«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную

Мүнөө сагта буряад араднай түрэл хэлэеэ, соёлоо, уг гар-балаа, ёhо заншалаа шадал со-огоо хүгжөөхые оролдоно. Бу-ряад хэлэ һургуулида зааха, залуу үетэнөө түрэл хэлээрээ хөөрэлдэжэ һургаха гэхэ мэтын тон шухала зорилгонууд гүрэн түрын хэмжээндэ зүбшэгдэдэг болонхой.

Сагаа һарын һайндэрэй үедэ Буряад орондомнай эгээл сэбэр Дангина басагад, бар хүсэтэй Баатар хүбүүд шэлэгдэдэг. Иимэ харалга-мүрысөөн Буряад орондо 1990 онһоо үнгэргэгдэнэ. Буряад Уласай cоёлой, Һуралсалай бо-лон эрдэм ухаанай яамануудай, Арадай уран бүтээлэй түбэй аша оролдолгоор һайхан энэ хэмжээ ябуулга эхи абаһан түүхэтэй. Энэ харалган имагтал ургажа ябаһан залуушуулаа элинсэг хулинса-гуудайнгаа энэ болотор сахижа ябаһан ёһо заншалда, жэнхэ-ни буряад хэлэндэ хабаадуулха, зүгөөр дууша, хатарша бэлиг-тэй бэрхэ үхибүүдые элирүүлхэ, хүмүүжүлхэ гэһэн гүнзэгы удха-тай хэрэг мүн болоно.

Аяар 25-дахи жэлээ эмхид-хэгдэжэ байһан энэ ехэ харалга-мүрысөөндэ Буряад ороноймнай хэды олон хүбүүд, басагад бэлиг шадабарияа мүлин хабаадажа, ажабайдалайнгаа үргэн харгыда гараа гээшэб. Тэдэнэй олонхинь

ажабайдалдаа амжалтатай, зо-риг эрмэлзэлтэй, түрүү хүнүүд болонхой. Жэшээнь: Лариса Ба-туевна Будожапова 1990 оной түрүүшын харалганда хабаадажа, «Дангина» нэрэ зэргэдэ хүртэһэн байна. Мүнөө Лариса Батуевна гүн ухаанай эрдэмэй кандидат, БГУ-гай багша, «Эдир Данги-на-1998» Эржена Даши-Доржи-евна Биликтуева улаан дипломо-ор Санкт-Петербургын Гүрэнэй Полярна Академи дүүргээд, уда-ань Франциин Версаль хотын Экономикын университедэй ма-гистратура эрхимээр дүүргэжэ, тиин эрдэмэй кандидадай дис-сертаци хамгаалһанайнгаа удаа Бельгиин ниислэл Брюссель хотодо хүдэлнэ. «Эдир Данги-на-2000», мүнɵɵ Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн Имин Цыден-дамбаева, дэлхэй дүүрэн суутай Дю Солей циркын шоу-нааданда хабаадалсана.

Жэлһээ жэлдэ мүрысөөн ха-рагшадайнгаа дунда һайшаагдан, улам үндэр хэмжээндэ гаран-хай. Хабаадагшадшье олошороо. Үбэр Байгалай хизаарай Агын, Эрхүү можын Усть-Ордын бу-ряад тойрогуудһаа зохидхон сэбэр басагад, шамбай шадал-тай хүбүүд Улан-Үдэдэ дүй дүршэлөө, ухаан бодолоо, баян буряад хэлэеэ буляалдан андал-дахаяа ерэнэд. «Саг сагаараа,

УРИД ХЭЛЭГДЭХЭ YГЭ

сахилза хүхөөрөө» гэдэгтэл даа-баринуудай шэнэ маягаар, өөрсэ удхатайгаар зохёогдон хубилгаг-дахань зүгөөрөө.

Саашадаашье «Баатар. Дан-гина» гэһэн гаршаг доро үнгэргэгдэдэг энэ мүрысөөмнай ургажа ябаа улаан бургааһадаа зүб мүрөөр үндылгэхэ хэрэгтэ онсо нүлөөтэй үлэхэнь дамжаггүй.

2 «УГ ГАРБАЛАА САХИЯ»

1990Сагаан hараар! Сагаалганаар!Сасаг сагаан залаатай,Саяан уула хүбɵɵтэй, Түби дээрэ алдартай,Тунгалаг Байгал далайтайБуряад hайхан оронойнгооБүхы арад түмэниие – Арюун сагаан хадагаа дэлгэжэ,Амаршалнаб Танаа, Мэндээ!

Тураасгайн тунгалаг уhан,Тудхалта үндэр хада,Талын үнгын сэсэгүүд, Түрэл нютаг Могсохом.

Хориин арбан нэгэн эсэгын Бодонгууд угайБудажабай Бата-Далайн, Гурбан хүхэ мэнгэтэй,Ууган үри Лариса гээшэб.

Алан-Гуаhаа эхитэйАрюухан дангина басагадтайБуряад hайхан оромнай!Бабжа Барасhаа эхитэйБаатар мэргэн хүбүүдтэйБуряад hайхан оромнай!

Булагай уhандал,Бурьялма бэлигтэй,Буряадайм хүбүүд, басагад,Барандаа сугларан хамтаржа,Буряадхан ороноо магтаял!

ДАНГИНА – 1990ЛАРИСА БУДАЖАПОВАХэжэнгын аймаг

3

1993

1993

ЭДИР ГЭСЭР – 1993

ДАНГИНА – 1993

ЗОЛТО АЮРОВХориин аймаг

ЕКАТЕРИНА БАДМАЕВАХурамхаанай аймаг

Туургата буряад-монголшууд, Тулгатнай гал дүлэтэеэ хаяа?Түүхын ялхинуудаар бүншэхэдɵɵ Тэргынтнай гол зандаа хаяа?Сагаан hараар, сайхан найраар!Хонгор hайхан Хориин аймагhаабМорин жэлтэйб, 4 ногоон мэнгэтэйб.Тура үндэр хадамнай –Торгон хүбɵɵ хойморнай. Түргɵɵр урдаhан Yдэмнай, Түрэл тоонто Буламнай Богдо гэгээнэй найжалhан

Анха урдынгаа ёhо заншалаарСагаан hараар! Сагаалганаар!Амаршалнаб Буряадни!Гүн сэдьхэлэйнгээ оёорhооТаанадтаа үреэнэб:Баян дээрээ баян боложо, Буян дээрээ буян нэмэжэ,Элүүр энхэ, ута наhатай, Yбшэ зоболон мэдэнгүй,Дүүрэн жаргалтай,Тэгшэ тэнюун hуугаарайт!

Булган хангай дайдатайл. Арбан хоёр обоогоо Ахалан hуудаг шүтɵɵнтэйл. Дүн сагаан Жанчиб шодонтой Даша-Дондог уулаяа Жэл бүхэндэ тахижа, Жэгдэ амгалан hуунабди. Буурай түүхэтэ Буряадтаа Буян, хэшэг үреэлнэб.Жэнхэни заншалаа hэргээжэ, Жэгүүр hодоор хүсэтэй, нэрэтэй, түрэтэй ябахамнай Болтогой!

Золто Аюров – первый справа


1994ГЭСЭР – 1994БАИР ЦЫДЕНОВИвалгын аймаг

Амар мэндэ! Би хадаа: буурай холын сагта Байгал далайн эрьеэр Эреэн гутаарай нүхэнhɵɵ олдон,Эрхүүhээ наашаа дабхиhан,Эхирэд буряад гарбалтай,Шонын эшээнhээ олдоhон, Шоно баян омогтой, Хамниганhаа гараhан, Хамнай гэжэ хүхүүртын, Обоо, субаргаар олон, Оронго нютагаар hуудалтай,Янгаажин дасанай жиндаг –Янгар хасагуудай удам, Бишэн жэлтэй, Баяр нэрэтэй Дамбын Александрын хүбүүн гээшэб.Хүгжэм дуунда абьяастайб, Хүн-оркестр нэрэтэйб:Иочин, чанза, морин хуур.Баян, гитара, синтезатор...Аялга тааруулнаб, зохёоноб, Челентаны итальянаар дууланаб.Уг гарбални гэбэл, уулын хушадал hархайнал: Дамба - Балданай - Аюшин - Цыдэнэй - Запханай- hэржийн Жарбын - Гyнэйн Дунайн - ДунуудайХамнайн Шонын - hэргэлдэйн ЗонхиинЭхирэдэй Боронууд Эхын,Гур Буридайн Барга Баатарай,Бата Эзэн Хаанай,Судодаани Хаанай - Бодогаалийн изагуурай.Янгаажан хасагуудай дуун: Ялагархан дэлэстэй илдашан хээрЯнгаажан харуулын унаган юм. Яагаашье досоомни уйдхартай байна,Яаралтай мэндыем хүргɵɵрэй дɵɵ.Хүхэ мүнхэ тэнгэриин харьяатанХүн түрэлтэнэй дундаХүгжэлтэтэй ябахамнай болтогой!

5

1994ДАНГИНА – 1994 ГУНСЫМА ТУДУПОВАЯруунын аймаг

Амар сайн! Сагаан hараар!Гушан гурбан гулбайнГурбан ехэ Яруунын баруун хилэдэ,Энхэргэн доботой, элдин талатай,Арюун hайхан хангалтай,Дүрбэн тэгшэ туужатай,Дүхэриглэн мүрэтэй,Долгилоошо мүрэтэй,Донгодоошо шубуудтай,Хабтагай үргэн таряалантай,Хоёр нуга сабшалантай,Нуураар дүүрэн загаhатай,Хүбшөөр дүүрэн ангуудтай,Найман тээшээ харгытай,Найр зугаа элбэгтэй,Мужыха нютаг оршодог.Энэ hайхан тоонто нютагтааЭртэ урда сагhаа хойшоЭлинсэг хулинсагуудниТабан хушуу мал үдхэжэ,Хоёр хошоо хүүгэдые үргэжэ,Дүрбэн тэгшэ жаргал эдлэжэhууһан түүхэтэй.Аяын ехэ холые дабажа,Наранай гараха зүгhөөYдэ хатан урдажа,Улаан үглөө буужа,Эхэ Буряадайнгаа ажалша, малша таанадыеГаража ерэhэн нохой жэлээр амаршалаад,Булагай уhандал булангир үгы,Бугын нюдэндэл бури үгы,Эхын энхэрэлдэл энэрхы зөөлэн,Эртын манандал үнжэгэн сагаахан сэдьхэлтэй,Унахагүй сэргэтэй, yнтархагүй галтай,Дууhахагүй гуламтатайДундаршагүй жаргалтай Ябахыетнай үреэнэб!


1997

1996ДАНГИНА – 1996ВЕРА СОКТОЕВА Т нхэнэй аймаг

Амар мэндэ, арад зомни! Холын Түнхэн нютагhааСагаан hараар, Сагаалганаар амаршалнаб!Буянтнай булаг мэтэ дэлгэржэ,Хайратнай адис- аршаан боложо,Һүн сагаан эдеэнтнайХүнэг hабаартнай дүүрэжэ, Сагаан эдеэгээ бэлдэжэ,Бэетнэй бэхи боложо,Наhантнай ута болог.Мүнгэн шэнги мүнхэржэ, Ажабайдалтнай алтан шэнги сасаржа байг!Табан хушуу малтнайТала губииетнай бүрхɵɵжэ,Хотоорооо дүүрэн малтай боложо,Хоймороороо дүүрэн үхибүүдтэй боложо,Дүүрэн буян хэшэгтэй,Удаан жаргал эдлэжэ,Yнэр баян hуухатнай болтогой!

ЭДИР БААТАР – 1997 БААТАР – 2000

БУЯНТО БИЛИКТУЕВХурамхаанай аймаг

Бархан хадынгаа хаяа түшэhэнБаргажан голой эрьедэ оршодогХурамхаан зоной бултанһааСагаан hарын амар мэндэ!Баян зүрхэнэйм баяр мэндэ!Дүрбэн хизаар, найман зүгhөөДүрьеэд ерэhэн таанадтааДоро дохин, иигэжэ хүcэхэ байнаб.Энэ мүрысөөндэ эрхимээр хабаадажа,Булихатнай болтогой!

Победительницы прошлых лет. 2000 г.Вера Соктоева – в центре

7

1997ЭДИР ДАНГИНА – 1997 ЕЛЕНА ЗАНДАНОВАХяагтын аймаг

Сэсэрлиг Буряад ороноймнайУрда захада оршодог,Хүгтэй хаанай хормойдо,Сүхэ голой эрьедэТүбхинэн ажаhуудагАмгалан байдалтайАлтай нютагhаа хонгор тэнюун мэндэХүргэжэ, зорижо ерэбэлби.Хүндэтэ хүгшэд, үбгэдСарюун, дорюун басагад, хүбүүд!Сагаан hарын мэндые асарhандаа тандаа жаргалтайб!Сээжэтнэй сэлмэг тэнгэридэлСэнгэлэн байhай!Дуунтнай дэлгэрhэн булагталАрюун байhай!Хуби заяантнай Байгал шэнгиТэнюун байhай!Сагаан hарада, сагаан эдеэн дэлгэрэг! Бии бэлигтэй, дүүрэн хэшэгтэйСаяан үндэр уулын оройдоАлтан шаргал наранай гэрэл татаhан мэтэСэсэгтэ hайхан дэлхэй дээрэНайман үнгын сэсэг дэлгэрhэн мэтэЭжы абынгаа нютагтаЭнхэ hайхан жаргажа hуухатнай болтогой!Дура буляамаар дангинанартал Һайхан үреэл тогтооноб.Наранай элшэ туяаhаа, Ургаhан сэсэг мэтэ hалбаржа,Наартай гоёор, огторгойн одон мэтэ яларжа Ябахатнай болтогой!


