Mustafa Değerli - 2014 - Stratejik Yönetim - Makale İncelemeleri

Makale İncelemeleri

- Stratejik Yönetim -

Mustafa Değerli"Mart 2014

Makale 1

Makalenin Künyesizz

• zz

Makalenin Özeti

• Makalede yazarlar kamu sektöründeki stratejik planlama ve yönetim hakkındaki araştırmaları şimdiye kadar neler öğrenildiğini tespit etmek ve bilgi birikiminde hangi boşlukların hâlâ var olduğunu anlamak amacıyla gözden geçirmişlerdir. Bu kapsamda özellikle kamu sektöründe stratejik planlama ve yönetim bağlamını dikkate alarak stratejik yönetim için bir kavramsal model geliştirmişleridir. Yazarlar bunu yaparken yaklaşımlarını mevcut araştırmalarla temellendirmiş ve ortaya koydukları kavramsal çerçeveyi daha kabul görür bir kıvama getirmişlerdir. Yazarlar geliştirdikleri kavramsal model ışığında, kamuda stratejik yönetim hakkındaki 1980 yılından itibaren basılan 21 adet hakemli dergiyi taramışlarıdır. 1985 ve 2009 yılları arasında basılmış stratejik planlama veya yönetim odaklı 14 dergiyi dikkate almışlardır. Yedi dergiyi kriterlere uymadığı için saf dışı bırakmışlardır.

Makalenin Özeti

• Yazarlar kendi geliştirdikleri kavramsal modeli baz alarak her bir makalenin ana araştırma soruları ve hipotezlerini, bulguları ve sonuçlarını incelemişlerdir. Tüm bu eforların sonucunda, yazarlar çevresel ve kurumsal belirleyicilerin kamuda stratejik yönetime dair ne denli önemli ve dikkate değer olduğunu adresleyen çalışmaların çoğunlukta olduğunu tespit etmişleridir. Benzer önemde bir tespit olarak ise yazarlar kamuda stratejik planlama ve yönetim bağlamında, bu iki önemli enstrümanın performans iyileştirme veya kurumsal çıktılarla aralarında olumlu ve anlamlı bir ilişkinin tespitine yönelik bir çalışma olmadığını ve bu konuda yapılacak çalışmaların anlamlı ve değerli olacağını not etmişlerdir.

Makalede Kullanılan Nitel ve Nicel Yöntemler

• Yazarlar metodoloji olarak nitel (qualitative) bir yol izlemişlerdir.

• Öncelikle kamu kurumlarının stratejik planlama ve yönetim ile ilgili ne derecede çalışmaları ve pratikleri olduğunu tanımlayan açıklayıcı araştırmaları (expository research) incelemişlerdir. Bu yolla kamu sektöründeki stratejik planlama ve yönetimin standart elementlerini ve bunların birbirleri ile aralarındaki ilişkileri içeren bir model ortaya koymuşlardır. Bu model nitel olarak çıkarım ve yorum temelli olarak geliştirilmiştir.

• Daha sonra yazarlar ortaya koydukları modeli temel alarak stratejik yönetim ile ilgili detaylı bir değerlendirici araştırma (evaluative research) yapmak üzere bu alandaki önemli dergilerin makalelerini incelemişlerdir. Makalelerde hangi ilişkilerin ne dozajda içerildiğini inceleyerek yazarlar çoğunlukla nitel olarak değerlendirilebilecek kıyaslamalı nitel analiz (comparative qualitative analysis) metodunu takip etmişleridir.

Makalenin Bulguları ve Sağladığı Kazanımlar

• Son 20 yıla ait kamu yönetimi alanındaki önemli ana dergilerde yayımlanan 34 makale incelemesi sonucunda, yazarlar çevresel ve örgütsel belirleyicilerin stratejik yönetim üzerindeki etkilerini görgül (ampirik) olarak test eden birçok çalışmaya rağmen, stratejik planlama süreci ve kurumsal çıktılar veya performans iyileştirmeleri arasındaki olası bağı veya ilişkiyi adresleyen veya değerlendiren çalışmaların çok nadir olduğunu tespit etmişlerdir. Çok katılımcılı nicel analizler ve kıyaslamalı durum çalışmalarının bu kritik bağlam için bilgi oluşturmada yarar sağlayabileceğini not etmişlerdir.

