร" 'ส*กที่างจ�ตใจของมน�ษย-ใน 3 ล�กษณะ

คุ!อ2.1) คุวิามร" 'ส*กเป0นส�ข เช�น ได้'ร�บส��งของที่�ชอบร" 'ส*กเป0นส�ข2.2) คุวิามร" 'ส*กเป0นที่�กข- เช�น ประสบเหต�การณ-ที่�ที่2าให'

ตนเองเด้!อด้ร'อนกAมคุวิามร" 'ส*กเป0นที่�กข-2.3) คุวิามร" 'ส*กวิางเฉย เช�น ประสบเหต�การณ-ด้หร!อร'ายกA

วิางเฉยหร!อมอ�เบกขา น��นเอง3) วิ�ญญาณ เป0นการร�บส�มผู้�สอารมณ-ที่างประสาที่ที่�%ง 5

และที่างใจ คุ!อ3.1) ร�บส�มผู้�สอารมณ-ที่างตา เช�น ตาเหAนร"ป3.2) ร�บส�มผู้�สอารมณ-ที่างห" เช�น ห"ได้'ย�น3.3) ร�บส�มผู้�สอารมณ-ที่างจม"ก เช�น จม"กได้'กล��น3.4) ร�บส�มผู้�สอารมณ-ที่างล�%น เช�น ล�%นช�มรส3.5) ร�บส�มผู้�สอารมณ-ที่างกาย เช�น กายส�มผู้�ส3.6) ร�บส�มผู้�สอารมณ-ที่างใจ เช�น ใจสงบ

4) ส�ญญา เป0นการร�บร" 'และจ2าส��งต�างๆ ที่�มากระที่บร"ปและเวิที่นาของมน�ษย- ประกอบด้'วิย

4.1) ร�บร" 'ร"ป เช�น ร"ปใหญ�หร!อเลAก4.2) ร�บร" 'เสยง เช�น เสยงที่�'ม หร!อเสยงแหลม4.3) ร�บร" 'กล��น เช�น กล��นหอม หร!อเหมAน4.4) ร�บร" 'รส เช�น รสหวิาน หร!อเปร%ยวิ4.5) ร�บร" 'ส�มผู้�สที่างกาย เช�น เน!%อแขAง หร!อน��ม

4.6) ร�บร" 'อารมณ-ที่างใจ เช�น ร"ปน%สวิย หร!อไม�สวิย5) ส�งขาร เป0นองคุ-ประกอบรวิมของร"ป เวิที่นา วิ�ญญาณ

และส�ญญา ซึ*�งจะก�อให'เก�ด้พัฤต�กรรมในด้'านกายกรรม (การแสด้งออกที่างร�างกาย) วิจกรรม (การพั"ด้) และมโนกรรม (การคุ�ด้)

5.1) ร�างกาย ได้'แก� ส�วินที่�ต2�าจากห�วิใจลงไปจนจรด้ปลายเที่'า จะที่2าหน'าที่�ย�อยอาหาร ข�บถื�าย และส!บพั�นธ�- ซึ*�งก�อให'เก�ด้ระบบการย�อยอาหาร ระบบข�บถื�าย และระบบส!บพั�นธ�- เม!�อใด้ระบบด้�งกล�าวิเก�ด้คุวิามผู้�ด้ปกต� จะส�งผู้ลกระที่บต�อพัฤต�กรรมของมน�ษย-ในที่างลบเสมอ

5.2) ใจ ได้'แก� ส�วินที่�อย"�บร�เวิณหน'าอกและห�วิใจ จะที่2าหน'าที่�ร �บคุวิามร" 'ส*กส�ขหร!อที่�กข- ด้�งคุ2ากล�าวิที่�วิ�า สวิรรคุ-อย"�ในอก นรก“

อย"�ในใจ และอาจแสด้งพัฤต�กรรมคุวิามกล'าหร!อแสด้งคุวิามจร�งใจออก”

มา ด้�งคุ2ากล�าวิที่�วิ�า เปTด้อกพั"ด้“ ”

6. องคำ)ปรื่ะกอบุของพื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)องคุ-ประกอบของพัฤต�กรรมมน�ษย-ประกอบด้'วิย 3 ม�ต� ซึ*�งม

คุวิามส�มพั�นธ-ก�นอย�างแนบแน�น และมผู้ลกระที่บซึ*�งก�นและก�นเสมอ คุ!อ1. ม�ติ�คำว�มคำ�ด ประกอบด้'วิย การส�มผู้�ส การร�บร" ' การ

เรยนร" ' เชาวิน-ป3ญญา และที่�กษะและกระบวินการคุ�ด้2. ม�ติ�คำว�มรื่.�ส4ก ประกอบด้'วิย อารมณ- เจตคุต� และคุวิาม

เช!�อ และการจ"งใจ3. ม�ติ�พื้ฤติ�กรื่รื่ม ประกอบด้'วิย กายกรรม วิจกรรม และ

มโนกรรม1. ม�ติ�คำว�มคำ�ด

มน�ษย-จะเก�ด้ม�ต�คุวิามคุ�ด้ได้' จากการส�มผู้�ส การ�บร" ' การเรยนร" ' เชาวิน-ป3ญญา และที่�กษะและกระบวินการคุ�ด้

1.1 ก�รื่ส�มผ�ส (Sensation)

ในชวิ�ตประจ2าวิ�นของมน�ษย- จ2าเป0นต'องเก�ยวิข'องก�บการส�มผู้�สอย"�ตลอด้เวิลา มน�ษย-จะใช'อวิ�ยวิะต�างๆ ร�บส�มผู้�ส ได้'แก� ตา ห" จม"ก ล�%น และผู้�วิหน�ง ในการส�มผู้�สส��งเร'าต�างๆ ที่�เก�ยวิข'อง ที่2าให'เก�ด้การต!�นต�วิของระบบประสาที่เก�ด้คุวิามร" 'ส*ก และอาจมพัฤต�กรรมตอบสนองต�อ

ส��งเร'าด้�งกล�าวิได้' ส��งเร'าซึ*�งอาจเป0นส��งเร'าภายในหร!อภายนอกกAได้' เช�น การมองเหAนภาพัต�างๆ ที่�มขนาด้ต�างก�น หร!อขนาด้เที่�าก�น แต�มระยะใกล'ไกลต�างก�น ที่2าให'ตาร�บส�มผู้�สภาพัแตกต�างก�น

ประสาที่ร�บส�มผู้�ส ประสาที่ร�บส�มผู้�สม 2 ประเภที่ รวิม 8

ที่างคุ!อ อวิ�ยวิะร�บส�มผู้�สภายนอก ม 5 ที่าง ได้'แก�1) ที่างตา เรยกวิ�า จ�กษ�ส�มผู้�ส ในการร�บคุล!�นแสงระด้�บ

ต�างๆ ที่�%งคุล!�นส�%นและคุล!�นยาวิ2) ที่างห" เรยกวิ�า โสตส�มผู้�ส ในการร�บคุล!�นเสยงที่�ม

คุวิามถื�ระด้�บต�างๆ ที่�%งคุล!�นคุวิามถื�ส"งและคุล!�นคุวิามถื�ต2�า3) ที่างล�%น เรยกวิ�า ช�วิหาส�มผู้�ส ในการร�บรสขม หวิาน

เปร%ยวิและเคุAม4) ที่างจม"ก เรยกวิ�า ฆ่านส�มผู้�ส ในการร�บกล��นเคุร!�อง

เที่ศึ กล��นด้อกไม' กล��นผู้ลไม' กล��นยาง กล��นเหมAน และ กล��นไหม'5) ที่างผู้�วิหน�ง เรยกวิ�า กายส�มผู้�ส ในการร�บคุวิามร" 'ส*ก

เยAน ร'อน อ�อน แขAง คุ�น และปวิด้แสบปวิด้ร'อนอวิ�ยวิะร�บส�มผู้�สภายในม 3 ที่าง ได้'แก�

6) ที่างกล'ามเน!%อ เรยกวิ�า กล'ามเน!%อส�มผู้�ส ในการเคุล!�อนไหวิของร�างการ จะร" 'ส*กที่�กล'ามเน!%อ

7) ที่างช�องห"ด้'านใน เรยกวิ�า ส�มผู้�สการที่รงต�วิ ในการที่รงต�วิของมน�ษย-

8) ที่างใจ เรยกวิ�า ส�มผู้�สด้'วิยใจหร!อธรรมารมณ- ในการร�บคุวิามร" 'ส*กวิ�า ส�ขหร!อที่�กข-

สร�ป การส�มผู้�ส หมายถื*งกระบวินการกระต�'นกระแสประสาที่ในร�างการให'ต!�นต�วิ ที่างห" ตา จม"ก ล�%น ผู้�วิหน�ง และใจ ถื'าการร�บส�มผู้�สมอวิ�ยวิะร�บส�มผู้�สสมบ"รณ- จะช�วิยให'การร�บส�มผู้�สสมบ"รณ-และถื"กต'อง ในที่างตรงข'าม ถื'าอวิ�ยวิะร�บส�มผู้�สไม�สมบ"รณ- อาจจะที่2าให'การร�บส�มผู้�สไม�สมบ"รณ-และไม�ถื"กต'องได้'

1.2 ก�รื่รื่�บุรื่.� (Perception)

การร�บร" 'ถื!อวิ�าเป0นจ�ด้เร��มต'นของการเก�ด้พัฤต�กรรมของมน�ษย- ในชวิ�ตประจ2าวิ�นมน�ษย- จะพับเหAนเพั!�อนมน�ษย- หร!อ คุน และ“ ”

ส��งแวิด้ล'อมต�างๆ ที่�%งที่�มชวิ�ตและไม�มชวิ�ต มน�ษย-จะใช'จ�ตส2าน*ก ในการส�มผู้�สโด้ยผู้�านประสาที่ส�มผู้�ส (ตา ห" จม"ก ล�%น ผู้�วิหน�ง และใจ) ด้�งที่�ได้'กล�าวิมาแล'วิ กลายเป0นภาพัของปรากฏิการณ-ซึ*�งต'องมการแปลคุวิามหมายจ*งจะก�อให'เก�ด้การร�บร" ' คุวิามหมายของการร�บร" ' ได้'มน�กวิ�ชาการให'คุวิามหมายของการร�บร" 'ไวิ' ด้�งน%

วิอร-ที่แมนและลอพัต�ส การร�บร" ' หมายถื*งกระบวินการตคุวิามหมายโด้ยสมองในส��งที่�ได้'ส�มผู้�ส

ช�ยพัร วิ�ชชาวิ�ธ กล�าวิวิ�า การร�บร" ' หมายถื*งกระบวินการตคุวิามส��งที่�เหAน ส��งที่�ได้'ย�น และส��งที่�ร" 'ส*กด้'วิยประสาที่ส�มผู้�สสรื่&ป ก�รื่รื่�บุรื่.� หม�ยถึ4งกรื่ะบุวนำก�รื่แปลคำว�มหม�ยในำส� งที่� ได�ส�มผ�ส โดยใชี�รื่ะบุบุปรื่ะส�ที่และสมอง

1.2.1 การร�บร" 'ที่างส�งคุมการร�บร" 'ที่างส�งคุมเป0นกระบวินการที่�จะเรยนร" 'และเข'าใจ

เพั!�อนมน�ษย-ตามแนวิคุ�ด้ของ บารอน บางกรณเราร" 'จ�กก�นโด้ยจ2าหน'าได้' แต�อาจจะไม�ร" 'จ�กช!�อ หร!อร" 'จ�กช!�อแล'วิ แต�กAอาจจะย�งไม�ร" 'จ�กใจ การที่�บ�คุคุลจะคุบก�นอาจจะต'องด้"ใบหน'าก�อน ด้�งคุ2ากล�าวิ�า คุบคุนให'ด้"หน'า “ ”

หร!อถื'าจะพั�จารณาที่�ล�กษณะ ป3ญจล�กษณ-หร!อ โหงวิเฮั'ง กAจะมข'อม"ลให'พั�จารณาได้'มากข*%น

ในการร�บร" 'และการร�บร" 'ที่างส�งคุม ย�อมจะต'องผู้�านระบบประสาที่และสมอง ตามกระบวินการของจ�ตส2าน*ก การคุ�ด้ คุวิามเช!�อ และประสบการณ-หร!อประมวิลคุวิามร" ' ตามแนวิคุ�ด้ของ อร�ณ ร�กธรรม ประกอบก�นเป0นข'อม"ล และสาเหต�ในการแสด้งออกเป0นพัฤต�กรรมของมน�ษย- ซึ*�งอาจจะถื"กต'องตามกฎีเกณฑ์-ของส�งคุมหร!อไม�กAได้' และอาจจะสอด้คุล'องก�บคุวิามคุาด้หวิ�งของผู้"'อ!�น ตามน�ยเด้ยวิก�บที่�กล�าวิมาแล'วิด้'วิยหร!อไม�กAได้'

1.2.3 ธรรมชาต�ของการร�บร" '

การร�บร" 'ของบ�คุคุลเป0นไปโด้ยธรรมชาต�ตามระบบที่างสรรวิ�ที่ยาซึ*�งมจ�ด้ที่�น�าสนใจ ด้�งน%

1) หล�กการเล!อกส��งที่�จะร�บร" ' เน!�องจากส��งแวิด้ล'อมมจ2านวินมากเก�นกวิ�าคุวิามสามารถืของมน�ษย-ที่�จะร�บร" 'ได้' ด้�งน�%นมน�ษย-จ*งเล!อกร�บร" 'เฉพัาะส��งแวิด้ล'อมที่�เก�ยวิข'อง หร!อจ�ด้วิ�าเป0นส��งเร'าที่�มล�กษณะเด้�น แปลก ใหญ� น�าสนใจ และสอด้คุล'องก�บคุวิามต'องการของตน

2) หล�กการจ�ด้หมวิด้หม"�ของการร�บร" ' ก�อนที่�มน�ษย-จะร�บร" 'ส��งเร'าใด้น�%น จะต'องจ�ด้ระเบยนของส��งเร'าเข'าเป0นหมวิด้หม"�

1.2.4 การร�บร" 'ปรากฏิการณ-พั�เศึษตามปกต�การร�บร" 'จะใช'ประสาที่ส�มผู้�ส เช�น ตา ห" จม"ก ล�%น

ผู้�วิหน�ง และใจ เพั!�อร�บร" 'ส��งเร'าต�างๆ โด้ยผู้�านกระบวินการแปลคุวิามหมาย ที่2าให'เก�ด้การร�บร" 'ข*%น แต�มการร�บร" 'ปรากฏิการณ-พั�เศึษ ที่�ม�ได้'อาศึ�ยประสาที่ส�มผู้�สตามปกต�กAอาจร�บร" 'ได้' 4 ล�กษณะ คุ!อ

1) โที่รจ�ต เป0นวิ�ธการที่2าจ�ตให'สงบน��ง กAอาจสามารถืล�วิงร" 'หร!อที่ราบคุวิามน*กคุ�ด้ของผู้"'อ!�นได้' เช�น เจ'าส2าน�กเข'าที่รงบางส2าน�ก ขณะที่�ก2าล�งเข'าพั�ธอาจช%ไปที่�บ�คุคุลใด้บ�คุคุลหน*�งวิ�า ร" 'ที่�นนะ อย�ามา”

ลองด้นะจะบอกให'”2) ประสาที่ที่�พัย- เป0นวิ�ธการที่2าจ�ตให'สงบน��งกAสามารถื

ล�วิงร" 'หร!อที่ราบเหต�การณ-ต�างๆ ได้' เช�น บอกได้'วิ�า รถืที่�หายน�%น ขณะน%ถื"กแยกช�%นส�วินหร!อย�ง หร!อถื"กส�งข'ามชายแด้นไปหร!อย�ง เป0นต'น

3) การร" 'ล�วิงหน'า เป0นวิ�ธการที่2าจ�ตให'สงบน��งกAสามารถืที่ราบเหต�การณ-ที่�อาจจะเก�ด้ในอนาคุตได้' เช�น บอกได้'วิ�า ในอนาคุต 1

ปDข'างหน'า ที่�านจะได้'ไปต�างประเที่ศึหร!อไม�4) การใช'อ2านาจพัล�งจ�ตสร'างปาฏิ�หาร�ย-ได้' เป0นวิ�ธการที่2า

จ�ตให'สงบน��ง แล'วิรวิมพัล�งจ�ตใช'ประโยชน-ในที่างใด้ที่างหน*�งได้' เช�น บ�งคุ�บพัล�งจ�ตใช'กระด้าษต�ด้ตะเกยบ (ไม') ให'ขาด้ได้' หร!อล�ยไฟด้'วิยเที่'าเปล�าได้' เป0นต'น

จากธรรมชาต�ของการร�บร" ' ที่2าให'มน�ษย-เล!อกส��งที่�จะร�บร" ' จ�ด้หมวิด้ของการร�บร" ' เพั!�อให'ง�ายต�อการร�บร" ' และมน�ษย-จะปร�บต�วิเพั!�อการ

ยอมร�บคุวิามคุงที่�ของการร�บร" ' และการปร�บต�วิให'เข'าก�บสถืานการณ-ของการเก�ด้ภาพัลวิงตา และอาจน2าคุวิามร" 'เก�ยวิก�บการเก�ด้ภาพัลวิงตาและการร�บร" 'ในปรากฏิการณ-พั�เศึษไปใช'ในการพั�ฒนาการปฏิ�บ�ต�งาน และพั�ฒนาการด้2าเน�นชวิ�ตได้'

อย�างไรกAตาม ในส�งคุมป3จจ�บ�นม�กสร'างภาพัลวิงตาไวิ'นอกเหน!อจากภาพัที่างจ�ตวิ�ที่ยา เช�น การหลอกลวิง ต'มต�Xน โกง มน�ษย-ร'อยเสยง การใช'เล�ห-เหล�ยม และการจ�ด้ที่2าผู้�กชโรยหน'าในระบบราชการและธ�รก�จ เป0นต'น

1.3. ก�รื่เรื่�ยนำรื่.�การเรยนร" 'เป0นกระบวินการที่�ส2าคุ�ญของมน�ษย-ในการด้2าเน�น

ชวิ�ต และการปฏิ�บ�ต�หน'าที่�การงาน มน�ษย-จะเรยนร" 'ต� %งแต�แรกเก�ด้จนถื*งก�อนตาย เพั!�อปร�บต�วิเข'าก�บส�งคุมและส��งแวิด้ล'อม เรยนร" 'วิ�ฒนธรรม เรยนร" 'การอย"�ร �วิมก�บเพั!�อนมน�ษย- และเรยนร" 'เพั!�อให'มวิ�ชาชพัในการประกอบอาชพัเล%ยงตนเองและคุรอบคุร�วิ ตลอด้จนเรยนร" 'เพั!�อพั�ฒนาตนเองให'เจร�ญก'าวิหน'าและประสบคุวิามส�ขคุวิามส�ขในชวิ�ต

1.3.1 คุวิามหมายของการเรยนร" 'การเรยนร" ' หมายถื*งการเปล�ยนแปลงพัฤต�กรรม อ�นเน!�อง

มาจากประสบการณ- เช�น ก�อนเข'าโรงเรยนน�กเรยนย�งอ�านไม�ออกเขยนไม�ได้' หล�งจากเข'าเรยนได้'ส�กระยะหน*�งแล'วิ ปรากฏิวิ�ามพัฤต�กรรมเปล�ยนไป คุ!อสามารถือ�านออกและเขยนได้' เรยกวิ�ามการเรยนร" 'เก�ด้ข*%น

ในการเปล�ยนแปลงพัฤต�กรรมอาจพั�จารณาให'ล*กซึ*%งได้' 3 ด้'าน เรยกส�%นๆ วิ�า “KSA” หร!อ “ABC” คุ!อ

1) ด้'านคุวิามร" ' (Knowledge) หร!อปร�ย�ต� หร!อคุวิามคุ�ด้ เช�น คุวิามคุ�ด้ คุวิามเข'าใจ และคุวิามจ2า เป0นต'น

2) ด้'านที่�กษะ (Skill) หร!อปฏิ�บ�ต� หร!อพัฤต�กรรม เช�น การพั"ด้ และการเคุล!�อนไหวิ เป0นต'น

3)ด้'านคุวิามร" 'ส*ก (Affective) หร!อปร�เวิที่ เช�น เจตคุต� และคุ�าน�ยม เป0นต'น

1.3.2 กระบวินการเรยนร" ' กระบวินการเรยนร" 'ที่�ส2าคุ�ญ ได้'แก�

กระบวินการเรยนร" 'ตามแนวิคุ�ด้ของพัระพั�ที่ธองคุ-คุ!อ ฟ3ง (ส�ตมป3ญญา) จ2า (ส�ญญาป3ญญา) คุ�ด้ (จ�นตมป3ญญา) ตรวิจสอบ (ภาวินามยป3ญญา) และเก�ด้คุวิามเข'าใจแจ�มแจ'ง (วิ�ป3สสนาป3ญญา)