САЯН БУДАЕВ1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото

СЭСЭГ ДАШИНАМЖИЛОВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото

1997БААТАР – 1997

Саяан уулын араар,Сагаан үүлэн доро,Саhаар бурган байhан,Салдяа талам hайхан.Сарюун Буряад орондомСагаан hарын амар мэндэ!Аатархан, аатархан дэлхэй дээрэАрдагхан морид байхал байха.Арадхан, арадхан дайдадамнайГэсэрхэн баатарнууд байхал байха.Гэрэлтэ hайхан Буряад орондомнайБаатар хүбүүд, дангина басагадуудтүрэжэл байхань болтогой!

1997ДАНГИНА – 1997

Амар мэндээ!Та бүгэдэндэ хүндэтэ нютагаархидУта наhатай, удаан жаргалтайУрма зоригтой hуухыетнай Yнэн зүрхэнhөө хүсэнэб!Cэбэр hайхан дангинарнуудтаа хэлэхэ болоо hаа:Ахатандаа баяр хүргэжэ,Дүүнэрээ эрхэлүүлжэ,Нүхэдөөрөө омогорхожо,Буряад ороноо суурхуулжа ябахыетнай зориноб!

9

1998Сагаалганай hайндэрɵɵр!Сарюун нүхэд, мэндэ амар!Угайнгаа заншалта hайндэрɵɵр Улад зон таанадаа амаршалнаб!Нүхэд минии үетэн,Аха заха аба эжынэр!Таатай гоёор амарангааТанилсагты намтайгаа:Түүрээн хɵɵрэжэ үгэhүү намтарааБаабаймни балшар бага наhанhаа буруу зүбые зааhан юм.Дүүрэн арбан хоёр наhатай,Долоодохи ангиин hурагшаХүнэй доро ороогүй,Дэмы ааша гаргаагүй,Жэнхэни hайн hуудалтай,Жаргалтай бүлэдэ түрэhэнби.Ая гангын хангалтайАлдар сууда гараhанАлтай нютагай хүбүүнби.Абамни хүдɵɵ ажахын түрүү ажалша юм.Эжымни алдарта нэрэтэй багша юм.Аха, дүү хүбүүн хоёртойгооАнда нүхэдтэл эбтэйбди.Уг удамаа yргэлжэлүүлхэ үүргэтэйбди.Хүгтэй Хаан хададаа (обоодоо) Хэтэ үеhɵɵ мүргэжэ,Малша дархашуул буряадМинии элинсэг хулинсагууд.(Уг гарбалаа тоолоно).Би хадаа баруун гараа далайгаад,Зүүн хүлɵɵ дэбhээд,1985 оной ааяма халуун зунай үдэр

ЭДИР БААТАР – 1998БААТАР – 2002

БОРИС АЮШЕЕВХяагтын аймаг

Yхэр жэлдэ, зургаан сагаан мэнгэтэйГурбан хүбүүдэй түшэжэ ябахаНайдалтайхан ахатай, дахуулха дүүтэйТэбхин бэхи байдалтай гэр бүлын дундахи хүбүүнинь Боря гээшэб.Эжы абын буянгаар хүн боложо ябаа хадааЭсэгын нэрэ нэрлүүлхэ эрэ болохо хүсэлтэйб.Шандааhа шадалаараа шангаханШандашье хүртэжэ болохоб.Арай ядаруу бэшэлбиАлишье талаараа бэрхэхэнби.Ардаг моридые hургахаб,Алдар суудашье хүртэхэб.Барилдаанда багаhааБата бэхи хабааданБагашуулай дунда Баhал нэрээ нэрлүүлхэб.Хатар дуунда уран бэлигтэйХаанаш шалгаран ябадагби.Харагшадай анхаралХабатайхан татадагби.Алдар суута хатаршанАюр Аюшеев мэтэАлтай нютагаа суурхуулан,Артист болохоб магадгүй.Тyхэреэн дэлхэй дээрэТэнюун hайхан минии Алтай нютаг.


Амар мэндэ!Сарюун дорюун үбгэд, хүгшэд!Эрхим олон үеын нүхэд!Сагаан hарын амар мэндэ!Сагаалганай баяр мэндэ!Бархан уулынгаа энгэртэ түшэглэhэн,Буржагар сагаан мойhо нэмэрhэн,Баргажан мүрэнэйнгөө эрье тулажа,Буряад ороной домог болоhонХурамхаан нютагай лицей-интернадай hурагшаУран зохёолдошье дуратайхан,Урагшаа hанаатай,Урин налгай зантайханЭржена басаган гээшэб.Эжы абынгаа гурбан үринэрэй.Урдаа хараха,Абынгаа эгээл эрхэ,Багаhаа бэлигтэй, оюун ухаатай,Һайхан сэдьхэлтэй, одхон басаганиинь гээшэб.Эжы абадаа эрхэхэншье hаа,Тэрээхэн соогоо бэрхэхэн хүм.Эрдэм бэлиг hуралсалдааЭрхимэй тоодо ябадаг хүм.Хүнэй зүрхэ буляалтайХөөрхэн шарайеым сэгныт.Хүнгэн солбон нугархайХүүхэн бэеыем hайхашаагыт.(Дуу дуулана).Али угай басаган гэжэ намhаа hураа hааньХарюу минии иимэ юм.Абымни түрэhэн нютаг,Хүхэ ногооной тайгаар хушагдаhан,

ЭРЖЕНА БИЛИКТУЕВАХурамхаанай аймаг 1998ЭДИР ДАНГИНА – 1998

Yндэр хадануудаар хүреэлэгдэhэн,Домог дуунда ороhон,Амгалан байдалтай Аргада нютаг юм.Эжымни түрэhэн нютагСэсэрлиг Буряад ороноймнайУрда зүгтэ оршодог,Табан хушуу малаараа суурхаhан,Талха таряагаар бүрхөөгдэhэн,Зэдын аймаг юм.Yнжэгэн, сэбэрхэн битнайТэрэш, энэш угай басаган болохо аргатайб.Мүнөө таанадтаа абынгааталаhаа уг гарбалаа хөөрэжэ үгэhүү.Баргажанай найман эсэгынБартай шоно омогтой, Барилдааша угтай, Дашидоржын эрхэ монсогор басаганби.Минии аба түлэгэй хурдыеургалдаг байhан Виличкын хүбүүн.Модошо дархан Бэлигтын аша,Бэлигтэ Түгэтхөөнэй, Түгэтхөөн Раднагай, Радна Сываанһаа эхитэй юм.Сагаан hараар амаршалнаб, таанадаа:Зориhон харгытнай золтой байг,Золгоhон нүхэдтнай зугаатай байг.Хүбүүд басагад бэлигтэй байг,Yбгэд хүгшэднэй буянтай байг!Иигээд таанадаа аршаанта,булагта бурхантай, буянтайнютагтамнай айлшан боложоерэхыетнай уринаб.

11

1998БААТАР – 1998 ДАШИНИМА ЖАМЦУЕВЗэдын аймаг

Амар сайн хүндэтэ нүхэд!Халха Монголhоо гаража ерэhэн,Зэдэ голой Уряанхатан угтай,Уряанханай хүбүүд Саараг Мэнжэг хоёрМэнжэг бэрхэ хүбүүн Мүнхэ хүбүүе түрэбэ.Мүнхэ хүбүүн зургаан үнгын сэсэгүүдтэл адли басагадые hалбаруулба.Тэдэнэй нэгэниинь минии хүгшэн эжы Лыгжид гээшэ.Аалихан нэгэ үглөө Лыгжид басаганУрихан шарайтай, үндэр томо бэетэйМинии аба болохо Бата хүбүүгээ түрөө бэлэй.Бато баатар хүбүүнииньДуулим сорьёо доhолготуулhанДоогуураа модотой Зэдын голдоДоодо Бургалтай нютагта Дашинима хүбүүтэй болобо.Тэрэ хүбүүниинь бэеэрээ танай урда зогсоноб.Хуби заяанайнгаа харгыгаарБархан уулын энгэртэБаглаа сэсэгүүдээр бүрхөөгдэhэнХурамхаан hайхан аймагтаХорин дүрбэн наhатай, Туулай жэлтэй, юhэн улаан мэнгэтэйб.Сагаан hараар амаршалан тандаа доро дохиноб.Зүлгэ ногоон түби дэлхэй дээрэЗоной дуунууд зэдэлэг лэ.Yргэн ехэ дэлхэйдэ Yнгын сэсэгyyд hалбараг лэ.Абынгаа үреэлтэй нютагтаАажаханаар хододоо ябаарайт.Эжынгээ үреэлтэй нютагтаYнихэн жаргажа hуугаарайт.

Участники конкурса 1998 г.Дашинима Жамцуев во втором ряду слева


Сайн байна!Амар мэндэ амгалан тайбан байhан арад зомни!Сагаан hарын сарюун hайндэрөөр таанадые амаршалнаб!Ута наhа, удаан жаргалYнэн зүрхэнhөө хүсэнэб!Табагуудаар дүүрэн билтарнаҺүн сагаан эдеэмнэй.Булаг мэтэ бурьялжа,Горхон мэтэ харьялжа байхань болтогой!Yнгын сэсэгyyд hалбаржа,Yргэн талые гоёоно.Таряа ногоон эбхэржэ,Тарган жэлнэй орог лэ.Сагаан эдеэтэй хододоосүршэжэ байхамнай болтогой!

НАДЕЖДА МУНКОНОВААхын аймаг 1998ДАНГИНА – 1998

Сагаан зантай, сарюун ажаhуухамнай болтогой!Зай даа, танилсаха саг ерэбэ гү даа?Хаанахи, ямар хүн гэжэ намайеҺайнаар мэдэхытнай түлөөУг гарбалайнгаа түүхые хөөрэжэ үгэхэм.Урдын урда сагтаЗуун жэлэй мандаха үедэХотогор сагаан хоймортойХонгоодор угтай Болдын хүбүүн Моотонго түрэhэн юм.Моотонгын Шууранхай,Шууранхайн хүбүүн Шyртхэй,Шyртхэйн хүбүүн Дүүдэй,Дүүдэйн хүбүүн Хүүхэнэй,Хүүхэнэй хүбүүн Хүжээ,Хүжээн хүбүүн Тэпхэр,Тэпхэрын хүбүүд Зайнаг,Тайбан, Замай.Эндэ хэлэhэн элинсэг хулинсагуудниБарандаа ангуушад байhан юм.Замай хадаа үргэн сагаан дэлхэй үргэжэ,Шэнэ байра байдал бэдэржэ,Баруун зүгтэ ой модоор үдхэн,Ан гүрөөhөөр баян дайда бии юм гэжэ дуулаад,Эрхүү гол угтажа, Аха гол дамжажа,Жаханаа тоонтодо түбхинөө hэн.Залуухан, зохидхон басагантай ушаржа

Бүлэ боложо, эбтэй эетэй hуужа, табан хүүгэдтэй болобо.Нэгэниинь Мүнхэ, Мүнхын хүбүүн Ардан,Арданай хүбүүн Содном, Содномой басаган Ханда,Хандын басаган Лариса, Лариса хадаа Хоёр хара мэнгэтэйТүмэн cагаан бишэн жэлтэй,Арбан долоон наhатай,Зураг шэнги нюуртай,Гүрбэлзэмэ бэетэй,Уран гартай,Дуулахашье, хатархашье дуратай,Дуулаха, хатархадаашье бэрхэНадя басаганиинь урдатнай байнаб.Буянтайхан элинсэгүүдэймБууса дайдань болоhон шүтэнүүдтэYнэр баян Ахамни.Орьёл үндэр хадануудыньОгторгойн бурхадhаа залаатайханОрлиг дуулим нютагни,Орьёл үндэр түшэгни.Аха заха Аха гээдХаанашье хэзээдэшье дурдагдадагАха hайхан нютагни.Аманай hайгаар хэшэглүүлhэнАлдар дуугаа дурдахам.

