Η Μήδεια του Ευριπίδη στα αρχαιοελληνικά αγγεία

Η ΜΗΔΕΙΑ ΣΤΗΝ

ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΤΕΧΝΗ

Η Μήδεια του

Ευριπίδη στην

αρχαιοελληνική

αγγειογραφία

María Eugenia Francisco

Α.Μ.: 8244

Τμήμα Ιστορικό-‐Αρχαιολογικό

10ο εξάμηνο

Εβίνα Σιστάκου

ΑΕΦ104 – Τραγωδία

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Μάϊος 2015

Σ ε λ ί δ α | 1

1. Ο μύθος της Μήδειας

Θυγατέρα του Αιήτη, γιου του Ήλιου και της Ιδυίας, κόρης του Ωκεανού, η Μήδεια, που στη

φύση της συνενώνει την ουσία της φωτιάς και του νερού, είναι μια παλιά θεότητα.

Σύμφωνα με τον Διόδωρο, η Μήδεια ήταν μια πριγκίπισσα με πολλά ανθρώπινα

συναισθήματα, που ήταν αντίθετη στη πολιτική του πατέρα της, που σκότωσε όλους τους

ξένους που έφτασαν στη χώρα του. Ο Αιήτης, απένταντι από αυτήν την αντίστασή της, τη

φυλάκισε, αν και δεν ήταν δύσκολο για τη Μήδεια να απελευθερωθεί την ίδια μέρα που οι

Αργοναύτες έφτασαν στη Κολχίδα. Θεότητα της νόησης και της σοφής συμβουλής, η Μήδεια

αναγκάζεται να αφήσει το χώρο της και να ακολουθήσει έναν θνητό. Ο Ιάσων, κερδίζει την

καρδιά της, εξασφαλίζοντας έτσι τη βοήθεια της.

Ο Πελίας ζήτησε από τον Ιάσονα να εκτελέσει έναν άθλο: να του φέρει το χρυσόμαλλο δέρας

που βρισκόταν στη χώρα των Κόλχων, κρεμασμένο σε μια βελανιδιά στο άλσος του Άρη και

φρουρούμενο από ακοίμητο δράκο. Ο Ιάσονας έπρεπε να πάρει το δέρας μόνος του, κάτι που

δεν θα κατόρθωνε χωρίς τις ιδιαίτερες ικανότητες της Μήδειας που με τα μάγια της

αποκοίμισε τον ακοίμητο δράκο που το φυλούσε. Τότε ο Ιάσονας πλησίασε, ξεκρέμασε το

δέρας από το δέντρο όπου ήταν κρεμασμένο και το πήρε μαζί του.

Ο βασιλιάς των Κόλχων Αιήτης ζήτησε με τη σειρά του από τον Ιάσονα να επιτελέσει δύο

άθλους: να ζέψει δύο άζευτους μέχρι εκείνη τη στιγμή ταύρους με χάλκινα πόδια, που

έβγαζαν φλόγες από τα ρουθούνια τους, δώρο του Ηφαίστου στον Αιήτη, και να οργώσει με

αυτούς ένα χωράφι και να το σπείρει με τα δόντια του δράκου που είχε σκοτώσει ο Κάδμος

στη Βοιωτία, τα μισά από τα οποία είχε δώσει ο Κάδμος στον Αιήτη. Σκοπός και των δύο

άθλων ήταν η εξόντωση του νέου.

Ο Αιήτης καταδίωξε το ζευγάρι με πλοίο, αλλά η Μήδεια έσφαξε τον αδελφό της Άψυρτο, τον

κομμάτιασε και πετούσε ένα-‐ένα τα κομμάτια στη θάλασσα, οπότε ο Αιήτης έχασε πολύ

χρόνο για να περισυλλέξει τα κομμάτια του γιου του και οι Αργοναύτες διέφυγαν.