กระบวินการเรยนร" 'ตามแนวิคุ�ด้ของ คุรอนบาคุ คุ!อคุวิามม��งหมาย คุวิามพัร'อม สถืานการณ- แปลคุวิามหมาย ตอบสนอง ผู้ลล�พัธ- และปฏิ�ก�ร�ยาต�อคุวิามผู้�ด้หวิ�ง

กระบวินการเรยนร" 'ตามแนวิคุ�ด้ของ บล"ม คุ!อคุวิามร" ' คุวิามเข'าใจ การน2าไปใช' การวิ�เคุราะห- การส�งเคุราะห- และการประเม�นผู้ล

สร�ปวิ�าการเรยนร" 'คุ!อกระบวินการเปล�ยนแปลงพัฤต�กรรม อ�นเป0นผู้ลมาจากได้'ร�บส�มผู้�สก�บสภาพัแวิด้ล'อมหร!อสถืานการณ-

2. ม�ติ�คำว�มรื่.�ส4กมน�ษย-จะเก�ด้ม�ต�คุวิามร" 'ส*กได้'จากอารมณ- คุวิามเฉลยวิฉลาด้ที่าง

อารมณ- เจตคุต� คุวิามเช!�อ และการจ"งใจ1. อารมณ- (Emotions)

ที่�านคุงจะเคุยได้'ย�นคุ2ากล�าวิที่�วิ�า ใคุรๆ กAมอารมณ-ด้'วิยก�นที่�%ง“

น�%น อารมณ-ที่2าให'บ�คุคุลมการเปล�ยนแปลงสภาวิะที่างด้'านจ�ตใจ ในที่าง”

พั�ที่ธศึาสนาได้'ช%ให'เหAนวิ�า มน�ษย-ป�ถื�ชน หร!อบ�คุคุลธรรมด้าย�อมมร�ก โลภ โกรธ และหลง อ�นเป0นสาเหต�ของการเก�ด้ป3ญหาหร!อเก�ด้ที่�กข- หร!อเก�ด้พัฤต�กรรมต�างๆ นานา คำว�มหม�ยของอ�รื่มณ) น�กจ�ตวิ�ที่ยาได้'ให'คุวิามหมายของอารมณ-ไวิ'ด้�งน%

เจอร-ส�ลด้- (Jersild) ได้'กล�าวิวิ�า อารมณ-คุ!อ สภาวิะที่�อ�นที่รย-ถื"กระที่2าจากส��งใด้ส��งหน*�ง

เคุรที่ซึ และคุร�ชฟTลด้- (Kretchs & Crutchfield) ได้'กล�าวิวิ�า อารมณ-คุ!อ สภาวิะคุวิามต*งเคุรยด้ ซึ*�งที่2าให'อ�นที่รย-พัร'อมที่�จะแสด้งออกเพั!�อสนองคุวิามต'องการของตน

ฮั�ลการ-ด้ (Hilgard) ได้'กล�าวิวิ�า อารมณ-คุ!อ สภาวิะของร�างกายที่�มคุวิามร" 'ส*กเก�ด้ข*%น ซึ*�งอาจจะร�นแรงหร!อไม�ร�นแรงกAได้'

สร�ป อารมณ- หมายถื*งสภาวิะที่�ร �างการและจ�ตใจถื"กกระต'นที่างส��งใด้ส��งหน*�ง ที่2าให'เก�ด้พัฤต�กรรมที่�เปล�ยนไปจากล�กษณะปกต�

ก�รื่เก�ดอ�รื่มณ)บ�คุคุลอาจเก�ด้อารมณ-ได้'จากสาเหต�ด้�งต�อไปน%

1) คุวิามต'องการ เช�น บ�คุคุลต'องการคุวิามปลอด้ภ�ยเม!�อบ�คุคุลเก�ด้คุวิามไม�ปลอด้ภ�ยข*%น กAเก�ด้อารมณ-กล�วิข*%นมาได้'

2) แรงจ"งใจ เช�น น�กเรยนเม!�อได้'ร�บคุ2าชมเชยจากคุร"กAจะเก�ด้อารมณ-พัอใจ เป0นต'น

3) คุวิามปรารถืนา เช�น น�กกฬาต'องการชนะ ถื'าแพั'กAเก�ด้อารมณ-โกรธ

4) เปBาหมาย เช�น น�กศึ*กษาก2าล�งจะไปสอบ ปรากฏิวิ�าการจราจรต�ด้ข�ด้ ที่2าให'เก�ด้อารมณ-โกรธได้'

5) ปมด้'อยและปมเด้�น เช�น มใคุรพั"ด้ถื*งปมเด้�นของที่�านที่�านอาจจะด้ ในที่างตรงข'าม ถื'ามใคุรพั"ด้ถื*งปมด้'อยของที่�านที่�านอาจจะไม�พัอใจได้'ปรื่ะเภที่ของอ�รื่มณ) เคุรช และคุร�ชฟTลด้- ได้'จ2าแนกอารมณ-ของบ�คุคุลได้' 6 ชน�ด้ คุ!อ

1) อารมณ-พั!%นฐาน ได้'แก� อารมณ-ร�าเร�ง โกรธ และกล�วิ2) อารมณ-ที่�เก�ด้จากการส�มผู้�สโด้ยตรง ได้'แก� อารมณ-

พัอใจ ไม�พัอใจ อารมณ-ต�ด้กาย และอารมณ-ผู้สม 3) อารมณ-ที่�เก�ด้จาการประเม�นตนเอง ได้'แก� อารมณ-

ละอาย ภาคุภ"ม�ใจ ส2าน*กผู้�ด้ และผู้�ด้หวิ�ง4) อารมณ-ที่�เก�ยวิข'องก�บบ�คุคุลอ!�น ได้'แก� อารมณ-ร�ก

เกลยด้ อ�จฉา ร�ษยา สงสาร ห*ง และอารมณ-ร�วิม5) อารมณ-ส�นที่รยภาพั ได้'แก� อารมณ-ขบข�น ห�วิเราะ ตลก

ซึาบซึ*%ง ตร*งใจ และสนเที่�ห-6) อารมณ-ช��วิแล�น ได้'แก� อารมณ-คุร*%มอกคุร*%มใจ ร" 'ส*ก

เป0นส�ข ด้ใจ ร" 'ส*กเบ�กบานใจ อ��มเอมใจ ห�อเห�ยวิ บด้บ*%ง หง�ด้หง�ด้ เสยใจ

อารมณ-มผู้ลกระที่บต�อพัฤต�กรรมมน�ษย- ถื'ามน�ษย-มอารมณ-ด้จะแสด้งพัฤต�กรรมเช�งบวิก และเป0นพัฤต�กรรมสร'างสรรคุ- ในที่างตรงข'าม ถื'ามน�ษย-มอารมณ-ไม�ด้ อาจจะแสด้งพัฤต�กรรมในที่างก'าวิร'าวิ และที่2าลายได้'คำว�มเฉล�ยวฉล�ดที่�งอ�รื่มณ) (Emotional Quotient)

“คุวิามฉลาด้ที่างอารมณ- หร!อ” Emotional Intelligence

หมายถื*งคำว�มส�ม�รื่ถึของบุ&คำคำลที่� จะติรื่ะหนำ�กถึ4งคำว�มรื่.�ส4ก ของอ�รื่มณ)ตินำเองและของผ.�อ� นำส�ม�รื่ถึคำวบุคำ&มอ�รื่มณ)ตินำเองได�ส�ม�รื่ถึรื่อคำอยก�รื่ติอบุสนำองคำว�มติ�องก�รื่ของตินำเองได�อย��งเหม�ะสมถึ.กก�ลเที่ศะ ส�ม�รื่ถึให�ก��ล�งใจตินำเองในำก�รื่เผชี�ญป?ญห�อ&ปสรื่รื่คำข�อข�ดแย�งติ��งๆได�อย��งไม�คำ�บุข�องใจ รื่.�จ�กขจ�ดคำว�มเคำรื่�ยดที่� จะข�ดขว�งคำ�ดรื่�เรื่� มสรื่��งสรื่รื่คำ )อ�นำม�คำ��ของตินำ ส�ม�รื่ถึที่��ง�นำรื่�วมก�บุผ.�อ� นำที่�#งในำฐ�นำะผ.�นำ��และผ.�ติ�มได�อย��งม�คำว�มส&ขจนำปรื่ะสบุคำว�มส��เรื่8จในำก�รื่เรื่�ยนำในำอ�ชี�พื้ ติลอดจนำปรื่ะสบุคำว�มส��เรื่8จในำชี�ว�ติ คุนที่�ม EQ ส"ง จะเป0นคุนที่�มคุวิามเข'าใจตนเองด้ ร" 'เที่�าที่�นอารมณ-ของตน ร" 'จ�ด้เด้�นจ�ด้ด้'อยของตนมคุวิามสามารถืในการคุวิบคุ�ม และจ�ด้การก�บอารมณ-ต�วิเองได้'มคุวิามเข'าใจผู้"'อ!�นสามารถืเอาใจเขามาใส�ใจเราได้'สามารถืแสด้งอารมณ-ต�อผู้"'อ!�นได้'อย�างเหมาะสม มคุวิามสามารถืในการแก'ไขข'อข�ด้แย'งได้'ด้มคุวิามสามารถืในการสร'างส�มพั�นธภาพัก�บคุนรอบข'างได้' มมน�ษยส�มพั�นธ-ที่�ด้ มองโลกในแง�ด้สามารถืจ"งใจและให'ก2าล�งใจตนเองได้'มเปBาหมายในชวิ�ตและมแรงจ"งใจที่�จะด้2าเน�นชวิ�ตไปให'ถื*งเปBาหมาย ที่�วิางไวิ'ได้'

องคำ)ปรื่ะกอบุของ EQ

โกลแมน (Golemon, 1998) ได้'จ2าแนก EQ ออกเป0น 2

สมรรถืนะใหญ� ๆ คุ!อ 1. สมรรถืนะส�วินบ�คุคุล 2. สมรรถืนะด้'านส�งคุม

1. สมรื่รื่ถึนำะส�วนำบุ&คำคำล เป0นคุวิามสามารถืในการบร�หารจ�ด้การก�บตนเองได้'อย�างด้ประกอบด้'วิย

1.1 การตระหน�กร" 'ตนเอง (Self-awareness) ประกอบด้'วิยการร" 'เที่�าที่�นอารมณ-ของตนเองร" 'ถื*งสาเหต�ที่�ที่2าให'เก�ด้ คุวิามร" 'ส*กน�%น ๆ และคุาด้คุะแนผู้ลที่�จะเก�ด้ตามมาได้'สามารถืจ�ด้การก�บคุวิามร" 'ส*กภายในตนเองได้' มคุวิามม��นใจตนเอง เช!�อม��นในคุวิามสามารถืและคุวิามมคุ�ณคุ�าของคุน ประเม�นตนเองได้'ตามคุวิามเป0นจร�ง 1.2 คุวิามสามารถืในการคุวิบคุ�มตนเอง (Self-

regulation) คุ!อ การคุวิบคุ�มอารมณ-ตนเองจ�ด้การก�บคุวิามโกรธ คุวิามฉ�นเฉยวิต�างๆได้'มคุวิามสามารถืในการปร�บต�วิจ�ด้การก�บคุวิามเปล�ยนแปลงต�างๆที่�เก�ด้ข*%นได้'เปTด้ใจกวิ'างก�บคุวิาม คุ�ด้และข'อม"ลใหม� ๆ อย�างมคุวิามส�ข 1.3 คุวิามสามารถืสร'างแรงจ"งใจตนเองได้' (Motivation

oneself)  หมายถื*ง มแรงจ"งใจใฝัEส�มฤที่ธ�Iที่�จะกระที่2าภารก�จ ต�าง ๆ ให'บรรล�วิ�ตถื�ประสงคุ- สามารถืเผู้ช�ญป3ญหาและอ�ปสรรคุได้'อย�างไม�ย�อที่'อจนบรรล�เปBาหมาย มคุวิามคุ�ด้ร�เร��ม และพัร'อมที่�จะปฏิ�บ�ต�ตามที่�โอกาสจะอ2านวิย 2. สมรื่รื่ถึนำะที่�งด��นำส�งคำม เป0นการสร'างและร�กษาคุวิามส�มพั�นธ-อ�นด้ก�บผู้"'อ!�น ประกอบด้'วิย 2.1 การเอาใจเขามาใส�ใจเรา (em-pathy) หมายถื*ง การตระหน�กร" 'ถื*งคุวิามร" 'ส*กคุวิามต'องการของผู้"'อ!�น มคุวิามเข'าใจผู้"'อ!�น และสามารถืตอบสนองคุวิามต'องการของผู้"'อ!�นได้'เป0นอย�างด้ 2.2 มที่�กษะด้'านมน�ษยส�มพันธ- ประกอบด้'วิย คุวิามสามารถืในการโน'มน'าวิจ"งใจบ�คุคุลได้'อย�างน��มนวิล ถื"กที่�ศึที่าง มการส!�อคุวิามหมายที่�ด้ช�ด้เจนถื"กต'องน�าเช!�อถื!อสามารถืกระต�'นให'เก�ด้การเปล�ยนแปลงในที่างที่�ด้ได้'สามารถืบร�หารคุวิาม ข�ด้แย'งได้'ด้หาที่างย�ต�ข'อข�ด้แย'งได้'อย�างเหมาะสมสร'างสายส�มพั�นธ-ในการที่2างานเป0นที่มเพั!�อปฏิ�บ�ต�ภารก�จให'บรรล�เปBาหมายได้'เพั!�อให'เก�ด้คุวิามเข'าใจช�ด้เจน

สรื่&ปได�ว��ล�กษณะของผ.�ที่� ม�คำว�มฉล�ดที่�งอ�รื่มณ)ส.งคำวรื่ม�ล�กษณะด�งนำ�#

เป0นคุนที่�มวิ�ฒ�ภาวิะที่างอารมณ-มการต�ด้ส�นใจที่�ด้สามารถืคุวิบคุ�มตนเองได้'มคุวิามอด้ที่น อด้กล�%นไม�ห�นห�นพัล�นแล�นสามารถืที่นต�อคุวิามผู้�ด้หวิ�งได้'มคุวิามสมารถืเข'าใจอารมณ-และคุวิามร" 'ส*กของคุนอ!�นมคุวิามเข'าใจสถืานการณ-ที่างส�งคุมไม�ย�อที่'อหร!อยอมแพั'ง�ายๆมพัล�งใจที่�จะฝัEาฟ3นต�อส"'ก�บป3ญหาชวิ�ตได้'สามารถืจ�ด้การคุวิามเคุรยด้ได้' ไม�ปล�อยให'คุวิามเคุรยด้เกาะก�ม

จ�ตใจ จนที่2าอะไรไม�ถื"กล�กษณะนำ�ส�ย 10 ปรื่ะก�รื่ ของผ.�ที่� ม�รื่ะด�บุคำ&ณภ�พื้ที่�งอ�รื่มณ)ส.ง

1.ร�บร" 'อารมณ-ของตนเองมากกวิ�าจะกล�าวิโที่ษผู้"'อ!�นเช�นพั"ด้วิ�า“ฉ�นร" 'ส*กที่นไม�ได้'” แที่น น�เป0นเร!�องเหลวิไหล“ ”

“ฉ�นร" 'ส*กเสยใจมา แที่น คุ�ณน�เป0นคุนไม�ได้'เร!�องจร�งๆ” ”

“ฉ�นร" 'ส*กกล�วิ แที่น คุ�ณข�บรถืเรAวิอย�างก�บคุนโง�” ”

2. สามารถืแยกแยะ ระหวิ�างคุวิามคุ�ด้และคุวิามร" 'ส*กได้'เช�นคุวิามคุ�ด้ ฉ�นร" 'ส*กคุล'ายก�บวิ�า ฉ�นร" 'ส*กราวิก�บวิ�า ฉ�นร" 'ส*ก“ ” “ ” “

วิ�า”คุวิามร" 'ส*ก ฉ�นร" 'ส*ก“ ”

3. มคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อคุวิามร" 'ส*กของตนเอง ไม�ด้ที่ษโน�น โที่ษน�เช�น

“ฉ�นร" 'ส*กอ�จฉา แที่น คุ�ณที่2าให'ฉ�นร" 'ส*กอ�จฉา” “ ”

4. ร" 'จ�กใช'คุวิามร" 'ส*กเพั!�อช�วิยต�ด้ส�นใจเช�น“ฉ�นจะร" 'ส*กอย�างไรถื'าที่2าส��งน% แที่น ฉ�นจะร" 'ส*กอย�างไรถื'าฉ�น” ”

ไม�ที่2า”

5. น�บถื!อในคุวิามร" 'ส*กของผู้"'อ!�น เช�น“คุ�ณร" 'ส*กอย�างไรถื'าฉ�นที่2าส��งน% แที่นคุ�ณจะร" 'ส*กอย�างไรถื'าฉ�น”

ไม�ที่2าส��งน%”6.เม!�อถื"กกระต�'นให'โกรธ จะสามารถืคุวิบคุ�มจ�ตใจไม�ให'โกรธได้' และ

สามารถืแปรคุวิามโกรธให'เป0นพัล�งสร'างสรรคุ-ได้'7.เข'าใจ เหAนอกเหAนใจ และยอมร�บในคุวิามร" 'ส*กของผู้"'อ!�น 8.ร" 'จ�กฝั?กหาคุ�ณคุ�าในที่างบวิก จากอารมณ-ในที่างลบ เช�น ถืาม

ตนเองวิ�า “ฉ�นร" 'ส*กอย�างไร หร!อ อะไรจะที่2าให'ฉ�นร" 'ส*กด้ข*%น” “ ”

9.ไม�ชอบแนะน2า ส� �ง คุวิบคุ�ม วิ�พัากวิ�จารณ- ต�ด้ส�นหร!อส��งสอนผู้"'อ!�น เพัราะเข'าใจด้วิ�า ผู้"'ที่�ได้'ร�บ การกระที่2าด้�งกล�าวิจะร" 'ส*กไม�ด้ อย�างไร

10. หลกเล�ยงการประที่ะอารมณ-ก�บคุนที่�ไม�ยอมร�บ หร!อไม�เคุารพัคุวิามร" 'ส*กของผู้"'อ!�นแนำวที่�งก�รื่พื้�ฒนำ� EQ.         