13

1998ДАНГИНА – 1998 ТУЯНА МОНТОЕВАХурамхаанай аймаг

Yглөөниинь үнжэгэтэй сай уужа,Yргэн Хурамхаанайнгаа сэбэр агаараарYдэр бүри амилжа, үбшэ зоболонгүй Yндэр наhа эдлэн жаргагты!Урдын урда сагhаа,Угhаа угта дамжаhан,Угайнгаа сагаан утаhа татажа,Уяран байжа удхалхам.Эртын сагай энгэртэ,Урдын сагай уринда,Долоон үеын саада тээ,Дорюун зантай Атаhанай СарушкынСэсэн мэргэн Сэрэн хүбүүн түрэбэ.Хүхэ мүнхэ огторгой дороГал ехэ гуламтыень сахихаГарбал ехэ үгыень залгахаГарма хүбүүн түрэбэ.Тэрэнь дэлгэр сагаан сэдьхэлтэйСэрэн хүбүүнтэй болобо.Yтэлхэдэ үргэхэ, үнэн-гэнэн hанаатайУран сэсэн, оюун Түмэн хүбүүнтэй болобо.Халюун хонгор хабарай үедэХүдэр бэетэй ТүмэнХонгорхон Сэсэгтэй ушарба.Шэнээр мүндэлhэн бүлэУг гарбалайнгаа утаhа Yри хүүгэдтээ дамжуулба.Хүхэ монгол угсаатанhааХүрэжэ манда ерэhэнТуяа гэhэн үгэ Түрэл хэлыем шэмэглэнТэрээнтэй нэгэ үндэhэтэй

Амар сайн!Ажана түбхинэн hууна гүт?Адуу мал атар тарганСаг дулаан, саhан нимгэнБуруун булшантайДааган далантай хаяал?Саhа бордоһон, хүйтэн үнгэржэ,Сагаалгаа угтаха сагнай ерээ гү?Дуулим сэнхир сагаа hарын үглөөеДуу баяраар угтаял даа! Мэндээ!Дуулаа hэн гүт, Бөөлэн түмэр тухай,Дуулгата Хурамхаан нютагДуулим ехэ Бархан уула тухай?Ая гангаар хангалтаhан, Аршаанта сэлгеэн Хурамхаан нютагниАлтан дэлхэй дээрэ аза талаантай байгаа хүм.Эхэ эсэгэ хоёройм азатай жаргал соогуурТүмэн жэлдэ түбхинэн hуухын түлөөТахяа жэлдэ мүндэлэн түрэhэнНэгэ сагаан мэнгэтэй,Сэрэнэй Түмэнэй Туяна басаганСагаан hарын сарюун амар мэндые хүргэнэб!Аба эжынгээ сахижа байhан заншалые hанажа,Аягаар дүүрэн айрагаарТэнюун дайдаяа сүршэжэ,Yндэр тэнгэридэ, орон нютагааМагтан байжа үреэл хэлэхэмни.Yбэлэй сагта үбhөөр дуталдангүй,Yлэн сагта гэдэһээ үлдэнгүй,Yдэшэнь өөхэтэй мяха эдижэ,

Туяарна гэhэн үгынГүнзэгы удхыень ойлгобоб.Нахис-хотос гэшхэдэлтэй,Нахилзама уян бэетэй,Найдамаар арюун зантай,Найман сэбэр одо заяатай,Нангин табисууртайТуяна Дангина урдатнай…


БУЛАТ САНЖИЕВ1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото 1999ЭДИР БААТАР – 1999

БААТАР – 2008

Тала дайдаар нэмжыhэн,Бурин хаан мүргэлтэйТүрэл нютаг минииБаян тоонто Зэдэ юм.Нютагаймнай суутай,Бэлигтэй дуушан Дугаржаб Дашиев,Габъяата артистка Найдан Гендунова,Дэлхэй дээрэ мэдээжэ Доржо Банзаров эрдэмтэнЗэдэ нютагhаам гарбалтай юм.Буряад сартуул угтайб,Бурьялжа гарама зоригтойб.Морин жэлтэй, нэгэ сагаан мэнгэтэйГомбын Сyрэнэй Булад гээшэб.Yндэhэн яhатанай нэгэдэхи лицей-интернадайХоёрдохи ангиин hурагшанби.Пусть всегда будет мир и счастливее жизнь!Хододоо дэлхэй амгалан байг лэ!Сагаан hараар! Сагаалганаар!Сагаан эдеэн дэлгэржэ,Сэдьхэлтнэй баясаг лэ!

2008

Баян дайдаар баяр дамжаая,Сарюун танаа Сагаалганаар!Санзайн хангал анхилсан Сэлгеэ уужам Зэдэмни,Сартуул угсаатанай нютаг,Сэдьхэлым татадаг тоонтомни.Агта сайхан морин жэлдэАлтан дэлхэйдэ мүндэлсэн,Гартаа дүйтэй, хүлдөө дүрөөтэй,Ара нюргаяа шоройдонгүй анханайХатарша, соёлшо байhандаа,Арбаад гүрэнүүдээр гэршэлсэн,Гомбын Сүрэнэй Булад гээшэб.

15

1999ЭДИР ДАНГИНА – 1999 НАДЕЖДА БАДМАЕВАЗахааминай аймаг

Хүндэтэ нүхэд! Хүндэтэ айлшад!Хүндэтэ жюриин гэшүүд!Та бүгэдые, Заха холын Захааминай,Залаа hайхан Хуртага нютагайнгаа зүгhɵɵСагаан hараар амаршалнаб!Нарата hайхан Буряад оронойНамаа hайхан хүбшэ тайгатай,Намжаа тэгшэ тала дайдатайХуртага тоонтотойб.Нюур шарайгаар сэбэрхэн,Нюрга бэеэрээ тэнюунСэдьхэл бодол hайхантайНайдал ехэтэй Дангина Надежда Бадмаева гээшэб.Дорогие друзья! Дорогие гости! Уважаемое жюри!Приветствую Вас из далёкой горной Закамны,Из малой родины ХуртагиЯ – юная принцесса с большими надеждамиНадежда Бадмаева!

АЛЁНА ДАНЖАЛОВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото1999ДАНГИНА – 1999

Yлгы нютаг – Санага, нангин тоонтомниYндэhэн яhатанай нэгэдэхи лицей-интернадайАрюухан, сэбэрхэн, зугаашаАжалдаашье бэрхэ, уран,Алишье талаараа жэгдэДууша, хатарша, үгэдɵɵ хурсаДутуугүй, дүүрэн арга шадалтай,Хонгоодор гарбалтайБадмын Володиин одхон басаганАлёна гээшэб.Монгол, Хальмаг, Англи гүрэнɵɵрМосква, Петербург, Красноярск

«Наран» ансамбльтаяаНара зүб гороолооб.Наада зугаагааНайман зүгтэ харуулааб.Пусть чёрная буря Вас обежит,Пусть ранней весною Вас дождь освежит.Пусть в каждой долине журчат ручьиИ в каждом хотоне звучит бурятское «Мэндээ!».


ЦЫРЕН ЦЫРЕНОВ1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото 1999БААТАР – 1999

У подножия Улзытэ хана,У отрогов Хара Хүнхэра,Возле шумного Усть Загана,В долине Бэлшэр,Под высокою травою,А где, не знает никто,Под глубокою землёюЗарыто моё тоонто.Ая гангын хангалаар анхилhан,Уняар торгон хүбɵɵтэй,Yлгы тоонто-Шэбэртэ нютагтай,Омог дорюун хүбүүнби.Эмниг хүлэг барихадаашье,Бүхэ боложо барилдахадаашье,Шүрбэhэ хатуу шадалтай,Бэлиг түгэлдэр баатарби.Заяата hайхан ёhо заншалаа,Захяата нангин хэлэ түүхэеэДүрбэн тэгшээр мэдэхэДүрэтэй, дүрэтэй баатар гээшэб.Хориин арбан нэгэн эсэгын,Хуасайн таhардаhанБорсой хүбүүнэй Цэрэнэй ЖаргалайОдхон хүбүүн би хадаа,Хорбоо энэ юртэмсэ дээрэТахяа жэлдэ түрэhэнби.Хамаг юумэ шадаха,Хаба ехэ хүсэтэй,Ниигүүлэсхы сагаан сэдьхэлтэй,Дууша, хатарша байhандааЭжэл hайхан нүхэртэёоАнгли, Монгол, Хальмаг ороноорАяншалха ехэ золтой байгааб.Ая гангаар гэрээ арюудхажа,Арбан сагаан сэдьхэл сэдьхэжэБуянтай, хэшэгтэй hуухатнай болтогой!

17

2000ЭДИР БААТАР – 2000 ДМИТРИЙ ЗАНДАНОВХяагтын аймаг

Шэнэ жэлээр! Шэнын нэгэнээр!Сагаан hараар ! Сагаалганаар!Амар мэндээ!Һаба hуулгаар билтармаҺүн сагаан эдеэмнэй,Булаг мэтэ бурьялжа,Горхон мэтэ харьялаг лэ!Пусть всегда будет солнце!Пусть всегда будет мирИ счастливое детство!Бултанда мэдээжэ, суутаТабан Хаанай уулнуудай нэгэн болохо,Сэсэрлиг Буряад ороноймнайУрда захада оршодог,Хүгтэй Хаанай хормойдо,Сүхэ голой эрьедэ түбхинэhэн,Урин дулаан Алтай нютагhаа,Уран бэлиг шадабарияаYхибүүн бага наhанhаа,Ургуулан дэбжэхэ хүсэтэйУрдатнай зогсон байналби.Хайрата эжынгээ сэдьхэлые баярлуулан,Хоёр дангина эгэшэнэрээ дахажа,Абынгаа хүлеэhэн найдалые харюулhан,Алтан дэлхэйдэ түрэhэн түүхэтэйб.Набша намааханай шарлажа байхада,Намжаа һайхан Алтай нютагтаа,Бадма-Сэрэнэй гэр бүлэдэТүшэжэ ябаха, тулгань болохо,Омогорхожо ябаха алтан хүбүүнииньАятай зохид абари зантайАбын хүбүүн Дима гээшэб.Хуби заяанайнгаа аза талаангаар,Дамба Занданов абгадаал адли,Аринуудые ханхинуулдаг боложошье магадгүйб!


ИМИН ЦЫДЕНДАМБАЕВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото 2000ЭДИР ДАНГИНА – 2000

Амар сайн бүгэдɵɵрɵɵ! Сагаа hараар амаршалнаб!Бодонгууд эсэгын зүгhɵɵYнэн үгэёо үгүүлхэм.Битнай болбол: Абын хɵɵрхэн халтаахайХарахан нюдэтэй бэлтэйхэйб.Эжын жаахан эрбээхэйИлдамхан нюдэнэйнь дэрбээхэй.Цыдендамбын СоёлойШуран бэрхэ Имин гээшэб.Һэрюун hалхяар hэбшээлэн,Хасар нюурым таалан байна.Сэдьхэл зүрхыем арюудхан байгшаСэлгеэн Шэнэхээн нютагни.Балшар наhанайнгаа хальба сэдьхэлээр,Баян hайхан талаараа дуулаhаар,Табатай ябаhан золтой наhандааБургааhан морёор урилдаhаар,Эжыдээ абадаа яhала эрхэлhэн.Элинсэг хулинсагаймни тоонто нютагЭхэ Буряадаа дурсан ерэhэнби.Yндэhэн Буряад лицей-интернадтаЭрхим hурагшадай нэгэниинь болонхойб.Багаhаа hонюуша, зугааша зангаарХоног бүри хүгжэhɵɵрБуряад циркын бүридэлдэАнха түрүүн абтаhанби.Арбан тоо бэеынгээ эсэхэ, сусахые мэдэнгүйТэнхэйтээхэн бэеынгээ хyлhэ дуhал, дуhалаар адхаhаар,Арад түмэнɵɵ гайхууланНугаран, годирон могойдлиХун шубуундал дэгдэн,Нарата түбиие тойрожо,Африка, Питер, Итали, ПольшоорЯбагдаад байнал мүнɵɵ.Шэнэ жэлнэй түбэрɵɵтэй,Луу жэлнэй лужаганаад,Yрэжэлтэй, үргэмжэтэй байг лэ бултандамнай!

19

2000ДАНГИНА – 2000 ДАРИМА ЦЫРЕНДОНДОПОВАСэлэнгын аймаг

Амар мэндэ, амар мэндэ!Цагаан сараар! Цагаалганаар!Оронго мүрэнэй эрьеэс,Холын Ноёхон нютагаас Халуун баяр хүргэдж, таанартаа ерээб.Түрэл нютагайм баялигые Тоолодж, хэмджэдж барашагүй,Баян байгаалиим сайханииеБахархан харадэж санашагүй,Зүрхэн соомни ганцахан,Зүүдэн мэтэ НоёхомниОлон хүбүүд басагад алдартай,Тэдэнэй нэгэниинь би гээшэб.Минии нэрэ Дарима,Би хадаа сэлгеэхэн СэлэнгынЦагаан сарын дангина гээшэб!С праздником Белого месяца от души поздравляю Вас!Пусть год Белого дракона будет счастливым, добрым и удачным!

ДОНДОК ЕШЕЕВЗахааминай аймаг1999ЭДИР БААТАР – 2001

Олон таанадай урда зүрхɵɵ шангадханШадалаа туршахаяа ерэбэлби!Стремленье моё – стать настоящим батором,Достойным сыном закаменских гор.Низко кланяюсь тебе, моё родимое тоонто!Дайте мне силы выдержать этот бой!

Амар сайн!Луу жэлнэй годиржо,Могой жэлнэй морилбо.Сагаан hараар! Сагаалганаар!Буряад заншалаар, мэндээ!Хɵɵрүү зантай Бишэн жэлдэ,Мойhоной сэсэглэхэ үедэ,Захаамин hайхан нютагтаа,Бурханай табисуураарЭнэ дэлхэй дээрэЭжы абын, тɵɵдэй баабайнЭрхэ-бэрхэ хүбүүн түрɵɵб!Буряад хүбүүн хадааБаатар гэжэ үндэр нэрэдэ хүртэхын түлɵɵ,


2001Арад зомни!Сагаан hараар! Сагаалганаар!Сэнхир холын мундаргануудhаа гүйдэлтэй,Сэгээн номин тэнгэриин хормойгоор зүйдэлтэй,Сагаан хашарһата мүнгэн долгёор миралзаhанСаhаар элбэг Баргажан голни hайхан юм.Сагай түүхын, мүнхын уhаар яларhанСагаан үбгэн Бɵɵлэн түмэрhɵɵCагаан hарын сарюун мэндээ!Эхирид-булагадhаа тоонтотойШүбшэргэ Шоно гарбалтай,

ОЛЬГА БУДАЕВААхын аймаг 2001ЭДИР ДАНГИНА – 2001

Амар сайн бүгэдɵɵрɵɵ!Аглаг үндэр Аха нютагайБуряад, ород, hоёд арадай зүгhɵɵСагаан hараар амаршалнаб таанадаа!Һонин түүхэтэй байхабди.Ɵɵрын hоёод хэлэтэй,Ɵɵрын алдар суутай,Ɵɵрын хонгёо дуутайАха нютагтаа золтой.Би хадаа ааяма халуун сагта,Һү тоhоной билтарха үедэ,Сагаан морин жэлдэ түрэhэнХоёр баатар хүбүүдые дахаhан,

Yни удаан хүлеэгдэhэн,Артур Тамара хоёройОри гансахан хүүхэниинь Оля танай урда.Арбан наhатайб,Нэгэ сагаан мэнгэтэй,Орлигой дунда hургуулиинДүрбэдэхи ангиин эрхим hурагшаб.Сагаан үргэл, мүргэл буянтайСагаан буурал үбгэд, хүгшэдСагаан сэдьхэлтэй аба, эжынэр,Сарюун, дорюун хүбүүд, басагадСагаан hараар амаршалнаб!Мэндээ!