Στην Κρήτη η Μήδεια τρέλανε με ξόρκια και με το μαγικό της βλέμμα τον γίγαντα Τάλω, του

έστειλε απατηλά οράματα και τον έκανε να σχίσει τη φλέβα του αστραγάλου του, κέντρο της

ζωής του, πάνω σε βράχο. Κατά άλλη εκδοχή του είπε πως αν του τραβήξει έξω το καρφί που


συγκρατούσε το αίμα της φλέβας θα γινόταν αθάνατος. Έτσι, μπόρεσαν οι Αργοναύτες να

αποβιβαστούν και να διανυκτερεύσουν με ασφάλεια στο νησί.

Ο γάμος του Ιάσονα και της Μήδειας έγινε κρυφά στο σπήλαιο της Μάκριδος στη Σχερία. Το

γάμο τέλεσε κρυφά η βασίλισσα των Φαιάκων Αρήτη, επειδή ο σύζυγός της βασιλιάς

Αλκίνοος υποσχέθηκε στους διώκτες της Μήδειας να τους την παραδώσει αν δεν είχε ακόμη

δεθεί ερωτικά με τον Ιάσονα. Γάμος και ένωση επισπεύσθηκαν.

Όταν επιστρέφει ο Ιάσων στη Ιωλκού με τη Μήδεια, ήθελε να εκδικηθεί τον Πελία, που

προσπάθησε να σκοτώσει τον Ιάσονα όταν τον έστειλε στην εκστρατεία να πάρει το

χρυσόμαλλο δέρας. Έπεισε τις κόρες του Πελία λέγοντάς του ότι μπορούσε να ανανεώσει ένα

ζωντανό ον βράζοντάς το μέσα σε λέβητα με μια μαγική συνταγή η οποία κάτειχε. Για να το

αποδείξει, κατέσφαξε ένα γέρικο κριάρι, έριχνε τα κομμάτια του μέσα σε ένα λέβητα, τα

έβραζε, και λίγα λεπτά μετά έβγαινε από μέσα ένα νέο και χαρούμενο αρνάκι. Έκπληκτες από

τη μάγεια της, κατέσφαξαν τον πατέρα τους και έκαναν την ίδια διαδικασία που έκανε η

Μήδεια με το κριάρι, αλλά ο Πελίας δεν έβγαινε ποτέ. Ο Άκαστος, γιος του Πελία, εξόρισε τη

Μήδεια και τον Ιάσονα και πήγαν στη Κόρινθο.

Στη Κόρινθο ζούσαν η Μήδεια και ο Ιάσων για ένα διάστημα, μέχρι που ο βασιλιάς Κρέων

έπεισε τον Ιάσονα να παντρευτεί τη κόρη του. Τελικά ο Ιάσων αποφάσισε να δεχτεί την

πρόταση του βασιλιά Κρέοντα να τον παντρέψει με την κόρη του Γλαύκη. Ο Κρέων διέταξε να

εξορίσουν τη Μήδεια από τη Κόρινθο. Με την προθεσμία μιας μέρας που κέρδισε η Μήδεια

ετοίμασε την εκδίκησή της. Αλείφει με μαγική αλοιφή ένα πολύχρωμο φουστάνι, ένα χρυσό

στεφάνι και άλλα στολίδια και κοσμήματα και τα στέλνει στη Γλαύκη μέσω των παιδιών της.

Το δηλητήριο ενεργοποιήθηκε αμέσως μόλις τα φόρεσε και πήρε φωτιά, όπως και ο πατέρας

της όταν προσπαθούσε να την βοηθήσει, και μετά ολόκληρο το παλάτι. Έπειτα από αυτόν,

σκότωσε τα δικά της παιδιά στο ναό της Ήρας και έφυγε στην Αθήνα πετώντας σε ένα άρμα

σερμένο από δύο φτερωτά άλογα, που ήτανε δώρο από τον παππού της ο Ήλιος. Λέγεται ότι

ο Ευριπίδης ήταν ο πρώτος που καθιερώσε την ιδέα ότι η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της,

αλλά σε μια προηγούμενη εκδοχή του μύθου, οι κορίνθιοι τους λιθοβόλησαν σαν τιμωρία

επειδή έφεραν το δηλητηριασμένο φουστάνι και τα κοσμήματα στη κόρη του Κρέων.