เพั!�อให'การศึ*กษาสามารถืพั�ฒนาที่ร�พัยากรมน�ษย-ให'เป0นบ�คุคุลที่�มคุ�ณภาพัตามที่�ส�งคุมปรารถืนา คุ!อ เป0นคุนเก�ง ด้ และมคุวิามส�ขสามารถืที่2างานร�วิมก�บผู้"'อ!�นได้'กระบวินการจ�ด้การศึ*กษาต'องปร�บเปล�ยนวิ�ธการเรยนการสอนใหม�แที่นที่�จะ ม��งเน'นพั�ฒนา IQ เพัยงด้'านเด้ยวิ คุวิามต'องมการพั�ฒนา EQ คุวิบคุ"�ไปด้'วิย ซึ*�งจะที่2าได้'โด้ย 1. ฝั?กให'เด้Aกร" 'จ�กคุ�ณคุ�าของตนตามคุวิามเป0นจร�ง ให'มองตนเองในแง�ด้ ร" 'ส*กด้ต�อชวิ�ต สามารถืช!�นชมต�วิเองได้' ฝั?กส2ารวิจอารมณ-ต�วิเอง หาสาเหต�ของอารมณ- เข'าใจตนเองและเข'าใจคุวิามร" 'ส*กของผู้"'อ!�น 2. ร" 'จ�กแยกแยะอารมณ-ของตนวิ�าอารมณ-ใด้ด้อารมณ-ใด้ไม�ด้ถื'าไม�สามารถืคุวิบคุ�มอารมณ-ต�วิเองได้'ผู้ลที่�เก�ด้ข*%น จะส�งผู้ลกระที่บถื*งต�วิเองและผู้"'อ!�นอย�างไร จะใช'การส!�อสารอย�างไรให'ผู้"'อ!�นเข'าใจตนเอง และเก�ด้ผู้ลด้ก�บการที่2างานร�วิมก�น และการแสด้งออกได้'อย�างเหมาะสมก�บบ�คุคุล สถืานที่� เวิลา และสถืานการณ- ร" 'จ�กระบายอารมณ-ได้'อย�างเหมาะสม สามารถืที่�จะอด้ที่น รอคุอยและแสด้งพัฤต�กรรมที่�เหมาะสมได้'อย�างด้

3. ฝั?กคุวิามสามารถืในการหย��งร" 'อารมณ-ของผู้"'อ!�นสามารถืร�บร" 'อารมณ-และคุวิามร" 'ส*กของผู้"'อ!�นได้'จนที่2าให'เก�ด้คุวิาม เหAนอกเหAนใจ เข'าใจผู้"'อ!�น ฝั?กการส�งเกต และการตรวิจสอบอารมณ-อย"�เสมอ 4. ฝั?กการสร'างแรงจ"งใจให'เก�ด้ข*%นก�บตนเอง ที่�%งแรงจ"งใฝัEส�มฤที่ธ�I (achievement motive) และ แรงจ"งใจใฝัEส�มพั�นธ- (affiliation motive)  5. ฝั?กคุวิามมมน�ษย-ส�มพั�นธ- การแสด้งน2%าใจ เอ!%ออาที่รต�อบ�คุคุลอ!�น เหAนคุ�ณคุ�าของตนและมองเหAนคุ�ณคุ�าของผู้"'อ!�น ฝั?กให'เกยรต�ผู้"'อ!�นด้'วิยคุวิามจร�งใจ แสด้งคุวิามช!�นชอบ ช!�นชมและให'ก2าล�งใจซึ*�งก�นและก�น

สรื่&ป    คุวิามฉลาด้ที่างอารมณ- เป0นคุวิามสามารถืส�วินหน*�งของมน�ษย-ที่�เก�ยวิข'องก�บการร�บร" ' คุวิามเข'าใจ อารมณ- คุวิามร" 'ส*กของตนเองและน2าเอาพัล�งแห�งอารมณ-และคุวิามร" 'ส*กน�%นมาใช'ให'เก�ด้ประโยชน-อย�างมประส�ที่ธ�ภาพัที่2าให'เก�ด้การพั�ฒนาในด้'านต�าง ๆ รวิมถื*งคุวิามส�มพั�นธ-ระหวิ�างบ�คุคุลด้'วิย ผู้"'ที่�มคุวิามฉลาด้ที่างอารมณ-จะเป0นผู้"'ที่�มส�ขภาพัจ�ตด้ มคุวิามส�ขสามารถืเผู้ช�ญก�บคุวิามคุ�บข'องใจแก'ไขป3ญหาต�างๆได้'อย�างราบร!�น คุวิบคุ�มตนเองได้'สามารถืที่�จะรอคุอย และ ตอบสนองคุวิามต'องการได้' มส�มพั�นธภาพัที่�ด้ก�บบ�คุคุลรอบข'าง เป0นผู้"'น2าและสามารถือย"�ร �วิมก�บผู้"'อ!�นได้'อย�างมคุวิามส�ข มแรงจ"งใจใฝัEส�มฤที่ธ�I มพัล�งคุวิามสามารถืในการบร�หารจ�ด้การ และสามารถืขจ�ด้คุวิามข�ด้แย'งได้'อย�างมประส�ที่ธ�ภาพั บ�คุคุลคุวิรได้'ร�บการพั�ฒนาที่�%ง IQ และ EQ ไปพัร'อม ๆ ก�น เพั!�อให'ที่ร�พัยากรบ�คุคุลของประเที่ศึเป0นผู้"'ที่�เก�ง ด้ และมคุวิามส�ข ประสบคุวิามส2าเรAจที่�%งด้'านการเรยน การที่2างาน และประสบคุวิามส2าเรAจในชวิ�ต

เจติคำติ� คำว�มหม�ยเจติคำติ� เจตคุต� (attitude) เป0นสภาพัของจ�ตใจที่�พัร'อมจะตอบสนองต�อส��งเร'าจากภายนอก ซึ*�งเป0นวิ�ถืที่างที่�แต�ละบ�คุคุลร" 'ส*กหร!อเข'าใจจากสถืานการณ-ที่�ประสบ โด้ยแสด้งออกเป0นคุวิามร" 'ส*กวิ�าชอบหร!อไม�ชอบต�อบ�คุคุล ส��งของ หร!อสถืานการณ- ได้'มผู้"'ให'คุวิามหมายและแสด้งคุวิามคุ�ด้เหAนเก�ยวิก�บเจตคุต�ไวิ'มากมาย ด้�งน%

ส�ชาต� ประส�ที่ธ�Iร �ฐส�นธ�- (2537, 99) กล�าวิวิ�า เจตคุต�เป0นคุวิามร" 'ส*กน*กคุ�ด้ของบ�คุคุล ในเร!�องใด้เร!�องหน*�ง ซึ*�งจะแสด้งออกให'เหAนได้'จากคุ2าพั"ด้หร!อพัฤต�กรรม คุนแต�ละคุนม เจตคุต�ต�อส��งใด้ส��งหน*�งมากน'อยแตกต�างก�น

ไอเคุน (Aiken 1985, 290) กล�าวิวิ�า เจตคุต� หมายถื*ง คุวิามโน'มเอยงที่�เก�ด้ข*%นจากการเรยนร" ' ในการตอบสนองเช�งบวิกหร!อเช�งลบต�อวิ�ตถื�ที่�แน�นอน สถืานการณ- สถืาบ�น ส��งของ หร!อบ�คุคุลอ!�น

โรคุ�ส (Rokeach 1986, 112) กล�าวิวิ�า เจตคุต�เป0นการผู้สมผู้สาน จ�ด้ระเบยบ คุวิามเช!�อที่�มต�อส��งใด้ส��งหน*�ง ผู้ลรวิมของคุวิามเช!�อน%จะเป0นต�วิก2าหนด้แนวิโน'มที่�จะมปฏิ�ก�ร�ยาตอบสนองในล�กษณะชอบหร!อไม�ชอบ จากคุวิามหมายที่�กล�าวิมาพัอสร�ปได้'วิ�า เจตคุต�เป0นคุวิามร" 'ส*กที่�เป0นแนวิโน'มการแสด้งออกของบ�คุคุลต�อเร!�องใด้เร!�องหน*�ง ซึ*�งอาจมที่�%งที่างบวิกและที่างลบ มากหร!อน'อย ชอบหร!อไม�ชอบ เจตคุต�จะเก�ด้ได้'ข*%นอย"�ก�บประสบการณ-เด้�มของแต�ละบ�คุคุลซึ*�งจะแตกต�างก�นไป อ�นเป0นผู้ลเก�ยวิเน!�องก�บการเรยนร" ' การเล%ยงด้"ของคุรอบคุร�วิ ส��งแวิด้ล'อม และการร�บร" 'ข'อม"ลข�าวิสารต�าง ๆ เจตคุต�ไม�ใช�ส��งที่�ม� �นคุงแน�นอนตลอด้ไป อาจม การเปล�ยนแปลงได้'

องคำ)ปรื่ะกอบุของเจติคำติ�บ�คุคุลปกต�จะต'องประกอบด้'วิยอาการคุรบ 32 ประการ เช�น

เด้ยวิก�บร"ปสามเหล�ยมต'องประกอบด้'วิย 3 ด้'าน ส2าหร�บเจตคุต�มองคุ-ประกอบอย"� 3 ประการ ซึ*�งประกอบก�นเป0นเจตคุต�ของบ�คุคุลด้�งต�อไปน%

1. ด้'านคุวิามร" 'ส*ก การที่�บ�คุคุลจะมเจตคุต�อย�างไร เช�น ชอบ หร!อไม�ชอบ อะไรกAตาม จะต'องข*%นอย"�ก�บป3จจ�ยหร!อองคุ-ประกอบที่�ส2าคุ�ญที่�ส�ด้ คุ!อคุวิามร" 'ส*ก เพัราะคุวิามร" 'ส*กจะบ�งช%วิ�าชอบหร!อไม�ชอบ เช�น คุวิามร" 'ส*กชอบเป0นคุร" หร!อไม�ชอบเป0นคุร" เป0นต'น

2. ด้'านคุวิามร" ' บ�คุคุลจะมเจตคุต�อย�างไรจะต'องอาศึ�ยคุวิามร" 'หร!อประสบการณ- วิ�าเคุยร" 'จ�กหร!อเคุยร�บร" 'มาก�อน ม�ฉะน�%นบ�คุคุลไม�อาจจะก2าหนด้คุวิามร" 'ส*ก หร!อที่�าที่วิ�าชอบหร!อไม�ชอบได้' เช�น บ�คุคุลที่�จะบอก

วิ�าชอบเป0นคุร"หร!อไม�ชอบเป0นคุร"น�%น จะต'องที่ราบเสยก�อนวิ�า คุร"มบที่บาที่อย�างไร มรายได้'เที่�าไร และจะก'าวิหน'าเพัยงใด้ ม�ฉะน�%นไม�อาจบอกถื*งเจตคุต�ของตนได้'

3. ด้'านพัฤต�กรรม บ�คุคุลจะมเจตคุต�อย�างไร ให'ส�งเกตจากกระที่2าหร!อพัฤต�กรรม ถื*งแม'วิ�าพัฤต�กรรมจะเป0นองคุ-ประกอบส2าคุ�ญของเจตคุต� แต�ย�งมคุวิามส2าคุ�ญน'อยกวิ�าคุวิามร" 'ส*ก เพัราะในบางคุร�%งบ�คุคุลกระที่2าไปโด้ยข�ด้ก�บคุวิามร" 'ส*ก เช�น ยกม!อไหวิ'และกล�าวิคุ2าสวิ�สด้แต�ในคุวิามร" 'ส*กจร�งๆ น�%น อาจม�ได้'เล!�อมใสศึร�ที่ธาเลยกAได้' เจตคุต�มผู้ลกระที่บต�อพัฤต�กรรมมน�ษย- ถื'ามน�ษย-มเจตคุต�เช�งบวิกจะแสด้งพัฤต�กรรมเช�งสร'างสรรคุ- ในที่างตรงข'าม ถื'ามน�ษย-มเจตคุต�เช�งลง อาจจะแสด้งพัฤต�กรรมก'าวิร'าวิและที่2าลายได้'

คำว�มเชี� อ คำว�มหม�ยของคำว�มเชี� อ โรคุช(M. Rokeach) ได้'อธ�บายคุวิามหมายของคุวิามเช!�อวิ�า หมายถื*ง คุวิามคุ�ด้ใด้ๆ ที่�เป0นไปได้' หร!อแน�ใจเก�ยวิก�บการมอย"� การ“

เป0นอย"� ซึ*�งเป0นส��งที่�คุวิรที่2าหร!อไม�คุวิรที่2า ที่�%งน%เป0นป3จจ�ยที่�ที่2าให'คุนแสด้งพัฤต�กรรมตามคุวิามเช!�อน�%น”

ที่�ศึนย- ที่านตวิณ�ช (2523) กล�าวิวิ�า คุวิามเช!�อคุ!อการยอ“

ชมร�บน�บถื!อวิ�าเป0นคุวิามจร�ง หร!อมอย"�จร�ง การยอมร�บหร!อการย*ด้ม��นน% อาจมหล�กฐานเพัยงพัอที่�จะพั�ส"จน-ได้' หร!ออาจไม�มหล�กฐานที่�จะพั�ส"จน-ส��งน�%นให'เหAนจร�งได้'”

ส�นที่ร โคุม�น (2539) กล�าวิวิ�า คุวิามเช!�อเป0นคุวิามน*กคุ�ด้“

ย*ด้ถื!อ โด้ยที่�เจ'าต�วิจะร" 'ต�วิหร!อไม�กAตาม เป0นส��งที่�สามารถืจะศึ*กษาและวิ�ด้ได้'จากคุ2าพั"ด้และการกระที่2าของคุน  สถืาพัร ศึรส�จจ�ง (2533) ให'คุวิามหมายของคุวิามเช!�อไวิ'วิ�า คุวิามเช!�อหมายถื*งการยอมร�บข'อเสนออย�างใด้อย�างหน*�งวิ�าเป0นคุวิาม“

จร�ง การยอมร�บน%อาจจะเก�ด้จากสต�ป3ญญา เหต�ผู้ลหร!อศึร�ที่ธา โด้ยไม�ต'องมเหต�ผู้ลใด้ๆ รอบร�บกAได้'”

  สรื่&ปได�ว�� คุวิามเช!�อ หมายถื*ง คุวิามคุ�ด้ คุวิามเข'าใจและการยอมร�บ น�บถื!อ เช!�อม��นในส��งหน*�งส��งใด้โด้ยไม�ต'องมเหต�ผู้ลใด้มาสน�บสน�นหร!อพั�ส"จน- ที่�%งน%บางอย�างอาจมหล�กฐานอย�างเพัยงพัอที่�จะพั�ส"จน-ได้' หร!ออาจจะไม�มหล�กฐานที่�จะน2ามาใช'พั�ส"จน-ให'เหAนจร�งเก�ยวิก�บส��งน�%นกAได้'

ปรื่ะเภที่ของคำว�มเชี� อโรื่คำ�ชี (M. Rokeach) ได้'จ�ด้แบ�งประเภที่ของคุวิามเช!�อวิ�า

ม 4 ประเภที่ ได้'แก� 1. คำว�มเชี� อติ�มที่� เป5นำอย.� เป0นการเช!�อในส��งหน*�งส��งใด้วิ�า จร�ง-เที่Aจ ถื"ก-ผู้�ด้ เช!�อ คุวิามเช!�อวิ�าโลกกลม พัระอาที่�ตย-ข*%นที่างที่�ศึตะวิ�นออก เป0นต'น 2. คำว�มเชี� อเชี�งปรื่ะเม�นำคำ�� เป0นคุวิามเช!�อที่�แฝังคุวิามร" 'ส*ก รวิมที่�%งมการประเม�นในขณะเด้ยวิก�น เช�น เช!�อวิ�าบ�หร�เป0นส��งที่�เป0นอ�นตรายต�อส�ขภาพั เป0นต'น 3. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุส� งที่� คำวรื่ที่��และคำวรื่ห��ม เป0นคุวิามเช!�อวิ�าส��งใด้ที่�พั*งปรารถืนา-ไม�พั*งปรารถืนา เช�น เช!�อวิ�าเด้Aกคุวิรเคุารพัเช!�อฟ3งผู้"'ใหญ� เป0นต'น 4. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุส�เหติ& เป0นคุวิามเช!�อในสภาพัที่�ก�อให'เก�ด้ผู้ลอย�างใด้อย�างหน*�งตามมา เช�น เช!�อวิ�าการต�ด้ไม'ที่2าลายปEาที่2าให'เก�ด้คุวิามแห'งแล'ง การสร'างเข!�อนเป0นการที่2าลายส��งแวิด้ล'อมตามธรรมชาต� เป0นต'น ที่�%งน%ประเภที่ของคุวิามเช!�อตามแบบของส�งคุมไที่ย จากการศึ*กษาพับวิ�า ส�งคุมไที่ยมคุวิามเช!�อที่�หลากหลาย หากจะแบ�งประเภที่ อาจแบ�งออกได้'เป0น 7 ประเภที่ใหญ� ด้�งน% 1. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุล�ที่ธ�และศ�สนำ� เช�น เช!�อในเร!�องการที่2าสมาธ�เพั!�อร�กษาโรคุ เช!�อในพัล�งอ2านาจของพัระเจ'า เช!�อในเร!�องนรก-

สวิรรคุ- เช!�อในเร!�องบาป-บ�ญ ด้�าพั�อแม�ชาต�หน'าปากจะเที่�าร"เขAม เป0นต'น

2. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุไสยศ�สติรื่) ผ�ส�งเที่วด� และส� งศ�กด�Oส�ที่ธ�O เช�น เช!�อในเร!�องคุาถืาอาคุม การที่2าเสน�ห- การเสกตะป"เข'าที่'อง

การเสด้าะเคุราะห- เช!�อในเร!�องผู้บ'านผู้เร!อน ผู้ปอบ ผู้แม�หม'าย หร!อ เช!�อในเร!�องเคุร!�องรางของขล�ง บ�%นไฟพัญานาคุ หร!อส��งที่�มปาฏิ�หาร�ย-ต�างๆ 3. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุโหรื่�ศ�สติรื่) โหงวเฮ�ง และฮวงจ&�ย เช�น เช!�อในเร!�องของการด้"ด้วิงชะตา ด้"ลายม!อ เช!�อในเร!�องบ�คุล�กล�กษณะส�มพั�นธ-ก�บชวิ�ต หร!อส��งแวิด้ล'อมที่�ที่2างานและที่�อย"�อาศึ�ยส�มพั�นธ-การด้2าเน�นชวิ�ต 4. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุโชีคำล�งและฤกษ)ย�ม เช�น เช!�อในเร!�องของการไม�ต�ด้ผู้มในวิ�นพั�ธ การไม�เด้�นที่างไกลถื'าจ�%งจกที่�ก หร!อ การหาฤกษ-ยามส2าหร�บการที่2างานมงคุลต�างๆ 5. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุคำว�มฝ่?นำและคำ��ที่��นำ�ยฝ่?นำ เช�น เช!�อวิ�าถื'าฝั3นวิ�าเหAนง" จะได้'เน!%อคุ"� ถื'าฝั3นวิ�าฟ3นห�ก ญาต�ผู้"'ใหญ�จะเสยชวิ�ต ฝั3นเหAนคุนตาย จะเป0นการต�ออาย�

6. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุพื้�ธ�กรื่รื่มติ��งๆ เช�น การแห�นางแมวิขอฝัน การที่2าบ�ญข*%นบ'านใหม� งานบ�ญต�างๆ 7. คำว�มเชี� อเก� ยวก�บุส� งที่� คำวรื่ที่��และส� งที่� ไม�คำวรื่ที่�� เช�น ห'ามนอนห�นห�วิไปที่างที่�ศึตะวิ�นตก เอาไม'กวิาด้ตก�นชวิ�ตจะไม�เจร�ญ ก�นข'าวิเกล%ยงจานจะได้'แฟนสวิยหร!อหล�อ ห'ามปล"กต'นล��นที่ม ระก2า ไวิ'ในบ'าน ให'ปล"กต'นมะยม มคุนน�ยมชมชอบ ปล"กขน�น จะที่2าให'มผู้"'สน�บสน�นคุ2%าจ�น

ก�รื่เก�ดและก�รื่เปล� ยนำคำว�มเชี� อ 1. การเก�ด้ของคุวิามเช!�อ คุวิามเช!�ออาจจะเก�ด้ได้'จากหลายป3จจ�ย ด้�งน% 1.1 เก�ด้จากประสบการณ-ตรง เป0นคุวิามเช!�อที่�บ�คุคุลได้'ประสบมาด้'วิยตนเอง อาจจะด้'วิยคุวิามบ�งเอ�ญ เป0นเร!�องของธรรมชาต� หร!อมผู้"'ที่2าให'เก�ด้ข*%นกAตาม ที่�%งน%อาจจะเป0นจร�งหร!อไม�เป0นจร�งกAได้' 1.2 เก�ด้จากการได้'ร�บข�าวิสารต�อๆ ก�นมา หร!ออ'างถื*งคุ2าโบราณที่�ย*ด้ถื!อก�นมา หร!อการโฆ่ษณาชวินเช!�อ เป0นคุวิามเช!�อที่�เก�ด้จากการคุ2ากล�าวิอ'างต�อๆ ก�นมาก หร!ออ'างถื*งคุ2ากล�าวิโบราณที่�เช!�อถื!อและ

ยอมก�นมา หร!อใช'ส!�อต�างๆ ในการโฆ่ษณาชวินเช!�อ ซึ*�งสามารถืโน'มน'าวิให'ผู้"'ฟ3งเช!�อถื!อได้' 1.3 เก�ด้จากการที่�ได้'ปฏิ�บ�ต�ส!บต�อๆ ก�นมาของคุนร� �นก�อน เป0นคุวิามเช!�อที่�เก�ด้จาก พั�ธกรรม หร!อการปฏิ�บ�ต�ที่�ที่2าส!บต�อก�นมา อาจถื!อเป0นเร!�องของวิ�ฒนธรรมและประเพัณที่างส�งคุม ซึ*�งสร'างให'เก�ด้คุวิามเช!�อในกล��มคุนได้'ง�าย 1.4 เก�ด้จากการน*กคุ�ด้เอาเองตามคุวิามร" 'ส*กของตน เป0นคุวิามเช!�อที่�คุาด้เด้า หร!อคุ�ด้เอาเอง หร!อร" 'ส*กไปเอง อาจจะไม�มข'อม"ลใด้ๆ มาสน�บสน�น

2. การเปล�ยนคุวิามเช!�อ มหลายป3จจ�ยที่�ที่2าให'คุนเปล�ยนคุวิามเช!�อได้' ด้�งน% 2.1 ประสบการณ-ตรง โด้ยที่�ตนเองได้'ประสบก�บเหต�การณ- หร!อส��งใหม�อ!�น ๆ ที่�คุ�ด้คุ'านก�บคุวิามเช!�อเด้�ม 2.2 คุวิามเช!�อบางอาจได้'ร�บการพั�ส"จน-ที่างวิ�ที่ยาศึาสตร-แล'วิพับวิ�าไม�เป0นจร�งตามที่�เช!�อถื!อ 2.3 การล'มเล�กพั�ธกรรมหร!อประเพัณการปฏิ�บ�ต�บางอย�างที่�ที่2าส!บต�อก�นมา