САЯН БАЛЬЖИЕВХурамхаанай аймаг

БААТАР – 2001

Амбаар соохиие дүүргэдэгАма сагаан хулгана жэлдэ түрэhэнСаян Баатарhаа халуун мэндээ!Сэнхир ута хадагнайАра үбэрыетнай нэмэрижэ,Ашатай арьбан,Элдин hайхан нютагтааYнэр баян ажаhуугты!Мүнгэн шэнги мүнхэ наhатай,Оройгүй үндэр нэрэ солотой,Оёоргүй сэсэн гүнзэгы ухаатай,Ажабайдалай үргэн харгыдаАмгалан тайбан hуухатнай болтогой!

21

2001ДАНГИНА – 2001 ОЮНА ПАРХАЕВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото

Амар мэндэ, хүндэтэ нютагаархид!Холо ойрын айлшад!Сагаан hараар! Шэнын нэгэнээр!Сайн хаанай самаргаанаарБусагша хаанай буhалгаанаарБурхан багшын табисуураарБуусаяа үреэhэн хонгоодорниБайраяа түхеэрбэ Түнхэндɵɵ.Баабайм, ибиим уг гарбалХонгоодор ахайhаа эхитэйАрбан хурганайнгаа тоогоорАрбан үе тоолохо шадалтайб.(Уг гарбалаа тоолоно).

Аюшын басаган би Оюна гээшэб.Юhэн улаан мэнгэтэй,Хүхюун, дорюун зугаатай«Наран» ансамбльда хара багаhаа хатардагАбари зангаар түбшэн дорюунЭнэрхы, шударгы, эльгэ нимгэхэнСэдьхэл дүүрэн ябаха зоригтойб.Сагаан hараар! Сагаалганаар!Тэнюун бодолтой могой жэлээр Сэдьхэл зүрхэнhɵɵ амаршалнаб!Олон нүхэдтэй, баян хэшэгтэй,бэлиг талаантай ябаял даа!

САЯНА ДАШАНИМАЕВАЯруунын аймаг2002ЭДИР ДАНГИНА – 2002

Монгол литээр бууhанМорин эрдэниин солыень дурдаял.Мүнгэн сагаан хэшэгээ дэлгээhэнМүнхэ hайхан Сагаан hараяа угтаял! Мэндээ!Моя родина там, где в озёрах бесчисленных солнца лучиИ в дебрях бескрайних аршанов ключи.Моё тоонто там, где священный обоо и в тиши стоит субурган Молон-багши.Хуад угтай, харгана угайГазар доhолмо луу жэлтэйТэнгэри тулама уулын нэрэтэйДекабрь hарын жабар соо

Дэлхэйдэ анхан мүндэлhэнДашинимын Норбо-Самбын Санданай дорюухан, сарюуханСаяна басаган таанадай урда зогсоноб.Баярлан дуулан ябахадамБулжамуур шубуухайн аялгашуу.Хүхюунээр бүжиглэн ябахадамХөөрхэн унаганай наадаhаншуу.Уhан морин жэлнэй олзотой байг лэ!Улад зомной урматай ябаг лэ!Yхибүүд улаан хасартай,Эжынэрнэй тоhон гартай,Абанарнай байдалаа hайжаруулжа,Араднай найдалаа мандуулжа байхань болтогой!


Yдээ үндэр тэнгэриhээУдха барин бууhан,Хүхэ мүнгэн тэнгэриhээХии татан бууhан,Буха нойон баабаймнай,Буда хатан иибиимнайСарюун hайхан Сагаан hараар амаршалба.

* * *Шулуу сабшаха hүхэтэй байгаарайт,Шоные үлдүүлхэ моритой байгаарайт.Yдэhэн хүлэгтнай урилдаанда түрүү болог,Yргэhэн хүбүүдтнай барилдаанда түрүү болог.Аба эжынгээ үреэлээр Алтан дэлхэй дээрэАрад зондоо хүндэтэйАбари зангаараа hайшаалтай(Уг гарбалаа тоолоно)Тэдэн сооhоо бэрхэ, сэсэн, омог дорюун Минии эсэгэ Олег гээшэ.Угаа саашань үргэлжэлүүлхэ хүсэлтэйб.Арбан наhатай, морин жэлтэй,Сэбэр басагадта инагГоёхон сэбэр шарайтайОлегэй баатар танай урда зогсоноб.Священный огонь, зажжённый на восходе солнцаПусть добро приносит в каждую семью.

БАТОР КАСЬЯНОВ

Усть-Ордын автономито тойрог 2002ЭДИР БААТАР – 2002

Да будет долгим мир и покой на земле.Пусть стада множатся, народ радуется, Да наши баатары спят спокойно и не воюют.

23

2002БААТАР – 2002 БОРИС АЮШЕЕВХяагтын аймаг

МАРГАРИТА ХАДАГАЕВАЗэдын аймаг2002ДАНГИНА – 2002

Арван цагаан хургаа дэлгээж, Амар мэндэ хүргэнэв.Арюун сайхан хадагаа дэлгээж,Мэндээ хүргэнэв!Yгын дээж амар мэндэмYнэн зүрхэнөөс.Ирагуу сайхан дуу хатарниYетэн нyхэдтөө.Буряад дайда эхэтэйлби,Түнхэн баабай эцэгэтэйлби.Цагаан сарын дангиналби.Yргэн Зэдэ тоонтотойГэгээтэй сайхан нютагтайОлон сайхан нүхэдтэйАяар холуур суурхасанНютагайнгаа дунда сургуулиин11-хи ангиин эгээл бэрхэ шабин гээчэв.

Сайн байна, хүндэтэ айлшад!Амар сайн, үетэн нүхэд!Сагаан hараар! Сагаалганаар!Арад зонойнгоо hайндэрөөрХалуун зүрхэнhөө амаршалнаб!Тахилгата үндэр Хүгтэй хаанайYргэн Сүхэ голой эрьеhээYндэр уужам Алтай нютагhааТүүхэ, үльгэр, домогуудаар баянТүрэл hайхан тоонто дайдаhааОмог дорюун Гэсэр хүбүүнБаяртай таанадаа золгоноб!

Баатарнуудай мүрысөөндэ 1998 ондоЭдир Гэсэр гэhэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэhэн,Борис Аюшеев гээшэлби.

О, Бурятия, родимая земляС Белым месяцем приветствую я тебя!Ликует лимба, сердце веселя,С Белым месяцем, Гэсэра земля!

Би болсон Дамдинэй МэлсынСайхан зантай, хатархач, дуулахачУран гоёор зурахач дуратай Хоёрдохи хүүхэниинь Рита гээчэв.Ты, Бурятия, нежность и вераЛюбовь, ты моя, навсегда.Над землёю потомков ГэсэраПусть горит, не сгорая, звездаВстречая год чёрной водяной лошадиПусть помыслы ваши будут светлыКак святая вода аршана.Пусть умы ваши будут острыКак острые пики Саян.Пожилой или юный, просветлейте душойВ этот миг новолунья,В этот праздник степной!


2003ЭДИР БААТАР – 2003ВЛАДИМИР ОЧИРОВХяагтын аймаг

Гаража ерэhэн жэлдэТабан хушуу малнай Талаар дүүрэн тараг лэ.Танай, манай нютагтаТараг, сагаан эдеэн билтараг лэ.Арбай hайхан таряамнайАмбаар дүүрэн халиг лэ!Үглөө бүхэндэ наранай дулаание хаража,Ута наhа наhалжа,Удаан жаргалаа эдлэжэ hуухамнай болтогой! Амар мэндэ хүндэтэ нүхэд!Yндэр ехэ хадануудаар хүреэлэгдэhэнҮглөөнэй нараар толоронхой.Бардам дорюун суутайБаян Булаг нютагни.Үбэрөөр малаа үдхэдэг,Эрхим суутай багшанарнайЭрдэм бэлигтэнээ элирүүлдэг,Эрын cолотой хүбүүдээр омогорходог.Энхэ Баян Булаг нютагни.Би хонгор hайхан хонин жэлдэ түрөөб.Хайрата аба эжыгээ урмашуулан,Эрхим hайнаар эрдэм шудалнаб.Шатаршье наадажа шадахаб,Бүхэ барилдаандашье абтахагүйб.Урилдаандашье урдуур,Хонгёо дууеым шагнажаYбгэд хүгшэд, үетэн нүхэдни баясадаг.Я – сын Дамдин-Сурена,Родившийся в местности богатой родникамиВозле священной горы Улзытэ.Поздравляю Вас с наступлением Белого месяца!Желаю Вам процветания, здоровья, удачи!Пусть будет мир на земле,Да будет благо! Ум мани бадме хум.

25

2003ЭДИР ДАНГИНА – 2003ДАНГИНА – 2009

ИННА ЦЫРЕНДОРЖИЕВАЗэдын аймаг

Баян баабайн хормойhооУужам Гэгээтэйн талмайhааБуряад зондо, мэндэ амар!Би хадаа найман сагаан мэнгэтэйАрбан наhатай, эрхэ, бэрхэЭжы абын Инна басаган гээшэб.Yлзы сагаан юртэмсын,Yлгэн дэлгэр БуряадаймЗалгааhан Зэдын Гэгээтэ нютагта,Бишэн жэлдэ 1992 ондо,Сэнгын Санжайн гэр бүлэдэ түрөө hэм.Эрдэм hуралсалдаа эрхим сэгнэлтэтэйб,Дуулаха, хатарха шадалтайб.Сагаан hараар Буряадаа,Сагаан хэшэгээр эжынэрээ,Сагай hайнаар аханарааСарюун омог дүүнэрээСагаан сэдьхэлhээ амаршалнаб!

Дорогие мои земляки,Уважаемое жюриЯ рада приветствовать ВасС высокой сцены столицы Бурятии – г.Улан-Удэ.В праздник Белого месяцаКак у нас повелось,Людям надобно встретиться, Чтоб светлее жилось,Чтоб убавилось горе,Чтоб тучнели стада,Чтобы небо над взгорьем Голубело всегда!Праздник Белого месяца, Праздник вечного месяцаТолько доброе ценится,Только в светлое верится.


2003БААТАР – 2003БАИР ЦЫЦЫКОВБаргажанай аймаг

Буряад сарюун орондомБулган халюун шэлүүhээр баян нютаг бии.Байгал багаар оршодогБаргажан гэжэ суурхадаг.Бархан үндэр уулатай,Байгал далай эсэгэтэйУгайм hүлдэ бадаруулhанУлаан минии тоонто.Мүнхэ наhаар! Мүнгэн hараар!Сагаан хэшэгээр! Сагаан hараар!Амар мэндээ!Улаан hайхан нютагтааБористнай гэр бүлэдэЕхэл удаан хүлеэгдэhэнЭрхэ одхон хүбүүн түрөө бэлэйб.Минии түрэхэдэ, эхэ эсэгэм ехээр баярлажаНамдаа Баяр гэжэ нэрэ үгөө юм.

Баргузинская благословенная земля,Как голубая чаша с молоком материВстречает сегодня свой праздник –Величавый Белый месяц.Родное моё село Улюн Раскинулось у подножия могучих хребтовВершины которых простирают в небесаА в широкой долине протекает река Баргузин.

Бурхан багшадаа мүргэжэ,Боди бодол түрэжэ,Буян хэшэгээ хубаалдажа,Сагаан эдеэгээ бэлдэжэ,Сэнхир хадагаа дэлгэжэ,Сагаан hараяа угтажа байхамнай болтогой!

27

2003ДАНГИНА – 2003 ЕКАТЕРИНА ЦЫДЕНОВА32-хи hургуули, Улаан-Yдэ хото

Амар сайн, хүндэтэ нүхэд!Буряад ороной ниислэл Улан-Удэ хотодо 1986 ондо, барбагар бар жэлдэ Эжы абын баяр, жаргал болон Энэ дэлхэйдэ мүндэлɵɵб.Баян түүхэтэй Цыден баабаймАрбан зургаан үхибүүдтэй гэжэ суурханхай, Хори түмэдhɵɵ уг удамынь гаранхай.

* * *Уян нугархай бэетэй,Дуу, хатарта дуратай,Хүүгэдэй суута «Булжамуур» ансамблиин Гол хатаршанаар шалгаржа,Олон хото, гүрэнүүдээр:Москва, Болгари, Чехи үзэhэн32-дохи hургуулиин 11-дэхи ангиин hурагшаЕкатерина Цыденова танай урда…

АЮША АЮШЕЕВБэш рэй аймаг2004ЭДИР БААТАР – 2004

Сайн байна!Амар сайн хүндэтэ нютагаархид!Хабарай энэ үдэшэТайзан дээрэ зогсоод,Шадамар шударгы Аюшын Садын СодномойЭрхэшье hаа бэрхэ, бэрхэшье hаа эрхэБэшүүрэй аймагай Гутай нютагайАюша Аюшеев мэндэшэлнэб!

Аймагайнгаа Соелой ордондо сугларһанАрад зонооҮшɵɵ дахин амаршалнаб.Булта зондоо ханданаб,Буряад сэдьхэлтэй ябаял, Буряад хэлэеэ гамнаял.Булган захата Буряадайнгаа нэрыеБүмбэрсэг дээрэ мандуулаял!


2004ЭДИР ДАНГИНА – 2004АРЮНА ДАНЗАНОВАЗахааминай аймаг

Бишэн жэлнэй ерэхэньБаяртай угтаял нүхэд.Сагаан hараяа угтажа,Сагаан эдеэгээ дэлгэел.Мэндэ амар! Сайн байна!Танай урда тээ тайзан дээрэБэлигээ харуулжа,Бишье хабаадалсаха гэжэ,Баhал бэлдэн ерээб.Арга шадалаа харуулхаб,Альгаа ташыт гамнангүй.Дyтyлyyр тоонто нютагтайб.Дорюун басаган түрɵɵб.Энэ алтан дэлхэй дээрэЭрмэлзэн ябаха урматайб.Дуулаха, хатарха дуратайханЭдирхэн наhандаа ябаашаАрюна гоохон урдатнай, Мэндээ!