Πριν εξοριστεί από την Κόρινθο, η Μήδεια είχε εξασφαλίσει τη βοήθεια του Αιγέα, γιατί του

είχε υποσχεθεί ότι με τα βότανά της θα τον απάλλασσε από την ατεκνία του. Στην Αθήνα,

όπου κατέφυγε η Μήδεια μετά τον θάνατο των παιδιών της, παντρεύτηκαν και απέκτησαν

ένα γιο, τον Μήδο, τον μετέπειτα επώνυμο ήρωα των Μήδων. Μετά την αποτυχημένη

προσπάθειά της να σκοτώσει τον γιο του Αιγέα Θησέα, που ξαφνικά εμφανίστηκε στην Αθήνα


και αναγνωρίστηκε με τον πατέρα του, εξορίστηκε από εκεί. Επέστρεψε στην Ασία με τον γιο

τους και στη συνέχεια στην πατρίδα της, όπου αποκατέστησε τον πατέρα της στον θρόνο, τον

οποίο είχε πάρει με τη βία ο αδελφός του Πέρσης.

Υπάρχει μια παράδοση που λέει ότι η Μήδεια δεν πέθανε, αλλά μεταφέρθηκε στα Ηλύσια

Πεδία, όπου ενώθηκε με τον Αχιλλέα.


2. Η Μήδεια του Ευριπίδη

Ο Ευριπίδης γεννήθηκε στη δεκαετία του 480 π.Χ. Καταγόμενος από τη Φλύα, δήμο της

Κεκρωπίας, λέγεται ότι γεννήθηκε στη Σαλαμίνα την ημέρα της ναυμαχίας. Έζησε τα νιάτα του

σε εποχή ακμάζουσα, το χρυσό αιώνα του Περικλή, αλλά γέρασε στα χρόνια

του Πελοποννησιακού πολέμου.

Ήταν τραγικός ποιητής και ένας από τους τρεις μεγάλους διδάσκαλους του

αττικού δράματος στο αρχαίο ελληνικό θέατρο. Σώζονται 19 πλήρη έργα από τους 81

γνωστούς τίτλους:

Άλκηστις (438 π.Χ.)

Ανδρομάχη (420 π.Χ.)

Βάκχαι (έτος άγνωστο)

Εκάβη (425 π.Χ.)

Ελένη (412 π.Χ.)

Ηλέκτρα (413 π.Χ.)

Ηρακλείδαι (417 π.Χ.)

Ηρακλής μαινόμενος (424 π.Χ.)

Ικέτιδες (420 π.Χ.)

Ιππόλυτος (428 π.Χ.)

Ιφιγένεια εν Αυλίδι (άγνωστο έτος)

Ιφιγένεια εν Ταύροις (άγνωστο έτος)

Ίων (412 π.Χ.)

Κύκλωψ (έτος άγνωστο) – Σατιρικό έργο

Mήδεια (431 π.Χ.)

Ορέστης (408 π.Χ.)

Ρήσος (453 π.Χ.)

Τρωάδες (415 π.Χ.)

Φοίνισσαι (408 π.Χ.)

Στο τέλος της ζωής του ήταν στην αυλή του Μακεδόνα βασιλιά Αρχέλαος, όπου τελικά

πέθανε.


Όπως ανέφερα πιο πριν, η Μήδεια του Ευριπίδη είδε το φως για πρώτη φορά το 431 π.χ., και

σύμφωνα με τον Donald Mastronarde1, η Μήδεια σόκαρε τόσο τους Αθηναίους όσο να είναι

οι κριτές πολύ εχθρικοί με το έργο του. Ο ποιητής τιμωρήθηκε χάνοντας το δραματικό αγώνα,

και η Μήδεια έγινε από τότε η κατ' εξοχήν βάρβαρη της ελληνικής τέχνης.