2.4 การร" 'จ�กใช'เหต�และผู้ลในการวิ�เคุราะห-คุวิามเช!�อของตนเอง หร!อปฏิ�บ�ต�ด้'วิยตนเองจนร" 'คุวิามเป0นจร�ง

ปรื่ะโยชีนำ)และโที่ษที่� ได�รื่�บุจ�กคำว�มเชี� อ 1. ประโยชน-ที่�จะได้'ร�บจากคุวิามเช!�อ 1.1. ที่2าให'เก�ด้คุวิามเช!�อม��นในการด้2าเน�นชวิ�ตมากย��งข*%น เพัราะมส��งที่�เช!�อถื!อเป0นส��งย*ด้เหน�ยวิ 1.2. ที่2าให'เก�ด้ก2าล�งใจและพัล�งที่�จะต'องส"'ก�บอ�ปสรรคุ หากร" 'ส*กวิ�าตนเองมส��งที่�เช!�อถื!อคุ�'มคุรอง 1.3. ที่2าให'เก�ด้คุวิามส�ขใจหากได้'ปฏิ�บ�ต�ตามคุวิามเช!�อที่�มอย"�

2. โที่ษที่�จะได้'ร�บจากคุวิามเช!�อ 2.1 อาจที่2าให'หลงผู้�ด้และปฏิ�บ�ต�ตนไปในที่างที่�ผู้�ด้ได้'

2.2 อาจที่2าให'เสยโอกาสในการกระที่2าส��งต�างๆ ได้'เพัราะม�วิแต�รอฤกษ-ยาม 2.3 อาจที่2าให'เก�ด้คุวิามเช!�อม��นมากเก�นไปจนกลายเป0นคุวิามประมาที่และที่2าให'เก�ด้คุวิามส"ญเสยได้'             2.4 อาจที่2าให'ขาด้การไตร�ตรองที่�ด้หร!อขาด้การใช'เหต�ใช'ผู้ลในการกระที่2าส��งต�างๆ 2.5 อาจที่2าให'การแสด้งออกต�างๆ ไม�เป0นที่�ยอมร�บของส�งคุมก�รื่จ.งใจ การจ"งใจเป0นเร!�องที่�ส2าคุ�ญเร!�องหน*�งในการศึ*กษาพัฤต�กรรมของมน�ษย- บางคุร�%งเราอาจถืามต�วิเองอย"�บ�อยๆ วิ�า ที่2าไมเราจ*งต'องที่2าอย�างน�%น รวิมไปถื*งการกระที่2าของคุนอ!�นด้'วิย พัฤต�กรรมต�างๆ ของคุนเราด้"เหม!อนวิ�าจะมอะไรส�กอย�างหน*�ง คุอยกระต�'นหร!อผู้ล�กด้�นอย"� ไม�วิ�าพัฤต�กรรมน�%นจะปรกต�หร!อผู้�ด้ปกต�กAตาม เด้Aกน�กเรยนออกจากบ'านไปโรงเรยนแต�เช'า น�กศึ*กษาแพัที่ย-ก2าล�งเล�าเรยนเพั!�อที่�จะเป0นแพัที่ย- น�กการเม!องก2าล�งหาเสยงในการเล!อกต�%ง ชายหน��มชวินหญ�งสาวิไปเที่�ยวิ คุนก2าล�งข�บรถื ขโมยวิางแผู้นปล'นธนาคุารผู้"'ปEวิยโรคุจ�ตอาละวิาด้และที่�บตคุ น อ!� น   การกระที่2าเหล�าน%ที่�%งหมด้และอ!�นๆ อกไม�วิ�าจะเป0นอะไรกAตามเก�ด้จากการจ"งใจ (motivation) ที่�%งส�%น เราอาจร" 'วิ�าอะไรเป0นแรงจ"งใจ (motives) ที่�ที่2าให'คุนแสด้งพัฤต�กรรมเช�นน�%น แต�บางคุร�%งเรากAไม�ร" 'วิ�าส��งที่�เขาก2าล�งแสด้งออกมาน�%น เก�ยวิข'องก�บเปBาประสงคุ- (goal) อะไร บ�อยคุร�%งแรงจ"งใจที่�คุอยผู้ล�กด้�นพัฤต�กรรมของคุนเรากล�บซึ�อนเร'นอย"�ภายใน ส��งที่�เราสามารถืที่2าได้'ด้ที่�ส�ด้ คุ!อการเด้าหร!อการคุาด้คุะเนวิ�าอะไรเป0นแรงจ"งใจที่�แฝังอย"�เบ!%องหล�ง

ธรื่รื่มชี�ติ�ของแรื่งจ.งใจ (The nature of motivation)

การจ"งใจ หมายถื*งสภาวิะที่�อ�นที่รย-ถื"กกระต�'นหร!อผู้ล�กด้�นโด้ยแรงจ"งใจ ให'แสด้งพัฤต�กรรมอย�างหน*�งอย�างใด้ออกมา เพั!�อบรรล�เปBาประสงคุ-ที่�หวิ�งไวิ' มคุ2าหลายคุ2าซึ*�งเก�ยวิข'องก�บการจ"งใจอย�างใกล'ช�ด้ เช�น คุวิาม

ต'องการ (need) คุวิามพัยายาม (striving) คุวิามปรารถืนา (desire)

แรงข�บ (drive) คุวิามที่ะเยอที่ะยาน (ambition) เป0นต'น แต�ละคุ2ามคุวิามหมายที่�%งเหม!อนก�น และแตกต�างก�นไม�มากกAน'อย การจ"งใจมล�กษณะที่�เด้�นช�ด้สามอย�างคุ!อ 1. สภาวิะบางอย�างที่�ก2าล�งจ"งใจอย"�ภายในคุนๆ น�%น ได้'ผู้ล�กด้�นให'เขาไปส"�เปBาประสงคุ- 2. พัฤต�กรรมที่�แสด้งออกมาเป0นคุวิามพัยายามเพั!�อบรรล�เปBาประสงคุ-น�%น และ 3. การบรรล�ผู้ลส2าเรAจของเปBาประสงคุ- ด้�งกล�าวิ ล�กษณะสามประการของการจ"งใจน%ม�กเก�ด้ข*%นเป0นวิงกลมหร!อวิ�ฏิจ�กร ด้�งในร"ปที่� 1 กล�าวิคุ!อภาวิะที่�ก2าล�งจ"งใจก�อให'เก�ด้พัฤต�กรรม พัฤต�กรรมน2าไปส"�เปBาประสงคุ- และเม!�อถื*งเปBาประสงคุ-แล'วิแรงจ"งใจจะหมด้ไปหร!อลด้ลง อย�างน'อยกAช��วิคุราวิ

ร"ปที่� 1 วิ�ฏิจ�กรของการจ"งใจ

           ข�%นแรกของวิ�ฏิจ�กรคุ!อส��งที่�เรยกวิ�าแรงจ"งใจ (motive) คุ2าน%มรากศึ�พัที่-มาจากภาษาละต�น ซึ*�งแปลวิ�า เคุล!�อนไหวิ ด้�งน�%นการจ"งใจจ*งมล�กษณะเหม!อนก�บต�วิเคุล!�อนไหวิของพัฤต�กรรม (mover of

behavior) มคุ2าอกสองคุ2าที่�ถื"กน2ามาใช' เก�ยวิก�บเร!�องน%คุ!อ แรงข�บ (drive) และคุวิามต'องการ (need) แรงข�บม�กจะเก�ยวิข'องก�บแรงกระต�'นที่างสรระวิ�ที่ยา เช�น คุวิามห�วิ คุวิามกระหาย และเพัศึ คุวิาม

1. แรื่งจ.งใจ(motiv

2 .พื้ฤติ�กรื่รื่ม(Behavior)

3. เปL�ปรื่ะสงคำ)(G

ต'องการม�กถื"กน2ามาใช'ก�บแรงจ"งใจส2าหร�บคุวิามส�มฤที่ธ�Iที่�ซึ�บซึ'อนมากกวิ�า เช�น คุวิามร�ก คุวิามอบอ��นที่างจ�ตใจ สถืานภาพั การยอมร�บที่างส�งคุม และอ!�นๆ แม'วิ�าแรงจ"งใจที่�%งหมด้จะเป0นสภาวิะภายในของอ�นที่รย-กAตาม ส��งเหล�าน%ม�กจะถื"กย��วิย�โด้ยส��งเร'าภายนอก ต�วิอย�าง การชAอคุไฟฟBาที่�เจAบปวิด้จะก�อให'เก�ด้แรงจ"งใจเพั!�อหลกหนจากส��งน% ด้�งน�%นแรงจ"งใจจ*งม�ได้'เก�ด้ข*%นจากภายในคุนเราเที่�าน�%น แต�ย�งมาจากส��งเร'าในส��งแวิด้ล'อมด้'วิย           ข�%นที่�สองของวิ�ฏิจ�กรคุ!อพัฤต�กรรม (behavior) ซึ*�งถื"กกระต�'นโด้ยแรงข�บหร!อคุวิามต'องการ พัฤต�กรรมเช�นน%บางที่เรยกวิ�า instrumental หร!อ operant behavior เพัราะมการม��งไปที่�เปBาประสงคุ-จนก�อให'เก�ด้คุวิามพัอใจแก�แรงจ"งใจที่�แฝังอย"� ต�วิอย�าง ถื'าคุนกระหายน2%าเขากAต'องแสด้งพัฤต�กรรมในการแสวิงหาน2%ามาด้!�ม

ข�%นที่�สามคุ!อการบรรล�เปBาประสงคุ- (goal) เม!�อคุนกระหายน2%าพับน2%า (เปBาประสงคุ-) เขาจะด้!�มจนคุวิามกระหายหมด้ไป (Relief) ที่2าให'วิ�ฏิจ�กรของการจ"งใจหย�ด้ลงช��วิระยะเวิลาหน*�ง

3. ม�ติ�พื้ฤติ�กรื่รื่มพัฤต�กรรมมน�ษย- ได้'แก� กายกรรม วิจกรรม และมโนกรรม

พัฤต�กรรมมน�ษย-ที่�%ง 3 ล�กษณะข'างต'น เป0นการแสด้งออกของมน�ษย-ซึ*�งได้'ร�บอ�ที่ธ�พัลจากองคุ-ประกอบใน 2 ม�ต� แรกคุ!อ

ม�ต�คุวิามคุ�ด้ ประกอบด้'วิย คุวิามสมบ"รณ-และประส�ที่ธ�ภาพัของการส�มผู้�ส การร�บร" ' การเรยนร" ' คุวิามฉลาด้ ที่�กษะและกระบวินการคุ�ด้ ซึ*�งจะประมวิลผู้ลเป0นคุวิามร" ' คุ!อร" 'จ�กระบ�ได้' เข'าใจ เก�ด้แนวิคุ�ด้หร!อมโนที่�ศึน- เก�ด้การวิ�เคุราะห- การส�งเคุราะห- ประเม�นผู้ล และเก�ด้วิ�ส�ยที่�ศึน-ที่�พั*งประสงคุ-ได้'

ส2าหร�บม�ต�คุวิามร" 'ส*ก ประกอบด้'วิยอารมณ- คุวิามเฉลยวิฉลาด้ที่างอารมณ- เจตคุต� คุวิามเช!�อ และการจ"งใจ

ส�วินม�ต�พัฤต�กรรม ประกอบด้'วิย กายกรรม วิจกรรม และมโนกรรม

- กายกรรม เป0นการแสด้งออกที่างร�างกาย และหร!อส�มพั�นธ-ก�บวิจกรรม และมโนกรรมด้'วิย เช�น การย�%ม การเด้�น การไหวิ'พัร'อมกล�าวิสวิ�สด้

- วิจกรรม เป0นการแสด้งออกที่างวิาจา เช�น พั"ด้ที่�กที่ายเพั!�อน พั"ด้ต�ด้ต�อเร!�องงาน และร�บโที่รศึ�พัที่- เป0นต'น

- มโนกรรม เป0นการแสด้งออกที่างจ�ตใจ เช�น มจ�ตเป0นก�ศึล ปรารถืนาให'ผู้"'อ!�นเป0นส�ข โด้ยภาวินาให'....มคุวิามส�ข

องคำ)ปรื่ะกอบุในำก�รื่พื้�ฒนำ�พื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย) การที่�จะเข'าใจตนเองและผู้"'อ!�นในฐานะเอก�ตบ�คุคุลได้' จะต'องที่ราบวิ�าองคุ-ประกอบส2าคุ�ญที่�เก�ยวิก�บพัฤต�กรรมหร!อการกระที่2าของมน�ษย-มอะไรบ'าง ซึ*�งส��งเหล�าน%จะที่2าให'เราพั�ฒนามน�ษย-ได้'ด้ข*%น น�กจ�ตวิ�ที่ยา O’Keefe & Berger (1997) เสนอวิ�าถื'าเราต'องการจะพั�ฒนาตน จะต'องที่2าเข'าใจวิ�า พัฤต�กรรมมน�ษย-เป0นปฏิ�ส�มพั�นธ- (Interaction)

ระหวิ�างองคุ-ประกอบ ๓ อย�าง คุ!อ คุวิามร" 'ส*ก (Affection) คุวิามคุ�ด้ (Cognition) และการกระที่2า (Behavior or Action) การเปล�ยนแปลงในส�วินหน*�งจะส��งผู้ลกระที่บต�อส�วินอ!�น ๆ เสมอ ซึ*�งสามารถืวิ�เคุราะห-ได้'วิ�าขณะที่�เรากระที่2าอย�างใด้อย�างหน*�ง เราคุ�ด้อย�างไร มคุวิามร" 'ส*กอย�างไร หร!ออาจพั�จารณาวิ�าเม!�อได้'กระที่2าอย�างใด้อย�างหน*�งไปแล'วิคุวิามคุ�ด้หร!อคุวิามร" 'ส*กของเราเปล�ยนไปอย�างไรบ'าง หากมป3ญหาที่างพัฤต�กรรมเก�ด้ข*%น ให'วิ�เคุราะห-ป3ญหาตามองคุ-ประกอบเหล�าน% ถื'าเราวิ�เคุราะห-ได้'วิ�าจ�ด้เร��มต'นของป3ญหาเก�ด้จากที่�ใด้ จากคุวิามร" 'ส*ก จากคุวิามคุ�ด้ หร!อจากการกระที่2า เราจะสามารถืแก'ไขป3ญหาหร!อปร�บปร�งต�วิเราได้'อย�างถื"กต'อง เรยกวิ�ธวิ�เคุราะห-แบบน%วิ�า ABC Approach แสด้งคุวิามส�มพั�นธ-ที่�ส�งผู้ลกระที่บก�นด้�งร"ปภาพัแสด้งคุวิามส�มพั�นธ-ด้�งต�อไปน%  1. คำว�มรื่.�ส4ก (Affection หรื่�อ Feeling) ซึ*�งมที่�%งคุวิามร" 'ส*กเช�งบวิก ที่�เรยกวิ�าคุวิามร" 'ส*กที่�ด้ และคุวิามร" 'ส*กเช�งลบ ที่�เรยกวิ�า คุวิามร" 'ส*กไม�ได้' ส��งที่�ที่2าให'มน�ษย-เก�ด้คุวิามร" 'ส*กได้'คุ!อ การส�มผู้�สและอารมณ- การเข'าใจพัฤต�กรรมเพั!�อให'เก�ด้การพั�ฒนามน�ษย-ได้'ต'องจ2าแนก

ระหวิ�างสองอย�างให'ได้'จะเป0นประโยชน-เม!�อมป3ญหาที่างพัฤต�กรรม เพัราะการส�มผู้�สและอารมณ-ไม�ใช�ส��งเด้ยวิก�น เพั!�อให'เข'าใจจ*งขออธ�บายที่�%งสองอย�างด้�งต�อไปน%คุ!อ 1.1 ก�รื่ส�มผ�ส (Sensation) เป0นคุวิามร" 'ส*กต�อปฏิ�ก�ร�ยาของร�างกายที่�เก�ด้จากการที่2างานของอวิ�ยวิะส�มผู้�สที่�%งภายนอกและภายใน เช�น ร" 'ส*กเหน!�อย อ�อนเพัลย ไม�มก2าล�ง ร'อน ม*นหร!อเคุรยด้ เป0นต'น ล'วินเป0นการส�มผู้�สที่�เก�ด้จากร�างกายของเรา การร" 'ส*กส�มผู้�สแตกต�างจากอารมณ- คุ!อเราอาจร" 'ส*กวิ�าร�างกายอ�อนเพัลยโด้ยไม�ร" 'ส*กเสยใจหร!อพัอใจ คุวิามร" 'ส*กส�มผู้�สมที่�%งส�มผู้�สเช�งบวิกและส�มผู้�สเช�งลบ การส�มผู้�สใด้ที่�ให'คุวิามร" 'ส*กผู้�อนคุลายเป0นส�มผู้�สเช�งบวิก ส�วินการส�มผู้�สที่�ที่2าให'เก�ด้อาการเจAบปEวิยเป0นส�มผู้�สเช�งลบ การส�มผู้�สเช�งลบมที่�%งที่�เหมาะสมและไม�เหมาะสมเช�น การส�มผู้�สเช�งลบมที่�%งที่�เหมาะสม คุ!อเก�ด้ข*%นในกรณที่�สนองตอบต�อส��งเร'าหร!อเหต�การณ-ได้'อย�างถื"กต'องตามคุวิามเป0นจร�ง เช�น ร" 'ส*กเจAบร'อนเม!�อส�มผู้�สก�บเตาร'อน การส�มผู้�สเช�งลบที่�ไม�เหมาะสม คุ!อคุวิามร" 'ส*กที่�เก�นจร�งต�อส��งเร'าที่�ไม�น�าจะมอ�นตรายต�อตนเองหร!อผู้"'อ!�น เช�น น�ส�ตบ'างคุนร" 'ส*กสะด้�'งและห�วิใจเต'นแรงเม!�อถื"กเรยกช!�อเพั!�อให'แสด้งคุวิามคุ�ด้เหAน ส�มผู้�สเช�งลบจะเป0นต�วิย�บย�%งไม�ให'มน�ษย-พั�ฒนาได้'อย�างเตAมศึ�กยภาพั

1.2 อ�รื่มณ) (Emotion) หมายถื*ง คุวิามร" 'ส*กพัอใจหร!อไม�พัอใจที่�เก�ด้จากคุวิามคุ�ด้ของบ�คุคุลต�อสภาวิะที่างกายภาพัที่�เปล�ยนแปลงไป ซึ*�งอาจจ"งใจให'บ�คุคุลกระที่2าอย�างใด้อย�างหน*�งได้' อารมณ-มที่�%งเช�งบวิก เช�น เป0นส�ข สน�กสนาน ส2าราญใจ เป0นคุวิามร" 'ส*กพัอใจและน2าไปส"�การกระที่2าที่�สร'างสรรคุ- เก�ด้คุวิามส�มพั�นธ-ที่�ด้ก�บคุนที่��วิไป และเช�งลบ เช�น คุวิามโกรธ เศึร'าโศึกเสยใจ กล�'มใจ เก�ด้คุวิามร" 'ส*กไม�พัอใจและน2าไปส"�การกระที่2าที่�ไม�เหมาะสม เช�น แสด้งก�ร�ยาหยาบคุายต�อผู้"'อ!�น 2. ก�รื่กรื่ะที่�� (Behavior or Action) ส�วินที่�เป0นปฏิ�ก�ร�ยาของร�างกายซึ*�งส�งเกตได้'อย�างช�ด้เจน เช�น การพั"ด้ ตะโกน