Амар мэндээ, арад зон!Цагаан сараар! Цагаалганаар!Цагаан санаатай эжынэр,Цагаан заяатай аванар,Цагын сайханаар аханарааЦагаан сэдьхэлээс амарчалнаб!Холын Ноёхон нютагаасХалуун баяры таанадтаДоро дохин хүргэн буужа ерээб.Хёлго, Сүхэ мүрнүүдээХоорондохи талмай эзэлдэгХабтагай үргэн дайдатайБартаа үдхэн тайгатайАдуу малаар олонАрбай таряагаар баян

СОДНОМ ЦЫРЕНОВСэлэнгын аймаг 2004БААТАР – 2004

Алтан тоонто нютагайнгааАжалчи, малчи арад зоноосСагаан сарын сарюун мэндыеСасуутан таанадтаа хүргэнэм!Бага балшар наснаасааБарилдаха, урилдаха дуратай,Хатар бужиг үзүүлхэ чадалтай,хонгёо дуунуудые ханхинуулдаг,Уужам Ноёхон нютагаасОлон баатар хүбүүдэй нэгэнАндрейн Содном урдатнай зогсоноб!

29

2004ДАНГИНА – 2004 ДУЛМА СУНРАПОВААгын автономито тойрог

Аяар холын Ага нютагhааАрюун дангина боложо ерэбэб.Сэбэр сагаан сээжын оёорhооСагаан hараар амаршалнаб.Уужам Буряад таладааУргажа үндыhэн түүхэтэйб.Агын найман эсэгынАлтан тоонто намтартайб.Хүхэ номин тэнгэриие абамни гэжэ нэрлэнэб.Хүжэ алтан дэлхэйе эжымни гэжэ нэрлэнэб.Агамни, жаргални, Агамни, амилха агаарниАгамни, дуулаха дуумниАгамни, алтан үлгымни.Би болбол Улаалзай хүбдүүд омогойYнэр баян бүлэнэрэй нэгэнСунрабай Сэдэн-Дондогой ВолодиинДуутай суутай Согто-Хангил нютагта тоонтотойХоёр баатар хүбүүдэй эгэшэ Дулма гээшэб.

ЗОРИГТО ЦЫДЕНОВЗахааминай аймаг2005ЭДИР БААТАР – 2005

Сагаан hараар! Сагаалганаар!Согтой тахяа жэлээр! Мэндээ!Ая гангаар хангалтаhанАглаг үндэр хадануудтай,Ан гүрɵɵhooр баян,Алим жэмэсээр дүүрэн,Холын аймаг Захаамин.Иимэ нангин нютагта,Ирагуу Дүтэлүр буусатайХадын хүбүүн Зоригтоб,Хабаяа таанадта харуулхаб.Зангаар омог дорюун,Задарюун Захааминай замбааб!


2005ЭДИР ДАНГИНА – 2005АНАСТАСИЯ ЗАНАЕВАЗэдын аймаг

Амар мэндэ! Хүндэтэ нютагаархид!Алтан наранай элшэ дороАрад зон, амгалан мэндэАза жаргалаа эдлэжэ,Цагаан сараа угтахамнай болтогой!Арбан хоёр жэлые ударидасанАма цагаан хулгана жэлдэ1996 оной шэнын нэгэндэ,Жүгдэрэй Түмэрэй бүлэдэХɵɵрхэн, заахан хүүхэн түрэдж,Ехын ехэ баяр ацараав.

Дорюун зантай, шарай цагаантай,Чадал зориг ехэтэй,Тас-няс түргэн зугаатай,Найман настай Настя гээчэв.Зэдын гол нютагтайб,Дээдэ Yчɵɵтэй тоонтотойб,Ав эжын эрхэ бэрхэАлич талаар тэгшэ,Дуулахач, хатархач бэлигтэй,Одоол эдир дангина болохо би санаатайб!

АЮША САНЖИЕВХурамхаанай аймаг 2005БААТАР – 2005

Сагаан саhаар салгидаhаар,Сагаан hарамнай морилбол даа.Сагынь болоол Сагаалгамнай Сагтаа буугаад ерээл!Буурал Буряад ороноймБуянтай арад зомниСагаан hараар амаршалнаб!Буряад hайхан тоонтотойб,Булга хангайгаар баян Баргажан мүрэн эхитэйБархан үндэр баабайтай,Хурамхаан нютагайДэрээн нангин үлгытэйАюша баатар гээшэб.Yргэн hайхан гуламтамYеын үедэ мүнхэ байг лэ,Түбидэ нэрыень нэрлүүлхэб,

Дэлхэй дүүрэн суурхуулхаб!Земля моя, веками ниспосланная богамиОтцов и дедов земля, как не воспеть тебя!Нетронутая красота наших лесовВеликих молчаливых горШумных, бурливых рекПолёт гордых птиц,Это наша земля.Древняя земля наших предковВ этот день, праздник Белого месяцаЯ поклоняюсь тебе…Пусть рождаются красавицы и богатыриЧтоб воспеть тебя, земля моя!

31

АРЮНА АЮШЕЕВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото2005ДАНГИНА – 2005

Аяар холоhоо нэмжыhэн,Аглаг үргэн Буряадтам,Айлшалан буубал шэнэ жэлСагаан hараар! Сагаалганаар!Холоhоо харагдаа, тооhорооХарлан тоонто нютагниХүхын гунигта дуун сооХүлɵɵ шоройдон хүльбэрhэнХүдэр айлай үри hадаhанМолор сэнгүү дайдын баатарНамдаг Аюшеев, эмшэ тарнишан угаа бариhан, Арад зондоо бэлигээ зорюулhан эсэгэмни.Хори буряад угсаатан, бодонгууд ехэ обогтой юм.

Мэндэ гэhэн миhэрэл дүүрэн, Намдаг абын,Бэрхэ, эрхэ, эелдэр зулгы зантай,Туулай жэлдэ түрэhэн, Дүрбэн ногоон мэнгэтэйАрюна басаганиинь гээшэб.Арад зонойнгоо алтан hургаал,Аба эжынгээ арюун захяаАлишье сагта ябаа hааАятай зохидоор сахихаб!Ерэжэ байhан Тахяа жэлээр амаршалаад,Хүн бүхэн хүнгэн, дорюун, элyyр энхэЭб нэгэн ханилан hуухыетнай хүсэнэб!

РАДНА ТУДУПОВ1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото2006ЭДИР БААТАР – 2006

Амар сайн, арад зомни!Эрьежэ ерэhэн Сагаан hараар!Гал улаан нохой жэлээр Амаршалнаб, амар мэндээ!Угаа уhанда хаяагүй,Гарбалаа газарта алдаагүйХэбэд номхон ХэжэнгынҮлзы хэшэгтэй Үлзытэ.Эрхэхэншье hаа, бэрхэхэнЭрдэниин ууган хүбүүнЭрхэ тангил Радна гээшэб!Бабжа Барас баатарталБабжагархан бэетэйб.Абай Гэсэр баатарталАмаргүйхэн зүрхэтэйб!

Мой друг, что может быть милееБесценного родного края.Там солнце кажется светлее,Там соловей поёт звучнее,Там наше счастье живёт,Там только жизнью наслаждаться.Түгэд буурал шүтɵɵнтэй,Шилсана үндэр түшэгтэй.Буурал hайхан тоонтодооБаран таанадаа уриналби!


Һахал сагаан үбгэдүүд,Һаншаг сагаан эжынэрСарюун Буряад оромниСагаан hараар! Сагаалганаар!Гушан гурбан ГулбайнГурбан ехэ ЯруунынЭгээл нэгэниинь болодогТэгшэ, амгалан байдалтай,Улхасаа нютагhаа гарбалтай.Хуасай угай, хоёр хара мэнгэтэйНохой жэлдэ түрэhэнШираб Жалсанай Жаргалай

2006ЭДИР ДАНГИНА – 2006НАМЖИЛМА САНЖИЕВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото

Эрхэхэн, эжын бэрхэхэнЭрдэм номдоо абъяастайМойhон хара нюдэтэйМонсогор улаахан хасартайУта хара гэзэгэтэйСэбэр гоё шарайтай,Нахис-хотос гэшхэдэлтэйНаагуур-саагуур гарахадааНара, сэсэг татуулдагБуряад лицейн hурагшадай нэгэнииньНамжилма гээшэб.

БУЛАТ ОЧИРОВЗахааминай аймаг 2006БААТАР – 2006

Һайхан юм даа, БуряаднайҺаруул ехэ оромнайШэнэ жэлээр! Шэнын нэгэнээр!Сагаан hараар!Сагаалганаар!Амар мэндэ! Арса хангалтайАглаг тэнюун нютагтааБуян хэшэг үреэhэнБуурал хангай Захааминдаа,Аба эжынгээ тоонтодо,Анха эхинhээ эзэн болонхой,Арад зоной алдарта баатар,Абай Гэсэр манай эсэгэ.Баруун таабайн хормойдоБаясан hууха золтойлби.Жүгдэрэй Валерын Булад гэhэн нэрэтэйлби.Гаража ерэhэн нохой жэлдэГал гуламтамнай мүнхэ байг!Мэндээ!

Закамна – край суровый мойГде кручи горные стоят стеной,Где кедры подпирают небесаАршаны, воздух – вот его краса.Я с детства слышу песенный напевМелодии народной распев.Ручей хрустальный сладко в ней журчитИ песня мамы соловьём звенит.Отец мой сильный духом и душой,В нём чувства добрые земли родной,В нём мужество, любовьОчаг семьи зажег первый мой Огонь спортивного азарта.Ещё одна ступень моей судьбыЗдоровье тела мощь и красотуОт предков для потомков донесу.Восславим, Родина, традиции твои!

33

ВАЛЕНТИНА САЙБАНОВААхын аймаг2006ДАНГИНА – 2006

Амар мэнди! (hоёдоор)Алтан дэлхэйн хүрьhэн дээрэАрбан гурбан хадатайХүхэ торгон огторгойдоДолоон үбгэд ҺахюултайАбари hайхан зантайАха баян нютагhааСагаан hарын альга дүүрэн амар мэндээ!

С отрогов вечноснежных Саянских вершинС долины то плавно, как степная протокаС реки Оки, стремительной как стрела кочевникаЯ привезла Вам приветМоего гордого и древнего народа, окинских сойот.Би хадаа hоёд угтайАхын аймагай Орлик тосхонойБиологохимиин гимназиин 11-дэхи оной hурагша,«Уулын сууряан» гэжэ ансамбльдаХатархадаа уян бэетэй,Дуулахадаа хонгёо дуутайАза талаантай, бэлиг шадабарияаАба эжын арбан нэгэтэй басаган Валя гээшэб.Yдэр бүри бурханда зальбаржа,Боди сагаан үреэл тэгшэжэ,Һүни шэнги гэгээржэ,Yдэр шэнги туяаржа, Буянтай, хэшэгтэй ябахатнай болтогой!


2007ЭДИР БААТАР – 2007МАКСАР СОДБОЕВ1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото

Монгол угсаатан арадуудайМүнхэ ехэ hайндэрөөр!Амар мэндэ!Юртэмсэ дэлхэй дээрэЮрын наhа эдлээгүй,Эрдэм номын харгыеЭрмэлзэн шудалhан,Пyрбэ Балдамаа хоёрой бүлынОдхон хүбүүн Дабаа – СамбуугайБаhал одхониинь би Максар болоноб.Алтан дэлхэй мүндэлжэ,Абын хүбүүн болоhон урмандааИигэжэ нэгэ дуугаа hананаб.

Дуушан боложо ябахаш,Уран хонгёо хоолойгоороо бэшэшье hаа,Урма зоригоороо, ухаан бодолоорооДуулахаб, заатагүй дуулахаб!

И в день такой прекрасныйПусть слышат голос мой Тугнуйская долина, край моих предковВсем желаю в день Белого месяцаБелых мыслей и бесконечной доброты!

ЭРЖЕНА САНЖИТОВАЗахааминай аймаг 2007ЭДИР ДАНГИНА – 2007

Всегда ты в сердце у меняТвоей любовью я согрета.Как песнь любви в душе поэта.Я дочь Чингиса и ГэрэлмыИ родом мы из Санаги, Где воздух сказочной тайгиУносит ввысь мечты мои.Я очень добродушнаяМягкая, послушная,Но когда я захочуДаже камень источу.Просыпайся народ!Белый месяц нас зовёт!Встречу праздник с Вами яБудьте счастливы всегда!

Уужам тэнюун бодолтой,Уян налгай сэдьхэлтэй,Yргэн Буряадайм арад зон,Амар сайн!Дуулим hайхан Захаамин нютагайУрихан шарайтай, уян нугархайЭржена басаган таанадтааСагаалганай амар мэндые хүргэжэ байнаб.Сагаан hайхан hараар,Сагаан ехэ найраар,Мүндэлhэн гахай жэлээрТа бүгэдэнөө амаршалнаб!Сагаалган, приветствую я тебя

35

АЛДАР ДАШИЕВЗэдын аймаг2007БААТАР – 2007

Баабай үндэр уулатайСэнгүү сайхан Таглин нууртайНахиима сайхан Дээдэ Тори нютагаас,Зээрдэ газрын сартуул ясатанайYбгэнэй Дашын, Очирын Сэнгэжэбай,Батмунхын ДамдинсурунайДуулахач, хатархач дуратайХоёр хара мэнгэтэй, могой жилдэ түрсэнАлдар бэеэрээ таанартаа амар мэнды хүргэнэв.Мэндээ! От весенних синих ветровК нам летящих из тьмы веков.Золотому солнцу мэндээ,Всем живущим на этой земле.Yргэн дэлхэйн хүрьсэн дээрэХүдэр ябахатнай болтогойМандаха наранай туяа дороМэндэ ябахатнай болтогой!