• Yazarlara göre şimdiye kadar stratejik yönetimin kamu kurumlarındaki uygulamalarını işleyen araştırmaları geniş çaplı ve açıklayıcı bir şekilde ele alan bir çalışma olmamıştır. Yazarlar kendi çalışmalarının bu boşluğu dolduran bir nitelikte olduğunu savunmaktadırlar.


• Stratejik planlama sürecinin aşağıdan yukarıya doğru mu, yukarıdan aşağıya doğru mu çalıştırılmasının daha uygun olacağına dair farklı makalelerde farklı hareket tarzları önerilse de, genelde tüm makalelerin organizasyonun tüm katmanlarından kişilerin sürecin bir parçası yapılmalarının önemli, gerekli ve yararlı olduğunu not etmeleri dikkate değer bir tespit olmuştur.

• Kamu kurumunun değer sistemi, organizasyon kültürü, liderlik sitili, yönetim kapasitesi, analitik yetkinlikler, stratejik planlama ve yönetim ile ne kadar zamandır ve ne derecede ilişkili olunduğu gibi birçok faktör, kurumların stratejik planlama ve yönetim etkinliliğini ve etkililiğini şekillendirir.


• Politik çevre, kurumsal gerekler ve yönetim tasarrufları gibi unsurlar özellikle kamuda stratejik planlama ve yönetimi şekillendiren hususlardır.

• İlginç bir şekilde kamuda stratejik yönetim ve performans artışı arasındaki bağı ve nedenselliği inceleyen bir çalışma görülememiştir. Son zamanlardaki bir çalışmanın ise arada istatistiksel olarak anlamlı bir bağ olmadığı yönünde sonuçlandığı not edilmiştir.

• Stratejik yönetimin önemli parçalarından biri de stratejik planlamadır; stratejik yönetim ayrıca kaynak yönetimi, uygulama, kontrol ve değerlendirmeyi de içerir.


• Kamuda stratejik planlama ve yönetim süreçleri ve sonuçları, katılımcılar, bu iş için adanan kaynaklar, bu işten beklenen yarar, kullanılan enstrümanlarda öne çıkartılan unsurlar, planın uygulanması ve takibi ile ilgili işletilen mekanizmalar gibi nedenlerle kurumdan kuruma oldukça farklı karakterler ve olgunluklar sergileyebilmektedir.


• Makaledeki en önemli kazanımlardan biri makalede içerilen kavramsal çerçevedir.

• Yazarların bu gösterimi stratejik yönetimin standart elementleri, belirleyicileri, ve bunların organizasyonun yetkinlik ve performansı üzerindeki etkisi arasındaki ilişkileri ortaya koyan kavramsal bir modeldir. Bu modeldeki en önemli kısım stratejik yönetim ve sonuçlar/çıktılar arasında kurulan ilişkisel bağdır. Yazarlar bu bağın kamu için literatürde uygulamasını irdeleyen araştırmaların yokluğundan yakınmışlarıdır.


Makalenin Analizi ve Eleştiriler

• Makalenin “Abstract (Öz)” kısmında, bahse konu çalışmanın/araştırmanın amacı, kapsamı, bağlamı, sonucu ve etkisine dair özet ve öz nitelikli bilgi içerildiği görülmüştür. Makalenin tümünü kapsayacak ve okuyucuyu makalenin bağlamı ve içeriği hakkında bilgilendirecek tatmin edici ve okumaya motive edici bir öz kısmı içerildiği değerlendirilmiştir. (!)

• Yazarların bulgularının ve yorumlarının temelini oluşturan hangi dergiler çalışmada içerdikleri ve bu kapsamda kitapları neden içermedikleri yönünde gerekçeli ve açıklayıcı bilgi vermeleri olumlu bir durum olarak not edilmiştir. (!)


• Yazarlar hangi anahtar kelimelerle, nasıl bir tarama yaptıklarını ve taramanın bağlamı ve sınırlamaları hakkında detaylı bilgi vermişlerdir. Bu bilimsel olarak uygulamanın tekrarını sağlamak ve güven vermek açısından önemli ve doğru bir uygulama olarak not edilmiştir. (!)