กระซึ�บ หร!อการวิ��ง น��ง ย!น เป0นต'น คุนส�วินมากโด้ยเฉพัาะน�ส�ตน�กศึ*กษาส�วินมากชอบกระที่2าส��งที่�ให'คุวิามสน�กสนานมากกวิ�า การกระที่2าที่�เรยกวิ�าการที่2างาน เช�น ชอบร�วิมงานร!�นเร�งส�งสรรคุ-มากกวิ�าไปอ�านหน�งส!อคุ'นคุวิ'าในห'องสม�ด้ เป0นต'น มน�ษย-มพัฤต�กรรมได้'หลากหลายน%เองที่�แสด้งถื*งคุวิามสามารถืของมน�ษย- คุวิามสนใจและคุ�าน�ยมของมน�ษย-จะแสด้งให'เหAนจากการกระที่2าที่�มน�ษย-เล!อกให'เหมาะก�บตนเอง ที่�%งด้'านการศึ*กษาเล�าเรยนและการเล!อกอาชพั การสร'างส�มพั�นธ-ก�บผู้"'อ!�นและพัฤต�กรรมที่�เป0นส�วินต�วิ การกระที่2าของมน�ษย-สามารถืแบ�งออกเป0น 2 ด้'านด้'วิยก�นคุ!อ 2.1 ก�รื่กรื่ะที่��เชี�งบุวก ซึ*�งก�อให'เก�ด้การเปล�ยนแปลงในที่างที่�ด้ข*%น และมน�ษย-ต'องเรยนร" 'ที่�จะกระที่2าเช�งบวิกเพั��มเต�มให'มากย��งข*%น เพั!�อประโยชน-ในการพั�ฒนาตน 2.2 ก�รื่กรื่ะที่��เชี�งลบุ ซึ*�งเป0นการกระที่2าที่�ไม�เป0นประโยชน- มน�ษย-ต'องหย�ด้หย�%ง เล�กและปร�บปร�งการกระที่2าน�%นเสย หากต'องการจะเปล�ยนแปลงหร!อพั�ฒนาตนไปในที่างที่�ต'องการ 3. ก�รื่คำ�ด (Cognition) มคุวิามหมายรวิมถื*ง คุวิามเข'าใจ คุวิามเช!�อ การร�บร" ' อ�ตมโนที่�ศึน- ที่�ศึนะที่�มต�อบ�คุคุลและส��งต�าง ๆ การวิางแผู้น การวิ�เคุราะห- การแปลคุวิามหมาย หร!อการจ�ตนาการ ล'วินอย"�กระบวินการคุ�ด้ บางคุร�%งคุนเราคุ�ด้เป0นถื'อยคุ2าโด้ยพั"ด้ก�บตนเองขณะพัยายามแก'ป3ญหาบางอย�าง (Self-talk) แต�ในบางคุร�%งเราคุ�ด้เป0นร"ปภาพัถื*งผู้ลที่�จะได้'จากแผู้นการบางอย�าง คุวิามคุ�ด้แบ�งได้'เป0น 2

ประเภที่ คุ!อ 3.1 คำว�มคำ�ดเชี�งบุวกเป5นำคำว�มคำ�ดที่� ก�อให�เก�ดปรื่ะโยชีนำ) เพั��มก2าล�งใจและแรงจ"งใจให'ตนเอง เช�น น�ส�ตน�กศึ*กษาคุ�ด้วิ�าการได้'เกรด้ A ในการเรยนรายวิ�ชาที่�ยากเป0นส��งน�าภ"ม�ใจ ที่2าให'มคุวิามสนใจการเรยนวิ�ชาน�%นเพั��มข*%น เป0นต'น 3.2 คำว�มคำ�ดเชี�งลบุ เป5นำคำว�มคำ�ดที่� ที่��ให�เก�ดคำว�มย&�งย�ก ที่2าให'แรงจ"งใจลด้ลง และไม�ก�อให'เก�ด้คุวิามสงบส�ขของจ�ตใจ อกที่�%งที่2าให'คุวิามจร�งบ�ด้เบ!อนเป0นต'นเหต�ให'เก�ด้เร!�องเช�งลบอ!�น ๆ ตามมาด้'วิย เป0น

คุวิามคุ�ด้ที่�รบกวินจ�ตใจ ที่2าให'บ�คุคุลไม�สามารถืมองคุวิามจร�งในชวิ�ตได้'ช�ด้เจน. ปรื่ะโยชีนำ)ของก�รื่พื้�ฒนำ�ตินำ ในการเรยนร" 'กระบวินการพั�ฒนาตน ที่2าให'ผู้"'เรยนร" 'และสามารถืปร�บเปล�ยนเจตคุต� บ�คุล�กภาพั น�ส�ย ที่�ศึนะคุต� พัฤต�กรรมที่�%งภายนอกและภายใน และสามารถืพั�ฒนาตนให'เป0นไปในที่างที่�ตนเองและส�งคุมต'องการ ที่2าให'ผู้"'เรยนร" 'กระบวินการพั�ฒนาตนแล'วิเก�ด้การเปล�ยนแปลงต�าง ๆ ข*%นในตนเอง เช�น ผู้"'เรยนมที่�กษะในการพั�ฒนาตนเอง มผู้ลการเรยนด้ข*%น สามารถืคุวิบคุ�มน2%าหน�กหร!อน2%าหน�กลด้ลง มอารมณ-ด้ข*%นและในที่�ส�ด้มคุวิามส�ขมากข*%น หากผู้"'เรยนเตAมใจที่�จะเรยนร" 'และต�%งใจเตAมที่�ในการพั�ฒนาตนส��งต�อไปน%น�าจะเก�ด้ข*%นได้'เช�นก�น คุ!อ 1. ที่2าให'ร" 'และเข'าใจธรรมชาต�พัฤต�กรรมของมน�ษย-ที่�%งที่�ปรากฏิออกมาและไม�ปรากฏิออกมาให'เหAนได้'ช�ด้เจนที่�%งที่�ร" 'ต�วิและไม�ร" 'ต�วิ 2. ให'ร" 'และเข'าใจพั�ฒนาการที่างด้'านสรระและภาวิะที่างจ�ตใจที่�มผู้ลต�อการแสด้งพัฤต�กรรมของมน�ษย- 3. ที่2าให'ร" 'และเข'าใจกระบวินการพั�ฒนาตนและวิ�ธปร�บต�วิของมน�ษย-การเผู้ช�ญก�บป3ญหา การแก'ป3ญหา การพั�จารณาสภาพัของจ�ตใจ ที่�%งในด้'านการกระที่2า คุวิามร" 'ส*ก น*กคุ�ด้ อารมณ- และแนวิที่างในการร�กษาส�ขภาพัจ�ต 4. ที่2าให'เข'าใจตนเองและผู้"'อ!�นได้' ที่�อย"�ในส�งคุม และสามารถืร�บร" 'คุวิามร" 'ส*กและเข'าใจพัฤต�กรรมได้'อย�างถื"กต'อง โด้ยใช'หล�กการและแนวิที่างจ�ตวิ�ที่ยามาเป0นต�วิก2าหนด้ 5. ที่2าให'ร" 'ศึาสตร-ประย�กต-พั!%นฐานที่�จะน2าไปส"�การปร�บปร�งพั�ฒนาพัฤต�กรรมของตนเองให'เหมาะสม เพั!�อด้2ารงชวิ�ตและการอย"�ร �วิมก�นในส�งคุมอย�างมคุวิามส�ขและประสบคุวิามส2าเรAจส"งส�ด้ในส��งที่�ต'องการ 6. ที่2าให'เป0นการลด้ป3ญหาที่�มอย"�หร!อป3ญหาที่�มอย"�ให'หมด้ไป และปBองก�นป3ญหาใหม�ไม�ให'เก�ด้ข*%นหร!อไม�ให'เก�ด้ป3ญหาเก�าซึ2%าเพัราะมภ"ม�คุ�'มก�นตนเอง

7. ที่2าให'บรรล�เปBาหมายและวิ�ตถื�ประสงคุ-บางอย�างที่�ต'องการและอย"�ในวิ�ส�ยที่�จะที่2าได้'ในเวิลาที่�ก2าหนด้ กระต�'นพัฤต�กรรมใฝัEส�มฤที่ธ�Iและมวิ�ธจ�ด้การก�บคุวิามเคุรยด้ คุวิามที่'อแที่' ให'มก2าล�งใจต�อส"'ต�อไป 8. ที่2าให'มเคุร!�องม!อที่�มคุ�ณภาพัส2าหร�บใช'ในการพั�ฒนาตน และส�งคุมส��งแวิด้ล'อมไปตลอด้ชวิ�ต ก�รื่เข��ใจพื้ฤติ�กรื่รื่มมนำ&ษย)

น�กวิ�ชาการฟล�ปโป ได้'จ2าแนกคุวิามต'องการของมน�ษย-เป0น 3

ประเภที่ ได้'แก�1. คุวิามต'องการที่างกาย (Physiological Needs)

2. คุวิามต'องการที่างส�งคุม (Social Needs)

3. คุวิามต'องการให'คุวิามส2าคุ�ญแก�ตนเอง (Egoistic Needs)

คุวิามต'องการที่�%ง 3 ประเภที่ จะส�มพั�นธ-ก�บพัฤต�กรรมของมน�ษย- ซึ*�งจะได้'กล�าวิต�อไป

1. คำว�มติ�องก�รื่ที่�งก�ยคุวิามต'องการที่างกายของมน�ษย- เป0นส��งที่�จ2าเป0นย��งที่�จะที่2าให'

มน�ษย-ด้2าเน�นชวิ�ตส�วินต�วิอย"�ได้' และเป0นป3จจ�ยเสร�มที่�จะที่2าให'มน�ษย-ปฏิ�บ�ต�หน'าที่�การงานด้'วิยด้ มประส�ที่ธ�ภาพั ประส�ที่ธ�ผู้ล มคุวิามเจร�ญก'าวิหน'า และมคุวิามส�ขได้' คุวิามต'องการที่างกายและต�วิอย�างพัฤต�กรรมที่�แสด้งออกได้'แก�

1.1 คุวิามต'องการอาหาร เช�น พัฤต�กรรมการปร�งอาหารเอง การซึ!%อร�บประที่าน พัฤต�กรรมการร�บประที่านอาหารม�มมามหร!อไม� และพัฤต�กรรมชอบร�บประที่านอาหารพั!%นเม!อง อาหารไที่ย หร!ออาหารขยะ เป0นต'น

1.2 คุวิามต'องการน2%า เช�น พัฤต�กรรมด้!�มน2%าจากขวิด้โด้ยใช'หลอด้หร!อไม� หร!อด้!�มน2%าโด้ยใช'หลอด้ๆ เด้ยวิก�บเพั!�อน เป0นต'น

1.3 คุวิามต'องการอากาศึหายใจ เช�น พัฤต�กรรมหายใจแรง หร!อหายใจตามปกต� หร!อต'องใช'ยาด้มเป0น ประจ2าเพั!�อช�วิยให'หายใจคุล�อง เป0นต'น

1.4 คุวิามต'องการพั�กผู้�อน เช�น พัฤต�กรรมน��งหล�บในห'องเรยน ในที่�ที่2างาน ในรถืประจ2าที่าง ในรถืร�บจ'าง และบางคุนนอนหล�บในโรงอาหารกAม นอกจากน�%นบางคุนย�งมพัฤต�กรรมการกรน การฝั3น และละเมออกด้'วิย ซึ*�งพัฤต�กรรมด้�งกล�าวิอาจมผู้ลกระที่บต�อตนเองและผู้"'ที่�เก�ยวิข'องมากน'อยแตกต�างก�น

1.5 คุวิามต'องการการข�บถื�ายของเสยออกจากร�างการ เช�น พัฤต�กรรมไปห'องส�ขา พัฤต�กรรมการข�บถื�าย พัฤต�กรรมใช'ห'องน2%าโด้ยไม�ร�กษาคุวิามสะอาด้ และพัฤต�กรรมการกล�%นป3สสาวิะในส�ภาพัสตร เป0นต'น

1.6 คุวิามต'องการที่�อย"�อาศึ�ย เช�น พัฤต�กรรมขอเช�าห'องพั�ก ขอเช�าบ'าน จ�ด้ซึ!%อบ'าน หร!อไปขออาศึ�ยก�บญาต�หร!อเพั!�อน พัฤต�กรรมที่�ตอบสนองคุวิามต'องการด้�งกล�าวิ อาจจะมผู้ลกระที่บต�อตนเองและคุวิามเป0นส�วินต�วิมากน'อยแตกต�างก�น

1.7 คุวิามต'องการที่างเพัศึ เช�น พัฤต�กรรมสนใจเพัศึตรงข'าม พัฤต�กรรมน�ด้หมาย ช�กชวิน เพั!�อนต�างเพัศึไปเพั!�อก�จกรรมต�างๆ มการส�มผู้�สที่างการ การหม�%น แต�งงาน มเพัศึส�มพั�นธ- เป0นต'น และพัฤต�กรรมการละเม�ด้ที่างเพัศึ นอกจากน�%นมมน�ษย-บางคุนจ�ด้ที่2าเวิบไซึต-ที่างเพัศึเผู้ยแพัร�หร!อให'บร�การที่างอ�นเตอร-เนAต คุวิามต'องการที่างเพัศึน%อาจน2าไปส"�ป3ญหาส�งคุมในเร!�องการสมรสที่�ไม�เหมาะสมการประพัฤต�ผู้�ด้ที่างเพัศึ การหย�าร'าง และการต�ด้เช!%อเฮัชไอวิ

1.8 คุวิามต'องการเคุร!�องน��งห�ม เช�น พัฤต�กรรมการเล!อกใส�เส!%อผู้'า และเคุร!�องแต�งกายที่�สะที่'อนบ�คุล�กภาพัของตน บางคุนชอบแต�งกายตามแบบแฟช��นน�ยม (สายเด้�ยวิ) หร!อแต�งกายเลยนแบบด้ารา เป0นต'น

1.9 คุวิามต'องการยาร�กษาโรคุ เช�น พัฤต�กรรมไปพับแพัที่ย-เพั!�อบ2าบ�ด้ร�กษาและปBองก�นโรคุภ�ยไข'เจAบต�างๆ หร!อมน�ษย-บางคุนน�ยมไปพับหมอตZตามร'านขายยาต�างๆ เป0นต'น

1.10 คุวิามต'องการคุวิามปลอด้ภ�ย เช�น พัฤต�กรรมหลกเล�ยงภย�นตรายที่�%งหลายในการด้2าเน�นชวิ�ตส�วินต�วิ และชวิ�ตการที่2างาน

ซึ*�งได้'แก�พัฤต�กรรมการ�บประที่านอาหาร ด้!�มน2%า หายใจ พั�กผู้�อน การข�บถื�าย ที่�อย"�อาศึ�ย และการเด้�นที่างไป-กล�บ การมเพัศึส�มพั�นธ- การแต�งกายและการใช'ยาร�กษาโรคุที่�มคุวิามเส�ยงต�อคุวิามไม�ปลอด้ภ�ยในชวิ�ตของมวิลมน�ษย- ด้�งน�%นจ*งคุวิรหลกเล�ยงจากมลพั�ษและอ�นตรายที่�%งหลายที่�%งปวิง เพั!�อคุวิามอย"�รอด้ปลอด้ภ�ย

2. คำว�มติ�องก�รื่ที่�งส�งคำมคุวิามต'องการที่างส�งคุม เป0นคุวิามต'องการที่างจ�ตใจของ

มน�ษย-ที่�ต�อเน!�องก�บคุวิามต'องการที่างกาย กล�าวิคุ!อมน�ษย-จะหาที่างตอบสอนงคุวิามต'องการที่างกายให'ได้'ก�อน แล'วิจ*งจะหาที่างตอบสนองคุวิามต'องการที่างจ�ตใจ หร!อที่างส�งคุมต�อไป คุวิามต'องการที่างส�งคุมและต�วิอย�างพัฤต�กรรมที่�แสด้งออก ได้'แก�

2.1 คุวิามต'องการยอมร�บวิ�าตนเองเป0นส�วินหน*�งของส�งคุม เช�น เม!�ออย"�ในบ'านหร!อคุรอบคุร�วิ ต'องการให'พั�อแม�หร!อห�วิหน'าคุรอบคุร�วิพั"ด้คุ�ยด้'วิยหร!อพัน�กงานในองคุ-การต'องการให'ห�วิหน'าร" 'จ�กช!�อ ที่�กที่าย และเรยกช!�อตนเองได้'ถื"กต'อง

2.2 คุวิามต'องการคุวิามร�กจากสมาช�กในส�งคุมที่�เก�ยวิข'อง เช�น เม!�ออย"�ในบ'าน หร!อในคุรอบคุร�วิ หร!อในห'องเรยน มน�ษย-ต'องการจะร�กสมาช�กในส�งคุมน�%นๆ และต'องการให'เพั!�อนมน�ษย-ด้�งกล�าวิร�กตอบด้'วิย จ*งมพัฤต�กรรมพั"ด้จาที่�กที่าย หร!อมของฝัากให'แก�เขาหร!อคุ�ณเธอเสมอๆ

2.3 คุวิามต'องการอย"�ร �วิมก�บส�งคุม เช�น เม!�อมน�ษย-อย"�ในส�งคุมใด้กAจะประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ตามธรรมเนยม ประเพัณ และวิ�ฒนธรรมของมน�ษย-ในส�งคุมน�%นๆ เป0นต'น

3. คำว�มติ�องก�รื่ให�คำว�มส��คำ�ญแก�ตินำเองคุวิามต'องการให'คุวิามส2าคุ�ญแก�ตนเอง เป0นคุวิามต'องการที่าง

จ�ตใจของมน�ษย- ที่�จะย!นย�นวิ�าในโลกน%ตนเองส2าคุ�ญหร!อส2าคุ�ญที่�ส�ด้ หร!อมคุวิามเหAนแก�ต�วิมาก ที่2าให'มคุวิามร" 'ส*กที่�จะแสด้งคุวิามมน2%าใจหร!อเสยสละน'อยลง คุวิามต'องการให'คุวิามส2าคุ�ญแก�ตนเองและต�วิอย�างพัฤต�กรรมที่�แสด้ง ได้'แก�

3.1 คุวิามต'องการที่�จะให'ผู้"'อ!�นชมเชย ยกย�อง และสรรเสร�ญ เช�น มน�ษย-ที่�%งหลายอยากให'เพั!�อมน�ษย-ด้'วิยก�นกล�าวิชมวิ�า สวิย-หล�อ ด้-เก�ง-กล'า-สามารถื เป0นต'น

3.2 คุวิามต'องการจะเป0นเจ'าคุนนายคุน เช�น มน�ษย-ต'องการให'เพั!�อมน�ษย-ในส�งคุมหร!อองคุ-การที่�เก�ยวิข'อง ยอมร�บ ศึร�ที่ธา เคุารพั น�บถื!อ กราบไหวิ' วิ�าตนเองน�%นมคุวิามส2าคุ�ญมาก

3.3 คุวิามต'องการเป0นอ�สระ เช�น มน�ษย-ต'องการมอ�สระในการที่2างานไม�ชอบให'ใคุรมาเฝัBาด้"และต�ด้ตามประเม�นผู้ล ถื'ามใคุรมาเฝัBาต�ด้ตามจะร" 'ส*กอ*ด้อ�ด้ใจ

3.4 คุวิามต'องการประสบคุวิามส2าเรAจ เช�น มน�ษย-ต'องการประสบคุวิามส2าเรAจกAจะแสด้งพัฤต�กรรมต�างๆ เช�น การขย�น มานะอด้ที่น การแสด้งตนเป0นศึ�ษย-ข'างเคุยงก�บห�วิหน'าหร!อผู้"'บ�งคุ�บบ�ญชา การส�งเสบยงข*%นหล�งและหน'าบ'าน กราบกรานสอพัลอ ให'ได้'ล�อไข�แด้ง แสด้งตนวิ�าแรงวิ�ชา หร!อใช'คุาถืาอาคุม เป0นต'น ที่�%งน%เพั!�อตนจะได้'เจร�ญก'าวิหน'าในต2าแหน�งหน'าที่�การงาน และประสบคุวิามส2าเรAจในชวิ�ตพื้ฤติ�กรื่รื่มที่� พื้4งปรื่ะสงคำ)และไม�พื้4งปรื่ะสงคำ)ของมนำ&ษย) มน�ษย-มพัฤต�กรรมหลายอย�างที่�แสด้งออกมาส"�ส�งคุม ที่�%งที่างด้และไม�ด้ ซึ*�งมผู้ลกระที่บต�อส�งคุมที่�%งส�%นเราจ*งจ2าแนกพัฤต�กรรมมน�ษย-ออกเป0นพัฤต�กรรมที่�พั*งประสงคุ-และพัฤต�กรรมที่�ไม�พั*งประสงคุ-ด้�งน% พื้ฤติ�กรื่รื่มที่� พื้4งปรื่ะสงคำ) 1.ไม�เป0นอ�นตรายหร!อเด้!อด้ร'อนคุนอ!�น

2.มน2%าใจไม�เหAนแก�ต�วิ เสยสละ เอ!%อเฟU% อเผู้!�อแผู้�3.คุวิบคุ�มอารมณ-ได้' ไม�แสด้งอารมณ-โกรธบ�อยๆ4. มส�มมาคุาราวิะ นอบน'อม ถื�อมตน5. ย�นด้ช!�นชมในคุวิามด้คุวิามสามารถืของผู้"'อ!�น6.ไม�หวิงคุวิามร" ' คุวิามคุ�ด้ คุวิามด้ที่�ตนม

พื้ฤติ�กรื่รื่มที่� ไม�พื้4งปรื่ะสงคำ)1. กระวินกระวิายและเตรยด้2. ก'าวิร'าวิ และที่2าร'าย