ЕЛЕНА ШАГДУРОВАЗахааминай аймаг2007ДАНГИНА – 2007

Сэлмэг хүхэ тэнгэриhээСамаряан дүүрэн дэлхэйhээ,Согтой үндэр хадануудhаа,Сэдьхэлдэм дулаахан нютагhаа,Ажалша байдал тоонтоhоо,Амар мэндые хүргэнэб!Баруун hайхан таладааБурхан багшын hахюуhатай,Зүүн hайхан таладаа,Зонхобо бурханай түшэгтэй.Ара талада Абида бурханай абаралтай.

Орой дээрээ Ошорваани ошотой.Буурашагүй буянтай,Даашагүй далгатай hуухатнай болтогой!

Пускай сильней горит звездаПод светлой чашей небосводаОт всей души желаю ВамБлагородства души, богатстваВечную любовь и божественную красоту!


2008ЭДИР БААТАР – 2008БАЗАР УХИНОВБаргажанай аймаг

Булгата халюута аршаан булагтай,Бархан тулгатай Баргажан нютагай, Шастын үндэр хормойдо оршодог,Буряад арад түмэндэ мэдээжэ болоhонАгуу ехэ Гомбо Цыденжаповай нютагhааСагаан hарын амар мэндээ!Аялга hайхан дуутай,

Аялдар зөөлэн зантай,Хатархадаа уяхан,Һурахадаа онсотойхон,Хулгана жэлтэй,Дүрбэн ногоон мэнгэтэй,Баргажанай найман эсэгэнэрэйҺэнгэлдэр омогтой,Бэрхэ хүбүүн Базар гээшэб.Байгал далай шэнги гүнзэгы ухаатай,Хадын уhан шэнги сэбэр сэдьхэлтэй ябахатнай болтогой!

АДИСО СОДНОМОВАСэлэнгын аймаг 2008ЭДИР ДАНГИНА – 2008

Суглараад байhан таа бүгэдэнөөҮшөө дахин амаршалаад,Элдин Буряад нютагтааЭб нэгэн байялУрданайнгаа ёhо заншалыеYргэн дээшэнь ябаял гэжэ үреэнэб.Элүүр энхэ, зол жаргалтай ябахатнай болтогой!

Хүндэтэ арад зон, амар мэндээ!Шэнэ жэлээр! Сагаан hараар!Сэлэнгын аймагай эхи бариhанСэлгеэхэн Харгана тоонтотойЭхэ эсэгын буянгаарОрон дэлхэйн үргэмжөөрАмтан hүтэй үхэр жэлдэАлтан дэлхэйдэ мүндэлhэнби.

37

ЦЫЦЫГМА ЦЫРЕНДОНДОКОВА Забайкаалиин хизаар2008ДАНГИНА – 2008

Түхэреэн ехэ БуряадайнгааТүб хотодо дүрбэн зүгhөө сугларhанДорюун, хүхюун хүбүүд, басагадҮлгы болохо ехэ hургуулидаҮетэн нүхэд таанадааYнэн зүрхэнhөө Cагаан hараар сагаан сэдьхэлhээ амаршалнаб!Аглаг hайхан Ага нютагаймАятай хөөрхэн зугаатайБодонгууд омогой луу жэлтэйАрбан юhэн наhатай, урин буряад басаган байхаб.

АМГАЛАН РИНЧИНОВХурамхаанай аймаг2009ЭДИР БААТАР – 2009

Түрэhэн, үдэhэн тоонто нютагтамТойроод байhан байгалин баянYлгы нютагни, ХурамхаамниУгайм hуулга, hайхан тоонтомниХалуун амар мэндые тандаа хүргэнэб!Ахынгаа хойноhооАба эжымни эгэшэ түрэхэмнэй гэхэдэнь,Би энэ дэлхэй дээрэ мүндэлөө hэм.Аба эжынгээ урмыень хухалангүйУрдаа хараха найдалынь болохоб.Дахажа ябаха Мэргэн ахатайб

Дахуулжа ябаха Аюуржаана дүүтэйб.Гэрэй тойрон үринь боложоТүрэhэндөө баяртайб.Һаруул сэлмэг бодолтойб,Нюдэндэ дулаахан ябадалтайб.Тоомоо таhарха дуратайб. Ахатайгаа барилдаха шадалтайб.Зураха, дуулаха, хатархадааХэнhээш дутахагүйб.Баргажанай найман эсэгын Үнэр баян Болдой омогтойХубэрээн Сашын Эрхэ, бэрхэ Амгалан гээшэб!


2009ЭДИР ДАНГИНА – 2009ВИКТОРИЯ ДИЯНОВАХэжэнгын аймаг

Амар мэндэ, хүндэтэ арад зон!Амар мэндэ хүүгэд, нүхэд!Сагаан сэдьхэлээр Сагаан hараар амаршалнаб!Хүхэ мүнхэ тэнгэриеэХүжэ алтан дэлхэйгээХүдөө газар нютагааХүн бүхэн хүндэлэе!Дүрбэн зүгтөө адистай Дүн сагаан абалгатайБуянтайхан нютагниЮртэмсэдэ гансаЮунhээшье сэнтэй юм даа.Нарата энэ дэлхэйдэНамжаа hайхан намарай сагтаБэлэг боложо түрэhэнЭхынгээ шарай hажааhанЭнхэргэн зөөлэн зантайханЭсэгынгээ нэрэ нэрлүүлхэӨөдэргэн ухаатай,Урагшаа hанаатай,Уян зохидоор хатаржа шадахаб.Харахан нюдэндɵɵ хододоо галтайДангина басаган түрөө hэм.Бурхан багшын заяаhааХоёр хара мэнгэтэйб!Эжы абын үгэhэн Вика гэжэ нэрэтэйб.Всем сердцем вам добра желаю В сей добрый светлый час От всей души благославляюС Белым месяцем!Бултадаа баясажа,Yгөөрөө андалдажа,Баярлажа, баяраа хубаалдажаСагаан hанаатай сарюун зантайЯбахамнай болтогой!

39

РИНЧИН ДАШИЦЫРЕНОВХэжэнгын аймаг2009БААТАР – 2009

Үлгын дуунай урихан аялгаарУянхан сээжым дулааханаар жэгнэhэнТоргон долгёор миралзаhанТоонто нютаг Хэжэнгэм.Бартаа үндэр СаяанБархан hахюуhатайБуряад оронойм айл аймагтаҮлзы хэшэг дэлгэhэн сагаан hарамнайҮерлэн ерэбэл, амар мэндээ!Борохон толгойдоо бодолтойхон,Бодонгууд угай,Баатар Мэргэн Буладай,Одхоншье hаа, омогтой,Ульша, ухаамсар,Зангаар аалин номгоншье hаа,Зон уладhаа гээгдээгүй,Бүхы Россиин зурагай харалгандаБэлигтэнэй тоодо оронхойб.

Алтарганын ехэ наадандаЭдир үльгэршэн номинациин лауреат боложо шалгараа hэм.Онсо тодорhонойнгоо ашаар«Орлёнок» ошожо амараа hэм.


2010ЭДИР БААТАР – 2010ДЕНИС ХИХАЕВХурамхаанай аймаг

АЛИМА ГОТОВЫНАхын аймаг 2010ЭДИР ДАНГИНА – 2010

Амар сайн, хүндэтэ арад зон!Сагаан hараар! Сагаалганаар!Саяан үндэр уулатай,Сарюун сабидар энгэртэйАха гэhэн холынАмгалан арюун тоонтотойб.Мүнөө мүндэлhэн сагаан түмэр туулай жэлээр!Таанадые амаршалагша Алима.Ороходоо олзотой, гарахадаа ганзагатайУта наhатай, удаан жаргалтай hуухатнай болтогой!

Амар сайн!Буурал hаншаг Буряад угсаатам!Амар мэндэ энэ мүрысөөндэ хабаадагшад!Сагаан hарын амар мэндээСагаан сэдьхэлтэй, бадарhан зулатайМодон hабаар дүүрэн айрагтай Малша угтай Бархан баабайгаа,Янжима бурханаа сахижа байдагБарандаа алдартай Хурамхаан нютагайм арад зонhооТа бүгэдэндөө сагаан hарын амар мэндээ!Мүнхэ дорюунМүшэн мэтэ ялалзанАрюун, сарюун, амгалан ябахатнай Аза талаантай, алдар солотойАжаhуухатнай болтогойШэнэ жэлээр! Шэнэ hараар!Сагаалганаар!

41

ГАЛСАННИМЫН ГАНДИГ1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото2010БААТАР – 2010

Эрхим хүндэтэ Буряад үзэгшэд!Аха захатан!Шэнээр гараhан, шэнэ жэлээр!Үглɵɵнэй наран шэнги мандажа,Yндэрэй сэсэг шэнги дэлгэржэ,Хүсэ шадалаар тyгэлдэр,Хүн зондо туhатай,Эрдэм бэлигтэй, эдэбхитэй, Баяр сэнгэлтэй, элбэг-дэлбэгБурхан тэнгэридээ мүргэжэ,Бууhан айлшадаа хүндэлжэ,Бүгэдэнэй үреэлыень шагнажа,Байдалаа түбхинүүлжэ hуугаарайгты!

АРЮНА БУБЕЕВАСэлэнгын аймаг2010ДАНГИНА – 2010

Мэндэ амар!Ээлжээтэ ерэhэн Сагаалгамнайморилбол нютагтамнай.Сагаан эдеэгээ дэлгэжэ, сэржэмээ үргэжэСахюусан бурхандаа мүргэжэ Үрэжэлтэй жэл орохыень зальбараял!Арюун гоохон дангина басагадта,Шэнэ шударгы баатар хүбүүдтэАза талаанай үртэhэ барюулнаб,Шадал бэлигээр сэдьхэлыень баясуулнаб.Уран бэлиг шадалааҮргэн таанадта харуулхань болтогой!


ЧИМИТА ДОРЖИЕВАЗэдын аймаг 2011ЭДИР ДАНГИНА – 2011

2011ЭДИР БААТАР – 2011ТYМЭН-ЖАРГАЛ ПУТУНКЕЕВАхын аймаг

Сагаан hарамнай сарюун дайдадамнай морилбо!Алдар солын үреэлтэй,Ажалша, малша, ангууша зонтой,Аршаан булагаараа сүршэн байдаг,Аглаг үндэр хада уулануудтай,Минии баян Аха нютагни.Аятай айлшад, буугыт гэжэАялга дуугаараа угтан hуудаг.Шадалаар шангахан, морин жэлтэй,Шанартай хэбэртэй,Түмэн-Жаргал бэеэрээ байнаб.Мууяа даража, баяраа үргэел!Сагаан hараар! Сагаалганаар!

Амар сайн!Амгалан мэндэ жаргалаа эдлэжэ,Арад зонтойгооЦагаан сараа угтахамнай болтогой!Нэгэтэ нэгэ тоонтодо12 жэлые ударидсанАма цагаан хулгана жэлдэХоёр мянган нэгэн ондо,Шэнын нэгэндэ,Мүнхэ гэжэ бүлэдэХөөрхэн, заахан басаган түрэжэ,Хамагта ехэ баяр тохёолдобо.Тас-няс хэлэтэйТүргэн сайхан зугаатайЗэдын гол нютагтайДээдэ Yчөөтэй тоонтотойБуринхаан хормойдо

Уудам буудам буудалтайБуурал цагаан үвгөө, эмгээтэйБүмбэр-бүмбэр гүйдэлтэйБүхы Зэдээ цуурхулжаТэрэ басаган Танай урда зогсоноб!Дээдэ Үчөөтэй сургуульдааДyрбэдэхи ангида сурдагМойло хара нюдэтэйУлаан монсогор хасартайЭрхэ бэрхэ Чимита гээшэб.Ава эжыдээ тусалдаг.Yвгөө, эмгээгэй баясуулдаг,Номоо сайнаар үзэдэг,Тайзан дээрэ хатардаг,Yшөө тиигээд дууладаг,Аличь тээшээ тэгш,Одоол эдир дангинаБолохо би санаатайб!

43

АНГАРАК ЧАГДУРОВСэлэнгын аймаг2011БААТАР – 2011

Мэндэ амар! Сагаан hараар!19-дэхи жаранай сагаан түмэр туулай 2011 ондо морилбо.Угаа мэдэхэ хүнУhан дээрэ үрмэ тогтоодог.Түүхэеэ hабагшалан, удхалан, хөөрөө хадам hонирхолтой.Байгал далай баабайтай,Ангара мүрэн эжытэй, Яhала түргэн бодолтой,Харганада гэрэлтэhэн,Элинсэгэйм түүхэ эхилhэн,Хулинсагайм гарбал бүхэжээhэн,Бугын дуугаар сууряатаhан,Зулгы сэсэгүүдээр бадаран байhанСэлгеэ Сэлэнгын Харгана нютагта

ОКСАНА ОЧИРОВАХяагтын аймаг2011ДАНГИНА – 2011

Сэбэрхэн дангина түрөө хадааСэдьхэл зүрхөө сэлмээд,Сарюун буряад зонооСагаан hараар амаршалнаб!Танилсахамнай гү? Хүхюун нютагаархидХүнэй хани нүхэд, Нохой жэлдэ түрэhэн хубитай байхаб.Олон басагадай дундаОдоол шадалаа туршахаб,Сугларhан таанадаа хүхеэхэб.