Η Μήδεια είναι η τραγωδία που έχει ως κεντρική ηρωίδα μια γυναίκα που παρασυρόμενη

από τον ερωτά της και την εμπιστοσύνη που είχε στο πρόσωπο του άντρα της και στους

γαμήλιους όρκους του, εγκαταλείπει την πατρίδα της και την οικογένεια της και φεύγει σε

ξένη χώρα. Μέσα από τον προδομένο έρωτα και την καταναγκαστική εξορία γεννιέται η

επιθυμία της για εκδίκηση. Η γυναικεία της φύση δεν θα δεχτεί αδιαμαρτύρητα την απιστία.

Η ηρωίδα είναι μια φόνισσα, μια προδομένη και πληγωμένη γυναίκα που σκοτώνει τα παιδιά

της για να εκδικηθεί τον άντρα της. Ενεργεί υποκινούμενη αποκλειστικά από έρωτα. Όπως

στο μύθο, στα χέρια των τραγικών η μάγισσα θα παίξει και το ρόλο της κακιάς μητριάς, που

έρχεται στην Αθήνα σα σύζυγος του βασιλιά Αιγέα, και χρησιμοποιεί την τέχνη της για να

φαρμακώσει τον Θησέα, τον ήρωα της Αθήνας.

Στη Μήδεια, η αρχαία θεά, η σκοτεινή μάγισσα, αποκτά ανθρώπινο πρόσωπο, γίνεται γυναίκα

και ενσαρκώνει με τον πιο απόλυτο τρόπο την πικρή μοίρα του θηλυκού που ερωτεύεται

παράφορα και στο όνομα του έρωτα καταλύει παραδόσεις, εξουσίες και νόμους. Η Μήδεια

δεν είναι μια απλή γυναίκα, είναι μια πριγκίπισσα και μια σωτήρας, που δεν ήταν προϊόν μιας

ανταλλαγής μεταξύ του πατέρα και του άνδρα της, αλλά είχε με τον άνδρα της μια ισότιμη

σχέση.2

Η ηρωίδα του Ευριπίδη έδωσε σάρκα στο χειρότερο εφιάλτη των ανδρών, που ήθελαν τις

γυναίκες τους άβουλες και άφωνες, φυλακισμένες στο γυναικωνίτη, να τους εξασφαλίζουν με

νόμιμα τέκνα τη συνέχεια του οίκου τους.3

Η ηρωίδα που τρόμαξε τους Αθηναίους αγαπήθηκε πολύ από τους Έλληνες της Μεγάλης

Ελλάδας, που ανιστόρησαν πολλές φορές στις ζωγραφιές τους τα πάθη και τις περιπέτειές

της, όπως θα δούμε στην συνέχεια.

1 MASTRONARDE, Donald. Euripides Medea. Cambridge University Press, 2002, σελ. 6 2 Ibid., σελ. 9 3 ΚΟΤΤΑΡΙΔΗ, Αγγελική. Μήδεια: Το τίμημα της γνώσης.


3. Η Μήδεια στα αρχαιοελληνικά αγγεία

Ο Ιάσονας και ο ταύρος

Σε έναν απουλικό ερυθρόμορφο κωδωνόσχημο κρατήρα που ανήκει στην Ύστερη Κλασική εποχή, γύρω στο 370 π.Χ., εικονίζεται σε μια από τις δύο πλευρές του, ο Ιάσονας να παλεύει με τον ταύρο.

Έχοντας την βοήθεια της Μήδειας και τα μάγια της, καταβάλει το θηρίο. Η νικηφόρα έκβαση του αγώνα δηλώνεται με τη παράσταση της Νίκης, που πετάει πάνω από τον ταύρο. Σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στη Νάπολη.