3. น��งเฉยไม�มน'2าใจ4. เพั'อฝั3น5. พัฤต�กรรมซึ'2ารอย ที่2าผู้�ด้ซึ2%าแล'วิซึ2%าเล�า 6. พัฤต�กรรมถืด้ถือย เช�นเป0นสวิามอาย� ที่2าต�วิเป0นวิ�ยร� �น

แนำวที่�งแก�ไขพื้ฤติ�กรื่รื่มที่� ไม�พื้4งปรื่ะสงคำ)1.ใช'หล�กแห�งคุวิามจร�ง ยอมร�บและย*ด้หล�กแห�งคุวิามจร�ง ต'อง

พั�จารณาให'รอบคุอบก�อนต�ด้ส�นใจกระที่2าส��งใด้ มเหต�ผู้ล ร" 'จ�กคุวิบคุ�มอารมณ- ส�ข�มหน�กแน�น

2.หล�กคุวิามมน'2าใจ คุ!อ พัร'อมเผู้ช�ญเหต�การณ- ไม�กล�วิอ�ปสรรคุ3.การยอมร�บตนเอง เข'าใจตนเองร" 'ข'อด้ ข'อเสยของตนเอง และ

ยอมร�บคุวิามสมารถืของผู้"'อ!�นด้'วิย4.ไม�เอาเปรยบผู้"'อ!�นและไม�เหAนแก�ต�วิ เหAนแก�ประโยชน-ส�วินรวิม

มากกวิ�าประโยชน-ส�วินตน ร�กคุวิามสาม�คุคุ 6.การให'คุวิามร�กแก�ผู้"'อ!�น7.การมมน�ษย-ส�มพั�นธ-

หนำ�วยที่� 7จรื่�ยธรื่รื่มและจรื่รื่ย�บุรื่รื่ณในำก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติและในำก�รื่ปรื่ะกอบุอ�ชี�พื้

1.จ&ดปรื่ะสงคำ)ที่� วไป หน�วิยน%ม��งพั�ฒนาผู้"'เรยนให'เก�ด้คุวิามร" ' คุวิามเข'าใจถื*ง คุวิามหมาย และคุวิามส2าคุ�ญของจร�ยธรรม จรรยาบรรณในวิ�ชาชพั การเสร�มสร'างจร�ยธรรมในตนเอง องคุ-ประกอบของจร�ยธรรมตลอด้จนถื*งการใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�นธรรมในการด้2าเน�นชวิ�ตเพั!�อใช'เป0นแนวิที่างในการด้2าเน�นชวิ�ต เสร�มสร'างเจคุต� ในการพั�ฒนาตนเองที่�%งที่างร�างกายและจ�ตใจ2. จ&ดปรื่ะสงคำ)ก�รื่เรื่�ยนำรื่.�

1.ให'เข'าใจคุวิามหมายและ คุวิามส2าคุ�ญของจร�ยธรรม2. เข'าใจองคุ-ประกอบของจร�ยธรรมที่�มอ�ที่ธ�พัลต�อการพั�ฒนา

คุ�ณภาพัชวิ�ต3. ให'เข'าใจถื*งแนวิที่างในการส�งเสร�มจร�ยธรรมในชวิ�ต

3.เนำ�#อห�ส�รื่ะ จรื่�ยธรื่รื่มและจรื่รื่ย�บุรื่รื่ณในำก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติและในำก�รื่ปรื่ะกอบุอ�ชี�พื้

- คุวิามหมายของจร�ยธรรม - คุวิามส2าคุ�ญของจร�ยธรรม - องคุ-ประกอบจร�ยธรรม - แนวิที่างการส�งเสร�มจร�ยธรรม -กรณศึ*กษาการใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรม

4. ก�จกรื่รื่มเสนำอแนำะ1 .ศึ*กษาเน!%อหาสาระและคุวิามส�มพั�นธ-ของเน!%อหาแต�ละตอน

2 . ฝั?กคุ�ด้วิ�เคุราะห-จากกรณศึ*กษาที่�ให'มา3 . สร�ปเป0นแนวิที่�คุวิามคุ�ด้ (My maping)

4. ที่2าแบบฝั?กห�ด้ที่'ายบที่5 . ศึ*กษาคุ'นคุวิ'าเพั��มเต�มจากแหล�งข'อม"ลอ!�นๆให'เข'าใจกวิ'างขวิางย��งข*%น

จร�ยธรรมและจรรยาบรรณในการด้2ารงคุ-ชวิ�ตและประกอบอาชพั

จร�ยธรรมและจรรยาบรรณในการด้2ารงคุ-ชวิ�ตและประกอบอาชพั

คุวิามหมายของจร�ยธรรม

คุวิามหมายของจร�ยธรรม

องคุ-ประกอบของจร�ยธรรม

องคุ-ประกอบของจร�ยธรรม

คุวิามส2าคุ�ญของจร�ยธรรม

คุวิามส2าคุ�ญของจร�ยธรรม

แนวิที่างส�งเสร�มจร�ยธรรมในตนเอง

แนวิที่างส�งเสร�มจร�ยธรรมในตนเอง

หนำ�วยที่� 7

จรื่�ยธรื่รื่มและจรื่รื่ย�บุรื่รื่ณในำก�รื่ด��รื่งชี�ว�ติและในำก�รื่ปรื่ะกอบุอ�ชี�พื้

โลกเราในย�คุป3จจ�บ�นมการเปล�ยนแปลงอย�างรวิด้เรAวิ คุวิามเจร�ญที่างด้'านวิ�ตถื�ได้'เข'ามาแที่นที่�ธรรมชาต�ไปที่��วิที่�กหนแห�ง คุวิามเจร�ญที่างด้'านวิ�ตถื�ย��งมากข*%นเที่�าไรกAด้"เหม!อนวิ�าคุวิามเจร�ญที่างด้'านจ�ตใจของมน�ษย-ลด้ลงไปมากเที่�าน�%น ป3ญหาที่างด้'านจร�ยธรรมได้'ร�บคุวิามสนใจจากคุนที่��วิไปและถื"กน2ามากล�าวิถื*งอย"�เสมอ การสวินที่างก�นระหวิ�างจ�ตใจที่�ลด้ลงก�บวิ�ตถื�ที่�เพั��มข*%นอาจเน!�องมาจากสาเหต�ส2าคุ�ญของป3ญหาที่างด้'านจร�ยธรรม จร�ยธรรมคุ!ออะไร ที่2าไมคุนเราต'องมจร�ยธรรม การมจร�ยธรรมแล'วิที่2าให'ชวิ�ตด้ข*%นอย�างไร และจร�ยธรรมของคุนแต�ละคุนเหม!อนก�นหร!อไม� ส��งต�างๆเหล�าน%เป0นประเด้Aนคุ2าถืามที่�คุวิรที่2าคุวิามเข'าใจและหาคุ2าตอบเพั!�อที่�จะได้'น2ามาเป0นแนวิที่างในการด้2ารงชวิ�ตต�อไป

ป3จจ�บ�นส�งคุมมคุวิามต'องการคุนที่�มที่�%งคุวิาม"'และคุ�ณธรรมจร�ยธรรมคุวิบคุ"�ก�นไปมากกวิ�าคุนที่�มคุวิามร" 'เพัยงอย�างเด้ยวิ ป3ญหาต�างๆที่�เก�ข*%นในส�งคุมเราที่�กวิ�นน%ส�วินใหญ�ส!บเน!�องมาจากการขาด้คุ�ณธรรมและจร�ยธรรม ในที่�กสาขาอาชพั ย��งมต2าแหน�งส"งย��งต'องมคุ�ณธรรมมาก และเป0นต�วิอย�างที่�ด้ก�บผู้"'อย"�ใต'บ�งคุ�บบ�ญชา ส�ภาษ�ตวิ�า ไม'อ�อนด้�ด้ง�าย ไม'“

แก�ด้�ด้ยาก ด้�งน�%น การปล"กฝั3งและพั�ฒนาคุ�ณธรรมต'องที่2าต�%งแต�เด้Aก ”

เม!�อเขาโตข*%นกAจะเป0นคุนที่�ส�งคุมพั*งปรารนาเป0นผู้"'ที่�มคุวิามพัร'อมในด้'านคุ�ณธรรมแลจร�ยธรรม

ในบที่น%จะได้'เสนอแนวิคุ�ด้ในเร!�องของการพั�ฒนาคุ�ณธรมและจร�ยธรรมเพั!�อการด้2ารงชวิ�ตและเพั!�อการอย"�ร �วิมก�นในส�งคุมอย�างมส�ข

1. คำว�มหม�ยของจรื่�ยธรื่รื่มคุ2าวิ�า จร�ยธรรม ซึ*�งตรงก�บภาษาอ�งกฤษวิ�า “ ” Ethics บางที่�านใช'

คุ2าวิ�า Morality เป0นคุ2าที่�มคุวิามหมายกวิ'างที่�ส�ด้ในบรรด้าคุ2าที่�เก�ยวิข'องก�บกฎีเกณฑ์-ของคุวิามประพัฤต�ของมน�ษย- เช�น คุ�ณธรรม ปที่�สถืาน จรรยาบรรณ กฎีหมาย เป0นต'น

พัจนาน�กรมฉบ�บราชบ�ณฑ์�ตยสถืานได้'ให'คุวิามหมายของคุ2าวิ�า จร�ยธรรม ไวิ'วิ�า หมายถื*ง ธรรมที่�เป0นข'อปฏิ�บ�ต� ศึลธรรม กฎีศึลธรรม

เม!�อแยกพั�จารณาตามร"ปศึ�พัที่-ของคุ2าวิ�า จร�ยธรรม ซึ*�งมที่�มาจากคุ2าวิ�า จร�ย หร!อ จร�ยา ก�บคุ2าวิ�า ธรรม น�%น มคุวิามหมายด้�งน%

จร�ย หร!อ จร�ยา คุ!อคุวิามประพัฤต�หร!อปฏิ�บ�ต� ซึ*�งคุวิามหมายที่�แที่'จร�งหมายถื*งการเคุล!�อนไหวิ โด้ยปกต�มน�ษย-มการเคุล!�อนไหวิอย"� 3 ที่าง ได้'แก�

1.ที่างกาย ได้'แก� การกระที่2า2. ที่างวิาจา ได้'แก� การพั"ด้ รวิมไปถื*งการเขยนที่�น�ยมก�นไปในสม�ยน%ด้'วิย3.ที่างจ�ตใจ ได้'แก� แนวิคุวิามคุ�ด้ต�างๆที่�แสด้งออกมาคุ2าวิ�า ธรรม ที่�น2ามาต�อที่'ายคุ2าวิ�า จร�ยะ หมายถื*งส��งที่�บ�งคุ�บโด้ยตรง

และโด้ยอ'อมให'มน�ษย-เคุล!�อนไหวิอย�างมกต�กา ธรรมจ*งเป0นเส'นบรรที่�ด้ส2าหร�บขด้เส'นให'มน�ษย-ในส�งคุมต�างๆ ได้'เคุล!�อนไหวิไปตามและเป0นเคุร!�องข�ด้เกลากมลส�นด้านของมน�ษย-ด้'วิย

พัระเที่พัเวิที่ (ประย�ที่ธ- ปย�ต[โต) ได้'ให'คุวิามหมายไวิ'วิ�า จร�ยธรรม หมายถื*งการด้2าเน�นชวิ�ต คุวิามเป0นอย"� การย�งชวิ�ตให'เป0นไป การคุรองชพั การใช'ชวิ�ต การเคุล!�อนไหวิของชวิ�ตที่�กแง�ที่�กด้'านที่�กระด้�บ ที่�%งที่างกาย ที่างวิาจา ที่างใจ ที่�%งที่างด้'านส�วินต�วิ ด้'านส�งคุม ด้'านอารมณ- ด้'านจ�ต ด้'านป3ญญา

ศึาสตราจารย- ด้ร. ด้วิงเด้!อน พั�นธ�มนาวิ�น (2522) ได้'กล�าวิถื*งคุวิามหมายของจร�ยธรรมไวิ'วิ�า เป0นคุ2าที่�มคุวิามหมายกวิ'างขวิาง หมายถื*งล�กษณะที่างส�งคุมหลายล�กษณะของมน�ษย- และมขอบเขตรวิมถื*งพัฤต�กรรมที่างส�งคุมประเภที่ต�างๆด้'วิย ล�กษณะและพัฤต�กรรมที่�

เก�ยวิข'องก�บจร�ยธรรมจะมคุ�ณสมบ�ต�ประเภที่ใด้ ประเภที่หน*�งในสองประเภที่คุ!อ เป0นล�กษณะที่�ส�งคุมต'องการให'มอย"�ในสมาช�กในส�งคุมน�%น คุ!อพัฤต�กรรมที่�ส�งคุมน�ยมชมชอบให'การสน�บสน�นและผู้"'กระที่2าส�วินมากเก�ด้คุวิามพัอใจวิ�า การกระที่2าน�%นเป0นส��งที่�ถื"กต'องเหมาะสม ส�วินอกประเภที่หน*�งคุ!อล�กษณะที่�ส�งคุมไม�ต'องการให'มอย"�ในสมาช�กของส�งคุม เป0นการกระที่2าที่�ส�งคุมลงโที่ษหร!อพัยายามก2าจ�ด้ และผู้"'กระที่2าพัฤต�กรรมน�%นส�วินมากร" 'ส*กวิ�าเป0นส��งที่�ไม�ถื"กต'องและไม�สมคุวิร ฉะน�%นผู้"'มจร�ยธรรมส"งคุ!อผู้"'ที่�มล�กษณะและพัฤต�กรรมประเภที่แรกมากและประเภที่หล�งน'อย

ศึาสตราจารย- ด้ร.พัน�ส ห�นนาคุ�นที่ร- (2519) ให'คุวิามหมายของจร�ยธรรมไวิ'วิ�า หมายถื*งคุวิามประพัฤต�อ�นพั*งปฏิ�บ�ต�ต�อตนเอง ต�อผู้"'อ!�น และต�อส�งคุม ที่�%งน%เพั!�อก�อให'เก�ด้คุวิามเจร�ญร� �งเร!องเกษมส�ขข*%นในส�งคุมและสมาช�กของส�งคุม การที่�จะปฏิ�บ�ต�เช�นน�%นผู้"'ปฎี�บ�ต�จะต'องร" 'จ�กวิ�าส��งใด้ผู้�ด้ส��งใด้ถื"ก นอกจากน%ย�งมคุวิามหมายที่�ผู้"'ร" 'ให'ไวิ'อกหลายอย�าง ซึ*�งมล�กษณะคุล'ายๆก�น เช�น

จร�ยธรรม คุ!อแนวิที่างในการประพัฤต�ตนเพั!�ออย"�ก�บผู้"'อ!�นได้'อย�างร�มเยAนในส�งคุม

จร�ยธรรม เป0นเร!�องเก�ยวิก�บส��งที่�คุวิรปฏิ�บ�ต� คุวิรประพัฤต� และผู้"'ปฏิ�บ�ต�จะต'องร" 'จ�กเวิลาโอกาส และสถืานการณ-เพั!�อให'สอด้คุล'องก�บการพั�ฒนาประเที่ศึ

ล�กษณะและพัฤต�กรรมเก�ยวิข'องก�บจร�ยธรรม เป0นล�กษณะที่�ส�งคุมต'องการให'มอย"�ในสมาช�กในส�งคุมน�%น เป0นพัฤต�กรรมที่�ส�งคุมชมชอบและให'การสน�บสน�น

คุ2าอ!�นๆ ที่�อย"�ในขอบข�ายของจร�ยธรรม มด้�งน%- จรรยา (Etiquette) หมายถื*งคุวิามประพัฤต� ก�ร�ยาที่�คุวิรประพัฤต�ในหม"�คุณะ เช�น จรรยาแพัที่ย- จรรยาพัยาบาล จรรยาคุร" เป0นต'น- จรรยาบรรณ (Code of Ethics) หมายถื*งประมวิลคุวิามประพัฤต�ที่�ผู้"'ประกอบอาชพัการงานแต�ละอย�างก2าหนด้ข*%น เพั!�อร�กษา

และส�งเสร�มเกยรต�คุ�ณช!�อเสยงและฐานะของสมาช�ก อาจเขยนเป0นลายล�กษณ-อ�กษรหร!อไม�กAได้'- ศึลธรรม (Moral) หมายถื*งคุวิามประพัฤต�ที่�ด้ที่�ชอบ ข'อห'าม และข'อที่�คุวิรประพัฤต�อ�นส!บเน!�องมาจากคุ2าสอนในศึาสนา ซึ*�งม��งบ�งคุ�บที่�%งกาย วิาจา ใจ-มโนธรรม (Conscience) หมายถื*งคุวิามร" 'ส*กผู้�ด้ชอบช��วิด้ คุวิามร" 'ส*กวิ�าอะไรคุวิรที่2า อะไรไม�คุวิรที่2า

จากคุวิามหมายที่�กล�าวิมา ที่�%งคุ2าวิ�าจร�ยธรรมและคุ2าอ!�นๆที่�เก�ยวิข'อง สร�ปได้'วิ�าเป0นเร!�องที่�เก�ยวิก�บการ ประพัฤต�และการปฏิ�บ�ต�ของมน�ษย-ในวิ�ธที่�ถื"กต'องด้งาม เป0นที่�ยอมร�บน�บถื!อของส�งคุมและมน�ษยชาต�ที่��วิไป โด้ยที่�คุ2าวิ�า จร�ยธรรม ซึ*�งในภาษา“ ”

อ�งกฤษใช'คุ2าวิ�า Ethics, Ethics Rule และ Morality คุ2าเหล�าน%มคุวิามหมายที่�กวิ'างและคุรอบคุล�มคุวิามหมายของคุ2าอ!�นๆ ที่�เก�ยวิข'องก�บแนวิที่างหร!อข'อก2าหนด้ด้'านพัฤต�กรรมของมน�ษย- ในที่างที่�ด้งามและเป0นที่�ยอมร�บของคุนในส�งคุม

ศึาสตราจารย- ด้ร.สาโรช บ�วิศึร ได้'จ2าแนกองคุ-ประกอบที่�ส2าคุ�ญของจร�ยธรรมไวิ' 2 ประการ คุ!อ

1. ศึลธรรม (Moral Value) คุ!อส��งที่�คุวิรงด้เวิ'น ส��งที่�ไม�คุวิรปฏิ�บ�ต�2. คุ�ณธรรม (Ethics Value) คุ!อส��งที่�เราคุวิรปฏิ�บ�ต�ที่�%งศึลธรรมและคุ�ณธรรมรวิมก�นเป0นจร�ยธรรม

2.องคำ)ปรื่ะกอบุของจรื่�ยธรื่รื่ม คุณะกรรมการโคุรงการศึ*กษาจร�ยธรรมได้'ก2าหนด้จร�ยธรรมที่�คุวิรปล"กฝั3งแก�คุนไที่ยไวิ' 8 ประการ ด้�งน%

1. การใฝัEส�จจะหร!อใฝัEส�จธรรม คุ!อ การย*ด้ถื!อคุวิามจร�งหร!อศึร�ที่ธาในส��งที่�มหล�กฐานข'อม"ลรองร�บที่�สามารถืพั�ส"จน-ตรวิจสอบได้' น�ยมแสวิงหาคุวิามร" 'คุวิามจร�ง

2. การใช'ป3ญญาในการแก'ไขป3ญหา คุ!อ การใช'กระบวินการคุ'นหาคุวิามร" 'คุวิามจร�งหร!อที่างออก อย�างมเหต�ผู้ลเหมาะสมเพั!�อแก'ป3ญหาหร!อก2าจ�ด้อ�ปสรรคุข'อย��งยากต�างๆที่�เผู้ช�ญอย"�

3. เมตตา-กร�ณา คุ!อ การเสยสละส��งของ ก2าล�งกาย คุวิามคุ�ด้ หร!อผู้ลประโยชน-ส�วินตนให'ก�บผู้"'อ!�น น�ยมการเอ!%อเฟU% อช�วิยเหล!อผู้"'อ!�น กล�าวิวิาจาเหมาะสม ประพัฤต�ประโยชน-และแสด้งคุวิามเป0นม�ตรแที่'

4. สต�-ส�มปช�ญญะ คุ!อ การร" 'ส*กต�วิอย"�เสมอวิ�าตนก2าล�งกระที่2าส��งใด้ มคุวิามพัร'อมและการต!�นต�วิในการร�บร" 'จากส��งแวิด้ล'อมอย�างฉ�บไวิ กระต�'นเต!อนตนเองให'ต�ด้ส�นใจประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ในสถืานการณ-เฉพัาะหน'าอย�างรอบคุอบและระม�ด้ระวิ�ง

5. ไม�ประมาที่ คุ!อ การมการวิางแผู้น มการเตรยมพัร'อม มการคุาด้การณ-ได้'ถื"กต'อง คุ!อ ผู้ลที่�ตามมาของการกระที่2าหร!อประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ใด้ๆของตนเอง ที่2าให'เก�ด้การย�บย�%งช��งใจ คุวิบคุ�มตนเอง หร!อคุวิบคุ�มสถืานการณ-ต�างๆได้'อย�างเหมาะสม

