1

หนวยท 3 การกระท าในกฎหมายอาญา

รองศาสตราจารยภาณน กจพอคา

2

แผนผงแนวคดหนวยท 3

การกระท า

ในกฎหมายอาญา

ตอนท 3.1 ความหมาย

ลกษณะ และหลกเกณฑของ

การกระท าในกฎหมายอาญา

ตอนท 3.2 การวนจฉย

ระหวางการกระท าและผล

เรองท 3.1.1 ความหมายและ

ลกษณะของการกระท าใน

กฎหมายอาญา

เรองท 3.1.2 การกระท าตองเขาเกณฑ

ทกฎหมายบญญตวาเปนความผด

เรองท 3.1.3 ความชวรายของ

ผกระท าและเหตยกเวนโทษ

เรองท 3.2.1 ทฤษฎทใชในการวนจฉย

ความสมพนธระหวางการกระท าและผล

เรองท 3.2.2 แนวทางการวนจฉย

ความสมพนธระหวางการกระท าและผล

ของประเทศไทย

3

หนวยท 3

การกระท าในทางอาญา

เคาโครงเนอหา

ตอนท

ตอนท 3.1 ความหมาย ลกษณะ และหลกเกณฑของการกระท าในกฎหมายอาญา

เรองท 3.1.1 ความหมายและลกษณะของการกระท าในกฎหมายอาญา

เรองท 3.1.2 การกระท าตองเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวา เปนความผด

เรองท 3.1.3 ความชวรายของผกระท าและเหตยกเวนโทษ

ตอนท 3.2 การวนจฉยระหวางการกระท าและผล

เรองท 3.2.1 ทฤษฎทใชในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล

เรองท 3.2.2 แนวทางการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลของประเทศ

ไทย

แนวคด

1. การกระท าในความหมายธรรมดา จะมความหมายทแตกตางจากการกระท าในความหมายทาง

กฎหมาย การกระท าบางอยางอาจเปนความรสกทเปนความผดในความเหนของคนทวไป แต

ในทางกฎหมายนนตองพจารณาในสวนขององคประกอบอนดวย

2. ความสมพนธระหวางการกระท าและผล จะใชในการพจารณากบความผดทตองการผลเทานน

แตจะไมใชพจารณากบความผดทไมตองการผล (คอหมายถงผลตอเนองกบการกระท านนๆ)

3. การวนจฉยระหวางการกระท าและผลนน เปนการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท ากบ

ผลทเกดขน สวนกรณทผกระท าตองรบผดอยางไรหรอไมในการกระท าทไดท าไป เชน เจตนา

หรอประมาทหรอไม

4

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 3 แลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายของการกระท าในทางอาญา

2. อธบายลกษณะของการกระท าในทางอาญา

3. อธบายและวนจฉยความรบผดระหวางการกระท าและผลได

4. อธบายและวนจฉยแนวทงการวนจฉยความรบผดระหวางการกระท าและผลของศาลไทย

ได

กจกรรม 1. กจกรรมการเรยน

1) ศกษาแผนผงแนวคดหนวยท 3

2) อานแผนการสอนประจ าหนวยท 3

3) ท าแบบประเมนผลตนเองกอนเรยนหนวยท 3

4) ศกษาเนอหาสาระจาก

4.1) แนวการศกษาหนวยท 3

4.2) ต ารา และเอกสารอางองทก าหนดให

5) ปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

6) ตรวจสอบค าตอบของกจกรรมแตละกจกรรมจากแนวตอบ

7) ท าแบบประเมนผลตนเองหลงเรยนหนวยท 3

2. งานทก าหนดใหท า

1) ท าแบบฝกหดทกขอทก าหนดใหท า

2) อานเอกสารเพมเตมจากต าราและเอกสารทระบในบรรณานกรม

แหลงวทยากร

1. สอการศกษา

1) แนวการศกษาหนวยท 3

2) เอกสารประกอบการศกษาคนควา

5

การประเมนผลการเรยน

1. ประเมนผลจากการสมมนาเสรมและงานทก าหนดใหท าในแผนกจกรรม

2. ประเมนผลจากการสอบไลปลายภาคการศกษา

6

แบบประเมนผลตนเองกอนเรยน วตถประสงค เพอประเมนความรเดมของนกศกษาเกยวกบเรอง “การกระท าในทางอาญา”

ค าแนะน า อานค าถามตอไปน แลวเขยนค าตอบลงในชองวางทก าหนดให

นกศกษามเวลาท าแบบประเมนผลตนเองชดน 30 นาท

1. จงอธบายความหมายของการกระท าในกฎหมายอาญา

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

2. จงอธบายการกระท าทเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวาเปนความผด

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

3. การอธบายความสมพนธระหวางการกระท าและผล ทฤษฎทส าคญทมกน ามาใชในการอธบาย

มทฤษฎใดบาง

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

7

ตอนท 3.1

ความหมาย ลกษณะ และหลกเกณฑของการกระท าในกฎหมายอาญา

หวเรอง

เรองท 3.1.1 ความหมายและลกษณะของการกระท าในกฎหมายอาญา

เรองท 3.1.2 การกระท าตองเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวาเปนความผด

เรองท 3.1.3 ความชวรายของผกระท าและเหตยกเวนโทษ

แนวคด

1. การกระท าในความหมายของการกระท าทเปนองคประกอบสวนหนงของการทบคคลจะตอง

รบผดทางอาญานน มความหมายทแตกตางจากการกระท าตามความรสกของบคคลปกตทวไป

2. การกระท าทเปนความผดตามกฎหมายนนตองเปนการกระท าทเกดผลและผลนนมกฎหมาย

บญญตไววาเปนความผด ไมมเหตทยกเวนความผดนน

3. การกระท าทปรากฎภายนอกวาเปนความผด และการกระท านนเปนการผดกฎหมาย คอไมม

เหตทท าใหการกระท านนชอบดวยกฎหมายไดแลว ยงไมท าใหผกระท าตองรบโทษในทาง

อาญาแตอยางใด เพราะตองมขอเทจจรงปรากฎวาผกระท ามความชวรายดวย

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 3.1

1. อธบายและวนจฉยลกษณะแหงการกระท าในกฎหมายอาญาได

2. อธบายและวนจฉยการกระท าทกฎหมายบญญตวาเปนความผดได

3. อธบายและวนจฉยความชวรายของผกระท าและเหตยกเวนโทษได

8

เรองท 3.1.1 ความหมายและลกษณะของการกระท าในกฎหมายอาญา

สาระสงเขป

ลกษณะของการกระท าในกฎหมายอาญา

การกระท าในความหมายทคนทวไปเขาใจนน แตกตางไปจากการกระท าในความหมาย

ของกฎหมาย เพราะการกระท าในทางกฎหมายนนเปนการกระท าทอาจถกลงโทษได การกระท าทาง

กฎหมาย ตองพจารณาโดยละเอยดถงสภาพภายในจตใจขณะทมการกระท านนดวย ตามกฎหมายแลว

บคคลมสทธเสรภาพในการแสดงออกได หากการกระท านนไมเปนการลวงละเมดสทธของผอน เชน

การยงปน การเดนเลน การหยบจบสงของ หากการยงปนนน เปนการซอมในสนาม หรอการเดนเลนใน

บานตนเอง หรอหยบจบสงของตนเอง การกระท านนกไมเปน การกระท าทมความผดตามกฎหมาย

เหตทตองมการพจารณาเรอง “การกระท า”