Ο ζωγράφος Δούρις Σε μια ερυθρόμορφη κύλικα τύπου Β που ανήκει στη Κλασική εποχή, γύρω στο 475-‐479 π.Χ., εικονίζεται ένα δέντρο με φύλλα και καρπούς. Σε ένα κλάδί του, κρέμεται το χρυσόμαλλο δέρας. Ο δράκος-‐φύλακας του δέρατος εξεμεί τον Ιάσονα. Δεξιά, παρακολουθεί τη σκηνή η Αθηνά, που στέκεται πάνοπλη.

Σήμερα το αγγείο βρίσκεται στο Μουσείο Βατινανού στη Ρώμη.


Ο ζωγράφος Orchard Πάνω σε έναν κλασικό κιονωτό ερυθρόμορφο κρατήρα του 470-‐460 π.Χ. περίπου, εικονίζεται στο κέντρο της σύνθεσης η πάνοπλη Αθηνά να βοηθά τον γυμνό Ιάσονα να πάρει από τον δράκο το χρυσόμαλλο δέρας. Ο δράκος δηλώνεται επιθετικός, ενώ ο Ιάσονας και η Αθηνά τον κοιτάνε.

Το αγγείο ανήκει στην έκθεση του Μητροπολιτικού Μουσείο στην Νέα Υόρκη.


Ο Ιάσονας και ο δράκος Πάνω σε έναν κλασικό ερυθρόμορφο κρατήρα από τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε στην Ποσειδωνία της Μεγάλης Ελλάδας, εικονίζεται στα αριστερά η Μήδεια να αποκοιμήσει τον δράκο με τα ξόρκια της. Στα δεξιά βρίσκεται ο Ιάσονας, που παίρνει το χρυσόμαλλο δέρας από το δέντρο στο οποίο είναι κουλουριασμένο ο δράκος. Η απόδωση των ενδυμάτων και οι λεπτομέρειές τους, δηλώνουν ότι ο ζωγράφος ήταν έμπειρος.

Το αγγείο σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στη Νάπολη.

Σ ε λ ί δ α | 10

Ο ζωγράφος του Τάλω Σε έναν ύστερο κλασικό ερυθρόμορφο ελικωτό κρατήρας του 400-‐395 π.Χ., που βρέθηκε στο Ruvo di Puglia, απεικονίζεται ο θάνατος του χάλκινου γίγαντα Τάλω, που φύλαγε την Κρήτη από τους Αργοναύτες κατά τη διάρκεια της Αργοναυτικής εκστρατείας. Σύμφωνα με το μύθο, ο Τάλως περιπολούσε τρεις φορές την ημέρα την Κρήτη αποτρέποντας οποιονδήποτε ανεπιθύμητο να αποβιβαστεί στο νησί. Το μόνο τρωτό του σημείο βρισκόταν στη φτέρνα, όπου μια μεμβράνη ή ένα καρφί έκλεινε τη φλέβα με το ιχώρ (αίμα των θεών) που διαπερνούσε όλο του το κορμί. Οι Αργοναύτες, αφού αποβιβάστηκαν στο νησί, κατάφεραν να αφαιρέσουν το σφράγισμα με τη βοήθεια της Μήδειας.

Στο μέσο της σύνθεσης ψυχορραγεί ο Τάλως, μπροστά από τον ιερό πλάτανο της Κρήτης. Ο αγγειογράφος, με την χρήση του λευκού χρώματος και των σκιάσεων, κατάφερε να αποδώσει πολύ πετυχημένα την αίσθηση του χάλκινου σώματος του Τάλω. Τον Τάλω συγκρατούν οι Διόσκουροι: στα δεξιά ο Κάστορας και στα αριστερά ο Πολυδεύκης. Οι δύο είναι στεφανωμένοι, φορούν χλαμύδα και είναι πάνω σε άλογα. Στα αριστερά του Πολυδεύκη βρίσκεται η Μήδεια, που κρατάει ερυθρόμορφη πυξίδα με τα μαγικά της. Στα δεξιά του

Σ ε λ ί δ α | 11

Κάστορα, στο πάνω μέρος, βρίσκονται ο Ποσειδώνας και η Αμφιτρήτη. Στο δεξί κάτω μέρος έχουμε μια γυναικεία μορφή που είτε ερμηνεύεται ως η προσωποποίηση της Κρήτης είτε ως η Ευρώπη.