• Yazarlar bu araştırmalarının sonucunda, kamu sektöründe özellikle çıktılar ve performansa bakan stratejik yönetim pratiklerini irdeleyen çalışmaların olmadığını tespit etmişlerdir. Bu önemli ve şaşırtıcı bir tespittir. Öyle ki ABD dâhil olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde belirli bir süredir yeni kamu yönetimi yaklaşımı (new public management approach) benimsenmektedir. Bu özünde çıktı ve sonuçların niteliklerinin arttırılması, etkili ve verimli sistemlerin tesis edilmesini amaçlayan bir kurgudur. Önemli bir zamandır bu yaklaşımla kamuda bir yönetim izlenmesine rağmen bununla ilgili stratejik yönetim ve çıktılar/sonuçlar ilişkileri bağlamını adresleyen bir çalışmanın olmamasının yazarlar tarafından tespit edilmiş olması ilginç ve değerlidir. (!)


• Çalışmanın giriş kısmında kamu ve özel sektörü birbirinden ayıran temel farklılıklarla ilgili bir bilgi yer almaması, makale için iyileştirmeye açık bir husus olarak not edilmiştir. Öyle ki, stratejik planlama ve yönetim çoğunlukla özel sektörde karşılık bulmuş bir uygulamadır. Bu bağlamda, kamu sektörünün özel sektörden temelde veya özelde nasıl farklılaştığına dair bir bölüm yer alması makaleyi daha güçlü kılabilir, tartışma bölümünü daha etkin hale getirebilirdi. (")

• Çalışmada özellikle metodoloji kısmının genişletilmesi ve uygulanan araştırma ve analiz metotlarının daha detaylı ifade edilmesi daha açıklayıcı olabilirdi. Yazarların bilimsel bir yol izledikleri ile ilgili soru işareti yok ancak yazarlar özellikle izledikleri metodolojiyi ismen zikretmedikleri ve detaylandırmadıkları için bu husus iyileştirmeye açık bir husus olarak not edilmiştir. (")


• Araştırmanın temel tespitlerinden bir tanesi kamuda stratejik planlama ve yönetim kurgusunun sonuçlar ve performansla ilişkisini açıklayan anlamlı bir çalışmanın henüz olmadığı hususudur. Ancak literatürde özellikle özel sektör bağlamında ilgili organik bağı ve istatistiksel olarak anlamlı ilişkiyi ortaya koyan çalışmalar mevcuttur. Yazarların bunlardan hiç bahsetmemiş olması bir eksiklik olarak not edilmiştir. Kuşkusuz makale kamuyu odağına alan bir makaledir, ancak ortaya çıkan soru işaretlerinin özel sektördeki yansıması veya cevapları kısa da olsa makalede ele alınabilirdi. Bu daha sonra bu alanda kamuyu odağa alacak diğer araştırmacılar için hem fikir edinmek hem de kıyaslama yapabilmek için yarar sağlayacak bir husus olurdu. (")

Makale 2

Makalenin Künyesizz

Makalenin Özeti

• Makale, organizasyonların stratejik amaçlarına ulaşmak üzere kullanmalarına olanak sağlayacak şekilde, paydaş yönetimi pratiğine açıklık getirmeyi amaçlamakta ve paydaş yönetimi kavramlarının geliştirilmesi yönünde sonuçlar doğurmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda üst yönetim takımlarının paydaş literatüründeki önemli kavram ve uygulamalardan beslenerek stratejilerini ve stratejik yönetim pratiklerini nasıl daha güçlü hâle getirebileceklerini irdeleyen bir makaledir. Makalede literatürdeki üç farklı temanın paydaşların stratejik yönetimine nasıl ve ne denli bir girdi sağlayacağı irdelenmiş, bu teorik çıkarımlar deneyimlerle desteklenerek öneriler haline dönüştürülmüştür. Makale detaylı olarak araştırma düzeninin ve tasarımının nasıl teşkil edildiğini açıklamış ve bu düzene ve tasarıma temel teşkil eden literatür gerekçelerini sunmuştur.