ดวยเหตทการกระท าเปนจดเรมแรกในการพจารณาความผดของบคคล ค าวาการกระท า

จงมความส าคญตอการวนจฉย ดงน นจงตองมการศกษาถงค าวา “การกระท าในความหมายของ

กฎหมาย” เนองจากเหตผลดงน

1. กฎหมายไมลงโทษความคด (Punishment of thought) หากแตประสงคจะปองกนผลรายทเกด

แกสงคม

2. เมอมการกระท าแลวตองพจารณาสภาพจตใจในขณะกระท า เปนการพสจนใหแจงชดในการ

น าบคคลนนมารบโทษ เพราะหากการกระท าเกดจากความไมสมครใจ ผลทเกดจากการนนก

ไมอาจใชลงโทษได

3. เมอไมมวธการใดๆ ทจะหย งรจตใจของคนได จงตองพจารณาจากการแสดงออกมาภายนอก

ซงจะตองสามารถพสจนใหปรากฎ

9

ความหมายของการกระท าในทางกฎหมายอาญา ความหมายของการกระท าในทางกฎหมายนน ตองพจารณาถง “กระบวนการทกอใหเกดเหต”

นนๆ ไดแก

1. การเคลอนไหวกลามเนอของผกระท าภายใตจตใจทบงคบ

เปนการแสดงทชดอยในตววา ผกระท ารวาตนเองก าลงกระท าอะไร เชนการทตนเอง

ยกมอ ยอมรบรวา ตนเองยกมออย การรสภาพการกระท าน กฎหมายใชค าวา “รส านก” การทบคคลถก

ชกน าโดยแรงจงใจ ก าลงบงคบ หรอสถานกาณตางๆ ท าใหจตใจถกกดดนใหมการบงคบการ

เคลอนไหว กรณถอเปนการกระท าของบคคลนนๆ แลว เชน การทนาย ก ใชปนบงคบ นาย ข ใหตนาย

ค นาย ข ตนาย ค เพราะเกรงวาจะถกยง กรณนถอวา เปนการกระท าทางกฎหมายของนาย ข แลว แตใน

สวนทจะตองรบผดอยางไรนน กไปพจารณาในสวนของขอกฎหมายวา มเหตทจะยกเวนโทษหรอลด

โทษหรอไม การเคลอนไหวรางกายจงเกดจากการกระท าโดยเจตนา แตหากการเคลอนไหวนนเกดจาก

การกระท าจากภายนอกโดยสนเชง เชน ถกจบมอใหเซนชอในเอกสารโดยทตนเองขดขน ไมถอวาเปน

การกระท าของผทถกบงคบ

2. พฤตการณหรอสภาพประกอบการกระท า

โดยทความรบผดทางอาญานน มรากฐานมาจากการกระท าทกฎหมายเหนวา “ม

แนวโนมทจะกอความเสยหาย” แมสดทายจะไมมความเสยหายเกดขนกตาม การกระท าประกอบ

พฤตการณน หากไมจ ากดขอบเขตใหดแลวจะหาขอยตไมได ตวอยางเชน นาย ก ทะเลาะววาทกบภรยา

ตนเอง จงพาสนขออกไปเดนนอกบาน ระหวางทางทเดนนน มเดนเลนฟตบอลอย เดกกลวสนขจงยก

มอไล สนขตกใจวงหนไป (โดยกระชากสายจงหลดไป) ตดหนารถนาย ข นายข หกหลบไปชน นาย ค

บาดเจบเขารกษาในโรงพยาบาล แพทยรกษาไมดตดเชอ นาย ค เสยใจคลมคลงหนออกจากโรงพยาบาล

โดนอากาศหนาว เปนปอดบวมเสยชวต เชนน ดงน เหนไดวา เหตทท าใหเกดความตายนนมมากอน

หากจะสาวตอขนไปกไมมทสนสด หากมผลอนหนงอนใดเปลยนแปลงไป ผลกอาจเปลยนไปดวย

ดงนน กฎหมายจงจ ากดเฉพาะทใกลชดและเหตโดยตรงเทานน (เปนทมาของการพจารณาในเรอง

ความสมพนธระหวางการกระท าและผล ในตอนท 3.3) นอกจากน กฎหมายยงไดเลอกเอาลกษณะของ

10

การกระท า และพฤตการณ และผลทเกดขนมาเปนสวนประกอบในการก าหนดเปนความผดฐานตางๆ

และแยกเอาสวนทไมเกยวของออกไป อาท ความผดฐานลกทรพยไดน าเอาพฤตการณ เชน เวลา

กลางวนและกลางคนมาก าหนดความหนกเบาของขอหา หรอการก าหนดจ านวนตวบคคลทกระท าผด

เปนตวแบงแยกฐานความผด เชน ความผดฐานชงทรพย ปลนทรพย เปนตน

ในเรองของการกระท านน หากมการกระท าโดยตรง กไมมประเดนทเปนปญหาทตอง

พจารณาในขอเทจจรง และพฤตการณประกอบ แตโดยทมลกษณะของการกระท าบางประการทมได

เกดจากความสมครใจ ตวอยางเชน

การทไมอาจขดขน (compulsion) ซงอาจมาจากแรงธรรมชาต (natural forces) เชน นาย

ชาย ขมาอย นายชดเหนหยบปนมายงขนฟา มาตกใจวงไปชนเดกชาย ณฏฐ ลมบาดเจบ นายชายไมตอง

รบผด หรอ โดยบคคลอน (human agencies) นายใหญจบมอนายเลก ตศรษะนายมด เชนนไมมการ

กระท าของนายเลก

การเคลอนไหวโดยสญชาตญาณ (the reflex movement) เชน นายสกเดนบนสะพานไม

สะพานหก นายสกตกใจควาขอมอนายใจทเดนตามหลงมาทนทเพอไมใหตนเองตกสะพาน โดย

สญชาตญาณ กรณนถอเปนการกระท าหรอไม (ตามประมวลกฎหมายอาญาถอวา มการกระท าแลว แต

ในสวนของการพจารณาความรบผด อาจมเหตทจะไดรบยกเวนโทษแลว ซงจะไดกลาวในหนวยท 4)

ดงนนการกระท าดงกลาวเหลาน ตองรบผดทางอาญาหรอไมนน จะกลาวในเรองท 3.2.2 การกระท า

ตองเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวา เปนความผด)

(โปรดอานเนอหาโดยละเอยดใน

ทวเกยรต มนะกนษฐ มมมองใหมในกฎหมายอาญา เรอง “ลกษณะแหงการกระท าในกฎหมาย

อาญา” ส านกพมพวญญชน พฤษจกายน 2552

กจกรรม 3.1.1

จงอธบายความหมายของค าวา “การกระท าในความหมายของกฎหมายอาญา”

11

แนวตอบกจกรรม 3.1.1

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

(โปรดตรวจค าตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท 3 ตอนท 3.1 กจกรรม 3.1.1)

12

เรองท 3.1.2 การกระท าตองเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวาเปนความผด

สาระสงเขป

เกณฑทจะท าใหการกระท านนเปนความผด ประการแรก พจารณาจากการกระท าวา การ

กระท าทปรากฎภายนอกนนจะตองเขาเกณฑทบญญตวาเปนความผด ซงเปนหลกทวา การกระท าท

เปนการฝาฝนกฎหมายอาญาทงปวง ยอมเปนการกระท าทผดกฎหมาย เวนแตจะมเหตใหการกระท านน

ชอบดวยกฎหมาย เชน การกระท าโดยการปองกน การปฏบตหนาทของเจาพนกงาน และในสวนของ

การงดเวนทจะเปนความผดตามกฎหมายนนจะถอวา การงดเวนนนผดกฎหมายเมอผงดเวนมหนาทตาม

กฎหมายทจกตองกระท า หนาททเกดขนนน อาจเปนหนาททกฎหมายก าหนดไวโดยตรงหรอหนาทท

เกดจากการกระท าลวงหนาของผงดเวน

เหตทท าใหการกระท าชอบดวยกฎหมายนน มไดมเพยงเฉพาะในกฎหมายอาญาเทานนแต

อาจมอยตามกฎหมายอนๆและรวมทง จารตประเพณดวย ทงนเพราะกฎหมายตางๆยอมเกยวของซงกน

และกน และเมอกฎหมายอนนอกจากกฎหมายอาญาใหสทธทจะกระท าหรองดเวนการกระท าอนใด

อนหนงแลว การกระท านนกไมเปนความผดตามกฎหมายอาญา เชน กฎหมายแพงใหอ านาจบดามารดา

ทจะตกเตอนลงโทษบตรไดตามสมควร หากบดาหรอมารดาตเดกพอสมควรเพอเปนการตกเตอน การ

กระท าของบดามารดากไมผดกฎหมายอาญาแตอยางใด เหตทท าใหการกระท านนชอบดวยกฎหมาย

อาจเปนเหตตามกฎหมายอาญากได เชน การกระท าทเปนการปองกนตว การยนยอมของเจาทกข หรอ

เหตทท าใหชอบดวยกฎหมายตามกฎหมายอน เชน การกระท าตามอ านาจหนาทในราชการ

เมอพจารณา การกระท าทปรากฎภายนอกเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวา เปนความผด

และการกระท านนเปนการผดกฎหมาย คอ ไมมเหตทท าใหการกระท านนชอบดวยกฎหมาย ยงไมท าให

ผกระท าตองรบโทษทางอาญา จะตองปรากฎวา ผกระท ามความชวรายดวย กลาวคอ

1) มสตรผดชอบ และ

2) ไดกระท าโดยเจตนาหรอประมาท และ

3) ไมมหตทกฎหมายยกเวนโทษให

13

การกระท าทเปนการกระท าทกฎหมายบญญตวาเปนความผดนน หมายความรวมถง การ

งดเวนการกระท าทอนผงดเวนผมหนาทตามกฎหมายทตองกระท า การกระท าและการงดเวนจะตอง

เปนอาการทแสดงออกมาภายนอกของมนษยโดยตงใจ

สวนค าวา “ตงใจ” หมายถง ตงใจโดยไมค านงถงผล และตองเปนการกระท าของมนษย ถา

เปนการกระท าของสตวหรอการกระท าของนตบคคลถอวาไมใชการกระท า ส าหรบในสวนความรบผด

ของนตบคคลในทางอาญานน จะกลาวในหนวยท 9

เมอมการกระท าเกดขน ผลจากการกระท านนอาจเกนกวาทผกระท าจะคาดหมายได เชน

นาย ด า ผลกนาย ขาวลมลง นายขาว ลมลงและเสยหลกลนไปกลางถนน ถกรถชนบาดเจบ ดงน ถอวา ม

การกระท าของนายด าแลว แตในสวนของการทจะตองรบผดนน ตองพจารณาในสวนของผลวา การ

กระท าของนายด านน เปนผลทท าใหนายขาวตายหรอไม ซงหลกในการพจารณาผลของการกระท านน

ตองพจารณาความสมพนธระหวางผลและการกระท า ซงเราสามารถน าทฤษฎเกยวกบความสมพนธ

ของการกระท าและผลมาใชในการวเคราะห

ทฤษฎเกยวกบความสมพนธของการกระท าและผล

ทฤษฎเกยวกบความสมพนธของการกระท าและผลมหลายทฤษฎ ทฤษฎทส าคญๆไดแก

1) ทฤษฎถอเอาน าหนกแหงเหตเปนประมาณ ตามทฤษฎน ผใดกระท าการใดๆ ซงเปน

เหตทมน าหนกมากในการเกดผล กตองถอวาการกระท าของผนน เปนเหตใหบงเกดผลเชนวานน เชน

ฟนแขนผเสยหายขาด เจาทกขรกษาแผลไมดถงแกความตาย การฟนแขนเปนการฟนทมน าหนกมาก

ทสดทท าใหถงแกความตาย จงตองถอวา ความตายเกดจากการทถกฟนแขนนน

2) ทฤษฎทถอเอาการเหมาะสมแหงเหตเปนประมาณ ตามทฤษฎน เหตทท าใหผลเกดขน

คอ การกระท าใดๆทตามความรสกความช านาญของมนษญเหมาะสมทจะกอใหเกดผล เชน การท าให

ผเสยหายศรษะแตก ผเสยหายเผอญเปนโรคทสมองจงถงแกความตาย หรอแพทยรกษาไมด ผเสยหายถง

แกความตาย กรณน จะถอวา ผตศรษะเปนผท าใหผเสยหายถงแกความตายไมได จะถอไดเพยงท าราย

รางกายเทานน ทงนเพราะความรความช านาญของคนโดยทวไป การตายนนยอมไมเกดจากการตศรษะ

จงถอไดวา การตายนนไมไดเกดจาการต

14

3) ทฤษฎเงอนไข ทฤษฎนการกระท าทกการกระท ายอมถอเปนเงอนไขทท าใหเกดผล ถา

การกระท านนๆไมมอย ผลกจะไมเกดขน ( condition sine qua non ) อยางไรกดแมผลทเกดขนจะเปน

ผลของการกระท าของผนนแตกไมท าใหผนนตองรบผดอาญาในผลทเกดขนทงหมดเสมอไป ตอง

พจารณาในสวนของผกระท ามความชวรายดวย เชน นายชายผลกนายโชตลม นายโชตตองไปหาหมอ

ท าใหขนเครองบนเทยวทตนเองจองไวไมทน ตองขนเครองบนเทยวถดไป เครองบนล าดงกลาวตก นาย

โชตถงแกความตาย ดงน นายชายตองรบผดฐานฆาคนตายโดยเจตนาหรอประมาทไมได เพราะขาด

เจตนาชวราย จงรบผดฐานท ารายรางกายเทานน ขาดเจตนาหรอการเลงเหนผล ตามหลกความสมพนธ

ระหวางการกระท าและผล

ความสมพนธระหวางการกระท าและผลในความผดทกระท าโดยการงดเวน

ความสมพนธระหวางการงดเวนกบผลทท าใหผงดเวนตองรบโทษในการกระท านนตอง

ปรากฎวา การงดเวนนน เปนการผดกฎหมาย และผงดเวนมความชวรายคอ มเจตนาหรอประมาทดวย

ความสมพนธระหวางการกระท าและผลสะดดหยดลง

หลกในการพจารณาในสวนน จะตองแยกกรณทขาดความสมพนธระหวางการกระท าและ

ผลออกเสยกอน เชน นาย ก วางยาพษ นาย ข นาย ข กนยาพษไมทนออกฤทธทท าใหตาย นาย ค เหน

นาย ข นาย ค จงใชปนยงนาย ข ตาย กอนทยาจะออกฤทธ ดงน เหนไดวา ไมมความสมพนธ ระหวาง

ผลของการกระท าของนาย ก และ ความตายของ นาย ข ก จงตองรบผดฐานพยายามฆานาย ข เทานน

(โปรดอานเนอหาโดยละเอยดใน

หยด แสงอทย ค าอธบายฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ส านกพมพวญญชน พ.ศ. 2548