11-дэхи ангиин hурагшаШиираг бүхэ бэетэй баатарЖаргалай Ангарагби!Уудам талын хүндэшэ буряад заншалтай,Дуу аялгатай сэлгеэ Сэлэнгэдэ,Харгы замуудай бэлшэр дээрэ нэмжыhэн,Харгана нютагтам заабол хүрэжэ ерээрэйт!Табан сэсэг шэнги арюун,Талын уhан шэнги сарюун,Түрэл хэлэеэ, түүхэ солоёо,Ёhо заншалаа зүб мэдээд, ябахамнай болтогой!

Тоонто газараар гэшхэлhээрТалаан бэлигээ харуулжа эхилэнхэйб.Москва, Байкальск, Сочи, Владивосток хотонуудаарНара зүг тойруулжа,Нэгэтэшье бэшэ лауреат болоhон Оксана гэжэ нэрэтэй,Таатай хомор, зохид зантай,Тангил басаган урдатнай!Мэндээ!


ИВАН КУЗНЕЦОВ1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото 2012ЭДИР БААТАР – 2012

Амар сайн хүндэтэ нүхэд!Та бүгэдэндэ 1-дэхи hургуулиин зүгhөөХалуун амар мэндээ!Хүлэг морин эрдэнеэрСолбон хараасгай мэтэЗолтой таа бүгэдэнииеЗолгохоо ерээб,Сагаа hарын мэндые хүргэжэ ерээб.Сагаан hараар! Сагаалганаар!Түрэhэн гараhан тоонтомниТүрэл хэлэ, дайдамниУлаан-Yдэ болоно.Сагаан hара буужа,Сагаалгамнай эхилбэ.Хүндэтэ айлшад таанадааХүлеэн угтан байнабди.Арад зомни амаршалнаб таанадааСэдьхэлэй гүнhөөЭрдэм бэлиг буянтай,Элүүр солбон бэетэй. Ванечкой зовут меняВсе родные и друзья.А фамилия мояОчень известнаяКузнецов Ванюша яПоддержите вы меня!

45

ВАЛЕРИЯ БАНЗАРОНЯруунын аймаг2012Сагаан hараар! Сагаалганаар!

Ягаан сэсэгүүдые ургуулhан,Ярууна хатан эжытэй,Зоной үзэг бэшэгтэй,Зандан жуу шүтөөнтэй,Элдин дэлгэр БуряадайнгааЭльгэн дээрэ нэмжыhэн,Эгэтын Адаг тоонтотой,Хун шубуун гарбалтай,Хүхэ модон сэргэтэй,Хори-буряад угтай,Ухаан бэлиг түгэлдэр,Найман сагаан мэнгэтэй,Зан абари hайтай,Зоной магтаалда хүртэдэг,Хорогүй, хонгорхон, hайрхуу,Могой жэлтэй.Халуун зүрхэндөө энхэргэнХайрата Елена эжытэйб.Альган дээрээ үргэhэнАшата Эдик эсэгэтэйб.Дээшэлэн намай үргэhэнДорюун Гэсэр ахатайб.Банзарон Эдигэй одхонЛера басаган гээшэб.Татьяна Гергесова шэнгеэр,Хатардаг болохо hанаатайб.Рабдан Банзаронай нэрэмжэтэРоссидэш, Америкэдэш суутайЭгэтын-Адагай hургуулиин4-дэхи ангида hурадаг,Табанууд дээгүүр табардаг,Тон бэрхэ hурагшаб.Угаа уhанда хаянгүй,Гарбалаа газарта булангүйГушаад хотонооДэлхэй дээгүүр сурхуулхаУрдаа табиhан зоригтойб!

ЭДИР ДАНГИНА – 2012


ПАВЕЛ ЦЫРЕМПИЛОВХурамхаанай аймаг 2012БААТАР – 2012

Арюун сагаан hараар!Сагаалганаар! Амаршалнаб таанадаа, арад зон.Тэнгэридэ байратай, шанга дуутайЛуу жэлнэй хүрэжэ ерэбэ.Зориг хүсэтэй баатарнуудаймүрысөөндэ хабаадахаяа байhан Павел Цыремпилов бэлиг шадабарияа харуулхаяа эндэ ерээд байнаб! Хонгор Хурамхаан аймаг минии хоёрдохи тоонто (Захааминда түрэhэн) болоно.Эндэмнай hайхан сэдьхэлтэй, урагшаа hанаатай, гүнзэгы ухаатайШуумар бэрхэ арад зон ажаhуудаг.Хазагар хуряахай, хадамай гэдэг.Тиимэhээ Хурамхаан нютагта дурлажа,Таанадаа уринаб!Аршаан булагтань амархат,Агаарай сэбэрээр амилхат,Тогоотой архяар угтахабди,Амтатай буузаар хүндэлхэбди.Юрын зоноо сагаан хадагаар золгожо,Yреэл, сагаан эдеэгээ дэлгэе,Юртэмсын юhэн жаргалаарЮhэн эрдэнеэр сагаалая!

47

ЕЛЕНА АЮШЕЕВААхын аймаг2012ДАНГИНА – 2012

Амар мэнди!Даглаг Ахын амар мэнди!(hоёд хэлэн дээрэ амаршалга)Хүхэ номин огторгой тулаха уулануудhаа,Эмтэй, домтой аршаануудhаа мүндэлhэнАха нютагай хонгоодор угтай, Нохой жэлтэй,Аюшеев Семёной гэр бүлын дангина басаган Лена.Хүндэтэ таанадаа сагаан hараар амаршалаад,Гараhан луу жэлдэ,Буряад оронойм арад зонАмгалан, элүүр энхэЗол жаргал эдлэжэ ябахыетнай үреэнэб.Абай Гэсэрэй нангин бууса гэжэ алдаршаhан,Аха нютагнай Буряад hайхан орон доторооБулга халюугаараа, алта мүнгөөрөө,Хүндэмүүшэ арад зоноороо суурхадаг юм.Yзэсхэлэнтэ hайхан хада уулануудтай,Мүнхэ hарьдаг мундаргынгаа доогуур жэрыдэг.Мянга түмэн гол горход, хүүюурнүүдХадын хабшал соо, габшагай солбон урдан буужа,Шэхэнэй шэмэг, нюдэнэй хужар болодог.Хүндэтэ аха дүүнэр, үетэн нүхэд, буурал хүгшэд!Аха тоонтым буусануудта амархаа айлшалжа буугыт гэжэ,Урин, доро дохиноб!


НАДЕЖДА ШАГДУРОВААхын аймаг

ТУГУТ РАДНАЕВХурамхаанай аймаг

2013ЭДИР ДАНГИНА – 2013

2013ЭДИР БААТАР – 2013

Сагаан hараар! Сагаалганаар!Арад түмэн, аха дүүнэрАмар мэндээ!Аршаан булагуудаар элбэг,Ара тайгаар суурханхай,Амгалан тэнюун ХурамхаандаАйлшаар ерэхыетнай уринаб!Юhэн наhатай, бар хүсэтэй,Ангар галзууд угтай,Тугут хүбүүн гээшэб.Сагаан эдеэгээ дэлгээд,Сагаан hанаатай, сагаан харгытайЯбахамнай болтогой!

Амар сайн, сарюун буряад арадни!Саяан үндэр уулаhаа,Саhан малгайта мундаргануудhаа,Сахилзан байhан Аха нютагhааАмар мэндээ!Сагаан hараар! Сагаалганаар!Дуулана гүт, нүхэд?Дуулим манай Аха нютагайДууран нэмжыhэн байгаалиимнайДуулан, хүхин Сагаан hараяа угтахыеАнхарагты, айлшадАшата нэрэеэ дээрэ үргэhэн,Арад олон зоноймнойАжалай урма сахихыеАлдар солыень магтанаб.Харыт, нүхэдХалуун абьяас шэмэтэй,Хатуу хизаар алдартай,

Шэдитэ аршаан булагуудтай,Хадата Аха тоонтодомнайАйлшаар буугыт, уринаб.Жэнхэни Буряад заншалаарЗэргэлэн ёохор наадаяа татахабди.Сэдьхэлэй hанаан, сугтааСагаалаад танаа табихабди.Аялга hайхан дуутай,Аялдар зөөлэн зантай,Хатархадаа уянхан,Эрдэм номдоо абьяастайНадежда Дангина таанадааАмаршалха золтойб. Арга шадал хабатайхан,Толгойдоо согтойхон,Зүрхэндөө зүнтэйхэн,Сэдьхэлдээ шэдитэйхэн,Сэсэглэн hалбаран,Һуухамнай болтогой!

49

ШИРАП ОЧИРЖАПОВХэжэнгын аймаг2013БААТАР – 2013

Баян дэлгэр түүхэтэйТүүрээн ерээл Сагаалгамнай.Сагаан hараар! Сагаалганаар!Номин солгёо Худан голтой,Ногоон зөөлэн дэрэтэй,Олон харгын бэлшэр дээрэОдон шэнгеэр бадаржа,Алас холын айлшадыеАмар мэндээр угтагша,Улад зоной хойморМогсохоон нютагни hайхан даа.Хүлөө дүрөөдэ, гараа ганзагада хүргэн,Этигэл дүүрэн эршэ абажа,Заяатайхан энэ үдэрөөАлхан жэгдээр, дүүлин ябаналби.Ухаан бодолоо хурсадхан

Олон тоото Бүхыроссиин, республикын, аймагайнгаа олимпиадануудта хабаадажа, республиканска «Зарница» нааданда шан-гай hуурида гаража,

Хүнгэн атлетикэ, баскетбол, волейбол эдэбхитэйгээр наадажа, аймагайнгаа эр-хим хүнүүдэй тоодо орооб.

Уран бэлигээ энхэргэн зондоо хүргэжэ, Буряадай «Дүрбэн тэнгэри», «Буряадай шэдитэ нюуса» гэhэн конкурсануудта ила-жа, «Улзы жаргал» ансамблиингаа зэргэдэ, Соёлой ниислэл Санкт-Петербург хотодо Уласхоорондын фестивалиин лауреат боло-жо, Болгари гүрэндэ бүхы дэлхэйн чемпио-надта хабаадаха эрхэдэ хүртэhэндөө эгээл ехээр омогорхоноб!Гарасаяа, гэгээн баяр баясхалангаар!Сэдьхэлэй, тэнгэриин уужам дайдаарЗүрхэёо түмэн бодолоор дүүргэжэ,Түмэн олон жэлдэ жарган ябахамнай болтогой! Сагаан hараар! Сагаалганаар!


НАМЖИЛМА САНЖИЕВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото 2013ДАНГИНА – 2013

БАТОР РИНЧИНОВАхын аймаг 2014ЭДИР БААТАР – 2014

Амар мэндэ! Сэбэр hайхан Сагаан hараар!Алдар солын үреэлтэйАжалша, малша, ангууша арад зонАршаан булагаар сүршэдэг,Манай баян Аха нютаг.Би бишыхан буряадби,Буряад ороной хүбүүнби.Эжы абын гурбан хүүгэдэйДундахи, нохой жэлтэй,Найман наhатай,Сэсэн ухаатай, хурса хэлэтэй,Тон бэрхэ хүбүүниньБатор Ринчинов бэеэрээ зогсоноб.Гаража ерэhэн морин жэлдэБуянтай, хэшэгтэй ябахатнай болтогой!

Эршэгүйхэн далииемЭршэдүүлэн дэлеэжэ,Зоной дунда дуулгажа,Золой жолоо барюулаа.Түрэл hайхан hургуулимБуряад лицей-интернат юм.Хуасай угай, хоёр хара мэнгэтэйГахай жэлдэ түрэhэнШираб Жалсанай ЖаргалайУуган басаган Намжилма болоноб.Гушан гурбан гулбайн, Гурбан ехэ ЯруунынЭгээл нэгэниинь болодог,Тэгшэ, амгалан байдалтайУлхасаа нютагтаа уринабди.Эхэ оромнай, Жэлhээ жэлдэ жаргалтай байг лэ.Ашата гүрэмнэй,Алдарта хэрэгүүдээрээ суурхаг лэ!

51

НОМИНА САНЖИЕВАЗэдын аймаг2014ЭДИР ДАНГИНА – 2014

Амар сайн, хүндэтэ нютагаархид!Цагаан hараар! Цагаалганаар!Баян дэлгэр Буряад орондоо,Баян баабайн альган дээрэ,Гэгээтэй нютагайнгаа талын хүгджэм соогуур,Түмэн цагаан бичэн джэлдэ,Фёдорын Бавасаны гэр бүлэдэ,Одхон басаганиинь түрөө бэлэйв.Мүнхэ аялга, хүгджэмдэ, дуунда дуратайб,Балшар бага насатайв.Хэдыв гэвэл – Юсэн настайв.Уян нугархай бэетэй,Сар шэнги цагаан шарайтай,Наран шэнги дулаахан энеэдэ зугаатай,Эджы авын эрхэ басаганНомина Шагжиева танай урда зогсонов.Зэдэ нютагаа магтан байхадааБүгэдые уринаб Гэгээтэй нютагтаа.Баячлиг сайхан хамаг шэмэгБаярлан байдж харуулхаб таанадтаа.Хүхэ модон морин жэлээрYнэн зүрхнooc амарчилнаб.Хатарча зээрдэ морин джэлдэХаргытнай ходо арюун байг лэ.Аджалша бэрхэ моридтолАмджалтатай ябахыетнай хүсэнэв!