6. ซึ!�อส�ตย-ส�จร�ต คุ!อ การประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ตรงต�อคุวิามเป0นจร�งและคุวิามถื"กต'อง ด้งาม เช�น ตรงต�อหน'าที่�คุวิามร�บผู้�ด้ชอบ ตรงตามระเบยบแบบแผู้นและกฎีเกณฑ์- ตรงต�อคุ2าม��นส�ญญา เป0นต'น

7. ขย�นหม��นเพัยร คุ!อ การมคุวิามพัอใจในหน'าที่�การงานของตน มใจจด้จ�อก�บงาน มคุวิามเพัยรพัยายาม มการไตร�ตรองปร�บปร�งงาน สามารถืคุวิบคุ�มตนเองให'ปฏิ�บ�ต�งานให'บรรล�ผู้ลส2าเรAจคุรบถื'วิน และ

8. ห�ร�-โอตต�ปปะ ต�อคุวิามละอายเกรงกล�วิและไม�ปรารถืนาต�อการประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ช��วิ หร!อ ส��งที่�ผู้�ด้ไปจากศึลธรรมและมาตรฐานคุวิามด้งานของส�งคุมที่�กชน�ด้ จะประเม�นการที่2างานของตนเองเสมอและเล!อกประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�แต�ส��งที่�ถื"กต'องด้งาม

ต�อมาได้'มการเพั��มเต�มคุ�ณล�กษณะจร�ยธรรมไที่ย 11 ประการ คุ!อ คุวิามร�บผู้�ด้ชอบ คุวิามซึ!�อส�ตย- คุวิามมเหต�ผู้ล คุวิามกต�ญญู"กตเวิที่ การร�กษาระเบยบวิ�น�ย คุวิามเสยสละ คุวิามสาม�คุคุ การประหย�ด้ คุวิามย�ต�ธรรม คุวิามอ�ตสาหะและคุวิามเมตตากร�ณา 3 .แนำวที่�งก�รื่ส�งเสรื่�มจรื่�ยธรื่รื่ม

ในการส�งเสร�มจร�ยธรรมให'แก�คุนในส�งคุม คุวิรด้2าเน�นการด้�งน% 1 .การส�งเสร�มจร�ยธรรมคุวิรเร��มต'นต�%งแต�เด้Aก โด้ยพั�อแม�คุวิรให'การอบรมเล%ยงด้"เด้Aกแบบประชาธ�ปไตย ซึ*�งมองคุ-ประกอบ 4 ประการ คุ!อ

1.การเล%ยงด้"แบบร�กมาก คุ!อการเล%ยงด้"ที่�พั�อแม�ที่2าคุวิามสน�ที่สนมและให'คุวิามร�กคุวิาม

ส2าคุ�ญแก�บ�ตร เคุารพัในส�ที่ธ�และคุวิามเหAนที่�ถื"กต'องของล"ก ที่2าให'ล"กร" 'ส*กวิ�าตนเองเป0นที่�ร �กและเป0นที่�ภาคุภ"ม�ใจของพั�อแม�

2.การเล%ยงด้"แบบใช'เหต�ผู้ล คุ!อการเล%ยงด้"ที่�พั�อแม�ช%แจงเหต�ผู้ลในการสน�บสน�นหร!อข�ด้

ขวิางพัฤต�กรรมต�างๆของล"ก โด้ยไม�ใช'อ2านาจเข'าข�ม ไม�ใช'วิ�ธการออกคุ2าส��งแต�เพัยงอย�างเด้ยวิ มการชมเชยให'รางวิ�ลหร!อแสด้งคุวิามพัอใจเม!�อล"กที่2าคุวิามด้และลงโที่ษวิ�ากล�าวิต�กเต!อนหร!อแสด้งคุวิามเสยใจเม!�อล"กที่2าผู้�ด้

3.การเล%ยงด้"แบบลงโที่ษที่างจ�ตมากกวิ�าที่างกาย คุ!อการที่2าให'ล"กเก�ด้คุวิามร" 'ส*กวิ�าผู้�ด้ ร" 'ส*ก

เสยใจ เช�น ใช'วิ�ธการเพั�กเฉย ไม�สนใจใยด้ด้'วิยเม!�อล"กแสด้งพัฤต�กรรมไม�เหมาะสมจนกวิ�าจะเปล�ยนแปลงพัฤต�กรรมไปในที่างที่�ด้ หลกเล�ยงการลงโที่ษที่างกายเพั!�อให'ร�บคุวิามเจAบปวิด้โด้ยไม�จ2าเป0นโด้ยเฉพัาะเม!�อล"กมอาย� 10 ปDข*%นไป เพัราะเด้Aกวิ�ยน%เร��มมคุวิามคุ�ด้ สามารถืเข'าใจจากการกระที่2าของคุนอ!�นได้'

4. การเล%ยงด้"แบบคุวิบคุ�ม คุ!อการเล%ยงด้"ที่�ใช'วิ�ธการตรวิจตรา ก2าหนด้กฎีเกณฑ์-ให'ใช'วิ�ธการน%ในระด้�บปานกลาง การสอด้ส�องด้"แลและคุวิบคุ�มการกระที่2าของล"กพัอประมาณ ไม�คุวิบคุ�มมากเก�นไปจนเป0นการที่2าให'เด้Aกร" 'ส*กอ*ด้อ�ด้และถื"กห�กหาญน2%าใจ 2. การส�งเสร�มจร�ยธรรมในโรงเรยน โด้ยโรงเรยนไม�เพัยงแต�สอนคุวิามร" 'ที่างด้'านหน�งส!อเพัยงอย�างเด้ยวิ แต�ต'องม��งปล"กฝั3งจร�ยธรรมให'แก�น�กเรยนอย�างสม2�าเสมอ โด้ยการจ�ด้สภาพัแวิด้ล'อม การประพัฤต�ของคุร"อาจารย-เพั!�อเป0นต�วิอย�างที่�ด้ ในหล�กส"ตรคุวิรสอด้แที่รกจร�ยธรรม

เข'าไปด้'วิย โรงเรยนคุวิรส�งเสร�มให'มการจ�ด้ก�จกรรมเสร�มหล�กส"ตร เช�น การไหวิ'คุร" การแข�งข�นกฬา ก�จกรรมล"กเส!อ เป0นต'น 3. การส�งเสร�มจร�ยธรรมในสถืานศึ*กษาช�%นส"ง การเรยนการสอนในมหาวิ�ที่ยาล�ย หร!อ สถืาบ�นอ�ด้มศึ*กษา คุวิรเน'นพั�ฒนาต�วิอาจารย-ให'เป0นผู้"'มจร�ยธรรม สร'างบรรยากาศึที่�เอ!%ออ2านวิยต�อการพั�ฒนาจร�ยธรรมสน�บสน�นให'น�กศึ*กษาที่2าก�จกรรมที่�ช�วิยฟU% นฟ"จร�ยธรรมให'มส�วินร�วิมในการพั�ฒนาจร�ยธรรมของสถืานศึ*กษา สอด้แที่รกจร�ยธรรมลงในหล�กส"ตรต�างๆที่�ที่2าได้'

4. จร�ยธรรมและจรรยาบรรณในการประกอบอาชพั จรรยาบรรณ (Code of Ethics) คุ!อประมวิลคุวิามประพัฤต�

ที่�ผู้"'ประกอบอาชพัการงานแต�ละอย�างก2าหนด้ข*%นเพั!�อร�กษาและส�งเสร�มเกยรต�คุ�ณช!�อเสยงและฐานะของสมาช�ก อาจเขยนเป0นลายล�กษณ-อ�กษรหร!อไม�กAได้'

วิ�ชาชพัใด้กAตามที่�ส�งคุมยอมร�บวิ�าเป0นวิ�ชาชพัที่�มคุวิามส2าคุ�ญต�อชวิ�ตของบ�คุคุลและเก�ยวิข'องก�บคุวิามสงบส�ขของส�งคุม ผู้"'ประกอบวิ�ชาชพัด้�งกล�าวิจะรวิมต�วิก�นเพั!�อก2าหนด้จรรยาบรรณหร!อข'อปฏิ�บ�ต�ในกล��มอาชพัของตน เช�น อาชพัแพัที่ย- อาชพัวิ�ศึวิกร อาชพัที่างด้'านสถืาปน�ก อาชพัคุร" อาชพัพัยาบาล อาชพัของน�กกฎีหมาย อาชพัเหล�าน%ล'วินมจรรยาบรรณในวิ�ชาชพัของตนซึ*�งผู้"'ประกอบอาชพัด้�งกล�าวิจะต'องถื!อปฏิ�บ�ต�

จรรยาบรรณเป0นส�วินหน*�งของจร�ยธรรมเพัราะเป0นข'อก2าหนด้หร!อเกณฑ์-เก�ยวิก�บการประพัฤต�ธรรมและการปฏิ�บ�ต�ที่�ชอบที่�คุวิร ผู้"'ที่�มจรรยาบรรณย�อมถื!อวิ�าเป0นผู้"'มจร�ยธรรม

จร�ยธรรมหร!อจรรยาบรรณที่างวิ�ชาชพัเป0นมาตรฐานของการประกอบอาชพัน�%น ด้�งเช�นอาชพัที่างด้'านธ�รก�จ จรรยาบรรณธ�รก�จ กAหมายถื*งมาตรฐานการผู้ล�ตส�นคุ'าและการให'บร�การเพั!�อผู้ลตอบแที่นตามคุ�ณคุ�าของการลงที่�นโด้ยเป0นธรรมต�อที่�กฝัEาย กล�าวิคุ!อ ที่�%งเจ'าของก�จการ ผู้"'บร�หาร ผู้"'ร �วิมงาน ผู้"'บร�โภคุ ผู้"'ร �บบร�การ ร�ฐบาล และส�งคุม ซึ*�งมคุวิามส�มพั�นธ-ที่างเศึรษฐก�จร�วิมก�น

การประกอบอาชพัที่างด้'านธ�รก�จที่�มจร�ยธรรมไม�ได้'หมายคุวิามเฉพัาะคุวิามชอบธรรมของต�วิธ�รก�จเที่�าน�%นแต�หมายรวิมไปถื*งองคุ-ประกอบต�างๆที่�ที่2าให'เก�ด้ธ�รก�จน�%นข*%นมาได้' เช�น คุน ที่�น ที่ร�พัยากร เที่คุโนโลย ส�งคุม เป0นต'น ด้�งน�%นการด้2าเน�นธ�รก�จที่�มคุวิามเป0นธรรมจะต'องมแนวิที่างหร!อกลไกในการจ�ด้การก�บองคุ-ประกอบเหล�าน%ด้'วิยคุวิามชอบธรรม ที่�%งน%เพั!�อประส�ที่ธ�ผู้ลของธ�รก�จเอง4.1 คุวิามส2าคุ�ญของจร�ยธรรมที่างธ�รก�จ

องคุ-การที่างธ�รก�จที่�มคุวิามม��งคุ��งและม��นคุง มล�กษณะร�วิมก�นที่�ส2าคุ�ญคุ!อการมจรรยาบรรณในการประกอบอาชพั จรรยาบรรณที่2าให'ได้'ร�บเคุรด้�ต คุวิามเช!�อถื!อ อภ�ส�ที่ธ�I ภาพัพัจน-ที่�ด้ อ�นน2ามาซึ*�งช!�อเสยง เง�นที่อง เกยรต�ยศึ คุวิามเจร�ญก'าวิหน'าและคุวิามม��นคุง องคุ-การที่างธ�รก�จที่�ล'มเหลวิม�กมคุวิามบกพัร�องที่างจรรยาบรรณ

การด้2าเน�นธ�รก�จในป3จจ�บ�นมล�กษณะเป0นวิ�ชาชพัมากข*%นเพัราะการศึ*กษาที่างด้'านน%ก'าวิหน'าไปมาก แต�เม!�อเที่ยบก�บอาชพัอ!�นๆ ที่�ยอมร�บก�นแล'วิวิ�าเป0นวิ�ชาชพั เช�น แพัที่ย- ที่นายคุวิาม พับวิ�าอาชพัที่างธ�รก�จย�งไม�ได้'ร�บการยอมร�บจากส�งคุมไที่ยวิ�าเป0นวิ�ชาชพัอย�างแที่'จร�ง เพัราะถื*งแม'วิ�าน�กบร�หารธ�รก�จส�วินใหญ�จะเป0นม!ออาชพัในแง�ที่�มคุวิามร" 'ด้'านการบร�หารช�%นส"งแต�ส�วินใหญ�กAย�งคุงไม�ตระหน�กและยอมร�บปฏิ�บ�ต�ตามจรรยาบรรณของวิ�ชาชพั ในการยกฐานะการบร�หารธ�รก�จให'เป0นวิ�ชาชพัน�%นต'องมการเปล�ยนแปลงอย�างน'อย 4 ประการ คุ!อ

1. ส�งคุมต'องยอมเปล�ยนอ�ด้มการณ-ของวิ�ชาชพัจากการม��งให'บร�การมากกวิ�าม��งหารายได้'มาเป0นการมจรรยาบรรณในการหารายได้'

2. วิงการบร�หารธ�รก�จต'องมแก�นและหล�กการแห�งวิ�ชาชพัเพั!�อน2าไปสร'างจรรยาบรรณข*%น3. มสมาคุมวิ�ชาชพัที่�สามารถืคุวิบคุ�มก�นเองให'คุนส�วินใหญ�ในวิงการปฏิ�บ�ต�ก�นตามจรรยาบรรณ4. ผู้"'ปฏิ�บ�ต�วิ�ชาชพับร�หารธ�รก�จต'องเป0นมากกวิ�าเพัยง ผู้"'จ�ด้การ“ ”

การเป0นวิ�ชาชพัต'องมจรรยาบรรณ การมวิ�ชาคุวิามร" 'ช� %นส"งซึ*�งได้'จากการศึ*กษาอบรมมานานถื!อวิ�าเป0นเพัยงม!ออาชพั (Professionals)

แต�ถื'าขาด้จรรยาบรรณถื!อวิ�าย�งไม�เป0นวิ�ชาชพั ด้�งน�%นจร�ยธรรมหร!อจรรยาบรรณ จ*งถื!อวิ�ามคุวิามส2าคุ�ญต�อการยกระด้�บของธ�รก�จให'กลายเป0นวิ�ชาชพัได้'อย�างแที่'จร�ง4.2 คุวิามร�บผู้�ด้ชอบของธ�รก�จ

ในการด้2าเน�นธ�รก�จจ2าเป0นต'องมคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อผู้"'ที่�เก�ยวิข'อง ได้'แก�

1. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อเจ'าของธ�รก�จหร!อผู้"'ลงที่�น การด้2าเน�นธ�รก�จจ2าเป0นจะต'องให'ธ�รก�จน�%นอย"�รอด้โด้ยมผู้ลก2าไร ผู้"'ลงที่�นหร!อเจ'าของธ�รก�จย�อมหวิ�งผู้ลตอบแที่นจากการลงที่�นของเขา ด้�งน�%นการประกอบธ�รก�จจะต'องร�บผู้�ด้ชอบ เพัราะถื'าหากขาด้ผู้"'ลงที่�นธ�รก�จจะเก�ด้ข*%นไม�ได้'

2. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อพัน�กงาน พัน�กงานหร!อผู้"'ปฏิ�บ�ต�งานเป0นป3จจ�ยส2าคุ�ญที่�ที่2าให'ธ�รก�จด้2าเน�นการได้' การประกอบธ�รก�จต'องคุ2าน*งถื*งบ�คุคุลเหล�าน% ถื'าพัน�กงานก�นด้อย"�ด้ มคุวิามม��นคุง ย�อมส�งผู้ลต�อการปฏิ�บ�ต�ที่�มประส�ที่ธ�ภาพั

3. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อล"กคุ'าหร!อผู้"'บร�โภคุ กล��มน%มคุวิามส2าคุ�ญที่�ส�ด้ต�อคุวิามส2าเรAจหร!อคุวิามล'มเหลวิของธ�รก�จ เพัราะถื'าหากธ�รก�จใด้ขาด้การสน�บสน�นจากล"กคุ'า ธ�รก�จน�%นจะหมด้คุวิามหมายและด้2าเน�นการไม�ได้'

4. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อส�งคุมและประเที่ศึส�งคุมที่�ธ�รก�จน�%นต�%งอย"�เป0นป3จจ�ยแวิด้ล'อมที่�ส2าคุ�ญย��ง ถื'าส�งคุมด้ธ�รก�จกAจะด้ตามไปด้'วิย ด้�งน�%นผู้"'ประกอบธ�รก�จต'องร�บผู้�ด้ชอบต�อส�งคุม การเสยภาษ การปBองก�นภ�ยอ�นตราย การสน�บสน�นส�งคุมในร"ปแบบต�างๆมคุวิามจ2าเป0น เป0นคุวิามร�บผู้�ด้ชอบที่�ต'องคุ2าน*งและปฏิ�บ�ต�

5. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อตนเองและคุรอบคุร�วิ ผู้"'ประกอบธ�รก�จจ2าเป0นต'องด้"แลตนเองและคุรอบคุร�วิให'อย"�รอด้ การหารายได้'เพั!�อร�กษาสถืานการณ-ให'อย"�ในส�งคุมได้'โด้ยไม�เด้!อด้ร'อน เพั!�อจะได้'สามารถืปฏิ�บ�ต�งานได้'อย�างมประส�ที่ธ�ภาพั

6. คุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�ออาชพัของตน เป0นคุวิามร�บผู้�ด้ชอบต�อวิ�ชาชพัเพั!�อจรรโลงไวิ'ซึ*�งภาพัพัจน-ที่�ด้งามของธ�รก�จที่�ด้2าเน�นการ

4.3 คุวิามส�มพั�นธ-ระหวิ�างการด้2าเน�นธ�รก�จก�บจร�ยธรรมการด้2าเน�นธ�รก�จต'องส�มพั�นธ-เก�ยวิข'องก�บบ�คุคุล ก�บส�งคุมและก�บ

องคุ-กรต�างๆส��งส2าคุ�ญที่�จะที่2าให'ธ�รก�จประสบคุวิามส2าเรAจได้'ตามเปBาหมายกAคุ!อการได้'ร�บการสน�บสน�นด้'วิยด้จากผู้"'เก�ยวิข'องน�บต�%งแต�ผู้"'ที่�ปฏิ�บ�ต�งานธ�รก�จน�%นโด้ยตรง กล��มล"กคุ'าที่�เป0นเปBาหมาย (target group) ของธ�รก�จน�%น องคุ-การอ!�นที่�เก�ยวิข'องที่�%งของร�ฐและเอกชน ตลอด้จนส�งคุมโด้ยรวิม การปฏิ�บ�ต�ต�อก�นด้'วิยคุวิามมคุ�ณธรรม ไม�เอาร�ด้เอาเปรยบ การร�บผู้�ด้ชอบต�อล"กคุ'า ต�อคุนงาน ต�อเจ'าของธ�รก�จ ต�อส�งคุมและต�อประเที่ศึชาต� ผู้"'ด้2าเน�นธ�รก�จจะต'องคุ2าน*งถื*งแนวิปฏิ�บ�ต�ที่�จะเสร�มสร'างคุวิามส�มพั�นธ-อ�นด้ น��นคุ!อคุวิามมจร�ยธรรมหากผู้"'ที่2าธ�รก�จมแต�คุวิามเหAนแก�ต�วิ ม��งแต�ผู้ลก2าไรโด้ยไม�คุ2าน*งถื*งคุวิามร�บผู้�ด้ชอบอ�นจะพั*งมต�อผู้"'เก�ยวิข'องและส�งคุม ย�อมเป0นการกระที่2าที่�ไม�ถื"กต'อง แม'จะประสบคุวิามส2าเรAจด้'านผู้ลก2าไรแต�จะถื!อวิ�าเป0นการด้2าเน�นธ�รก�จที่�ด้ไม�ได้' ถื'าหากขาด้ซึ*�งจร�ยธรรมที่�คุวิรจะย*ด้ถื!อ

การมมน�ษยส�มพั�นธ-ที่�ด้เป0นป3จจ�ยส2าคุ�ญประการหน*�งที่�จะที่2าให'การด้2าเน�นธ�รก�จประสบผู้ลส2าเรAจ สมยศึ นาวิการ ได้'กล�าวิถื*งคุ�ณสมบ�ต�ที่�ส2าคุ�ญของน�กธ�รก�จขนาด้ย�อมที่�ประสบคุวิามส2าเรAจไวิ'ด้�งน%