โกเมศ ขวญเมอง กฎหมายอาญาชนสง ส านกพมพวญญชน พ.ศ. 2548

15

กจกรรม 3.1.2

การกระท าทถอวาเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวาเปนความผด มหลกในการพจารณาอยางไร

แนวตอบกจกรรม 3.1.2

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

(โปรดตรวจค าตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท 3 ตอนท 3.1 กจกรรม 3.1.2 )

16

เรองท 3.1.3 ความชวรายของผกระท าและเหตยกเวนโทษ

สาระสงเขป แมวาจะไดความวา การกระท าทปรากฎภายนอกวาเปนความผด และการกระท านนเปน

การผดกฎหมาย โดยไมมเหตทท าใหการกระท านนชอบดวยกฎหมายไดแลว กรณยงไมเพยงพอทจะท า

ใหผกระท าตองรบโทษในทางอาญา เพราะยงจะตองมขอเทจจรงปรากฎตอไปอกวา ผกระท ามความชว

รายดวย การพจารณาวาผกระท ามความชวรายมเกณฑการวนจฉยดงนคอ

1) มสตรผดชอบ และ

2) ไดกระท าโดยเจตนาหรอประมาท และ

3) ไมมเหตทกฎหมายยกเวนโทษให

ความมสตรผดชอบ

เมอมการพจารณาวา การกระท านน “ครบองคประกอบความผด” และการกระท านนเปน

การ “ผดกฎหมาย” แลว ถาสงทแสดงออกมาผดกฎหมายจงไปพจารณาในสวนของจตใจ และการ

กระท านนจะตองพจารณาตอไปวา ตวผกระท านนไดกระท าไปโดยรผดชอบหรอไมเพยงใด หรอสงท

ไดกระท าลงไปนน สงคมควรต าหนหรอไม หากไดความวา สงทบคคลนนท าลงไป ไดกระท าไปโดย

ไมรผดชอบหรอเปนการกระท าทสงคมไมอาจต าหนไดแลว กฎหมายจะยกเวนโทษใหเพราะถอวา

บคคลนนไมมความชว

ความบกพรองของบคคลในเรองความไมรผดชอบนน อาจเกดขนจากความบกพรองใน

เรองตางๆ ความบกพรองในอายของผกระท า เชน เดกอายไมเกน 10 ป ความบกพรองทางจตของ

ผกระท าความผด เชน กรณวกลจรต จตบกพรอง จตฟนเฟอน ความบกพรองในความไมรผดถก เชน

การกระท าตามค าสงเจาพนกงาน แมค าสงนนจะไมชอบดวยกฎหมาย แตผกระท าเขาใจวา เปนค าสงท

ชอบดวยกฎหมาย ผกระท ายอมไมตองรบโทษ

17

การกระท านนไดกระท าโดยเจตนาหรอประมาท

เมอพจารณาวา ผกระท ามความรสกผดชอบพอจะรบผดทางอาญาไดแลว จงจะมาพจารณา

ตอวา ผกระท ากระท าโดยเจตนาหรอโดยประมาท ในสวนของจตใจนนกแยกไดเปน เรองของเจตนา

(intention) ประมาทโดยรตว (recklessness) ประมาท (negligence) หรอเปนความพลงเผลอทไมอาจ

ต าหนได (Blameless inadvertent) และโดยปกตจะถอวา เจตนราย men rea จะมอยในกรณเจตนา

(intention) และกรณประมาทโดยไมรตวเทานน สวนความพลงเผลออนไมอาจต าหนได ถอเปนการ

กระท าโดยปราศจากเจตนาราย ซงกฎหมายถอวาไมเปนความผด

ไมมเหตทกฎหมายยกเวนโทษให

เหตทกฎหมายยกเวนโทษให ตวอยางเชน กรณหมนประมาท ถาผถกกลาวหาวากระท า

ความผดสามารถพสจนไดวาขอทหาวาหมนประมาทนนเปนความจรง ผนนไมตองรบโทษ ตามมาตรา

330 หรอกรณ เดกอายยงไมเกน 10 ญ

ตามมาตรา 73 แหงประมวลกฎหมายอาญา ดงนน การพจารณาวาผกระท ามความชวราย จงจะตอง

ปรากฏวาการกระท านน ไมมเหตทกฎหมายยกเวนโทษใหดงกลาว

(โปรดอานเนอหาโดยละเอยดใน

หยด แสงอทย ค าอธบายฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ. 127 ส านกพมพวญญชน พ.ศ. 2548

โกเมศ ขวญเมอง กฎหมายอาญาชนสง ส านกพมพวญญชน พ.ศ. 2548

กจกรรม 3.1.3

การพจารณาวาผกระท ามความชวรายมเกณฑการวนจฉยอยางไรบาง

แนวตอบกจกรรม 3.1.3

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

(โปรดตรวจค าตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท 3 ตอนท 3.1 กจกรรม 3.1.3 )

18

ตอนท 3.2

การวนจฉยระหวางการกระท าและผล

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 3.2 แลวจงศกษาสาระสงเขป พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 3.2.1 ทฤษฎทใชในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล

เรองท 3.2.2 แนวทางการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลของประเทศไทย

แ นวคด 1. การวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลนนเปนเรองยากทจะก าหนด

กฎเกณฑแนนอน เพราะเปนปญหาทางธรรมชาต ปญหาความรบผดและปญหาทาง

กฎหมายปะปนกนอย

2. ความสมพนธระหวางการกระท าและผกระท าทจะตองรบผดตางจากการวนจฉยเหต

แหงความรบผดของผกระท า

3. ทฤษฎทใชในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล มหลายทฤษฎ เชน

ทฤษฎเงอนไข ทฤษฎเหตทเหมาะสม ทฤษฎเหตทส าคญ เปนตน

4. หลกสากลทใชในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลในทางอาญา คอ

“ผลโดยตรง” หรอทฤษฎเงอนไข

5. การวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลในทางอาญาของศาลไทย มไดบง

ชดในเรองของทฤษฎทใช แตค าพพากษาฎกาบางฉบบจะใชค าวา “ผลโดยตรง” ซงคอ

ผลตามทฤษฎเงอนไข

19

วตถประสงค

หลงจากศกษาตอนท 3.2 แลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายและวเคราะหทฤษฎทใชในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล

และหลกสากลในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล

2. อธบายและวนจฉยหลกสากลทใชในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและ

ผลในทาง อาญา คอ “ผลโดยตรง” หรอทฤษฎเงอนไข

3. อธบาย วเคราะหแนวทางการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลของ

ประเทศไทย

20

เรองท 3.2.1 ทฤษฎทใชในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล

สาระสงเขป การวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล ยากทจะก าหนดหลกเกณฑได

แนนอน ค าพพากษาของศาลในประเทศใดไมพยายามวางหลกในเรองน อยางมากทสดคอเรยกชอผล

ซงใชค าคณศพทประกอบตางๆกน บางทกเรยกวา เหตหรอผลโดยตรง ผลใกลชด ผลธรรมดา หรอผล

ส าคญ

การวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผทกระท าตองรบผดนน ตางกบการ