2014БААТАР – 2014CПАСОВ МИХАИЛУсть-Ордын автономито тойрог

Амар мэндээ, арад зон!Амар мэндэ, Шэнэ жэл!Сагаан hараар! Сагаалганаар!Энэ гаража ерэhэн морин жэлдэСээжэ дүүрэн сэнгүү,Cэдьхэл дүүрэн золтой ябаарайт,Дуу домогтой, зугаа найртай ябаарайт.Жэргэмэлэй дууе шагнажа,Жаргажа ябаарайт талада.Булжамуурай дууе шагнажа,Баясажа ябаарайт таладаа.Хүнэй үндэhэн газар дээгүүр,Модоной үндэhэн газар доогуур гэжэБаабайм намдаа захяа юм.Би хадаа Усть-Ордын аймагай, Боохон нютагай,Дальневосточно гүрэнэй,соёлой академиин I-дэхи шатын оюутан Михаил Спасов гээшэб. (Уг гарбалаа тоолоно).Мориндо hуудалтай, барилдаанда шадамар,Хатар нааданда дуратай,Хонгёо hайхан хоолойтой,Сагаан hарын hайндэрөөрБуряад зондоо шэмэг болгонЭнээхэн дуугаа дуулахам…

53

2014 АРЮНА АНГАБАЕВАХурамхаанай аймаг

Эрьехэ наранай толондол,Этигэлэй хамбамнай.Үнэр байдал,Үри хүүгэдые үршөөдэг,Элирэн тодорһон,Янжима бурхамнай –Эдэ бүгэдэ манай буряад зоной һүр һүлдэмнай.

Зүрхэн соогоо тахижа,Зүүдэн соогоо дуудажа,Зориг хүсэ нэмээдэг –Манай нангин шүтөөнүүд.

ДАНГИНА – 2014

Амар мэндэ, бэлигтэй манай Буряад республикын арад зон!Арадайм алтан түүхэАялга дуунай суряан соо, Аяар холын дурдалгаАрдаг моридойнь турьяан соо.Аса бүхэтэй алтарганамнай, Арад түмэнэймнэй жэшээ болоо, «Алтаргана» һайхан наадамнай,Угсаата арадаймнай эблэлэйҺүр һүлдэнь болонхой.

Бэлиг талаантай,Бүгэдэ буряад зоной, Ээлжээтэ баяр наадатай,Үргэн дэлисэтэй «Алтарганада» хабаадагшадтаЭхэ буряад оронойнгоо зонһооХалуун мэндые хүргэн, хүсэн байгшаДорюухан, сагаан сэдьхэлтэйБуряадай түлөөлэгшэАрюна басаган урдатнай зогсоноб.

Эзэн Шэнгэс хаанай,Эжынь тоонто болохо,Баргажан түхэм – минии түрэһэн нютаг.Байгал далай, Бархан уула,Ойхон баабай,Саһата Саяан уулын мундарганууд,Зүүн зүгэй зонииеЗуугаад жэлнүүд соо аршалжа байдаг.Зандан Жуу бурхамнай,Энэ дэлхэйн ухаан бодолой,


2015ЭДИР БААТАР – 2015АЮР СОСОРОВЗэдын аймаг

Баян баабайн оройгоос,Яргайта уулын yвэрooс,Цагаатай сайхан нютагаасЦагаан сарын амар мэндээ!Улаан сахюусатай,Yнчин мантагар овоотой.Урагшаа санаатай,Долоохон настайАва эджын Аюр хүбүүн гээчив!Зэдэ сайхан тоонтодоо,Заахан Цагаатай нютагтааТаанадыгаа уринаб даа.Томы концерт-наада харуулхаб,Тад, няд хатархав,Хонгёо дуугаа дуулахавАягүй ехээр гайхуулхав,Байгыт даа, харахат даа,Буряадайнгаа суутай артист болохоб даа!Хамаг бэлиг чадалаа харуулхав,Дэмы энэ мүрысɵɵндэ ерээгүйв,Диилэхэл санаатайв.Энэ тайзан дээрэ гараав.Гран-при үгɵɵгүй хадатнай,Yшɵɵ буцадж ерэхэв!

55

АЛИНА ЦОКТОЕВААгын автономито тойрог2015ЭДИР ДАНГИНА – 2015

Амар сайн, хүндэтэ айлшад!Сэлмэг сэнхир огторгой,Саhа бордоhоёо хуряажа,Сагай hайниие уряалмаар Сагаалган ерэбэ!Буурал тэнюун дайдамнай,Буян хэшэгээ үршɵɵжэ,Буужа ерэбэл хонин жэлнэй.Түрэhэн минии тоонтоАршаан булаг уhатай,Алхана уула эсэгэтэй,Онон мүрэн эхэтэй,Баян сагаан Агамни.Эдирхэн наhанайм нүхэдүүдУринаб таанадаа Хангилаа.Түрэл буряад хэлэеэ,Түрэhэн тоонто нютагаа,Мартангүй ябая.Аба эжынгээ заншалаарАя санзайгаа ууюулая.Сагаан эдеэ үргэеСэнхир хадагаа дэлгэжэ,Сэдьхэлэй hайханаар үреэе!Бэетнэй бэхи,Хэшэгтнэй ехэБуянтай, бурхантайАжана тэнюун hуухатнай болтогой!


2015БААТАР – 2015БАИР ЦЫПЫЛОВУсть-Ордын автономито тойрог

Амар мэндэ, хүндэтэ нүхэдүүд!Сагаан hараар! Сагаалганаар!Шуран, шамбай баатарнуудай мүрысɵɵндэYргэн hайхан нютагhаа, Баян элбэг дайдаhааХалуун амар мэндээ!Yльгэр домогуудаар баянОhын голой Эрхэдэй тоонтотойАрбан юhэн наhатайАяар холо Ага нютагhаа уг гарбалтай(Уг гарбалаа тоолоно).Батын хүбүүн Баир гээшэб.Хүн боложо мүндэлhэн Туулгатайхан, томоотойхон,Ажал хүдэлмэриhɵɵ айдагүй,Олон найдалтай нүхэдүүдтэй,Баатар хүбүүн гээшэб.Буужа ерэhэн жэлээр амаршалнаб!Сагаалгамнай мандаг лэ!Сагнай hайжараг лэ!Һанаhанаа бүтээжэ,Һарбайhанаа хүргэжэ,Арад зон булта,Амгалан тайбан hуухатнай яалай!

57

ОЮНА ЦЫДЕНОВА1-хи лицей-интернат, Улаан-Yдэ хото2015ДАНГИНА – 2015

Амар сайн!Хүхэ мүнхэ тэнгэриинХүбүүд, басагадХүрьhэтэ алтан дэлхэй дээрэХүмүүни наhа эдлэжэ,Наруули, хадалиг дайдаарааНамжаа түбхинэhэн арадниУрайни ехэ найраарааСагаан hараар амаршалнаб!Hармай сэнхир Ярууна,Hайман тахилаа табинхай.Унаhан, түрэhэн Улхасам,Уулынгаа оройгоор манаран,Буурай холын сагуудhааБуряадхан угни удхатай.Хун шубуун гарбалниХорёодой Мэргэн гарбалниСагаангуудни үндэр заяатай.(Уг гарбалаа тоолоно).Ёндоной одхон үриОюун-гэрэл эрдэниОюна хүүхэн гээшэ бииб.Бар жэлтэй, хоёр хара мэнгэтэйБyрин түгэс, дүрбэн тэгшэ хүмүүжэлтэйАба эжын алтан hургаал хүндэлнэб.Yндэhэтэнэй нэгэдэхи hургуулидаЭрдэм ном hудалналби.Сарюун үреэл арад зондоо хүргэнэб,Солбоной туяатай Сагаалганаар золгожо,Гараха наранда түрүүлжэ, Орохо наранда хүсэгдэнгүйХэтэ сагтаа буянтайХэрэгүүдые бүтээжэ ябахатнай болтогой!

Урид хэлэгдэхэ үгэ 1Лариса Будожапова, Дангина – 1990 2Золто Аюров, Эдир Гэсэр – 1993 3Екатерина Бадмаева, Дангина – 1993 3Баир Цыденов, Гэсэр – 1994 4ГунсымаТудупова, Дангина – 1994 5Вера Соктоева, Дангина – 1996 6Буянто Биликтуев, Эдир Баатар – 1997, Баатар – 2000 6Елена Занданова, Эдир Дангина – 1997 7Саян Будаев, Баатар – 1997 8Сэсэг Дашинамжилова, Дангина – 1997 8Борис Аюшеев, Эдир Баатар – 1998 9Эржена Биликтуева, Эдир Дангина – 1998 10Дашинима Жамцуев, Баатар – 1998 11Надежда Мунконова, Дангина – 1998 12Туяна Монтоева, Дангина – 1998 13 Булат Санжиев, Эдир Баатар – 1999, Баатар – 2008 14Надежда Бадмаева, Эдир Дангина – 1999 15Алёна Данжалова, Дангина – 1999 15Цырен Цыренов, Баатар – 1999 16Дмитрий Занданов, Эдир Баатар – 2000 17Имин Цыдендамбаева, Эдир Дангина – 2000 18Дарима Цырендондопова, Дангина – 2000 19Дондок Ешеев, Эдир Баатар – 2001 19Ольга Будаева, Эдир Дангина – 2001 20Саян Бальжиев, Баатар – 2001 20Оюна Пархаева, Дангина – 2001 21Саяна Дашанимаева, Эдир Дангина – 2002 21Батор Касьянов, Эдир Баатар – 2002 22Борис Аюшеев, Баатар – 2002 23Маргарита Хадагаева, Дангина – 2002 23Владимир Очиров, Эдир Баатар – 2003 24Инна Цырендоржиева, Эдир Дангина – 2003, Дангина – 2009 25Баир Цыцыков, Баатар – 2003 26

ГАРШАГ

Екатерина Цыденова, Дангина – 2003 27Аюша Аюшеев, Эдир Баатар – 2004 27Арюна Данзанова, эдир Дангина – 2004 28Содном Цыренов, Баатар – 2004 28Дулма Сунрапова, Дангина – 2004 29Зоригто Цыденов, Эдир Баатар – 2005 29Анастасия Занаева, Эдир Дангина – 2005 30Аюша Санжиев, Баатар – 2005 30Арюна Аюшеева, Дангина – 2005 31Радна Тудупов, Эдир Баатар – 2006 31Намжилма Санжиева, Эдир Дангина – 2006 32Булат Очиров, Баатар – 2006 32Валентина Сайбанова, Дангина – 2006 33Максар Содбоев, Эдир Баатар – 2007 34Эржена Санжитова, Эдир Дангина – 2007 34Алдар Дашиев, Баатар – 2007 35Елена Шагдурова, Дангина – 2007 35Базар Ухинов, Эдир Баатар – 2008 36Адисо Содномова, Эдир Дангина – 2008 36Цыцыгма Цырендондокова, Дангина – 2008 37Амгалан Ринчинов, Эдир Баатар – 2009 37Виктория Диянова, Эдир Дангина – 2009 38Чингис Дашицыренов, Баатар – 2009 39Денис Хихаев, Эдир Баатар – 2010 40Алима Готовын, Эдир Дангина – 2010 40Галсаннимын Гандиг, Баатар – 2010 41Арюна Бубеева, Дангина – 2010 41Чимита Доржиева, Эдир Дангина – 2011 42Түмэн – Жаргал Путункеев, Эдир Баатар – 2011 42Ангарак Чагдуров, Баатар – 2011 43Оксана Очирова, Дангина – 2011 43Иван Кузнецов, Эдир Баатар – 2012 44Валерия Банзарон, Эдир Дангина – 2012 45Павел Цыремпилов, Баатар – 2012 46Елена Аюшеева, Дангина – 2012 47

Надежда Шагдурова, Эдир Дангина – 2013 48Тугут Раднаев, Эдир Баатар – 2013 48Ширап Очиржапов, Баатар – 2013 49Намжилма Санжиева, Дангина – 2013 50Батор Ринчинов, Эдир Баатар – 2014 50Номина Санжиева, Эдир Дангина – 2014 51

Михаил Спасов, Баатар – 2014 52Арюна Ангабаева, Дангина – 2014 53Аюр Сосоров, Эдир Баатар – 2015 54Алина Цоктоева, Эдир Дангина – 2015 55Баир Цыпылов, Баатар – 2015 56Оюна Цыденова, Дангина – 2015 57

Отпечатано в ПАО «Республиканская типография»Заказ №4804. Тираж 400 экз.

«Буряад хэлэ Буряад Уласта сахин хүгжөөхэ» гэhэн Буряад Уласай гүрэнэй программын хэмжээндэ Буряадай Уласай Соёлой яаманай мүнгэн сангай дэмжэлгээр энэ ном хэблэгдэбэ.

Книга издана при финансовой поддержке Министерства культуры Республики Бурятия в рамках реализации Государственной программы Республики Бурятия

"Сохранение и развитие бурятского языка в Республике Бурятия".

УДК 89+347.26ББК 84 (2 РОС=Буря) - 5 бу+85.77.кр У 24

Ответственный за выпускЖ.А. Архинчеева, директор РЦНТ

Редактор В.Ц. ДашинимаеваСоставитель А.А. Малатхаева

«УГ ГАРБАЛАА САХИЯ». Возродим свою родословную. – Улаан-Yдэ, 2015. – 60 с.Сагаан hарын hайндэрэй yедэ «Баатар. Дангина» харалга – мyрысooндэ Буряад ороной аймаг бyхэнhoo, Агын, Усть-

Ордын автономито тойрогуудhаа хабаадаhан эрхим басагад хyбyyдэй орон нютагаа магтан тyyрээhэн, ёhо заншалнуудтай танилсуулhан, буряад хэлэеэ хyгжooн баярлуулhан yгэнyyд, yреэлнyyд, амаршалганууд энэ ном соо ороно.

УДК 89+347.26ББК 84 (2 РОС=Буря) - 5 бу+85.77.кр

Стихотворные тексты выступлений на конкурсах "Баатар. Дангина" записаны с видеозаписей разных летиз архива Республиканского центра народного творчества

Использованы фотографии из личного архива участников, архива РЦНТ, Вл. Матвиевского

Буряад Уласай соёлой яаманАрадай уран бyтээлэй уласай тyб

Тел. 45-56-40, e-mail: [email protected], сайт: байкалфолк.рф

7 +

У 24

Art & Photos

«Уг гарбалаа сахия». Возродим свою родословную