Αριστερότερα, δίπλα από την Μήδεια, έχουμε τρεις αργοναύτες. Οι δύο που βρίσκονται πάνω στο πλοίο Άργω, είναι οι Βορεάδες Κάλαϊς και Ζήτης. Ο τρίτος, χωρίς επιγραφή, κατεβαίνει από το πλοίο κρατώντας με το δεξί του χέρι την κουπαστή. Οι τρεις μορφές είναι στεφανωμένες. Κάτω από το πλοίο έχουμε ένα δελφίνι, χαρακτηριστικό της περιοχής της Κρήτης, που το βλέπουμε ήδη ζωγραφισμένο στα μινωϊκά έργα, όπως στο παλάτι της Κνωσού.

Στο λαιμό του αγγείου διακρίνουμε τον Διόνυσο με σατύρους και μαινάδες. Ο υπόλοιπος χώρος είναι ζωγραφισμένο με διακοσμητικά και φυτικά στοιχεία.

Το αγγείο φυλάσσεται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στη Νάπολη.

Σ ε λ ί δ α | 12

Η Μήδεια και ο Πελίας Σε μια αρχαϊκή μελανόμορφη τρίλοβη οινοχόη του 6ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε στη Κάμειρο της Ρόδου, εικονίζεται η Μήδεια στα δεξιά και ο Πελίας στα αριστερά.

Στο κέντρο της σύνθεσης, ένας τρίποδας που στηρίζει έναν λέβητα, από τον οποίο ξεπροβάλλει από μέσα ένα γέρικο κριάρι.

Σ ε λ ί δ α | 13

Ομάδα του Λεάγρου Σε μια αρχαϊκή μελανόμορφη υδρία του 510-‐500 π.Χ. περίπου, που βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο και ανήκει στην ομάδα Vulcii, εικονίζεται ένας μεγάλος λέβητας στηριγμένος από έναν τρίποδα, στον οποίο βράζουν ένα κριάρι. Αριστερά από τον λέβητα έχουμε την Μήδεια με μακρύ κεντημένο χιτώνα και ιμάτιο. Δίπλα της κάθεται ο Πελίας, που κρατάει σκήπτρο και εικονίζεται με άσπρα γένια και μαλλιά. Στα δεξιά του λέβητα, γονατισμένος, είναι ο Ιάσονας, που τοποθετεί ένα ξύλο στη φωτιά. Όρθια και δίπλα από τον Ιάσονα, είναι ίσως μια από τις κόρες του Πελία.

Σε αυτή τη σκηνή, η Μήδεια κάνει την επίδειξη της τεχνικής της αναζωογόνησης.

Σ ε λ ί δ α | 14

Η Μήδεια και ο Πελίας Η προηγούμενη σκηνή βρίσκεται επίσης πάνω σε έναν αττικό μελανόμορφο αμφορέα της ίδιας εποχής, γύρω στο 510-‐500 π.Χ. Σε αυτή τη περίπτωση έχουμε καλύτερη απόδωση των λεπτομερειών στα ρούχα των μορφών, και έχουμε μια επιπλέων γυναικεία μορφή, που ίσως είναι η άλλη κόρη του Πελία. Σε αυτό το αγγείο δεν σώζεται το πρόσωπο της Μήδειας.

Το αγγείο ανήκει στην έκθεση του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο.