1. คุวิามเตAมใจเสยสละ2. คุวิามร" 'เร!�องส�นคุ'าและคุวิามสามารถืที่างการบร�หาร3. คุวิามสามารถืในการต�ด้ส�นใจ4. คุวิามสามารถืที่2างานร�วิมก�บผู้"'อ!�นคุวิามสามารถืในการที่2างานร�วิมก�บผู้"'อ!�น จ2าเป0นอย�างย��งที่�ต'องสร'าง

มน�ษยส�มพั�นธ-ที่�ด้ต�อก�น การที่�จะที่2าให'คุนอ!�นเช!�อใจน�%น จ2าเป0นต'องมคุวิามจร�งใจและซึ!�อส�ตย-ต�อก�น ที่�%งน%โด้ยอาศึ�ยหล�กการด้'านจร�ยธรรมมาเป0นแนวิที่าง4.4 จร�ยธรรมของน�กธ�รก�จ

เน!�องจากการประกอบธ�รก�จในประเที่ศึไที่ยย�งขาด้องคุ-กรที่างวิ�ชาชพัที่�จะร�วิมก�นก2าหนด้จรรยาบรรณของน�กธ�รก�จที่�จะใช'คุวิบคุ�มก�นเอง และขอบเขตของธ�รก�จน�%นกวิ'างขวิาง จ*งที่2าให'การก2าหนด้ล�กษณะ

ของจร�ยธรรมหร!อจรรยาบรรณที่างธ�รก�จ ที่�ช�ด้เจนออกมาเหม!อนบางอาชพัที่2าได้'ยาก แต�อย�างไรกAตามถื'าหากกล�าวิถื*งล�กษณะของการด้2าเน�นการที่างธ�รก�จที่�ขาด้จร�ยธรรม จะเหAนได้'ช�ด้เจนกวิ�า เช�น การที่�โรงงานปลด้คุนงานออกอย�างไม�เป0นธรรม การใช'แรงงานเด้Aกที่�ผู้�ด้กฎีหมาย การให'คุ�าจ'างในอ�ตราที่�ไม�เป0นธรรม การปล�อยน2%าเสยลงในแหล�งน2%าสาธารณะหร!อในแม�น2%า การหลอกลวิงประชาชนให'น2าเง�นมาลงที่�นแบบแชร-ล"กโซึ� การปลอมส�นคุ'า การเอาเปรยบผู้"'บร�โภคุ การฉวิยโอกาสข*%นราคุาส�นคุ'า การหลกเล�ยงภาษ เป0นต'น พัฤต�กรรมเหล�าน%ถื!อวิ�าเป0นการกระที่2าที่�ขาด้จร�ยธรรม เพัราะเป0นส��งที่�ส�งคุมไม�พั*งประสงคุ-ให'มอย"� ที่2าให'ผู้"'อ!�นเด้!อด้ร'อนและเหAนแก�ประโยชน-ฝัEายตน อย�างไรกAตามแม'ในการด้2าเน�นธ�รก�จจะย�งขาด้องคุ-กรที่างวิ�ชาชพัที่�จะมาก2าหนด้จรรยาบรรณไวิ'คุวิบคุ�มก�นเองกAตาม แต�กAมบางหน�วิยงาน คุ!อ ม"ลน�ธ�เพั!�อสถืาบ�นการศึ*กษาวิ�ชาการจ�ด้การแห�งประเที่ศึไที่ยได้'ก2าหนด้จร�ยธรรมของน�กธ�รก�จ โด้ยจ2าแนกบที่บาที่หล�กของน�กธ�รก�จไวิ' 6 ประการ ด้�งน%

1. น�กธ�รก�จต�อล"กคุ'า เน!�องจากล"กคุ'าเป0นบ�คุคุลส2าคุ�ญที่�ส�ด้ที่�ที่2าให'ธ�รก�จด้2าเน�นได้' เป0นผู้"'ที่�ที่2าให'ธ�รก�จมก2าไรและสร'างเจร�ญให'แก�ธ�รก�จ ด้�งน�%นล"กคุ'าพั*งได้'การปฏิ�บ�ต�อย�างซึ!�อส�ตย-เป0นธรรม

ส��งที่�น�กธ�รก�จพั*งปฏิ�บ�ต�ต�อล"กคุ'า เช�น การขายและบร�การในราคุาย�ต�ธรรม การขายส�นคุ'าและบร�การที่�ถื"กต'อง การด้"แลและให'บร�การล"กคุ'าที่�กคุนอย�างเที่�าเที่ยมก�น เป0นต'น

2. น�กธ�รก�จต�อคุ"�แข�ง การแข�งข�นเป0นการกระต�'นการเจร�ญก'าวิหน'าที่างเศึรษฐก�จและเป0นประโยชน-โด้ยตรงต�อผู้"'บร�โภคุ ที่2าให'เก�ด้การแข�งข�นและธ�รก�จเจร�ญก'าวิหน'า น�กธ�รก�จจ*งพั*งปฏิ�บ�ต�ต�อคุ"�แข�งข�นอย�างเป0นธรรม เช�น การพั*งละเวิ'นจากการกล��นแกล'ง ใส�ร'ายปBายส ที่�บถืมไม�วิ�าที่างตรงหร!อที่างอ'อม พั*งให'คุวิามรวิมม!อในการแข�งข�นหร!อสร'างสภาวิะการตลาด้ที่�ด้ เป0นต'น

3. น�กธ�รก�จต�อหน�วิยราชการ หน�วิยราชการเป0นหน�วิยของส�งคุมหน�วิยหน*�งที่�ที่�กคุนในช�มชนต'องมการต�ด้ต�อ น�กธ�รก�จคุวิรปฏิ�บ�ต�ต�อหน�วิยราชการอย�างมจร�ยธรรม เช�น ที่2าธ�รก�จก�บหน�วิยราชการอย�างตรง

ไปตรงมา เป0นธรรม ปฏิ�บ�ต�ตามข'อกฎีหมาย ละเวิ'นการต�ด้ส�นบน ละเวิ'นการสน�บสน�นข'าราชการที่�ส�อที่�จร�ต เป0นต'น

4. น�กธ�รก�จต�อพัน�กงาน พัน�กงานเป0นป3จจ�ยส2าคุ�ญในการประกอบธ�รก�จและเป0นที่ร�พัยากรที่�มคุ�าของธ�รก�จ น�กธ�รก�จพั*งปฏิ�บ�ต�ต�อล"กจ'างอย�างมจร�ยธรรม เช�น การให'คุ�าจ'างตอบแที่นที่�เหมาะสม การเอาใจใส�ในสวิ�สด้�การ การให'คุวิามเช!�อถื!อไวิ'วิางใจ การเคุารพัส�ที่ธ�ส�วินบ�คุคุล เป0นต'น

5. น�กธ�รก�จต�อส�งคุม โด้ยที่�น�กธ�รก�จเป0นสมาช�กของส�งคุม มส�งคุมเป0นฐานการประกอบธ�รก�จของตน น�กธ�รก�จจ*งพั*งร�บผู้�ด้ชอบในอ�นที่�จะมส�วินร�วิมในการสร'างสรรคุ-ส�งคุมให'เจร�ญก'าวิหน'าต�อไป บที่บาที่ของน�กธ�รก�จต�อส�งคุม เช�น ละเวิ'นการประกอบที่�จะที่2าให'ส�งคุมเส!�อม ละเวิ'นการประกอบธ�รก�จที่�ที่2าลายที่ร�พัยากรธรรมชาต�และส��งแวิด้ล'อม เป0นต'น

6. พัน�กงานต�อธ�รก�จ พัน�กงานเป0นส�วินส2าคุ�ญที่�ที่2าให'ธ�รก�จด้2าเน�นการได้'และธ�รก�จเป0นส�วินส2าคุ�ญต�อการด้2าเน�นชวิ�ตของพัน�กงาน พัน�กงานจ*งพั*งปฏิ�บ�ต�ตนต�อธ�รก�จอย�างมจร�ยธรรม เช�น การมคุวิามซึ!�อส�ตย-ส�จร�ตในการปฏิ�บ�ต�งาน การร�บผู้�ด้ชอบในการใช'ที่ร�พัย-ส�นของนายจ'างให'เก�ด้ประโยชน-เตAมที่� ระวิ�งการประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�ในเร!�องส�วินต�วิที่�อาจกระที่บกระเที่!อนต�อนายจ'าง เป0นต'น

การเล%ยงชพัตามคุรรลองคุลองธรรม การกระที่2าต�างๆอย�างมจร�ยธรรม พัากเพัยรด้'วิยสต�ป3ญญาและคุวิามม��นคุง ด้2าเน�นธ�รก�จให'เก�ด้คุวิามม��งคุ��งอย�างมคุ�ณธรรม ส��งเหล�าน%จะช�วิยจรรโลงส�งคุมให'เจร�ญร� �งเร!องต�อไป5.เหต�ผู้ลและพัฤต�กรรมเช�งจร�ยธรรม

เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรม หมายถื*งการที่�บ�คุคุลให'เหต�ผู้ลในการเล!อกที่�จะกระที่2า หร!อเล!อกที่�จะไม�กระที่2าพัฤต�กรรมอย�างใด้อย�างหน*�ง เหต�ผู้ลที่�กล�าวิถื*งน%จะแสด้งให'เหAนถื*งเหต�จ"งใจหร!อแรงจ"งใจที่�อย"�เบ!%องหล�งการกระที่2าต�างๆของบ�คุคุล การศึ*กษาเหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรมจะที่2าให'ที่ราบวิ�า บ�คุคุลผู้"'มจร�ยธรรมในระด้�บแตกต�างก�น ย�อมมการกระที่2าหร!อพัฤต�การณ-ที่�แตกต�างก�น และบ�คุคุลที่�มการกระที่2าเหม!อนก�นอาจมเบ!%องหล�งการกระที่2าเช�นเด้ยวิก�นกAได้' น�กที่ฤษฎีพั�ฒนาการที่างจร�ยธรรม คุ!อ เปDยเจที่- และ

โคุลเบอร-ก ได้'ใช'การอ'างเหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรมของบ�คุคุลเป0นเคุร!�องแสด้งถื*งพั�ฒนาการจร�ยธรรมของบ�คุคุลน�%น นอกจากน%การใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรมย�งมคุวิามส�มพั�นธ-ก�บพั�ฒนาการที่างด้'านอ!�นๆของบ�คุคุลด้'วิย โด้ยเฉพัาะพั�ฒนาการที่างสต�ป3ญญาและอารมณ- อกประการหน*�ง โคุลเบอร-ก และน�กวิ�จ�ยอ!�นๆ พับวิ�า การใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรมของบ�คุคุลมคุวิามส�มพั�นธ-ก�บพัฤต�กรรมประเภที่ต�างๆ ของบ�คุคุลน�%นด้'วิย

พัฤต�กรรมเช�งจร�ยธรรม หมายคุวิามถื*ง การที่�บ�คุคุลแสด้งพัฤต�กรรมที่�ส�งคุมน�ยมชมชอบ หร!องด้เวิ'นการแสด้งพัฤต�กรรมที่�ฝัEาฝัUนกฎีเกณฑ์-หร!อคุ�าน�ยมในส�งคุม ต�วิอย�าง พัฤต�กรรมเช�งจร�ยธรรมซึ*�งเป0นการกระที่2าที่�ส�งคุมเหAนชอบ และสน�บสน�นมหลายประเภที่ เช�น การให'ที่าน การเสยสละเพั!�อส�วินรวิม และการช�วิยเหล!อผู้"'ตกที่�กข-ได้'ยาก เป0นต'น ส�วินพัฤต�กรรมเช�งจร�ยธรรมอกพัวิกหน*�ง คุ!อ พัฤต�กรรมในสถืานการณ-ที่�เย'ายวินใจ หร!อให'สภาพัที่�ย� �วิย� เช�น การโกงส��งของเง�นที่อง หร!อคุะแนน การล�กขโมย และการกล�างเที่Aจ เป0นต'น ซึ*�งอาจรวิมเรยกวิ�าพัฤต�กรรมเก�ยวิก�บคุวิามไม�ซึ!�อส�ตย- น�กที่ฤษฎีที่างด้'านจร�ยธรรมที่�านหน*�งคุ!อ โคุลเบอร-ก (Kohlberg) ได้'ให'ที่�ศึนะเก�ยวิก�บจร�ยธรรม (Morality) ไวิ'วิ�า หมายถื*งกฎีเกณฑ์-ในการต�ด้ส�นใจคุวิามถื"กผู้�ด้ของการกระที่2า ซึ*�งคุวิามเข'าใจเก�ยวิก�บกฎีเกณฑ์-น%ข*%นอย"�ก�บพั�ฒนาการที่างป3ญญาซึ*�งผู้"กพั�นก�บอาย�ของบ�คุคุล

ที่ฤษฎีพั�ฒนาการที่างจร�ยธรรมของ Kohlberg ได้'แบ�งพั�ฒนาการออกเป0น 3 ระด้�บ และข�%นของการใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรม 6

ข�%น ด้�งน%

ข�%นของการใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรม ระด้�บที่างจร�ยธรรมข�%นที่� 1 หล�กการหลบหลกการถื"กลงโที่ษ(การกระที่2าหร!อไม�กระที่2าส��งใด้กAเพั!�อหลกเล�ยงการถื"กลงโที่ษที่างกาย ถื'าที่2าแล'วิไม�ถื"กลงโที่ษกAจะที่2า แต�ถื'าที่2าแล'วิถื"กที่2าโที่ษจะไม�ที่2าโที่ษ ส�วินจะถื"กหร!อผู้�ด้น�%นไม�สนใจ พับมากในเด้Aกอาย� 2-7 ปD)

ข�%นที่� 1 หล�กการหลบหลกการถื"กลงโที่ษ(การกระที่2าหร!อไม�กระที่2าส��งใด้กAเพั!�อหลกเล�ยงการถื"กลงโที่ษที่างกาย ถื'าที่2าแล'วิไม�ถื"กลงโที่ษกAจะที่2า แต�ถื'าที่2าแล'วิถื"กที่2าโที่ษจะไม�ที่2าโที่ษ ส�วินจะถื"กหร!อผู้�ด้น�%นไม�สนใจ พับมากในเด้Aกอาย� 2-7 ปD)

ข�%นที่� 2 หล�กการแสวิงหารางวิ�ล(การกระที่2าหร!อไม�กระที่2าส��งใด้กAเพั!�อแสวิงหารางวิ�ลหร!อการได้'ร�บส��งตอบแที่น กล�าวิคุ!อถื'าที่2าแล'วิได้'รางวิ�ลกAจะที่2า รางวิ�ลเป0นส��งจ"งในส2าคุ�ญส��งที่�ที่2าลงไปน�%นจะถื"กหร!อผู้�ด้อย�างไรไม�วิ�า แต�ขอให'ได้'รางวิ�ล พับมากในเด้Aกอาย�ระหวิ�าง 7-10 ปD)

ข�%นที่� 3 หล�กการที่2าตามที่�ผู้"'อ!�นเหAนชอบ(การที่2าหร!อไม�ที่2าส��งใด้ข*%นอย"�ก�บวิ�าผู้"'อ!�นยอมร�บในการกระที่2าน�%นหร!อไม� ถื'าส��งที่�ที่2ามผู้"'ยอมร�บ กAจะที่2าถื'าไม�ยอมร�บกAจะไม�ที่2า ส�วินจะถื"กหร!อผู้�ด้น�%นเป0นอกเร!�องหน*�ง พับมากในช�วิงอาย� 10-13 ปD)

2. ระด้�บตามกฎีเกณฑ์-ส�งคุม(อาย� 10-

16 ปD)

ข�%นที่� 4 หล�กการที่2าตามหน'าที่�ที่างส�งคุม(การกระที่2าใด้ๆกAตามคุ!อเอาบรรที่�ด้ฐานระเบยบกฎีเกณฑ์- กฎีหมาย ที่�ส�งคุมใช'เป0นเกณฑ์-พับมากในช�วิงอาย� 13-16 ปD)ข�%นที่� 5 หล�กการที่2าตามคุ2าม��นส�ญญา(การกระที่2าใด้ๆ กAตามจะใช'เหต�ผู้ลและเคุารพัในคุวิามคุ�ด้ของตนเอง คุวิามถื"กต'องข*%นอย"�ก�บคุวิามเช!�อ หร!อคุ�าน�ยมของบ�คุคุล วิ�น�จฉ�ยคุวิามถื"กต'องของการกระที่2าด้'วิยตนเอง ผู้"'มจร�ยธรรมในข�%นน%ส�วินมากอาย� 16 ปDข*%นไป)

3. ระด้�บเหน!อเกณฑ์- (อาย� 16 ปDข*%นไป)

ข�%นที่� 6 หล�กการย*ด้อ�ด้มคุต�สากล(คุวิามถื"กต'องคุ!อหล�กสากล เคุารพัในคุวิามเสมอภาคุและส�ที่ธ�มน�ษยชน คุ2าน*งถื*งคุวิามเป0นธรรมของมวิลมน�ษย-คุ�ณคุ�าและคุวิามถื"กต'องของการกระที่2า ต'องเป0นไปเพั!�อ

สร�ปเน!�องจากจร�ยธรรมเป0นเร!�องเก�ยวิก�บการด้2าเน�นชวิ�ตของมน�ษย-

เป0นการพั�จารณาถื*งพัฤต�กรรมของมน�ษย-ที่�มต�อก�น ซึ*�งเก�ยวิข'องที่�%งที่าง

ด้'านร�างกาย ที่างวิาจา และที่างจ�ตใจ การต�ด้ส�นใจ หร!อการสร�ปวิ�าผู้"'ใด้มจร�ยธรรมส"งต2�าเพัยงใด้น�%นเป0นส��งที่�ที่2าได้'ยาก เพัยงแต�บอกได้'วิ�าพัฤต�กรรมหร!อการกระที่2าเช�นน�%นส�งคุมพั*งประสงคุ-หร!อไม� ส�งคุมต'องการให'พัฤต�กรรมเช�นน�%นมอย"�ในส�งคุมหร!อไม� อย�างไรกAตามจากแนวิคุวิามคุ�ด้ของโคุลเบอร-ก (Kohlberg) เก�ยวิก�บการใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรม พัอจะช�วิยให'ต�ด้ส�นใจได้'วิ�าผู้"'ใด้ใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรมอย"�ในระด้�บใด้ ถื'าหากการกระที่2าใด้ถื!อเอาต�วิเองเอาพัวิกพั'องโด้ยไม�คุ2าน*งคุวิามถื"กต'อง ไม�คุ2าน*งถื*งคุวิามเด้!อด้ร'อนของผู้"'อ!�น หาแต�ผู้ลประโยชน-ใส�ตน ย�อมถื!อวิ�ามจร�ยธรรมในระด้�บต2�า เช�น เด้Aกที่�ขโมยของเพั!�อน ถื'าหากไม�ถื"กลงโที่ษกAคุ�ด้วิ�าการกระที่2าน�%นเป0นส��งที่�ถื"กต'อง ผู้"'ที่�คุ'ายาเสพัต�ด้ ที่2าไปเพัราะม��งหาผู้ลก2าไรให'ตนเองโด้ยไม�น*กถื*งคุวิามเด้!อด้ร'อนของเพั!�อนมน�ษย- คุนที่�ไม�ยอมข'ามถืนนตรงที่างข'าม คุนที่�ที่�%งขยะตามใจชอบ เจ'าของโรงงานที่�ปล�อยน2%าเสยลงแม�น2%าโด้ยไม�ยอมต�ด้ต�%งเคุร!�องบ2าบ�ด้น2%าเสยเพัราะต'องลงที่�นเพั��มข*%น ล�กษณะเช�นน%ถื!อวิ�าเป0นการกระที่2าที่�เหAนแก�ต�วิ เป0นการใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรมในระด้�บต2�า ส�วินผู้"'ที่�ที่2าอะไรคุ2าน*งถื*งกฎีเกณฑ์-ที่างส�งคุม น*กถื*งส�วินรวิมมากกวิ�าส�วินตน คุ2าน*งถื*งเพั!�อนมน�ษย- ม��งม��นกระที่2าในส��งที่�ถื"กต'องด้งามโด้ยไม�คุ2าน*งวิ�าจะได้'ร�บผู้ลเช�นไร การกระที่2าที่�สามารถืบ�งคุ�บตนเองไปในที่างที่�ถื"กที่�คุวิร ส��งเหล�าน%แสด้งให'เหAนถื*งการใช'เหต�ผู้ลเช�งจร�ยธรรมในระด้�บส"ง ด้�งน�%นจ*งสร�ปได้'วิ�าคุนที่�มจร�ยธรรมในระด้�บส"งกAคุ!อผู้"'ที่�ไม�เหAนแก�ต�วิ แต�จะเหAนแก�ส�วินรวิม เหAนแก�เพั!�อนมน�ษย- ย*ด้ถื!อเอาคุวิามถื"กต'องด้งามเป0นเกณฑ์-ในการประพัฤต�ปฏิ�บ�ต