วนจฉยเหตแหงความรบผดของผกระท า เชน แดงท าใหด าตาย ปญหาการวนจฉยความสมพนธระหวาง

การกระท าของแดงมผลใหด าตายหรอไม เปนเรองการวนจฉยความสมพนธและผลทเกดขน ในสวนท

แดงมเหตทตองรบผดในการกระท านนหรอไม เปนเรองการวนจฉยเหตแหงการรบผด วา แดงมเจตนา

หรอประมาทหรอมเหตยกเวนความผดหรอไม

ทฤษฎตางๆทน ามาใชในการวนจฉยความสมพธระหวางการกระท าและผล

1. ทฤษฎเงอนไข (Theory of conditional factors) เปนทฤษฎทชาวออสเตรยชอ Julius

Glaser เปนผก าหนดขน และน าเขามาใชในเยอรมนโดย Maximilian van Buri หลกทฤษฎเงอนไข

ถอวา ผลทเกดขนนนไมไดเกดขนเพราะเหตใดเหตหนงเพยงเหตเดยว แตเกดขนจากหลายๆเหต

ประกอบกน ซงถาหากขาดเหตใดเหตหนงแลว ผลนนยอมไมเกดขน ไมมเหตใดส าคญกวากน บางท

อาจเรยกวา ทฤษฎความเทากนแหงเหต (Theory of equivalence of courses) หลกทจะพจารณาวา ม

ความสมพนธระหวางการกระท าและผลหรอไมนน คอ การตงค าถามวา ถาไมมการกระท าเชนนนผล

จะเกดขนหรอไม

21

2. ทฤษฎเหตทเหมาะสม (Theory of adequate cause) หลกของทฤษฎนถอวา เหตทกอ

ผลใหผกระท าตองรบผดนน หมายความเฉพาะเหตทตามประสบการณทวไปสามารถท าใหเกดผลท

ความผดฐานนนตองการได เฉพาะเงอนไขทเพยงพอส าหรบผลนนเทานน

3. ทฤษฎเหตทส าคญ ทฤษฎนจะแยกพจารณาการกระท า ผลและความรบผดออกจากกน

เปนทฤษฎทพยายามแกไขจดออนของทฤษฎเหตทเหมาะสม การกระท าและผลทเปนการ

กระท าทผกระท าตองรบผดนน จะตองรบผดเฉพาะการกระท าและผลทเขาตามองคประกอบความผด

นนเทานน กลาวคอ การพจารณาความรบผด พจารณาจากหลกกฎหมายอาญา

4. ทฤษฎความรบผดในทางภาวะวสย ทฤษฎความรบผดทางภาวะวสยนน Richard Honig

ไดเปนผรเรมขนในป ค.ศ. 1930 จดเรมตนของความคดทฤษฎนมาจาก ปญหาทไมลงรอยกนระหวาง

ทฤษฎเงอนไขทถอวา เหตทกเหตมคาเทากน กบ ทฤษฎเหตทเหมาะสมทถอเอาเฉพาะเหตทเหมาะสม

เทานน แต Honig เหนวา “ในทางกฎหมายนนไมใชเรองก าหนดความสมพนธระหวางการกระท าและ

ผลแตเพยงอยางเดยว แตปญหาทจะตองพจารณาตอไปอกวา ผลนนเปนผลทผกระท าตองรบผด

หรอไม” สรปคอ ทฤษฎความรบผดทางภาวะวสยนน ถอหลกวา “ผลของการกระท าจะเปนผลทผกระ

ตองรบผดชอบกตอเมอการกระท านนกออนตรายตอการเกดผลทกฎหมายไมพงประสงคนน และ

อตรายนนไดเกดจากการกระท านน ” ทฤษฎนสามารถแกไขปญหาการกระท าและผลไดหลายกรณท

ทฤษฎอนๆแกไขไมได

หลกในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล

หลกสากลในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลของการกระท าในทาง

อาญานนคอ “ผลโดยตรง” ซงไดแก ผลตาม”ทฤษฎเงอนไข” ซงทฤษฎเงอนไขมสาระส าคญดงทได

กลาวไวเบองตน คอ “ถาไมมการกระท า ผลไมเกด” ถอวาผลเกดจากการกระท านน แมวาจะมเหตอนๆ

ในการกอใหเกดผลนนขนกตาม แตถาเปนกรณทถาไมมการกระท านนผลยงเกด เชนนจะถอวา ผลเกด

จากการกระท านนไมได”

22

ประมวลกฎหมายอาญาของไทยไมมบทบญญตในเรอง”ผลโดยตรง” ตามทฤษฎเงอนไข

ไวเปนลายลกษณอกษรแตจะเปนสวนของการอธบายในต าราหรอค าวนจฉยของศาล และมบางประเทศ

ทไดบญญตไวแนชดในประมวลกฎหมายอาญา เชน ประเทศอตาล ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 40

มสาระส าคญวา บคคลไมตองรบผดในผลทเกดขน ถาผลนนไมใชผลจากการกระท าหรองดเวนการ

กระท าของตน ในการพจารณาความรบผดนน การทจะจะพจารณาใหบคคลใดตองรบโทษหนกขนนน

มาตรา 63 ก าหนดไวชดวา ผลนนตองเปน “ผลธรรมดา” ซงหมายความวา จะตองเปน “ผลโดยตรง” แต

เพยงอยางเดยวไมพอ แตจะตองเปน “ผลธรรมดา”ดวย “ผลธรรมดา” นคอ ผลตามทฤษฎ “เหตท

เหมาะสม” ซงนกนตศษสตรหลายประเทศไดคดขนเพอลดความแขงกระดางของหลก “ผลโดยตรง”

และเกดความเปนธรรมแกผกระท ามากขน ตวอยาง เชน แดงโกรธด า จงลอบวางเพลงโกดงรางของนาย

ด า แตปรากฏวา นายขาวซงเปนคนจรจด ไปหลบนอนทโกดงนนเปนเหตใหไฟคลอกตาย ดงน นายแดง

ผดตามมาตรา 218 เทานน ไมตองรบผดตามมาตรา 224 เพราะความตายของนายขาว ไมใช “ผล

โดยตรง” จากการกระท านายแดง

ทฤษฎเหตทเหมาะสม มหลกในการพจารณาคอ เหตนนเหมาะสมเพยงพอตามปกตทจะ

เกดผลนนหรอไม หากเพยงพอกตองรบผดตอผล หากไมเพยงพอกไมตองรบผดในผลนน

สรป คอ หลก “ผลธรรมดา ”นนใชในกรณผลบนปลายเกดขนนอกเหนอจากเจตนาของ

ผกระท าในตอนแรก หากผกระท ามเจตนาใหผลนนเกดขนแลว เชนนไมใชหลก “ผลธรรมดา ” แตใช

หลก “ผลโดยตรง” ตามทฤษฎเงอนไข อยางไรกด หากมเหตแทรกแซง เกดขน ซงวญญชนคาดหมายได

ผกระท าตองรบผดในผลโดยตรงนน หากคาดหมายไมได กไมตองรบผดในผลบนปลาย แตรบผดไป

เทาทกระท ากอนเกดเหตแทรกแซง

เหตแทรกแซงทคาดหมายได คอ เหตตามทฤษฎเหตทเหมาะสม

เหตแทรกแซง หมายถง เหตการณทเกดขนใหมหลงการกระท าของผกระท า และเปนเหตท

กอใหเกดผลในบนปลายขนโดยตรง

23

(โปรดอานเนอหาโดยละเอยดใน

โกเมศ ขวญเมอง กฎหมายอาญาชนสง ส านกพมพวญญชน 2550 บทท 2 การวนจฉย

ระหวางการกระท าและผล

กจกรรม 3.2.1

จงอธบายการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลของทฤษฎเงอนไข (Theory of

conditional factors)