Makalenin Özeti

• Makalede paydaş ve paydaş yönetimi konuları hem teorik hem de pratik düzlemde irdelenmiş, özellikle paydaşların stratejik yönetiminin ana hatları ve farkları ortaya konulmuştur. Paydaş yönetimi ile ilgili süregelen yararlı uygulamalar ve bunların paydaşların stratejik yönetimine nasıl girdi veya yarar sağlayabileceği tartışılmıştır. Makalede uygulanan pratikler ve geliştirilen öneriler temellendirilmiş ve detaylandırılmış ve sonuçta da paydaşların stratejik yönetimi için dikkate değer ve anlamlı tespitler özetlenmiştir. Makaleye konu olan araştırma sonucunda organizasyonun stratejik geleceği için önemli ve etkili olan ilgili ve etkili paydaşların hem belirlenmesi hem de yönetilmesine hizmet etmek üzere teorik ve pratik sonuçlar elde edilmiştir.

Makalede Kullanılan Nitel ve Nicel Yöntemler

• Makaleye konu olan araştırmada Araştırmaya Dönük Eylem Araştırması (Research Oriented Action Research) nitel (qualitative) araştırma metodu kullanılmıştır. Eylem araştırmaları çoğunlukla bir problemi çözmek veya bir uygulama hakkında bilgi vermek için bilgi toplamak ve geliştirmek maksadı ile bir veya daha fazla kişi veya gruplar içerilerek yapılan araştırmalardır.

• Yazarlar 16 farklı takımla 15 yıl boyunca uyguladıkları pratikleri ve ulaştıkları sonuçları eylem araştırması yoluyla geliştirmişler ve rafine etmişlerdir. Yazarlar tüm sonuçları ve çıktıları döngüsel ve yinelemeli olarak geliştirmişler ve doğrulamışlardır. Tüm bu işlemler sırasında yazarlar teori ve pratikten azami ve dengeli bir oranda faydalanmışlardır.


• Paydaşların tanımları ve beklentilerini odağa alan paydaş yönetimine dair çalışmalar daha evvel yapılmıştır. Fakat bu makalede üst yönetim takımlarının stratejik amaçlara ulaşmak üzere paydaşları nasıl etkin ve verimli bir şekilde yönetmeleri gerektiğine cevap aramaktadır.

• Araştırma özellikle stratejik yönetim ve paydaş yönetimi arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlamaktadır. Daha net bir ifadeyle, makale stratejik amaçlara ulaşmak için bu amaçlar ile ilgili ve etkili olan paydaşların nasıl belirlenmesi ve yönetilmesi gerektiğine dair deneyimlerle beslenen öneriler ortaya koymaktadır.


• Paydaşların tanımlanması ve ihtiyaçlarının belirlenmesi gibi konular daha önce çalışılmış konulardır. Ancak bu makalenin asıl üzerinde durduğu husus üst yönetim takımlarının stratejik amaçları gerçekleştirmek üzere paydaşlarını nasıl yönetmesi gerektiği ile ilgilidir. Stratejik amaçlara ulaşmakta en etkin aktörler çoğunlukla üst yönetim takımları olduğu için, makalede özellikle üst yönetim takımlarının bu amaçlar doğrultusunda paydaşlarını nasıl yönetmeleri gerektiği üzerinde durulmuştur.

• Yazarların araştırma sonuçlarına göre, üst yönetim takımları paydaşların stratejik yönetimi hususunu hem zor hem de manipülatif ve bazen de gayrı meşru olabildiği için problemli bulmaktadırlar. Ancak yine araştırma sonuçlarına göre üst yönetim takımlarının paydaşlar hakkında anlamlı ve önemli bir bilgiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yazarlar geliştirdikleri tekniklerin hep bir arada kullanıldığında daha değerli sonuçlara ulaşıldığını tespit ettiklerini not etmişlerdir.


• Yazarların araştırması paydaş literatüründen beslenen üç temel temaya odaklanmıştır. Bu üç tema yazarların geliştirdiği paydaş yönetimi metodunu her bir tema için bir teknik içerecek şekilde oluşturmalarına imkân sağlamış ve yazarlar geliştirdikleri bu modeli çeşitli kurumsal ortamlarda test etme ve rafine etme şansını yakalamışlardır. Bu yönüyle yinelemeli ve döngüsel bir sürecin sonucunda ortaya çıkması bakımından yazarların tespitleri önemlidir.