Σ ε λ ί δ α | 15

Ο ζωγράφος της Κοπεγχάγης

Πάνω σε μια κλασική ερυθρόμορφη υδρία από το 480-‐470 π.Χ. περίπου, εικονίζονται η Μήδεια και ο Πελίας. Στο κέντρο της σύνθεσης, πάνω από μια μεγάλη φωτιά, έχουμε έναν τρίποδα με λέβητα, μέσα στον οποίο βράζουν ένα κριάρι. Αριστερά η Μήδεια ρίχνει κάποια βότανα από ένα κύπελλο που κρατάει στο αριστερό της χέρι. Φοράει χιτώνα και ιμάτιο και τα μαλλιά τα συγκρατεί μια φαρδιά ταινία. Δεξιά στέκεται ο Πελίας, γερασμένος και με άσπρα μαλλιά, στηριγμένος σε βακτηρία, περιμένοντας ανυπόμονα την ολοκλήρωση της τελετής για να γίνει πάλι νέος.

Σήμερα το αγγείο βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο.

Σ ε λ ί δ α | 16

Η Μήδεια με τις κόρες του Πελία Έχουμε μια άλλη ενδιαφέρουσα σκηνή πάνω σε μια ερυθρόμορφη σταμνός του 470-‐460 π.Χ. περίπου. Σε αυτή την σκηνή, η Μήδεια, που είναι στο κέντρο της σύνθεσης, προσπαθεί να πείσει τις κόρες του Πελία ότι μπορούσε να αναζωογονήσει τον πατέρα τους με μια μαγική συνταγή της. Στα δεξιά και αριστερά βρίσκονται οι κόρες του Πελία, που ακούνε προσεκτικά τη Μήδεια.

Το αγγείο βρίσκεται σήμερα στο Fitzwilliam Museum του Cambridge.

Σ ε λ ί δ α | 17

Ο ζωγράφος του Αίγισθου Πάνω σε έναν αττικό ερυθρόμορφο κιονωτό κρατήρα του 470 π.Χ. περίπου, έχουμε για μια ακόμη φορά μια σκηνή με την Μήδεια και τον Πελία. Η Μήδεια είναι στο κέντρο και στρέφεται προς τα αριστερά, όπου στέκεται ο Πελίας. Η Μήδεια τον κρατάει από το αριστερό του χέρι σαν να το κατευθύνει προς το λέβητα, όπου έχουμε πάλι μέσα ένα κριάρι. Η κόρη του Πελία, που στέκεται στα δεξιά, ενθαρρύνει τον πατέρα της για να υπακούει την Μήδεια.

Το αγγείο βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστόνη.

Σ ε λ ί δ α | 18

Η κορύφωση του δράματος

Σε μια σκηνή πάνω σε έναν καμπανικό ερυθρόμορφο αμφορέα του τέλους της Κλασικής εποχής, αρχές της Ελληνιστικής, γύρω στο 330-‐320 π.Χ., εικονίζεται η θυμωμένη Μήδεια να μπήγει το σπαθί της στο μισόγυμνο κορμί του παιδιού της. Όπως ανάφερα στο πρώτο κεφάλαιο, ο Ευριπίδης ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε την ιδέα ότι η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της. Οπότε μπορούμε να πούμε ότι αυτή τη σκηνή ίσως βασίζεται στο έργο του Ευριπίδη.

Πίσω από την Μήδεια και το παιδί της, εικονίζονται δύο κίονες (ένας δωρικός και ένας ιωνικός), και μπορεί να δηλώνουν ότι οι δύο βρίσκονται στον ναό της Ήρας στον οποίο σκότωσε τα παιδιά της. Δεξιά από το παιδί, και πάνω από μια ψηλή βάση, είναι τοποθετημένο ένα ανδρικό άγαλμα.

Ο αμφορέας βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Λούβρο στο Παρίσι.

Σ ε λ ί δ α | 19

Η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της Πάνω σε έναν ερυθρόμορφο αμφορέα έχουμε για μια άλλη φορά τη πιο τραγική σκηνή του έργου του Ευριπίδη: η στιγμή στην οποία η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της. Η Μήδεια βρίσκεται στο κέντρο της σύνθεσης και κρατά στο δεξί της χέρι ένα σπαθί με ίχνη αίματος, και στο αριστερό χέρι τη θήκη του σπαθιού. Φαίνεται ότι μόλις σκότωσε ένα από τα παιδιά της, και το νεκρό κορμί του είναι πάνω από ένα βωμό με μορφή ιωνικού κιονοκράνου. Το άλλο της παιδί, στα αριστερά, τρομαγμένο από τη σκηνή που βλέπει, προσπαθεί να ξεφύγει από τη μητέρα του, που το κοιτάει να φέυγει. Πάνω δεξιά έχουμε μια ανδρική μορφή, που πιθανώς πρόκειται για τον παιδαγώγο των παιδιών της, που δεν πιστεύει ό, τι βλέπουν τα μάτια του.