แนวตอบกจกรรม 3.2.1

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

(โปรดตรวจค าตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท3 ตอนท 3.2 กจกรรม 3.2.1)

24

เรองท 3.2.2 แนวทางการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผล

ของประเทศไทย

สาระสงเขป ในการวนจฉยความสมพนธระหวางการกระท าและผลของศาลไทย ศาลมไดบงชถงหลก

ในเรองนเชนเดยวกบศาลของประเทศอนๆ แตหากศกษาจากค าพพากษาฎกาบางฉบบจะเหนวา ด าเนน

ตามทฤษฎเงอนไขกลาวคอ ศาลฎกาถอหลกวา ผลทเกดขนตองเปนผลโดยตรงจากการกระท าของ

จ าเลย หากผลนนเปนผลโดยตรง ผกระท าตองรบผดในผลนน หากไมใช “ผลโดยตรง” กไมตองรบผด

ในผลนน ผลโดยตรงคอ ผลตาม ทฤษฎเงอนไข ตวอยางเชน

ค าพพากษาฎกาท 101/2503 วนจฉยวา จ าเลยขรถจกรยานยนตโดยประมาทชนรถสามลอ

ผโดยสารในรถสามลอตกจากรถกระเดนไปลมนอนอยทรถราง พอดรถรางแลนมาถงผโดยสารทนอน

อยบนรางถงแกความตาย โดยรถรางมไดวงมาดวยความเรวทผดธรรมดา ถอไดวา การตายเปนผล

โดยตรงจากความประมาทของจ าเลย จ าเลยมความผดฐานท าใหคนตายโดยประมาทตามประมวล

กฎหมายอาญา มาตรา 291

การวนจฉยโดยความสมพนธระหวางการกระท าและผล กรณทศาลใชหลกทฤษฎเหตท

เหมาะสม จะใชใน 2 กรณคอ

1. ในกรณทผลของการกระท าความผดท าใหผกระท าตองรบโทษหนกขน ในการวนจฉย

กรณน กฎหมายไทยไดบญญตเรอง “ผลธรรมดา” ไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 63 โดยศาลไทย

ไดใชหลก “ผลธรรมดา” วนจฉยกรณทผลนนท าใหผกระท าตองรบโทษหนกขน หลกในเรอง “ผล

ธรรมดา” คอ ผลตามทฤษฎเหตทเหมาะสม คอ ผ กระท าสามารถคาดเหนผลนนได โดยใชหลก

มาตรฐานคนสามญทรยกวา “วญญชน” ตวอยางค าพพากษาฎกาทวนจฉยตามหลกทฤษฎเหตท

เหมาะสม

ค าพพากษฎกาท 116/2502 วนจฉยวา “จ าเลยตอยผเสยหายตาซายปดบวมช า ตอมาอก

3-4 วน ตานนเกดบอด จ าเลยมความผดฐานท ารายรางกายเปนอนตรายสาหสตามประมวลกฎหมาย

25

อาญามาตรา 297(1) แมจ าเลยไมไดตงใจท ารายใหตาบอดกตาม เพราะตาบอดยอมเปนผลธรรมดาทอาจ

เกดจากการถกท าราย”

2. ในกรณทผลของการกระท าเกดจากเหตแทรกแซง การวนจฉยความสมพนธระหวาง

การกระท าและผล ในกรณทเกดเหตแทรกแซง กฎหมายไทยมไดบญญตในเรองนโดยตรง แตเกดจาก

เหตแทรกแซง ผกระท าตองรบผดในผลบนปลายกตอเมอเหตแทรกแซง เปนสงทคาดหมายได หาก

คาดหมายไมไดผกระท ากไมตองรบผดในผลบนปลาย แตรบผดเพยงเทาทตนกระท าไปกอนทจะมเหต

แทรกแซง การทจะวนจฉยวา ผกระท าคาดหมายไดหรอไม ตองใชมาตรฐานของบคคลสามญหรอวญญ

ชนนนเอง คอ “คาดหมายได” “คาดเหนได” แตมใช “เลงเหนผล”

เหตแทรกแซงทคาดหมายได คอ เหตทฤษฎทเหมาะสม

ตวอยางค าพพากษาฎกาทวนจฉยตามหลกทฤษฎเหตทเหมาะสมในกรณเหตทแทรกแซง

ค าพพากษาฎกาท 659/2522 วนจฉยวา “หลงจากทผตายถกท ารายแลว ไดมการน าตวผตาย

ไปรบการรกษาทโรงพยาบาล แพทยรกษาผตายเบองแรกโดยใหน าเกลอ ใสทอชวยหายใจ ผาตดใสทอ

ระบายในโพรงปอดขางซายเพราะมลมรวออกมาจากทางเดนหายใจ แลวใสเครองชวยหายใจใหผตาย

ดวย และแพทยผรกษามความเหนวา หากใหผตายรกษาทโรงพยาบาลตอไปแลวโอกาสทผตายจะมชวต

รอดมมากกวาผตายจะถงแกความตาย การทญาตผตายกระท าการใหการรกษาสนสดโดยการดง

เครองชวยหายใจและทอชวยหายใจอออก แลวพาผตายกลบบาน และผตายถงแกความตายในคนนน ย

อมถอไดวา ผลทท าใหผตายถงแกความตาย หาใชเปนการกระท าของจ าเลยไม เพราะเมอผตายอยใน

ความดแลรกษาของแพทยแลว ผตายยอมเปนผอยในสภาพทมโอกาสมชวตอยรอดสง การกระท าของ

จ าเลยจงมความผดฐานพยายามฆาผอน”

(โปรดอานเนอหาโดยละเอยดใน แนวค าพพากษาเพมเตมจากหนงสอ

โกเมศ ขวญเมอง กฎหมายอาญาชนสง ส านกพมพวญญชน 2550 บทท 2 การวนจฉย

ระหวางการกระท าและผล

26

กจกรรม 3.2.2

การวนจฉยโดยความสมพนธระหวางการกระท าและผล กรณทศาลใชหลกทฤษฎเหตท

เหมาะสม จะใชในกรณใดบาง

แนวตอบกจกรรม 3.2.2

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

(โปรดตรวจค าตอบจากแนวตอบในแนวการศกษาหนวยท 3 ตอนท 3.2 กจกรรม 3.2.2)

27

แนวตอบกจกรรมหนวยท 3

การกระท าในกฎหมายอาญา

ตอนท 3.1 ความหมายและลกษณะของการกระท าในกฎหมายอาญา

แนวตอบกจกรรม 3.1.1

ความหมายของการกระท าในทางกฎหมาย เปนการพจารณาถง “กระบวนการทกอใหเกดเหต”