• Özel bir set paydaşların yönetilmesine dikkat etmek stratejik amaçlara ulaşmak ve canlı kalmak için önemli oranda katkı sağlayacaktır. Bu tüm paydaşlara odaklanmaktansa, gerekli tahlil ve sentezler sonucunda gerekli ve önemli olan paydaş setinin belirlenmesi ve yönetilmesi demektir. Sınırlı kaynakların, sınırsız ihtiyaçları karşılamak üzere yönetilmesi olan klasik yönetim yaklaşımının dolayısıyla bu bağlamda da uygulanması gerekli ve önemlidir.


• Paydaşlar arasındaki ilişkilerin ve dinamiklerin özellikle dikkate alınması gerekir. Potansiyel koalisyonlar için özellikle dikkate alınması gerekir. Aslında bu yaklaşım paydaşların bir şekilde sistem şeklinde değerlendirilmeleri anlamına gelmektedir. Dolayısıyla paydaşların etkileşimleri, nihayetinde tekil ve toplu olarak etkilerini önemli oranda şekillendirmektedir.

• Özel paydaşlar için uygun stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanması gerekir. Bağlam ve içerik açısından paydaşlar zaman zaman ortak niteliklere sahip olabilseler de, paydaşlar ve özellikle stratejik amaçlara hizmet edenler genellikle eşsiz/biricik bir karakter sergilemektedir. Dolayısıyla karakterlerine uygun olarak paydaşların da biricik/eşsiz bir şekilde ele alınması ve yönetilmesi daha etkin ve verimli sonuçlar doğurur. Dolayısıyla özelliklere paydaşların stratejik yönetimi çoğunlukla özel bir çaba gerektirir.


• Paydaş yönetimi organizasyonun amaçları ile paralel ve ilişkili olarak yürütülmelidir. Bu yaklaşım tüm paydaşların etkin ve etkili yönetimi hususundan, amaç ve hedeflere paralel ve özel bir yaklaşım gerektirmesi nedeni ile farklılık göstermektedir. Yani stratejik amaçlar temelli olarak paydaşların belirlenmesi, önceliklendirilmesi ve en kritik ve etkili olanların yönetilmesi esastır.

• Güç-ilgi gridi, paydaş-etki şeması ve paydaş yönetimi ağı enstrümanları makaleye konu olan araştırma sonucunda ortaya konan önemli araçlar olarak not edilmiştir. Burada yazarların araştırmalarında içerdikleri gerçek durumlarda da güç ve ilgi arasında her zaman doğrudan ve aynı yönde bir ilişki olmadığı tespit edilmiştir.


• Yazarlar temel olarak makalede stratejik paydaş yönetiminin normal paydaş yönetiminden nasıl farklılaştığını örnekler, teori ve pratik ile ilişkilendirerek kapsamlı bir şekilde irdelemişlerdir. Burada yazarlar özellikle üç temel hususu not etmişlerdir:

o Paydaşlar stratejik amaçlara olan etkilerine göre belirlenmeli, önceliklendirilmeli ve özel amaçlarla ilişkili özel paydaşlar belirlenmelidir.

o Paydaşların tek başına ve bir araya geldiklerindeki dinamikleri ve ilişkileri özellikle stratejik amaçlar bağlamında iyi analiz edilmeli; amaca hizmet etmelerini sağlamak için paydaş dinamikleri sürekli kollanmalı ve yönetilmelidir.

o Paydaşların yönetiminde etki, güç, ilgi ve güncel durum sürekli takip edilmeli, paydaşların konumları ve eğilimleri çok iyi yönetilerek ne zaman ve nasıl sorularını sürekli etkin ve verimli bir şekilde cevaplayacak şekilde stratejik yönetim pratikleri desteklenmelidir.


• Makaleye konu olan araştırma 15 yıllık bir sürecin sonucunda ve 16 farklı üst yönetim takımının bilgi ve deneyimleri ile sürdürülmüş ve nihayetlendirilmiştir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde makalenin sonuçları oldukça değerli ve dikkate değerdir. (!)