Το αγγείο βρέθηκε στη Καμπάνια της Ιταλίας.

Σ ε λ ί δ α | 20

Ο ζωγράφος Πολύκορος Σε έναν ερυθρόμορφο καλυκόσχημο κρατήρα από την Λουκανία της Μεγάλης Ελλάδας, που ανήκει στην Κλασική εποχή, γύρω στο 400 π.Χ., εικονίζεται η τελική σκηνή της Μήδειας του Ευριπίδη.

Η Μήδεια αναχωρεί από τη Κόρινθο προς Αθήνα πάνω σε ένα άρμα που το σέρνουν δύο φίδια. Η σκηνή περιβάλλεται από το λαμπερό φωτοστέφανο του θεού Ηλίου. Η Μήδεια είναι ντυμένη με χειριδωτό χιτώνα. Στο κεφάλι φοράει ένα φρυγικό κράνος με λοφίο. Το άρμα πλαισιώνεται στο πάνω μέρος, δεξιά και αριστερά, από Ερινύες που κοιτάνε προς τα κάτω όπου βρίσκεται η σκηνή που δείχνει τα δύο νεκρά παιδιά της Μήδειας. Τα σώματά τους βρίσκονται πάνω σε ένα βωμό. Η νοσοκόμα και ο παιδαγωγός τους σηκώνουν τα χέρια τους από το πένθος δίπλα τους. Ο Ιάσονας στέκεται στο αριστερό άκρο και κοιτάει την Μήδεια.

Σ ε λ ί δ α | 21

Ο Θησέας και η Μήδεια Πάνω σε έναν απουλικό ερυθρόμορφο κωδωνόσχημο κρατήρα του 380 π.Χ. περίπου, εικονίζεται η αναγνώριση του Θησέα από τον πατέρα του τον Αιγέα. Ο Θησέας, που είναι η κεντρική μορφή, φοράει τα χαρακτηριστικά ρούχα του ταξιδιώτη και κρατάει στο αριστερό του χέρι μια βαριοπούλα, εν τω μεταξύ που ρίχνει μια σπονδή με το δεξί του χέρι πάνω σε ένα βωμό. Ο Αιγέας, που κατέχει τον σκήπτρο του, αναγνωρίζει το σπαθί και το κράνο. Η Μήδεια, που εικονίζεται στα αριστερά, λυπημένη, καταλαβαίνει ότι το σχέδιο της να σκοτώσει τον Θησέα απέτυχε.

Σύμφωνα με τον Thomas Carpenter1, η σκηνή αναγνώρισης του σπαθιού ανήκει σε μια θεατρική παράσταση του Ευριπίδη, ο Αιγέας, που είδε το φως μετά του 450 π.Χ.

1 CARPENTER, T. Arte y mito en la antigua Grecia. Barcelona, 2001, σελ. 163

Σ ε λ ί δ α | 22

Βιβλιογραφία

CARPENTER, Thomas, Arte y mito en la antigua Grecia, Editorial Destino, Barcelona 2001

GRIMAL, Pierre, Diccionario de mitología griega y romana, Ediciones Paidos, Barcelona 1984

MASTRONARDE, Donald, Euripides Medea, Cambridge University Press 2002

ΚΟΤΤΑΡΙΔΗ, Αγγελική, Μήδεια: Το τίμημα της γνώσης

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ, www.sch.gr

Documents

Η Μήδεια του Ευριπίδη στα αρχαιοελληνικά αγγεία