นนๆ ไดแก

1. การเคลอนไหวกลามเนอของผกระท าภายใตจตใจทบงคบ

หมายถง การแสดงทชดอยในตววา ผกระท ารวาตนเองก าลงกระท าอะไร เชนการท

ตนเองยกมอ ยอมรบรวา ตนเองยกมออย การรสภาพการกระท าน กฎหมายใชค าวา “รส านก” การท

บคคลถกชกน าโดยแรงจงใจ ก าลงบงคบ หรอสถานกาณตางๆ ท าใหจตใจถกกดดนใหมการบงคบการ

เคลอนไหว กรณถอเปนการกระท าของบคคลนนๆ แลว แตหากการเคลอนไหวนนเกดจากการกระท า

จากภายนอกโดยสนเชง เชน ถกจบมอใหเซนชอในเอกสารโดยทตนเองขดขน ไมถอวาเปนการกระท า

ของผทถกบงคบ

2. พฤตการณหรอสภาพประกอบการกระท า

โดยทความรบผดทางอาญานน มรากฐานมาจากการกระท าทกฎหมายเหนวา “ม

แนวโนมทจะกอความเสยหาย” แมสดทายจะไมมความเสยหายเกดขนกตาม โดย กฎหมายจ ากด

เฉพาะทใกลชดและเหตโดยตรงเทานน อนเปนทมาของการพจารณาในเรองความสมพนธระหวางการ

กระท าและผล นอกจากน กฎหมายยงไดเลอกเอาลกษณะของการกระท า และพฤตการณ และผลทเกด

ขนมาเปนสวนประกอบในการก าหนดเปนความผดฐานตางๆ และแยกเอาสวนทไมเกยวของออกไป

อาท ความผดฐานลกทรพยไดน าเอาพฤตการณ เชน เวลากลางวนและกลางคนมาก าหนดความหนกเบา

ของขอหา หรอการก าหนดจ านวนตวบคคลทกระท าผดเปนตวแบงแยกฐานความผด เชน ความผดฐาน

ชงทรพย ปลนทรพย เปนตน

28

แนวตอบกจกรรม 3.1.2

เกณฑทจะท าใหการกระท านนเปนความผดมหลกในการพจารณาดงน

ประการแรก พจารณาจากการกระท าวา การกระท าทปรากฎภายนอกนนจะตองเขาเกณฑท

บญญตวาเปนความผด ซงเปนหลกทวา การกระท าทเปนการฝาฝนกฎหมายอาญาทงปวง ยอมเปนการ

กระท าทผดกฎหมาย เวนแตจะมเหตใหการกระท านนชอบดวยกฎหมาย เชน การกระท าโดยการ

ปองกน การปฏบตหนาทของเจาพนกงาน และในสวนของการงดเวนทจะเปนความผดตามกฎหมายนน

จะถอวา การงดเวนนนผดกฎหมายเมอผงดเวนมหนาทตามกฎหมายทจกตองกระท า หนาททเกดขนนน

อาจเปนหนาททกฎหมายก าหนดไวโดยตรงหรอหนาททเกดจากการกระท าลวงหนาของผงดเวน

เหตทท าใหการกระท าชอบดวยกฎหมายนน มไดมเพยงเฉพาะในกฎหมายอาญาเทานนแต

อาจมอยตามกฎหมายอนๆและรวมทง จารตประเพณดวย ทงนเพราะกฎหมายตางๆยอมเกยวของซงกน

และกน และเมอกฎหมายอนนอกจากกฎหมายอาญาใหสทธทจะกระท าหรองดเวนการกระท าอนใด

อนหนงแลว การกระท านนกไมเปนความผดตามกฎหมายอาญา เชน กฎหมายแพงใหอ านาจบดามารดา

ทจะตกเตอนลงโทษบตรไดตามสมควร หากบดาหรอมารดาตเดกพอสมควรเพอเปนการตกเตอน การ

กระท าของบดามารดากไมผดกฎหมายอาญาแตอยางใด เหตทท าใหการกระท านนชอบดวยกฎหมาย

อาจเปนเหตตามกฎหมายอาญากได เชน การกระท าทเปนการปองกนตว การยนยอมของเจาทกข หรอ

เหตทท าใหชอบดวยกฎหมายตามกฎหมายอน เชน การกระท าตามอ านาจหนาทในราชการ

แนวตอบกจกรรม 3.1.3

การพจารณาวาผกระท ามความชวรายมเกณฑ ดงนคอ ผกระท าไดกระท าไปโดย

1) มสตรผดชอบ และ

2) ไดกระท าโดยเจตนาหรอประมาท และ

3) ไมมหตทกฎหมายยกเวนโทษให

29

แนวตอบกจกรรม 3.2.1

ทฤษฎเงอนไข (Theory of conditional factors) เปนทฤษฎทชาวออสเตรย Julius Glaser

เปนผก าหนดขน และน าเขามาใชในเยอรมนโดย Maximilian van Buri หลกทฤษฎเงอนไข ถอวา ผลท

เกดขนนนไมไดเกดขนเพราะเหตใดเหตหนงเพยงเหตเดยว แตเกดขนจากหลายๆเหตประกอบกน ซงถา

หากขาดเหตใดเหตหนงแลว ผลนนยอมไมเกดขน ไมมเหตใดส าคญกวากน บางทอาจเรยกวา ทฤษฎ

ความเทากนแหงเหต (Theory of equivalence of courses) หลกทจะพจารณาวา มความสมพนธระหวาง

การกระท าและผลหรอไมนน คอ การตงค าถามวา ถาไมมการกระท าเชนนนผลจะเกดขนหรอไม

แนวตอบกจกรรม 3.2.2

การวนจฉยโดยความสมพนธระหวางการกระท าและผล กรณทศาลใชหลกทฤษฎเหตท

เหมาะสม จะใชในสองกรณ ดงนคอ

1. ในกรณทผลของการกระท าความผดท าใหผกระท าตองรบโทษหนกขน ในการ

วนจฉยกรณน กฎหมายไทยไดบญญตเรอง “ผลธรรมดา” ไวในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 63

2. ในกรณทผลของการกระท าเกดจากเหตแทรกแซง การวนจฉยความสมพนธระหวาง

การกระท าและผล ในกรณทเกดเหตแทรกแซง กฎหมายไทยมไดบญญตในเรองนโดยตรง แตเกดจาก

เหตแทรกแซง ผกระท าตองรบผดในผลบนปลายกตอเมอเหตแทรกแซง เปนสงทคาดหมายได หาก

คาดหมายไมไดผกระท ากไมตองรบผดในผลบนปลาย

30

แบบประเมนผลตนเองหลงเรยน วตถประสงค เพอประเมนความกาวหนาในการเรยนรของนกศกษาเกยวกบเรอง

“การกระท าในทางอาญา”

ค าแนะน า อานค าถามตอไปน แลวเขยนค าตอบลงในชองวางทก าหนดให

นกศกษามเวลาท าแบบประเมนผลตนเองชดน 30 นาท

1. จงอธบายความหมายของการกระท าในกฎหมายอาญา

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

2. จงอธบายการกระท าทเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวาเปนความผด

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

3. การอธบายความสมพนธระหวางการกระท าและผล ทฤษฎทส าคญทมกน ามาใชในการอธบาย

มทฤษฎใดบาง

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

31

เฉลยแบบประเมนผลตนเอง หนวยท 3

กอนเรยนและหลงเรยน

1. การกระท าในกฎหมายอาญา หมายถง การกระท าทประกอบดวย

1. การเคลอนไหวกลามเนอของผกระท าภายใตจตใจทบงคบ

เปนการแสดงทชดอยในตววา ผกระท ารวาตนเองก าลงกระท าอะไร เชนการทตนเอง

ยกมอ ยอมรบรวา ตนเองยกมออย การรสภาพการกระท าน กฎหมายใชค าวา “รส านก” การทบคคลถก

ชกน าโดยแรงจงใจ ก าลงบงคบ หรอสถานกาณตางๆ ท าใหจตใจถกกดดนใหมการบงคบการ

เคลอนไหว กรณถอ เปนการกระท าของบคคลนนๆแลว เชน การทนาย ก ใชปนบงคบ นาย ข ใหตนาย

ค นาย ข ตนาย ค เพราะเกรรงวาจะถกยง กรณนถอวา เปนการกระท าทางกฎหมายของนาย ขแลว แตใน

สวนทจะตองรบผดอยางไรนน กไปพจารณาในสวนของขอกฎหมายวา มเหตทจะยกเวนโทษหรอลด

โทษหรอไม การเคลอนไหวรางกายจงเกดจากการกระท าโดยเจตนา แตหากการเคลอนไหวนนเกดจาก

การกระท าจากภายนอกโดยสนเชง เชน ถกจบมอใหเซนชอในเอกสารโดยทตนเองขดขน ไมถอวาเปน

การกระท าของผทถกบงคบ

2. พฤตการณหรอสภาพประกอบการกระท า

โดยทความรบผดทางอาญานน มรากฐานมาจากการกระท าทกฎหมายเหนวา ม

แนวโนมทจะกอความเสยหาย แมสดทายจะไมมความเสยหายเกดขนกตาม การกระท าประกอบ

พฤตการณน หากไมจ ากดขอบเขตใหดแลวจะหาขอยต ดงนน กฎหมายจงจ ากดเฉพาะทใกลชดและเหต

โดยตรงเทานน นอกจากน กฎหมายยงไดเลอกเอาลกษณะของการกระท าและพฤตการณ และผลทเกด

ขนมาเปนสวนประกอบในการก าหนดเปนความผดฐานตางๆและแยกเอาสวนทไมเกยวของออกไป

เชน ความผดฐานลกทรพยไดน าเอา พฤตการณ เชน เวลากลางวนและกลางคนมาก าหนดความหนกเบา

ของขอหา การก าหนดตวบคคล เชน ความผดฐานชงทรพย ปลนทรพย เปนตน

ในเรองของการกระท านน หากมการกระท าโดยตรง กไมมประเดนทเปนปญหาทตอง

พจารณาในขอเทจจรง พฤตการณประกอบ แตโดยทมลกษณะของการกระท าบางประการทมไดเกดจาก

ความสมครใจ เชน การทไมอาจขดขน (Compulsion) ซงอาจมาจากแรงธรรมชาต (natural forces) เชน

32

นาย ชาย ขมาอย นายชดเหนหยบปนมายงขนฟา มาตกใจวงไปชนเดกชาย นด ลมบาดเจบ นายชายไม

ตองรบผด หรอ โดยบคคลอน (human agencies) นายใหญจบมอนายเลก ตศรษะนายมด เชนนไมมการ

กระท าของนายเลก การเคลอนไหวโดยสญชาตญาณ (the reflex movement) เชน นายสกเดนบน

สะพานไม สะพานหก นายสกตกใจควาขอมอนายใจทเดนตามหลงมาทนทเพอไมใหตนเองตกโดย

สญชาตญาณ กรณนถอเปนการกระท าหรอไม (ตามประมวลกฎหมายอาญาถอวา มการกระท าแลว แต

ในสวนของการพจารณาความรบผด อาจมเหตทจะไดรบยกเวนโทษแลว)

2. การกระท าทเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวาเปนความผด พจารณาจากหลกเกณฑตอไปนคอ

1. การกระท าทปรากฎภายนอกเขาเกณฑทกฎหมายบญญตวาเปนความผด และ

2. การกระท านนเปนการผดกฎหมาย คอ ไมมเหตทท าใหการกระท านนชอบดวยกฎหมาย

และ

3. ผกระท ามความชวรายดวย กลาวคอ ผกระท าไดกระท าไปโดย

1) มสตรผดชอบ และ

2) ไดกระท าโดยเจตนาหรอประมาท และ

3) ไมมหตทกฎหมายยกเวนโทษให

การกระท าทเปนการกระท าทกฎหมายบญญตวาเปนความผดนน หมายความรวมถง

การงดเวนการกระท าทอนผงดเวนผมหนาทตามกฎหมายทตองกระท า การกระท าและการงดเวนจะตอง

เปนอาการทแสดงออกมาภายนอกของมนษยโดยตงใจ

3. ทฤษฎใชอธบายความสมพนธระหวางการกระท าและผล มทฤษฎทส าคญๆ ดงน

1) ทฤษฎถอเอาน าหนกแหงเหตเปนประมาณ ทฤษฎน ตามผใดกระท าการใดๆซงเปนเหต

ทมน าหนกมากในการเกดผล กตองถอวาการกระท าของผนน เปนเหตใหบงเกดผลเชนวานน เชน ฟน

แขนผเสยหายขาด เจาทกขรกษาแผลไมดถงแกความตาย การฟนแขนเปนการฟนทมน าหนกมากทสดท

ท าใหถงแกความตาย จงตองถอวา ความตายเกดจากการทถกฟนแขนนน

2) ทฤษฎทถอเอาการเหมาะสมแหงเหตเปนประมาณ ตามทฤษฎน เหตทท าใหผลเกดขน

คอ การกระท าใดๆทตามความรสกความช านาญของมนษญเหมาะสมทจะกอใหเกดผล เชน การท าให

33

ผเสยหายศรษะแตก ผเสยหายเผอญเปนโรคทสมองจงถงแกความตาย หรอแพทยรกษาไมด ผเสยหายถง

แกความตาย กรณน จะถอวา ผตศรษะเปนผท าใหผเสยหายถงแกความตายไมได จะถอไดเพยงท าราย

รางกายเทานน ทงนเพราะความรความช านาญของคนโดยทวไป การตายนนยอมไมเกดจากการตศรษะ

จงถอไดวา การตายนนไมไดเกดจาการต

3) ทฤษฎเงอนไข ทฤษฎนการกระท าทกการกระท ายอมถอเปนเงอนไขทม าใหกเดผล ถา

การกระท านนๆไมมอย ผลกจะไมเกดชน ( condition sine qua non ) อยางไรกดแมผลทเกดขนจะเปน

ผลของการกระท าของผนนแตกไมท าใหผนนตองรบผดอาญาในผลทเกดขนทงหมดเสมอไป ตอง

พจารณาในสวนของผกระท ามความชวรายดวย เชน นายชายผลกนายโชตลม นายโชตตองไปหาหมอ

ท าใหขนเครองบนเทยวทตนเองจองไวไมทน ตองขนเครองบนเทยวถดไป เครองบนล าดงกลาวตก นาย

โชตถงแกความตาย ดงน นายชาย ตองรบผดฐานฆาคนตายโดยเจตนาหรอประมาทไมได เพราะขาด

เจตนาชวราย จงรบผดฐานท ารายรางกายเทานน ขาดเจตนาหรอการเลงเหนผล หลกความสมพนธ

ระหวางการกระท าและผล

34

บรรณานกรม

กมลชย รตนสกาววงศ (2538) สมมนากฎหมายอาญา (ชนปรญญาโท) กรงเทพฯ ส านกพมพนตธรรม

โกเมศ ขวญเมอง (2550) กฎหมายอาญาชนสง กรงเทพฯ ส านกพมพวญญชน

คณต ณ นคร (2543) กฎหมายอาญาภาคบทบญญตทวไป กรงเทพฯ ส านกพมพวญญชน

ทวเกยรต มนะกนษฐ (2552) มมมองใหมในกฎหมายอาญา กรงเทพฯ ส านกพมพวญญชน

หยด แสงอทย (2548) ค าอธบายกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ.127 กรงเทพฯ ส านกพมพวญญชน

อภรตน เพชรศร (2552) ทฤษฎอาญา กรงเทพฯ ส านกพมพวญญชน