• Makalede yazarlar çalışma sürecince karşılaştıkları güçlükleri ve bunlarla nasıl başa çıktıklarını detaylı bir biçimde açıklamışlarıdır. Özellikle üst yönetim takımı mensuplarının yerleşik düşünce ve davranışlarının zaman zaman nasıl adreslendiğini yazarların detaylı bir şekilde dokümante etmiş olmaları değerlidir. (!)


• Makale yerleşik bir kavram ve uygulama olan paydaş yönetimini, özellikle stratejik yönetim düzleminde nasıl farklı ve dikkatli ele almamız gerektiği noktasında hem teori hem de pratik olarak iyi desteklenmiş bir öneri seti sunmaktadır. (!)

• Makale stratejik yönetim bağlamında özellikle de stratejik planlamaya girdi teşkil edecek önemli paradigma değişiklikleri ortaya koymaktadır. Stratejik planlamanın bir parçası olan paydaş belirleme aşamasına ve amaçlara yönelik paydaşları yönetme bağlamına önemli ve değerli katkı sağlayacak bilgiler makalede yer almaktadır. (!)


• Makalenin sonunda klasik paydaş yönetimi yaklaşımını, paydaşların stratejik yönetimi yaklaşımı ile planlama, organizasyon, yöneltme ve kontrol etme bağlamında kıyaslayan özet bir tablo içerilebilirdi. Bu özellikle yazarların altını çizmek istedikleri paydaşların stratejik yönetimi farklıdır mesajını doğrudan destekleyen bir husus olabilirdi. (")

• Her ne kadar yazarlar stratejik yönetim ve dolayısıyla paydaşların stratejik yönetimi işini üst yönetim ile ilişkilendirmiş olsalar da, stratejik yönetim her katmandan desteklenmesi ve girdi sağlanması gereken bir enstrümandır. Stratejik yönetim elbette çoğunlukla ve genellikle üst yönetim ile ilişkilendirilmelidir ancak makalede her daim ve üst yönetimin işi gibi gösterilmesi, operasyonel ve taktik yöneticilerin de zaman zaman paydaşların stratejik yönetimi ile karşılaşabilecekleri ve yönetmeleri gerektiği gerçeğini göz ardı etmektedir. Bu bakış açısı ile en azından orta seviyeli yöneticilere de makalede bu sürece nasıl ve ne kadar dâhil olabilirler noktasında bir açıklayıcı veya yönlendirici bilgi eklemek yararlı olabilirdi. (")


• Makalenin sonuçlarının genellenmesi ve okuyucular tarafından daha keskin değerlendirilebilmesi için, makaleye konu olan araştırmaya dair birlikte çalışılan 16 organizasyon hakkında daha fazla bilgi verilmesi yararlı olurdu. Özellikle eylem araştırmalarının ve nitel araştırmaların bağlamları çok önemlidir. Bağlamlar sonuçların genelleştirilmesi ve yorumlanması için detaylı olarak verilmelidir. Ancak bu sayede söz konusu bilimsel eforun sonuçlarının genellenmesi ve yorumlanması anlamlı olabilmektedir. (")

• Esasında yazarların ulaştığı sonuçlar fazla şaşırtıcı değildir. Günümüzde yönetimde durumsallık ve sistem yaklaşımı kavramları ve uygulamaları tercih değil zorunluluk haline gelmiştir. Bu her türlü yönetim pratiğinin bağlamsal olarak ele alınması ve bir sistem gibi ele alınmasını gerektirir. Özünde yazarların tespitleri de durumsallık ve sistem yaklaşımı kavramlarının paydaş yönetiminin stratejik yönetim düzleminde işlenmesinden türetilebilecek niteliktedir. Dolayısıyla yazarların makalenin sonuç bölümünde ulaştıkları tespitlerin esasında günümüz post modern yönetim yaklaşımları tarafından da öğütlenen durumsallık ve sistem yaklaşımı kavramlarına paralellik ve ilişkisellik arz ettiğini vurgulamaları yerinde olurdu. (")

Mustafa Değerli

Teşekkür ederim…

Sorular, Yorumlar, Öneriler…

Business

Mustafa Değerli - 2014 - Stratejik Yönetim - Makale İncelemeleri